2736


EKOLOGIA ZWIERZĄT ŁOWNYCH

Ekologia (Haeckel, 1866): interakcje miedzy osobnikami tego samego gatunku, innych gatunków, organizmami a środowiskiem, tworzenie biocenoz, rozmieszczenie przestrzenne, dynamika populacji, stabilność ekosystemów, krążenie energii i materii

Sarna (Capreolus capreolus)

Rząd: Parzystokopytne

Jelenie dzielą się na właściwe (jeleń europejski, jeleń sika, daniel) i rzekome (łoś, renifer, sarna, jelenie amerykańskie oprócz wapiti). Jelenie właściwe mają kości śródręcza zrośnięte z II i V palcem, a rzekome nie.\

Sarna nie występuje w północnej Norwegii, ale poza tym to występuje w całej Europie i Azji aż do tajgi i tundry (tam też nie). Są następujące sarny: syberyjska, tien-szańska, mandżurska, północnokaukaska, seczuańska.

- suknia letnia (1,5 - 3 - 6 cm; śr. O,1mm)

- suknia zimowa: włos sfalowany z czarną końcówką-brunatnozłoty-szary-biały; 2-4-7cm, śr.0,3mm)

- zmiana to wrzesień\październik i kwiecień\maj

- jeśli zmiana opóźnia się w czasie to znaczy, że zwierzę jest w złej kondycji (ewentualny odstrzał)

- na przełomie maja i czerwca rodzą się koźlęta, które mają na grzbiecie charakterystyczne białe plamy (trudno je w słońcu odnaleźć wśród roślin); po 2-3 miesiącach następuje wymiana tego włosa na włos dorosły, a we wrześniu na włos zimowy, nieco ciemniejszy niż u dorosłych

- wielkość saren jest różna w zależności od regionu (Niemcy-67cm w kłębie, Syberia 90cm, w Polsce 70-74cm

- masa ciała 12kg (południowa Europa); 16 kg (Polska), 30 kg (Rosja)

- czynniki determinujące masę ciała:

1)północ-południe

2)wysokość npm

3)warunki pokarmowe (klasa gleb): im wyższa jakość gleb tym większe i mocniejsze sarny

4)zagęszczenie populacji

5)pasożyty

6)wiek (do 8 lat); po 8 latach regres

7)wahania sezonowe (wiążą się z uprawą roślin, urodzajem kasztanów, żołędzi i brukwi)

- pokrój saren w różnych klasach wieku: z wiekiem opada głowa.

Gruczoły zapachowe:

- czołowe (między wyrostkami przednimi u rogacza): pociera rogami i w ten sposób znaczy swoją obecność

- szczoteczkowe (w okolicy skoku) u obu płci (jak szybko rusza zwierzę, to wtedy jest silne wyciśnięcie gruczołu i inne zwierzęta wiedzą o tym)

- napletkowi\sromowe - głównie w okresie rui się uaktywniają; umożliwiają spotkanie się samca z samicą

- budowa: duże gruczoły potowe, skupiska tkanki gruczołowej o szerokim świetle, wyścielane nabłonkiem izopryzmatycznym; są tu też komórki mioepitelialne; posiadają także przewód wydzielniczy

- są stymulowane czynnikami emocjonalnymi i hormonalnymi

- gęsta wydzielina jest rozkładana przez bakterie

Budowa ciała:

- 7c 13 th 6l 8cocc

- wątroba bez woreczka żółciowego

- jądra 12g w zimie i 70g w lecie

- ślinianki 6x większe niż u owcy

- szybka fermentacja i wchłanianie w żwaczu

- jelita 2x krótsze niż u owcy

- bobki brunatne, ok. 14mm

Zęby: dorosła 0 0\1 3 3 koźlę 0 0\1 3 0

3+1 0 3 3 3+1 0 3 0

-w sumie 32 zęby; P3 dwudzielny w sumie 20 zębów, P3 trójdzielny

-do 14 miesiąca wszystkie mleczaki zostają wymienione na stałe

Określanie wieku po zębach:

- do 12 mscy można ustalić wiek dokładnie; potem szacunkowo na podstawie zużycia powierzchni zębów

- można liczyć słoje na przekroju siekacza I1 lub warstwy cementu pionowego szlifu korzenia M1

- 7-8 lat: rejestry są całkiem starte

Przystosowanie do życia w zaroślach:

- klinowaty kształt ciała

- wyższy zad

- małe poroże

- silna, wygięta tylna kończyna (skoki)

- białe lustro (straszenie, kierunkowskaz)

Poroże:

- gęstość masy kostnej 1,9g\cm

- 44% związki organiczne, 56% nieorganiczne (fosforan wapnia, węglan wapnia, inne)

Wytwarzanie i zrzucanie poroża:

- marzec, kwiecień - intensywny wzrost poroża okrytego scypułem; w połowie maja samce mechanicznie ścierają scypuł

- szypuł to okostna od wewnątrz i skóra od zewnątrz

- natychmiastowa impregnacja gołej kości przez związki roślinne (soki) zapobiega rozwojowi procesów bakteryjnych

- kość ta jest martwa;

- testosteron hamuje procesy demarkacyjne, (czyli oddzielenie tkanki martwiej od żywej), dlatego wraz z obniżeniem jego poziomu w połowie października następuje demarkacja i zrzucenie poroża

- istnieje korelacja rozwoju poroża z funkcją jąder

- koniec września, październik - zrzucanie poroża

- u młodego osobnika: 2-3msce - możdżenie i poroże pierwiastkowe; ono ma cały czas scypuł i jest zrzucane późną jesienią

- 10 mscy - parostki (dorosłe, choć małe poroże)

- 7-8 lat to najsilniejsze poroże

- od 8 roku zmiany starcze

Narządy zmysłów:

Zachowanie:

- na otwartej przestrzeni - lękliwe

- w zaroślach czują się bezpiecznie nawet tuż obok można przejść

- obrona koźląt - nawet atak jak koźlę zaryczy

- rogacze „udomowione” są niebezpieczne, bo są bardzo terytorialne

- panika - sarny są mało odporne psychiczn8ie; w warunkach silnego stresu głupieją

- głos: szczekanie

wabienie (fijp-piij)

przeraźliwe beczenie (płacz)

Sarna to zwierzę osiadłe; areał osobniczy (koczowisko) to 100-200ha; przemieszcza się na odległość 30-5km.

JELEŃ

Jeleniowate starego świata (jelenie prawdziwe) I

-jeleń europejski (Cervus elaphus)

-Maral

-Wapiti (C.e.canadiensis)

-Jeleń plamisty sika (C. nippon)

-Daniel (Dama dama)

Srednia masa tuszy jeleni (75%)

Sardynia i Korsyka............... 80 kg

Szkocja..............................100kg

Hiszpania i Francja...............100 kg

Niemcy............................ 120kg

Sudety.............................120kg

Mazury............................180 kg

Alpy...............................120-140 kg

Bieszczady..................... 200-250 kg

Karpaty wschodnie.............250-280 kg

Zmysły

■ Węch: kilkaset metrów (idą pod wiatr)

■ Słuch: bardzo dobry (obce dźwięki)

PWzrok: bardzo dobry (ruch, refleksy świetlne, obce przedmioty)

Głosy:Wabienie łani: „oing"

■ Straszenie (krótkie stęknięcie)

■ Ryk byków w czasie rui

Osiadły tyb życia

Jeleń - zwierzę lasostepów - rozległe obszary leśne (kurczenie się powierzchni lasów)

Areał życiowy = 300.000 ha (poszukiwanie różnego pokarmu i ostoi w różnych warunkach pogodowych i porach roku - susza, wiatr, śnieg)

Mogą się przemieszczać na 15-20 km

Życie w chmarach

Chmara łań: kilkanaście do kilkudziesięciu sztuk (łanie z cielętami, roczne jałowe łańki, roczne byczki, rzadziej 2-3 letnie byki. Chmarę prowadzi licówka z cielęciem(instynkt macierzyński) - szyk chmary

■ Po rykowisku (listopad)byki łączą się w chmary po kilkanaście do kilkudziesięciu sztuk prowadzone przez byki w średnim wieku."

Wiosną chmara byków rozpada się(wzrost poroża intensywne żerowanie)

Struktura płci: byki 1.2(1.5) : łanie 1.0

Rykowisko

IX-X - ruja u łań

Walki byków

Kilka kopulacji co kilkanaście minut

Młodsze krążą wokół szukając szczęścia

Ciąża trwa 33-34tyg.

W połowie maja wysokocielne łanie odłączają się od chmary i w zacisznym miejscu rodzą 1-2 cieląt o płowo-czerwonej sukni z białożółtymi cętkami.

Cielę po 1 godz wstaje.

Po kilku tyg. cętki znikają

Po 6 tyg łania z cielęciem wraca do chmary.

Karmi cielę co 30 min., potem kilka razy dziennie aż do zimy.

0x01 graphic

Uzębienie

Szczęka O—1—3—3

Żuchwa 3+1------3—3

Pełne uzębienie w wieku 30 mieś. Mleczny P3 trójdzielny.

Tworzenie poroża

Poroże - element doboru naturalnego

W wieku 7-8 mieś. wyrastają możdżenie

W wieku 12 mieś. możdżenie przbijają skórę i pokrywa je scypuł. Wzrost poroża.

Wzmożone wydzielanie testosteronu hamuje dalszytfozwój* poroża I szybkie kostnienie

Wycieranie (czemchanie) poroża u młodych byczków IXIX u starszych byków VII- VIII

Obniżenie produkcji testosteronu po rykowisku -uaktywnienie procesów demarkacyjnych i odrzucenie martwej tkanki poroża II-III-IV. Skrócenie i pogrubienie możdżeni.

Początki wzrostu poroża

(marzec)

0x01 graphic

Pokarm

■ Lato:

zioła, byliny, trawy, krzewinki, młode pędy drzew 1 krzewów, igły, kora drzew, rośliny i płody rolne grzyby,

■ Zima:

pędy drzew iglastych i liściastych, igły i liście krzewów

ziemozielonych(jerzyna, malina), Krzewinki(wrzos, borówka),

porosty, owoce (żołędzie, bukiew), kora drzew, rośliny i płody

Dziennie jeleń zjada 16-17 kg paszy zielonej Jest bardziej trawożerny (60%) niż sarna (40%)

Czynniki redukcji pogłowia

Choroby zakaźne, inwazyjne, niedoborowego

Zatrucia

Urazy mechaniczne

Kłusujące psy

Kłusownicy

Inne - ?

DANIEL(Dama dama)

-Pochodzi z Bliskiego Wschodu (dzisiejszy Irak)

-Introdukowany do Europy Środkowej (XVII wiek)

-Szczególnie liczny w centralnych i zachodnich obszarach Polski

-Obecna populacja w Polsce ok. 12.000 szt.

Środowisko: lasy + pola + łąki

Bardziej od jelenia odporny na antropopresję

Areał życiowy znacznie mniejszy niż jelenia

Nie kąpie się w błocie (woda nie jest konieczna)

Wygląd

-Długość 1,2 -1,4 m

-Wysokość 0,8- 1,0 m

-Ogon 20 cm

-Masa tuszy: byk - 60-70 kg, łania - 32-36 kg

-Suknia letnia: jasno-rudo-brązowa z białymi cętkami. Czasem ciemniejsza. Biała. Na grzbiecie ciemna smuga. Dolna część szyi, spód tułowia i wewnętrzna strona badyli białawe. Lustro białe z czarnym obramowaniem

Suknia zimowa: szaro-brunatna z słabo widocznymi cętkami.

Zmiana sukni VI i X

Uzębienie

0-0-3-3

(3+1)-3-3

Pełne uzębienie w wieku 28-30 mieś.

Poroże

-w II roku -szpicak

-w III roku - róże, oczniak, opierak i spłaszczone zakończenie tyki

-Stopniowe formowanie łopaty do 70 cm z „sękami"

-Maksymalny rozwój poroża w wieku 8-10 lat

-Zrzucanie poroża - IV-V -Wycieranie scypułu początek IX

Zmysły

Dobry węch

Dobry słuch

Bardzo dobry wzrok - najlepszy wśród jeleniowatych

Ciekawski, mało płochliwy

Poruszanie sie

W galopie odbija się równocześnie z czterech kończyn poruszając zadartym do

góry ogonkiem

Pokarm

• Podobny jak u jeleni (więcej traw i ziół)

Mniej spałuje drzewka

Spore straty na polach (tratowanie upraw)

• Odchody nieco mniejsze niż u jelenia

Rozród

• Ruja (bekowisko) X - XI

• Rytuał godowy: (dołki rujowe + silny woń + łanie przychodzą do byka

• Ciąża 220-230 dni 32 tyg

Cielęta rodzą się w VI i VII. Często bliźnięta

Po 8-10 dniach chodzą za matką

Po 3- 4 tyg. zaczynają pobierać pokarm stały.

Doj rzałość płciowa II/III rok

DZIK (Sus scrofa)

Podrząd: Swiniowate (Suiformes)

Rodzina: Swiniowate (Suidae)

Rodzaj: Dzik (Sus)

Gatunek:Dzik(Sus scrofa)

■ Eurytropizm dzika

■ Lasy liściaste i mieszane (gatunki cieżkonasienne) ■ Iglaste monokultury - szkody na polach

■ Pierwotne warunki żerowe (100)

■ Obecne warunki żerowe dla zwierzyny płowej— (25)

■ Obecne warunki żerowe dla dzików - (10-15)

■ Powierzchnia lasów w Polsce ok.. 8 min. ha - tylko

30% stanowi bazę żerową dla dzików

Areał osobniczy

Największy odyńce i samury

Najmniejszy lochy z warchlakami

Największy areał późną jesienią (ponad 10 km)

Najmniejszy w okresie zimowym (0,2 - 2,5

km)

Wygląd

-Długość do 190 cm

-Wysokość w kłębie do 100 cm

-Masa ciała samców (niepatroszone)

jesienią do 200-250 kg

wiosną o 15-20% mniej

-Masa ciała samic około 30% mniejsza

-Po patroszeniu 20%

-W Polsce średnia masa tuszy dzików ok.60kg

-Sezonowe wahania ok.1/3 masy ciała

-Wiek15-20 lat

Wygląd zewnętrzny

Duża, wydłużona głowa(ponad 1/4 dł.ciała)

Krótka, gruba szyja

Oczy małe, brunatne

Uszy szerokie, trójkątne, stojące

Część twarzowa wydłużona z silnym dużym ryjem zakończonym silnie unerwioną tarczą ryjową wzmocnioną przez kość ryjową

Przód ciała wyższy od tyłu.(sylwetka karasiowata lub szczupakowata

Ogon zakończony chwostem.

Samica ma 5-6 par sutek

Samce - duże jądra zachyłek napletkowy ze zmegmą i pędzel (znaczenie granic rewiru)

Nogi krótkie, silne.

Palce II i V połąćzone rozciągliwą skórą (ułatwia poruszanie się po grząskim gruncie)

Racice czarne, a raciczki szeroko rozstawione o ostrych krawędziach

Długość kroku warchlaka 20 - 25 cm, wycinka 30-40 cm, odyńca 37-47 cm, lochy 32-34 cm

Na głębokim śniegu bruzda mostkowa

Racica przednia dzika jest szeroka, a tylna węższa od przedniej.

Okrywa włosowa:

- skóra szaro-czarna; w okolicy karku, kłębu, grzbietu gruba + żywica

- włosy pokrywowe (ościste, szczecina) w kępkach po 3 zakończone 2-5 piórkami; na grzbiecie 15cm (czub), na przekroju okrągłe, czarne, na końcach szarawe

- włosy wełniste (wełna, podszycie) miękkie, gęste, skręcone, jasnobrunatne do jasnoszarych (tylko w zimie pod włosem pokrywowym)

- włosy czuciowe - krawędzie powiek, brodawki policzkowe i podżuchwowe

- zabarwienie sukni ciemnobrunatne, czarne, rdzawobrunatne, szarobrunatne

- policzki, podgardle, tylna część głowy i grzbiet - jaśniejsze

- warchlaki do 5-6 miesięcy rdzawobrunatne z żółtymi pręgami na grzbiecie i bokach ciała, spód i boki żółtawe

- wymiana włosa raz do roku III-IV

Czaszka dzika

- kości nosowe połączone z kością przegrodową

- brak wyrostka kości jarzmowej

- ramiona żuchwy zrośnięte

C7, Th14, L5-6, S4, CCG

Uzębienie (28 zębów):

3 1(okrągłe) 3 0 (3-4mce)

3 1 3 0

Wymiana zębów od okrajków (10-12m-cy):

- pojawia się kieł (trójkątne)

- pierwszy ząb przedtrzonowy

- dwa zęby trzonowe

Bardzo dobrze wykształcone kły (14-16mscy).

Dorosły dzik ma 44 zęby (19-20mscy):

Kły (oręż)dzika:

- kły mleczne do 8-11mscy, tępe, 6mm grubości

- kły stałe żuchwy (szable), szczęki (fajki) do ostrzenia szabli (osełka)

- szabla przyrasta 3 cm rocznie i tyle też ściera się

- szable samców do 30cm, trójkątny przekrój, 2/3 w zębodole aż pod PM3 dlatego niewyrywalny

- funkcje oręża dzików - walka w okresie rui

- powierzchnia szlifu dobrze zarysowana - do określania wieku

Kły samic:

- krótkie i owalne na przekroju

- przez pierwsze trzy lata jak u samców rosną, potem stopniowe zamykanie kanału (zamknięcie korzenia); zarastanie wpływa na jego odżywienie czyli mniejszy przyrost

Rozpoznawanie wieku:

- warchlaki 4-5mscy - pasiaki

- powyżej 5msca - rdzawe, najmniejsze w watasze

- przelatki - wyższy przód ciała, samce mają pędzel, odrębne watahy lub za lochami, samice przelatki z watahą

- wycinki: kształt dorosłego osobnika, długi ogon.

Rozpoznawanie wieku po uzębieniu:

- stopień starcia kłów

- okres wymiany mlecznych na stałe

- stopień starcia zębów trzonowych

- położenie M3 w stosunku do spina cristae facialis

- różnica średnicy …(współczynnik WW: stosunek miejsca podstawy do…).

Pożywienie:

- żer objętościowy: trawy, zioła, pędy

- żer treściwy: ziemniaki, korzenie, cebule, nasiona, żołędzie, pochodzenia zwierzęcego

- żer soczysty: ziemniaki, buraki, rzepa, marchew

Skład procentowy jest bardzo różny. Dzienne zapotrzebowanie 1,5kg treściwego i ok. 3kg soczystego. Występują sezonowe wahania pokarmowe. Aż 2/3 pożywienia dzik pozyskuje z ziemi i ściółki, 1/3 ha powierzchni; proporcje pożywienia roślinnego do zwierzęcego to 3:1.

Pokarm roślinny:

- w lesie to: grzyby (opieńki, rydze, smardze, piestrzenice), mchy, skrzypy, paprocie (pędy, liście), sadzonki, nadziemne jedno i dwuliścienne, nasiona dębu;

- na polach: zboża (owies, żyto jęczmień), proso, gryka, ziemniaki, marchew, rzepa, kapusta, buraki, topinambur

Pokarm zwierzęcy:

- gleba leśna (w 1g wiele tysięcy pierwotniaków, bakterii, śluzowców, glonów, grzybów, larw muchówek), pierścienice, stawonogi (szkodliwe owady lasów i pól, chrząszcze majowe), ryby (w mule spuszczonych stawów lub płytkich wodach), ptaki (jaja i pisklęta z gniazd naziemnych),ssaki od myszy po jelenia (młode zwierzyny płowej, zajączki, padlina; tropi po śladach krwi).

Zmysły:

- doskonały węch najlepszego posokowca, tropi po farbie, wyczuwa w ściółce larwy owadów, żołędzie, brukiew, orzechy, zamieszkane nory mysie

- dotyk: płytka ryjowa, włosy czuciowe na policzkach i pod żuchwą

- smak: liczne brodawki smakowe języka, duża wybiórczość żeru

- słuch: b. dobry jak u sarny (na pisk myszy)

- wzrok: reaguje na ruch (ale słaby).

Dzik jest inteligentniejszy od sarny i jelenia.

Głosy:

- małe warchlaki w barłogu - cicho

- warchlaki wędrujące za matką są hałaśliwe; długi ostry kwik - strach, ból; krótkie kwiknięcie po potrąceniu przez matkę , przy przepychaniu się do sutek lub zgubieniu watahy; po odnalezieniu chrząkają (O-O-O-)

- matka po zauważeniu niebezpieczeństwa wciąga powietrze i z impetem wypuszcza je

- przestraszone warchlaki zrywające się do ucieczki

- odyniec.

Barłogi spoczynkowe - miejsce wypoczynku dzików:

- las, łany zbóż, stogi

- młodniki osłonięte przed deszczem, śniegiem i wiatrem

- w pogodę rzadkie młodniki

- wataha ma wspólne legowisko

- pojedynki oddzielnie w najmniej oczekiwanych miejscach

- barłogi zimowe - małe i zwarte

- częsta zmiana barłogów - pasożyty

- ostry odwiatr dziczych barłogów

- wychodzą i wracają zawsze pod wiatr, odyniec zawija pętlę

- w ucieczce dzik sadzi susami do 4,5m.

Tarzawisko - bagienka:

- stałe i okresowe

- tarzanie się przed wyjściem na żer

- tarzanie się trwa krótko i wyciera się o drzewo

- często nacina drzewo szablami i wyciera żywicę w sierść.

Wataha (rota):

- skład to samica z warchlakami (jesień)

- wielkość

- wataha rodzinna

- łączenie watah rodzinnych (jesień bo zagrożenia)

- zdobywanie żeru

- obrona

- watahy przelatków

- odyńce i wycinki

- poruszanie się watahy (przy żerowaniu, przemarszu przez otwarte tereny, przez gęstwinę, przez głęboki śnieg)

- dzik bardzo dobrze pływa (do 3-5km).

Rozród:

- ruja (huczka - bo odgłosy odyńców, lochanie), XI - I (II), warunki terenowe

- krycie lochy ok. 4min (uderzenia szablami)

- dojrzałość płciowa - samice to jeden rok, samce - dwa

- 40% loch zapłodnionych (20-75%)

- ciąża trwa 133-140 dni 20tyg stare i 114-130 18tyg młode lochy

- warchlaki rodzą się w IV (II, III, także VI, VII)

- barłóg porodowy - 2-10 warchlaków (5, 9)

ZAJĄC SZARAK (Lepus europaeus)

rząd: zającokształtne (Lagomorpha)

rodzina: zającowate (Leporidae)

rodzaj: zając (Lepus)

52 gatunki są, w Europie trzy: zając szarak, zając bielak, królik.

Najliczniejsza populacja: Czechy,Niemcy, Rosja, Polska,Austria, Dania

Wysoki stan zajęcy w Argentynie(introdukcja w XIXw), w Australii i Nowej Zelandii

W 1893 r introdukcja w Ameryce Północnej

Wygląd zewnętrzny:

Włosy okrywowe:

- długie, mocne o gładkiej powierzchni

- na grzbiecie szare z ciemnobrunatną podstawą i ciemnorudym zakończeniem, czasem czarne, w tylnej części grzbietu i udach srebrzysty nalot.

Włosy podszycia:

- sfałdowane, cienkie, miękkie o lekko szorstkiej powierzchni

- na karku ciemnordzawe, na grzbiecie białe z ciemnobrunatnym zakończeniem, na bokach białe z rudymi zakończeniami, na podbrzuszu, ,podgardlu i wewn. pow. nóg białe

- ogon (omyk) z wierzchu czarny, od spodu biały

- czasem biała plamka na czole

- linienie dwa razy w ciągu roku: IV - VI i IX - XI

Budowa ciała:

Narządy zmysłów:

- najlepiej rozwinięty słuch (wielkie uszy z czarnymi szczytami przyłożone do głowy wystają poza pysk, u bielaka - do końca pyska, a u królika krótsze niż pysk)

- oczy osadzone bocznie umożliwiają widzenie do przodu, na boki i do tyłu; brak widzenia przestrzennego - tylko ruch

- węch słaby

- dotyk dobrze rozwinięty (włosy czuciowe na końcu pyska).

Masa ciała

Po urodzeniu ok.107g (90-130g)

Po 18 dniach zaczyna odżywiać się pokarmem
roślinnym

Dorosły 3.4 kg w poznańskim

4.4 kg w olsztyńskim

Rozpoznawanie płci:

pod odbytem samca jest prącie skierowane w dół, a u samicy łódeczkowaty srom.

Rozpoznawanie wieku:

- znamię Strocha (chrząstka pomiędzy trzonem i nasadą kości łokciowej) do 8 miesięcy! w 9-tym miesiącu stopniowo zanika

- większa masa soczewki właściwie u starszych zajęcy

Struktura wiekowa:

- samic 51,5% a samców reszta

- samica rodzi 7-8 młodych, ale odchowuje najwyżej 2

- średnia wieku to 18 miesięcy (fizjologicznie do 12 lat)

- 5-6 letnich samców jest tylko 10%

- redukcja naturalna jest 7-8 razy większa od łowieckiej

Tryb życia

- areał osobniczy: areał ścisły - kilkanaście ha

areał penetracyjny - 350 ha

- kotlina (lokalizacja, wejście, ułożenie, „otwarte oczy”, ucieczka), miejsce spoczynku, praktycznie nie widać go w kotlinie

- sposób poruszania się (wyłącznie galop - kilkanaście cm do 2-3 m)

- czołganie się

- pod górę lepiej mu się biegnie

- prędkość biegu to 80km/h i więcej

- skok w dal 3-4m

- nieźle pływa

- poruszanie się po gładkim lodzie bardzo dobre

- stawanie słupka

- żeruje wieczorem i rano (czasem też w nocy)

- ścieżki zajęcze

- toaleta kilka razy dziennie

- zgrupowanie zajęcy

- kniaziowanie - piszczy rozpaczliwie po złapaniu

Pokarm:

- 77 gat. roślin (35 w znacznej ilości)

- rośliny uprawne trawy, zioła, pąki, młode pędy, kora gałęzi. owoce, nasiona, grzyby

- dzienna dieta to 800-1000g masy zielonej tj. ok. jedna czwarta masy siała (sarna je jedną ósmą swojej masy)

- zapasy tłuszczu zimowego (dopuszczalna strata 15% masy ciała (dzik do 40%masy ciała), skromny zające jest dobrze otłuszczony

- kał - spłaszczone, suche bobki, zjadanie półpłynnego kały w czasie spoczynku

Cekotrofia

- w okrężnicy separacja włóknistych cząstek pow. 300 mikronów w centrum i płynów oraz cząstek poniżej 300 mikronów na obwodzie

- usuwanie włóknistych cząstek na zewnątrz oraz transport wsteczny drobnych cząstek i płynów do jelita ślepego

- dalsza fermentacja (brak formowania cekotrofów)

- połykanie wprost z odbytu

- kał miękki dostarcza ok. 20% białka i aminokwasów, a ponadto sole min.

Ciąża 40-43 dni

Okres rozrodczy: III - IX (3-4 mioty)

Samica rodzi rocznie 7,4 młodych

Superfetacja

Plemniki żywotne przez 30 dni

Resorpcja płodów

Pierwsze karmienie bezpośrednio po urodzeniu (23% tłuszczu).

Po 1-2 dniach następne karmienia (w nocy) raz na dobę, kilka minut

Dojrzałość płciowa: samce 5-6miesięcy

samice 7 miesięcy

Parkoty I-II (gonitwy,pary, walki)

Czynniki redukcji pogłowia

Mechanizacja rolnictwa - zbiór zielonek (koszenie co 6 tyg.), uprawa okopowych

Środki ochrony roślin (herbicydy, insektycydy i rodentycydy)- ok. 15%

Wypadki komunikacyjne (samochody, kolej)

Monokultury

Drapieżniki:, lis, kruk, myszołów, wrona siwa, kot, pies)

Choroby zakaźne i inwazyjne (kokcydioza, robaczyce przewodu pokarmowego, rodencjoza, pastereloza,
tularemia, stafylokokoza, bruceloza)

Warunki pogodowe.

Lis (Vulpes vulpes)

Rząd: drapieżne (Canivora)
Rodzina: psowate (Canidae)
Rodzaj: (Vulpes)

Gatunek: lis(Vulpes vulpes)

W Europie od około 200 - 400 tys. Lat

Wygląd zewnętrzny

Długość ciała 50-90 cm

Długość ogona 30-60 cm

Wysokość w kłębie 35-50 cm

Masa ciała 5-7 kg

Głowa

Łapy: liczba palców (5 i 4), opuszki palcowe
Sutki (4 pary)

Moszna i os penis

Okrywa włosowa

Włos pokrywowy, puchowy, czuciowy (wibrysy)

Różnice w zabarwieniu sierści

Wymiana włosa: II - XI

Gruczoły zapachowe

Opuszki

Gruczoł ogonowy

Gruczoł okołoodbytowy

Mocz

Uzębienie

1- miesiąc = 28 zębów

3130

3130

6 miesięcy = 42 zęby

3142

3143

P1-V/VI, P4- IX-X

Zmysły

► Słuch: 700 - 3000 -14000 Hz, a nawet 34000 Hz (w zimie z odległości 5 m)

* Wzrok: krótkowidz, pionowa-okrągła, tapetum lucidum, pole widzenia 250-260, obraz czarno-biały, ruch

►Smak: ryjówki, krety, łasice, płazy

przyzwyczajenie, nieświeże mięso, odchody

Węch 6 - 10 - 50 m, niska temperatura, węszenie

►Dotyk: pysk, łapy (wibrysy)

Porozumiewanie się

Mimika i postawy

Głos (100 -5000 Hz)

Znakowanie zapachowe:

Trop

Mocz - 4,4/km

Kał - 0,35/km

Aktywność dobowa

Aktywność ofiar (gryzonie, zające, ptaki)

Myśliwi

Obfitość pokarmu

Długość trasy (9-14 km)

Prędkość do 50 km/h

Nory

Długość: 5-7 m

►Szerokość: 25 - 35 cm

►Wysokość: 15 - 20 cm

►Wykorzystanie: okres wiosenno-letni, zimowy

► Liczba nor rodziny =13-20 ale używane jest 2-5 nor

Lokalizacja

Rozród

Związki monogamiczne (?)- poligamiczna ale czasem monogamiczna natura samców

Kopulacja 15-30 min na powierzchni
Ciąża 51-53 dni

Młode III/IV

wielkość miotu 4-8 młodych(śmiertelność prenatalna ok.25%)

wiek samicy 1-6 lat(5-45% niepłodnych)

baza pokarmowa (prognozowanie)

Młodzież

Noworodki; 80-100 g ciemnoszare

2 tyg. czekoladowe z białym kwiatkiem

3 tyg. otwarte oczy i przewody słuchowe, pierwsze
zęby, karmione tylko mlekiem potem zwracany
pokarm

6-8 tyg. czarny nos, stojące uszy, ruda sierść, komplet zębów mlecznych, wychodzą z nor

Czystość w norze

W X masa ciała 4 i 5 kg

Relacje dorastająca młodzież - rodzice (dyspersja 20-30 km, wysoka śmiertelność)

Polowania

Zbieractwo

Polowania na zające, ptaki i większe zwierzęta

Polowania na gryzonie ( w zimie tylko 20%)

Pożywienie

►Lis - drapieżnik oportunistyczny (zmienność sezonowa)

35% drobne gryzonie 30% zające, króliki ?

10-20% padlina

20% ptaki

1% owoce

odpadki śmietniskowe

►Wykorzystanie pokarmu 91%

ok. 450 g/dobę, karmiące x 2więcej

6-8 tyg. szczenięta 62%
13-24 tyg. 113%

►Wykorzystanie energii: 96% utrzymanie, 4% tkanki własne

Organizacja socjalna

►Samiec + samica, grupa socjalna

►Synowie

►Córki

►Wielkość terytorium (kilkadziesiąt ha - 20-30 km)

►Stabilność terytorium

►Ochrona terytorium (znakowanie zapachowe, atak
bezpośredni) samica-samiec

►Zagęszczenie: 1990 r=. 0,3- 1,0/km

obecnie = 6,0/km

Ocena wieku

Wiek 4-8lat

Naturalni wrogowie

Rodzina: Łasicowate (Mustelidae)

Gatunek: Borsuk (Meles meles)

Budowa ciała

Włos

Długa, twarda szczecina, na grzbiecie
szaro-srebrzysta z domieszką czarnego.

Kończyny i spód ciała brunatno-czarny.

Głowa prawie biała z czarnym pasem od pyska przez oko

i ucho aż do karku.

Sierść młodych miękka, biaława.

Zmysły:

węch, słuch - dobry

wzrok - słaby

Pokarm

Zasiedla lasy z gęstym podszytem w i Azji (poza obszarami północnymi).

Porusza się powoli, węsząc.

Dość szybko biegnie.

Trop - wyraźne odbicie pięciu palców długimi pazurami i wąską opuszka śródręcza i śródstopia

Tryb życia

Rozród

Kuna leśna- tumak (Martes martes)

Europa, północno-wschodnia Azja.

W Polsce najliczniejsza na terenach północno-wschodnich

Zamieszkuje stare drzewostany liściaste lub iglaste z gęstym

podszytem

Budowa ciała

Dość duża okrągła głowa z szerokim czołem i spiczastym pyskiem.

Krótkie trójkątne, lekko zaokrąglone uszy,

wydłużony korpus i silne, krótkie kończyny z owłosionymi opuszkami palców.

Włos

Wzrok - bardzo dobry

Węch - bardzo dobry

Słuch - niezły

Pokarm

Myszowate (65%latem i 40% zimą),

wiewiórki, jaja, ptaki (gołębie),

króliki, zające,

koźlęta sarny,

żaby, ślimaki,

owady (gniazda os i trzmieli),

jagody, owoce leśne,

rzadziej padlina

■Dobrze porusza się po ziemi i po drzewach.

■Trop: parzyste lekko ukośnie ustawione odciski

(50-100cm.) -niewidoczne opuszki i pazurki

Tryb życia

Żyje pojedynczo

Koczowisko-kilkaset do kilku tyś. ha

W dzień śpi w dziupli, o zmierzchu wyrusza na łowy.

Przegryza tętnicę szyjną- często odgryza głowę

Na opolowany rewir wraca dopiero po kilku dniach

Rozród

Tchórz (Mustela putorius)

Europa (poza północna Skandynawia i Irlandią)

W Polsce średnio liczny

Zasiedla obrzeża lasów, zakrzewione
brzegi rzek i stawów, remizy
śródpolne, parki, ogrody,

zabudowania

Budowa ciała

Włos

Słuch dobry

Węch dobry

Dobrze porusza się po ziemi i po drzewach w wąskich szczelinach, dobrze pływa i nurkuje

Trop podobny do kuny ale z wyraźnym odbiciem opuszek palcowych

Pokarm

JENOT (Nyctereutes procyonides)

Zmysły:

Aktywność:

Budowa:

Włos:

Rozród:

Pokarm:

WYDRA (Lutra lutra)

Budowa:

Włos:

Zmysły:

Pokarm:

Aktywność:

Rozród:

Kuraki

Podrodzina: Bażant

Naturalnie w środowisku czyste osobniki danych podgatunków nie występują, a

jedynie mieszańce.

Aktywność:

Rozród:

Pokarm:

Jesienią stado się rozpada, a osobniki przechodzą do innych grup.

Liczebność populacji:

Rząd: Kuraki (Galliformes)

Rodzina : Bażantowate (Phasianidae)

Podrodzina: Bażanty (Phasianinae)

Rodzaj: Kuropatwa(Perdix)

Gatunek: Kuropatwa szara (Perdix perdix)

► Występuje W Europie i Azji (poza północna Skandynawią i na północ od Uralu oraz południowa Europą)

► Przesiedlenia do USA i Kanady

Podgatunki kuropatwy szarej w Polsce:

Inne gatunki kuropatw: kuropatwa skalna, kuropatwa czerwona, kuropatwa brodata

W starożytności brak wzmianki o kuropatwach

Pierwsze wzmianki w średniowiecznej

Europie (Karol Wielki- VII w n.e., w XV wieku Francja, w XVI - XVII w. Polska)

W XVII wieku rozwój broni palnej i łowy z sokołami

W XVII - XIX wieku intensywny wzrost i populacji związany z rozwojem rolnictwa

Budowa ciała

Krępa budowa, silne nogi, opierzone golenie, 16 kręgów szyjnych, krótki mocny dziób, krótkie skrzydła, szybki choć ciężki lot

Długość 26-32 cm,

rozpiętość skrzydeł 51-52 cm,

masa ciała ok.400 g, a wiosna 200-

250 g (pisklę 7-9 g, a po 120 dniach 360 g)

Zagniazdownik - pisklęta szybko opuszczają gniazdo i same żerują

Upierzenie

Głowa oliwkowo-brązowa,

podgardle gliniasto-rude,

wierzch ciała szary z brunatnym odcieniem,

brzuch szaro-biały z wielką rdzawą podkowa u kogutów,

dziób szaro-zielonkawy,

tęczówki kasztanowe,

nogi niebiesko-szare, pazury czarne, brak ostróg

Kura bardziej szarobrązowa

Pisklęta - wierzch głowy rdzawy, nogi (cieki) blado-żółte, wierzch ciała szaro-rudy, dziób brunatny, oczy czarne

Rozpoznawanie płci

Ptaki bez podków- to kury (ale stare kury też miewają podkowę)

Barkówki koguta - podłużna biała smuga

Barkówki kur - poprzeczne jasne prążki

Rozpoznawanie wieku

Głos: czyrykanie

Poruszanie się: piesza wędrówka (lot rano i wieczorem).

Ukrywanie się i przywarowanie (ochronne upierzenie).

Bieg.

Pozycja „uwaga!".

Wyciekanie na otwartej przestrzeni.

Zmysły:

bardzo dobry wzrok i dość dobry słuch.

Skryty tryb życia.

Reakcja na rolnika i zwierzęta gospodarskie.

►Związki monogamiczne na stałe. Wspólne wychowywanie potomstwa.

Stado rodzinne + pary bez potomstwa + niesparowane koguty.

Łączenie się stad rodzinnych przed zimą

► Proporcje płci: koguty-58%, kury - 42%

Żyją do 10 lat, ale w środowisku naturalnym po 2 latach jest ich tylko 14%

Pisklęta lotne po 2 tyg.

Osierocone pisklęta, adopcja, instynkt rodzinny

Stopniowa dominacja koguta, czupumość
młodych, dyscyplina ojca

Osiadły tryb życia. Migracje zimowe (żer + osłona)

Stado jesienią i zimą

W X szczytowa forma

Słoty - miejsca noclegowe - wymarzanie chwastów
(osłona) - przylot drapieżników

Rola starki

Żerowiska, błoto, wiatr (upierzenie)

Nocowanie (otwarta przestrzeń (osłony), paprzyska,
zagrzebywanie się w śniegu

Poranna pobudka - odlot - suszenie skrzydeł i toaleta -odlot na żerowisko - wieczorny powrót na nocleg

Żerowanie przy puszystym i zamarzniętym śniegu

Po zimowe wyczerpanie organizmu

Pokarm

Pisklęta przez 2 tyg. wyłącznie owady.

W 3 tyg. 50% żeru roślinnego

W 4 tyg. 97% żeru roślinnego

Średnio: 19% pokarmu zwierzęcego i 81% pokarmu roślinnego

Pokarm roślinny:

pączki, kwiaty, liście, nasiona zbóż i chwastów ( w lecie ok.. 38%)

potem więcej chwastów, korzonki (buraki), oziminy

Pokarm zwierzęcy:

owady i larwy (drobne chrząszcze) motyle, muchy, koniki polne,

mrówki, pająki - w IV 41%, w V 63%, w VI 50%

Rozpad stad rodzinnych

Wiosenne ożywienie (zabawy)

Wiosenne zmiany żerowisk (kontakty stad)

Przechodzenie młodych kogutów i stopniowe tworzenie par (swobodny wybór -inicjatywa kury), zmiana partnera

„Ostateczne zgromadzenie" Parowanie w hodowli wolierowej

Gniazdowanie

Wyszukiwanie, wielkość i obrona "ostoi", zabawy

Kopulacja (inicjatywa kury)

Wyszukiwanie miejsca na gniazdo (osłona)

pobocza, miedze, nieużytki, zielonki pastewne, obrzeża

Gniazdo próbne - wykończenie gniazda + materiał maskujący - odkrycie pierwszego jaja - odkrycie całego zniesienia

Gniazdo 12-15 cm średnicy i 5-8 cm głębokości

Zniesienie (ok. 15 jaj) w czasie 24-26 dni

Jajo: 35 x 25 mm i ok. 15g

Wysiadywanie 24 dni - brak odwiatru,

nagarnianie na siebie przykrycia, żerowanie 2x dziennie, rola koguta

Wykaszanie gniazd - 40%

Pierwsze dni pod skrzydłami kury (lub koguta)

Reakcje w sytuacji zagrożenia (młode starka, kogut)

Reakcja na ptaki drapieżne (wrona, kroguiec, gołębiarz)

Krytyczna rola warunków pogodowych VI-VII (do 60% upadków)

Przejście na żer roślinny (większa samodzielność)

Wrogowie naturalni

►Wrona siwa, sroka, gawron (jaja i pisklęta)
►Psy i koty

►Jastrząb gołębiarz, krogulec myszołów

►Lis, borsuk, tchórz
►Choroby zakaźne i pasożytnicze

Gęsi

Rząd: Blaszkodziobe (Anseriformes)

Gatunek: Gęś gęgawa (Anser anser)

Opis

Jedyny gatunek lęgowy dzikich gęsi w Polsce

Zagniazdowniki

Okres pierzenia - czerwiec (przejściowa nielotność)

Odloty:

Tworzenie par na zimowiskach

Wiosenne przyloty (II - III - IV)

Trwałe małżeństwa

Troskliwość o potomstwo

Wrogowie (orzeł, pies, lis)

Gęś białoczelna (Anser albifrons)

Opis

Tereny lęgowe: tundry Eurazji i Ameryki Północnej

Gęś mała

Opis

Gęś zbożowa , posiewnica zbożowa (Anser fabialis) (tajgowa i tundrowa)

Opis

Bernikla Obrożna (Branta bernicla)

Bernikla białolica (Branta leukopsis)

Bernikla rdzawoszyja (Branta ruficollis)

Smukła sylwetka, silnie skontrastowane ciemno-brunatno-czarne upierzenie

Tereny lęgowe: tundry Ameryki Północnej i Agi.

Czasem zalatują także do Polski

Dzikie kaczki

Grążyce

Bardziej krępy kształt, duża głowa, krótka szyja, krótsze skrzydła,

lusterko słabo widoczne, wyższy dziób, nogi przesunięte ku tułowi

Na lądzie poruszają się niezgrabnie, pierwszy palec z szeroką błoną,

doskonale nurkują za pokarmem, do lotu podrywają się ciężko z rozbiegiem,

latają mniej zgrabnie

Kaczki właściwe

Krzyżówka (Anas platyrynchos)

Opis

Pierzą się w VI-VII całkowicie, szybko (nielotne) i w VIII-IX częściowo, wolniej

Łączenie w pary - jesień, zima

Cyranka (Anas querquedula)

Masa ciała: 0,3 - 0,4 kg

Kaczor z białym pasem od oka aż na szyję

Cyraneczka (Anas crecca)

Europa (z wyjątkiem rejonów południowych)

Silnie zarośnięte zbiorniki wodne

Masa ciała 0,25 - 0,40 kg.

Kaczor: czarny dziób, biała linia w kierunku oka, kasztanowo-brązowa
głowa z łukowatą zielona plamą nad okiem, pionowy biały pas wzdłuż
barków, wiosła szare, lusterko zielone i czarne z metalicznym połyskiem

Gniazdo na ziemi, w V - 8-10 jaj - 23 dni

5 tyg. pisklęta zaczynają latać

Większość odlatuje na zimę

Krakwa (Anas strepera)

Rożeniec (Anas acuta)

Płaskonos (Anas clypeata)

- Mniejszy od krzyżówki

- Środkowa i wschodnia Europa

- W Polsce rzadki (czasem zimuje)

- Łyżkowaty dziób

Głowienka kaczka rdzawogłowa (Aythya ferina)

Czernica (Anthya fuligula)

Długość ok. 40 cm

W Polsce średnio liczny gatunek lęgowy
W V 8-10 jaj - 25 dni

Pokarm: roślinność wodna, ślimaki, kijanki, drobne rybki

Kaczor: z wierzchu czarny, na brzuchu biały

z połyskującym fioletowo-czarnym czubkiem piór z tyłu głowy

Gągoł krzykliwy (Bucephala clangula)

Ogorzałka (Aythya marila)

Markaczka (Melanita nigra)

Edredon (Somateria mollissima)

Ohar (Tadorna tadorna)

Tracze


Wyszukiwarka