Polecane odmiany winorośli
Warunki klimatyczne Polski, a zwłaszcza występowanie ekstremalnie mroźnych zim, dyktują kryteria doboru odmian winorośli, jakie powinno się sadzić w naszym kraju. Odmiany winiarskie polecane do uprawy w polskich warunkach klimatycznych - przedstawia Roman Myśliwiec z winnicy Golesz w Jaśle.
Do uprawy w Polsce zdecydowanie najlepiej nadają się mieszańce międzygatunkowe winorośli. W ostatnich kilkudziesięciu latach zostało wyhodowanych wiele wartościowych odmian mieszańcowych. Z owoców tych odmian można uzyskać dobrej jakości wino, a przewyższają odmiany europejskie odpornością, plennością i łatwością uprawy.
Polecane odmiany winiarskie zostały podzielone na dwie grupy ze względu na tolerancję względem ujemnej temperatury:
• odmiany odporne na przemarzanie - o mrozowytrzymałości w granicach co najmniej -28° do -30°C, które można uprawiać na terenie całej Polski bez konieczności okrywania na zimę. Krzewy tych odpornych odmian mogą być prowadzone na wysokim pniu 140-180 cm w formach typu Y i T w rozstawie 3 m x 1 m;
• odmiany średnio odporne na przemarzanie - o mrozowytrzymałości w granicach od -20 do -25°C, które z wyjątkiem południowo-zachodniej Polski, powinny być okrywane na zimę. Ze względu na niewystarczającą w warunkach Polski mrozowytrzymałość, krzewy tych odmian powinny być prowadzone na średniej wysokości pniu 60-70 cm w formach typu sznur stały Casenave'a lub Guyota w rozstawie 2,0-2,5 m x 1 m. Również w taki sam sposób, ułatwiający ewentualne okrywanie, powinny być uprawiane odmiany deserowe, których zdecydowana większość jest co najwyżej średnio odporna na przemarzanie.
Odmiany odporne na przemarzanie przeznaczone na wina białe
• Aurora - odmiana wyhodowana we Francji. Odmiana bardzo plenna. 
Krzewy bez większych uszkodzeń wytrzymują mrozy do -28°C. Na choroby grzybowe stosunkowo odporna - w przeciętnych latach, nie wymaga ochrony chemicznej. Grona sąśredniej wielkości, cylindryczne, wydłużone, średnio zwarte lub luźne. Owoce osiągają pełną dojrzałość w drugiej dekadzie września. Jagody są małe lub średniej wielkości (ok. 13 mm średnicy), kuliste, jasnożółte, w pełnej dojrzałości z delikatnym różowym rumieńcem. Miąższ soczysty, słodki, bez wyczuwalnego aromatu. Wino jest lekkie, mało ekstraktywne, 
przeciętnej jakości, jednak bez negatywnych cech smakowo-aromatycznych. Wymaga kupażowania z innymi winami o wyraźniejszym aromacie i wyższym ekstrakcie.
• La Crescent - bardzo obiecująca odmiana amerykańska z Minnesoty. Krzewy wytrzymują mrozy do -35°C, są średnio odporne na choroby grzybowe. Grona średniej wielkości, wydłużone. Pora dojrzewania owoców wczesna. Jagody małe, kuliste, barwy żółtawej z brązowawym rumieńcem od strony nasłonecznionej. Miąższ słodki (ok. 20% cukru), smaczny. Wino dobrej jakości, lekkie, bez mieszańcowych posmaków, o bardzo przyjemnym morelowym aromacie. Odmiana nowa, mało znana w Polsce.
• Prairie Star - odmiana hodowli Elmera Swensona z kolekcji tzw. odmian północy. Wytrzymuje mrozy nawet do -40°C. Odporność na choroby grzybowe średnio wysoka. Grona są średniej wielkości, wydłużone i luźne. Pora dojrzewania owoców wczesna do średnio wczesnej. Jagody średniej wielkości lub małe, kuliste, żółtozielone. Wino dobrej jakości, bez wyraźnego aromatu, ale i bez niekorzystnych cech mieszańcowych. Odmiana mało znana w Polsce.
• Saint Pepin - nowa odmiana amerykańska z Minnesoty. Krzewy wytrzymują mrozy do ok. -32°C. Odporność na choroby grzybowe średnio wysoka. Grona są średniej wielkości, luźne. Pora dojrzewania owoców wczesna. Jagody średniej wielkości lub małe, kuliste, żółtozielone. Zawartość cukru w owocach zazwyczaj przekracza 20%. Wino dobrej jakości o przyjemnym owocowym aromacie. Odmiana nowa, na razie mało rozpowszechniona w Polsce.
• Swenson Red (synonim 'Elmer')- odmiana legendarnego amerykańskiego hodowcy Elmera 
Swensona. Wzrost krzewów jest bardzo silny. Krzewy wytrzymują mrozy do -30°C. Odmiana dość podatna na mącznika rzekomego. Na pozostałe choroby, np. szarą pleśń, wystarczająco odporna. Grona średniej wielkości, cylindryczne, średnio zwarte lub luźno, nierównomiernie wypełnione z powodu skłonności do osypywania się zawiązków jagód. Owoce dojrzewają średnio wcześnie, przeważnie w drugiej połowie września. Jagody średniej wielkości (ok.16 mm), kulistawe, purpuroworóżowe. Miąższ średnio zwarty, winno-słodki, bardzo smaczny, z malinowo-truskawkowym posmakiem. 'Swenson Red' jest odmianą kłopotliwą w uprawie ze względu na złe zawiązywanie owoców. Aby tę wadę zminimalizować należy krzewy intensywnie nawozić, najlepiej obornikiem i bezpośrednio przed kwitnieniem uszczykiwać wierzchołki wszystkich latorośli. Powoduje to lepsze odżywianie kwiatostanów, a owoce są lepiej wykształcone. Wymaga wyższych sposobów formowania. Z owoców 'Swenson Red' można zrobić bardzo dobrej jakości, słodkie wino likierowe (wzmacniane). Na wina wytrawne odmiana się nie nadaje, gdyż wyczuwalne są niekorzystne posmaki mieszańcowe.
Odmiany odporne na przemarzanie na wina czerwone
• Cascade - odmiana francuskiego pochodzenia. Plenność krzewów jest 
wysoka. Krzewy rosną średnio silnie, z tendencją do zagęszczania. Krzewy znoszą mrozy ok. -28° do -30°C i są odporne na choroby grzybowe. Grona średniej wielkości, jagody małe (ok. 12 mm), czarnofioletowe. Pora dojrzewania owoców wczesna - zbiór na wino w drugiej połowie września. Miąższ jest soczysty, sok słabo barwiący. Wino lekkiego typu, jasnoczerwone, o niskiej zawartości tanin, przeciętnej jakości, do kupażowania z innymi winami o bardziej zdecydowanym charakterze. Wartość odmiany związana jest głównie z niezawodnością w plonowaniu.
• Frontenac - nowa, znana z wysokiej odporności na mróz odmiana 
amerykańska z Minnesoty. Krzewy wytrzymują mrozy w granicach -35°C i są w wysokim stopniu odporne na choroby grzybowe. Grona są średniej wielkości do dużych, stożkowate, luźne. Owoce dojrzewają dość późno (na początku października) i mają zazwyczaj dość wysoką zawartość kwasów organicznych. Jagody są średniej wielkości lub małe, kuliste, granatowofioletowe. Wino zawiera dużo czerwonego barwnika, jest kwaskowe, z aromatem świeżych wiśni, tytoniu, dojrzałej czerwonej papryki i białego pieprzu. Ze względu na późniejszą porę dojrzewania odmiana powinna być uprawiana na dobrze nasłonecznionych stanowiskach.
• Heridan - odmiana amerykańska, zbliżona w cechach do gatunku Vitis riparia, bliżej 
nieznanego pochodzenia. Prawdopodobnie jest to jedna z selekcji wyhodowanych na Uniwersytecie w Minnesocie. Wzrost krzewów jest średnio silny, plenność średnio wysoka. Wytrzymałość na mróz w granicach -30°C, odporność na choroby wysoka - w dotychczasowej uprawie w Polsce (winnica Golesz w Jaśle) odmiana nie wymagała ochrony chemicznej. Tworzy grona średniej wielkości lub małe, cylindryczne, zwarte. Jagody są małe, kuliste, granatowe. Wino wyprodukowane z owoców tej odmiany ma dobrą strukturę, jest ciemnoczerwone, o dość typowych cechach V. riparia - "kabernetowa" nuta (zielona papryka, pomidor, świeże siano).
• Leon Millot - mutant odmiany 'Marechal Foch', hodowli francuskiej. Krzewy rosną bardzo 
silnie i znoszą bez większych uszkodzeń mrozy do -28°C. Odmiana jest średnio odporna na choroby grzybowe, dość podatna na mączniaka rzekomego. Grona są małe, zwarte. Pora dojrzewania owoców jest średnio wczesna (koniec września). Jagody są małe, czarnofioletowe. Sok jest słodki, bardzo smaczny, najsmaczniejszy spośród odmian polecanych na czerwone wina. Wino o dość dobrej jakości, średniej zawartości czerwonego barwnika, niskiej kwasowości.
• Marechal Foch - odmiana wyhodowana we Francji. Plenność krzewów jest wysoka. 
Krzewy znoszą mrozy do -30°C. Odmiana wykazuje wysoką odporność na choroby grzybowe i zazwyczaj nie wymaga ochrony chemicznej. Wzrost krzewów bardzo silny ze skłonnością do zagęszczania. Owoce są drobne (ok. 10 mm), czarnofioletowe, dojrzewają w trzeciej dekadzie września. Wino ma średnią zawartość czerwonego barwnika. W winie przeważa aromat bzu i tytoniu.
Odmiany średnio odporne na przemarzanie przeznaczone na wina białe
• Bianca - odmiana wyhodowana na Węgrzech. Plenność krzewów jest 
dobra. Odmiana o znacznej odporności na choroby grzybowe, rzadko wymaga opryskiwań. Krzewy wytrzymują mrozy do -25°C, a po uszkodzeniach bardzo dobrze się odbudowują. Grona niewielkie, średnio zwarte lub luźno osadzone. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w drugiej połowie września. Przetrzymywane dłużej na krzewach zyskują na smaku i gromadzą znaczne ilości cukru, często powyżej 20%. Jagody kulisto-elipsoidalne, żółtawe. Miąższ zwarty, aromatyczny, słodki,o bardzo przyjemnym smaku. Wino bardzo dobrej jakości, o wyraźnej mineralności i nieco podwyższonej zawartości garbników.
• Hibernal - nowa odmiana niemiecka. Plenność roślin jest wysoka. Pędy drewnieją bardzo 
dobrze i bez większych uszkodzeń znoszą mróz do -25 °C. Odporność na choroby grzybowe średnio wysoka. Wzrost krzewów jest umiarkowanie silny, wyrównany i niesprzyjający zagęszczaniu. Polecana forma prowadzenia krzewów - Casenave'a. Owoce średniej wielkości (ok. 14 mm), jasnozielone zebrane w zwarte grona. Pora dojrzewania owoców późna, zbiór na wino w październiku, możliwie jak najpóźniej, na krótko przed spodziewanymi przymrozkami. Odmiana wcześniejsza od 'Rieslinga' 1-2 tygodni. Pomimo późnej pory dojrzewania, w owocach gromadzi się dużo cukru, w cieplejszych latach znacznie powyżej 20%.
• Jutrzenka - odmiana polska, wyhodowana w winnicy Golesz w Jaśle. 
Wzrost krzewów umiarkowanie silny, wyrównany, plenność dobra. Drewnienie łozy wczesne. Krzewy bez większych uszkodzeń znoszą spadki temperatury do -24°C. Krzewy są średnio odporne na choroby grzybowe, wymagają w mniej sprzyjających latach podstawowej ochrony (2-3 opryskiwania), przed mączniakiem rzekomym. Grona średniej wielkości, stożkowato-cylindryczne są średnio zwarte. Pora dojrzewania owoców średnio wczesna, zazwyczaj druga lub trzecia dekada września. Jagody średniej wielkości (ok. 16 mm), kulistawe i żółtozielone. Miąższ średnio zwarty, o bardzo intensywnym aromacie świeżej mięty i liści czarnej porzeczki. Owoce 'Jutrzenki' stanowią wartościowy surowiec do wyrobu win likierowych wzmacnianych oraz do aromatyzowania zbyt neutralnych kupaży.
• Muskat Odeski - odmiana ukraińska. Plenność krzewów jest średnia. 
Wytrzymałość na mróz niezbyt wysoka, bo do -22°C. 'Muskat Odeski' rozpoczyna wegetację wcześnie i jest często uszkadzany przez spóźnione przymrozki wiosenne. Odporność odmiany na choroby jest wysoka. Grona niewielkie, często rozgałęzione i luźne. Owoce dojrzewają średnio wcześnie - zbiór na wino w drugiej połowie września. Jagody średniej wielkości (ok. 14 mm) lub małe, kulistawe, barwy bursztynowej. Miąższ soczysty, słodki, smaczny, o wyraźnym muszka-towym aromacie i posmaku. Owoce są dobrym surowcem na soki. Wina wytworzone z owoców 'Muskat Odeski' są bardzo dobrej jakości, o muszkatowym aromacie i stosunkowo niskiej zawartości kwasów organicznych.
• Seyval Blanc (synonim 'Seyve-Villard 5-276') - odmiana pochodzi z Francji. Krzewy 
wytrzymują mrozy do ok. -26°C, a ich wzrost w okresie wegetacji jest średnio silny. Odporność 'Seyval Blanc' na choroby grzybowe jest wysoka, ale w wilgotnych latach owoce mogą być uszkadzane przez mączniaka rzekomego i szarą pleśń. Grona średniej wielkości czasem duże, stożkowato-cylindryczne, często rozgałęzione i dość zwarte. Pora dojrzewania owoców jest średnio późna - początek października. Owoce należy zbierać możliwie późno, przed spodziewanymi przymrozkami. Jagody średniej wielkości (ok. 12 mm), kuliste i jasnozielone. Miąższ soczysty, winnosłodki. Wino z owoców tej odmiany jest dobrej jakości, o wysokim ekstrakcie i podwyższonej zawartości kwasów organicznych.
• Sibera - nowa odmiana niemiecko-czeska. Plenność krzewów na lżejszych glebach jest 
wysoka, na ciężkich, gliniastych średnia. Pędy zaczynają drewnieć bardzo wcześnie i drewnieją na całej długości już na początku września. Krzewy znoszą mrozy do -26°C. Są natomiast dość podatne na przymrozki wiosenne ze względu na wczesne rozpoczynanie wegetacji. Odmiana o znacznej odporności na mączniaka rzekomego i szarą pleśń. Odmiana podatna na mączniaka prawdziwego. Grona średniej wielkości, luźne. Pora dojrzewania owoców średnio późna. Jagody kuliste (średnica ok. 16 mm), w pełnej dojrzałości zielonkawe z jaśniejszym woskowym nalotem na powierzchni. Zawartość cukru w owocach zazwyczaj jest na poziomie 16-18%. Wino dobrej jakości w typie 'Rieslinga'.
Odmiany średnio odporne przeznaczone na wina czerwone
• Cabernet Cortis - nowa odmiana niemiecka. Wzrost krzewów średnio silny, plenność średnia. Odmiana dość wcześnie rozpoczyna wegetację, dlatego może być uszkadzana przez spóźnione przymrozki wiosenne. Pędy drewnieją wcześnie i są dość odporne na przemarzanie, wytrzymują ok. -22°C. Odmiana stosunkowo odporna na choroby grzybowe. Grona cylindryczne, wydłużone. Owoce dojrzewają pod koniec września, kilka dni wcześniej od 'Pinot Noir'. Jagody kuliste, małe, granatowe. Wino charakteryzuje się wysokim ekstraktem oraz wysoką zawartością barwników i garbników.
• Regent - nowa niemiecka odmiana na dobrej jakości czerwone wino. Wzrost krzewów 
średnio silny, plenność dobra. Pora dojrzewania owoców średnio wczesna do średnio późnej (początek października). Owoce średniej wielkości, średnio zwarte, barwy granatowej. Wytrzymałość krzewów na mróz w okresie głębokiego spoczynku zimowego do -24°C. Odporność krzewów na choroby grzybowe jest średnio wysoka - w przeciętnych latach wymagane jest 2- lub 3-krotne opryskanie plantacji przeciwko mączniakowi rzekomemu. Tak na choroby, jak i na mróz 'Regent' jest odmianą odporniejszą od 'Rondo'. Wino bardzo dobrej jakości, o południowym charakterze, ciemnoczerwonej barwie, średniej zawartości garbników, ale dobrze zrównoważone i ekstraktywne.
• Roesler - nowa odmiana austriacka. Plenność krzewów dobra. Odporność krzewów na przemarzanie zbliżona do odmiany 'Regent' (do -23 °C). Odporność krzewów na mączniaka rzekomego niższa od odmiany 'Regent', a na szarą pleśń stosunkowo wysoka. Grona średniej wielkości, stożkowate, zwarte. Owoce dojrzewają na przełomie września i października, kilka dni wcześniej od odmiany 'Zweigelt'. Jagody są średniej wielkości lub małe, kuliste, granatowe. Wino bardzo dobrej jakości, pełne, ekstraktywne, z wysoką zawartością barwników i tanin, o posmaku jeżyn.
• Rondo - nowa odmiana niemiecko-czeska. Plenność wysoka. Wzrost krzewów 
umiarkowanie silny. W okresie głębokiego spoczynku zimowego krzewy znoszą mrozy do -23°C. Wcześniej rozpoczynają wegetację i dlatego mogą być uszkadzane przez spóźnione przymrozki wiosenne. Odmiana średnio odporna na choroby grzybowe. Przy dużym nasileniu chorób ochrona chemiczna konieczna. Pora dojrzewania owoców wczesna, zbiór na wino zazwyczaj w połowie września. Owoce średniej wielkości (ok. 16 mm), granatowe. Wino bardzo dobrej jakości, o rubinowej barwie oraz przyjemnym czereśniowym aromacie.
Odmiany deserowe średnio odporne na mróz
• Agat Doński - odmiana rosyjska. Plenność krzewów bardzo wysoka. Jak na odmianę 
deserową o dużych owocach jest stosunkowo odporna na przemarzanie. 'Agat Doński' wytrzymuje mrozy do około -26°C. Odporność na choroby średnio wysoka. W warunkach bardziej wilgotnych gleb gliniastych dojrzewające owoce są podatne na gnicie, dlatego krzewy powinny być uprawiane na lżejszych, suchszych glebach i prowadzone w formach, które umożliwiają rozmieszczenie owoców wyżej nad ziemią. Grona duże, stożkowato-cylindryczne, średnio zwarte lub luźne, o atrakcyjnym wyglądzie. Owoce dojrzewają wcześnie, zazwyczaj w pierwszej połowie września, a w gorących latach w sierpniu. Jagody duże (ok. 20 mm), kuliste, granatowe.
• Alden - późniejsza odmiana hodowli amerykańskiej. Plenność roślin jest 
wysoka. Odporność na choroby średnio wysoka - rośliny mogą wymagać podstawowej ochrony przed mączniakiem rzekomym. Krzewy wytrzymują mrozy do -25°C. Grona są średniej wielkości, rzadziej duże, luźne. Jagody duże (ok. 20 mm), kulisto-elipsoidalne, czerwonogranatowe z popielatym nalotem woskowym na powierzchni, dojrzewają w pierwszej dekadzie października. Miąższ mięsisto-soczysty, o charakterystycznym "landrynkowym" posmaku, smaczny. Ze względu na silny wzrost krzewy wymagają form bardziej przestrzennych. Owoce odmiany 'Alden' mogą być także wykorzystywane do wyrobu dobrej jakości słodkich win likierowych (wzmacnianych).
• Arkadia (synonim 'Nastia') - odmiana ukraińska. Plenność krzewów bardzo 
wysoka. Wytrzymałość odmiany na mróz i odporność na choroby grzybowe niezbyt wysoka. Krzewy powinny zimować pod przykryciem. Grona duże lub bardzo duże, średnio zwarte, atrakcyjne. Pora dojrzewania owoców wczesna. W cieplejszych latach okazałe owoce dojrzewają już na przełomie sierpnia i września. Jagody duże, o oryginalnym jajowatym kształcie, jasnożółte. Miąższ zwarty, mięsisty, bardzo smaczny. Należy silnie redukować plonowanie pozostawiając na każdym z pędów tylko jedno grono, a na całym krzewie maksymalnie 4-5 kg owoców. Jedna z najlepszych odmian do uprawy towarowej pod osłonami.
• Einset Seedless - beznasienna odmiana amerykańska. Plenność krzewów średnia. Dość 
podatna na mączniaka rzekomego, na pozostałe choroby atakujące winorośl wystarczająco odporna. Spośród znanych w Polsce odmian beznasiennych najbardziej wytrzymała na przemarzanie. Krzewy wytrzymują mrozy do ok. -27°C. Grona średniej wielkości stożkowato-cylindryczne. Pora dojrzewania owoców wczesna - połowa września. Jagody również średniej wielkości (ok. 15 mm), kuliste, różowe. Miąższ soczysty, bardzo słodki, smaczny, o posmaku truskawkowo-malinowym.
• Frumoasa Albae - odmiana pochodzi z Mołdawii. Krzewy owocują regularnie i obficie. Mrozowy trzy małość do -22°C. W suchych i gorących latach lub w uprawie tej odmiany pod osłonami, problemy może sprawiać mączniak prawdziwy. Jednak odmiana uprawiana na silnie nasłonecznionych, południowych stanowiskach dojrzewa dużo wcześniej, niekiedy już na początku września. Wytworzone grona są duże lub bardzo duże, stożkowate, rozgałęzione i równomiernie wypełnione. Owoce dojrzewają dość późno - zazwyczaj na przełomie września i października. Jagody także są duże, kulisto-elipsoidalne, żółtozielone lub jasnożółte. Mają miąższ zwarty, kruchy, bardzo smaczny, z delikatnym muszkatowym posmakiem.
• Jelena (synonim 'Muskat Letni') - odmiana pochodząca z Mołdawii. Plenność krzewów dobra. Wytrzymałość na przemarzanie do -20°C. W uprawie polowej krzewy powinny zimować pod przykryciem. Odmiana dość podatna na mączniaka rzekomego i w mniejszym stopniu na szarą pleśń. Grona są średniej wielkości, luźne. W ciepłych zakątkach ogrodu owoce dojrzewają już w drugiej połowie sierpnia. Jagody najczęściej duże, o oryginalnym jajowatym kształcie, jasnożółte. Miąższ zwarty, mięsisty, kruchy, bardzo smaczny, z wyraźnym muszkatowym posmakiem.
• Kodrianka - również odmiana mołdawska. Krzewy wytrzymują mrozy do -22°C i są 
średnio wrażliwe na mączniaka rzekomego. Pod osłonami owoce mogą być porażane przez szarą pleśń. Grona duże, stożkowate. Pod osłonami grona bardzo duże, o masie często przekraczającej 1 kg. Pora dojrzewania owoców wczesna - początek września. Jagody duże, o kształcie jajowatym, granatowe. Z powodu złego zawiązywania owoce są bardzo często nierównej wielkości, o znacznym udziale jagód zdrobniałych. Zdarza się to częściej w uprawie polowej. Skórka mocna, miąższ zwarty, bardzo smaczny, o przyjemnym czekoladowym posmaku.
• Kristaly - odmiana hodowli węgierskiej. Plenność krzewów wysoka. Rośliny wykazują 
wysoką tolerancję na mróz (do -25°C) oraz odporność na mączniaka rzekomego. Są dość podatne na szarą pleśń. Odmiana silnie atakowana przez przędziorki. Jest to jedna z najwcześniejszych odmian deserowych do uprawy polowej. Tworzy grona średniej wielkości. Owoce dojrzewają bardzo wcześnie, często już w sierpniu. Jagody są również średniej wielkości, kuliste, jasnożółte. Miąższ zwarty, słodki, smaczny.
• Muskat Bleu (synonim 'Aromato') - odmiana szwajcarska. Plenność dobra, wzrost krzewów umiarkowanie silny. Mrozowytrzymałość krzewów do ok. -24°C. W stosunku do innych odmian deserowych pochodzenia wschodniego, wyraźnie odporniejsza na choroby grzybowe. Grona zazwyczaj średniej wielkości. Jagody średniej wielkości, elipsoidalne. Miąższ średnio zwarty, o przyjemnym posmaku muszkatowym, bardzo smaczny.
• Nero - odmiana pochodzi z Węgier. Plenność krzewów dobra. Wytrzymałość roślin na mróz 
raczej niska (do -20°C), dlatego krzewy powinny zimować pod przykryciem. Odporność na choroby średnia. Grona zazwyczaj są średniej wielkości, stożkowato-cylindryczne i średnio zwarte. W cieplejszych latach owoce dojrzewają już w drugiej połowie sierpnia. Jagody także średniej wielkości, kulisto-elipsoidalne i granatowe. Miąższ delikatny, słodki oraz bardzo smaczny. Odmian ceniona m.in. za względu na smak owoców.
• Palatina - odmiana hodowli węgierskiej, bardziej znana w Polsce pod nazwą 'Prim'. Plonuje regularnie i obficie. Wytrzymałość na mróz do -22°C. Odmiana średnio wrażliwa na choroby grzybowe. Grona średniej wielkości, rzadziej duże, stożkowato-cylindryczne, średnio zwarte. Owoce dojrzewają wcześnie, zazwyczaj w pierwszej dekadzie września. Jagody średniej wielkości do dużych, kulisto-elipsoidalne, bursztynowożółte. Miąższ średnio zwarty, kruchy, bardzo smaczny, o muszkatowym posmaku.
• Perła Zali - odmiana pochodząca z Węgier. Plenność dobra. Wzrost krzewów silny. 'Perła Zali' wytrzymuje mrozy do -22°C. Odporność na choroby grzybowe średnio wysoka. Grona średniej wielkości do dużych, stożkowate i luźne. Jagody średniej wielkości, kulisto-elipsoidalne i żółtozielone. Owoce dojrzewają wcześnie, zazwyczaj do połowy września. Grona mają duży udział jagód zdrobniałych. Miąższ jest średnio zwarty, smaczny, ze słabym muszkatowym posmakiem.
• Schuyler - znana w Polsce odmiana pochodzenia amerykańskiego. Wzrost krzewów jest silny, a ich plenność bardzo wysoka. Wytrzymałość odmiany na mróz do -24°C. Rośliny są podatne na mączniaka rzekomego i trzeba wykonać 2 lub 3 opryskiwania podczas wegetacji. Grona średniej wielkości, rozgałęzione, stożkowato-cylindryczne, średnio zwarte. Owoce dojrzewają wcześnie, często już na przełomie sierpnia i września. Jagody średnicy - ok. 15 mm, kuliste, granatowe z jasno-popielatym nalotem woskowym na powierzchni. Miąższ soczysty, słodki, o neutralnym smaku. Skórka jest dość twarda, kwaskowata.
Roman Myśliwiec
Warzywa 2,3,4/2009r
Jutrzenka - polska odmiana
|
Jutrzenka |
Jest odmianą wyhodowaną w winnicy Golesz w Jaśle.
Powstała z krzyżowania odmian Villard Blanc (Seyve Villard 12-375) i Pinot Blanc.
Cechy morfologiczne
Koronka jest biatawozielona, delikatnie omszona, łodyżka - prążkowana i gładka. Wyrastające wąsy są długie, dobrze rozwinięte, zazwyczaj po 3 na każdej latorośli.
W pełni wyrośnięte liście są duże, o kształcie pięciokątnym lub lekko okrągławe, płaskie; ząbki na obrzeżach duże, o brzegach prostych lub nieznacznie wybrzuszonych. Ogonek liściowy jest długi, słabo bruzdowany z różowymi prążkami. Wierzchnia strona liści matowa, skórzasta, ciemnożółtozielona, spodnia - jasnozielona, bardziej błyszcząca.
Wyrastające latorośle są grube, proste, o wzniesionym typie wzrostu. Drewnieją wcześnie i prawie na całej długości. Łoza jest jasnobrązowa w delikatne, ciemniejsze prążki. Okazałe kwiatostany osadzone są na dość długich szypułkach. Kwiaty są obupłciowe.
Grona średniej wielkości lub duże, stożkowato-cylindryczne, średnio zwarte. Jagody w gronach kuliste, średniej wielkości (średnicy 16-18 mm), jasnożółtozielone, z jaśniejszym woskowym nalotem na powierzchni. Skórka średniej grubości, miąższ średnio zwarty, o intensywnym aromacie świeżej mięty, liści czarnej porzeczki i cytrusów. Średnia zawartość cukru w moszczu - 18 kg/100 litrów.
Fenologia i cechy gospodarcze
Krzewy rosną silnie, ale równomiernie, plonują dobrze przy różnych sposobach cięcia, ale najbardziej dla nich polecana jest forma jednoramiennego sznura Guyota. Rośliny dość wcześnie rozpoczynają wegetację i średnio wcześnie kwitnienie. Owoce dojrzewają najczęściej w trzeciej dekadzie września, plony są duże i regularne - co roku. Rośliny są średnio odporne na mróz (wytrzymują zimowe spadki temperatury do ok. -24°C). Cechują się wysoką odpornością na mączniaka prawdziwego winorośli i szarą pleśń oraz średnią odpornością na mączniaka rzekomego winorośli. W mniej sprzyjających warunkach pogodowych potrzebne są 2 lub 3 zabiegi ochronne w sezonie, ale przy braku źródła infekcji roślin można nie opryskiwać w ogóle.
Owoce tej odmiany są stosunkowo duże i ładne, ale z powodu zbyt intensywnego i specyficznego aromatu są mało przydatne jako konsumpcyjne. Również z tego względu mniej nadają się do wyrobu win wytrawnych. Stanowią natomiast bardzo dobry surowiec do wyrobu jakościowych win likierowych, wzmacnianych metodą porto. Można wtedy z nich uzyskać wino wysokiej jakości, o intensywnym aromacie charakterystycznym dla owoców tej odmiany.
Roman Myśliwiec
Szkółkarstwo nr 4/07
Wybieramy odmiany winorośli
Piękne, duże i smaczne winogrona oraz dobrej jakości wino, to cel i marzenie każdego ambitnego amatora. Bardzo dużo zależy od odmiany winorośli, jaką więc odmianę wybrać?
Mnogość i różnorodność spotykanych w Polsce odmian winorośli, stawia przed amatorami tego gatunku trudne zadanie wyboru odpowiedniej odmiany do uprawy na działce czy w ogrodzie. Jakie są więc właściwe kryteria wyboru i na co w pierwszym rzędzie działkowiec powinien zwrócić uwagę?
Kryteria doboru
Możemy wybierać odmiany konsumpcyjne (deserowe), lub też przetwórcze (na wina i soki). Należy pamiętać, że odmiana na dobrej jakości wino, prawie nigdy nie przedstawia większej wartości konsumpcyjnej. Także odwrotnie - wino wykonane z owoców typowej odmiany deserowej, na pewno nie zadowoli koneserów tego trunku. Sok odmian przetwórczych powinien być bogaty w związki tworzące ekstrakt, kwasy organiczne, cukry, sole mineralne itp. Owoce najbardziej wartościowych odmian deserowych, mają zwarty, chrupiący miąższ, łagodny smak i niezbyt wysoką zawartość kwasów organicznych.
Istnieją wprawdzie odmiany określane mianem ogólnoużytkowych (uniwersalnych), jednak połączenie cech konsumpcyjnych i przetwórczych, ma w ich przypadku, zawsze charakter kompromisowy.
Łatwość uprawy
Pod tym ogólnym określeniem kryją się bardzo istotne dla działkowca cechy winorośli, a więc: mrozoodporność, odporność na choroby, niezawodność plonowania, małe wymagania glebowe itp. Niestety, trzeba w tym miejscu stwierdzić, że łatwość uprawy jest prawie zawsze powiązana z jakością owoców i wina w sposób odwrotnie proporcjonalny, a więc - im odmiana łatwiejsza w uprawie, tym mniej wartościowa. Mało zorientowani amatorzy domagają się często od szkółkarza sprzedaży sadzonek odmian o dużych i smacznych owocach i jednocześnie odpornych na mróz i choroby, a takie odmiany po prostu nie istnieją! Można oczywiście wrażliwe na mróz odmiany okrywać na zimę, a podatne na choroby - profilaktycznie opryskiwać - taka decyzja zależy oczywiście od naszych preferencji i chęci uprawy danej odmiany.
Odmiany deserowe do uprawy w gruncie
Alden - odmiana znana w Polsce od dawna, o dość późnej porze dojrzewania owoców, dlatego należy ją sadzić w najcieplejszych miejscach ogrodu. Owoce duże, ciemne, o specyficznym, ale przyjemnym smaku. Wzrost krzewów silny, średnia odporność na mróz i choroby.
Einset Seedless - wczesna odmiana beznasienna, o średniej wielkości, różowych, słodkich owocach. Wytrzymuje dość dobrze mrozy do -27°C, średnio odporna na mączniaka rzekomego.
Kristaly - bardzo wczesna odmiana, o jasnych, średniej wielkości, smacznych owocach. Wytrzymuje mrozy do -25°C, średnio odporna na choroby grzybowe.
Muskat Bleu syn. Aromato - odmiana wznacznym stopniu odporna na choroby grzybowe, średnio odporna na mróz. Dość duże, granatowe owoce dojrzewają wcześnie i charakteryzują się bardzo dobrym, muszkatowym smakiem.
Swenson Red syn. Elmer - odmiana, która pomimo wysokiej mrozoodporności (ok. -30°C), ma jednak całkiem smaczne owoce. Jagody są o zróżnicowanym stopniu wybarwienia, od jasnoróżowej po ciemnopurpurową. Średnio odporna na mączniaka rzekomego. Jej wadą jest złe zawiązywanie owoców, co powoduje, że grona są często nierównomiernie wypełnione, "przestrzelone". Można tej wady uniknąć uprawiając krzewy w wysokich formach, na żyznych glebach nawożonych organicznie. Dodatkowo należy bezpośrednio przed kwitnieniem przyciąć wierzchołki latorośli, co poprawia odżywianie kwiatostanów i zawiązki nie osypują się. Z owoców tej odmiany można również uzyskać bardzo dobrej jakości wino likierowe (wzmacniane).
Palatina - dobrze znana w Polsce węgierska odmiana pod synonimem Prim. Krzewy rosną średnio silnie i są średnio odporne na mróz i choroby. Wchłodniejszych rejonach Polski krzewy powinny zimować pod przykryciem. Jasne owoce dojrzewają wcześnie i charakteryzują się bardzo dobrym, muszkatowym smakiem.
V 68021 - oznaczona symbolem hodowlanym selekcja kanadyjska, o dużych, jasnoróżowych owocach. Krzewy wytrzymują mrozy do -25°C. Średnio odporna na mączniaka rzekomego.
Odmiany deserowe do uprawy pod osłonami
Oprócz znanych i cenionych w Polsce odmian wielkoowocowych, takich, jak: Arkadia, Kodrianka, Wostorg, Frumoasa Albae, Muskat Letni, warto również polecić zwłaszcza najnowsze odmiany hodowli ukraińskiej i rosyjskiej. Są to odmiany typowo deserowe o dużych owocach, ale niższej odporności i wyższych wymaganiach cieplnych podczas wegetacji.
Arocznyj - odmiana o silnym wzroście, średnio odporna na mróz i choroby grzybowe. Pora dojrzewania owoców wczesna. Jagody duże, o oryginalnym wydłużonym kształcie, ciemnoróżowe, bardzo smaczne.
Lilla - odmiana hodowli węgierskiej, o wczesnej porze dojrzewania owoców. Grona i jagody duże, żółtozielone, a w pełnej dojrzałości złociste. Miąższ średnio zwarty, smaczny. Średnio wrażliwa na mróz.
Nadieżda AZOS - odmiana wczesna, o dużych, atrakcyjnych i bardzo smacznych granatowych owocach. Pod folią owoce dojrzewają kilkanaście dni przed Talizmanem. Odmiana bardzo plenna. Odporność na mróz i choroby średnia. Rusboł - odmiana beznasienna, o jasnych, wcześnie dojrzewających owocach. Grona duże, średnio zwarte. Jagody średniej wielkości, słodkie, smaczne.
Talizman syn. Kesza 1 - odmiana o średnio wczesnej porze dojrzewania owoców. Jagody jasne, pokaźnych rozmiarów (30-40 mm średnicy), smak neutralny, bez wyraźnego aromatu. Odmiana o kwiatach funkcjonalnie żeńskich, wymaga zapylaczy. Odporność na mróz i choroby niezbyt wysoka.
Wiktoria - pora dojrzewania owoców wczesna. Owoce duże, barwy ciemnoróżowej, bardzo smaczne. Odporność na mróz i choroby niezbyt wysoka.
Wostorg Idealnyj - dalsza krzyżówka znanej odmiany Wostorg. Owoce dojrzewają kilka dni później od odmiany Wostorg. Grona i jagody duże, żółtozielone, smaczne. Odporność na choroby grzybowe średnia. Wytrzymuje mrozy do -25°C.
Odmiany na wina i soki
Z odporniejszych odmian na białe wino warto polecić znaną w Polsce odmianę Aurora, a na wina wyższej jakości, nieco mniej odporne odmiany: Bianca, Seyval Blanc, Sibera oraz nową polską odmianę Jutrzenka. Na aromatyczne soki dobrą odmianą jest Muskat Odeski, ale jest to odmiana o niezbyt wysokiej mrozoodporności. Najbardziej odporne odmiany na czerwone wino to: Marechal Foch i Cascade, a na wyjątkowo smaczny sok - Leon Millot. Odmiany na czerwone wina wyższej jakości to: Regent i Rondo.
Najlepsze warunki do uprawy winorośli to: osłonięte, zaciszne, silnie nasłonecznione stanowiska pod południową ścianą budynku lub altany. Zasada jest jedna, im więcej słońca dociera do krzewów w ciągu dnia, tym lepiej.
Roman Myśliwiec
Działkowiec 5/06
Jaką odmianę wybrać?
Oferta polskich szkółek winorośli jest bardzo bogata i różnorodna. Wrażliwsze z reguły odmiany winorośli europejskiej, odporne, ale zazwyczaj prymitywne stare hybrydy, nowe mieszańce złożone - wszystko to w pełnej gamie barw i smaków owoców.
Wybór odpowiedniej odmiany bywa często dla działkowca-amatora poważnym i skomplikowanym zadaniem. Dla grupy działkowców-kolekcjonerów, duży wybór odmian w szkółkach jest korzystny - kupują po prostu każdą nową odmianę. Co jednak ma uczynić właściciel niewielkiej działki, na której chciałby mieć wszystkiego po trochu i na winorośl ma niewiele miejsca?
Przed kupnem sadzonek musi się przede wszystkim zastanowić jakiemu celowi ma służyć w jego ogrodzie winorośl. Biorąc pod uwagę cechy użytkowe owoców, wszystkie odmiany winorośli można podzielić na: deserowe (konsumpcyjne), przerobowe (przetwórcze) oraz dekoracyjne (tzw. altanowe). Często wyróżnia jeszcze grupę pośrednią - odmiany ogólnoużytkowe (deserowo-przerobowe). W wyborze odmiany działkowiec musi wziąć przede wszystkim pod uwagę warunki mikroklimatyczne panujące w jego ogrodzie, a więc: czy teren jest osłonięty, ciepły, czy też otwarty, przewiewny. Czy jest położony na wzniesieniu, czy raczej w zastoisku mrozowym. 
Powinien zwrócić uwagę na częstotliwość występowania na jego działce silnych mrozów (poniżej -20°C) i niebezpiecznych dla winorośli przymrozków wiosennych. Im gorsze warunki panują w ogrodzie, tym wybrana odmiana musi być odporniejsza. Działkowiec decydujący się na posadzenie winorośli, musi uwzględnić także swoje umiejętności oraz zaangażowanie w planowaną uprawę. Na przykład, czy zdecyduje się w przyszłości na okrywanie krzewów na zimę? Taka decyzja poszerzy znacznie listę odmian z których będzie mógł skorzystać.
W przydomowej uprawie amatorskiej w dalszym ciągu najchętniej sadzi się w Polsce odmiany deserowe. Uprawa odmian na wino zyskuje w ostatnich latach co raz więcej zwolenników, ale wymaga przeznaczenia pod uprawę przynajmniej paru arów działki, przygotowania pomieszczeń oraz sprzętu do wyrobu wina, czyli jednym zdaniem, zaangażowania większych środków finansowych.
Poważnym nieporozumieniem pokutującym nadal wśród mniej świadomych działkowców-amatorów jest poszukiwanie odmiany deserowej, koniecznie wielkoowocowej (!), a równocześnie zupełnie wytrzymałej na mróz. Na takie zapotrzebowanie można odpowiedzieć znanym żartem: "takie winogrona można kupić na wagę w najbliższym sklepie z owocami". Mrozowytrzymałość zdecydowanej większości wielkoowocowych odmian deserowych kończy się na granicy -20° C, więc krzewy tych odmian, dla corocznego owocowania, wymagają w polskich warunkach klimatycznych okrywania na zimę. Ze znanych w Polsce odmian wyjątkiem na plus jest Alden o mrozowytrzymałości około -25° C. Niestety jest to dość późna odmiana i tylko w najcieplejszych rejonach Polski może być uprawiana na otwartej przestrzeni. Najlepiej gdy się ją uprawia pod ciepłą ścianą lub murem w osłoniętym od wiatrów terenie zabudowanym. W grupie wielkoowocowych, wyraźnie odporniejszą na mróz jest również kanadyjska selekcja V 68021. Silnie i zdrowo rośnie, ma wysoką plenność i wcześnie dojrzewające, jasnoróżowe owoce. 
Odporniejsza, ale już w mniejszym stopniu jest Festivee - tylko wtedy, gdy pędy dobrze przed zimą zdrewnieją. Krzewy tej odmiany trzeba sadzić w ciepłych miejscach i umiarkowanie nawozić azotem. Mrozowytrzymałość pozostałych deserowych odmian o dużych owocach, może w niektóre zimy, nieznacznie przekroczyć granicę -20° C, ale tylko w szczególnie sprzyjających okolicznościach. Warunkiem podstawowym jest dobre zdrewnienie łozy przed zimą. Duże znaczenie ma również termin w jakim mrozy wystąpią. Najgroźniejsze są niskie temperatury na początku i pod koniec zimy. Tak więc w większości rejonów Polski, dla corocznego owocowania, krzewy wielkoowocowych odmian deserowych, powinny zimować pod przykryciem.
Działkowiec-amator, szczególnie ten mniej wykwalifikowany, powinien rozpoczynać swoją przygodę z winoroślą od odmian znacznie łatwiejszych w uprawie. Jeżeli chce uniknąć konieczności okrywania krzewów, to w wyborze odmiany powinien zwrócić uwagę w pierwszej kolejności na jej: mrozowytrzymałość, odporność na choroby grzybowe oraz smak, a niekoniecznie wielkość owoców. Oprócz wymienionych wyżej warunki te najlepiej spełniają, np.: Kristaly i Einset Seedless, a także niektóre z odmian ogólnoużytkowych, np.: Bianca, Sibera, Seyval Blanc. Słodkie, smaczne do spożycia na świeżo, nadające się doskonale na wino i soki.
Odmiany służące produkcji win i soków mają z reguły wyższą mrozowytrzymałość (w granicach -25° C), ale jednak zbyt niską aby w polskim klimacie używać ich do pokrywania wysokich konstrukcji ogrodowych (altana, pergola, trejaż). Odpowiednie dla nich są niższe formy szpalerowe, gdzie z owoców jednego krzewu można uzyskać 1,5- 2 l wina. W przeliczeniu na 1 ha daje to 70-100 hektolitrów wina. Czyli, że nie jest to wcale mało! - 4 kg winogron z krzewu rosnącego na powierzchni 2,5 m?, to plon 16 ton z hektara. Czy ma więc praktyczny sens sadzenie jednego, czy nawet paru krzewów z zamiarem wyrobu wina? 
Zakładam oczywiście, że wino będzie w prawidłowy sposób wyrabiane, czyli bez rozcieńczania moszczu wodą. Tu i ówdzie obowiązuje jeszcze niestety przepis na wino domowe według naszych prababci: " ... winogrona oberwać, wsypać do gąsiora, zalać wodą i zasypać cukrem ...".Ten domowy produkt ma jednak niewiele wspólnego z winem. Uwzględniając poświęcony czas i zaangażowanie pracom winiarskim, praktyczny sens ma posadzenie w uprawie szpalerowej przynajmniej 10 krzewów w jednej odmianie. Umożliwi to wykonanie ok. 15-20 l dobrej jakości wina. Tyle samo pracy i troski potrzebne jest do wykonania 5 jak i 50 l wina. Można oczywiście obciążać krzewy nadmiernie owocowaniem lub uprawiać przestrzennie jedną z zupełnie mrozowytrzymałych odmian dekoracyjnych i z jednego krzewu uzyskiwać nawet kilkadziesiąt litrów wina - ale jaka będzie jakość tego wina, lepiej nie wspominać!
Odmiany z grupy przerobowych najlepiej pasuje do warunków polskiego klimatu, dlatego niektóre z nich mogą być w cieplejszych rejonach Polski uprawiane nawet na skalę towarową. Wtedy najważniejszą cechą braną pod uwagę w wyborze odmiany będzie jakość wina, gdyż tylko dobre wino będzie można korzystnie sprzedać. Jak na razie jest jedynie kilka takich odmian: Bianca, Hibernal, Muskat odeski, Seyval Blanc, Sibera (na białe wina) oraz Leon Millot, Rondo i Wiszniowyj Rannij (na czerwone wina). Na większą skalę, odmiany te mogą być uprawiane tylko w najcieplejszych rejonach Polski. Odmiany te mogą być również z wykorzystywane z powodzeniem przez bardziej ambitnych i odpowiednio przeszkolonych amatorów. W chłodniejszych rejonach Polski, amatorom pozostają do dyspozycji odporne i wczesne mieszańce francusko-amerykańskie, np. Aurora, Cascade, Marechal Foch.
Ostatnia grupa użytkowa, to najbardziej mrozowytrzymałe, klasyczne mieszańce amerykańskie. Do najbardziej odpornych i znanych w Polsce należą: Ontario, Concord, Alwood, Fredonia oraz wymieniona już wcześniej odmiana Swenson Red. Silnie rosnące, odporne na choroby i co najważniejsze, tworzące w polskich warunkach mrozowytrzymałe pnie i ramiona wieloletnie. Dzięki tym cechom polecane są do uprawy w wysokich, dekoracyjnych formach. Krzewy tych odmian służą zazwyczaj do pokrywania różnych konstrukcji ogrodowych, jak: altany, pergole, trejaże, wysokie mury, ściany, filary itp. Są to mieszańce pochodzące wprost od amerykańskiego gatunku winorośli lisiej (Vitis labrusca). Przy silnym cięciu owoce są często nawet całkiem duże - średnica jagód dochodzi do 2 cm. Gorzej niestety ze smakiem owoców. Miąższ śluzowaty lub galaretowaty, nie zrośnięty ze skórką, o specyficznym, rzadko lubianym posmaku i aromacie. Wyraźnym wyjątkiem na plus jest w tej grupie odmiana Swenson Red.- owoce z wyglądu mniej ciekawe (źle wyrównane, "przestrzelone"), ale konsystencja miąższu wyraźnie lepsza o przyjemnym, truskawkowo-malinowym smaku. Najbardziej mrozowytrzymała i odporna na choroby jest odmiana Concord. Ze względu na późną porę dojrzewania owoców, powinna być jednak uprawiana w rejonach Polski o długim okresie wegetacyjnym.
Roman Myśliwiec
Odmiany deserowe winorośli
W krajach, w których winorośl uprawia się na skalę towarową, odmiany deserowe (inaczej: konsumpcyjne, stołowe) stanowią zaledwie kilka procent całkowitej produkcji. Na rynku znajdują się tam głównie winogrona importowane z krajów o gorącym i suchym klimacie, na przykład z południowej Azji, Ameryki czy północnej Afryki, gdzie najlepiej się udają.
Możliwości uprawowe
W Polsce, gdzie klimat mniej sprzyja polowym uprawom winorośli, sytuacja jest odwrotna - uwaga większości amatorów oraz do niedawna znacznej części plantatorów koncentruje się na winogronach konsumpcyjnych i to głównie tych wielkoowocowych. Jest to jednak grupa odmian najbardziej wrażliwych na niską temperaturę zimą, podatnych na choroby, wymagających wyższej temperatury podczas wegetacji, czyli niezbyt pasujących do warunków polskiego klimatu. Odmiany deserowe, wielkoowocowe były w przeszłości uprawiane w Polsce na znaczną skalę pod osłonami, gdzie miały odpowiednie warunki termiczne. Uprawy te stopniowo zanikły, bo owoce z nich przegrywały konkurencję na rynku z tanimi winogronami z importu. Do dzisiaj przetrwało niewiele plantacji najlepiej zorganizowanych i prowadzonych.
Uprawa polowa deserowych odmian winorośli, w porównaniu z 
uprawą pod osłonami, jest tańsza, ale bardziej zawodna. Wytrzymałość na mróz pąków kwiatowych nawet w najbardziej sprzyjających warunkach (stopień zdrewnienia pędów, termin wystąpienia mrozów) rzadko przekracza -20°C. Innym problemem jest zagrożenie upraw polowych przymrozkami wiosennymi. Szkody obniżające wartość handlową owoców mogą wyrządzić także osy, ptaki oraz opady gradu. Z powyższych względów uprawa polowa odmian deserowych może być opłacalna tylko w najcieplejszych rejonach Polski, a stanowiska upraw powinny być starannie dobrane. Niewielkie nawet plantacje odmian deserowych mogą być atrakcją gospodarstw agroturystycznych, jako źródło smacznych, świeżych i, co najważniejsze, zdrowych winogron. Obecnie poleca się do uprawy w Polsce prawie wyłącznie nowe odmiany mieszańcowe, tak zwane mieszańce złożone, które lepiej od poprzednio sadzonych odmian nadają się do upraw ekologicznych (organicznych, biodynamicznych, integrowanych). Podstawowej ochrony przed chorobami mogą potrzebować tylko w mniej korzystnych warunkach pogodowych podczas wegetacji.
Polecane odmiany
Do uprawy polowej są polecane głównie odmiany bardzo wczesne i wczesne, których owoce nawet w chłodniejsze lata powinny osiągnąć pełną dojrzałość najpóźniej do końca września
Deserowe odmiany winorośli
Nazwa odmiany |
Pocho- dzenie |
Pora dojrze- wania owoców |
Plenność krzewów |
Barwa owoców |
Wielkość owoców |
Kształt jagód |
Wartość handlowa owoców |
Odporność na choroby |
Mrozowy- trzymałość |
Alden (g) |
USA |
śr. późna |
wysoka |
czerwono czarna |
duże |
elipsoidalne |
wysoka |
średniowysoka |
-25°C |
Arkadia (o) |
Ukraina |
wczesna |
b. wysoka |
jasnożółta |
duże |
jajowate |
wysoka |
podwyższona |
-21°C |
Einset Seedless (g) |
USA |
wczesna |
średnia |
różowa |
średnie |
kuliste |
średnia |
średniowysoka |
-27°C |
Frumoasa Albae (o) |
Mołdawia |
śr. późna |
wysoka |
żółtozielona |
duże |
kulisto-elipsoidalne |
wysoka |
średniowysoka |
-22°C |
Kodrianka (o) |
Mołdawia |
wczesna |
wysoka |
granatowa |
duże |
elipsoidalne |
wysoka |
średniowysoka |
-21°C |
Kristaly (g) |
Węgry |
b. wczesna |
wysoka |
żółta |
średnie |
kuliste |
średnia |
wysoka |
-25°C |
Prim (o) |
Węgry |
wczesna |
wysoka |
żółtozielona |
śr. do dużych |
kulisto-elipsoidalne |
wysoka |
średniowysoka |
-22°C |
Swenson Red (g) |
USA |
wczesna |
wysoka |
purpurowa |
średnie |
kuliste |
średnia |
średniowysoka |
-30°C |
V 68021 (g) |
Kanada |
wczesna |
wysoka |
jasnoróżowa |
duże |
kulisto-elipsoidalne |
średnia |
średniowysoka |
-26°C |
Wostorg (o) |
Rosja |
b. wczesna |
wysoka |
jasnożółta |
duże |
kuliste |
wysoka |
podwyższona |
-21°C |
(g) - odmiany do uprawy polowej; (o) - odmiany pod osłony
W najcieplejszych miejscach, na przykład przy silnie nasłonecznionych ścianach i murach, można uprawiać odmiany późniejsze (Alden, Frumoasa Albae, Festivee, V 64035). Również w nastawionej na zysk uprawie pod osłonami powinny przeważać odmiany najwcześniejsze, wielkoowocowe, o najwyższej wartości handlowej owoców: Arkadia, Ajwaz, Kodrianka odmian zebrane w lipcu i sierpniu mogą osiągnąć wyższą cenę na rynku. Najbardziej przydatne do uprawy polowej są: Alden, Einset Seedless, Kristaly, V 68021 oraz na wysokie formy - Swenson Red. Wymienione wcześniej odmiany pod osłony mogą przykryciem. Efektem prac hodowlanych ostatnich kilkunastu lat jest wiele nowych krzyżówek o podwyższonej odporności na choroby i atrakcyjnych cechach owoców (wielkość, kształt, barwa). Najwięcej ciekawych nowości powstało w rosyjskich stacjach doświadczalnych. Są to odmiany w trakcie prób i ich charakterystyka pochodzi w większości z publikacji hodowców.
Nowe deserowe odmiany winorośli znajdujące się w uprawie próbnej
Nazwa odmiany |
Pochodzenie |
Pora dojrzewania owoców |
Barwa owoców |
Masa gron (g) |
Rozmiar lub masa jagód |
Kształt jagód |
Smak |
Arocznyj |
Rosja |
wczesna |
różowa |
500 |
25x18 |
elipsoidalny |
zharmonizowany |
Beżewyj |
Ukraina |
średnio wczesna |
żółta |
600-800 |
30x22 |
elipsoidalny |
neutralny |
Cerkiewne Dzwony |
Ukraina |
bardzo wczesna |
jasnożółta |
600 |
25x26 |
kulisty |
muszkatowy |
Elena |
Mołdawia |
bardzo wczesna |
jasnozielona |
250-400 |
28x22 |
elipsoidalny |
muszkatowy |
Eszter |
Węgry |
bardzo wczesna |
fioletowoczarna |
350-500 |
3-4 g |
kulistoelipsoidalny |
neutralny |
Flamingo |
Rosja |
średnio wczesna |
różowa |
500-700 |
28x24 |
kulistoelipsoidalny |
neutralny |
Kardinal Liuks |
Rosja |
wczesna |
fioletowoczerwona |
700-800 |
27x25 |
kulistoelipsoidalny |
muszkatowy |
Kesza 1 |
Rosja |
wczesna |
jasnożółta |
800-2500 |
40x33 |
elipsoidalny |
zharmonizowany |
King Rubi Ustojcziwyj |
Rosja |
średnio wczesna |
czerwona |
550 |
26x28 |
kulistoelipsoidalny |
zharmonizowany |
Lora |
Ukraina |
bardzo wczesna |
żółtawa |
600-800 |
30x22 |
jajowaty |
zharmonizowany |
Nadieżda AZOS |
Rosja |
wczesna |
fioletowoczerwona |
600-1000 |
7-8 |
elipsoidalny |
zharmonizowany |
Rusboł Ułuczszenyj |
Rosja |
wczesna |
jasnożółta |
400-1500 |
18x16 |
kulistoelipsoidalny |
neutralny |
Rusmoł Rannij |
Rosja |
wczesna |
jasnożótta |
400-550 |
25x23 |
kulistoelipsoidalny |
neutralny |
Ruswien |
Rosja |
bardzo wczesna |
zielono-różowa |
350-550 |
23x22 |
kulisty |
muszkatowy |
Tigin |
Mołdawia |
wczesna |
jasnożótta |
350-600 |
21 x 19 |
podwyższona |
muszkatowy |
Timur |
Rosja |
bardzo wczesna |
żółta |
400-700 |
29x21 |
jajowaty |
muszkatowy |
Wiktoria 5 |
Rosja |
bardzo wczesna |
czerwonomalinowa |
500-700 |
27x22 |
elipsoidalny |
muszkatowy |
Wostorg Idealnyj |
Rosja |
bardzo wczesna |
żółta |
800-1000 |
26x22 |
elipsoidalny |
zharmonizowany |
Wostorg Krasnyj |
Rosja |
bardzo wczesna |
jasnoczerwona |
550-800 |
28x23 |
elipsoidalny |
zharmonizowany |
Wostorg Oryginalnyj |
Rosja |
bardzo wczesna |
jasnożółta |
650-850 |
28x23 |
elipsoidalny |
zharmonizowany |
Roman Myśliwiec
Hasło Ogrodnicze nr 5 maj 2004r.
Wyszukiwarka