Rozdział 6.

SZKOLENIE PRZCIWCHEMICZNE

CHARAKTERYSTYKA BRONI MASOWEGO RAŻENIA.

Broń jądrowa

Jest najsilniejszym środkiem masowego rażenia. Rażące działanie broni jądrowej polega na wykorzystaniu energii wyzwalającej się podczas reakcji jądrowych o charakterze wybuchowym.

Wybuch jądrowy jest to błyskawiczne wyzwolenie się energii wewnątrzjądrowej w wyniku łańcuchowej reakcji rozszczepienia jąder ciężkich lub termojądrowej reakcji syntezy jąder lekkich albo reakcji rozszczepienia naturalnego uranu przez szybkie neutrony, powstające podczas termojądrowej reakcji syntezy. Reakcje te występują w ładunkach amunicji jądrowej i ładunkach jądrowych rozszczepienia (uran - 235, pluton - 239, uran - 233), ładunkach termojądrowych „ rozszczepienie - synteza - rozszczepienie” (uran - 238).

Rys. 1 Schemat budowy amunicji jądrowej opartej na wykorzystaniu reakcji

a - rozszczepienia; b - rozszczepienia syntezy; c - rozszczepienia - syntezy - rozszczepienia.

Moc wybuchu jądrowego oraz jego działanie rażące określa się za pomocą równoważnika trotylowego. (według ciężaru ładunku trotylu którego energia wybuchu byłaby równa energii określonego wybuchu jądrowego).

Równoważnik trotylowy oznacza się skrótem Kt (kilotona) lub Mt (megatona).

Wybuch broni jądrowej o sile 1 Kt równa się wybuchowi tysiąca ton trotylu, a wybuch bomby o mocy 1 Mt odpowiada wybuchowi miliona ton trotylu.

Rys. 2 Promienie stref uszkodzenia sprzętu bojowego i zniszczenia budowli przy powietrznym wybuchu jądrowym o mocy 20 kt.

Rozróżnia się następujące rodzaje wybuchów jądrowych:

• Na dużej wysokości.

• Powietrzne (wysokie, niskie).

• Naziemne.

• Podziemne.

• Nawodne.

• Podwodne.

• Na przeszkodach wodnych.

Rys. 3 Niektóre rodzaje wybuchów jądrowych.

Broń termojądrowa.

W broni termojądrowej wykorzystuje się reakcję łączenia (syntezy) jąder atomów pierwiastków lekkich w jądrach atomów pierwiastków bardziej ciężkich. Dla wykonania reakcji syntezy stosuje się mieszaninę izotopów wodoru - deuteru i trytu.

Reakcja syntezy odbywa się w temperaturze kilkudziesięciu milionów stopni, dlatego nazywa się termojądrowa. Źródłem temperatury niezbędnej do termojądrowej reakcji jest wybuch jądrowy (uranu lub plutonu), tzn. że broń termojądrowa ma zapalnik jądrowy.

W ładunku termojądrowym (rys. 4a) zachodzą kolejno dwie reakcje:

• Pierwsza - wybuch ładunku jądrowego (reakcja rozszczepienia).

• Druga - pod wpływem wysokiej temperatury następuje łączenie jąder atomów lekkich.

Ładunek taki jest zbudowany na zasadzie „rozszczepienie - synteza”.

Rys. 4 Schemat budowy ładunku termojądrowego:

a - opartego na zasadzie „rozszczepienie - synteza”. b - opartego

na zasadzie „rozszczepienie - synteza - rozszczepienie”.

Reakcji syntezy towarzyszy wydzielanie się dużej ilości szybkich neutronów, których energia jest dostateczna dla rozszczepienia atomów uranu 238. Tę właściwość reakcji wykorzystano przy konstruowaniu ładunku termojądrowego mającego powłokę z uranu 238 (rys. 4b). W ładunku takim odbywają się kolejno trzy reakcje: rozszczepienia jąder uranu 235 lub plutonu 239, synteza jąder atomów lekkich i rozszczepienie uranu 238, tzn. że ładunek wykonano na zasadzie „rozszczepienie - synteza - rozszczepienie”. Podział naturalnego uranu 238 daje dodatkową energię wybuchu.

Broń neutronowa.

Bronią neutronową potocznie nazywa się zminiaturyzowane taktyczne ładunki termojądrowe z detonatorami ładunków rozszczepialnych (atomowych), których głównym czynnikiem rażenia jest promieniowanie przenikliwe.

Podstawową reakcją jądrową wykorzystywaną w ładunkach neutronowych jest reakcja syntezy jąder izotopów wodoru:

• deuteru;

• trytu.

W wyniku syntezy wydziela się przeważająca część energii podczas wybuchu tych ładunków. Ładunki neutronowe są ładunkami, w których zainicjowanie reakcji syntezy deuteru z trytem następuje w wyniku wybuchu ładunku jądrowego zawierającego materiał rozszczepialny.

Ilość substancji, niezbędna do wykonania wybuchu są niezmiernie małe. Np. do ładunku o mocy 1 kilotony potrzeba około 13 gramów mieszaniny deuteru i trytu.

Rys. 5 Schemat budowy głowicy neutronowej. (wariant)

1 - ładunek plutonu 239; 2 - reflektor neutronów; 3 - źródło neutronów

do zapoczątkowania reakcji rozszczepienia; 4 - mieszanina deuteru i trytu;

5 - ładunek konwencjonalnego materiału wybuchowego; 6 - system zabezpieczenia.

Rysunek przedstawia schemat konstrukcji ładunku jądrowego w pocisku armatnim o zwiększonym promieniowaniu neutronowym. W celu zwiększenia efektywności pobudzenia reakcji termojądrowej mogą być wykorzystane inne rozwiązania konstrukcyjne, między innymi stan nadkrytyczny plutonu - 239 w detonatorze atomowym może być osiągany za pomocą kulistego ładunku, szczególnie silnego materiału wybuchowego, wewnątrz którego umieszcza się paliwo jądrowe. Jest to ładunek tzw. typy implozyjnego. Zapoczątkowanie syntezy następuje pod wpływem wysokiej temperatury (rzędu kilkudziesięciu milionów stopni C), którą można uzyskać w wyniku atomowej reakcji rozszczepienia. W wypadku bomby neutronowej zastosowano mały detonator atomowy oparty na reakcji rozszczepienia wysoko wzbogaconego plutonu - 239 z dodatkami pierwiastków transplutonowych (kiur, ameryk, kaliforn).

Charakterystyka czynników rażących wybuchu jądrowego.

Czynnikami rażącymi wybuchu jądrowego są:

• fala uderzeniowa;

• promieniowanie cieplne;

• promieniowanie przenikliwe;

• promieniotwórcze skażenie terenu;

• impuls elektromagnetyczny.

Fala uderzeniowa wybuchu jądrowego jest to masa silnie sprężonego powietrza rozprzestrzeniającego się od środka wybuchu z prędkością naddźwiękową. Fali uderzeniowej towarzyszy potężny huk podobny do grzmotu. Przednia granica strefy nadciśnienia nazywa się czołem fali uderzeniowej. Rażące działanie fali uderzeniowej zależy od maksymalnego nadciśnienia na jej czole, ciśnienia i prędkości powietrza w fali oraz czasu jej trwania.

Moc wybuchu w Kt	Rodzaj wybuchu	Promienie rażenia w metrach
			Utrata zdolności bojowej żołnierzy		Zniszczenie sprzętu i uzbrojenia
							czołgi	transport.	samoch.
1	Naziemny Powietrzny	Leżąc Stojąc Leżąc Stojąc	230 360 300 380	170 210	250 380	420 540
10	Naziemny Powietrzny	Leżąc Stojąc Leżąc Stojąc	610 1150 700 1100	360 460	540 820	900 1500
100	Naziemny Powietrzny	Leżąc Stojąc Leżąc Stojąc	1650 3000 1650 3150	770 1000	1150 1750	1950 2500

Promienie rażenia żołnierzy oraz zniszczenia uzbrojenia i sprzętu w wyniku

działania fali uderzeniowej

Oprócz działania bezpośredniego fala uderzeniowa może razić pośrednio - odłamkami zburzonych domów, kamieniami, padającymi drzewami itp.

Promieniowanie cieplne. Źródłem promieniowania cieplnego jest kula ognista, która składa się z rozżarzonych produktów wybuchu jądrowego i rozgrzanego powietrza. Temperatura powietrza w kuli ognistej wynosi od kilku milionów stopni (w chwili powstania kuli) do kilku tysięcy (w końcowej fazie świecenia). Rozchodzi się ono w powietrzu z prędkością 300 000 km/s. Może powodować oparzenia i oślepienie ludzi i zwierząt, wywoływać pożary lasu, zabudowań, paliw, sprzętu, składów itp.

Pora roku	Rodzaj wybuchu	Moc wybuchu (w Kt)
		1	10	100	1000
Lato Zima	Naziemny Powietrzny Naziemny Powietrzny	450 700 400 600	1200 1900 1100 1600	3100 4800 2900 4200	7000 10600 6200 9600

Promienie rażenia (w metrach) nie ukrytych żołnierzy w wyniku działania promieniowania

cieplnego przy bardzo słabym zamgleniu.

Promieniowanie przenikliwe to strumień promieni gamma i neutronów emitowanych podczas wybuchu jądrowego, trwa ono około 15 - 20 sekund. W wyniku jonizacji atomów, z których składa się organizm ludzki zostają naruszone czynności fizjologiczne komórek i organów, powodując chorobę popromienną. Stopień jonizacji atomów ośrodka przez promieniowanie przenikliwe, którego wielkość określa się w rentgenach, nazywa się dawką promieniowania.

Promieniowanie przenikliwe powoduje także zaciemnienie szkieł przyrządów optycznych, naświetlenie materiałów fotograficznych, uszkodzenie urządzeń radioelektronicznych, a zwłaszcza elementów półprzewodnikowych.

Rodzaj napromieniowania	Dopuszczalna dawka napromieniowania w rentgenach
Jednorazowe napromieniowanie w ciągu 4 dni Wielokrotne napromieniowanie w ciągu 10 dni Wielokrotne napromieniowanie w ciągu 3 miesięcy Sumaryczne napromieniowanie w ciągu roku	50 100 200 300

Dopuszczalne dawki napromieniowania.

Skażenie promieniotwórcze terenu, wody i powietrza podczas wybuchu jądrowego powodują substancje promieniotwórcze wytwarzane w olbrzymiej ilości podczas reakcji jądrowej. Rozpadowi tych substancji towarzyszy promieniowanie gamma i beta, szkodliwe dla organizmów żywych. Stopień promieniotwórczego skażenia terenu określa moc dawki mierzonej w rentgenach na godzinę (R/h). Za teren skażony substancjami promieniotwórczymi uważa się taki, w którym moc dawki wynosi 0,5 i więcej rentgenów na godzinę.

Wyszczególnienie	Współczynnik osłabienia
Nie dezaktywowane, odkryte transzeje, szczeliny, okopy; Dezaktywowane lub wykonane w terenie skażonym transzeje okopy, szczeliny; Przykryte szczeliny; Drewniane domy; Murowane domy: parterowe jednopiętrowe wielopiętrowe Las (latem); Samochody; Transportery opancerzone; Czołgi; Schrony przedpiersiowe;	3 20 40 3 10 20 70 2 2 4 10 chronią całkowicie

Współczynnik osłabienia dawek napromieniowania.

Stopień skażenia broni, sprzętu i innych przedmiotów określa się w milirentgenach na godzinę (mR/h). Promieniowanie w terenie skażonym, podobnie jak promieniowanie przenikliwe, wywołuje chorobę popromienną. Porażenie ludzi jest również możliwe wskutek dostania się substancji promieniotwórczych do organizmu przez drogi oddechowe i przewód pokarmowy (skażenie wewnętrzne). Skażenie wewnętrzne jest najbardziej szkodliwe.

Impuls elektromagnetyczny (promieniowanie radiowe) wybuchu jądrowego powstaje na wskutek utworzenia się w otaczającej przestrzeni pola elektromagnetycznego, które wzbudza prądy elektryczne oraz spięcia w przewodach i kablach napowietrznych, a także w podziemnych liniach łączności, antenach radiostacji i liniach elektromagnetycznych. Jednocześnie są emitowane fale radiowe, rozchodzące się na dużą odległość od miejsca wybuchu. Promieniowanie radiowe jest przyjmowane przez aparaturę radiotechniczną jako krótkotrwałe zakłócenia, podobne do zakłóceń powstających podczas wyładowań atmosferycznych. Prądy i spięcia osiągają największe wartości podczas naziemnych i niskich powietrznych wybuchów jądrowych.

W czasie podziemnych (podwodnych i wysokich powietrznych wybuchów) impuls elektromagnetyczny nie działa rażąco.

BROŃ CHEMICZNA I BIOLOGICZNA.

Broń chemiczna i środki jej przenoszenia

Rażące działanie broni chemicznej polega na wykorzystaniu toksycznych właściwości bojowych środków trujących. Środkami trującymi nazywa się związki chemiczne, które mogą wywołać masowe porażenie żołnierzy lub obniżyć ich gotowość bojową. Środki trujące (ST), przedostając się do organizmu lub na powierzchnię skóry, powodują porażenie.

Należy rozumieć przez to naruszenie normalnej pracy organizmu, rozpoczynające się od okresowego podrażnienia poszczególnych organów (oczu, dróg oddechowych), a kończące chorobą lub zejściem śmiertelnym. Środki trujące mogą spowodować masowe straty w sile żywej na dużych obszarach, przenikać do schronów, wozów bojowych i innych obiektów, które nie mają specjalnego zabezpieczenia. Ponadto na skutek zachowania swoich właściwości bojowych mogą one przez długi czas utrzymywać się w terenie. Środki trujące zależnie od czasu, w jakim zachowują swoją zdolność bojową w terenie i powietrzu, umownie dzieli się na trwałe (TST) i nietrwałe (NST).

Trwałe środki trujące zachowują swoją zdolność bojową od kilku godzin do kilku tygodni, nietrwałe - do 1 godziny.

W zależności od sposobu działania na organizmy żywe środki trujące dzieli się na:

• Paralityczno - drgawkowe powodujące porażenie układu nerwowego (V gazy, soman, sarin);

• Parzące powodujące oparzenie skóry i oczu oraz ogólne zatrucie organizmu (iperyt);

• Ogólnotrujące wstrzymujące proces utleniania w tkankach organizmu (kwas pruski);

• Duszące działające na drogi oddechowe (fosgen);

• Drażniące powodujące łzawienie i kichanie (adamsyt, chloroacetofenon, CS);

• Psychochemiczne powodujące krótkotrwałe zaburzenia psychicznych i fizycznych funkcji organizmu oraz czasowe obezwładnienie (dwumetyloamina kwasu lizerowego)

• Roślinobójcze powodujące zahamowanie wzrostu roślin, opadanie liści, usychanie roślin.

Przeciwnik może stosować środki trujące w pociskach rakietowych, artyleryjskich, bombach lotniczych, fugasach chemicznych oraz za pomocą lotniczych przyrządów wylewczych i specjalnych instalacji chemicznych.

Chemiczne bomby lotnicze i artyleryjskie pociski chemiczne nie różnią się kształtem od bomb zwykłych (artyleryjskich pocisków zwykłych). Mają one niewielki ładunek materiału wybuchowego i dlatego ich wybuch jest głuchy. W zależności od ST, jakimi są napełnione oraz kalibru mają odpowiednie oznaczenie. Lotnicze przyrządy wylewcze są przeznaczone do rażenia siły żywej i skażenia terenu ciekłymi ST.

Charakterystyka środków trujących.

Sarin jest bezbarwną lub żółtawa cieczą bez zapachu. W zimie nie zamarza, nie rozpuszcza się w wodzie, szybko wsiąka w umundurowanie, skórę, drewno. Łatwo można go zniszczyć, stosując roztwory zasady i amoniaku. Sarin jest jednym z najbardziej toksycznych środków trujących. Dostaje się do organizmu przez drogi oddechowe, skórę, przewód pokarmowy. Działanie na organizm bardzo niewielkiej ilości par sarinu powoduje utratę ostrości wzroku, wycieki z nosa i uczucie duszności. Jeśli jego pary przedostaną się do wnętrza organizmu przez drogi oddechowe, to przy dawkach śmiertelnych występuje: utrata wzroku, wydzielanie śliny, duszności, torsje, utrata świadomości, konwulsje, paraliż i śmierć. Sarin wykrywa się za pomocą przyrządów rozpoznania chemicznego. Ochrona przed jego działaniem polega na zastosowaniu maski przeciwgazowej i odzieży ochronnej. Ponadto przed sarinem zabezpieczają również czołgi, wozy bojowe, transportery, różnego typu schrony wyposażone w urządzenia filtrowentylacyjne.

Soman jest cieczą bezbarwną o słabym zapachu kamfory i właściwościach podobnych do właściwości sarinu lecz 10 - krotnie bardziej toksyczny i trwalszy. Stosuje się podobne środki rozpoznania, ochrony i odkażania.

V - gazy są cieczami, których trwałość w terenie jest znacznie większa niż sarinu i somanu. Ich toksyczność jest ponad tysiąc razy większa od innych środków trujących o działaniu paralityczno - drgawkowym. Objawami porażenia przy działaniu przez skórę są: ogólne rozluźnienie mięśni i paraliż. Ponadto występują podobne oznaki jak przy rażeniu sarinem. Stosuje się podobne środki rozpoznania, ochrony i odkażania V - gazów jak przy skażeniu sarinem.

Kwas pruski to bezbarwna, parująca ciecz o zapachu gorzkich migdałów. Jest on typowym NST. Na organizm działa tylko przez drogi oddechowe, porażając centralny system nerwowy i układ krwionośny. Objawy porażenia kwasem pruskim są następujące: metaliczny smak, podrażnienie gardła, zawroty, konwulsje, paraliż i śmierć. Kwas pruski wykrywa się za pomocą przyrządów rozpoznania chemicznego. Ochrona przed jego działaniem polega na wykorzystaniu maski przeciwgazowej.

Iperyt jest cieczą o zapachu czosnku lub musztardy. Długo utrzymuje się w terenie. Ma różnorodne właściwości oddziaływania na organizm. W postaci kropel - poraża skórę i oczy, w postaci pary - drogi oddechowe i płuca, a podczas spożywania produktów skażonych poraża przewód pokarmowy. Działanie iperytu na skórę powoduje jej zaczerwienienie po 1 - 2, a nawet 4 - 8 godzinach, tworzenie się pęcherzy po 1 - 2 dobach i powstanie ran po 2 - 3 dobach. Pierwsze oznaki porażenia na skutek wdychania par iperytu występuje po 4 - 12 godzinach, przy czym odczuwa się suchość oraz podrażnienie w gardle i nosie, kaszel, ból brzucha, ból w piersiach.

Ipery wykrywa się za pomocą przyrządu rozpoznania chemicznego. Do ochrony wykorzystuje się indywidualne (maska przeciwgazowa, odzież ochronna) oraz zbiorowe środki ochrony przed skażeniami (schrony i sprzęt bojowy wyposażonyw filtrowentylacyjne). Odkażanie odkrytych powierzchni ciała i umundurowania przeprowadza się za pomocą indywidualnego pakietu przeciwchemicznego, a broń i sprzęt za pomocą pakietów i zestawów odkażających. Oczy przemywa się, a gardło przepłukuje 2% wodnym roztworem monochloroaminy lub czystą wodą.

Luizyt ma takie same właściwości jak iperyt, tylko jest mniej trwały. Ma zapach pelargonii. Objawy porażenia występują natychmiast.

Fosgen jest bezbarwnym gazem o zapachu stęchłego siana. Działa on głównie na drogi oddechowe, wywołuje obrzęk płuc, a w następstwie - śmierć przez uduszenie. Pierwszymi oznakami porażenia są: słodkawy smak w ustach, kaszel i zawroty głowy oraz ogólne osłabienie. Po wyjściu z terenu skażonego w ciągu 4 - 6 godzin (czasami 12 godzin) wszystkie oznaki ustępują, a człowiek czuje się dobrze. Po tym okresie następuje szybkie pogorszenie się samopoczucia - obfite wydzielanie śliny, ból głowy. Fosgen wykrywa się za pomocą przyrządu rozpoznania skażeń. Do ochrony wykorzystuje się maskę przeciwgazową. Porażonym nie wolno robić sztucznego oddychania. Odkażania nie przeprowadza się. Produkty skażone mogą być wykorzystane po przewietrzeniu. Fosgen nie skaża wody.

Broń biologiczna i środki jej przenoszenia.

Broń biologiczną stosuje się do masowego zakażania ludzi, zwierząt i roślin. Czynnikiem jej działania są środki biologiczne, do których należą drobnoustroje chorobotwórcze (bakterie, wirusy, grzybki) i wytworzone przez nie jady. Dostanie się ich do żywego organizmu nawet w niewielkich ilościach może wywołać choroby powodujące czasową niezdolność do walki a nawet śmierć.

Drobnoustroje chorobotwórcze nie mają zapachu ani specyficznej barwy, co wyklucza szybkie wykrycie ich. W zależności od sposobu zastosowania środków biologicznych zakażenie ludzi może powstać na wskutek:

• wdychania zakażonego powietrza;

• dostania się drobnoustrojów i jadów do błon śluzowych i uszkodzonej skóry;

• spożycia zakażonych produktów i wypicia zakażonej wody;

• ukłucia przez zakażone owady;

• stykanie się z zakażonymi zwierzętami i przedmiotami;

• zranienia odłamkami bomb napełnionych środkami zaliczanymi do broni biologicznej;

• bezpośredniego stykania się z chorymi ludźmi.

Zakażenie może nastąpić nie tylko w chwili użycia przez przeciwnika środków biologicznych, ale także w okresie późniejszym, ponieważ drobnoustroje chorobotwórcze zachowują swoje właściwości przez długi czas. Ich utajony okres działania jest różny zależnie od rodzaju drobnoustrojów (na przykład dla dżumy wynosi 3 dni, a tyfusu plamistego - do 14 dni).

Środki biologiczne mogą być stosowane za pomocą lotnictwa, rakiet, balonów, artylerii itp. Ponadto przeciwnik może stosować środki biologiczne metodami dywersyjnymi, zakażając punkty zaopatrywania w wodę, żywność, paszę.

Do charakterystycznych oznak użycia przez przeciwnika broni biologicznej zalicza się:

• głuche wybuchy pocisków i bomb;

• w miejscach wybuchów pocisków pozostają krople cieczy oraz duże odłamki pocisków;

• duża ilość owadów lub gryzoni w miejscach zrzucenia przez samoloty pojemników, opakowań i innych przedmiotów.

W razie zastosowania broni biologicznej przed zakażeniem chronią indywidualne i zbiorowe środki ochrony przed skażeniami. W celu ochrony ludzi przed zakażeniem przeprowadza się szczepienia ochronne. Konieczne jest utrzymanie wysokiego poziomu higieny osobistej i zbiorowej.

Rys. 6 Środki i sposoby użycia broni biologicznej.

Po wyjściu z terenu skażonego należy przeprowadzić zabiegi sanitarne, dezynfekcję broni, sprzętu, umundurowania, obuwia i oporządzenia. Rany i zadrapania należy zabezpieczyć przed przedostaniem się drobnoustrojów. Do czasu przeprowadzenia całkowitych zabiegów sanitarnych nie wolno przyjmować potraw, pić wody, palić papierosów. Wodę, po zezwoleniu dowódcy, można pić tylko po 30 minutowym przegotowaniu. Po stwierdzeniu oznak zachorowania należy natychmiast zameldować o tym dowódcy i zwrócić się do lekarza.

ŚRODKI OCHRONY PRZED SKAŻENIAMI.

Przeznaczenie i ogólna budowa maski przeciwgazowej MP - 4.

Maska przeciwgazowa MP - 4 służy do ochrony dróg oddechowych , oczu i twarzy przed działaniem bojowych środków trujących i biologicznych oraz substancji promieniotwórczych. Jest ona maską filtracyjną. Skażone powietrze przechodzi przez zawory wdechowe w nakładkach do wkładek filtrosorbcyjnych, gdzie zastaje oczyszczone. Czyste powietrze przedostaje się przez ochładzacze na szkła okularowe, przechodzi do półmaski przez zawory wdechowe umieszczone po obu jej stronach, a następnie do dróg oddechowych. Powietrze wychodzi na zewnątrz maski bezpośrednio przez zawór wydechowy.

Budowa maski

Maska przeciwgazowa składa się z:

• części twarzowej;

• wkładek filtrosorpcyjnych;

• nagłowia taśmowego.

Ponadto w skład wyposażenia maski wchodzą:

• tkanina przeciwzaroszeniowa;

• nakładki okularowe;

• worek z folią;

• torba nośna.

Części twarzowe są wyprodukowane w trzech rozmiarach (1 - mały, 2 - średni, 3 - duży). Rozmiar jest podany na lewej komorze policzkowej. Powyżej znajduje się kółko podzielone na cztery części. W lewej, górnej jego części umieszczono numer producenta, a w prawej - rok produkcji; w lewej, dolnej części - numer formy, a w prawej - kwartał produkcji.

Część twarzowa składa się z:

• kadłuba gumowego;

• półmaski z zaworami wdechowymi;

• zespołu foniczno - wydechowego i okularów.

Kadłub gumowy ma lewą i prawą komorę policzkową na wkładki filtrosorpcyjne. Na zewnętrznej stronie każdej komory jest otwór z kołnierzem do umieszczenia łącznika wkładki filtrosorpcyjnej i nałożenia na niego nakładki z zaworem wdechowym.

Po umieszczeniu wkładek komory zapina się na dwie zapinki plastikowe (dłuższe służą jednocześnie do przypięcia półmaski). W dolnej, wewnętrznej części kadłuba jest wgłębienie podbródkowe, z przodu otwór na półmaskę i zespół foniczno - wydechowy, a powyżej - dwa otwory na okulary. Na obrzeżach kadłuba jest sześć języków z umocowanymi sprzączkami.

Rys. 7 Maska przeciwgazowa:

1 - część twarzowa; 2 - nakładki okularowe w woreczku z folii; 3 - tkanina przeciwzaroszeniowa w pudełeczku; 4 - worek z folii, chroniący maskę przed zamoknięciem podczas pokonywania przeszkód wodnych, i gumka; 5 - torba nośna.

Półmaska obejmuje usta i nos użytkownika. Zmniejsza ona przestrzeń szkodliwą oraz zapobiega potnieniu szkieł okularowych parą wodną zawartą w wydychanym powietrzu. Po obu jej stronach są zawory wdechowe. Gumowe płatki zaworów mają średnicę 22 mm i są mniejsze od płatków zaworów nakładek.

Zespół foniczno - wydechowy składa się z komory fonicznej i komory zaworowej. W komorze fonicznej jest membrana polepszająca wyrazistość mowy, a w komorze zaworowej - zawór wydechowy. Zespół jest połączony z kadłubem za pomocą obejmy metalowej. Komorę zaworową z zaworem wydechowym chroni przed uszkodzeniem i zabrudzeniem osłona gumowa, nałożona na zespół foniczno - wydechowy. Ponadto osłona ta zatrzymuje wydychane powietrze w komorze zaworowej, co zmniejsza niebezpieczeństwo zassania skażonego powietrza. Wydychane powietrze przechodzi przez cztery otwory umieszczone w dole osłony.

Okulary składają się ze szkieł umieszczonych w rowkach otworów kadłuba i umocowanych z zewnątrz metalową obejmą. Od strony wewnętrznej pod okularami są otwory ochładzaczy, przez które wdychane powietrze jest kierowane na szkła okularowe, zapobiegające ich potnieniu.

Szkła korekcyjne otrzymują żołnierze z wadami wzroku. Na oprawkach szkieł są oznaczenia : P - prawa, L - lewa, N - nos, S - skroń. Ponadto jest podana moc optyczna szkieł w dioptriach, np. - 1. W razie potrzeby przetarcia szkieł okularowych tkaniną przeciwzaroszeniową należy wyjąć szkła korekcyjne.

Wkładki filtrosorpcyjne oczyszczają wydychane powietrze ze środków trujących i biologicznych oraz substancji promieniotwórczych. Wkładki produkuje się do prawej i lewej komory policzkowej. Na najkrótrzym boku każdej wkładki są podane: litera P (prawa wkładka) lub litera L (lewa wkładka); miesiąc i rok produkcji; opór wdechu w paskalach (mm słupa wody) masa w gramach. Na wypukłej powierzchni wkładki jest zamontowany metalowy łącznik, na który - po umieszczeniu wkładki fiiltrosorpcyjnej w komorze policzkowej - nakłada się nakładkę z zaworem wdechowym. Od wewnętrznej strony nakładki umieszczony jest w siodełku gumowy płatek zaworu wdechowego o średnicy 24 mm. Nakładki chronią wkładki przed uszkodzeniem mechanicznym i kroplami deszczu oraz umożliwiają przechodzenie przez nie wydychanego powietrza. Na obrzeżu nakładki jest czerwony punkt, który służy do ustalenia jej położenia na łączniku (powinien być na górze).

Rys. 8 Części maski przeciwgazowej:

1 - półmaska; 2 - zawór wdechowy półmaski; 3 - kadłub gumowy; 4 - język; 5 - nagłowie taśmowe; 6 - sprzączka; 7 - kołeczek skroniowy; 8 - okular; 9 - obejma okularowa; 10 - ochładzacz; 11 - wkładka filtrosorpcyjna; 12 - nakładka z zaworem wdechowym; 13 - komora policzkowa; 14 - nit; 15 - zespół foniczno - wydechowy; 16 - zawór wydechowy; 17 - komora zaworowa; 18 - osłona zaworu wydechowego; 19 - komora foniczna; 20 - płatek zaworu wdechowego nakładki; 21 - płatek zaworu wdechowego półmaski; 22 - zapinka długa; 23 - zapinka krótka.

Nagłowie taśmowe umożliwia szczelne dopasowanie maski do twarzy. Składa się z sześciu taśm elastycznych połączonych ze sobą płatem potylicznym. Taśmy są zakończone metalowymi okuciami. Dwie górne taśmy (połączone taśmą poprzeczną) nazwano czołowymi, boczne - skroniowymi, a dolne - szczękowymi. Taśmy są przełożone przez sprzączki przymocowane do języków gumowego kadłuba. Za pomocą sprzączek reguluje się długość taśm.

Tkanina przeciwzaroszeniowa zapobiega potnieniu okularów w czasie posługiwania się maską. Jest nasycona specjalnym roztworem. Używa się jej w następujący sposób. Należy chuchnąć na wewnętrzną powierzchnię szkła okularowego lub lekko zwilżyć mokrym palcem i szybko przecierać tkaniną, aż powierzchnia stanie się czysta i sucha. Tkaniny nie można prać. W razie zamoknięcia należy ją wysuszyć bez wyżymania.

Nakładki okularowe zakłada się na zewnętrzną stronę okularów maski w temperaturze otoczenia poniżej 0 °C. Jeżeli temperatura jest wyższa, to przechowuje się je w torbie nośnej w woreczku foliowym, chroniącym przed porysowaniem. Nakładki wydaje się tylko na okres zimowy. W pozostałych okresach są przechowywane w magazynie kompanii.

Rys. 9 Wkładki filtrosorpcyjne i nakładki z zaworem wdechowym:

1 - wkładka filtrosorpcyjna; 2 - nakładka z zaworem wdechowym;

3 - płatek zaworu; 4 - łącznik.

Rys 10. Nagłowie taśmowe:

1. taśmy czołowe;

2. taśmy skroniowe;

3. taśmy szczękowe;

4. taśma poprzeczna;

5. płat potyliczny.

Worek z folii chroni maskę przed zamoknięciem podczas pokonywania przeszkody wodnej wpław lub w bród. Po włożeniu maski worek skręca się u góry, zagina i nakłada gumkę lub związuje sznurkiem, taśmą itp. Tak zabezpieczoną maskę wkłada się do torby nośnej. Po pokonaniu przeszkody maskę należy wyjąć z worka.

Torba nośna służy do przenoszenia maski przeciwgazowej i dodatkowego jej wyposażenia. Maskę wkłada się do torby tak aby była skierowana przodem do otworu i zespołem foniniczno - wydechowym w dół. Torba jest zapinana z boku na zatrzaski. W wewnętrznej kieszeni torby przechowuje się nakładki okularowe, a w pętli z elastycznej taśmy - pudełko z tkaniną przeciwzaroszeniową.

Rys. 11 Torba nośna:

1 - kieszeń środkowa na IPP; 2 - półkółko górne do mocowania torby na oporządzeniu i półkółko dolne do mocowania karabińczyka taśmy biodrowej; 3 - kieszeń górna na taśmę nośną, worek z folii i gumkę; 4 - taśmy pionowe do noszenia torby na pasie głównym; 5 - karabińczyk do umocowania na oporządzeniu; 6 - zatrzaski; 7 - taśma; 8 - kieszeń dolna na taśmę biodrową; 9 - taśma nośna z karabińczykiem.

Rys. 12 Maska przeciwgazowa ułożona w torbie nośnej.

Rys. 13 Wzór napisu umieszczonego w ramce na kieszeni torby nośnej.

Z zewnątrz przyszyte są do torby trzy kieszenie : górna - na worek z folii i gumkę oraz taśmę nośną, środkowa - na indywidualny pakiet przeciwchemiczny, dolna - na taśmę biodrową. Na środkową kieszeń naszyta jest ramka, w której umieszcza się kartkę zawierającą stopień, imię i nazwisko żołnierza oraz nazwę pododdziału, a następnie przez otworki w ramce przeciąga się szpagat i zawiązuje w środku kieszeni. Torba ma taśmę nośną (na górze) i biodrową (na dole) oraz dwie taśmy pionowe do noszenia na pasie głównym. Na górze pionowych taśm jest półkółko i karabińczyk, służące do umocowania torby na oporządzeniu. Do zapinania taśmy nośnej i biodrowej służą półkółka (na krótkich końcach taśm) i karabińczyki (na długich końcach).

Przygotowanie maski do użycia.

Przygotowanie maski do użycia obejmuje:

• dobranie odpowiedniego numeru;

• umycie lub zdezynfekowanie maski;

• włożenie do komór policzkowych wkładek filtrosorpcyjnych i nałożenie nakładek z zaworami wdechowymi;

• przetarcie szkieł okularowych tkaniną przeciwzaroszeniową;

• nałożenie nakładek okularowych (tylko w temperaturze poniżej 0 °C);

• włożenie szkieł korekcyjnych (dotyczy żołnierzy z wadami wzroku);

• dopasowanie maski;

• wstępne sprawdzenie szczelności maski;

• sprawdzenie szczelności maski w komorze gazowej.

Maskę przeciwgazową MP - 4 nosi się w następujących położeniach:

Marszowym - jeśli nie zagraża zastosowanie przez przeciwnika broni masowego rażenia albo wystąpienia skażeń i zakażeń.

Pogotowia - jeśli zagraża użycie przez przeciwnika broni masowego rażenia albo wystąpienie skażeń lub zakażeń.

Bojowym - z chwilą wykonania przez przeciwnika uderzenia bronią masowego rażenia albo wystąpienia skażeń lub zakażeń.

W położeniu marszowym żołnierz ma stale przy sobie maskę przeciwgazową. Do położenia pogotowia przenosi się ją na sygnał „Uprzedzenie o zagrożeniu skażeniami”

lub na komendę „Maski w pogotowie”. Do położenia bojowego przenosi natychmiast po ogłoszeniu „Alarmu o skażeniach” lub na komendę „Maski włóż”. W wyjątkowych wypadkach może przenieść maskę do położenia pogotowia lub bojowego bez sygnału - komendy. Maskę zdejmuje się na komendę lub sygnał dowódcy.

Posługiwanie się uszkodzoną maską. Wymiana wkładek filtrosorpcyjnych.

W razie uszkodzenia maski przeciwgazowej w powietrzu skażonym trzeba się nią posługiwać do chwili otrzymania sprawnej maski. Rozdarte miejsca kadłuba gumowego należy szczelnie przycisnąć do twarzy, rozbite szkło okularowe zasłonić dłonią, a w razie uszkodzenia nagłowia przytrzymać maskę ręką .

Rys. 14 Zakładanie maski przeciwgazowej.

W powietrzu skażonym uszkodzoną maskę przeciwgazową należy wymienić na sprawną w następujący sposób:

• wstrzymać oddech, zamknąć oczy, zdjąć uszkodzoną maskę;

• nałożyć sprawną maskę.

Wkładki filtrosorpcyjne wymienia się na rozkaz przełożonego w razie stwierdzenia:

• zamoczenia;

• uszkodzenia mechanicznego (obluzowany lub zniekształcony łącznik, przetarta zewnętrzna siatka osłonowa i uszkodzona warstwa filtracyjna tak, że widoczna jest masa sorpcyjna);

• przenikania przez nie środka trującego podczas sprawdzania maski w komorze gazowej;

• większego oporu aerodynamicznego niż 245 Pa (25 mm słupa wody).

W celu wymiany wkładek filtrosorpcyjnych należy:

• zdjąć nakładki z zaworami wdechowymi;

• przeciągnąć taśmy nagłowia w sprzączkach aż do okucia metalowego;

• przełożyć nagłowie do przodu na okulary;

• odpiąć z obu stron półmaskę i obie komory policzkowe;

• wysunąć róg wkładki z komory policzkowej i uchwycić go ręką, drugą ręką wyciągnąć łącznik z otworu i wyjąć wkładkę;

• wyjąć drugą wkładkę;

• włożyć nowe wkładki;

• przełożyć nagłowie na prawą stronę i dopasować.

Niesprawne wkładki filtrosorpcyjne zdaje się do magazynu chemicznego oddziału i niszczy.

Odkażanie i dezaktywacja maski.

Zabiegi specjalne (odkażanie i dezaktywacja) maski przeciwgazowej przeprowadza się po wyjściu z terenu skażonego niezależnie od tego czy skażenie nastąpiło kroplami, aerosolami lub parami bojowego środka trującego. Po ćwiczeniach w komorze gazowej maskę należy wietrzyć latem przez 10 - 15 minut, a zimą około 1 godziny. Zabiegi specjalne maski dzielą się na częściowe i całkowite.

Częściowe zabiegi specjalne maski przeprowadza żołnierz natychmiast po skażeniu i zameldowaniu o tym dowódcy, jeśli tylko pozwala na to sytuacja bojowa.

Całkowite zabiegi specjalne maski przeprowadza się przy najbliższej możliwości, na rozkaz dowódcy związku taktycznego lub oddziału, za pomocą etatowych środków i specjalnych instalacji.

Odkażanie maski.

Częściowe odkażanie maski przeprowadza żołnierz, nie zdejmując jej z twarzy, równocześnie z odkażaniem odkrytych powierzchni ciała za pomocą indywidualnego pakietu przeciwchemicznego IPP. Jeżeli nie może odkazić maski samodzielnie, to pomaga mu kolega. Częściowe odkażanie maski polega na usunięciu widocznych kropel środka trującego i przetarciu jej roztworem z małego naczynka - przy skażeniu fosforoorganicznymi środkami trującymi lub roztworem z dużego naczynka (po rozbiciu ampułki i wymieszaniu roztworu) - przy skażeniu iperytem. Jeżeli środek trujący jest nieznany, maskę przeciera się najpierw roztworem z małego naczynka, a następnie z dużego.

Częściowe odkażanie nagłowia i torby nośnej przeprowadza się w ten sam sposób (najpierw roztworem z małego naczynka, później z dużego). Skażone miejsca należy zmoczyć roztworem, wyciskając go z naczynka, po czym przecierając w różnych kierunkach woreczkiem z gazy, nie wyjmując z niego naczynka.

Całkowite odkażanie masek przeprowadzają pododdziały chemiczne metodą gotowania w czystej wodzie. Czas odkażania od chwili zagotowania wynosi przy skażeniu:

- iperytem i Vx - 2 godziny

- somanem - 1 godzinę

Jeżeli nie jest znany środek trujący, którym maska została skażona, to gotowanie powinno trwać dwie godziny. Przez gotowanie odkaża się części twarzowe oraz nakładki z zaworem wdechowym. Skażone wkładki filtrosorpcyjne i nagłowia niszczy się. Torby nośne odkaża się metodą parowo - powietrzno - amoniakalną według normy dla letniego umundurowania polowego.

Dezaktywacja maski.

Dezaktywacja maski polega na mechanicznym usunięciu cząstek pyłu promieniotwórczego ze skażonych powierzchni. W przeciwieństwie do odkażania, podczas którego środki trujące zostają zniszczone, dezaktywacja powoduje tylko obniżenie stopnia skażenia substancjami promieniotwórczymi poniżej dopuszczalnych norm.

Częściową dezaktywację maski przeprowadzają żołnierze bezpośrednio w pododdziale za pomocą środków etatowych i podręcznych. W tym celu wykonują następujące czynności:

• przecierają część twarzową tamponami z waty (szmat), zmoczonymi wodą, używając aby nie dostała się do wkładek filtrosorpcyjnych; jeżeli nie ma wody, to można wykorzystać roztwór z indywidualnego pakietu przeciwchemicznego albo przetrzeć część twarzową suchymi tamponami lub śniegiem;

• wytrząsają pył z nakładek;

• czyszczą szczotką taśmy nagłowia;

• trzepią torbę nośną.

Całkowitą dezaktywację maski po częściowej dezaktywacji przeprowadza się tylko wtedy, gdy stopień skażenia promieniotwórczego przekracza dopuszczalną normę. Przed rozpoczęciem dezaktywacji należy zdjąć nakładki z zaworem wdechowym, wyjąć wkładki filtrosorpcyjne i odpiąć nagłowie.

Całkowita dezaktywacja polega na:

• spłukiwaniu części twarzowej wodą lub przecieraniu wodnymi roztworami dezaktywacyjnymi;

• wytrząśnięciu pyłu z nakładek i przemyciu ich wodą;

• czyszczeniu szczotką taśm nagłowia;

• trzepaniu lub praniu toreb nośnych.

Wkładki filtrosorpcyjne, których skażenie jest większe niż dopuszczalne, niszczy się.

Utrzymanie oraz obsługa codzienna maski.

Utrzymanie maski.

Obowiązkiem żołnierza użytkującego maskę jest utrzymanie jej w stałej sprawności technicznej. O stwierdzonych niesprawnościach i uszkodzeniach powinien meldować bezpośredniemu przełożonemu. Maski z uszkodzeniami, których żołnierz sam nie może naprawić, szef kompanii przekazuje starszemu mechanikowi - magazynierowi sprzętu chemicznego, a w zamian wydaje żołnierzowi pełnosprawną maskę.

W celu utrzymania maski w stałej sprawności technicznej żołnierz powinien stosować się do następujących wskazań:

• chronić maskę przed uderzeniami i silnymi wstrząsami oraz przed rozpuszczalnikami organicznymi, olejami i paliwem ciekłym;

• nie suszyć i nie przechowywać przy piecu, kaloryferach lub ognisku;

• ostrożnie obchodzić się z zaworami i nie wyjmować ich bez potrzeby; jeżeli się zabrudziły, należy wyjąć je i przedmuchać lub przemyć wodą; uszkodzone zawory natychmiast wymienić;

• nie przechowywać maski w wilgotnym pomieszczeniu;

• po zajęciach torbę wytrzepać, oczyścić, a zawilgoconą wysuszyć;

• wykorzystywać maskę tylko zgodnie z jej przeznaczeniem (zabrania się siadania na torbie z maską lub używać jako oparcie pod głowę);

• nie przechowywać w torbie przedmiotów nie wchodzących w ukompletowanie maski;

• trzymać maskę w torbie nośnej (nie przechowywać w worku z folii stanowiącym opakowanie fabryczne lub worku chroniącym maskę przed zamoknięciem podczas pokonywania przeszkody wodnej itp.)

Obsługa codzienna.

Ma na celu doprowadzenie maski po każdorazowym użyciu do pełnej sprawności technicznej. W tym celu po zakończeniu zajęć maskę należy wytrzeć, wysuszyć i sprawdzić, czy nie występują niżej wymienione uszkodzenia, braki i niesprawności:

Część twarzowa:

• kadłub gumowy przedziurawiony, rozdarty, guma lepka, stwardniała, popękana;

• szkła okularowe zbite, ząbki obejm niedokładnie dociśnięte, obejmy skorodowane;

• osłona zaworu wydechowego rozerwana lub źle nałożona na oprawę zespołu foniczno - wydechowego;

• odpięte zapinki komór policzkowych, dół półmaski nie jest wyłożony na wgłębienie podbródkowe;

• obluzowane siodełka zaworów wdechowych półmaski, brak płatków zaworów lub są zniekształcone;

• uszkodzone lub skorodowane sprzączki do mocowania nagłowia;

• brak kołeczków skroniowych lub są uszkodzone.

Wkładki filtrosorpcyjne:

• zamoczone;

• przetarta zewnętrzna siatka osłonowa i uszkodzona warstwa filtracyjna tak, że widoczna jest masa sorpcyjna;

• obluzowany lub zniekształcony łącznik;

• naderwany brzeg warstwy filtrosorpcyjnej;

• nakładka z zaworem wdechowym wgnieciona, za luźna w stosunku do łącznika, brak zewnętrznej siatki, uszkodzone siodełko zaworu wdechowego, nie ma płatka zaworu lub jest zniekształcony.

Nagłowie:

• taśmy rozerwane, postrzępione lub rozciągnięte;

• odpruty płat potyliczny.

Nakładki okularowe:

• pęknięte porysowane, zmatowiałe;

• pierścień gumowy rozerwany, guma lepka, stwardniała, popękana.

Tkanina przeciwzaroszeniowa:

• mokra;

• popękane lub zgniecione pudełeczko.

Torba nośna:

• poprute szwy, odprute lub przetarte taśmy;

• brak klamerek, półkółek, karabińczyków lub są uszkodzone;

• uszkodzone zatrzaski.

Przeznaczenie i części składowe ogólnowojskowej odzieży ochronnej.

Ogólnowojskowa odzież ochronna zabezpiecza żołnierza przed działaniem środków trujących, promieniotwórczych i biologicznych, promieniowaniem cieplnym, środkami zapalającymi (napalmem) oraz przed opadami atmosferycznymi. W skład ogólnowojskowej odzieży ochronnej wchodzą:

• ogólnowojskowy płaszcz ochronny z pokrowcem;

• pończochy ochronne i rękawice ochronne.

Ogólnowojskowy płaszcz ochronny jest wykonany ze specjalnej tkaniny dwustronnie pogumowanej mieszanką trudno palną koloru khaki. Płaszcz składa się z dwóch pół, doszytego kaptura, rękawów wszytych reglanowo, zapięcia głównego z uszczelniaczem oraz uszczelniaczy do formowania kombinezonu. W obrzeże kaptura 1 wszyte są taśmy tkaninowo - gumowe 2, zapewniające szczelne przyleganie do twarzy, a z tyłu - sznurek stylonowy 3 do regulowania szerokości dolnej części kaptura i uszczelnienia go wokół szyi.

Rys. 15 Ogólnowojskowy płaszcz ochronny.

1 - kaptur; 2 - taśma tkaninowo - gumowa; 3 - sznurek stylonowy; 4 - rękawy; 5 - taśma tkaninowo - gumowa; 6 - pętelka na kciuk; 7 - guziki gumowe do zapięcia płaszcza; 8 - uszczelniacz zapięcia głównego; 9 - sznurek stylonowy do podpięcia tyłu płaszcza; 10 - pętelka do podpięcia sznurka przy formowaniu kombinezonu; 11 - pętelka do podwiązania sznurka; 12 - dziurki na guziki do spięcia nogawek; 13 - guziki do spięcia nogawek; 14 - uszczelniacz nogawek; 15 - pasek gumowy do formowania nogawek; 16 - guziki do zapięcia pasków gumowych.

W dolną część rękawów 4 wszyte są taśmy tkaninowo - gumowe 5 oraz pętelki 6 do zakładania na kciuki rąk, uniemożliwiające przesuwanie się rękawów. Poły płaszcza zapina się na sześć guzików gumowych 7, zamocowanych na stałe do prawej poły, oraz uszczelnia uszczelniaczem 8.

W środku dolnej części płaszcza, od wewnątrz, jest zamocowany sznurek stylonowy 9 do podpięcia tyłu płaszcza do pętelki 10 znajdującej się powyżej ostatniego guzika zapięcia głównego podczas formowania kombinezonu. W innych przypadkach sznurek ten podwiązuje się do umieszczonej nad nim pętelki 11. Poniżej zapięcia głównego, w obu połach znajdują się po trzy dziurki 12 do zapięcia guzików 13 zamocowanych na tylnej krawędzi płaszcza, po stronie zewnętrznej, oraz do przypięcia uszczelniacza nogawek 14 w celu uformowania kombinezonu.

Po obu stronach dolnych części pół płaszcza są gumowe paski 15, które zapina się na guziki 16 w celu uformowania nogawek kombinezonu.

Pończochy ochronne są wykonane z tkaniny dwustronnie pogumowanej 1 mieszanką trudno palną i zakończone kaloszami gumowymi 2. Każda pończocha ma dwa paski gumowe z dziurkami 4. Dolny 3, zapinany z tyłu pończochy na guzik gumowy 5, służy do zamocowania na wysokości kostki.

Rys. 16 Pończochy ochronne.

1 - cholewa; 2 - kalosz; 3 - pasek gumowy; 4 - dziurki paska; 5 - guzik paska dolnego; 6 - pasek gumowy górny; 7 - guzik paska górnego; 8 - pasek z tkaniny pogumowanej; 9 - dziurki paska.

Górny 6, zapinany na guzik 7, służy do zamocowania pończochy do paska spodni lub pasa głównego. Ponadto w górnej części cholewy znajdują się paski 8 z tkaniny podgumowanej z dziurkami 9. Zapina się je na te same guziki co paski gumowe. Służą one do dopasowania cholewy do obwodu uda.

Rękawice ochronne.

Do odzieży ochronnej stosuje się pięciopalcowe rękawice ochronne. Są one wykonane z cienkiej gumy koloru khaki. W górnej części mankietów są dziurki 1 na guzik 2 do przypięcia ocieplaczy bawełnianych 3. Rękawice ochronne nakłada się na ocieplacze, które w zimie chronią przed mrozem, a w lecie umożliwiają wsiąkanie potu.

Rys. 17 Rękawice ochronne.

1 - dziurka do przypięcia guzika ocieplacza; 2 - guzik ocieplacza; 3 - ocieplacz bawełniany.

Torba nośna służy do przenoszenia i przechowywania ogólnowojskowego płaszcza ochronnego, pończoch ochronnych oraz rękawic ochronnych z ocieplaczami. Ma kształt prostopadłościanu. Jest wykonana z tkaniny koloru stalowego.

Do zapinania torby służą dwa paski 1 ze sprzączkami 2, przyszyte do klapy, oraz dwa paski zakończane sprzączkami 3, przyszyte do dna torby. W celu zapięcia torby należy przełożyć dolne sprzączki przez górne i przeciągnąć paski.

Rys. 18 Torba nośna.

1 - paski klapy; 2 - sprzączki klapy; 3 - sprzączki torby;

4 - paski z podwójnymi sprzączkami; 5 - podwójne sprzączki;

6 - taśma pozioma; 7 - taśma nośna; 8 - półkółka taśmy nośnej.

Taśma nośna 7 stanowi oddzielną część torby. Do obu jej końców są przymocowane półkółka 8. Długość taśmy można odpowiednio regulować. Z tyłu są przyszyte dwa paski 4 z podwójnymi sprzączkami 5 do zapięcia taśmy nośnej podczas przenoszenia torby w położeniu „przez ramię” lub dla przymocowania torby do półkółek znajdujących się na szelkach nowego oporządzenia żołnierza podczas przenoszenia torby w położeniu „na plecach”. Do tego celu służy również pozioma taśma 6, przez którą przekłada się pionowy pasek szelek oporządzania.

Z przodu torby, po prawej stronie, jest przyszyta ramka, w której umieszcza się kartkę sztywnego papieru (kartonu), zawierającego stopień, imię i nazwisko żołnierza oraz nazwę pododdziału, a następnie przez otworki w ramce przeciąga szpagat i zawiązuje.

Posługiwanie się i przenoszenie ogólnowojskowej odzieży ochronnej.

Przygotowanie ogólnowojskowej odzieży ochronnej do użycia obejmuje:

• dobranie odpowiedniego rozmiaru płaszcza, pończoch, rękawic i ocieplaczy;

• rozkonserwowanie odzieży;

• sprawdzenie stanu technicznego odzieży.

Odzież ochronną przygotowuje do użycia żołnierz pod kierunkiem bezpośredniego przełożonego.

Rozmiar płaszcza, pończoch, rękawic ochronnych i ocieplaczy dobiera żołnierzowi starszy mechanik - magazynier sprzętu chemicznego w zależności od wzrostu, rozmiaru obuwia i wielkości rąk.

Przydzieloną odzież żołnierz rozkonserwuje sam. Polega ona na usunięciu (wytrzepaniu) nadmiaru talku którym odzież jest posypana. Stan techniczny odzieży żołnierz ocenia na podstawie oględzin zewnętrznych. W tym celu sprawdza:

• czy odzież (tkanina) nie jest przetarta, przekłuta lub rozdarta;

• czy są wszystkie paski, taśmy, guziki, sprzączki;

• czy nie są uszkodzone szwy, uszczelniacza, paski, taśmy i zapięcia.

W razie stwierdzenia uszkodzeń lub braków w ukompletowaniu żołnierz melduje o tym bezpośredniemu przełożonemu.

Przenoszenie odzieży

W położeniu marszowym (pieszo lub na środkach transportowych) odzież ochronną przenosi się w torbie - na plecach lub przewieszonej przez lewe ramię. Dotyczy to również położenia pogotowia.

Odzież ochronną przenosi się w torbie na plecach, przymocowaną do szelek (rys. 19 b). W celu połączenia torby z oporządzeniem należy przewlec tylny pasek torby przez półkółko na ramieniu szelek oraz przez podwójną sprzączkę, w górę, po czym przez dolną sprzączkę w dół dla zabezpieczenia przed odpięciem. Takie same czynności wykonuje się z drugim paskiem torby. Następnie pionowy, tylny pasek szelek przekłada się przez taśmę poziomą w dolnej części torby i przypina do szelek. Takie umocowanie umożliwia przenoszenie torby z odzieżą ochronną również nad plecakiem oraz odpinanie plecaka bez zdejmowania torby.

Rys. 19 Ogólnowojskowa odzież ochronna w położeniu marszowym.

a - na taśmie nośnej (bez oporządzenia); b - na plecach; c - nad plecakiem.

Wykorzystanie ogólnowojskowego płaszcza ochronnego.

Ogólnowojskowy płaszcz ochronny można wykorzystać jako:

• narzutkę - w razie niespodziewanego chemicznego lub biologicznego napadu przeciwnika;

• płaszcz ochronny - podczas działań w terenie skażonym zarówno pieszo, jak i na środkach transportowych, w czasie przeprowadzania częściowych zabiegów specjalnych oraz do ochrony przed deszczem;

• kombinezon - podczas działania w terenie silnie skażonym środkami trującymi lub skażonymi substancjami promieniotwórczymi i środkami biologicznymi, podczas prowadzenia całkowitych zabiegów specjalnych.

Rys. 20 Ogólnowojskowy płaszcz ochronny jako:

a - narzutka; b - płaszcz ochronny; c - kombinezon.

Utrzymanie oraz obsługa codzienna odzieży ochronnej.

Obowiązkiem żołnierza użytkującego odzież ochronną jest utrzymanie jej w sałej sprawności technicznej. O stwierdzonych uszkodzeniach żołnierz powinien natychmiast zameldować bezspośredniemu przełożonemu. Uszkodzenia wymagające naprawy bieżącej żołnierz usuwa sam, pod nadzorem starszego mechanika - magazyniera sprzętu chemicznego (instruktora chemicznego). Odzież z uszkodzeniami wymagającymi naprawy średniej szef kompanii przekazuje do magazynu chemicznego oddziału.

W celu utrzymania odzieży ochronnej w stałej sprawności technicznej żołnierz powinien stosować się do następujących wskazań:

• używać odzieży tylko zgodnie z jej przeznaczeniem;

• nie przechowywać odzieży w wilgotnym pomieszczeniu;

• po zajęciach odzież wytrzepać, oczyścić, a w razie zawilgocenia wysuszyć (przed przekazaniem do magazynu pododdziału);

• o stwierdzonych nieprawidłowościach i uszkodzeniach natychmiast meldować bezpośredniemu przełożonemu;

• nie przechowywać w torbie nośnej przedmiotów nie wchodzących w skład odzieży.

Obsługę codzienną przeprowadza żołnierz każdorazowo po użyciu odzieży ochronnej, w czasie przeznaczonym na obsługę sprzętu i uzbrojenia. Codzienna obsługa odzieży polega na:

• oczyszczeniu z brudu;

• wysuszeniu w razie zawilgocenia;

• sprawdzeniu, czy nie jest uszkodzona (przetarta, rozdarta itp.);

• sprawdzeniu ukompletowania.

PROWADZENIE ZABIEGÓW SANITARNYCH I SPECJALNYCH.

Indywidualne środki do prowadzenia częściowych zabiegów sanitarnych i specjalnych.

Indywidualny pakiet przeciwchemiczny (IPP) przeznaczony jest do wykonywania częściowych zabiegów :

• sanitarnych - odkażania ciała (skóry).

• specjalnych - odkażania niewielkich powierzchni umundurowania broni i oporządzenia.

Rys. 21 Indywidualny pakiet przeciwchemiczny:

a - widok ogólny; b - pakiet rozłożony.

Indywidualny pakiet radioochrony (IPR) przeznaczony jest do udzielania pomocy w przypadkach zatruć środkami fosforoorganicznymi (typu sarin), a także do zapobiegania i przeciwdziałania skutkom napromieniowania w przypadku użycia przez przeciwnika broni jądrowej. Zawarty w IPR środek przeciwbólowy oraz antybiotyk umożliwia stosowanie pakietu również w innych wypadkach. IPR żołnierz może użyć dopiero na polecenie swego dowódcy, natomiast w sytuacjach szczególnych - według własnej decyzji.

Indywidualny pakiet odkażający PChW - 012 wchodzi w skład osobistego wyposażenia każdego żołnierza i służy do odkażania broni osobistej oraz wyposażenia. Pakiet może być wykorzystany również do częściowego odkażania ręcznych, ciężkich i wielkokalibrowych karabinów maszynowych, granatników przeciwpancernych i innego sprzętu o powierzchni do 1 m² . pakiet PChW - 012 składa się ze słoika z podchlorynem wapnia, pakietu ogrzewczego, woreczka z folii oraz pięciu serwetek. Całość znajduje się w opakowaniu z folii polietylenowej.

Zakres czynności wchodzących w częściowe zabiegi sanitarne.

Aby nie dopuścić do porażenia ludzi, którzy ulegli skażeniu substancjami promieniotwórczymi i środkami trującymi oraz zakażeniu biologicznemu, i zapobiec porażeniu wskutek stykania się ze skażonymi lub zakażonymi przedmiotami, przeprowadza się zabiegi sanitarne i zabiegi specjalne. W zależności od sytuacji, czasu i istniejących w pododdziale środków zabiegi sanitarne i specjalne mogą być wykonywane częściowo lub w pełnym zakresie i dlatego dzielą się na częściowe i całkowite.

Częściowe zabiegi sanitarne i specjalne przeprowadza się na rozkaz dowódcy pododdziału bezpośrednio w ugrupowaniach bojowych bez przerywania wykonywanych zadań bojowych. Obejmują one częściowe zabiegi sanitarne i częściowe zabiegi specjalne sprzętu bojowego, umundurowania, oporządzenia i środków ochrony przed skażeniami. Wykonują je sami żołnierze etatowymi i podręcznymi środkami.

Częściowe zabiegi sanitarne przy skażeniu substancjami promieniotwórczymi obejmują mechaniczne usuwanie substancji promieniotwórczych z odkrytych części ciała, błon śluzowych oczu, nosa i jamy ustnej, z umundurowania, oporządzenia i nałożonych indywidualnych środków ochrony przed skażeniami.

W wypadku skażenia ciekłymi środkami trującymi należy, nie zdejmując maski przeciwgazowej, natychmiast odkazić odsłonięte powierzchnie ciała, skażone części umundurowania, obuwia, oporządzenia i część twarzową maski przeciwgazowej. Zabieg ten wykonuje się za pomocą indywidualnego pakietu przeciwchemicznego.

W razie zakażenia środkami biologicznymi częściowe zabiegi sanitarne przeprowadza się w następujący sposób. Nie zdejmując maski przeciwgazowej, usunąć środki biologiczne przez obmiatanie (wytrzepanie, strząśnięcie) z umundurowania, obuwia, oporządzenia i indywidualnych środków ochrony przed skażeniami. Następnie roztworem z indywidualnego pakietu przeciwchemicznego z dużego naczyńka przeciera się ręce, szyję, hełm i zewnętrzną powierzchnię maski przeciwgazowej.

Przeznaczenie, skład i posługiwanie się indywidualnym pakietem przeciwchemicznym, pakietem silikażelowym.

Indywidualny pakiet przeciwchemiczny (IPP) przeznaczony jest do wykonywania częściowych zabiegów:

• Sanitarnych - odkażanie ciała (skóry)

• Specjalnych - odkażanie niewielkich powierzchni umundurowania, broni i oporządzenia.

W pudełku pakiety znajdują się dwa pojemniki plastikowe - mniejszy w którym znajduje się płyn do odkażania fosforoorganicznych środków trujących typu sarin oraz większy, zawierający wewnątrz szklaną ampułkę - do odkażania środków trujących typu iperyt. Zawartość dużego pojemnika używa się dopiero po zgnieceniu szklanej ampułki i wymieszaniu składników. Najpierw mechanicznie usuwamy z powierzchni skażonej substancje trujące, a następnie przebijakiem metalowym umocowanym przy wieczku pudełka przekłuwamy w kilku miejscach plastikowy pojemnik i zwilżamy znajdujące się w pudełku serwetki z gazy.

Dokładnie i szybko ścieramy nimi substancje trujące ze skóry, dbając aby (przy odkażaniu twarzy) odkażalnik nie dostał się do oczu. Czynność tę powtarzamy wielokrotnie. Następnie wilgotnymi jeszcze serwetkami oraz woreczkiem, w którym znajdował się pojemnik, odkażamy broń i oporządzenie. Zwykle, gdy środek trujący nie jest zidentyfikowany, przy wykonywaniu częściowych zabiegów sanitarnych i specjalnych najpierw używamy odkażalnika z małego, a następnie z dużego pojemnika. Gdy środek trujący jest znany - używamy od razu właściwego roztworu odkażającego.

Ponadto w pudełku znajdują się fiolki szklane (2 lub 4) z tzw. mieszanką przeciwdymną. W razie bólu nosa, gardła, uczucia dławienia lub duszności przełamuje się fiolkę, a zawarty w niej płyn wącha aż do ustąpienia dolegliwości. IPP przechowuje się w torbie na maskę przeciwgazową, w specjalnej kieszonce.

Pakiet silikażelowy (PS) stanowi wyposażenie każdego żołnierza. Służy on do odkażania umundurowania skażonego parami fosforoorganicznymi środków trujących. Pakiet silikażelowy składa się ze szczelnie zespawanej zewnętrznej torebki polietylenowej, wewnątrz której znajduje się torebka papierowa zawierająca woreczek tkaninowy z aktywnym proszkiem silikażelowym. Aktywowany proszek silikażelowy, będący czynnikiem odkażającym, ma dużą zdolność pochłaniania par środka trującego z umundurowania, w wyniku czego znacznie zmniejsza się stopień skażenia oraz stężenia par środka trującego nad powierzchnią umundurowania. Pakiet silikażelowy jest środkiem do jednorazowego użytku. Po rozerwaniu torebki powinien być w krótkim czasie zużyty, gdyż proszek silikażelowy przechowywany w nieszczelnym opakowaniu chłonie wilgoć z powietrza, co zmniejsza zdolność pochłaniania par środków trujących z powierzchni umundurowania.

Prowadzenie częściowych zabiegów specjalnych broni osobistej, ubioru i oporządzenia środkami podręcznymi.

Zabiegi specjalne obejmują dezaktywację, odkażanie oraz dezynfekcje uzbrojenia i sprzętu, umundurowania i oporządzenia, a także innych środków materiałowych.

Dezaktywację przeprowadza się w razie skażeń promieniotwórczych.

Odkażanie w razie skażeń chemicznych.

Dezynfekcję w razie zakażenia środkami biologicznymi.

Zabiegi specjalne przeprowadza się, wykorzystując środki znajdujące się bezpośrednio w pododdziałach, nie przerywa się przy tym wykonywania zadania bojowego.

Podczas częściowej dezaktywacji przeważnie dezaktywuje się całą skażoną powierzchnię broni i sprzętu, natomiast podczas częściowego odkażania i dezynfekcji - tylko te części i powierzchnie, których żołnierz będzie dotykał w czasie wykonywania zadania bojowego. W razie jednoczesnego skażenia broni i sprzętu środkami trującymi i promieniotwórczymi najpierw należy przeprowadzić odkażanie, a następnie - jeśli jest to konieczne - dezaktywację. Częściowej dezaktywacji broni osobistej żołnierz dokonuje tamponami ze szmat (pakuł) obficie zmoczonymi w wodzie lub rozpuszczalniku (benzynie, nafcie) przez 2 -3 krotne przecieranie od góry do dołu. Do częściowego odkażania (dezynfekcji) broni lekkiej stosuje się roztwór odkażający sporządzony z pakietu PChW - 012.

Podczas częściowych zabiegów specjalnych dział, moździerzy, samochodów, czołgów odkaża się (dezynfekuje) te części uzbrojenia i sprzętu, którymi obsługa posługuje się w czasie wykonywania zadania. Na przykład podczas odkażania moździerza odkaża się celownik, mechanizm kierunkowy, mechanizm podniesieniowy, zamek i uchwyt płyty oporowej, a podczas odkażania czołgu - powierzchnię wieży, pokrywy włazu, górnej płyty pancernej, lewego i prawego błotnika, uzbrojenie i sprzęt. W czołgu najpierw odkaża się wewnętrzne powierzchnie przedziału bojowego i kierowania (gdy zostały skażone).

Częściową dezaktywacją umundurowania, oporządzenia i środków indywidualnej ochrony przed skażeniami przeprowadza się za pomocą środków podręcznych przez trzepanie lub zmiatanie pyłu promieniotwórczego.

Etatowy sprzęt i środki do prowadzenia zabiegów specjalnych sprzętu.

Indywidualny zestaw samochodowy (IZS) służy do przeprowadzania częściowych zabiegów specjalnych uzbrojenia i pojazdów mechanicznych. Zestaw znajduje się w składzie wyposażenia pojazdów mechanicznych. Do zestawu wchodzi:

• prądownica;

• kanister (20 l);

• zamknięcie i obejmy kanistra;

• rura ssawna;

• przewody powietrzne ze zwijakami dużymi;

• przewód ssawno - tłoczny;

• eżektor;

• reduktor;

• kran odcinający;

• narzędzia i części zapasowe.

Indywidualny zestaw samochodowy może być zasilany w sprężone powietrze po podłączeniu do sprężarki pojazdu mechanicznego, jednego z cylindrów pojazdu mechanicznego, ręcznej pompki samochodowej.

Rys. 22 Indywidualny zestaw samochodowy (IZS).

Eżektorowy zestaw czołgowy EZCz - 54/55 służy do przeprowadzenia zabiegów specjalnych czolgów T - 54, T - 55, T- 55A. Zestaw wchodzi w skład wyposażenia czołgów oraz pojazdów gąsienicowych z podwoziem i silnikiem T -55.

Eżektorowy zestaw czołgowy może być użyty do:

• zabiegów specjalnych za pomocą roztworu;

• 
  dezaktywacji przez odpylanie skażonej powierzchni.

Rys 23. Zestaw EZCz - 54/55 przygotowany do zabiegów specjalnych:

a - za pomocą roztworu; b - za pomocą odpylania.

Zestaw odkażający ZOd - 2 służy do odkażania wozów bojowych (pojazdów) odkażalnikami organicznymi. Zestaw może być eksploatowany w temperaturach od - 40 do + 50 °C we wszystkich warunkach klimatycznych. Montuje się go na czołgach, sprzęcie na podwoziu gąsienicowym i samochodowym oraz na bojowych wozach piechoty. Zapewnia częściowe i całkowite odkażanie sprzętu w krótkim czasie, na przykład przerw w walce.

Dane taktyczno - techniczne.

• Powierzchnia odkażania jednym dm³

• odkażalnika organicznego - 5 m²

• Powierzchnia odkażani 1 jn - 40 m²

• Czas odkażania drogi ewakuacji - 3 - 4 min

• Czas całkowitego odkażania obiektu

typu czołgu średniego - 30 min

• Ilość odkażalnika organicznego w zestawie (1 jn) - 8 dm³

• Ilość zasobników z gazem - 20 szt

• Masa zastawu

• nienapełnionego - 17 kg

• napełnionego odkażalnikiem - 25 kg

• Masa rozpylacza

• nienapełnionego - 1,4 kg

• napełnionego odkażalnikiem - 2,4 kg

• Pojemność rozpylacza

• całkowita - 1,2 dm³

• robocza - 1,0 dm³

• Wymiary skrzyni

• długość - 510 mm

• szerokość - 305 mm

• wysokość - 210 mm

• Początkowe ciśnienie robocze w rozpylaczu - 1,3 Mpa (13 atm)

• Ciśnienie robocze może być wytwarzane:

• za pomocą zasobnika z gazem (podtlenek azotu),

• z układu powietrznego rozruchu silnika,

• z układu pompowania kół.

Przeznaczenie, budowa zestawu odkażającego.

Zestaw odkażający umożliwia nanoszenie na skażone powierzchnie cienkiego odkażalnika w postaci silnie zdyspergowanego strumienia, co zapewnia równomierne pokrycie tych powierzchni niewielką ilością odkażalnika wynoszącą około 200 cm³ /m² .

W zestawie znajdują się dwa rozpylacze do nanoszenia odkażalnika, każdy o pojemności roboczej1 dm³, 8dm³ odkażalnika zapasowego w pojemnikach1 dm³ oraz części niezbedne do użytkowania i technicznego obsługiwania zestawu. Całość, z wyjątkiem rozpylacza ewakuacyjnego jest umieszczona w metalowej skrzyni w gniazdach i przegrodach. Rozpylacz ewakuacyjny znajduje się w uchwytach w przedziale kierowania wozu bojowego (pojazdu).

Rys. 24 Części zestawu odkażającego Zod - 2:

1 - rozpylacz; 2 - skrzynka; 3 - zbijak zasobnika; 4 - zasobnik z gazem; 5 - łącznik sprężarki; 6 - pojemniki na odkażalnik; 7 - klucz specjalny; 8 - reduktor ciśnienia; 9 - zestaw części zapasowych; 10 - instrukcja.

Zestaw odkażający składa się z następujących zespołów:

• rozpylacz - 2 szt. (w tym 1 ewakuacyjny);

• wyposażenie zasadnicze - 1 kpl.

• skrzynia - 1 szt.

• zestaw części zapasowych - 1 kpl.

• części montażowe - 1 kpl.

Rozpylacz składa się z trzech zasadniczych części:

• zbiornika;

• głowicy;

• rurki ograniczającej.

Rys. 25 Rozpylacz:

1 - zbiornik; 2 - głowica rozpylająca;

3 - rurka ograniczająca.

Rys. 26 Głowica rozpylająca:

1 -kadłub; 2 - dysza rozpylająca; 3 - kapturek ochronny zaworu zwrotnego;

4 - dźwignia zaworu odcinającego; 5 - rurka wgłębna.

Wyposażenie zasadnicze zestawu umożliwia magazynowanie odkażalnika, wytwarzanie ciśnienia roboczego i dokonywanie napraw bieżących. W skład wyposażenia wchodzi;

• zasobniki z gazem;

• zbijak zasobnika;

• łącznik sprężarki;

• pojemniki na odkażalnik;

• kapturek ochronny;

• klucz specjalny;

• przebijak dyszy;

• reduktor ciśnienia.

Skrzynia jest wykonana z blachy stalowej grubości 2 mm i przeznaczona jest na rozmieszczenie części zestawu odkażającego. Znajdują się w niej przegrody i gniazda. Na mniejszych bokach ma ucha do umocowania na wozie bojowym (pojeździe). Zamykana jest pokrywą z zawiasami sprężynowymi i dwoma zamkami. Skrzynia jest szczelna, pomalowana emalią epoksydową odporną na działanie odkażalnika, benzyny i smarów.

Zestaw części zapasowych służy do zabezpieczenia napraw bieżących zestawu odkażającego. Umieszczony jest w woreczku z folii, a ten w woreczku z tkaniny namiotowej. Układa się go w skrzyni obok rozpylacza.

Części montażowe są umieszczone w skrzyni zestawu i służą do montowania go na wozie bojowym (pojeździe). Zapewniają one umocowanie skrzyni zestawu i rozpylacza ewakuacyjnego na wszystkich rodzajach wozów bojowych (pojazdów). w skład części montażowych wchodzą:

• osłona głowicy;

• zespół do umocowania rozpylacza ewakuacyjnego;

• trójnik;

• zespół do umocowania skrzyni;

• śruby mocujące i podkładki.

Przygotowanie zestawu do pracy.

Przygotowanie zestawu do odkażania polega na napełnieniu rozpylacza odkażalnikiem organicznym i wytworzeniu w nim ciśnienia roboczego. W tym celu należy:

• odkręcić głowice od zbiornika;

• przelać zawartość jednego pojemnika do zbiornika rozpylacza;

• dokręcić głowicę;

• wytworzyć ciśnienie robocze.

Ciśnienie robocze można wytworzyć trzema sposobami:

• za pomocą zasobnika z gazem;

• z układu rozruchu silnika za pomocą reduktora ciśnienia;

• za pomocą sprężonego powietrza z układu pompowania kół.

W celu wytworzenia ciśnienia roboczego w rozpylaczu za pomocą zasobnika z gazem należy:

• wyjąć z uchwytów (lub ze skrzyni) rozpylacz;

• wyjąć z osłony głowicy (ze skrzyni zestawu) zbijak zasobnika wraz z zasobnikiem z gazem (umieścić zasobnik z gazem w zbijaku);

• zakręcić do oporu śrubę blokującą zawór odcinający;

• umieścić koniec zasobnika z gazem w gnieździe zaworu zwrotnego i nakręcić zbijak na gwint zaworu;

• dokręcać zbijak aż do przebicia przez iglicę koreczka zasobnika co objawia się charakterystycznym sykiem i oziębieniem zasobnika.

W celu wytworzenia ciśnienia roboczego w rozpylaczu z układu rozruchu silnika należy:

• wyjąć z uchwytów (lub ze skrzyni) rozpylacz;

• wyjąć z uchwytów reduktor ciśnienia;

• podłączyć go do kurka odbioru powietrza układu rozruchu silnika;

• drugą końcówkę reduktora ciśnienia nakręcić na gwint zaworu rozpylacza. Należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby do rozpylacza dołączyć reduktor ciśnienia od strony zaworu bezpieczeństwa;

• zakręcić śrubę blokującą zawór odcinający;

• odkręcić kurek odbioru powietrza i po zadziałaniu zaworu bezpieczeństwa, co objawia się charakterystycznym gwizdem, zamknąć dopływ sprężonego powietrza;

• odłączyć reduktor ciśnienia od rozpylacza i instalacji.

W celu wytworzenia ciśnienia roboczego w rozpylaczu sprężonym powietrzem z układu pompowania kół należy:

• wyjąć wąż do pompowania kół (zestaw kierowcy) i podłączyć do układu sprężonego powietrza pojazdu;

• zakręcić do oporu śrubę blokującą zawór odcinający;

• na gwint zaworu zwrotnego rozpylacza nakręcić łącznik sprężarki i podłączyć go z wężem;

• włączyć dopływ powietrza do węża;

• wytworzyć w układzie sprężonego powietrza pojazdu ciśnienie 0,6 Mpa (6 atm) i podtrzymywać je przez cały czas odkażania.

Prowadzenie odkażania (dezaktywacji sprzętu)

Podczas użytkowania zestawu odkażającego zabrania się;

• posługiwania się zestawem z wykorzystaniem bojowego odkażalnika organicznego bez nałożonej maski przeciwgazowej i rękawic ochronnych, gdyż odkażalnik podrażnia oczy i skórę;

• umieszczać zestawu blisko otwartych źródeł ognia z uwagi na łatwopalność odkażalnika organicznego;

• rozkręcać i manipulować przy zaworze bezpieczeństwa reduktora ciśnienia, gdyż jego rozregulowanie grozi wybuchem butli rozpylacza podczas wytwarzania ciśnienia;

• wykorzystywać zestaw do celów innych niż odkażanie.

Podczas użytkowania wozów bojowych lub innego sprzętu z użyciem bojowego albo ćwiczebnego odkażalnika organicznego należy zachować ostrożność przy poruszaniu się po powierzchniach pokrytych odkażalnikiem ze względu na ich śliskość.

Użytkowanie zestawu odkażającego obejmuje;

1. Przygotowanie zestawu do odkażania.

2. Odkażanie powierzchni skażonych.

3. Czynności po zakończeniu odkażania.

Czyszczenie i konserwacja zestawu po zabiegach specjalnych.

Bieżące obsługiwanie techniczne po zakończeniu odkażania przeprowadza mechanik - kierowca. Obejmuje ono:

• sprawdzenie wizualne stanu ukompletowania, stanu technicznego połączeń gwintowanych (zbiornika rozpylacza, głowicy, reduktora ciśnienia, zbijaka zasobnika i łącznika sprężarki) oraz zamocowanie zestawu;

• rozmontowanie rozpylacza przez odkręcenie głowicy;

• wyjęcie rurki ograniczającej;

• całkowite opróżnienie rozpylacza z odkażalnika;

• dwukrotne przepłukanie zbiornika i rurki wgłębnej wodą.

Podczas drugiego płukania należy napełnić zbiornik wodą, zmontować rozpylacz, wytworzyć w nim ciśnienie robocze i opróżnić przez naciśnięcie na dzwignię zaworu odcinającego (przemyte zostaną: rurka wgłębna, kanał odkażalnika w głowicy rozpylacza i dysza rozpylacza). Odkręcić głowicę i opróżnić zbiornik z resztek wody. Głowicę rozpylacza odwrócić rurką wgłębną do góry, nacisnąć na dzwignię zaworu odcinającego i usunąć resztki wody z rurki wgłębnej i dyszy rozpylającej;

• wykręcić śrubę blokującą, wkropić 2 -3 krople oleju napędowego i wkręcić śrubę blokującą ;

• zewnętrzne powierzchnie rozpylacza, pojemników na odkażalnik oraz skrzynię wytrzeć czyściwem do sucha;

• zakonserwować gwinty i części niemalowane przez przetarcie szmatką zwilżoną smarem stałym;

• części zestawu umieścić w przewidzianych miejscach i zamknąć skrzynię.

Stwierdzone podczas obsługiwania niesprawności należy usunąć, wymieniając uszkodzone części z zestawu części zapasowych. Jeżeli użytkownik nie może usunąć usterek, melduje o tym bezpośredniemu przełożonemu.

OBRONA PRZED CZYNNIKAMI ODDZIAŁOWYWANIA BRONI MASOWEGO RAŻENIA.

Właściwości ochronnych sprzętu bojowego i terenu.

Rzeźba terenu i pokrycie roślinne mają duży wpływ na rozprzestrzenienie się i oddziaływanie powietrznej fali uderzeniowej, promieniowania cieplnego i przenikliwego - tych ważnych czynników rażenia wybuchu jądrowego - a także wywierają wpływ na charakter i stopień skażenia terenu substancjami promieniotwórczymi i środkami trującymi.

Fala uderzeniowa opływa wzniesienia i inne przeszkody. Podczas opływania ciśnienie fali uderzeniowej, a więc i rażące jej działania ulega istotnym zmianom. Na rysunku pokazano nacisk, jaki wywiera fala uderzeniowa o ciśnieniu 1 kG/cm² na czołową, górną i tylną powierzchnię budowli naziemnej. Na rysunku widać, że na powierzchnię czołową, to jest powierzchnię zwróconą w stronę wybuchu, wywierany jest nacisk o około 2,5 raza większy od ciśnienia powietrza na czole fali uderzeniowej.

Rys. 27 Nacisk fali uderzeniowej na czołową, górną i tylną

powierzchnię budowli.

Właściwości ochronne wąwozów, parowów, wypłuczysk, rowów i innych form rzeźby terenu zależą od ich położenia w stosunku do kierunku rozchodzenia się fali uderzeniowej, głębokości, szerokości i ilości zakrętów lub załamań. Jeżeli przebieg wąwozów, parowów, wypłuczysk i rowów jest zgodny z kierunkiem rozprzestrzeniania się fali uderzeniowej i nie ma zakrętów lub załamań, to nie osłabiają, ale zwiększają rażące działanie fali. Jeżeli dane zagłębienie terenowe biegnie w kierunku innym niż kierunek rozprzestrzeniania się fali uderzeniowej, to rażące działanie zmniejsza się; w tym wypadku fala uderzeniowa jakby przepływała nad zagłębieniem i ciśnienie na dnie i na zboczu od strony wybuchu może być 2 - 3 razy mniejsze niż na czole fali uderzeniowej.

Z szaty roślinnej największe właściwości ochronne przed falą uderzeniową ma las. W głębi lasu, w odległości 50 - 200 m. Od jego skraju (w zależności od gęstości lasu), znacznie zmniejsza się prędkość powietrza w fali uderzeniowej, a tym samym słabnie miotające działanie fali na ludzi i sprzęt bojowy.

Rys. 28 Ochrona przed wybuchem jądrowym,

jeżeli w pobliżu nie ma żadnego ukrycia.

Właściwości ochronne różnych materiałów przed działaniem promieniowania przenikliwego ocenia się na podstawie grubości warstwy połowicznego osłabienia. Warstwą połowicznego osłabienia nazywamy taką ilość materiału, która osłabia dawkę promieniowania gamma dwa razy. Na przykład warstwa połowicznego osłabienia drewna wynosi 25 cm, ziemi 14 cm, betonu 10 cm, pancerza 2,8 cm, ołowiu 1,8 cm.

Samochody i ciągniki artyleryjskie ze względu na dość małą wytrzymałość i dużą powierzchnie są bardzo wrażliwe na działanie fali uderzeniowej wybuchu jądrowego. Jednakże i one mogą zapewnić ochronę przy ciśnieniu powietrza równym 0,35 kG/cm² . Przy tym ciśnieniu ludzie znajdujący poza ukryciami mogą odnieść lekkie porażenia, a jeżeli będą w kabinach lub nadwoziach samochodów, to stopień porażenia będzie mniejszy.

Rys. 29 Sposób ochrony przed promieniowaniem cieplnym w kabinie samochodu.

Transportery opancerzone zapewniają ochronę przed falą uderzeniową na takiej odległości od środka (punktu zerowego) wybuchu, na jakiej ludzie znajdujący się poza ukryciami mogliby ulec średniemu porażeniu. Jeżeli transportery opancerzone są zakryte plandekami, to dobrze chronią porażeniem promieniowaniem cieplnym i przed skażeniem substancjami promieniotwórczymi, ciekłymi środkami trującymi i środkami biologicznymi. Stopień napromieniowania ludzi znajdujących się w transporterach opancerzonych będzie mniejszy 4 - krotnie, w samochodach 2 - krotnie.

Najodporniejsze na działanie wybuchu jądrowego są czołgi. Chronią one załogę przed falą uderzeniową na takiej odległości od środka (punktu zerowego) wybuchu, gdzie ciśnienie przekracza już bezpieczne normy dla organizmu ludzkiego. Czołgi całkowicie chronią ludzi przed działaniem promieniowania cieplnego i przed skażeniem substancjami promieniotwórczymi, środkami trującymi i biologicznymi, a także znacznie zmniejszają dawkę promieniowania przenikliwego i napromieniowanie ludzi w terenie skażonym.

Właściwości ochronne okopów, szczelin, transzei i rowów łączących zależą od ich wytrzymałości, kierunku załamań w stosunku do miejsca wybuchu jądrowego i sposobu rozmieszczenia w nich ludzi. Wytrzymałość tych budowli na działanie fali uderzeniowej jest tym większa, im bardziej spoisty grunt; w średnim gruncie promień strefy rażenia jest 2 - 3 razy większy niż w gruncie spoistym. Załamania transzei i rowów łączących zwrócone w stronę wybuchu jądrowego mają dużo mniejsze właściwości ochronne niż załamania pod kątem do kierunku wybuchu. Lepszą ochronę mają zapewnioną ludzie leżący na dnie ukrycia.

Rys. 30 Przykryty odcinek transzei.

Rozpoznawanie skażeń i zakażeń.

Przyrządy do rozpoznawania skażeń.

Rendgenoradiometr DP - 66 służy do wykrywania i pomiaru mocy dawki promieniowania gamma, określania stopnia skażenia promieniotwórczego powierzchni (w mR/h), ładowania dozymetrów DKP - 50. Przez pojęcie mocy dawki rozumie się wielkość dawki, jaką w miejscu skażenia można pochłonąć w ciągu pewnego czasu. Przyrząd składa się z następujących zasadniczych części: pulpitu pomiarowego, sondy, futerału, skrzynki do przewożenia i przechowywania.

Rys. 31 Rentgenoradiometr DP - 66

Rentgenometr DP - 3 (DP - 3B) służy do określania skażeń promieniotwórczych terenu. Za pomocą rentgenometru można wykonać pomiary mocy dawki promieniowania gamma w zakresie od 0,1 do 500 R/h.

Zakres pomiarów jest podzielony na cztery podzakresy:

• I podzakres 0,1 - 1 R/h

• II podzakres 1 - 10 R/h

• III podzakres 10 - 100 R/h

• IV podzakres 50 - 500 R/h

Rys. 32 Rentgenometr DP - 3 (DP - 3B)

Rendgenometr DP - 3 (DP - 3B) składa się z pulpitu pomiarowego i sondy, połączonych kablem. Do umocowania ich w wozach bojowych służą uchwyty mocujące.

Dozymetr chemiczny DP - 70 M. Służy do pomiaru dawek promieniowania gamma w zakresie od 50 R do 800 R. Wielkość dawek odczytuje się bezpośrednio w rentgenach na skali ruchomego dydku kolorymetru PK - 56. Główną częścią dozymetru jest szklana ampułka zawierająca bezbarwny roztwór, który pod wpływem promieniowania zabarwia się; roztwór zabarwia się nie wcześniej niż po 1 godzinie od czasu zakończenia napromieniowania.

Rys. 33 Kolorymetr PK - 56

1 - okienko pomiarowe; 2 - okular; 3 - rękojeść mechanizmu zaciskowego; 4 - kasetka na ampułki.

Przyrząd rozpoznania chemicznego PChR - 54 M. Służy do wykrywania środków trujących w powietrzu, w terenie, na sprzęcie bojowym i wyposażeniu oraz innych przedmiotach.

Przyrząd składa się z metalowego kadłuba z pokrywką i rozmieszczonych w nim; pompki ręcznej kolektorowej, kasetek papierowych z rurkami wskaźnikowymi, filtrów przeciwdymnych, nasadki do pompki, kapturków ochronnych, latarki. Ponadto w skład kompletu wchodzą; łopatka, instrukcja obsługi i wzorzec zabarwienia się rurek wskaźnikowych, ocieplacze do rurek wskaźnikowych. Ciężar przyrządu wynosi 2,4 kg.

Rys. 34 Przyrząd rozpoznania chemicznego PChR - 54 M.

1 - ręczna pompka kolektorawa; 2 - papierowe kasety z rurkami wskaźnikowymi;

3 - filtry przeciwdymne; 4 - nasadka do pompki; 5 - kapturki ochronne.

Przyrząd rozpoznania skażeń chemicznych i promieniotwórczych PRChR jest przyrządem automatycznym przeznaczonym do ciągłej kontroli, wykrywania , sygnalizacji i sterowania pokładowymi urządzeniami ochrony zbiorowej obiektu podczas:

• pojawienia się silnego strumienia promieniowania gamma w momencie wybuchu jądrowego;

• wystąpienia w terenie skażenia promieniotwórczego;

• obecności w powietrzu par fosforoorganicznych ST.

Przyrząd PRChR montowany jest w bojowych wozach piechoty i czołgach wyposażonych w urządzenia ochrony zbiorowej i mechanizmy do uruchomienia tych urządzeń na elektryczny sygnał przyrządu.

Powiadamianie wojsk o skażeniach i zakażeniach. Pokonywanie stref skażonych.

O skażeniach promieniotwórczych, chemicznych, biologicznych terenu i powietrza powiadamia się pododdziały ustalonym sygnałem. Na sygnał ten, podany podczas marszu, kolumna nie zatrzymuje się. Każdy kierowca zachowuje swoje miejsce w kolumnie, przestrzega ustalonej prędkości i odległości.

W czasie działań w ruchu należy dążyć do obchodzenia terenu skażonego. Jeżeli nie można znaleźć obejścia na kierunku działania, to pokonuje się teren skażony w środkach ochrony przed skażeniami. Zależnie od sytuacji odcinki tego terenu można pokonywać w wozach bojowych (wykorzystując pokładowe środki zbiorowej ochrony), samochodach lub pieszo. Teren skażony substancjami promieniotwórczymi z zasady pokonuje się z maksymalną prędkością (zwiększa odległości między pojazdami) i na kierunkach zapewniających najmniejsze napromieniowanie. Jeżeli sytuacja bojowa pozwala, to skażony teren można pokonywać po zmniejszeniu się mocy dawki. Pokonywanie skażonych odcinków pieszo jest możliwe tylko wtedy, gdy teren jest trudno dostępny dla pojazdów mechanicznych lub gdy pododdział prowadzi walkę pieszo.

Odcinki terenu skażone środkami trującymi i zakażone środkami biologicznymi obchodzi się; w razie niemożliwości obejścia pokonuje się je na kierunkach i po drogach zapewniających najmniejsze skażenie i zakażenie. Wykorzystuje się zbiorowe (w wozach bojowych) i indywidualne środki ochrony przed skażeniami.

Podczas działania w terenie skażonym trzeba unikać wzniecania kurzu, działania w nim oraz w terenie porośniętym trawą. Ponadto - jeżeli nie zmusza do tego sytuacja bojowa - nie wolno siedzieć, kłaść się bez zezwolenia dowódcy przyjmować pokarmów, pić ani palić. W celu zmniejszenia napromieniowania podczas działania w terenie skażonym należy wykorzystywać ochronne właściwości terenu i wozów bojowych oraz urządzenia inżynieryjne, a w celu zwiększenia odporności organizmu na promieniowanie - podawać preparaty radioochronne.

Aby zmniejszyć stopień porażenia organizmu podczas działań w terenie skażonym należy przeprowadzać częściowe zabiegi sanitarne i specjalne. Podczas długotrwałego działania w terenie skażonym należy przeprowadzić dezaktywację okopów, szczelin, transzei oraz wejść do schronów.

Kontrola napromieniowania.

Kontrolę napromieniowania w pododdziałach dzieli się na:

• grupową;

• indywidualną.

Grupową kontrolę napromieniowania przeprowadza się w drużynach (załogach, obsługach) znajdujących się w jednakowych warunkach. Dawkę promieniowania mierzy się za pomocą jednego - dwóch dozymetrów i zapisuje w odpowiednich rubrykach książeczki wojskowej. Dozymetry rozmieszcza się w grupach żołnierzy podlegających jednakowemu pod względem intensywności napromieniowania w ciągu całego okresu przebywania w terenie skażonym.

Indywidualnej kontroli napromieniowania podlegają wszyscy oficerowie i chorążowie, a także szeregowcy i podoficerowie, którzy wykonują zadania bojowe w oderwaniu od własnych pododdziałów (zwiadowcy, łącznościowcy, kierowcy i inni). Przy tego rodzaju kontroli dozymetr wydaje się każdemu żołnierzowi. Dowódcy pododdziałów zwykle otrzymują dozymetry DKP - 50.

Wskazania dozymetrów odczytuje się po wyjściu ze strefy skażonej. Ewidencję napromieniowania ludzi prowadzi w kompanii i baterii; sztab batalionu (dywizjonu) prowadzi ewidencję napromieniowania sztabu i oficerów batalionu (dywizjonu), a także ewidencję średniej dawki promieniowania, jaką wchłonęły pododdziały.

Po wyjściu ze strefy skażenia określa się również stopień skażenia substancjami promieniotwórczymi ludzi, sprzętu bojowego i środków materiałowych. Porównując stopień skażenia ludzi, sprzętu bojowego i środków materiałowych z normami dopuszczalnego skażenia dowódca podejmuje decyzję co do przeprowadzenia całkowitych zabiegów sanitarnych i specjalnych w pododdziałach.

OCHRONA PRZED ŚRODKAMI ZAPALAJĄCYMI.

Właściwości środków zapalających.

Środki zapalające stosuje się w celu rażenia ludzi oraz niszczenia uzbrojenia , sprzętu bojowego, środków transportowych, amunicji, paliwa i innych materiałów. Ponadto można używać je do podpalania urządzeń obronnych, różnych budowli, zasiewów, masywów leśnych itp.

Wyróżniamy trzy grupy środków zapalających;

• mieszanki zapalające, których głównym składnikiem są produkty naftowe (napalmy);

• metalizowane mieszanki zapalające (pirożele);

• termit i mieszanki termitowe.

Ponadto można stosować biały fosfor zwykły i plastyczny.

Mieszanki zapalające, których głównym składnikiem są produkty naftowe, dzielą się na:

• niezagęszczone;

• zagęszczone (lepkie).

Niezagęszczone mieszanki zapalające stosuje się za pomocą miotaczy ognia wtedy, gdy nie ma mieszanek zagęszczonych i nie jest konieczne uzyskanie płomienia o dużym zasięgu.

Zagęszczone mieszanki zapalające mają galaretowatą konsystencję i składają się z benzyny lub innego paliwa płynnego, zmieszanego w odpowiedniej proporcji z zagęstnikiem. W zależności od użytego zagęstnika otrzymuje się różne rodzaje napalmu o temperaturze palenia wahającej się od 800 do 1200 °C. Płonący napalm nie może stopić metalu, gdyż temperatura palenia jest zbyt niska. Środek ten działa jednak nie tylko dzięki płomieniom i wysokiej temperaturze, ale również dzięki swym produktom spalania. Napalm podczas palenia zużywa olbrzymią ilość tlenu (do spalenia 1 kg napalmu potrzeba około 3,5 tlenu, to jest około 12 m³ powietrza).powstaje przy tym tlenek węgla, który działa trująco na ludzi znajdujących się w pobliżu pożaru.

Metalizowane mieszanki zapalające (pirożele) składają się z produktów naftowych, do których dodaje się magnez w postaci proszku lub opiłek, płynny asfalt i ciężkie oleje.

Napalmy i pirożele mają następujące właściwości:

• dobrze przylepiają się do różnych powierzchni, uzbrojenia i sprzętu bojowego;

• łatwo zapalają się, trudno je usunąć i zgasić;

• napalmy palą się w ciągu 5 - 10 minut, pirożele 3 - 4 minuty, wytwarzając gesty czarny dym.

Termit oraz mieszanki termitowe zapalają się od specjalnych zapłonników i wytwarzają podczas palenia temperaturę 3000 °C.

Palący się termit może przepalić blachę stalową i duraluminiową oraz stopić przedmioty metalowe. Termit i mieszanki termitowe palą się bez dostępu powietrza.

Biały fosfor jest trującą substancją stałą podobną do wosku, która przy dostępie powietrza samorzutnie się zapala. Podczas palenia wytwarza dużą ilość białego, gęstego, żrącego dymu. Temperatura palenia się fosforu wynosi 1200 °C. Palący fosfor powoduje ciężki i trudno gojące się oparzenia.

Sposoby stosowania środków zapalających oraz skutki ich działania.

Do współczesnych środków zapalających zalicza się:

1. Środki zapalające stosowane przez wojska lądowe:

• pociski zapalające piechoty, ręczne granaty zapalające, fugasy i miny zapalające, artyleryjskie pociski zapalające;

• miotacze ognia (czołgowe i piechoty).

2. Środki zapalające stosowane przez lotnictwo (lotnicze bomby zapalające).

3. Środki zapalające stosowane w celach dywersyjnych.

Pociski zapalające piechoty wypełnione są fosforem. Przy uderzeniu pocisk przebija cel twardym rdzeniem. Mieszanka zapalająca podczas uderzenia ulega zgnieceniu i zapala się, rozrywa skorupę, powstający zaś płomień przenika przez otwór w celu.

Ręczne granaty zapalające - obecnie wypełniane mieszanką termitową. Skorupa granatu tłoczona jest z blachy stalowej. Granat jest uzbrojony w zapalnik z 2 - sekundową zwłoką. Maksymalny zasięg przy rzucie granatem wynosi 40 metrów. Czas palenia około 30 - 45 sekund.

Fugasy i miny zapalające są to różnego rodzaje metalowe pojemniki (beczki, bańki, skrzynki, pudełka po amunicji itp.) napełnione zagęszczoną mieszanką zapalającą. Zakopuje się je w ziemi w połączeniu z innymi rodzajami zapór. Do wysadzenia fugasów ogniowych stosuje się zapłonniki elektryczne lub mechaniczne (o działaniu naciskowym lub naciągowym). Promień rażenia mieszanką zapalającą przy wybuchu fugasa ogniowego zależy od jego pojemności i może wynosić od 20 - 85 m.

Artyleryjskie pociski zapalające i moździerzowe granaty zapalające stosuje się w celu wywoływania pożarów drewnianych budowli, składów paliw amunicji, suchego lasu i innych łatwopalnych obiektów. Mogą również być użyte do rażenia ludzi oraz niszczenia samolotów, czołgów, pojazdów mechanicznych i innego sprzętu. Artyleryjskie pociski zapalające i moździerzowe granaty zapalające napełnia się fosforem i zagęszczonymi mieszankami zapalającymi. Podczas wybuchu pocisku fosfor zastaje rozrzucony na powierzchni około 30 metrów.

Czołgowe miotacze ognia są montowane na średnich czołgach i stanowią dodatkowe ich uzbrojenie. Zbiorniki ze środkami zapalającymi mają pojemność do 1400 litrów. Czołgowy miotacz ognia umożliwia danie jednego strzału w ciągu minuty lub 20 - 60 krótkich strzałów ogniowych na odległość do 270 m. Ponadto miotacze ognia montuje się na transporterach opancerzonych. Pojemność ich zbiorników wynosi 760 litrów, a zasięg strzałów ogniowych dochodzi do 180 metrów.

Plecakowe miotacze ognia. Zasięg ognia przy użyciu niezagęszczonych mieszanek zapalających wynosi 20 - 25 m., a przy użyciu zageszczonych mieszanek 50 - 70 m., maksymalny czas jednego strzału ogniowego - 5 sekund.

Rakietowe (odrzutowo - rakietowe) miotacze ognia mają zasięg do 200 metrów.

Lotnicze bomby zapalające napełnione zagęszczonymi mieszankami zapalającymi ważą od 1,8 do 225 kg, a bomby termitowe do 2,7 kg. Bomby zapalające o małej wadze stosuje się w kasetach. Każda bomba wytwarza ognisko pożaru o promieniu 3 - 5 m. Bomby o średniej wadze wytwarzają ogniska pożaru do 25 - 60 metrów. Bomby zapalające dużej wagi rzuca się pojedynczo. Tworzą duże ognisko pożaru. Lotnicze zbiorniki paliwowe napełnione zagęszczonymi mieszankami zapalającymi mają pojemność od 125 - 420 litrów. Wyposaża się je w zapalniki i mieszanki wybuchowe.

Dywersyjne środki zapalające stanowią jeden z ważniejszych czynników prowadzenia współczesnej wojny. Używane są one do podpalania obiektów wojskowych przeciwnika, niszczenia sprzętu bojowego i zapasów środków materiałowych. Dywersyjne środki zapalające mogą mieć różnorodną postać i konstrukcję. Mogą to być klucze, papierowe pudełka na papierosy, noże, wieczne pióra i inne drobne przedmioty codziennego użytku. Czasami mogą się one okazać skuteczniejsze niż wielki ładunki materiałów wybuchowych. Środki te mają małe wymiary, dają się łatwo ukryć i nie zwracają na siebie uwagi. Zwykle spalają się bez pozostałości i dlatego trudno jest ustalić przyczynę powstania pożaru.

Rys. 35 Dywersyjne środki zapalające:

a - cygaro; 1 - kadłub, 2 - przegroda, 3 - mieszanka utleniająca, 4 - kwas siarkowy,

b - ołówek; 1 - grafit, 2 - mieszanka chloranu potasowego i cukru, 3 - ampułka z kwasem siarkowym, 4 - miejsce do zgniecenia ampułki.

Zasady ochrony przed środkami zapalającymi, likwidacja skutków ich użycia, pierwsza pomoc.

Do ochrony żołnierzy przed działaniem środków zapalających wykorzystuje się:

• polowe urządzenia ochronne;

• czołgi, transportery opancerzone, kryte samochody osobowe, ciężarowe i specjalne;

• indywidualne środki ochrony przed skażeniami;

• umundurowanie zimowe i kombinezony czołgisty;

• naturalne ukrycia ziemne, budynki, korony drzew, a także środki podręczne (koce, płótno brezentowe, maty z trzciny, trawy, zielonych gałęzi itp.)

Polowe urządzenia obronne najlepiej chronią żołnierzy przed środami zapalającymi. Dobrą ochronę stanowią również czołgi i transportery opancerzone. Samochody chronią tylko przed bezpośrednim działaniem napalmu. Indywidualne środki ochrony przed skażeniami, umundurowanie zimowe i kombinezony czołgisty, a także środki podręczne w małym stopniu chronią przed środkami zapalającymi. W razie zapalenia się środków ochronnych lub umundurowania zimowego należy jak najszybciej wyjść ze strefy ognia i zrzucić je na ziemię. Ratowanie żołnierzy jest głównym zadaniem podczas działania w ognisku pożaru. Obejmuje ono odszukanie poparzonych, ugaszenie na nich środków zapalających i palącego się umundurowania, wyniesienie w bezpieczne miejsce i udzielenie pierwszej pomocy.

Udzielanie pierwszej pomocy żołnierzom rozpoczyna się od gaszenia środków zapalających, które dostały się na powierzchnię ciała lub umundurowania, przez poszkodowanego lub kolegę. W celu ugaszenia niewielkiej ilości środków zapalających należy palące się miejsce dokładnie nakryć rękawem, połą płaszcza, ogólnowojskowym płaszczem ochronnym, wilgotną gliną, piaskiem lub śniegiem. W razie dostania się na powierzchnię ciała dużej ilości środków zapalających gasi się je przez nakrycie żołnierza płaszczem, ogólnowojskowym płaszczem ochronnym, obfite polewanie wodą, zasypywanie piaskiem lub ziemią. Po ugaszeniu środków zapalających umundurowanie i bieliznę w miejscu poparzenia ostrożnie rozcina się i usuwa, z wyjątkiem tych części, które przyległy do rany. Resztek środków zapalających nie usuwa się z oparzonych miejsc ze względu na silny ból i niebezpieczeństwo infekcji.

Polowe urządzenia do obrony i ochrony przed napalmem.

Do ochrony uzbrojenia i sprzętu bojowego przed środkami zapalającymi wykorzystuje się:

• przykryte okopy i ukrycia;

• naturalne ukrycia (wąwozy, jary itp.);

• płótno brezentowe i pokrowce, maty wykonane ze środków podręcznych (trawa, trzcina itp.);

• etatowe i podręczne środki przeciwpożarowe.

Nad okopami i innymi ukryciami wykonuje się przykrycia na uzbrojenie, sprzęt bojowy, pojazdy mechaniczne i amunicję. Odkryte elementy okopów i ukryć, wykonane z łatwopalnych materiałów, zasypuje się ziemią, zabezpiecza ognioodpornymi impregnatami lub pokrywa farbą albo papką. Łatwopalne materiały znajdujące się w pobliżu okopów i ukryć należy usunąć. Sprzęt bojowy, amunicję itp. rozmieszczone poza okopami i ukryciami przykrywa się płótnem brezentowym lub środkami podręcznymi i maskuje. Broń strzelecką, amunicję, radiostacje przenośne i wyposażenie osobiste żołnierzy ukrywa się w niszach. Przewodowe linie łączności zakopuje się w ziemi na głębokości 15 -20 cm.

Gdy w rejonie rozmieszczenia i działania nie ma okopów, ukryć i przykryć, wtedy wykorzystuje się właściwości ochronne terenu i przedmiotów terenowych. Jeśli sprzęt bojowy i środki transportowe są rozmieszczone w odkrytym terenie, to płótno brezentowe i pokrowce należy rozwiązać, aby w razie zapalenia można je było szybko usunąć i ugasić. Sprzęt bojowy, środki transportowe i składy zapasów materiałowych powinny być wyposażone w odpowiednią ilość środków przeciwpożarowych (gaśnice, wiadra, łopaty, piasek, wodę itp.).

1

166

Szkolenie przeciwchemiczne

---