BUDOWA, FUNKCJA STAWU BIODROWEGO

1. Staw biodrowy jest wieloosiowym stawem kulistym. Z punktu widzenia biomechaniki jest stawem 3 klasy, posiada więc 3 stopnie swobody (ruchy w trzech prostopadłych do siebie płaszczyznach oraz kombinacja tych ruchów)

2. Budowa stawu biodrowego;

• Głowę stawu tworzy głowa kości udowej, stanowiąca 2/3 kuli, głęboka panewka stawu jest utworzona przez kość miedniczną,

• Panewka stawu otoczona jest obrąbkiem stawowym który znacznie ja pogłębia

• Chrząstka stawowa nie pokrywa całej powierzchni panewki, tworzy tzw. powierzchnię księżycowatą, która leży na brzegu panewki, dół panewki wypełnia więzadło głowy kości udowej.

• Torebka stawowa- gruba i mocna, krótka, nieco skręcona przyśrodkowo i napięta w pozycji stojącej.

• Więzadła stawowe - biodrowo-udowe, łonowo-udowe, kulszowo- udowe

3. Mięśnie obsługujące staw biodrowy:

• Mięśnie przednie obręczy miednicznej; m. biodrowo-lędźwiowy. m. lędźwiowy mniejszy

• Mięśnie tylne obręczy miednicznej: m. pośladkowy wielki, m. pośladkowy średni, m. pośladkowy mały, m. gruszkowaty, m. zasłaniacz wewnętrzny, m. bliźniaczy górny, m. bliźniaczy dolny, m. czworoboczny uda

• Mięśnia przednie uda: m. czworoboczny uda (prosty uda), m. krawiecki, m. napinacz powięzi szerokiej uda

• Mięśnie przyśrodkowe uda: m. smukły, m. grzebieniowy, m. przywodziciel krótki, długi, wielki, m. zasłaniacz zewnętrzny

• Mięśnie tylne uda: m. dwugłowy uda, m. półścięgnisty, m. półbłoniasty

4. Zakresy ruchów w stawie biodrowym:

• S wyprost - 0-zgięcie 15-0-125

• F odwiedzenie-0-przywiedzenie 30(35)-0-25(30)

• R r. zewnętrzna-0-r. wewnętrzna 30-0-25(30)

5. Warunki prawidłowej wydolności i fizjologii stawu biodrowego warunkują:

• Kąt szyjkowo-trzonowy jest zawarty pomiędzy linią przechodzącą przez środek głowy kości udowej a linią, która pokrywa się z osią anatomiczną trzonu kości udowej, powinien wynosić około 125°. Zmniejszenie kąta szyjkowo-trzonowego - biodro szpotawe, zwiększenie - biodro koślawe.

Kąt szyjkowe - trzonowy; sposób wykreślania

• Wielkość antetorsji (przodoskręcenia) szyjki kości udowej. Dokładne określenie kąta antetorsji jest możliwe jedynie w tomografii komputerowej, do oceny szacunkowej służy badanie ultrasonograficzne z wykorzystaniem właściwej metodyki. Wielkość antetorsji szyjki kości udowej zależny od wieku, u noworodka waha się w granicach 20-40°, u dorosłego człowieka wynosi około 12°.

• Kąt nachylenia stropu panewki wg Hilgenreinera, tzw. kąt panewkowy. Jest on zawarty pomiędzy linią międzyipsylonową a linią łączącą dolny brzeg kości biodrowej z brzegiem stropu panewki. Wartość tego kąta zależy od płci i wieku, po ukończeniu pierwszego roku życia nie powinien przekraczać 30°.

Kąt panewkowy - sposób wykreślania

• Kąt Wiberga- kąt centrowania głowy kości udowej, jest zawarty pomiędzy linia równoległą do linii środkowej ciała, która przechodzi przez środek głowy kości udowej, a linią przechodzącą przez zewnętrzny brzeg panewki stawu biodrowego i środek głowy kości udowej. Im kąt Wiberga jest większy, tym lepsze jest pokrycie głowy kości udowej przez panewkę stawu biodrowego, u dorosłego wynosi 20 -25°. W 4 roku życia kąt mniejszy niż 15° wskazuje na dysplazje stawu biodrowego.

6. Model obciążeniowy stawu biodrowego.

• Staw biodrowy jest mocno obciążony, w fazie dwunożnego podparcia obciążenie stawów biodrowych jest równe połowie masy tułowia.

Przykład: masa ciała=60 kg, masa głowy, kkg i tułowia = 2/3 masy całkowitej ciała, a więc 40 kg, masa kkd= 1/3 masy całkowitej ciała, a więc 20 kg. Obciążenie stawów biodrowych =20 kg.

• W fazie jednonożnego podparcia wielkość obciążenia stawu biodrowego jest zbliżona na do czterokrotnej wielkości masy całego ciała.

• Odciążenie stawu biodrowego w staniu jednonóż jest dziesięciokrotnie zmniejszone podczas użycia laski lub kuli.

• Laska, kula trzymana po stronie przeciwnej odciążą biodro

• Obciążenie stawu biodrowego podczas niekontrolowanych poślizgów 6-8 x masy ciała.

• Obciążenie stawu biodrowego podczas zeskoku na sztywne (wyprostowane) kolana 10-15 x masy ciała.

• Przesunięcie środka ciężkości tułowia na obciążony staw zmniejsza obciążenie czterokrotnie. Dlatego pacjent z dysfunkcja stawu biodrowego pochyla tułów podczas chodzenia w stronę bolącego biodra.

• Pochylenie tułowia ku przodowi (wchodzenie po schodach), przesuwa środek ciężkości przed linie łączącą stawy biodrowe, następuje zwiększenie obciążenia stawów biodrowych.

BUDOWA, FUNKCJA STAWU KOLANOWEGO

1. Budowa stawu kolanowego

• Staw kolanowy jest największym stawem ciała ludzkiego. Z punktu widzenia biomechaniki staw kolanowy jest stawem czwartej klasy, posiada więc dwa stopnie swobody.

• Czynnościowo staw kolanowy składa się z trzech stawów: staw udowo-rzepkowy, staw udowo-łąkotkowy, staw łąkotkowo-piszczelowy.

• Staw kolanowy jest utworzony przez powierzchnie stawowe leżąca na kłykciach kości udowej i kości piszczelowej. Powierzchnie stawowe kłykci kości udowej są połączone powierzchnią rzepkową.

• Rzepka jest największą trzeszczką ciała ludzkiego, włączona w ścięgno mięśnia czworogłowego, zwiększa ramię siły mięśnia czworogłowego.

• Łąkotki stawowe — boczna i przyśrodkowa (większa)- spełniają rolę przesuwalnych, wewnątrzstawowo położonych struktur chrzestnych, umożliwiają lepsze dopasowanie powierzchni stawowych i równomierne przenoszenie sił nacisku na kłykcie kości piszczelowej, dzielą staw kolanowy na dwa piętra, w górnym odbywają się ruchy zginania i prostowania, a w dolnym ruchy obrotowe. Podczas ruchu zgięcia łaskotki są przesuwana do tyłu, poza brzegi kłykci kości piszczelowej

• Więzadla stawowe - wewnątrzstawowe - więzadło krzyżowe przednie ACL i tylne PCL, więzadło poboczne piszczelowe LCT, poboczne strzałkowe LCF, więzadło podkolanowe skośne i łukowate.

2. Mięśnie obsługujące staw kolanowy:

• Mięśnie przednie uda: m. czworogłowy uda (m. prosty uda, m. obszerny pośredni, m. obszerny przyśrodkowy, m. obszerny boczny), m. krawiecki, m. napinacz powięzi szerokiej uda

• Mięśnie przyśrodkowe uda: m. smukły, m. przywodziciel krótki, długi, wielki,

• Mięśnie tylne uda: m. dwugłowy uda, m. półścięgnisty, m. półbłoniasty

• Mięśnie tylne podudzia: m; brzuchaty łydki

3. Zakresy ruchów w stawie kolanowym:

• S wyprost-0-zgięcie 0-0-130

• R r. zewnętrzna-0-r. wewnętrzna 30-0-30

4. Niestabilność stawu kolanowego. Niestabilność - brak zdolności do zachowania anatomicznych stosunków w obrębie danego stawu.

5. W wyniku uszkodzenia więzadeł i/lub torebki stawowej dochodzi do ostrych lub przewlekłych niestabilności stawu kolanowego, które można podziemie na:

• Jednopłaszczyznowe (proste)- przednia, tylna, boczna, przyśrodkowa

• Rotacyjne - przednio-boczna, przednio-przyśrodkowa, tylno-boczna, tylno-przyśrodkowa

• Złożone- kombinacje niestabilności rotacyjnych.

6. Niestabilność prosta stawu kolanowego

• Przyśrodkowa w wyproście - przy forsownym koślawieniu goleni dochodzi do rozwarcia szpary stawowej po stronie przyśrodkowe. Uszkodzone więzadło poboczne piszczelowe. ACL, przyśrodkowa i tylno-przyśrodkowa torebka stawowa, więzadło skośne tylne, niekiedy PLC

• Przyśrodkowa w zgięciu do 30° - uszkodzone więzadło poboczne piszczelowe, przyśrodkowa torebka stawowa

• Boczna w wyproście- przy forsownym szpotawieniu goleni dochodzi do poszerzenia szpar, stawowej po stronie bocznej. Uszkodzone LCF, ścięgno m. dwugłowego, więzadło łukowate i podkolanowe, ACL, niekiedy PCL

• Boczna w zgięciu do 30° - uszkodzone LCF

• Przednia - objaw szuflady przedniej przy stawie kolanowym zgiętym do 90°, uszkodzone ACL, torebka stawowa po stronie bocznej i przyśrodkowej

• Tylna - objaw szuflady tylnej przy stawie kolanowym zgiętym do 90°, uszkodzone PCL, więzadła łukowatego i skośnego.

7. Niestabilność rotacyjna stawu kolanowego.

• Przednio-przyśrodkowa - ok. 70%, uszkodzone LCT, ACL, tylno-przyśrodkowej torebki stawowej, brzeżne oderwanie łąkotki przyśrodkowej, nie zawsze powoduje niewydolność czynnościową stawu.

• Przednio-boczna - uszkodzone ACL, rozluźnienie bocznych i przyśrodkowych struktur kolana.

• Tylno-przyśrodkowa - uszkodzenie tylno-przyśrodkowego rogu stawu, przyczepu m. półbłoniastego, LCT, oraz częściowo ACL i PCL.

• Tylno-boczna - uszkodzenie rogu tylno-bocznego kolana, mięśnia podkolanowego, LCF i PCL.

8. Ednoprotezoplastyka stawu kolanowego. W zależności od stopnia destrukcji stawu kolanowego stosuje się trzy typy endoprotez:

• Endoproteza kondylarna jest używana przy zachowanych więzadłach krzyżowych i pobocznych stawu kolanowego. Zabieg wymaga niewielkiego usunięcia kości, gdyż ta endoproteza zastępuje tylko powierzchnie stawowe.

• Przy znacznym zniszczeniu stawu, zaburzeniach osi kończyny i zniszczeniu więzadeł stosuje się endoprotezy półzwiązane, które - oprócz ruchu zgięcia i prostowania - zachowuj ą ruchy rotacyjne, bardzo ważne z punktu widzenia biomechaniki całej kończyny dolnej.

• Najstarsze i obecnie bardzo rzadko używane endoprotezy związane (zawiasowe) umożliwiają ruchy tylko w jednej osi (wyprost i zgięcie).

---