PRAWO CYWILNE - PYTANIA EGZAMINACYJNE

1. Pojęcie, przedmiot i działy prawa cywilnego.

Prawo cywilne jest działem prawa regulujące stosunki majątkowe i niektóre niemajątkowe, między formalnie różnymi sobie podmiotami.

Przedmiotem regulacji cywilnoprawnej są stosunki cywilne. Prawo cywilne reguluje stosunki społeczne o charakterze majątkowym (stosunki mające za przedmiot interes natury ekonomicznej, własnościowe. Dotyczą one społecznego korzystania z dóbr i wymiany tych dóbr i usług) i niemajątkowym (są to dobra nie mające jako takiej bezpośredniej wartości ekonomicznej).

Działy prawa cywilnego:

- część ogólna

- prawo rzeczowe

- prawo o zobowiązaniach

- prawo spadkowe

- prawo rodzinne

- prawo na dobrach niematerialnych (zwłaszcza prawo autorskie)

2. Pojęcie i postacie prawa podmiotowego.

Prawo podmiotowe przysługuje danemu podmiotowi w związku z określonym zdarzeniem przyznane i zagwarantowane przez normy prawne w znaczeniu podmiotowym.

Postacie prawa podmiotowego:

- majątkowe (rzeczowe, wierzytelności, prawo do spadku)

- niemajątkowe (pr. osobiste - dobra osobiste, pr. rodzinne - nie mające charakteru majątkowego)

- zbywalne

- niezbywalne (prawa niemajątkowe są niezbywalne)

- dziedziczne

- niedziedziczne

- samoistne

- niesamoistne (hipoteka, zastaw, poręczenie)

3. Klauzule generalne - pojęcie, rodzaje.

Klauzula generalna jest to przepis prawny, który przez użycie ogólnych pojęć podlegających ocenie organu stosującego prawo ma na celu osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa.

Rodzaje klauzuli generalnych:

• zasady współżycia społecznego ( --> art. 5 KC[Author:x] )

• społeczno - gospodarcze przeznaczenie prawa ( --> art. 140 KC[Author:x] )

• niezgodność w celu świadczenia ( --> art. 412 KC[Author:x] )

4. Pojęcie osoby fizycznej i prawnej. Zdolność prawna tych osób.

Osoba fizyczna to prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej, czyli możliwość bycia podmiotem stosunków cywilnoprawnych (praw i zobowiązań).

Osoba prawna - to wyodrębniona jednostka organizacyjna wyposażona przez normę prawną w zdolność prawną, mającą występować w stosunkach cywilnoprawnych jako ich podmiot. Każda osoba prawna ma zarówno zdolność prawną jak i zdolność do czynności prawnej (jest to podstawowa cecha os. Prawnej). Zdolność prawna osób prawnych polega, podobnie jak zdolność prawna osób fizycznych, na zdolności występowania w charakterze podmiotu w stosunkach cywilnoprawnych, w tym, że zdolność ta różni się jednak od zdolności prawnej osób fizycznych swym zakresem.(np. osoba prawna nie może być podmiotem stosunków rodzinnych). Identyczność zdolności prawnej os. Prawnych i fizycznych przejawia się w fakcie odpowiedzialności przez osobę prawna za szkodę wyrządzoną przez nią osobom trzecim ( --> art. 416 KC[Author:x] ), w fakcie, iż dobra osobiste osoby prawnej podlegają - podobnie jak ma to miejsce w wypadku osoby fizycznej - ochronie prawa cywilnego ( --> art. 43 KC[Author:x] ).

5. Pojęcie i zakres zdolności osób fizycznych do czynności prawnych.

Osoby fizyczne posiadają zdolność do czynności prawnych, uzależnioną jednak od dalszych warunków.

Pełna zdolność do czynności prawnej mają osoby pełnoletnie. Są to więc osoby, które ukończyły 18 rok życia, a ponadto osoby małoletnie, które zawarły związek małżeński (odnosi się tylko do kobiet, którym sąd może zezwolić na zawarcie zw. Małż. Z ukończeniem 16 roku życia. W razie unieważnienia małżeństwa kobiety te nie tracą zdolności do czynności prawnej). Osoba mająca pełna zdolność do czynności prawnych może dokonywać wszystkich czynności prawnych w granicach swoich zdolności prawnych (np. osoba zamężna nie może zawrzeć nowego związku małżeńskiego).

Ograniczona zdolność do czynności prawnej dotyczy osób między 13 a 18 rokiem życia i osób ubezwłasnowolnionych częściowo. Ubezwłasnowolnienie częściowe następuje z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju, innego rodzaju zaburzeń psychicznych, zwłaszcza pijaństwa i narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw ( --> art. 16 § 1 KC[Author:x] ). Dla tych osób ustanawia się kuratelę. Osoba może sama dokonywać czynności prawnych o charakterze zobowiązującym lub rozporządzającym z tym że do jej ważności niezbędna jest zgoda przedstawiciela ustawowego (np. rodzica, kuratora). Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnej może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego ( --> art. 20 KC[Author:x] ). Ponadto osoba ta może bez zgody przedst. Ustaw. Rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów postanowi inaczej ( --> art. 21 KC[Author:x] ).

Brak zdolności do czynności prawnej dotyczy osób, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Osoba nie mająca zdolności do czynności prawnych nie może w zasadzie dokonywać czynności prawnych, gdyż czynność ta jest nieważna. Może ona jednak dokonywać umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (zakup książek itd.). Czynność ta staje się ważna w momencie wykonania, chyba, że pociągnie za sobą rażące pokrzywdzenia tej osoby ( --> art. 14 KC[Author:x] ).

6. Składanie oświadczeń woli przez osobę prawną.

Oświadczenie woli oznacza przejaw woli ludzkiej zmierzający do wywołania skutku prawnego w postaci powstania, zmiany, ustania stosunku prawnego. Oświadczeniem woli jest każde zachowanie człowieka wyrażające jego wolę w sposób dostateczny. Może być złożone nie tylko na piśmie, ale także ustnie, jak również wyrażone przez gest. ( --> art. 60 KC[Author:x] ).

Przejaw woli zostanie uznany za oświadczenie woli w sensie prawnym, jeśli zostaną spełnione następujące warunki:

- oświadczenie zostanie złożone w sposób swobodny, przymus fizyczny wyłącza oświadczenie woli, zaś przymus psychiczny stanowi wadę oświadczenia woli;

- oświadczenie będzie zrozumiałe, co oznacza, że przynajmniej w drodze interpretacji można ustalić, jakiego rodzaju skutek prawny chciał wywołać składający oświadczenie. Tu można wyróżnić:

• oświadczenia woli wyraźne, czyli złożone za pomocą mowy, pisma, powszechnie uznanych za zrozumiałe.

• oświadczenia woli dorozumiane, czyli złożone w inny sposób niż powyżej, poprzez inne zachowanie, są one oświadczeniem woli, jeżeli w danym kontekście sytuacyjnym to zachowanie pozwala odczytać wolę podmiotu

7. Pojęcie mienia i nieruchomości. Część składowa nieruchomości.

Mienie - (art. 44 KC) - jest własność i inne prawa majątkowe.

Mienie obejmuje wszystkie prawa podmiotowe majątkowe - aktywa. Pasywa czyli długi nie wchodzą do majątku, ale ciążą na nim.

Każdy podmiot ma w zasadzie jeden majątek

Nieruchomość to jeden z rodzajów rzeczy w rozumieniu prawa cywilnego.

Wyróżnia się cztery rodzaje nieruchomości:

- gruntowe (to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty). Znajdujące się na nich i trwale z nimi związane budynki, inne urządzenia i rośliny, jak również prawa związane z własnością nieruchomości są częściami składowymi danej nieruchomości gruntowej).

- budynkowe,

- lokalowe,

- rolne(nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie).

Z nieruchomościami budynkowymi i lokalowymi jest związana przymusowa współwłasność nieruchomości gruntowej, na której są posadowione właściwe budynki.

W praktyce rynkowej wyróżnia się nieruchomości mieszkaniowe (służące gospodarstwom domowym) oraz nieruchomości komercyjne (służące podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą).

W celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości prowadzi się księgi wieczyste.

Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością(art. 50)

8. Pojęcie i rodzaje pożytków.

Pożytki dzielą się na:

- pożytki rzeczy - to dochody, które przynoszą rzeczy i dzielą się one na:

- pożytki naturalne - wg (art.53§1 KC) są to płody i inne naturalnie odłączone od niej części składowe (o ile stanowią normalny dochód z rzeczy).

- pożytki cywilne - wg (art. 53 §2 KC) są to dochody jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.

- pożytki prawa - wg (art. 54 KC) pożytki prawa są to dochody jakie prawo to przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem

9. Pojęcie i rodzaje czynności prawnych.

Czynność prawna to czynność składająca się z co najmniej jednego oświadczenia woli, zmierzającego do wywołania skutków prawnych.

Rodzaje czynności prawnych:

Ze względu na strony czynności prawnej można wyróżnić:

- czynności prawne jednostronne, dla skuteczności czynności wystarczy oświadczenie woli jednej strony, są to między innymi: przyrzeczenie publiczne, sporządzenie testamentu, uznanie dziecka;

- czynności prawne dwustronne, dla skuteczności czynności potrzebne są oświadczenia woli dwóch stron, są to umowy;

- uchwały, czyli czynności organów działających kolegialnie.

Ze względu na status stron:

- czynności prawne między żyjącymi,

- czynności prawne na wypadek śmierci - czynność jest skuteczna dopiero po śmierci osoby, która jej dokonała, jedyną taką czynnością jest testament.

Ze względu na występowanie dodatkowego elementu obok oświadczenia woli w postaci tzw. elementu realnego, którym może być wydanie rzeczy, lub wpis do księgi wieczystej:

- czynności prawne konsensualne - element realny nie jest konieczny do skuteczności czynności prawnej, wystarczy samo oświadczenie woli;

- czynności prawne realne - element realny jest konieczny dla skuteczności czynności prawnej, np. zastaw, zadatek, użyczenie.

Ze względu na skutek prawny, jaki czynność wywołuje w sferze majątkowej osoby składającej oświadczenie woli:

- czynności prawne zobowiązujące - pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie pasywów;

- czynności prawne rozporządzające- pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów.

Ze względu na skutek prawny jaki czynność prawna wywołuje w sferze majątkowej kontrahenta:

- czynności prawne przysparzające - pociągają za sobą zwiększenie aktywów np.: uzyskanie prawa własności rzeczy lub zmniejszenie pasywów, np.: zwolnienie z długu;

- inne czynności.

Ze względu na to, czy przysporzenie następuje po obu stronach czynności prawnej, czy tylko po jednej, (podział ten dotyczy wyłącznie czynności prawnych dwustronnych):

- czynności prawne odpłatne (obciążające) - przysporzenie następuje po obu stronach czynności;

- czynności prawne nieodpłatne (pod tytułem dar mym)- przysporzenie następuje tylko po jednej stronie czynności.

Ze względu na wymóg istnienia causa(podział ten odnosi się tylko i wyłącznie do czynności prawnych przysparzających):

- czynności prawne przyczynowe (kauzalne) - dla skuteczności czynności konieczne jest istnienie causa, czyli przyczyny prawnej tej czynności.

- czynności prawne oderwane (abstrakcyjne) - istnienie causa nie jest konieczne dla skuteczności czynności prawnej.

10. Na czym polega ubezwłasnowolnienie? Jakie są przesłanki? Kto o nim orzeka?

Ubezwłasnowolnienie - pozbawienie zdolności czynności prawnej.

Całkowite - zupełne pozbawienie czynności prawnej ( --> art. 13 KC[Author:x] )

Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego:

- ukończenie lat 13

- choroba psychiczna, zaburzenia psychiczne, pijaństwo, narkomania

Częściowe - częściowe pozbawienie czynności prawnej ( --> art. 16 KC[Author:x] )

Przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego:

- pełnoletność

- choroba psychiczna, zaburzenia psychiczne, pijaństwo, narkomania, jeśli sta tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc przy prowadzeniu jej praw (trwonienie majątku, niewłaściwy tryb życia).

Ubezwłasnowolnienie następuje orzeczeniem sądowym wydanym na podstawie opinii biegłych, na wniosek osób najbliższych, prokuratora lub innej osoby uprawnionej z mocy przepisu szczególnego.

11. Nieważność czynności prawnych - rodzaje, przesłanki.

Wyróżnić można dwa rodzaje nieważności czynności prawnych:

- nieważność bezwzględna - oznacza, że czynność nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych. Nie jest potrzebne specjalne stwierdzenie takiej nieważności. Jest ona nieważna z mocy samego prawa. Na nieważność taką może powołać się każdy, a sądy uwzględniają ją z urzędu.

- nieważność względna - polega na tym, że czynność taka wywołuje wprawdzie skutki prawne, jednak prawo przewiduje możliwość uchylenia się przez składającego oświadczenie od jego skutków. W wypadku takiego uchylenia się, czynność prawna jest nieważna od chwili jej dokonania. Na względną nieważność nie może się powołać każdy, a tylko określone przez prawo osoby. Sąd uwzględnia tego rodzaju nieważności z urzędu, a tylko na wniosek upoważnionej osoby. Nieważność względną powodują - w myśl KC - wady oświadczenia woli: błąd i groźba. Uchylenie się od skutków oświadczenia woli następuje przez oświadczenie o uchyleniu się złożone na piśmie drugiej stronie.

12. Pojęcie umowy i tryby jej zawarcia.

Umowa - to zgodne porozumienie dwóch lub więcej stron, ustalające ich wzajemne prawa lub obowiązki (stan faktyczny polegający na złożeniu dwóch lub więcej zgodnych oświadczeń woli zmierzających do powstania, uchylenia lub zmiany uprawnień i obowiązków podmiotów składających te oświadczenia woli). Umowy są zawsze co najmniej dwustronnymi czynnościami prawnymi.

Sposoby zawarcia umowy:

- rokowania (negocjacje) - polegają na tym, że strony kolejno uzgadniają poszczególne postanowienia umowy. ( --> art. 72§1 KC[Author:A] )

- przetarg - (art. 70^1-5 KC). Istotą przetargu jest poszukiwanie najkorzystniejszej z punktu widzenia strony pragnącej zawrzeć umowę oferty i przyjęcia jej.

W ogłoszeniu o aukcji lub przetargu należy zawrzeć (zgodnie z art. 70¹ §2 KC):

- przedmiot

- czas

- miejsce

- warunki i sposób ich udostępnienia

- jeżeli przewidziane są zmiany lub odwołanie należy to zaznaczyć w ogłoszeniu (art. 70¹ §3 KC) - nieobowiązkowe

- informacja o wadium (art. 70³ KC) -nieobowiązkowe

Oferta - zgodnie z (art. 66 §1 KC) jest to oświadczenie woli zawarcia umowy złożone drugiej stronie i zawierająca istotne postanowienia tej umowy.

13. Forma czynności prawnych - istota, klasyfikacje.

Forma czynności prawnych - jest to sposób, w jaki czynności prawne zostają wyrażone na zewnątrz; przykładowo umowę można zawrzeć ustnie czy w formie pisemnej.

Klasyfikacja czynności prawnych:

Ze względu na strony czynności prawnej można wyróżnić:

- czynności prawne jednostronne, dla skuteczności czynności wystarczy oświadczenie woli jednej strony, są to między innymi: przyrzeczenie publiczne, sporządzenie testamentu, uznanie dziecka;

- czynności prawne dwustronne, dla skuteczności czynności potrzebne są oświadczenia woli dwóch stron, są to umowy;

- uchwały, czyli czynności organów działających kolegialnie.

Ze względu na status stron:

- czynności prawne między żyjącymi,

- czynności prawne na wypadek śmierci - czynność jest skuteczna dopiero po śmierci osoby, która jej dokonała, jedyną taką czynnością jest testament.

Ze względu na występowanie dodatkowego elementu obok oświadczenia woli w postaci tzw. elementu realnego, którym może być wydanie rzeczy, lub wpis do księgi wieczystej

• czynności prawne konsensualne - element realny nie jest konieczny do skuteczności czynności prawnej, wystarczy samo oświadczenie woli

• czynności prawne realne - element realny jest konieczny dla skuteczności czynności prawnej, np. zastaw, zadatek, użyczenie.

Ze względu na skutek prawny, jaki czynność wywołuje w sferze majątkowej osoby składającej oświadczenie woli:

• czynności prawne zobowiązujące - pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie pasywów;

• czynności prawne rozporządzające- pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów.

Ze względu na skutek prawny jaki czynność prawna wywołuje w sferze majątkowej kontrahenta

• czynności prawne przysparzające - pociągają za sobą zwiększenie aktywów np.: uzyskanie prawa własności rzeczy lub zmniejszenie pasywów, np.: zwolnienie z długu

• inne czynności

Ze względu na to, czy przysporzenie następuje po obu stronach czynności prawnej, czy tylko po jednej, (podział ten dotyczy wyłącznie czynności prawnych dwustronnych):

• czynności prawne odpłatne (obciążające) - przysporzenie następuje po obu stronach czynności;

• czynności prawne nieodpłatne (pod tytułem dar mym)- przysporzenie następuje tylko po jednej stronie czynności.

Ze względu na wymóg istnienia causa(podział ten odnosi się tylko i wyłącznie do czynności prawnych przysparzających):

• czynności prawne przyczynowe, kauzalne - dla skuteczności czynności konieczne jest istnienie causa, czyli przyczyny prawnej tej czynności.

• czynności prawne oderwane, abstrakcyjne - istnienie causa nie jest konieczne dla skuteczności czynności prawnej.

14. Wady oświadczenia woli - ich rodzaje, istota, skutki.

Wada oświadczenia woli — szczególne stany faktyczne, wskazane przez ustawodawcę, które uzasadniają pozbawienie aktu prawnego jakim jest oświadczenie woli skuteczności prawnej.

Wada oświadczenia woli może powodować:

- bezwzględną nieważność, co oznacza, że czynność prawna zawierająca wadliwe oświadczenie woli, od momentu jej dokonania nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie ma możliwości jej konwalidacji - przywrócenia ważności;

- wzruszalność czynności prawnej (nieważność względną), co oznacza, że czynność jest ważna i wywołuje skutki, jednakże może zostać wzruszona prze osobę wskazaną przez ustawodawcę i w czasie przez niego wskazanym. W razie jeśli nie zostanie wzruszona w odpowiednim czasie następuje jej konwalidacja, czynność staje się ważna w sposób niewzruszalna.

Wadami oświadczeń woli są (rodzaje):

- brak świadomości i swobody (co oznacza, że osoba oświadczająca swoją wolę nie znajduje się w normalnym stanie psychicznym i fizycznym)

- pozorność (złożenie oświadczenia woli pozornego, które nie ma wywołać skutków prawnych lub zrobione jest dla żartu)

- błąd (mylne wyobrażenie u osoby oświadczającej swoją wolę o rzeczywistym stanie rzeczy)

- groźba (wymuszenie oświadczenia woli i stanowi jego wadę jeśli jest poważne i bezprawne)

15. Warunek, definicja, rodzaje.

Warunek jest to takie postępowanie zawarte w czynności prawne, na mocy którego składający oświadczenie woli uzależnia skuteczność lub bezskuteczność danej czynności prawnej od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

Podział:

- zwiększające

- rozwijające, zależnie od tego czy w razie zniszczenia się warunku skutek prawny ma powstać ( darowizna pod warunkiem ukończenia studiów ) czy ustać ( zwrot przedmiotu użyczenia w wypadku przerwania studiów ).

Warunek i termin są składnikiem dodatkowym czynności prawnej.

16. Przedstawicielstwo, istota, rodzaje, źródło i zakres umocowania.

Przedstawiciel to taka osoba, która może dokonywać czynności prawnych w imieniu innej osoby zwanej reprezentowanym. Działanie w imieniu oznacza, że skutki czynności prawnych pojawiają się bezpośrednio w osobie reprezentowanego muszą spełniać warunki:

- musi to być czynność prawna, która nadaje się do tego aby była wykonana przez przedstawiciela

- przedstawiciel ustawowy nie może uznać w imieniu podopiecznego dziecka

- przedstawiciel musi mieć umocowanie:

• oświadczenie reprezentowanego - pełnomocnictwo

• przez inne fakty, z którymi ustawa wiąże przedstawicielstwo. Inne fakty to np. urodzenie dziecka przez matkę

• działanie przedstawiciela musi się mieścić w granicach umocowania

• musi mieć zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnik może mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Przedstawiciel musi ujawnić, że działa w imieniu reprezentowanego

Cechy przedstawicielstwa - przede wszystkim przedstawiciel podejmuje nie w swoim imieniu, lecz w imieniu innej osoby. Z czynności prawnej dokonanej przez przedstawiciela wynikają skutki dla osoby reprezentowanej.

Przedstawiciela należy odróżnić od:

- organu osoby prawnej, organ ten jest osobą prawną, zaś przedstawiciel jest podmiotem odrębnym wobec reprezentowanego w imieniu i na rzecz, którego działa: posłaniec, który przenosi jawne oświadczenie woli i nie decyduje o jej treści oraz zastępcy pośredniego, działającego nie we własnym imieniu, lecz na nowy rachunek np. sklep komisowy.

Źródła umocowania:

- przedstawicielstwo ustawowe to umocowanie w ustawie, określa to ustawa ale sąd może je zacieśnić.

- na oświadczenie reprezentowanego - pełnomocnictwo

Źródłem przedstawiciela ustawowego są oznaczone w ustawie stosunki prawne np. władza rodzicielska lub oparte na przepisie ustawy orzeczenia sądu ( ustanowienie opiekuna ) lub np. likwidator spółki jawnej.

17. Prokura.

Prokura to pełnomocnictwo udzielone przez spółkę o szerokim zakresie. Musi być w formie pisemnej, może być udzielona wielu osobom łącznie, nie może być przeniesiona na inną osobę, może być w każdej chwili odwołana. Wygasa zaś wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy i śmierci prokurenta. Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

18. Przedawnienie roszczeń, istota, terminy, zawieszenie biegu przedawnienia.

Przedawnieniem nazywany wpływ przewidzianego przepisami prawa cywilnego terminu, co powoduje ten skutek, że dłużnik może uchylić się od spełniania świadczenia. Przedawnienie polega na likwidowaniu szkodliwych napięć i stanów niepewności spowodowanych rozbieżnością między stanem prawnym a stanem faktycznym.

Przedawnieniu ulegają tylko roszczenia majątkowe t. Roszczenia wymienne w pieniądzu. Przedawnienie to nie ma zastosowania w roszczeniach procesowych i roszczeniach niemajątkowych. Przedawnienia stosuje się do zniesienia współwłasności do roszczeń windykacyjnych i negatoryjnych wynikających z własności nieruchomości ( wstrzymanie budowy ).

Gdy z jednego prawa wynika kilka roszczeń, przedstawienie jednego nie powoduje przedawnienia ani przedawnienia innych praw do roszczenia.

Terminy przedawnienia nie mogą być stracone ani przedłużane przez czynność prawną. Przepisy te są bezwzględnie wiążące stosowanie tego przepisu jest ochroną dla słabszego kontrahenta.

Terminy przedawnienia zgodnie z KC wynosi 10 lat z wyjątkiem, że KC wyznacza krótszy termin tj. :

- 3 lata - roszczenie o naprawie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, za wyjątkiem zbrodni lub występku, które przedawniają się po 10 latach

- 3 lata - dotyczy świadczeń okresowych ( czynsz dzierżawy, dożywocie, renty alimentacyjne)

- 2 lata roszczenia przedsiębiorstw hotelowych i gastronomicznych z tytułu usług

- 1 roku roszczenia z umów spedycyjnych, przewozu rzeczy użyczenia

- przedawnienia względem osoby, która nie ma pełnej zdolności prawnej nie może się skończyć wcześniej niż przed upływem 2 lat od ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustala przyczynę jego ustanowienia.

Bieg przedawnienia przerywa się:

- przed każdą czynnością przed sądem lub innym organem powołanym rozpoznawania spraw egzekwowania roszczeń danego rodzaju przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczeń.

- przez uznanie roszczenia przez osobę przeciwko, której roszczenie przysługuje.

Po każdym przerwaniu roszczenia przedawnienie biegnie na nowo. Jednak w razie przerwania przedawnienia przez czynności w postępowaniu przed sądem lub innym organem przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie nie zostanie zakończone.

19. Pojęcie prawa rzeczowego, rodzaje praw rzeczowych.

W znaczeniu przedmiotowym oznacza zespół przepisów prawa cywilnego, które normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy, czyli praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym.

W znaczeniu podmiotowym prawem rzeczowym jest takie prawo, które łącznie odpowiada cechom:

- dotyczy rzeczy

- jest prawem bezwzględnym

Brak choćby jednej z tych cech powoduje, że dane prawo nie należy do kategorii praw rzeczowych.

Prawo rzeczowe reguluje stosunki własnościowe. Przedmiotem praw rzeczowych są rzeczy. Nie oznacza to, że w każdym przypadku prawa te polegają na korzystaniu z rzeczy. Niektóre bowiem z tych praw służą zabezpieczeniu wierzytelności ( zastaw, hipoteka ).

Przedmiotem prawa rzeczowego mogą być także prawa. Prawa rzeczowe należą do praw bezwzględnych tzn. wywierają skutek względem wszystkich podmiotów podlegających danemu prawodawstwu. Należą do praw majątkowych, zazwyczaj służą zaspokojeniu potrzeb gospodarczych. Polegają na korzystaniu z rzeczy w szerokim, ekonomicznym znaczeniu tego słowa. Cechą charakterystyczną prawa rzeczowego jest bezpośrednia władza uprawnionego nad rzeczą.

Rodzaje praw rzeczowych:

- własność

- użytkowanie wieczyste

- prawa rzeczowe ograniczone i posiadanie, użytkowanie, zastaw, hipoteka, prawo do lokalu

Podział praw rzeczowych:

- prawa bezterminowe i terminowe

- prawa samodzielne - samoistne, niesamodzielne - niesamoistne,

- prawa zbywalne i niezbywalne

- podzielne - współwłasność, niepodzielne - służebność i hipoteka

20. Pojęcie i rodzaje rzeczy.

Podział rzeczy:

- podzielne, jeżeli rzecz jest podzielna to może spełnić świadczenie w częściach

- niepodzielne, nie może spełnić świadczenia, dzielić pewną część

- zużywalne, żywność, opał

- nie zużywalne, nie ulegają zużyciu np. nieruchomości gruntowe aczkolwiek mogą być przekształcone

- proste, kamień, moneta

- złożone, samochód, budynek, komputer

- pojedyncze, sklep, samochód

- zbiorowe, tona piasku

- istniejące

- przyszłe

- rzeczy znajdujące się w obrocie gospodarczym

- rzeczy wyjęte z obrotu gospodarczego

- rzeczy zbywalne, niezbywalne

- rzeczy odpłatne, nieodpłatne

Rzecz to ograniczona część przyrody materialnej, przedstawiającą wartość majątkową i wyodrębnioną w takim stopniu, że w stosunkach społeczno - gospodarczych może być traktowana jako dobro samoistne. Rzeczami w rozumieniu kodeksu cywilnego są tylko podmioty materialne.

Rzeczy dzielimy na rzeczy ruchome i nieruchome.

21. Część składowa i przynależność.

Częścią składową rzeczy jest wszystko co może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Część składowa rzeczy traci swój charakter przez samo jej odłączenie od całości i stanie się odrębną rzeczą. Wówczas może stać się odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.

Przynależność rzeczy to rzeczy ruchome, potrzebne do korzystania z innej rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.

22. Pożytki, pojęcie i rodzaje.

Prawo cywilne wyróżnia pożytki rzeczy i pożytki praw.

Pożytki rzeczy to przychody, korzyści uzyskiwane w granicach prawidłowej gospodarki. Pożytki rzeczy są albo pożytkami naturalnymi albo pożytkami cywilnymi. Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody, np. owoce, warzywa i inne odłączone od niej części składowe, jak glina, torf itp., jeżeli według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy. Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi w oparciu o stosunek prawny, np. czynsz dzierżawy.

Pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem, np. odsetki od udzielonej pożyczki.

23. Nabycie i utrata własności, rodzaje, sposoby, zakres uprawnień.

Cywilno - prawne nabycie własności to nabycie prawa własności z prawa rzeczowego, prawa spadkowego, nabycie własności na podstawie umowy majątkowej małżeńskiej.

Nabycie prawa własności przez jedną osobę wiąże się z utratą własności przez dotychczasowego właściciela. Prawo własności jest prawem wyłącznym tzn., że określona rzecz może stanowić przedmiot tylko jednego prawa własności. Jeżeli właściciel rzeczy wyzbywa się tylko tych lub innych uprawnień wchodzących w skład prawa własności to co do innych nie przestaje być właścicielem tzn. jest prawem wyłącznym. Nie może być dwóch właścicieli. Jeżeli wyzbywa się jednego prawa rzeczy to i tak jest jej właścicielem. Nie może być tak, że do rzeczy jest jeden właściciel a do drugiej części drugi. Według prawa nie ma własności podzielnej. Mogą oni być współwłaścicielami rzeczy, mogą między sobą określić sposób korzystania z rzeczy. Nabycie i utrata własności są ze sobą ściśle powiązane. Nabycie prawa własności rzeczy w chwili nabycia była rzeczą niczyją traci prawo własności poprzedni właściciel. Prawo własności można nabyć przez kupno rzeczy, droga spadkobrania, drogą zasiedzenia. Państwo może nabyć własność przez nacjonalizację czyli wywłaszczenie.

Sposoby utraty własności:

- prawo można utracić wskutek przeniesienia go na inną osobę na podstawie umowy sprzedaży, darowizny lub wskutek zasiedzenia tego prawa przez inną osobę lub wywłaszczenie.

Nabycie prawa własności może być:

- pierwotne to wywłaszczenie, zasiedzenie, nacjonalizacja, nabycie prawa własności od nie właściciela, znalezienie, zawłaszczenie rzeczy niczyjej, pomieszanie lub przeistoczenie. Prawo pierwotne przechodzi na nowego właściciela bez obciążeń

- pochodne wychodzą z praw przysługujących poprzednikowi, są od nich zależne, tzn. osoba, która nie jest właścicielem rzeczy i która nie posiada pełnomocnictwa do rozporządzania rzeczą nie może przenosić prawa własności na inną osobę. Nabycie pochodne może nastąpić na podstawie umowy: sprzedaży, darowizny, dożywocia, zmiany lub na podstawie spadkobrania.

Sposoby nabycia własności:

- przeniesienie prawa własności tj. nabycie rzeczy na podstawie umowy rzeczy oznaczonej co do tożsamości ( np. nieruchomość, kupno aby przeniesienie stało się własnością jest to przeniesienie posiadania, przy nieruchomości musi być wpis do KW ). Przeniesienie może być pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu własności rzeczy ruchomych.

- zasiedzenie, w drodze zasiedzenia można nabyć prawo własności na nieruchomości jak i na rzeczy ruchomej, a w określonych przypadkach użytkowanie wieczyste i służebność gruntową. Utracić można, gdy się nabyło w złej wierze.

- zrzeczenie się własności nieruchomości, właściciel może się wyzbyć własności nieruchomości gdy się jej zrzeknie. Jest to czynność jednostronna i konsensualna. Zrzeczenie się następuje również poprzez jej porzucenie z zamiarem wyzbycia się własności jednak porzucenie rzeczy np. w celu ukrycia nie powoduje utraty własności.

- zawłaszczenie rzeczy ruchomej ( porzuconej ) nabywa się przez objęcie jej posiadania samoistne czyli zawłaszczenie. Zawłaszczenie jest czynnością jednostronną. Stanowi pierwotne nabycie własności np. rój pszczół staje się niczyj, jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem 3 dni od dnia wyrojenia.

- znalezienie jest jeżeli znalazca nie wie kto jest uprawniony do odbioru rzeczy powinien zawiadomić organ państwowy. Znalazca może żądać znaleźnego w wysokości 1/10 wartości rzeczy jeżeli żąda tego do czasu wydania rzeczy.

- nabycie pożytków naturalnych, uprawniony do pobierania pożytków naturalnych rzeczy nabywa ich własność przez odłączenie ich od rzeczy.

- połączenie, przetworzenie i pomieszanie. Własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się częścią składową. Ten kto wytworzył nową rzecz z cudzych materiałów staje się właścicielem jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałów. Rzecz wytworzona staje się własnością właściciela materiałów. Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub pomieszane w taki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami całości. Udziały określa się wg stosunku wartości rzeczy połączonych lub pomieszanych.

24. Problemy nabycia własności rzeczy ruchomej, rodzaje, sposoby i zakres uprawnień.

Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa ją i wydaje nabywcy, to nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.

Jednakże przy rzeczy zagubionej, skradzionej lub w inny sposób utraconej przez właściciela i zostaje ona zbyta przed upływem 3 lat od chwili jej zagubienia nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem 3 letniego terminu.

Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

25. Zasiedzenie.

Zasiedzenie polega na nabyciu prawa własności przez posiadacza rzeczy na skutek upływu czasu określonego w ustawie czasu. Nie może nabyć rzeczy ten kto nią włada np. dzierżawca , najemca lub użytkownik. W określonych sytuacjach, także użytkowania wieczystego i służebność gruntową. Posiadacz nieruchomości nie będący właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwana od 20 lat jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Po 30 latach nawet, gdy uzyskał w złej wierze. Natomiast posiadacz rzeczy ruchomej będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieprzerwanie 3 lata jako posiadacz samoistny posiada ją w złej wierze. Niepełnoletnie osoby po 2 latach uzyskania pełnoletności. Posiadaczem w dobrej wierze jest osoba, która nie wiedząc o tym nabyła rzecz od osoby nie będącej właścicielem lub osoby nie mającej zdolności do czynności prawnych lub akt notarialny był dotknięty wadą powodującą nieważność. Nie jest nabycie nieruchomości w dobrej wierze zachowania formy aktu notarialnego, osoba ta nie nabyła prawa własności. Posiadacz samoistny rzeczy ruchomej będący w złej wierze w chwili nabycia posiadania, czy też po jego nabyciu nie można nabyć tej rzeczy w drodze zasiedzenia. Własność nabywa się w drodze zasiedzenia z upływem dnia terminu zasiedzenia. Nabycie następuje z mocy prawa a orzeczenie sądu stwierdzające nabycie własności w drodze zasiedzenia ma jedynie charakter stwierdzający tzn. deklaratoryjny. Jest dowodem dla posiadacza jako właściciela i stanowi podstawę wpisu do KW. W ujęciu prawnym posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak (właściciel samoistny), jak i ten kto faktycznie włada jako użytkownik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą ( posiadacz zależny ).

26. Własność, pojęcie, zakres uprawnień, problem, ograniczenia własności.

Własność jest to prawo własności. Mienie jest własnością i inne prawa majątkowe. Właściciel w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego może korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy i rozporządzać rzeczą. Z prawa własności wynika wiele uprawnień do korzystania z rzeczy wynikają następujące uprawnienia:

- uprawnienie do posiadania rzeczy

- uprawnienie do używania rzeczy

- uprawnienie do pobierania pożytków i innych przychodów z rzeczy

- uprawnienie do przetwarzania rzeczy, jej zużycia lub nawet zniszczenia.

Z prawa własności do rozporządzania rzeczą wynikają dwa uprawnienia:

- uprawnienie do wyzbycia się własności rzeczy, obejmujące uprawnienia do zrzeczenia się własności i do przeniesienia własności na inną osobę,

- uprawnienie do obciążania rzeczy przez ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego a w stosunkach zobowiązaniowych np. do wydzierżawienia rzeczy.

Rodzaje własności:

- prywatna przysługuje osobom fizycznym i prawnym ( prawne to spółka prawa handlowego, spółdzielnie, stowarzyszenia, związki wyznaniowe, kościoły, fundacje )

- państwowa to Skarb Państwa i inne państwowe osoby prawne

- komunalna to część mienia komunalnego ( gminy i ich związki )

- kościołów i związków wyznaniowych.

Podmioty mienia komunalnego:

- gmina

- związki między gminne

- przedsiębiorstwa komunalne

- spółki kapitałowe, w których gmina lub inna osoba prawna ma wszystkie udziały lub akcje

- stowarzyszenia gminy oraz fundacje, których gmina jest założycielem

Ograniczenie - granice prawa własności.

Prawo własności nie daje jednak absolutnej pełni władzy nad rzeczą. Właścicielowi wolno jednak wszystko to czego mu ustawa i wzgląd na uzasadnione interesy innych osób nie zabraniają np. grunty pokryte wodami płynącymi stanowią własność państwa w granicach określonych liniami brzegów. Wody podziemne z wyjątkiem wód ujętych w studniach należą do państwa są to wody gruntowe lub wgłębne.

Ustawowe ograniczenia własności:

- wywłaszczenie

- służebność, użytkowanie

Obowiązki powstrzymania się od działań zakłócających korzystanie z nieruchomości ( sąsiedzi ):

- zakłócenie spokoju, hałas, dym, pary, nie można wybudować zakładu, zrobić żwirowni

- służebność drogi koniecznej

- zakaz prac ( robót ziemnych ) grożących zawaleniem budynku sąsiada.

27. Współwłasność, rodzaje, cechy prawa i obowiązki współwłaścicieli.

Współwłasność jest to, że prawo współwłasności może należeć do kilku osób. Wówczas każdemu ze współuprawnionych przysługują wszystkie atrybuty prawa własności. Uprawnienie każdego z nich są jednakowe, jedynie zakres tych uprawnień może być różny. Rzecz należy niepodzielnie do wszystkich uprawnionych, ale udziały ich mogą być jednakowe lub różne. Taki stosunek podzielnego prawa własności nazywa się współwłasnością a współuprawnionych nazywa się współwłaścicielami.

Współwłasność nie jest samoistnym prawem rzeczowym, jest odmianą prawa własności. Do współwłasności stosuje się prawa własności. Współwłasność jest niepodzielna. Niepodzielność polega na tym, że każdy ze współuprawnionych ma prawo do całej rzeczy a żaden nie ma praw do jej wyodrębnionej części fizycznej. Wspólność trwa tak długo jak długo istnieje stosunek współwłasności.

Źródłem współwłasności mogą być różne zdarzenia np. otwarcie spadku, czynność prawna np. sprzedaż przez właściciela całości, zasiedzenie nieruchomości przez kilka osób. Współwłasność może być łączna lub ułamkowa. Łączna tj. ustawowa wspólność majątkowa, udział w spółce jawnej, cywilnej i komandytowej - we własności rzeczy wniesionych przez nich do spółki.

Udział we współwłasności:

- udział wyraża zakres uprawnień współwłaściciela względem rzeczy wspólnej i jest określony odpowiednim ułamkiem. Prawo własności całej rzeczy przysługuje wszystkim współwłaścicielom niepodzielnie.

Ułamek określa zakres uprawnień. Rodzaje własności ułamkowych:

- współwłasność przymusowa

- współwłasność podmiotów należących do spadku

- współwłasność spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego - zniesienie może nastąpić w drodze działu spadku

- współwłasność gruntowa

Prawa i obowiązki.

Każdy współwłaściciel może dochodzić roszczeń wynikających z prawa własności. Może występować też z powództwem windykacyjnym lub negatoryjnym. Każdy współwłaściciel jest uprawniony do posiadania wspólnej i korzystania z niej w takim zakresie, w jakim da się pogodzić z korzystaniem z niej przez innych współwłaścicieli. Korzystanie może mieć charakter ustawowy ( ustala sąd ) lub umowny ( umowa współwłaścicieli ). Współwłaściciel ma prawo pobierania pożytków z rzeczy oraz do posiadania rzeczy i jej wzywania. Każdy ze współwłaścicieli może rozpoznać swoim udziałem bez zgody współwłaścicieli, tak może zbyć obciążenia lub zrzeczenia się udziału a także rozporządzania nim na wypadek śmierci.

Mamy współwłasność:

• współwłasność wynikająca ze wspólności majątkowej między małżonkami

• współwłasność łączna to dorobek wspólny, współwłasność nie obejmuje majątku odrębnego każdego z małżonków

• współwłasność wspólników półki cywilnej:

• wkład wniesiony do spółki

• majątek uzyskany w czasie trwania spółki

Jest to współwłasność łączna i majątek spółki w czasie jej trwania jest nienaruszalny. W konsekwencji tego:

- wspólnik nie może rozporządzać udziałem w tym majątku ani w poszczególnych składnikach majątku

- wspólnik nie może domagać się jego podziału

- wierzyciel dłużnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników, ani udziału w poszczególnych składnikach majątku.

28. Ochrona własności.

Własność jako prawo podmiotowe korzysta z ochrony prawnej. Ochrona obejmuje różnorodne środki prawne przewidywane w różnych gałęziach prawa karnego. W znaczeniu cywilno prawnym przez ochronę rozumnie się system roszczeń, jakie przysługują właścicielowi w razie roszczenia jego prawa. Do ochrony prawa własności służą środki określone w art. 222 KC, określają prawno rzeczową ochronę własności. Określa aż dwa roszczenia tj.

- roszczenia windykacyjne dotyczy wydania rzeczy gdy właściciel jest pozbawiony jego posiadania. Właściciel może zażądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, aby rzecz została mu wydana, chyba że tej osobie przysługuje skutecznie względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przedmiotem roszczenia jest zwrot rzeczy, łącznie ze wszystkimi przychodami uzyskanymi przez osobę, która włada rzeczą. Roszczenia windykacyjne nie ulegają przedawnieniu jeżeli dotyczy nieruchomości. Przedawnieniu ulegają roszczenia dotyczące rzeczy ruchomej - po 10 latach.

- roszczenia negatoryjne zmierzają do zakazania innych roszczeń. Wystąpić można przeciw osobie, która naruszyła prawa własności, w inny sposób aniżeli pozbawienie własności faktycznego władztwa nad rzeczą. Właściciel może wystąpić z roszczeniem o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie powstaje na właściciela np. nieuprawniony przejeżdża przez jego nieruchomość, więc właściciel może wystąpić o przywrócenie stanu zgodnego z prawem oraz o zaniechanie naruszeń, może również dotyczyć ( emisji i dymów ) w stosunkach sąsiedzkich.

Inne roszczenia uzupełniające oraz roszczenia o zwrot nakładów:

- roszczenia o wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy

- roszczenia o zwrot pożytków lub ich równowartość

- roszczenia za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy, jej pogarszania lub utratą.

Roszczenia uszczuplające przedawniają się z upływem roku zwrotu rzeczy. Samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotów nakładów koniecznych, o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskały rzeczy ( karmił krowę, a dawał jemu mleko ).

Roszczenia o przeniesienie własności zajętej działki. Budynek wzniesiony przez posiadacza na nowym gruncie staje się częścią składową gruntu, własnością właściciela działki. Jednak posiadacz samoistny, który wybudował ten dom ( zrobił to w dobrej wierze ), może żądać aby właściciel przeniósł na jego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem. `

• brak świadomości i swobody (co oznacza, że osoba oświadczająca

• pozorność (złożenie oświadczenia woli pozornego, które nie ma w

29. Pojęcie i rodzaje nakładów, zwrot nakładów.

Nakłady - wydatkowane w procesie produkcji kapitały (stanowiące koszty własne produkcji) przeznaczone na zakup niezbędnych środków i przedmiotów pracy (infrastruktura, surowce, materiały, narzędzia, energia, robocizna).

Rodzaje nakładów:

• Nakłady Bieżące - zużywane są w przyjętej jednostce czasu (np. 1 cykl produkcji, 1 rok).

• Nakłady Inwestycyjne - zużywają się i przynoszą efekty produkcyjne po upływie dłuższego czasu.

W granicach określonych prawem roszczeniu windykacyjnemu oraz roszczeniom uzupełniającym właściciela posiadacz może przeciwstawić własne roszczenie o zwrot nakładów na rzecz. Roszczenie posiadacza o zwrot nakładów zależy, analogicznie jak uzupełniające roszczenie właściciela, od subiektywnego czynnika dobrej lub złej wiary posiadacza. Uwzględnia się w takim przypadku w sposób szczególny posiadacza w dobrej wierze, który dowiedział się o wytoczeniu powództwa windykacyjnego. Jednakże nie stosuje się takiego rozwiązania w przypadku gdy obowiązek wydania rzeczy wynika z czynu niedozwolonego albo gdy chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub użyczonych (art. 461 p.2 k.c).

Art. 226. § 1. Samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Jednakże gdy nakłady zostały dokonane po chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, może on żądać zwrotu jedynie nakładów koniecznych. § 2. Samoistny posiadacz w złej wierze może żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych, i to tylko o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem.

30. Istota użytkowania wieczystego, sposób i moment powstania oraz przejścia prawa.

Użytkowanie wieczyste to prawo rzeczowe. Użytkowanie wieczyste jest uregulowane w k.c. Użytkowanie wieczyste z treści prawa i systematyki przepisów regulujących to prawo wynika, że jest to prawo pośrednie pomiędzy prawem własności a ograniczonym prawem własności. Art. 220 k.c.

Przedmiotem użytkowania wieczystego są grunty należące do Skarbu Państwa, bądź do jednostek samorządu terytorialnego. Przedmiotem użytkowania wieczystego może być osoba fizyczna lub osoba prawna. Jest to prawo celowe.

W użytkowanie wieczyste oddaje się grunty w określonym celu głównie w celu zbudowania na nich budynków mieszkalnych lub gospodarczych, w mniejszym stopniu w celu innego wykorzystania ewentualnie mogą być oddane grunty już zabudowane.

Budynki i inne urządzenia wzniesione są na takim gruncie stanowią własność użytkowania wieczystego (nieruchomości budynkowe zob. art. 246 k.c.). Jeśli oddawany jest w użytkowanie wieczyste grunt zabudowany to budynki i inne urządzenia są przedmiotem sprzedaży użytkownikowi. Jest to prawo zbywalne i dziedziczne. Prawo zbywalne- można sprzedać, zamienić, darować, ustanowić dożywocie. Prawo dziedziczne- jest przedmiotem prawa spadku, ustanowione jest w drodze umowy między wł. Gruntu (tylko Skarb Państwa).

Użytkowanie wieczyste ustanowione jest w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego i wpisania tego aktu do księgi wieczystej- art. 233 k.c. I 27 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Sama umowa ma charakter obligatoryjny, a nie rzeczowy. Umowa zawierana jest na okres 99 lat , może być przedłużona na okres 40- 99 lat. Użytkownik wieczysty płaci opłaty roczne. Umowa określa sposoby korzystania z gruntu, wskazuje termin rozporządzenia i zakończenia budowy.

Użytkowanie wieczyste ustaje na skutek:

1. rozwiązania umowy w drodze porozumienia stron,

2. rozwiązania umowy przez właściciela gruntu (art. 240 k.c.),

3. zrzeczenie się prawa,

4. przez konfuzje praw (wskutek przejścia użytkowania wieczystego na właściciela gruntu) wskutek zamiany, darowizny, spadkobrania,

5. wywłaszczenia.

Skutki wygaśnięcia użytkowania wieczystego:

1. wygasają wraz z nim ustanowione obciążenia (hipoteka, służebność mieszkania),

2. gaśnie prawo własności budynku związane z użytkowaniem wieczystym,

3. użytkownik ma obowiązek wydać nieruchomość właścicielowi,

4. użytkownik może domagać się wynagrodzenia za budynki i inne urządzenia (zwrot nakładów).

31. Pojęcie użytkowania i służebności, prawa i obowiązki stron.

Użytkowanie polega na używaniu rzeczy i pobierania z niej pożytków. Użytkowanie jest niezbywalne, może być odpłatne i nieodpłatne.

Obowiązki użytkownika:

• dokonywanie napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy.

• powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki.

• po wygaśnięciu użytkowania, użytkownik obowiązany jest zwrócić rzecz właścicielowi w takim stanie jakim ją otrzymał.

Służebność jest to obciążenie nieruchomości.

Wyróżniamy:

1. służebność gruntową: - np. umożliwienie gruntu- udostępnienie drogi, która jest moją własnością sąsiadowi np. celem dojechania przez niego na swoją działkę. Służebność ta ustanowiona jest na rzecz właściciela innej nieruchomości- zawsze dotyczy gruntu. Służebność gruntowa może przejść na inną osobę.

2. służebność osobistą- służebność ustanowiona na rzecz określonej osoby fizycznej, każdorazowo właściciel nieruchomości musi znosić określone zachowania np. służebność mieszkania- małżonek, dzieci małoletnie mają prawo korzystania za służebności osobistej, natomiast inne osoby muszą uzyskać zgodę. Służebność osobistą traktuje się jako szeroko rozumiane prawo alimentacyjne. Służebności te są niezbywalne. Służebność osobista:

• treść tej służebności może być lub jest jak służebności gruntowej,

• zakres służebności wg Osobistych potrzeb uprawnionego,

• wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego,

• jest niezbywalna,

• może być zamieniona na rentę,

• nie można nabyć przez zasiedzenie.

32. Zastaw - istota, rodzaje, prawa i obowiązki stron stosunku prawnego zastawu, sposób zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej zastawem.

Zastaw dotyczy tylko rzeczy ruchomej. Celem zastawu jest zabezpieczenie wierzytelności. Przedmiotem jest rzecz ruchoma: konieczne jest przekazanie rzeczy wierzycielowi. Zastaw powstaje na podstawie umowy lub z mocy prawa.

Zastaw zabezpiecza:

• wierzytelność,

• odsetki,

• odszkodowania,

• roszczenie o zwrot nakładów,

• koszty zaspokojenia należności (koszty postępowania egzekucyjnego).

Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem przenosi zastaw.

Wyróżniamy:

1. zastaw zwykły( jak wyżej),

2. zastaw rejestrowy- jest swoistą odmianą zastawu zwykłego, powstaje w drodze umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności; niezbędny jest wpis do rejestru zastawu, który jest jawny i ma charakter konstytutywny (prawotwórczy). Prowadzony jest przez Sądy rejestrowe. Przedmiotem są rzeczy ruchome, zbiór rzeczy, papiery wartościowe oraz wierzytelności. Wydanie rzeczy zastawnikowi nie jest koniecznym warunkiem zastawu, zależy to od woli stron.

Zaspokojenie wierzytelności następuje przez:

1. przejęcie przedmiotu na własność,

2. sprzedaż przedmiotu zastawu w przetargu publicznym,

3. pobieraniu pożytków jakie dana rzecz przenosi.

Zastaw wygasa gdy:

1. gaśnie wierzytelność,

2. nastąpiło zrzeczenie się,

3. strony rozwiązały umowę zasadniczą,

4. przedmiot zastawu stał się częścią składową nieruchomości.

33.Hipoteka - pojęcie, cel, rodzaje, sposób zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką.

Uregulowane jest w ustawie z 6.07.1982r. o kw. i hipotece oraz przepisach szczególnych. Celem hipoteki jest zabezpieczenie wierzytelności pieniężnej o wysokości ściśle oznaczonej (tylko wierzytelność pieniężna może być zabezpieczona hipoteką, wierzytelność musi być oznaczona ściśle).

Przedmiotem hipoteki jest:

• nieruchomość,

• udział we własności nieruchomości,

• prawo użytkowania wieczystego i udział określony w tym prawie tzw. spółdzielcze ograniczone prawo rzeczowe (art. 24 k.c.),

• wierzytelność zabezpieczona hipoteką.

Do powstania hipoteki potrzebny jest wpis do kw. Księga wieczysta to urzędowe rejestry prowadzone przez sądy.

Hipotekę można podzielić ze względu na sposób powstania:

1. umowną zwaną niekiedy zwykłą,

2. przymusową,

3. ustawową,

4. powstającą na podstawie jednostronnego oświadczenia woli (art.7 ust. o obligacjach) art. 245 k.c. Hipoteka umowna powstaje w formie aktu notarialnego.

Hipoteka przymusowa- musi istnieć tytuł wykonawczy, określają ją przepisy o postępowaniu egzekucyjnym, wierzyciel może na podstawie tego tytułu uzyskać korzyści na nieruchomości dłużnika. Hipoteka przymusowa powstaje na podstawie wpisu do k. w. lub w procesie cywilnym( wniosek o zabezpieczenie roszczenie na podstawie przepisów k.p.c. W drodze obciążenia nieruchomości hipoteką. Hipotekę przymusową można ustanowić na podstawie tymczasowego zarządzenia sądu lub prokuratora.

Hipoteka ustawowa - zabezpiecza wierzytelność pieniężną, powstaje z mocy prawa, nie wymaga wpisu do kw. Hipoteka ustawowa powstaje tylko wtedy kiedy przepisy szczególne tak stanowią, ta hipoteką mogą być zabezpieczone tylko wierzytelności Skarbu Państwa lub jedn. Samorządu terytorialnego. Unormowana jest w ustawie z 1997r.- ordynacja podatkowa. Wymaga złożenia wniosku do sądu wieczysto- księgowego o wpis w terminie miesiąca od daty jej powstania. Jeżeli wniosek nie zostanie w tym terminie zgłoszony hipoteka ustawowa wygasa.

Hipotekę można też podzielić na: zwykłą lub kaucyjną w zależności od tego czy zabezpiecza wierzytelność w wysokości ściśle oznaczonej czy też do pewnej górnej granicy wierzytelności (kwota musi być konkretnie podana). Zabezpieczenie może być następnie w drodze hipoteki kaucyjnej( musi być podana górna granica).

Ograniczone prawo rzeczowe spółdzielcze nie wymagają wpisania do kw. Można złożyć wniosek o wpis do kw. (aby wziąć kredyt i aby zabezpieczyć dłużnika).

34.Księgi wieczyste - pojęcie, ich cel, prowadzenie.

Księgi wieczyste są urzędowymi, publicznymi rejestrami nieruchomości, prowadzonymi dla ustalenia aktualnego stanu prawnego tych nieruchomości (art.1 ust. 1 u. o ks. w. i h.).

Chodzi tu o aktualny stan prawny - głównie stan prawno rzeczowy- wszelkich nieruchomości, a więc nieruchomości gruntowych, budynkowych oraz lokalnych. Księgi wieczyste zakłada i prowadzi się dla nieruchomości, które nie mają ksiąg wieczystych albo których księgi wieczyste zaginęły lub uległy zniszczeniu

Księgi wieczyste mogą być także prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego i prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej (art. 1 ust.2 i 3 u. o ks. w. i h.).

Prowadzenie ksiąg wieczystych należy do sądów rejonowych. Czynności w zakresie prowadzenia ksiąg wieczystych dokonują sędziowie i referendarze sądowi(art. 23 u. o ks. w. i h.). Księgi wieczyste są jawne. Nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej ani wniosków o których uczynione w niej wzmiankę (art.2 u. o ks. w. i h.).

35.Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu - pojęcie, powstanie, treść prawa.

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego i użytkowego oraz do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej reguluje ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. Z 2001 r. Nr 4, poz. 27 z póżn. zm.),a w szczególności art. 17¹ -17¹⁹ tej ustawy.

Przez umowę o ustanowieniu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu spółdzielnia zobowiązuje się oddać członkowi lokal do użytkowania, a członek zobowiązuje się wnieść wkład budowlany oraz uiszczać opłaty określone w ustawie i statucie spółdzielni (art.17¹ ust. 1 wyżej cyt. Ustawy).

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest prawem zbywalnym, przechodzi na spadkobierców i podlega egzekucji. Jest ono ograniczonym prawem rzeczowy . Skuteczność zbycia własnościowego prawa do lokalu zależy od przyjęcia nabywcy w poczet członków spółdzielni. Zbycie własnościowego prawa do lokalu obejmuje także wkład budowlany. Dopóki prawo nie wygaśnie, zbycie samego wkładu jest nieważne. Zbycie prawa do części lokalu mieszkalnego jest nieważne. Umowa zbycia własnościowego prawa do lokalu powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

36.Pojęcie i rodzaje posiadania. Dzierżenie. Domniemania związane z posiadaniem.

Posiadanie nie jest prawem; jest przedmiotem dziedziczenia. Posiadanie jest to faktyczne władztwo nad rzeczą wraz z zamiarem zachowania tej rzeczy dla siebie przez czas oznaczony lub nieoznaczony.

Rodzaje posiadania :

• samoistne- włada rzeczą jak właściciel,

• niesamoistne (zależne) - włada rzeczą jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo,

• prawne,

• bezprawne, czyli bez tytułu prawnego np. złodziej ,

• w dobrej wierze,

• w złej wierze.

Dzierżenie jest to władztwo nad rzeczą, ale osoba tanie ma zamiaru zachowania rzeczy dla siebie.

Domniemania czyli domniemywa się, że:

• ten kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym

• ciągłość posiadania,

• posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym.

37.Pojęcie zobowiązania i źródła zobowiązań.

Zobowiązanie polega na tym, że jedna osoba( wierzyciel) może żądać od drugiej osoby (dłu-źnika) określonego świadczenia, które dłużnik musi spełnić.

Źródła prawa zobowiązań :

• Księga III Kodeksu Cywilnego jako źródło podstawowe

• Kodeks spółek handlowych

• Prawo upadłościowe

• Prawo wekslowe

• Prawo bankowe i dewizowe

• Ustawa- prawo spółdzielcze

• Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych z 15.12.2000r.

Uprawnienia wierzyciela wynikają ze stosunku zobowiązanego to wierzytelność.

Prawo zobowiązaniowe jest to prawo przedmiotowe względne. Wierzytelność przyjmuje postać roszczenia np. zapłata odszkodowania zamiast wydania rzeczy (art.491 k.c.).

Uprawnienia wierzyciela:

1. główne np. zwrot pożyczki,

2. uboczne np. odsetki za opóźnienie w płatności.

Obowiązek dłużnika określa się nazwą długu (art. 373, 508 k.c.). Dług jest odpowiednikiem wierzytelności. Obowiązkiem dłużnika jest spełnienie świadczenia zgodnie z jego treścią i sposobem odpowiadającym jego celowi. Świadczenie jest przedmiotem zobowiązania. Może polegać na działaniu lub na zaniechaniu (art. 353 k.c.) np. wydanie rzeczy, zapłata- świadczenie odpowiada działaniu. Powstrzymanie się przez właściciela do uprawnienia z korzystania z wody na jego posesji- świadczenie polega na zaniechaniu.

Strony stosunku zobowiązaniowego: podmiot lub wiele podmiotów. Są dwie strony stosunku zobowiązaniowego.

Ochrona roszczeniowa:

• skarga pauliańska- ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika art. 59 k.c

• odpowiedzialność osoby trzeciej z tytułu czynów niedozwolonych

• zobowiązania realne polegające na wskazaniu dłużnika( wpisanie do k.w.).

Powstanie zobowiązań.

Zobowiązania powstają za zdarzeń prawnych do ich zaliczamy:

1. czynności prawne (oświadczenia woli),

2. akty administracyjne( koncesje, decyzje wywłaszczeniowe, zezwolenia na sprzedaż cudzoziemcowi nieruchomości),

3. konstytutywne orzeczenia sądów ( orzeczenia, które powodują powstanie, zmiany lub wygaśnięcie stosunku prawnego) np. postanowienie sądu o zniesienie współwłasności,

4. czyny niedozwolone (art.415- 439 k.c.),

5. bezpodstawne wzbogacenie,

6. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia,

7. z mocy ustawy

38.Świadczenie - pojęcie i rodzaje.

Stosowanie do art. 353 paragraf 1 k.c., zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Przez świadczenie rozumiemy więc zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela. Interes ten ma najczęściej wartość majątkową.

Rodzaje świadczeń przepisy kodeksu cywilnego dają podstawę do przeprowadzenia szeregu klasyfikacji i podziału świadczeń. Najczęściej spotykamy się z podziałem świadczeń na:

- podzielne i niepodzielne - świadczeniem podzielnym będzie więc zapłata sumy pieniężnej świadczenie rzeczy, takich jak: węgiel, ziemniaki, zboże itd. Świadczeniem niepodzielnym będzie zaś obowiązek wydania: krowy, samochodu, obrazu itd.

- jednorazowe, ciągłe, okresowe - świadczenie jest jednorazowe, jeżeli da się wykonać jedną czynnością i polega na działaniu jednorazowym powodującym wygaśnięcie zobowiązania, na przykład przeniesienie posiadania lub własności rzeczy, zapłata sumy pieniężnej itp. Świadczenie jest ciągłe, jeżeli na da się wykonać jedną czynnością, a jego wypełnienie polega na stałym zachowaniu się w ciągu określonego czasu. Będzie to, na przykład świadczenie polegające na nie czynieniu, przechowaniu, użyczeniu rzeczy; świadczenie wynajmującego, wydzierżawiając ego itp. Świadczenie okresowe, nazywane też świadczeniem periodycznym lub powrotnym, polega na dawaniu pewnej ilości, najczęściej pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych, czyli oznaczonych co do rodzaju, w określonych odstępach czasu.

- świadczenia indywidualne i rodzajowo oznaczone - przedmiotem świadczenia może być rzecz indywidualnie oznaczona co do tożsamości. Ma to miejsce wówczas, jeżeli rzecz jest określona według indywidualnych, jej tylko właściwych przymiotów i nie może być zastąpiona inną rzeczą. Przy świadczeniu indywidualnie oznaczonym co do tożsamości, strony stosunku zobowiązaniowego wiedzą już w chwili powstania zobowiązania, co ma być przedmiotem świadczenia wiedzą, że tę, a nie inną rzecz, jako jedyną dłużnik ma świadczyć wierzycielowi. W umowie przedmiot świadczenia może być w ten sposób określone są tylko jego cechy, będące własnością większej liczby przedmiotów należących do danej grupy, tona ziemniaków, 100 kilogramów śliwek itd. Przedmiotem zobowiązania może więc być rzecz oznaczona rodzajowo tj. oznaczona co do gatunku według określonych przymiotów i cech rodzajowych.

- pieniężne - szczególnym rodzajem świadczenia jest świadczenie pieniężne. Przedmiotem świadczenia pieniężnego jest zawsze oznaczona wartość, wyrażona w jednostkach pieniężnych, w konkretnej wysokości, np. 1000 zł., 10000 zł., itd. Obojętne jest, jakim rodzajem znaków pieniężnych dłużnik będzie świadczył. Istotna jest tylko wartość, która jest przedmiotem świadczenia.

- naprawienie szkody,

- odsetki - odsetki są świadczeniem ubocznym, stanowią wynagrodzenie za używanie cudzych pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych. Są płatne z reguły w rzeczach zamiennych tego samego rodzaju, co dług główny, obliczone według pewnej stopy procentowej, czyli w stosunku do wartości sumy, od której są pobierane i w stosunku do jego wysokości i czasu trwania używania.

39.Dług i odpowiedzialność; odpowiedzialność osobista i rzeczowa.

Uprawnieniu wierzyciela odpowiada obowiązek świadczenia ze stron dłużnika.

Dług jest więc wyrazem określonej powinności dłużnika względem wierzyciela. Powinność tę dłużnik powinien spełnić dobrowolnie. Jeżeli mimo tej powinności dłużnik nie realizuje świadczenia, wierzyciel może zmusić go do tego w sposób określony przez prawo. Zadaniem odszkodowania jest zatem na prawienie szkody poniesionej przez wierzyciela wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Dług może i powinien być odróżniany od odpowiedzialności.

W doktrynie przyjmuje się, że dług jest wyrazem powinności tj. obowiązku świadczenia dłużnika, podczas gdy odpowiedzialność odnosi się nie do samej powinności, lecz do kwestii pokrycia długu, która jest związana z przymusową realizacją świadczenia. Jeżeli dług jest zależny od woli dłużnika, to już odpowiedzialność od tej woli w istocie nie zależy.” Dług” i ” odpowiedzialność „ ściśle ze sobą są związane w stosunku zobowiązaniowym i z reguły występują łącznie. Może zdarzyć się jednak, że trzeba je rozpatrywać oddzielnie. Może bowiem istnieć dług bez odpowiedzialności. Np. właściciel nieruchomości, który nie jest osobistym dłużnikiem wierzyciela odpowiada za dług zabezpieczony hipoteką na tej nieruchomości.

40.Pojęcie i rodzaje odsetek. Zakaz anatocyzmu.

Odsetki należą się tylko wtedy, kiedy wynika to z czynności prawnej, z ustawy, orzeczenia Sądu lub decyzji administracyjnej i mają charakter świadczeń okresowych.

Odsetki mogą być:

• ustawowe( kapitałowe)- wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy (ustalone są max odsetki),

• umowne- nie ma żadnych ograniczeń; zależą od oświadczenia woli przez 2 strony.

Zakaz anatocyzmu - polega na tym, że istnieje zakaz naliczania odsetek od odsetek.

41.Zobowiązania solidarne. Zobowiązania podzielne

Zobowiązanie może być solidarne bądź po stronie dłużników bądź po stronie wierzycieli.

Art. 366- Solidarność dłużników

§ 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).
§ 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.

Art. 367. Solidarność wierzycieli
§ 1. Kilku wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób , że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich (solidarność wierzycieli).
§ 2. Dłużnik może spełnić świadczenie, według swego wyboru, do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Jednakże w razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk.

Podstawę dla rozróżnienia zobowiązań podzielnych i niepodzielnych stanowi charakter świadczenia. Zgodnie z art., 379 § 2 k.c. Świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości. Świadczenie pieniężne jest zaś zawsze podzielne, a świadczenie, którego przedmiotem są rzeczy oznaczone co do gatunku, są z reguły podzielne. Niekiedy niepodzielność świadczenia może wynikać z natury stosunku prawnego i jego celu.

Zgodnie z art.379§ 1 k.c., jeżeli jest kilku dłużników albo kilku wierzycieli, a świadczenie jest podzielne, zarówno dług, jak i wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest dłużników albo wierzycieli. Części te są równe, jeżeli z okoliczności nie wynika nic innego.

42.Zasada swobody umów i jej ograniczenia.

Do zawierania umów i ich treści odnosi się w prawie zobowiązaniowym zasada swobody umów. Zasada ta jest fundamentem całokształtu przepisów zobowiązaniowych, zajmuje naczelne miejsce wśród zasad obowiązujących w prawie zobowiązań, uznając autonomię jednostki przy kształtowaniu zobowiązań umownych. Pewne jak, typowe i powtarzające się w stosunkach cywilno prawnych rodzaje umów tzw. umowy nazwane, jak np. sprzedaż, darowizna, dzierżawa, najem itp.

Ustawodawca unormował w części szczegółowej prawa zobowiązań. Strony mogą także zawierać inne umowy- nienazwane albo mieszane, do których stosuje się przepisy kodeksu cywilnego dotyczące czynności prawnych i umów w ogólności.

Zgodnie z art.353 k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się własności( naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z wyżej cytowanego przepisu wynika, że swoboda stron w określonym stosunku zobowiązaniowego nie jest absolutna, gdyż ograniczona jest tak co do treści, jak i celu. Niedopuszczalne jest takie ustalenie treści stosunku zobowiązaniowego lub jego celu, w wyniku którego doszłoby do naruszenia przepisów o charakterze iuris cogentis, i to zarówno kodeksu cywilnego, jak i ustaw szczególnych.

Zgodnie z art. 58 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

43. Klasyfikacja umów (podział na kategorie według rożnych kryteriów)

Umowy- rodzaje

1. Losowe

2. Nazwane

3. Nienazwane

4. Mieszane

5. Dotyczące się osób trzecich

6. Trzecich świadczenie przez osobę trzecia

7. O zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią od obowiązku świadczenia

8. Oświadczenie na rzecz osoby trzeciej

9. Przedwstępna

44. Umowa przedwstępna

Umową przedwstępną jest umowa przygotowująca zawarcie umowy właściwej między tymi samymi stronami. Strony tej umowy zobowiązują się do zawarcia umowy w przyszłości.

Prawa i obowiązki stron

Jeśli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przedwstępnej i każda z nich wyznaczyła inny termin strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie.

Upoważniony może zadąć od strony zobowiązanej, aby złożyła oświadczenie woli określonej treści, jeśli strona ta nie złoży takiego oświadczenia to strona uprawniona ma prawo złożyć roszczenie przeciwko zobowiązanemu o nakazanie złożenia takiego oświadczenia woli na podstawie kodeksu cywilnego art. 64.

45. Dodatkowe zastrzeżenia umowne

Zadatek - jest to kwota pieniędzy dawana przez jedną stronę drugiej przy zawarciu umowy. W razie realizacji umowy zadatek stanowi cześć świadczenia. Gdy nie dochodzi do wykonania umowy z winy dającego ten traci zadatek z winy dającego może zadąć zwrotu podwójnej wysokości zadatku. Z winy obu stron lub braku winy obu stron zadatek należy zwrócić.

Zaliczka - kwota pieniędzy płacona przez jedną ze stron, drugiej na poczet świadczenia. Gdy umowa nie zostaje wykonana zaliczka podlega zwrotowi i co się z tym wiraże, gdy nie dojdzie do transakcji (zlecenia, umowy)

Umowne prawo odstąpienia - polega na tym że strony mogą zastrzec w umowie że każdej z nich lub jednej z nich będzie przysługiwało prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonuje się przez złożenie oświadczenia woli.

Odstąpienie - modyfikacja umowy prawa odstąpienia i polega na tym, że odstąpienie od umowy będzie skuteczne dopiero z chwilą założenia odpowiedniej kwoty pieniężnej. Odstąpienie uzależnia wykonanie umowy.

Kara umowna - jest surogentem odszkodowania art. 483 KC można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przestrzec w umowie.

46. Zadatek a zaliczka. Prawa i obowiązki stron wynikające z zadatku i zaliczki.

Zadatku nie należy utożsamiać z zaliczką, która jest sumą wypłaconą na poczet przyszłych należności nie zaś w celu zabezpieczenia wykonania umowy. Roszczenie związanie z zadatkiem podlegają przedawnieniu na zasadach ogólnych (art. 118 KC)

Jeśli jest ustanowiony zadatek to strona, która chciałaby odstąpić od umowy musi liczyć się z tym ze straci zadatek nawet gdyby jej odstąpienie od umowy nie spowodowało żadnej szkody dla drugiej strony.

W razie nie wykonania umowy przez drugą stronę uprawniony może według swojego wyboru albo dochodzić wykonania umowy albo bez wyznaczenia dodatkowego terminu od umowy odstąpić i pobrany zadatek zatrzymać a jeśli go sam dał może domagać się jego podwójnego jego zwrotu.

47. Bezpodstawne wzbogacenie

Pojęcie

KC określa bezpodstawne wzbogacenie się jako uzyskanie bez podstawy prawnej korzyści majątkowej kosztem innej osoby.

Przyczyny bezpodstawnego wzbogacenia się

1. Przez działanie samego wzbogaconego ( np. użycia cudzych materiałów do budowy domu)

2. Wskutek działania samego zubożonego ( np. budowy domu na cudzym gruncie)

3. Na skutek działania osoby trzeciej (np. osoba trzecia zapłaciła dług osoby wzbogaconej)

4. W skutek zdarzeń nie zależnych od woli ludzkiej będących wynikiem działania sił przyrody ( np. wezbrana rzeka odrywa cześć gruntu i przyłącza go do pola sąsiada)

48. Pojęcie czynu niedozwolonego, zasady i przesłanki odpowiedzialności deliktowej.

Czynem niedozwolonym nazywamy działania niezwiązane z istniejącym stosunkiem zobowiązaniowym, wyrządzających komuś szkodę, za która ustawa czyni kogoś odpowiedzialnym przy spełnieniu przez ustawę przesłanek. Działania te powodują samoistne powstanie zobowiązania.

Odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych charakteryzuje to, że przed powstaniem szkody poszkodowanego nie łączy z reguły z osobą odpowiedzialną za szkodę żaden stosunek prawny.

Zadaniem odpowiedzialności z tytułu wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym jest udzielenie ochrony wszystkim osobom a więc zabezpieczenie interesów wszystkich osób w razie naruszenia lub nawet zagrożenia ich praw przez różnorodne działania ludzkie lub zdarzenia mogące wyrządzić szkodę.

Rolą zobowiązań z tytułu czynów niedozwolonych jest realizacja funkcji kompensacyjnej oraz prewencyjno- wychowawczej, gdyż obciążenie osoby odpowiedzialnej obowiązkiem naprawienia szkody ma na celu poza naprawieniem wyrządzonej poszkodowanemu szkody zapobieżenie wyrządzenia w przyszłości w podobnych okolicznościach szkód przez tego sprawcę lub przez inne osoby.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym często nazywana jest odpowiedzialnością deliktową, co jest skrótem myślowym mającym swe historyczne uzasadnienie. Delikt w historycznym i tradycyjnym pojęciu to działanie ludzkie zawinione. Odpowiedzialność za szkodę łączono, bowiem w dawniejszych czasach tylko z czynem zakazanym i zawinionym.

49. Wyłączenie odpowiedzialności deliktowej

Sprawca, który ponosi odpowiedzialność na zasadzie winy musi być poczytalny, czyli wykazywać brak wad w zakresie swobody przejawiania woli i możliwości przewidywania skutków swojego postępowania, chyba że zakłócenie czynności psychicznych ma miejsce wskutek użycia napojów odurzających lub innych podobnych środków (art. 425 par. 2 KC). Jednak przy braku osoby odpowiedzialnej za nadzór takiego sprawcy można mimo wszystko żądać naprawienia szkody bezpośrednio przez sprawcę, zwłaszcza, jeśli z porównania stanu majątkowego sprawcy i poszkodowanego wynika, iż wymagają tego zasady współżycia społecznego (art. 428 KC).

Istnieje kilka postaci wyłączeń odpowiedzialności:

• Jeżeli była oparta na zasadzie winy - ekskupacja,

• Jeżeli była oparta na zasadzie ryzyka - egzoneracja:

• siła wyższa (łac. vis maior),

• Szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego,

• Szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby trzeciej, za którą dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.

50.Pojęcie i rodzaje szkody sposoby jej naprawiania.

Szkodą jest każdy uszczerbek dobrach przez prawo chronionych. Szkoda może występować w dwojakiej postaci:

1. W postaci straty tj. rzeczywistego uszczuplenia majątku poszkodowanego

2. Poszkodowanego postaci utarty korzyści, która poszkodowany byłby otrzymał gdyby mu szkody nie wyrządzono

51. Ograniczenie odpowiedzialności odszkodowawczej

Istnieje możliwość odszkodowania tylko do części uszczerbku rzeczywiście poniesionego przez poszkodowanego ze względu na ujęcie w Kodeksie cywilnym kwestii związku przyczynowego. Zgodnie bowiem z art. 361 k.c. , zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zniechęcenia z którego szkoda wynikła i w granicach tych naprawienie szkody obejmuje straty które poszkodowany poniósł oraz korzyści które mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie wyrządzono. Przepis ten ogranicza wiec zakres odpowiedzialności za powstałą szkodę

52. Pojęcie dóbr osobistych i sposoby naprawienia szkody.

Do dóbr osobistych człowieka w szczególności zaliczane są: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska (art. 23 KC). Dobra osobiste są atrybutem wszystkich osób fizycznych, jednakże prawo cywilne (art. 43 KC) przewiduje, iż przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych należy stosować również odpowiednio do osób prawnych. W procesach sądowych najczęściej wskazywanymi dobrami osobistymi są dobre imię i godność człowieka, które to składają się na użyte w art. 23 KC pojęcie czci.

Naprawienie szkody powinno nastąpić w taki sposób by uszczerbek poniesiony przez poszkodowanego został wyrównany. Naprawienie szkody może polegać albo na restytucji naturalnej, czyli przywróceniu stanu poprzedniego albo na zapłacie tytułem odszkodowania odpowiedniej sumy pieniężnej. Restytucja naturalna ma na celu przywrócenie sytuacji, która istniałaby gdyby nieprawidłowe działanie lub zaniechanie nie miało miejsca. Obejmuje ona zarówno przywrócenie poprzedniego stanu faktycznego, ( np. naprawienie uszkodzonego samochodu), jak i prawnego ( np. zwolnienie z długu, jeśli szkoda polegała na zwiększeniu pasywów). Naprawienie szkody drogą rekompensaty pieniężnej oznacza zapłatę poszkodowanemu sumy pieniężnej, która odpowiada wysokości szkody ustalonej według miernika wartości, jakim jest pieniądz. Restytucja pieniężna wychodzi z założenia, że poszkodowany dzięki uzyskanej sumie pieniężnej będzie mógł nabyć inne przedmioty w miejsce zniszczonych lub uszkodzonych.

53. Wygaśnięcie zobowiązań ogólne zasady.

Wygaśnięcie zobowiązania najczęściej następuje przez spełnienie świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania i w sposób odpowiadający regułom określonym w art. 354 k.c. Jeżeli wierzyciel na zaspokojenie swego roszczenia przyjmuje inne świadczenie w miejsce wykonania wygasa także zobowiązanie. Istnieją wypadki wygaśnięcia zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela. Systematyzując przyczyny wygaśnięcia zobowiązania można wyodrębnić dwa zasadnicze grupy: pierwsza - przyczyny powodujące wygaśnięcie zobowiązania z uwagi na zaspokojenie wierzyciela, druga- przyczyny powodujące wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela. Do stanów faktycznych prowadzących do wygaśnięcia zobowiązania, które zarazem powodują zaspokojenie interesu wierzyciela należy zaliczyć potracenie, odnowienie, złożenie do depozytu sądowego. Nie powoduje zaś zaspokojenie wierzyciela: dobrowolne zwolnienie z długu, niemożliwość świadczenia, rozwiązanie stosunku prawnego.

54. Skutki niewykonania zobowiązań umownych (art. 471 i nast. k.c.).

Art. 471.
Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Art. 472.
Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności.
Art. 473.
§ 1. Dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi
§ 2. Nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi umyślnie.
Art. 474.
Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przepis powyższy stosuje się także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika.
Art. 476.
Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Art. 478.
Jeżeli przedmiotem świadczenia jest rzecz oznaczona co do tożsamości, dłużnik będący w zwłoce odpowiedzialny jest za utratę lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia, chyba że utrata lub uszkodzenie nastąpiłoby także wtedy, gdyby świadczenie zostało spełnione w czasie właściwym.
Art. 480.
§ 1. W razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika.
§ 2. Jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.
§ 3. W wypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.
Art. 481.
§ 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
§ 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
§ 3. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych.
Art. 482.
§ 1. Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.
§ 2. Przepis paragrafu poprzedzającego nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe.
Art., 485. ·Jeżeli przepis szczególny stanowi, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego dłużnik, nawet bez umownego zastrzeżenia, obowiązany jest zapłacić wierzycielowi określoną sumę, stosuje się odpowiednio przepisy o karze umownej.

55. Pojęcie i cel kary umownej (art. 483 i 484 k.c.).

Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.

W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba, że strony inaczej postanowiły.
Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana

56. Odstąpienie od umowy: pojęcie, źródła uprawnienia, skutki.

Szczególnym rodzajem umownego odstąpienia od umowy jest tzw. odstępne. Polega ono na tym, że strony podpisujące pomiędzy sobą umowę czasami zastrzegają prawo odstąpienia od niej za zapłatą oznaczonej sumy pieniężnej. Strona może odstąpić od umowy w drodze oświadczenia skierowanego do kontrahenta, pod warunkiem, że jednocześnie zapłaci odstępne.
Umowa zawierająca zastrzeżenie odstępnego powinna oznaczać termin, w ciągu, którego można skorzystać z prawa odstąpienia. W przypadku braku takiego terminu, spowodować to może nieważność umowy zastrzeżenia Prawo odstąpienia od umowy może również zostać zawarte pod pewnymi warunkami, czyli w wypadku, gdy dojdzie do pewnych okoliczności, które zostały zawarte w umowie, stronie będzie się należało odstępne.

Zawarta umowa może być jednocześnie rozwiązania. Powinna być przez strony dotrzymana bez względu na zaistniałe później okoliczności. Tylko w wyjątkowych wypadkach Kodeks cywilny daje jednej ze stron prawo odstąpienia od umowy, np. przy umowach wzajemnych - wzajemnych razie niewykonania zobowiązania przez drugą stronę. Zgodnie z art. 491 $ 1 zd 1 k.c , jeśli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej druga może wyznaczyć jej odpowiedni termin do wykonania z zagrożeniem iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Zgodnie z art. 721 zd 1 kc. , dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony.

57. Potrącenie przesłanki, forma czynności prawnej, skutek.

Potrącenie inaczej kompensacja następuje, gdy dane podmioty będące wobec siebie wierzycielami nie spełniają świadczeń, a jeden z nich zamiast spełniać swoje świadczenie umarza je przez zaliczenie świadczenia drugiej strony na poczet swojej należności. Kompensacja może mieć dwojaki charakter: potrącenia umownego w skutek wzajemnej umowy pomiędzy wierzycielami oraz potrącenia ustawowego, które następuje w drodze przyjętej w kodeksie cywilnym, poprzez oświadczenie woli jednego z wierzycieli, skierowanego do drugiego, przy spełnieniu określonych przesłanek ustawowych. Oto one:

1. dwie strony muszą być względem siebie wierzycielami i dłużnikami;

2. przedmiotem są rzeczy lub pieniądze oznaczone co do gatunku;

3. obie wierzytelności są wymagalne;

4. wierzytelność osoby dokonującej potrącenia musi być zaskarżalna.

Skutkiem potrącenia jest umorzenie obu wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej, następuje od chwili, w której potrącenie stało się możliwe.

W drodze takiego potrącenia nie mogą być umorzone takie wierzytelności jak: nieulegające zajęciu, wynikające z czynów niedozwolonych, co, do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne oraz wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania.

58. Przelew wierzytelności istota, forma czynności, prawa i obowiązki stron.

Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), o ile nie jest to sprzeczne z ustawą, umową lub właściwości zobowiązania.

Dotychczasowy wierzyciel to cedent, nowy wierzyciel to cesjonariusz.

Nie można przelewać zobowiązań związanych z osobą dłużnika np. umów o pracę, dzieło, zlecenie. Przeniesienie wierzytelności z dokumentu na okaziciela odbywa się wraz z przeniesieniem prawa własności tego dokumentu. Przenoszenie wierzytelności weksli i czeków odbywa się na zasadach prawa wekslowego, a nie KC. Przelew może obejmować część wierzytelności, np. odsetki.

Nie ma konieczności powiadamiania dłużnika o zbyciu wierzytelności, choć leży to w interesie np. cesjonariusza. Wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela polega na wykupieniu za pisemną zgoda od wierzyciela długu dłużnika.

59.Przejęcie długu istota, forma czynności prawnej, skutek.

1. Przejęcie długu polega na zmianie osoby dłużnika. Wymaga ono zgody zarówno dłużnika jak i wierzyciela. Mogą tu wystąpić dwa warianty:

1. umowa między dłużnikiem a osoba trzecią za zgodą wierzyciela

2. umowa między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika

2. Przejęcie ma formę pisemną pod rygorem nieważności.

3. Jest ono bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna.

Przejmującemu dług przysługują przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które miał dotychczasowy dłużnik, z wyjątkiem zarzutu potrącenia z wierzytelności dotychczasowego dłużnika. Przejmujący dług nie może powoływać się względem wierzyciela na zarzuty wynikające z istniejącego między przejmującym dług a dotychczasowym dłużnikiem stosunku prawnego, będącego podstawą prawną przejęcia długu; nie dotyczy to jednak zarzutów, o których wierzyciel wiedział. Jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę trzecią, poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą przejęcia długu, chyba, że poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia.

60. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika.

Ochrona interesów wierzyciela wymaga niekiedy roszczenia skuteczności jego wierzytelności poza ścisły stosunek względny poza pierwotnym dłużnikiem.

Ochrona ta polega na:

• skardze pauliańskiej, która w kodeksie cywilnym nosi nazwę ochrony wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika,

• uznaniu umowy za bezskuteczną(bezskuteczność względna) w stosunku do wierzyciela, jeżeli dłużnik zawarł umowę, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwość zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela,

• odpowiedzialność osoby trzeciej z tytułu czynów niedozwolonych, jeżeli osoba trzecia bezprawnie i w sposób zawiniony uniemożliwi dłużnikowi wykonanie zobowiązania,

• zobowiązania realne - polegają na wskazaniu osoby dłużnika przez określenie sytuacji tej osoby względem danej rzeczy np. wpisanie do księgi wieczystej prawa najmu, pierwokupu, są skuteczne wobec każ doczesnego właściciela nieruchomości

• zobowiązania niezupełne- istnieją, ale nie korzystają z prawnej ochrony np. długów karcianych

61. Umowa sprzedaży pojęcie, prawa i obowiązki stron, rodzaje sprzedaży.

Sprzedaż jest umową, w której jedna ze stron(zbywca - sprzedawca) zobowiązuje się przenieść własność rzeczy i wydać ją drugiej stronie(nabywający - kupującemu),a nabywca zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić. Umowa sprzedaży jest więc umową konsensualną - dochodzi do niej poprzez zgodne oświadczenie woli stron.

Sprzedawca zobowiązany jest do przeniesienia prawa własności i wydania rzeczy, kupujący do zapłacenia i odbioru rzeczy. Umowa sprzedaży nie przenosi prawa własności, jedynie zobowiązuje do tego sprzedawcę - ma jedynie skutki obligacyjne. Dzieje się tak w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku. W przypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości przeniesienie praw własności następuje równocześnie z zawarciem umowy.

Forma umowy sprzedaży jest zazwyczaj ustna. Jeśli wartość sprzedaży przekracza 2 tys. zł. zalecana jest forma pisemna ze względu na ew. postępowanie dowodowe. W przypadku sprzedaży nieruchomości konieczna jest forma aktu notarialnego. Forma pisemna jest również konieczna przy sprzedaży ratalnej. Wszystkie towary przeznaczone do sprzedaży detalicznej powinny być oznaczone ceną. W przypadku niektórych cen, istnieją administracyjne ograniczenia ich kreowania (gaz, węgiel, elektryczność).W przypadkach spornych za moment wydania rzeczy uznajemy moment przekazania rzeczy przewoźnikowi. Jeśli kupujący zauważy ubytek wartości rzeczy powinien podjąć działania mające na celu ustalenie odpowiedzialności przewoźnika. Sprzedający ponosi koszty opakowania, zważenia etc. rzeczy, kupujący koszty przewozu, ubezpieczenia. Pozostałe koszty ponoszą obie strony po połowie.

Zastrzeżenie specyfikacji polega na tym, że umowa nie precyzuje dokładnie właściwości sprzedawanej rzeczy. Dochodzi do tego później, w wyznaczonym terminie. Jeśli do oznaczenia nie dojdzie, sprzedawca dostaje uprawnienia przysługujące wierzycielowi w razie zwłoki dłużnika ze spełnienia świadczenia wzajemnego lub sam może oznaczyć daną rzecz.

Zastrzeżenie wyłączności polega na tym, że kupujący ma wyłączne prawo do nabywania danych towarów lub posiadania wpływów na danym terenie.

Rodzaje:

1. Sprzedaż na raty - umowa nie może ograniczać rękojmi. Obowiązkiem kupującego jest terminowe (lub przedterminowe - po odliczeniu kwoty stopy procentowej NBP) płacenie rat. Jeśli kupujący zalega z przynajmniej dwoma ratami, a suma zaległych środków przekracza 1/5 ceny, sprzedawca może: odstąpić od umowy lub wezwać do natychmiastowej spłaty ceny (o ile umowa byłą zawarta na piśmie). W umowie ratalnej nie można wprowadzić postanowień mniej korzystnych od w/w.

2. Sprzedaż akwizycyjna - może być prowadzona za gotówkę lub na raty. Akwizytorem nazywamy osoby trudniące się handlem obnośnym.

3. Sprzedaż w handlu międzynarodowym - handel międzynarodowy to handel między podmiotami o różnej państwowości lub handel, w którym towar przekracza granicę. Strony podlegają systemowi prawnemu sprzedawcy, chyba, że uzgodniły inaczej.

4. Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa własności - według art. 589 k.c. sprzedawca rzeczy ruchomej może zastrzec własność tej rzeczy aż do uiszczenia przez kupującego pełnej ceny, sprzedawca zabezpiecza się w ten sposób przed możliwością rozporządzenia przez kupującego rzeczą i np. zbyciem jej osobom trzecim.(warunek zawieszający)

5. Sprzedaż na próbę - poczytuje się, w razie wątpliwości za zawartą pod warunkiem zawieszającym, że kupujący uzna przedmiot za dobry.

6. Sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu - w następstwie tej sprzedaży kupujący zobowiązany jest przenieść z powrotem na sprzedawcę własności rzeczy za zwrotem ceny i kosztów sprzedaży oraz nakładów

62. Rękojmia za wady istota, prawa i obowiązki stron, terminy.

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi nie wymaga specjalnych zastrzeżeń w umowie i opiera się na KC. Jest to odpowiedzialność obiektywna i nie zależy od winy ani szkody. Sprzedawca jest zwolniony z rękojmi, gdy kupujący wiedział o wadach w chwili zawarcia umowy (rz. ozn. co do toż.) lub wydania (rz. ozn. co do gat.).

1. Wady fizyczne występują wtedy, gdy przedmiot ma mniejszą wartość faktyczną niż by to wynikało z umowy.

2. Rzecz posiada wadę prawną, gdy osoba trzecia ma do niej jakieś prawa.

Podstawowe roszczenia kupującego w przypadku wad fizycznych:

• możność odstąpienia od umowy - każda wada może stanowić przyczynę odstąpienia od umowy i zwrotu, chyba, że sprzedawca natychmiast wymieni lub naprawi rzecz

• możność żądania obniżenia ceny - proporcjonalnie do obniżenia wartości

• możność żądania zamiany na rzeczy bez wad i naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia

• możność żądania usunięcia wady.

Klient ma miesiąc na zgłoszenie wady od momentu, w którym ma możliwość zbadania rzeczy. Jeżeli jest profesjonalistą (prowadzi działalność gospodarczą) musi o wadzie poinformować od razu. Utrata roszczeń z tytuły wad fizycznych nie ustaje mimo przekroczenia terminu, jeśli sprzedawca zataił wady produktu.

Ustawodawca troszczy się o obie strony: kupujący może żądać naprawienia szkody wynikłej z wadliwości towaru, ale jednocześnie jest zobowiązany do przechowywania wadliwej rzeczy na koszt sprzedającego aż do odbioru. W przypadku możliwości pogorszenia rzeczy ma obowiązek odsprzedania jej i/lub odesłania jej na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy.

Utrata uprawnień z tytułu rękojmi upływa po roku, chyba, że sprzedawca zataił wady produktu.

63. Pojęcie gwarancji jakości.

W wypadku, gdy kupujący otrzymał od sprzedawcy dokument gwarancyjny, co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że wystawca dokumentu (gwarant) jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub dostarczenia rzeczy wolnej od wad, jeżeli wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w gwarancji.

Jeżeli w gwarancji nie zastrzeżono innego terminu, termin ten wynosi jeden rok licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.

Jeżeli w gwarancji inaczej nie zastrzeżono, odpowiedzialność z tytułu gwarancji obejmuje tylko wady powstałe z przyczyn tkwiących w sprzedanej rzeczy.

Jeśli zamiast rzeczy wadliwej dostarczono nową, okres gwarancji się restartuje. W innym przypadku do okresu gwarancyjnego dolicza się okres naprawy.

64. Umowa o dzieło definicja, prawa i obowiązki stron.

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, zaś zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia. Przez „dzieło” należy rozumieć wytwór indywidualnej działalności człowieka, najczęściej ucieleśniony w przedmiotach materialnych, np.. garnitur szyty przez krawca. Umowa ta jest czynnością prawną odpłatną, konsensualną i wzajemną.

Praktyka zna dwa sposoby ustalania wynagrodzenia:

1. wynagrodzenie ryczałtowe, polegające na określeniu z góry wysokości wynagrodzenia w oznaczonej kwocie

2. wynagrodzenie kosztorysowe, określone na podstawie zestawienia planowanych prac przewidywanych kosztów

Przyjmujący zamówienie nie jest zobowiązany do osobistego wykonania dzieła, byleby dzieło miało cechy określone w umowie. Zamawiający jest uprawniony do kontrolowania wykonania dzieła.

Jeżeli zamawiający dostarczył materiały na wykonanie dzieła, to przyjmujący zamówienie jest obowiązany je wziąć, w odpowiedni sposób przedstawić rachunek i zwrócić należyta część.

Przyjmujący zamówienie obowiązany jest wydać gotowe dzieło, a zamawiający odebrać je, o ile jest ono odpowiedniej jakości.

Przyjmujący zamówienie odpowiada za wady fizyczne i prawne dzieła na zasadach określonych w przepisach o rękojmi przy sprzedaży, z tym, że należy dokonać rozróżnienia wad takich, które dadzą się usunąć(zamawiający może zażądać naprawy w wyznaczonym terminie a po nie dotrzymaniu go nie przyjąć „dzieła”)i takich, których usunąć się nie da (zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są istotne a jeżeli nie to może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku)

65. Umowa o roboty budowlane definicja, forma umowy, prawa i obowiązki.

Przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczania projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

W umowie o roboty budowlane, zawartej między inwestorem a wykonawcą(generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą podwykonawców. Do zawarcia przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora. Jeżeli inwestor w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą określonych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy. Do zawarcia umowy przez podwykonawcę z dalszym podwykonawcą jest wymagana zgoda inwestora i wykonawcy. Umowy, o których mowa, powinny być dokonane w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Zawierający umowę z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. Odmienne postanowienia umów są nieważne.

Forma umowy o roboty budowlane powinna być stwierdzona pismem. Wymagane przez właściwe przepisy dokumentacja stanowi część składową umowy.

66. Najem i dzierżawa pojęcia, prawa i obowiązki, wypowiedzenie umowy.

Najem przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu odpowiedni czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nieoznaczony.

Wynajmujący powinien wydać najemcy rzecz w stanie przydatnym, do umówionego użytku i utrzymywać ją w takim stanie przez czas trwania najmu. Drobne nakłady połączone ze zwykłym używaniem rzeczy obciążają najemcę. Jeżeli rzecz najęta ulega zniszczeniu z powodu okoliczności, za które wynajmujący odpowiedzialności nie ponosi, wynajmujący nie ma obowiązku przywrócenia stanu początkowego.

Wypowiedzenie najmu Jeżeli czas trwania najmu nie jest oznaczony, zarówno wynajmujący, jak i najemca mogą wypowiedzieć najem z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku z zachowaniem terminów ustawowych.

Ustawowe terminy wypowiedzenia najmu są następujące:

• gdy czynsz jest płatny w odstępach czasu dłuższych niż miesiąc, najem można wypowiedzieć najpóźniej trzy miesiące naprzód na koniec kwartału kalendarzowego;

• gdy czynsz jest płatny miesięcznie na miesiąc naprzód na koniec miesiąca kalendarzowego;

• gdy czynsz jest płatny w krótszych odstępach czasu na trzy dni naprzód;

• gdy czynsz jest dzienny na jeden dzień naprzód.

Jeżeli czas trwania najmu jest oznaczony, zarówno wynajmujący jak i najemca mogą wypowiedzieć najem w wypadkach określonych w umowie.

Dzierżawa przez umowę dzierżawy wydzierżawiając zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Może być również oznaczony w ułamkowej części pożytków.

Dzierżawca powinien wykonywać dzierżawę zgodnie wymaganiami prawidłowej gospodarki. Nie ma on prawa zmieniać przeznaczenia przedmiotu dzierżawy bez zgody wydzierżawiającego. Zgody takiej wymaga również poddzierżawienie przedmiotu dzierżawy czy oddania go osobie trzeciej do bezpłatnego użytkowania - brak takiej zgody może skutkować wypowiedzeniem dzierżawy bez zachowania terminów wypowiedzenia. Dzierżawca ma również obowiązek dokonywania tzw. Napraw koniecznych, czyli napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu dzierżawy w stanie niepogorszonym.

Wypowiedzenie dzierżawy, dzierżawę gruntu rolnego można wypowiedzieć z wyprzedzeniem rocznym. Inne dzierżawy - 6 miesięcy naprzód.

67. Jakie są podobieństwa i różnice między pożyczką a użyczeniem?

Umowa pożyczki przez umowę pożyczki zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tą samą ilość pieniędzy albo rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przekracza pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

Jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.

Umowa użyczenia przez umowę użyczenia używający zobowiązuje się zwolnić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.

Jeżeli biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub przeznaczeniem rzeczy, jeżeli powierza rzecz innej osobie niebędącej do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczności, albo, jeżeli rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia umowy, użyczający może żądać zwrotu rzeczy, chociażby umowa była zawarta na czas oznaczony.

Użyczenie jest umową nieodpłatną i to jest jej zasadnicza cecha, różniąca ją od pożyczki.

68. Umowa zlecenia pojęcie, prawa i obowiązki stron.

Umowa zlecenie polega na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Od umowy o pracę, umowę zlecenie odróżnia fakt, że zleceniobiorca nie podlega zleceniodawcy, pracuje samodzielnie w wyznaczonych przez siebie godzinach itp. Od umowy o dzieło różni się tym, że nie jest tzw. umową rezultatu. Przykładem może być tu umowa z adwokatem o obronę w sądzie. Zleceniobiorca zobowiązany jest do starannego działania. Domniemywa się, że przyjmujący zlecenie działa w imię zleceniodawcy. Osoba przyjmująca zlecenie musi je wykonać osobiście. Do zmiany konieczna jest zgoda zleceniodawcy. Zlecenie nie musi być odpłatne. Jeżeli zlecenie wymaga wydatków, zleceniodawca zobowiązany jest wypłacić zaliczkę. Umowę zlecenia można w każdej chwili wypowiedzieć - zleceniodawca musi wtedy pokryć koszty zleceniobiorcy i wypłacić mu odpowiednią część wynagrodzenia. Jeżeli umowę zrywa zleceniobiorca - jest on odpowiedzialny za powstałe z tego tytułu szkody.

Zlecenia nie przerywa śmierć zleceniodawcy. Przerywa je śmierć zleceniobiorcy.

69. Umowa spółki pojęcie, forma, prawa i obowiązki.

Jest to umowa należąca do nielicznych umów cywilnych, regulujących zasady organizacyjne współpracy dwóch lub więcej podmiotów w celu osiągnięcia zamierzonego celu gospodarczego. Zgodnie z kodeksem cywilnym przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, a w szczególności przez wniesienie wkładów. Spółka ta może mieć charakter dwustronny, ale również może przybrać formę stosunku prawnego wielostronnego.

Na gruncie polskiego prawa cywilnego spółka cywilna nie ma osobowości prawnej. Podstawowym, więc skutkiem zawarcia umowy spółki cywilnej jest powstanie odrębnego majątku spółki, który to majątek stanowi współwłasność łączną wspólników. Majątek ten tworzą wkłady wniesione przez wspólników oraz wszystko to, co spółka nabyła w toku swej działalności. Każdy wspólnik ma w majątku spółki tylko udział, którym nie może rozporządzać, a jego wierzyciel nie może się zaspokoić z tego udziału.

Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie całym swoim majątkiem.

Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie.

W stosunkach wewnętrznych każdy ze wspólników jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Prawo reprezentacji spółki wobec osób trzecich wynika z umowy spółki lub z uchwały wspólników.

Każdy ze wspólników może wystąpić ze spółki z ważnych powodów w drodze wypowiedzenia umowy spółki i to bez zachowania terminów wypowiedzenia. W razie śmierci wspólnika jego spadkobiercy wstępują do spółki na jego miejsce tylko wtedy, gdy zastrzega to umowa spółki. Każdy ze wspólników może domagać się również rozwiązania spółki przez sąd z ważnych powodów, odnoszących się do całej spółki, a nie tylko do jego osoby.

Zasada jest, że każdy wspólnik w równym stopniu uczestniczy w zyskach i stratach spółki. Jednak wolno im ustalić inny stosunek udziału w zyskach i stratach, z tym, że nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach. Podział i wypłata zysku następuje po rozwiązaniu spółki, a w odniesieniu do spółek trwających dłużej - po zakończeniu każdego roku obrachunkowego.

70. Umowa poręczenia.

Jest jedną z podstawowych instytucji służących zabezpieczeniu wierzytelności. Poręczenie należy do osobistych zabezpieczeń wierzytelności, co oznacza, że poręczyciel odpowiada za dług główny całym swoim majątkiem. Przez umowę tą poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela do wykonania zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik nie wykonał zobowiązania.

Dla ważności poręczenia kodeks cywilny zastrzega, aby oświadczenie poręczyciela zostało złożone w formie pisemnej.

Poręczyciel zasięga wobec wierzyciela własne zobowiązanie, chociaż ma ono charakter akcesoryjny wobec długu głównego.

Ta akcesoryjność odpowiedzialności poręczyciela polega oznacza, że:

1. nieważność długu głównego powoduje nieważność poręczenia,

2. umorzenie długu głównego powoduje wygaśnięcie poręczenia,

3. o zakresie odpowiedzialności poręczyciela rozstrzyga każdorazowy zakres odpowiedzialności dłużnika głównego,

4. poręczycielowi służą przeciwko wierzycielowi wszystkie te zarzuty, jakie może podnieść dłużnik główny.

Odpowiedzialność poręczyciela występuje równolegle z odpowiedzialnością dłużnika głównego(poręczyciel jest odpowiedzialny wobec wierzyciela jako współdłużnik solidarny). W porównaniu jednak z odpowiedzialnością współdłużnika solidarnego odpowiedzialność poręczyciela różni się tym, iż z chwilą zaspokojenia wierzyciela dług nie wygasa, gdyż poręczyciel wstępuje w dotychczasowy stosunek prawny w miejsce zaspokojonego wierzyciela.

71. Pojęcie i rodzaje weksli.

Weksel jest papierem wartościowym, gdyż posiadanie jego jest warunkiem wykonywania wszelkich praw wekslowych. Zapłata zaś weksla następuje za jego wręczeniem płacącemu (za zwrotem weksla). Tak jak niektóre inne papiery wartościowe weksel podlega w razie zaginięcia umorzeniu (amortyzacji). Weksel jako papier wartościowy może być przedmiotem, obrotu na giełdzie, podobnie bowiem jak inne towary i papiery wartościowe (akcje, obligacje) i sprzedawany tam przenosi własność na inne osoby.

Rozróżnia się dwa rodzaje weksli:
- weksel trasowany, zwany również ciągnionym,
- weksel własny.

Weksel trasowany jest dokumentem zawierającym sformułowanie przez wystawcę polecenie zapłaty, skierowanie do określonej osoby, z żądaniem zapłacenia innej osobie sumy wekslowej w oznaczonym czasie i miejscu.
Jeżeli osoba ta, zwana trasantem, przyjmie i podpisze weksel, wówczas przyjmuje na siebie realizację zobowiązania wymienionego na wekslu.

Weksel własny zawiera przyrzeczenie wystawcy weksla ( trasanta ) bezwarunkowego zapłacenia określonej sumy wekslowej w podanym czasie i miejscu. Wystawca weksla swoim podpisem przyjmuje na siebie
realizację zobowiązania wpisanego na wekslu.

Funkcje weksla:
- funkcja płatnicza - wręczany jest zamiast zapłaty przy zakupie towarów bądź usługę, wręczenie go nie może być uważane za równoznaczne z zapłatą
- funkcja kredytowa - wyraża się w odroczonym terminie płatności należności za zakupione towary lub usługi od daty oznaczonej na wekslu. Tym samym dłużnikowi zostaje udzielony przez wierzyciela „kredyt kupiecki”.
- funkcja obiegowa - związana jest z możliwością nieograniczonego przenoszenia praw wekslowych z jednej osoby na drugą za pomocą indosu. W związku z tym jeden i ten sam weksle może być wręczony jako zapłata w wielu transakcjach handlowych.
- funkcja gwarancyjna - polega na zabezpieczenie zapłaty weksla przez wszystkie osoby na nim podpisane. Jednocześnie możliwość dochodzenia wierzytelności w trybie postępowania nakazowego umożliwia szybkie uzyskanie zaspokojenia roszczeń z weksla.
- funkcja refinansowa - wyraża się w możliwości złożenia weksla w banku do dyskonta, czyli do wykupienia go przez bank przed terminem płatności. Wierzyciel może więc uzyskać sumę wekslową pomniejszoną o dyskont, bez czekania na nadejście płatności weksla.

72. Odpowiedzialność wystawcy i poręczyciela wekslowego.

Charakter poręczenia wekslowego - poręczenie weksla jest zobowiązaniem :
a) akcesoryjnym - poręczyciel wekslowy odpowiada jak ten, za kogo poręczył tzn. poręczyciel akceptanta odpowiada tak jak akceptant, poręczyciel indosanta jak indosant, poręczyciel wystawcy jak wystawca itp.
b) samoistnym - zobowiązanie poręczyciela jest ważne chociażby nawet zobowiązanie, za które poręczył było nie ważne z jakiegokolwiek powodu z wyjątkiem wady formalnej weksla.
c) solidarnym - poręczyciel odpowiada za zapłatę weksla solidarnie z innymi dłużnikami wekslowymi oraz może po wykupieniu weksla dochodzić roszczenia zwrotnego w całości, ale jedynie od osób, które podpisały się na wekslu przed nim.

73. Pojęcie, przedmiot i rodzaje dziedziczenia.

Dziedziczenie jest szczególnego rodzaju następstwem prawnym po osobie zmarłej. Jest to tzw. sukcesja uniwersalna, polegająca na tym, że spadkobierca nabywa wszystkie wchodzące w skład spadku prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, a jeżeli jest kilku spadkobierców, całość przechodzi na nich w częściach idealnych, określonych ułamkowo. Nabycie praw i obowiązków ma charakter nabycia pochodnego.

Z chwilą śmierci osoby fizycznej przysługujące jej prawa majątkowe oraz ciążące na niej obowiązki majątkowe przechodzą na określone osoby fizyczne lub prawne, zgodnie z rzeczywistą wolą osoby zmarłej ( w razie dziedziczenia testamentowego ) lub domniemaną wolą osoby zmarłej ( w razie dziedziczenia ustawowego ).

Dziedziczenie polega na przejściu ogółu praw i obowiązków majątkowych objętych spadkiem na jednego lub kilku spadkobierców mających zdolność do dziedziczenia.

Rodzaje dziedziczenia:

- dziedziczenie testamentowe

- dziedziczenie ustawowe

Przedmiot dziedziczenia to prawa i obowiązki majątkowe objęte spadkiem.

74. Dziedziczenie testamentowe, pojęcie, rodzaje testamentów.

Gdy spadkodawca pozostawił ważny testament wtedy dziedziczenie odbywa się na podstawie testamentu.

Testament jest czynnością prawną na mocy której za życia określonej osoby dochodzi do ustalenia kto, w jakich częściach odziedziczy po śmierci tej osoby jej majątek, względnie jakie składniki tego majątku mają być zapisane i komu itp. Testament, oprócz typowych zapisów może także zawierać szereg postanowień szczegółowych (np. ustanowienie tzw. zapisów i poleceń, powołanie wykonawcy testamentu, powołanie fundacji itp.). Sporządzenie testamentu ma na celu zwykle zmianę porządku dziedziczenia ustawowego.

Z punktu widzenia formy, w jakiej można sporządzić testament możemy wyróżnić trzy podstawowe:
· testament notarialny (sporządzony przed notariuszem w formie aktu notarialnego);
· testament pisemny
· testament ustny (osoba zamierzająca rozporządzić swoim majątkiem w ten sposób winna oświadczyć swoją wole wobec przewodniczącego zarządu gminy, sekretarza gminy lub kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w obecności co najmniej dwóch świadków)

Obok form podstawowych istnieją jeszcze tzw. testamenty szczególne, do których zalicza się:
- testament ustny, sporządzony w obawie rychłej śmierci. Oświadczenie woli składa się ustanie w obecności trzech świadków. Przed upływem roku treść oświadczenia winna zostać spisana ze wskazaniem miejsca i daty złożenia oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, oraz podpisana przez spadkodawcę i dwóch świadków lub przez wszystkich trzech świadków.
- testament sporządzony na statku morskim lub powietrznym.
- testament wojskowy.
Wszystkie testamenty szczególne mają przejściowy charakter i tracą swoją moc z upływem sześciu miesięcy od momentu w którym ustały przyczyny dla których nie można było dochować zwykłej formy testamentu.

75. Dziedziczenie ustawowe, kategorie dziedziczenia, zasady dziedziczenia w I kategorii.

Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. W dziedziczeniu ustawowym co do części spadku ma miejsce, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które zostały powołane do całości spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Przy czym w ostatnim wypadku dziedziczenie ustawowe nie występuje jeżeli działa podstawienie lub przyrost . Reguły dziedziczenia ustawowego mogą być uważane za zastępujące wole spadkodawcy.

Dziedziczenie spadkobierców grupy pierwszej
Małżonek spadkodawcy i jego dzieci dziedziczą w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ spadku. Jeżeli małżonkowie pozostają w wspólności majątkowo-małżeńskiej, z chwilą śmierci jednego z nich wspólność ustaje, zaś do majątku nią objętego stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych - udziały małżonków są równe, przy czym istnieje możliwość ustalenia nierównych udziałów. Gdy udziały małżonków są równe - oznacza to, że w skład spadku wchodzi połowa dotychczasowego majątku wspólnego, a więc małżonek pozostaje jedynym uprawionym co do drugiej połowy, a ponadto uzyskuje co najmniej ¼ z drugiej połowy, np. Spadkodawca pozostawia żonę i 4 dzieci. Małżonkowie pozostawali w wspólności majątkowej. Po śmierci spadkodawcy udział w spadku wygląda następująco. Żona ½ - jako część przypadającą jej z tytuły wspólności majątkowej oraz ¼ x ½ = 1/8 pozostałego majątku, czyli w sumie 5/8 spadku. Dzieci zaś otrzymują pozostałą część w częściach równych, tj. po 3/32
Dzieci i dalsi zstępni
Jeżeli spadkodawca nie pozostawał w związku małżeńskim lub jeżeli jego małżeństwo zostało unieważnione po jego śmierci, a także małżonek został wyłączony od dziedziczenia na podstawie art. 940 KC do dziedziczenia dochodzą dzieci. Dziedziczą one w częściach równych. Jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku, jego udział przypada jego dzieciom (wnukom spadkodawcy) w częściach równych. Określenie wielkości udziałów dzieci spadkodawcy następuje według głów, natomiast dalszych zstępnych według szczepów.
np. Spadkodawca miał dwoje dzieci, a każde z nich miało dwoje zstępnych. Jeden z spadkobierców umiera przed otwarciem spadku, a więc wedle tego co zostało powiedziane, do spadku dochodzą jego dzieci (wnukowie spadkodawcy). Części spadku wyglądają następująco: dziecko spadkodawcy ½ część majątku, zaś jego wnukowie po 1/6
Osoby przysposobione dziedziczą w taki sam sposób po przysposabiającym jak dzieci i dalsi zstępni.

Kategorie dziedziczenia

Mogą być sytuacje, że jedni dziedziczą tylko z ustawy, a inni tylko z testamentu albo też może być tak, że te same osoby dziedziczą i z ustawy i z testamentu. Krąg spadkobierców ustawowych wyznaczany jest przez związki rodzinne. Są to związki wynikające z małżeństwa, przysposobienia oraz węzłów krwi. Kodeks cywilny przewiduje ustawowe dziedziczenie następujących bliskich spadkodawcy:

• zstępnych ( dzieci, wnuki, prawnuki )

• małżonka ( jeżeli nie pozostaje w separacji )

• rodziców

• rodzeństwa

• zstępnych rodzeństwa

Do kategorii spadkobierców ustawowych należą też, w określonym zakresie, osoby pozostające w stosunku przysposobienia. Krąg osób uprawnionych do dziczenia ustawowego jest więc zbliżony do kręgu osób uprawnionych i zobowiązanych do alimentacji. Nie jest to przypadkowe, a wynika między innymi z tego, że nasze prawo spadkowe ma za zadanie umacniać więź rodzinną. W określonych przypadkach spadkobiercą ustawowym może być także gmina albo Skarb Państwa.

Spadkobierców ustawowych można podzielić na cztery grupy:

• małżonek i zstępni spadkodawcy

• małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa

• gmina

• Skarb Państwa

76. Wydziedziczenie ( art. 1008 - 1011 ).

Wydziedziczenie to pozbawienie zstępnych, małżonka i rodziców spadkodawcy prawa do zachowku. Może ono być dokonane wyłącznie z przyczyn wskazanych przez ustawodawcę w art. 1008 k.c.

Wydziedziczenie może nastąpić, gdy uprawniony do zachowku:

- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,

- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,

- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Żadne inne przyczyny nie mogą stanowić podstawy wydziedziczenia. Działanie musi być uporczywe, co oznacza że nie ma ono charakteru jednostkowego, incydentalnego ale ma cechy stałości, trwałości. Obowiązki rodzinne to przede wszystkim obowiązki opieki, pomocy osobistej i finansowej (w tym obowiązek alimentacyjny), uczestniczenia w życiu rodzinnym (utrzymywanie stałych kontaktów). Uchylanie się od tych obowiązków musi wynikać z świadomego działania lub zaniechania uprawnionego. W przypadku gdy z przyczyn od niego niezależnych nie mógł on tych obowiązków wypełniać (np. choroba), nie może być to podstawą wydziedziczenia.

Spadkodawca może uprawnionego do zachowku pozbawić tego uprawnienia wydziedziczając go. Może tego dokonać wtedy, gdy uprawniony do zachowku:

- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

   

Wydziedziczenie musi mieć formę testamentu, przy czym konkretna przyczyna wydziedziczenia musi wynikać z treści testamentu. Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.

Wydziedziczenie będzie nieważne, jeśli uprawniony do zachowku wprawdzie zachował się nagannie, ale zachowanie takie miało charakter incydentalny. Ponadto gdy postępowanie uprawnionego do zachowku, będzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, lub było uporczywe, to jednak spadkodawca nie sprzeciwiał się takiemu zachowaniu.

Z treści testamentu musi wynikać przyczyna wydziedziczenia. Spadkodawca może przyczynę tę wskazać w sposób wyraźny lub dorozumiany (czyli taki, by można było przyczynę tę ustalić). W sytuacji, gdy spadkodawca wydziedziczył daną osobę, jednak nie wskazał w żaden sposób w testamencie przyczyny wydziedziczenia, wydziedziczenie to będzie nieważne. W przypadku uznania wydziedziczenia za nieważne, nieważnie wydziedziczony ma prawo do żądania zachowku na zasadach ogólnych.

W przypadku wydziedziczenia, jeżeli jest ono ważne, to pomimo tego zstępni wydziedziczonego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę. Czyli wydziedziczony w tym przypadku jest traktowany tak jakby sam nie dożył otwarcia spadku, uprawnienie do spadku przechodzi na jego zstępnych.

77. Zachowek, pojęcie, osoby uprawnione, zakres uprawnień.

Zachowek - forma ochrony interesów osób najbliższych spadkodawcy, którym przysługuje roszczenie względem spadkobierców powołanych do dziedziczenia o zapłatę określonej sumy pieniężnej zwanej zachowkiem. Obowiązek ten powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych. Ratio legis polega tu na wyjściu z założenia, że każdy człowiek w razie śmierci ma moralny obowiązek pozostawienia choćby części majątku swym najbliższym a może się zdarzyć, że spadkodawca sporządzając testament pominie takie osoby. Zachowek zabezpiecza interesy osób najbliższych pominiętych przez spadkodawcę w testamencie.

Osoby uprawnione do zachowku

Do zachowku uprawnieni są: zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki itd.) oraz małżonek i rodzice spadkodawcy, o ile byliby powołani do spadku z ustawy. Inne osoby należące do kręgu spadkobierców ustawowych (rodzeństwo i zstępni rodzeństwa spadkodawcy) nie mają prawa do zachowku. Rodzice spadkodawcy mogą żądać zachowku tylko wtedy, gdy zmarły nie pozostawił zstępnych.
Roszczenie o zachowek przysługuje wtedy, gdy uprawniony nie otrzymał z majątku zmarłego żadnej korzyści majątkowej tzn. nie został ustanowiony spadkobiercą ani nie otrzymał darowizny za życia spadkodawcy. Jeżeli otrzymał w ten sposób pewną korzyść, ale jest ona mniejsza niż należny zachowek, to przysługuje mu roszczenie o uzupełnienie zachowku. Uprawnienie do zachowku powstaje wówczas, gdy spadkodawca sporządził testament i powołał do dziedziczenia osoby spoza kręgu bliskich krewnych, odsuwając tych ostatnich od dziedziczenia w ogóle lub jeżeli udział spadkowy członka najbliższej rodziny nie pokrywa należnego mu z ustawy zachowku.

Na czym polega zachowek?

System zachowku w polskim prawie spadkowym polega na zapewnieniu określonym w ustawie osobom pewnej korzyści pieniężnej ze spadku. Korzyść ta stanowi równowartość części udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu, gdyby dziedziczył z ustawy. Osobie niewskazanej w testamencie, a mającej prawo do spadku z mocy ustawy, przysługuje więc roszczenie o zachowek względem wyznaczonych przez spadkodawcę spadkobierców. Uprawniony do zachowku otrzymuje pieniężną rekompensatę, natomiast nie staje się spadkobiercą (w konsekwencji np. nie odpowiada za długi spadkowe).

 Kto jest uprawniony do zachowku?

Uprawnionymi do zachowku są: dzieci, wnuki, małżonek i rodzice spadkodawcy. Tym osobom przysługuje prawo do żądania od osób powołanych w testamencie sumy pieniężnej stanowiącej równowartość należnego im zachowku.
Rodzice są uprawnieni do zachowku jedynie w sytuacji, gdy spadkodawca nie miał dzieci, a wnuki tylko w przypadku, gdy dzieci spadkodawcy nie żyją.

78. Przyjęcie i odrzucenie spadku, istota, termin, rodzaje przyjęcia spadku, skutki.

Jakie są jego skutki?
Poszczególni spadkobiercy stają się wyłącznymi podmiotami przyznanych im
praw majątkowych, np. właścicielami określonych nieruchomości, rzeczy
ruchomych, praw. Spadek przestaje istnieć. Zmianie ulega
odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe. Od chwili dokonania
działu każdy ze spadkobierców odpowiada za długi spadkowe samodzielnie,
w stosunku do wielkości przypadającego mu udziału.

Termin złożenia oświadczenia i skutki jego niezachowania

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.

Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się, że także spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia, przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym. Za osoby nie posiadające zdolności do czynności prawnych oświadczenie składa przedstawiciel ustawowy. Jeśli osoba ma ograniczoną zdolność może złożyć oświadczenie lecz za zgodą sądu opiekuńczego.

Rodzaje przyjęcia spadku:

79. Stwierdzenie nabycia spadku.

Spadkobierca z chwilą otwarcia spadku na mocy prawa nabywa spadek, lecz musi to być ustalone postępowaniem spadkowym przez sąd. Stwierdzenie nabycia spadku jest udokumentowaniem faktu, że spadkobierca jest powołany do dziedziczenia po zmarłym spadkodawcy oraz w jakich częściach spadek on dziedziczy. Sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć każdy, kto ma interes prawny, spadkobierca, wierzyciel spadkowy, prokurator. Stwierdzenie nabycia spadku sąd dokonuje w drodze orzeczenia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku określając w częściach przypadający spadek. Stwierdzenie nabycia spadku nie może nastać wcześniej niż 6 miesięcy od otwarcia spadku chyba, że wszyscy spadkobiercy złożyli oświadczenia, że przyjmują lub odrzucają spadek. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest jedynie udokumentowaniem faktu nabycia spadku. Prawo spadkowe należy ujawnić w KW - jest to dopiero właściwe stwierdzenie nabycia spadku.

80. Wspólność majątku spadkowego i dział spadku.

W wyniku dziedziczenia przez kilka osób (spadkobierców) powstaje wspólność, która ma charakter przejściowy. Ustaje ona dopiero na skutek podziału majątku spadkowego. Nie ma jednak obowiązku dokonania takiego podziału - współspadkobiercy mogą pozostawać we wspólności dowolnie długo. Stan ten zmienia się, gdy przynajmniej jeden ze współspadkobierców wyrazi wolę dokonania działu.

Co to jest dział spadku ?
Dział spadku polega na określeniu wartości całego majątku i jego podziale pomiędzy poszczególnych spadkobierców. W postępowaniu spadkowym nie dzieli się długów spadkodawcy - o czym niżej.

Jakie są jego skutki?
Poszczególni spadkobiercy stają się wyłącznymi podmiotami przyznanych im praw majątkowych, np. właścicielami określonych nieruchomości, rzeczy ruchomych, praw. Spadek przestaje istnieć. Zmianie ulega odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe. Od chwili dokonania działu każdy ze spadkobierców odpowiada za długi spadkowe samodzielnie, w stosunku do wielkości przypadającego mu udziału.

Sposoby działu
Działu można dokonać przez umowę lub w drodze postępowania przed sądem. Umowny dział spadku możliwy jest tylko wtedy gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do sposobu jego dokonania. Przy braku takiej zgody możliwym jest jedynie dział dokonany przez sąd.

81. Warunki i sposoby zawarcia małżeństwa.

Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem USC oświadczenie, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierają małżeństwo podlegające wewnętrznemu prawu Kościoła lub innego związku wyznaniowego w obecności duchownego. Jest zawarte w chwili złożenia oświadczenia w obecności duchownego a kierownik USC na tej podstawie sporządzi akt małżeństwa w księgach stanu cywilnego w terminie 5 dni od dostarczenia przez duchownego dokumentacji stwierdzającej zawarcie tego małżeństwa w kościele. Małżeństwo przed kierownikiem USC nie może być zawarte wcześniej niż 1 miesiąc po złożeniu zapewnienia małżeństwa. Jednak kierownik USC może zezwolić na skrócenie terminu, jeżeli za tym przemawiają ważne względy. Jeżeli kierownik dowiedział się o istnieniu okoliczności wyłączającej zawarcie małżeństwa musi zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie czy małżeństwo może być zawarte. Z ważnych powodów sąd może zezwolić żeby oświadczenie o wystąpienie w związek małżeński ( oświadczenie złożone przed kierownikiem USC lub duchownym ) zostało złożone przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo musi być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymienić osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Małżeństwo musi być zawarte w obecności 2 pełnoletnich świadków. Duchowny może udzielić ślubu, gdy osoby dostarczą z USC zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, sporządzone przez kierownika USC. Aby zawrzeć małżeństwo mężczyzna i kobieta muszą ukończyć 18 lat. Jednak z ważnych powodów Sąd Opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 lat a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

Małżeństwa nie może zawrzeć:

• osoba ubezwłasnowolniona całkowicie,

• osoba dotknięta chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli ta osoba nie została ubezwłasnowolniona całkowicie to sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa,

• nie może zawrzeć małżeństwa osoba, która pozostaje w związku małżeńskim

• krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej. Jednak z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa powinowatym.

82.Ustroje majątkowe małżeńskie, rodzaje, sposób powstania, istota.

Małżeński ustrój majątkowy to sytuacja prawna małżonków względem przedmiotów majątkowych nabytych przez nich przed i po zawarciu małżeństwa. Sytuację tę wyznacza ogół unormowań prawnych, przede wszystkim zawartych w kodeksie rodzinnym, ale także znajdujących się w pozakodeksowych aktach prawnych. Według kodeksu rodzinnego, jeżeli małżonkowie przez umowę nie rozszerzyli, nie ograniczyli lub nie wyłączyli wspólności ustawowej, systemem ustawowym małżeńskiego ustroju majątkowego dorobku obojga małżonków oraz rozdzielność pozostającego poza tą wspólnością majątku każdego z małżonków.

Rodzaje:

- współwłasność łączną stanowi w myśl przepisów kodeksu rodzinnego majątek małżonków i jest ona konsekwencją więzi łączącej małżonków, unormowanej przepisami kodeksu rodzinnego. Małżonkowie nie mają we współwłasności wynikającej ze wspólności majątkowej określonych udziałów i dlatego nie mają prawa rozporządzać swoim udziałem.

- z chwilą zawarcia między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa ( wspólność ustawowa ) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich ( majątek wspólny ). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

83. Ustawowa wspólność majątkowa małżeńska, istota, prawa i obowiązki małżonków.

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa, obejmuje ich dorobek, jest to wspólność ustawowa. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa. Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte współwłasnością ustawową, także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowi inaczej.

W czasie trwania małżeństwa żaden ze współmałżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego zależy od potwierdzenia umowy drugiego małżonka. Jeżeli małżonek nie wymaga takiej zgody może o tym orzec sąd, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Zaspokojenie z majątku wspólnego może żądać wierzyciel, którego dłużnikiem jest jeden z małżonków. Sąd może ograniczyć lub wyłączyć możliwość zaspokojenia się majątku wspólnego przez wierzyciela, którego jest dłużnikiem - zaspokojenie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Małżonkowie mogą przez umowę wspólność majątkową rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Umowa taka powinna być zawarta aktem notarialnym. Małżonkowie mogą powoływać się względem osób trzecich na rozszerzenie ograniczyć lub wyłączenie wspólności tylko wtedy, gdy zawarcie przez nich umowy majątkowej oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zniesienia przez sąd wspólności majątkowej zarówno ustawowej jak i umownej.

84. Małżeństwo ustaje w przypadku:

• śmierci jednego z małżonków lub uznanie go za zmarłego. Jeżeli po uznaniu jednego małżonka za zmarłego drugi małżonek zawarł małżeństwo, związek ten może być unieważniony z tego powodu chyba, że w chwili zawarcia małżeństwa osoby te wiedziały, że pomimo uznania za zmarłego ten małżonek żyje

• jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać jego rozwiązania przez sąd poprzez rozwód

• pomimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód jest niedopuszczalny, gdy na jego wskutek miałoby ucierpieć dobro dzieci

• rozwód jest dopuszczalny, gdy żąda go małżonek z winy rozkładu pożycia, chyba że drugi wyraża na to zgodę albo, że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Rozwód orzeka się z zaznaczeniem o winie, jednak gdy jest zgodne oświadczenie małżonków a nie o orzekaniu o winie. W orzeczeniu o rozwodzie sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi oraz kosztach ich utrzymania. Jeżeli zajmują wspólne mieszkanie orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania. Na wniosek jednego z małżonków sąd może dokonać podziału majątku wspólnego. W trzy miesiące od orzeczenia rozwodu małżonek może wrócić do swojego poprzedniego nazwiska. Jeżeli małżonek nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu i który znajduje się w niedostatku może żądać od drugiego małżonka dostarczenia środków na utrzymanie. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za winnego, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji drugiego małżonka, chociaż nie znajduje się w niedostatku sąd może orzec o zaspokojeniu usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego. Obowiązek powyższy wygasa, gdy niewinny zawarł związek małżeński. Świadczenia te wygasają po 5 latach od orzeczenia rozwodu, jeżeli małżonek o nie wystąpi. Na żądanie uprawnionego termin ten może zostać przedłużony.

85. Separacja, pojęcie, przesłanki, skutki.

Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, aby sąd orzekł separację. Separacja jest nie dopuszczalna jeżeli wskutek jej miałyby ucierpieć małoletnie dzieci lub z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nie ma dzieci sąd orzeka separację na wskutek zgodnego żądania małżonków. Jeśli jeden małżonek żąda separacji a drugi rozwodu to sąd orzeka o rozwodzie. Jeżeli orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione sąd orzeka separację. Przy orzekaniu separacji sąd nie orzeka o winie to tak jakby nikt nie poniósł winy. Orzeczenie separacji ma takie same skutki jak przy rozwodzie za wyjątkiem, że: małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa, jeżeli wymagają tego względy słuszności małżonkowie pozostający w separacji zobowiązani są do wzajemnej pomocy. Pomoc finansowa tak jak przy rozwodzie tylko nie ma przedawnienia tj. 5 lat. Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Na żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji. Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki. Znosząc separację sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi. Na zgodny wniosek małżonków sąd orzeka o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.

86. Władza rodzicielska.

Dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Jeżeli jedno z rodziców nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władza rodzicielska przysługuje drugiemu z rodziców. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska została zawieszona. Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone albo jeżeli zostało ustalone sądownie bez przyznania ojcu władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska przysługuje matce. Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę.

Władza rodzicielska obejmuje obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz wychowania dziecka. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską powinno być rodzicom posłuszne. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Jeśli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom nie pozostającym ze sobą w związku małżeńskim, sąd opiekuńczy może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z nich, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.

87. Obowiązek alimentacyjny, przesłanki i zakres uprawnień.

Obowiązek alimentacyjny jest to obowiązek dostarczenia środków utrzymania a w razie potrzeby środków wychowania. Obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Obowiązek taki istnieje również w przypadku rozwodu, unieważnienia małżeństwa i separacji. Przy przysposobieniu obowiązek alimentacyjny względem przysposobionego obciąża przysposabiającego przed wstępnymi i rodzeństwem przysposobionego. Mąż matki dziecka nie będącym ojcem dziecka może ubiegać się o alimenty, jeżeli przyczynił się do jego wychowania. Tak samo jest z matką. Dziecko może się domagać alimentów od męża swojej matki, chociaż nie jest jego ojcem. Tak samo w stosunku do żony swojego ojca, gdy ona nie jest matką.

88. Opieka i kuratela, ogólnie.

Wspólną cechą opieki i kurateli jest zapewnienie pieczy nad osobami lub majątkiem osób, które nie mogą samodzielnie prowadzić z przyczyn faktycznych lub prawnych swoich spraw. Różnice między opieką a kuratelą:

• zasadniczym celem opieki jest piecza nad osobą fizyczną,

• kuratela natomiast służy głównie zabezpieczeniu interesów majątkowych osób, dla których została ustanowiona,

• opieka jest stosunkiem trwałym, kuratela istnieje częściowo do osiągnięcia określonego celu,

• opiekę można ustalić tylko dla osób fizycznych,

• kuratelę dla osób fizycznych i prawnych,

• opiekun jest zawsze przedstawicielem ustawowym,

• kurator w niektórych przypadkach - jest kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powołany do jej reprezentacji i zarządzania majątkiem i tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi,

• opieka dotyczy opieki nad małoletnimi lub całkowicie ubezwłasnowolnionymi,

• kuratela jest bardziej zróżnicowana.

Opieka dotyczy osób małoletnich lub całkowicie ubezwłasnowolnionych. Opiekunem osoby całkowicie ubezwłasnowolnionym na ogół jest małżonek, jeżeli jego brak to ojciec lub matka lub najbliższa rodzina. Opieka to zespół obowiązków a nie uprawnień. Opiekę nad małoletnim ustanawia sąd, jeżeli rodzicom nie przysługuje władza rodzicielska albo rodzice są nieznani. Opiekę ustanawia sąd w celu ochrony dóbr materialnych, sąd ustala kuratora do czasu ustalenia opieki. Opiekunem nie może być osoba, która nie posiada pełnej zdolności prawnej. Sąd może zwolnić z obowiązku opieki z ważnych powodów. Nadzór nad sprawowaniem opieki należy do sądu opiekuńczego.

Kuratela służy zabezpieczeniu stosunkowo wąsko określonych interesów osoby, której ona dotyczy. Kuratela ma charakter tymczasowy, przejściowy, uregulowany. Kuratela może być ustanowiona również dla osoby prawnej. Poszczególne rodzaje kurateli regulowane są przede wszystkim przez przepisy, które przewidują ustanowienia kuratora w danym wypadku. Wyróżniamy następujące rodzaje kurateli:

• kurator dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego

• kurator dla osoby ułomnej, jeżeli potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju

• kurator dla osoby nieobecnej, która nie ma pełnomocnika

• kurator zastępujący przedstawiciela ustawowego

• kurator dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo

• kurator dla strony osoby prawnej, która nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów

• kurator dla strony nie mającej zdolności procesowej

• kurator dla strony, której miejsce pobytu nie jest znane

• kurator dla osoby przebywającej w szpitalu psychiatrycznym, jeżeli osoba ta w czasie pobytu w szpitalu potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw

Art. 5.
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Art. 140.
W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Art. 412.
Sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym. Jeżeli przedmiot świadczenia został zużyty lub utracony, przepadkowi może ulec jego wartość.

Art. 416.
Osoba prawna jest obwiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu.

Art. 43¹.
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Art. 16.
§ 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

Art. 20.
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.

Art. 21.
Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.

Art. 14.
§ 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
§ 2. Jednakże, gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Art. 60.
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).

Art. 13.
§ 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Art. 16.
§ 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Art. 72

§1 umowa zostaje zawarta w wyniku negocjacji, jeżeli strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień umowy które były przedmiotem rokowań.

---