Szkoła w systemie edukacji (Woźniak)
Pojecie szkoła obejmuje swym zakresem wszystkie rodzaje szkół, które składają się na system edukacji państwowej i prywatnej, podstawowej i średniej aż do szkół wyższych- zawodowych i magisterskich. Ujęci to obejmuje także wszelkiego rodzaju szkoły specjalistyczne, studia podyplomowe czy tez formy permanentnego kształcenia.
J.J Wiatr twierdzi ze szkoła to grupa zespolona szczególnego rodzaju więzią wynikającą zarówno zadań szkoły jak i trwałych stosunków tworzących się miedzy nauczycielem i uczniami oraz grupach rówieśniczych, wśród kolegów.
Szkoła realizuje wiele wartości i potrzeb::
-poznanie
-samourzeczywistnienie
-współżycie
-uzyskanie odpowiedniego prestiżu i pozycji
-uznanie
-zapewnienie bytu
-uczestniczenie w realizacji idei doniosłych społecznie
Szkoła jest instytucją oświatowo-wychowawczą, gdyż w tym zakresie zaspokaja potrzeby jednostek zbiorowości. Stanowi jeden z elementów systemu oświatowo - wychowawczych czynnych w określonym kraju i czasie.
Szkoła jest zjawiskiem historycznym, podstawą i typową dla cywilizacji europejskiej instytucją wychowawczą wywodzącą się ze starożytnej kultury greckiej. Wychowanie szkolne w odróżnieniu od wychowania w rodzinie ma charakter czynności planowanych, gdyż realizuje z góry wyznaczone cele i zadania określone w programach wychowawczych poszczególnych szkól. Szkoły powinny urzeczywistniać 2 składniki procesu kształcenia: nauczanie i wychowanie.
Przemiany szkolnictwa w Polsce, wpływanie społeczeństwa na szkołę państwową:
* 1773 Apel Komisji Edukacji Narodowej dot. Nadsyłania projektów reform szkolnych (jest to pierwsza forma wpływania społeczeństwa na szkołę państwową)
*1808 Izba edukacyjna Księstwa Warszawskiego celem była chęć pozyskania środków materialnych dla szkoły i nauczycieli. Wyznaczono dozór szkolny mający dbać o byt materialny szkoły i nauczyciela.
*Egzaminy publiczne
*wybór przedstawicieli i kierowników gron nauczycielskich
*wg I. Moszczeńskiej rodzice powinni znajdować się na radach pedagogicznych, istotna była dla niej demokracja w szkole oraz poza nią
Uważano, że w szkole powinny odzwierciedlać się wszystkie ideały społeczne, idee, wartości, cele wyobrażenia, poziom umysłowy i moralny społeczeństwa. Miała być probierzem wartości społeczeństwa - moralnej, duchowej i kulturowej. Dobrowolski uważała ze do odpowiedniego rozwoju społeczeństwa potrzebne są 3 warunki: uświadomienie ogółu ludności, odpowiednie środki materialne, oraz odpowiedni nauczyciele.
Florian Znaniecki uważał ze celem wychowania powinien być najwyższy możliwy rozwój jednostki a nie potrzeby grup społecznych. Społeczeństwa po to powołały swoje szkoły, aby one tym społeczeństwom służyły tzn. żeby spełniały swoje określone funkcje społeczne. Wg niego nie tylko szkoła powinna wychowywać, ale całe społeczeństwo powinno być wychowującym społeczeństwem.
Chrzanowski uważał, że społeczeństwo powinni zabierać głos na temat wychowania, aby tworzyła się opinia publiczna, będącą wyznacznikiem dla osób kierujących szkolnictwem.
W przeszłości dopuszczano ogól społeczeństwa do wpływu na szkołę i umożliwianie mu wypełniania tej roli. Propozycje organizacyjne, które miały mieć wpływ społeczeństwa na szkołę można ująć w 3 formy
Wewnątrzszkolne i wokółszkolne mieszane ciała takie jak pracownicy szkoły uczniowie rodzice mieszkańcy ( mięli rozwiązywać wewnętrzne problemy pojedynczych szkół)
Międzyszkolne ciała złożone z szefów instytucji funkcjonujących na danym terenie, władz szkolne ( celem ich było rozwiązywanie problemów wspólnych dla wszystkich lub większości szkół z okreś. Terenu)
Regionalne i ogólnokrajowe ciała społeczne, opiniodawcze, kontrolujące i konfrontujące kierunki rozwoju oświaty.
Funkcje szkoły
Przez funkcje szkoły rozumie się określony sposób działania związany z rozwijaniem i zaspokajaniem potrzeb oraz aspiracji społeczeństwa zwłaszcza w zakresie edukacji i wychowania. Efektywność funkcji szkoły określana jest nie tylko poziomem wiedzy i kultury społeczeństwa, ale także stanem bazy materialnej szkoły, kadry nauczycielskiej czy tez charakterem środowiska społecznego, w którym ona występuje.
Szkoła jest syntezą ról społecznych związanych z określoną zbiorowością społeczną, zlokalizowana w czasie i przestrzeni, wpływająca na zachowanie i postępowanie ludzi, umożliwiającą im dzianie w różnych dziedzinach.
Szkoła spełni funkcje zewnętrzne i wewnętrzne:
Zewnętrzne funkcje to te, które wpływają z postanowień zbiorowości powołującej szkołę do istnienia, organizującej szkolnictwo, zapewniającej jej bazę materialną i warunki ciągłości działania. Wyznaczają je następujące tkwiące w społeczeństwie:
kultura narodowa
ideologia zwłaszcza polityczna oraz system norm moralnych i obyczajowych zakresie współżycia ludzi
działy gospodarki narodowej i prywatnej profilujące szkolnictwo
struktura społeczno-zawodowa wyznaczająca role społeczne, kariery zawodowe i sposób życia społeczności lokalnej, w której żyje
Wewnętrzne funkcjeszkoły to te, które niejako nadbudowują się nad jej strukturą instytucjonalną czy tez wypełniają strukturę zindywidualizowanymi zachowaniami. Mają one bliższy lub dalszy związek z realizacją podstawowych zadań edukacyjnych. Kategoria charakteryzującą jest wewnątrzszkolny punkt widzenia jest postawa wobec szkoły.
Można wymienić takie funkcje jak”
Funkcje edukacyjne, polegające na przekazywaniu wiedzy, umiejętności i nawyków
Funkcje selekcyjne szkoły, decydujące o ilości i jakości przygotowanych kadr
Funkcje adaptacyjne i kulturowe, wyrażające sie we wprowadzaniu do społeczności lokalnej i jej kultury.
Funkcje ideologiczne, wskazujące na określone cele działania, filozofie edukacji
Funkcje integracyjne i dezintegracyjne. Szkoła zbliża, ale i dzieli
Funkcje społeczne wynikają z etapu rozwoju społecznego stosunków społecznych i układu tych stosunków
Funkcje opiekuńcze i wychowawcze (najważniejsze) są to czynności związane ze sprawowaniem opieki i udzielaniem pomocy dziecku. Funkcje te spełniane SA SA następujących formach
Diagnozowanie sytuacji dziecka
Ratownictwo indywidualne
Kompensacja
Profilaktyka
Stymulowanie rozwoju
Poradnictwo
Integracja i koordynacja działalności opiekuńczo - wychowawczej.
Szkoła pomaga tez rodzicom w sferze materialnej.
Do zadań szkoły w zakresie opieki wychowawczej zalicza się:
Tworzenie optymalnych warunków do rozwoju
Zaspokajanie potrzeb biologicznych, psychicznych społecznych
Wzbogacanie potrzeb poprzez rozwijanie zainteresowań i zamiłowań
Zapewnienie możliwości indywidualnego rozwoju wg posiadanych możliwości
Prowadzenie działalności korekcyjnej i wyrównawczej
Pomoc w wyborze określonego systemu wartości oraz kreowaniu siebie
Wychowanie do czasu wolnego - organizowanie form racjonalnego korzystania z czasu wolnego
Można tez tu zaliczyć dożywianie. Wiele funkcji pełni nauczyciel, który powinien dobrze poznać ucznia i pracować z nim.
Modernizacja szkoły
Istnieją różne szkoły wyłania się tu szkolnictwo prywatne, państwowe szkoły początkowe, państwowe szkoły średnie i wyższe, edukacja w domu i inne.
Szkoły społeczne
Szkoła ta ma się charakteryzować bezstresową atmosferą oraz zastosowaniem nauczania do zainteresowań ucznia. Podstawowym źródłem utrzymania jest tu czesne. Niektóre licea chcąc utrzymać własne propozycje prowadzą podwójna grę. Wystawiają dwa świadectwa jedno własne, drugie państwowe, wydawane na życzenie rodziców przypadku zmiany szkoły. Większość szkół społecznych pracuje wg. programów państwowych, państwowych, czego cześć realizowana jest w postaci zmienionej. Mogłyby się stać szkołami alternatywnymi, ich alternatywność polegałaby na pomocy dziecku w tworzeniu siebie a nie kształtowanie go wg określonego modelu. Szkoły alternatywne powinny by ć wolne od błędów charakteryzujących szkołę istniejąca obecnie. Jest kilka odmian szkół alternatywnych:
- odmiana północnoamerykańska (uczeń uczy się we własnym tępię, proces nauczania uczenia jest bez przymusu, presji wywierania wpływów)
-odmiana duńska ( dla uczniów wieku 14-18, zbierani są uczniowie mający problemy w nauce, rygor konsekwentność w łączeniu nauki z pracą, kolektywistyczny tryb życia)
- Odmiana bostwańska
- odmiana brytyjska (samokształcenie, nauczyciel obserwator-bierny, indywidualność, zabawa i praca.
Wychowanie integralne
We współczesnych środowiskach występują liczne placówki wychowania pozaszkolnego typu pałace młodzieży , domy kultury , biblioteki, świetlice czy kluby sportowe. Ośrodki te stają się podstawowymi środkami wiedzy o świecie. R. Wroczyński wychowanie integralne określa jako takie wychowanie , które obejmuje całość warunków i sytuacji zarówno w szkole jak i poza nią. Wg. E. Trempały wychowanie integralne to uznanie podobnych norm, wzorów zachowania i stosowanie podobnych środków wychowania oraz łatwe i sprawne komunikowanie się i skuteczne współdziałanie wśród członków przynależnych do podstawowych środowisk wychowawczych.
Szkoły środowiskowe
Instytucją pełniącą pierwszoplanową rolę w procesie wychowania integralnego gwarantującą jego efektywność, jest dobrze funkcjonująca szkoła środowiskowa (otwarta)
Jest to wg większości autorów szkoła środowiskowa to placówka dydaktyczno - wychowawcza która przyjęła na siebie rolę inspiratora i koordynatora wszelkich poczynań i oddziaływań środowiska wychowawczego, współdziała z organizacjami młodzieżowymi i społecznymi, współpracuje z zakładami pracy, placówkami kulturalnymi, stosując odpowiednie formy działania organizuje dzieciom i młodzieży czas wolny, umożliwia kształtowanie zainteresowań i uzdolnień integruje cały system oddziaływań opiekuńczo- wychowawczych na terenie środowiska lokalnego.
I Celem takiej szkoły jest między innymi :
-stworzeni odpowiednich warunków do pożytecznego spędzania czasu wolnego na terenie szkoły nie tylko dla uczniów lecz również dla młodzieży pozaszkolnej i dorosłych , udostępnienie boisk , sal gimnastycznych
-zapewnienie dzieciom opieki w zakresie dożywiania, odrabiania prac domowych , odpoczynku
-utworzenie na terenie osiedla terenów gier i zabaw
-urządzenie imprez
Mikulski wyróżnił 3 typy szkół środowiskowych świadczące o stopniu zaangażowania w pracy środowiskowej:
Szkoła środowiskowa realizująca minimum (generalnie spełnia swoja podst funkcje tzn nauczanie i wychowywanie, udostępnia teren )
Szkoła środowiskowa realizująca program umiarkowany(prace pozalekcyjne, koła zainteresowań, sprawuje albo tylko funkcje opiekuńczą albo kulturalno -oświatową.
Szkoła środowiskowa realizująca program maximum (rożne działalności wychowująco ingerujące daleko w sprawy środowiskowe. Pełni działania profilaktyczne)
Koncepcja mikrosystemu wychowawczego
Mikrosystem wychowawczy wg Lewina to system działalności wychowawczej w określonej instytucji oświatowej np. w szkole, internacie, w odróżnieniu od makrosystemu, który oznacza system oświaty i wychowania.Wyróżnia on 4 zakresy pojęcia system wychowania:
Społeczeństwo wychowujące (układ zycia społecznego, politycznego, ekonomicznego)
Makrosystem oświatowy (
Wychowanie środowiskowe (lokalny system wychowania)
Mikrosystem wychowawczy (zintegrowany wewnętrznie zbiór różnorodnych treści, form organizacyjnych, czynności technik wychowawczych, przyjętych i rozwijających się w danej placówce , warunkujący się wzajemnie a mających zapewnić osiągnięcie zamierzonego celu , cały ten zbiór ma charakter otwarty dynamiczny )
W mikrosystemie role kierowniczą pełnią wszyscy ponieważ mają oni uprawnienia do podejmowania decyzji dotyczących wykonywania zada wychowawczych, za które odpowiadają. Mikrosystem wyrasta zazwyczaj z określonej koncepcji pedagogicznej. Może być ta koncepcja narzucona z zewnątrz i wprowadzona w życie. Ale koncepcja może być również tworem własnych przemyśleń, doświadczeń, powstaje wówczas system o charakterze nowatorskim. Takie tworzenie jest wysiłkiem dążącym by doświadczeniom szkoły nadać bardziej spójny wewnętrzny charakter . Doświadczenia te przybierają taki charakter gdy :
przenikają je wyraźnie idee pedagogiczne scalające różnorodne elementy systemu
obejmują stopniowo wszystkie najważniejsze dziedziny pracy dydaktyczno wychowawczej
wyzwalają podstawowe siły które mogą dopomóc w tworzeniu systemu wychowawczego
Siły tworzące system to nauczyciele, uczniowie, rodzice, instytucje pozaszkolne. Tworzenie i rozwijanie mikrosystemów wychowawczych stanowi podstawę do działalności szkoły.
Hierarchiczna struktura formalnej organizacji systemu oświatowo-wychowawczego - schemat poniżej:
Wewnętrzna struktura instytucji wychowawczej(poniżej)
Są tu przedstawione podsystemy uwzględnione w statutach szkół, aktach normatywnych regulujących funkcjonowanie instytucji oświatowych. W strukturach hierarchiczno - dyrektywnego kierowania szkołą brak jest form samorządnego kierowania tą instytucją. Przejaw samorządności należy uznać w latach 1980-1981 samorządnych rad pracowniczych oraz samorządów uczniów, które wpisywały się w istniejącą strukturę szkoły.
System społeczny to to pojęcie ogólniejsze od systemu wychowawczego. Stosunek Tych pojęć nie polega na współwystępowaniu obok siebie czy w związku ze sobą, ale na tym, że system wychowawczy może być rozpatrywany jako część struktury systemu społecznego.
Szkoły ekologiczne
Wg. Kowalewskiego szkoła powinna odpowiadać za to jak żyją uczniowie w czasie pobytu na jej terenie oraz po części za to, co robią poza nią z jej powodu. A nie za to jak żyją ci uczniowie w ogóle. Sytuacje szkolne dzieci i młodzieży są szczególnymi przypadkami ich sytuacji życiowych. Wyróżnia się tu sytuacje trudne, innowacyjne, sytuacje wychowawcze, opiekuńcze, a specyficznością sytuacji szkolnych jest szkolność. Ogólnie sytuacją życiową człowieka jest jego aktywność.
Szkoła opiekuńcza jest szkołą ekologiczną. W podejściu ekologicznym szkołę rozpatruje się jako środowisko życia społeczności szkolnej. Szkoła będzie opiekuńcza, gdy w jej otoczeniu będzie dominowała orientacja ekologiczna. W takiej szkole będą opiekuńczo zwaloryzowane sytuacje szkolne uczniów. Celem takiej szkoły jest zapewnienie dobrego samopoczucia, nieskrępowania, zaspokojenia podstawowych potrzeb, a więc potrzeby bezpieczeństwa, sprawiedliwego traktowania omawianych zagadnie ń, treści nauczania są w niej organizowane w pewne całościowe formy bez ograniczeń wynikających z tradycyjnego podziału na poszczególne dziedziny wiedzy. Szkoła sprzyja indywidualnemu rozwojowi ucznia, dominuje w niej demokratyczny styl kierowania zespołem, atmosfera życzliwości i partnerstwa. Lekcje są ciekawe, urozmaicone, aktywizują ucznia, zgodnie z potrzebami i zainteresowaniami. Szkoła wyposażona jest w różnorodne pomoce. Posiada wykształconą kadrę. Nauczyciel w takiej szkole zna indywidualny tok rozwoju swych uczniów i sam również rozwija się zawodowo. Ekologiczny charakter powinien przejawiać się we wszechstronnym zaspokajaniu potrzeb rozwojowych uczniów (potrzeby wrodzone, i społecznie nabyte).Szkoła powinna otaczać uczniów szeroką opieką przejawiającą się poprzez:
Zapewnienie warunków higieny zdrowie i bezpieczeństwa
Kompensacje niedostatków opieki rodzinnej
Korygowanie, rewalidację deformacji i deficytów rozwojowych
Stwarzanie dodatniej atmosfery życia
Szkoła powinna likwidować błędy i braki w pracy szkoły. Szkoły powinny być elastyczne, lubiane. Opiekuńczy nauczyciel próbuje diagnozować zaburzenia ucznia w jego zachowaniu i i stara się mu pomóc.
Przeciwieństwem szkoły ekologicznej jest szkoła instytucjonalna. Gdzie dominuje autokratyczne zarządzanie szkołą, występuje rutyna w postępowaniu dąży do eliminowania aktywności nauczycielskiej i uczniowskiej.
Trudno znaleźć szkołę czysto ekologiczną czy czysto instytucjonalną. Mamy najczęściej do czynienie z pośrednimi typami szkół.
Szkoła jakościowej transgresji.
Postępujące przemiany w gospodarce organizacji pracy i stylu zarządzania wymuszają modernizację pracy szkół i zakładów pracy uczenia się i korzystania z Widzy. Permanentnej edukacji podlegać muszą nie tylko jednostki, ale i firmy, jeśli chcą zwiększać swoją wydajność zyski i udział w rynku. Tradycyjna szkoła wkuwania, fasadowego oceniania prowadzi do frustracji. Filarami współczesnej szkoły są:
Zrozumienie relacji między dostawcami a klientami
Stałe i osobiste zaangażowanie w ciągłe doskonalenie
Nastawienie na systemy i procesy
Silne nastawienie na jakość totalną, przywództwo ze strony dyrekcji i władz
Tworzenie szkoły trensgresywnej polega na tworzeniu nowych jakości, trwa on w czasie i przestrzeni wzajemnie określających się sytuacji dydaktyczno - wychowawczych i opiekuńczych w trakcie, których uczestnicy zmieniają się, podlegają jakościowo złożonym procesom socjalizacji i edukacji.
Socjalizacja przez szkołę
Instytucja - w węższym znaczeniu oznacza ona zawszę organizację, zakład lub po prostu urządzenie, które spełnia określone zadanie wg. określonych reguł przebiegu pracy i podziału funkcji na współpracujących pracowników. Instytucja taka dysponuje wyposażeniem materialnym pracują w niej osoby, które wobec siebie pozostają w sformalizowanych stosunkach. Funkcjami instytucji są: zachowaniu zdrowia służą kliniki, ubezpieczenia zdrowotne i zakłady farmaceutyczne, opieka nad ludźmi w podeszłym wieku od dawna nie jest tylko sprawą rodziny. Istnieją urządzenia społeczne, które maja za zadanie zajmować w sposób zaplanowany i zorganizowany socjalizacją. Należą do nich przedszkola, szkoły uniwersytety, domy młodzieży. Instytucje o zadaniach pedagogicznych zbiorczo określane są jako system wychowawczo - oświatowy. Instytucje odciążają i dają bezpieczeństwo, jednostka odbiera je jednak również jako coś, co istnieje obiektywnie i nieuchronnie. Mogą one być przemienne i wywierać presję, gdyż wiążą się z nimi formy normalizowania zachowań, ale również zorganizowane formy kontroli społecznej. We wszystkich instytucjach ludzie komunikują się i współpracują ze sobą, wywierając przy tym wzajemnie na siebie wpływy i w ten sposób zmieniając osobowość.
Szkoła jako instytucja. Spośród wszystkich instytucji od żłobka do szkoły wyższej szczególne miejsce zajmuje szkoła. Dla osób pomiędzy 6 a 18 rokiem życia jest ona instytucją obowiązkową, do której muszą wszyscy uczęszczać. Jest jedyną instytucją publiczną, której nikt nie może uniknąć. Nauka jest nieodpłatna (oprócz szkół prywatnych) system szkolny finansowany i kontrolowany jest przez państwo. System szkolny można określić jako całość złożoną w usystematyzowanych norm, sformalizowanych oczekiwań, co do ról i wyposażenia materialnego, jego zadaniem jest troska o socjalizację całego dorastającego pokolenia. W celu należytego spełniania nałożonych na szkołę zadań zatrudnia się w niej specjalnie wykształcony personel. Szkoła spełnia swoje zadania przede wszystkim przez to, że nauczyciele w sposób planowy systematyczny i ciągły prowadzą lekcje. Instrumentami organizacji nauczania są programy nauczania, wytyczne, plany lekcji itp. Ponad tym rozciąga się zorganizowana sieć przepisów nazywana organizacją administracyjną. Instytucja ma stworzyć warunki do tego, aby zajęcia dydaktyczne i wychowawcze odbywały się codziennie. Szkoła zapewnia wiec nie tylko ciągłość nauczania, ale i stwarzania zarazem przesłanki do wywierania politycznego wpływu na procesy socjalizacji dorastającego pokolenia. Szkoła jako instytucja wykazuje tendencję do uregulowanego i idącego w jednym kierunku wpływania na osobowość dorastającego pokolenia. Teoria socjalizacji szkolnej może to twierdzenie obrać za punkt wyjścia.
Szkoła F. Znaniecki
W przeszłości i współcześnie różne grupy społeczne zainteresowane były i są funkcjonowaniem szkoły. Obecnie przeważnie jest to państwo, ale mogą to być również grupy narodowościowe, wyznaniowe, związki kulturowe. Pytając o szkołę nieodłącznym jest pytanie o nauczyciela. Jaka jest geneza tej wyspecjalizowanej funkcji społecznej? Jaka przebiegała ewolucja roli nauczyciela? Jak rodziła się instytucja szkoły? Pierwotnie celem było odosobnienie młodych kandydatów na członków grupy, po pierwsze by uchronić przed zły wpływem innych grup, po drugie by zintensyfikować wpływ pożądany. Za zarodek szkoły profesor Znaniecki uznaje obyczaje inicjacyjne plemion pierwotnych, którym nadaje znaczenie bardziej magiczne niż pedagogiczne. Kolejnym przykładem mogą być istniejące przy świątyniach starożytnego wschodu specjalne szkoły przygotowujące muzykantów, tancerzy czy prostytutki sakralne. Za prototyp szkoły można uznać kolegia kapłańskie, celem było przygotowanie do funkcji wyjątkowych, niezwykłych, odmiennych od funkcji członków zwykłego społeczeństwa. Kształcili się w nich kandydaci do stanu kapłańskiego, ale również przyszli królowie i możnowładcy. W tym wypadku aspekt odosobnienie przed niepożądanymi wpływami reszty społeczeństwa jest bardzo widoczny. Współcześnie również kandydat na zakonnika przechodzi etap formacji. Urabianie osoby wychowanka. Nauczyciel jako przedstawiciel grupy dorosłych przekazuje konkretną wiedzę i wtajemnicza, przygotowuje do pełnienia specjalnej roli, jak miało to miejsce w przypadku króla. Nauczyciel też służył za wzór, np. kowal kształcił kolejnego kowala, czy rycerz rycerza. Rola nauczyciela stawała się coraz bardziej wyspecjalizowana.
Tradycyjna doktryna pedagogiczna użyteczność szkoły upatruje w zaznajomieniu młodego osobnika z określonym kompleksem kulturalnym. Każda grupa kulturowa (lud, naród, cywilizacja) swoją odrębność, swoistość buduje poprzez mowę, literaturę, sztukę, mity, obrzędy, obyczaje, prawa, typy wyrobów i narzędzi, metody działań. Kompleks kulturalny, z którym uczeń zapoznaje się w szkole, to nic innego jak: teorie naukowe, dzieła literatury i sztuki, dogmaty religijne, reguły moralne, wspomnienia historyczne grupy czy formy językowe.
Kompleks kulturalny jest tymi samymi treściami, wytworami dla ucznia i dla dorosłego, jest on taki sam, jednak o innym znaczeniu. Dla dorosłego są to elementy konkretnych sytuacji życiowych, zawodowych, prywatnych bądź publicznych. Dane problemów społecznych, technicznych, religijnych czy estetycznych o wielorakim znaczeniu. Dla ucznia, kompleks kulturalny jest niczym więcej niż czymś, co trzeba się nauczyć, dobrowolnie lub pod przymusem, uczeń ma sobie przyswoić: symbole, słówka, nazwy i daty. Oprócz treści istotą szkoły są również czynności tj. rozwiązywanie zadań matematycznych, pisanie wypracowań, przeprowadzanie doświadczeń chemicznych. Działalność ta jest wyspecjalizowana i wyodrębniona, tworząc system zamknięty szkoły. Gdzie jej funkcjonowanie zbliżone jest do organizacji pracy warsztatu czy fabryki.
Założenia tego systemu są takie:
- uczeń odizolowany jest od zewnętrznych, przeszkadzających mu wpływów,
- uczeń ma dany obiektywny materiał, narzędzia by osiągnąć wyniki,
- uczeń całkowicie i wyłącznie oddany jest czynności uczenia się, jest umysłowością chłonąca przedmiot.
Metody przyjmowania nauki, które grupa szkolna narzuca uczniom, opierają się na przypuszczeniu, że sytuacja, którą uczeń znajduje w szkole, jest całkowicie i wyłącznie przystosowana do potrzeb i zadań uczenia się, że uczeń ma dany sobie cały obiektywny materiał i narzędzia, niezbędne do osiągnięcia wyników, jakie uczenie się osiągnąć powinno, i że „od niego tylko zależy”, by żadne, obce danej sytuacji zainteresowania i dążenia nie stanęły na przeszkodzie urzeczywistnienia jego przypuszczalnego zamiaru nauczenia się danego przedmiotu.
Wszelkie działania, czynności procesu nauczania - uczenia się, pozbawione są twórczego zamiaru, z natury swej są bezpłodne. Uczeń czyni coś, co ani w jego obecnym życiu poza murami szkoły, ani w dorosłym życiu czynić nie będzie. Jedynie znaczenia czynnością tym mogą nadać czynniki zewnętrzne. A są nimi pochwały lub nagany, oceny dobre i złe, miejsce w rankingu…
Tradycyjny ideał szkoły zakłada pewien wspólny schemat działania, zgodny z programem, nauczyciel ma wyjaśnić, uczeń ma przyswoić, określone twierdzenia, teksty. Jakże często są to treści bez znaczenia dla ucznia, ale i dla nauczyciela, chyba, że nauczyciel jest również naukowcem eksplorującym poznawczo daną dziedzinę. Treści te często nie wiążą się ani z zainteresowaniami, ani z dążeniami ucznia, ale też zainteresowaniami i dążeniami samego nauczyciela. Aby uczeń chciał się nauczyć: wysłuchać, odczytać, zrozumieć, zapamiętać, nauczyciel ma do dyspozycji choćby takie środki przymusu jak oceny. Uczeń w szkole przyswaja kompleks kulturalny, który dla niego jest jak balast umysłowy. Poznawane twierdzenia, symbole, wzory, teraz są martwe i w większości, w przyszłości, zostaną martwe raz na zawsze. To, co zostanie wykorzystane, zostanie na nowo odkryte, inaczej zrozumiane, nie jako balast, ale czynnie stosowane elementy zagadnień życiowych.
Wyszukiwarka