PRZESIĘBIORCZOŚĆ, PRZEDSIĘBIORCA, PRZEDSIEBIORSTWO
Normalny |
Powtórkowy |
Obok gospodarstw domowych podstawowymi podmiotami gospodarczymi gospodarce rynkowej są dziś przedsiębiorstwa. To one produkują i dostarczają na rynek dobra, potrzebne konsumentom tu podejmuje się decyzje dotyczące takich kwestii jak rozmiary produkcji technologia wytwarzania, rodzaje wytwarzanych dóbr czy usług, sposoby ich dystrybucji itd. Tu powstaje podaż.
Dążenie do osiągnięcia korzyści jest siłą napędową produkcji w gospodarce opartej na wolnej przedsiębiorczości. Aby osiągnąć korzyść ktoś musi stworzyć użyteczny wyrób, rozwinąć wydajną metodę jego wytwarzania, sfinansować produkcję oraz sprzedawać wyrób po cenie , która przewyższa koszty produkcji. Zajmują się tym p przedsiębiorcy. Rozpoczynają działalność gospodarczą, wiedząc, że sukces nie jest zagwarantowany i jeśli wszystko nie pójdzie po ich myśli, mogą stanąć w obliczu strat finansowych i bankructwa.
W wykładzie tym zapoznamy się z kategorią przedsiębiorczości, przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa, znajdziemy odpowiedź na pytanie, co jest potrzebne, by stać się przedsiębiorcą jakimi cechami charakteryzuje się osoba przedsiębiorcza? Co to znaczy być kreatywnym? Jak można kształtować postawy przedsiębiorcze?
Punktem wyjścia naszego wykładu jest pojęciem działalności gospodarczej. Z niego wyprowadzimy pozostałe kategorie
Działalność gospodarcza
Działalność gospodarcza - forma aktywności osób przedsiębiorców działających na rynku.
W prawie polskim stosowane są następujące definicje legalne działalności gospodarczej:
* Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej głosi, że jest to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
* Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych definiuje ją jako działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły, prowadzoną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w dalszej części tej ustawy.
* Ustawa o VAT mówi że działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
My pod pojęciem działalności gospodarczej będzie rozumieć zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Działalność gospodarczą, możemy podzielić ze względu na kilka kryteriów:
1 Z punktu widzenia kryterium dochodowości działalność gospodarczą możemy podzielić jak poniżej :
* Działalność gospodarcza mająca na celu przynoszenie dochodu - taką działalność prowadzą przede wszystkim przedsiębiorstwa prywatne,
* działalność gospodarcza nie mająca za główny cel osiąganie korzyści finansowych - taka działalność jest nastawiona na osiąganie korzyści ekonomicznych sensu largo . Działalność taka prowadzą np. przedsiębiorstwa komunalne, których głównym celem jest jak najlepsze zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej, nie zaś generowanie zysku,
* działalność typu Non profit nie przynosząca zysku finansowego. Ma ona natomiast przynosić korzyści w szerokim znaczeniu (np. rozwój przedsiębiorczości, nauka, szkolenie, pomoc chorym, itp.). Działalność taka nie może generować przychodu swojemu właścicielowi. Dla tego też, prowadzona jest ona najczęściej w formie fundacji.
2 Z punktu widzenie swobodę działanie możemy podzielić ją jak poniżej
* działalność regulowana, jej wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków, określonych przepisami prawa. W dzisiejszej Polsce jest to m.in. działalność w zakresie:
- poszukiwania i wydobywania kopalin ze złóż,
- wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją,
- wytwarzania i obrotu paliwami i energią,
- ochrony osób i mienia,
- rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych,
- przewozów lotniczych,
* działalność nieregulowana - jest to działalność, jaka może być prowadzona według przepisów ogólnych, m.in. ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Osoba, która zawodowo, we własnym imieniu ją podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą zwana jest przedsiębiorcą. Najważniejszą cechą jego charakteru jest przedsiębiorczość.
Przedsiębiorczość
Przedsiębiorczość kojarzy się z rzutkością i aktywnością inicjatywą, pomysłowością, kreatywnością. Kojarzy się też z odwagą, autonomią, wolnością i samodzielnością działania. W potocznym rozumieniu jest to pewien potencjał, zasób specyficznych cech i predyspozycji tkwiących w człowieku.
W rzeczywistości gospodarczej istnieją i stale powstają możliwości podejmowania różnego typu działań, jak np. wykorzystywanie wynalazków i wytwarzanie nowych produktów, wchodzenie na nowe rynki i zwiększanie skali produkcji, pozyskiwanie tańszych źródeł zaopatrzenia, wprowadzanie efektywniejszych metod produkcji itd., które mogą w efekcie przynieść korzystne rezultaty. Okazją jest w zasadzie możliwość osiągnięcia efektu lepszego od dotychczasowych czy przeciętnych.
Formy, kierunki i zakres przedsiębiorczości, jak też osiągane efekty zależą od warunków gospodarowania (sytuacji na poszczególnych rynkach). Cecha ta jest niezwykle ważna, gdyż od niej zależy osiągana efektywność i dynamizm rozwojowy firmy.
Przedsiębiorczość pozwala w trudnych warunkach utrzymać dotychczasowy poziom efektów, czyli przetrwać a w sprzyjających warunkach jest potężną siła napędową rozwoju firmy.
Przedsiębiorczość i przedsiębiorcy
W ujęciu węższym przedsiębiorczość traktuje się jako łączny proces organizowania, prowadzenie działalności gospodarczej oraz podejmowania związanego z nią ryzyka. W podejściu tym przedsiębiorczość to nie tyle zespól cech osobowych i wynikający z nich potencjał wytwórczy związany z wykazującymi te cechy ludźmi, co raczej zjawisko gospodarcze składające się a trzech elementów:
* organizowania i
* prowadzenie działalności gospodarczej oraz
* ponoszenie związanego z tą działalnością ryzyka.
Nieodrodną cechą przedsiębiorczości jest umiejętność znajdowania (szukania i dostrzegania) okazji, zdolność do podejmowania przynoszących korzyści decyzji oraz skłonność do podejmowania towarzyszącego im ryzyka. Na znaczenie ryzyka zwracał już uwagę twórca pojęcia przedsiębiorcy Francuz R. Cantillon* (ok.1680-1734),, który jako pierwszy stwierdził, że ryzyko jest immanentną cechą działalności przedsiębiorcy.
Przedsiębiorczość Encyklopedia marketingu portal ONET
Przedsiębiorczość jest podstawą rozwoju gospodarczego, dążeniem do ciągłej zmiany i doskonalenia produkcji, wymiany i konsumpcji, stwarzania nowych, lepszych możliwości zaspokajania potrzeb i funkcjonowania przedsiębiorstw. Można ją określić jako wszelkie działania i przedsięwzięcia, polegające na dążeniu do zysku i związane z ponoszeniem ryzyka, polegające na wytwarzaniu, oferowaniu, dostarczaniu i sprzedawaniu produktów i usług uznanych za korzystne do zaspokajania potrzeb oraz przyczyniających się do funkcjonowania krajowej, czy międzynarodowej gospodarki. Przedsiębiorczość nie polega głównie na uzyskiwaniu maksimum korzyści z wykorzystywania tego, co istnieje, lecz na ciągłym stwarzaniu czegoś nowego - jest ona innowatorstwem. Rozwój przedsiębiorczości, jako podstawy ekspansji gospodarczej krajów europejskich i pozaeuropejskich, jest związany z tymi okresami historii gospodarczej, w których powstawały warunki do nagromadzania kapitału handlowego, przemysłowego i bankowego oraz w których mogła się rozwijać ludzka zdolność do racjonalnego gospodarowania. Miejscami występowania przedsiębiorczości są przede wszystkim przedsiębiorstwa, lecz także gospodarstwa domowe, instytucje administracyjne i cały rynek, a więc sfera codziennych kontaktów tych, którzy kupują z tymi, którzy wytwarzają i sprzedają. Przedsiębiorczość jest indywidualną cechą ludzkiej osobowości, wyróżniającej się inteligencją, innowacyjnością, umiejętnością dostrzegania uwarunkowań i związków zachodzących między zjawiskami gospodarczymi i zdolnością do organizowania działalności handlowej, przemysłowej i usługowej zapewniającej przewagę dochodów nad kosztami ich uzyskania.. Przedsiębiorczość jest nowatorstwem polegającym na poszukiwaniu odmienności w porównaniu z tym, co robią inni, znajdowaniu bardziej skutecznych sposobów działania na rynku, dających wyższą użyteczność produktów i usług oraz większą efektywność gospodarowania. Jest ona ze swej natury działalnością konkurencyjną, w stosunku do postępowania innych przedsiębiorstw. Zdaniem A. Isachsena i C. Hamiltona jest ona ekonomicznym "pulsem" społeczeństwa, który odmierza rytm i sposób zaspokajania potrzeb. Przedsiębiorczość zapewnia, że decyzje ekonomiczne mogą być koordynowane zgodnie z najlepiej pojętym interesem uczestników rynku. Dzieje się tak dlatego, że człowiek ekonomiczny, jako konsument, znając wysokość cen i własnych dochodów, kieruje się jak najwyższą użytecznością, a człowiek ekonomiczny jako producent, znając wysokość cen i własne możliwości produkcyjne, dąży do jak najwyższego zysku wykorzystując efektywnie posiadane zasoby. C. Kent z kolei uważa, iż przedsiębiorczość jest w najbardziej pozytywnym znaczeniu procesem samoniszczącym, ponieważ nowe pomysły przyciągają imitatorów, którzy nasycając rynek eliminują krótkookresowe zyski; nowe działania przedsiębiorcze, niszcząc stare rynki i produkty dostarczają nowych, korzystnych dla nabywców wartości. Przedsiębiorczość jest podstawą i warunkiem innowacyjnego rozwoju gospodarki, podnoszenia życia społeczeństwa oraz indywidualnej zamożności. Zapewnia wzrost dochodów ludności, a zwłaszcza przedsiębiorczych jednostek i zespołów gospodarczych, stałe zwiększanie i doskonalenie podaży towarów i usług, wzrost zatrudnienia, potencjału i konkurencyjności krajowej gospodarki na rynkach światowych.
Przedsiębiorczość
Jest to cecha charakteru lub zespół cech w grupie i zachowań właściwych przede wszystkim dla przedsiębiorców.
Jest to bardzo ważna cecha określająca zarówno postawy ludzi zarządzających przedsiębiorstwem, jak i ich kwalifikacje. W rzeczywistości gospodarczej istnieją i stale powstają możliwości podejmowania różnego typu działań, jak np. wykorzystywanie wynalazków i wytwarzanie nowych produktów, wchodzenie na nowe rynki i zwiększanie skali produkcji, pozyskiwanie tańszych źródeł zaopatrzenia, wprowadzanie efektywniejszych metod produkcji itd., które mogą w efekcie przynieść korzystne rezultaty. Okazją jest w zasadzie możliwość osiągnięcia efektu lepszego od dotychczasowych czy przeciętnych.
Dzięki niej odkrywane są niewykorzystane dotąd zasoby, wynajdywane nowe technologie, pojawiają się nowe produkty, a co ważniejsze tworzone są od podstaw całe rynki. Dokonywane przez nich reorganizacje firm uwalniają ukryty w nich dodatkowy potencjał. To poczynania przedsiębiorców decydują o poziomie inwestycji, zatrudnienia, konkurencyjności gospodarki na światowych rynkach, a tym samym o poziomie bogactwa kraju.
Indywidualna przedsiębiorczość jest podstawą gospodarki rynkowej, motorem wszelkiego rozwoju. Jest podstawą i warunkiem innowacyjnego rozwoju gospodarki, podnoszenia życia społeczeństwa oraz indywidualnej zamożności. Zapewnia wzrost dochodów ludności, a zwłaszcza przedsiębiorczych jednostek i zespołów gospodarczych, stałe zwiększanie i doskonalenie podaży towarów i usług, wzrost zatrudnienia, potencjału i konkurencyjności krajowej gospodarki na rynkach światowych.
W teorii ekonomii przedsiębiorczość definiowana jest jako swoista forma pracy lub jako czwarty (obok pracy, ziemi i kapitału) czynnik produkcji Główne cechy przedsiębiorców to m.in. umiejętność dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów, zdolności do wykorzystywania nadarzających się okazji oraz gotowość do podejmowania ryzyka
O przedsiębiorczości można mówić w dwóch wymiarach:
1 Proces: (akt tworzenia i budowanie czegoś nowego, nowego przedsiębiorstwa). Przedsiębiorczość to zorganizowany proces działań ukierunkowany w danych warunkach na wykorzystanie nowatorskiego pomysłu w celu generowania korzyści na rynku. W procesie budowania podkreśla się:
* kreatywność i innowacja
* umiejętność wykorzystania pomysłów, okazji
* ryzyko (niepewność)
2 Zespół cech: opisujących szczególny sposób postępowania człowieka gdzie wyróżnia się:
* dynamizmem, aktywnością
* skłonnością do podejmowania ryzyka
* umiejętnością przystosowywania się do zmieniających się warunków
* postrzeganiem szans i ich wykorzystywaniem
* innowacyjnością i motoryką
* ekspansywność - chęć dorównania najlepszym i najsilniejszym, stawianie sobie ambitnych celów by osiągnąć większe korzyści;
* innowacyjność - wprowadzanie i ciągłe poszukiwanie twórczych ulepszeń
* skłonność do ryzyka
Mówiąc krotko przedsiębiorczość to wola i umiejętność znajdowania (szukania i dostrzegania) okazji do podejmowania decyzji nakierowanych na osiąganie korzystnych wyników ekonomicznych jej nieodrodną cechą są poszukiwania okazji do osiągnięcia zysku oraz skłonność do podejmowania towarzyszącego działalności gospodarczej ryzyka.
Zysk
Motywem przedsiębiorczości jest korzyść osobista oraz dążenie do uzyskania efektów pozwalających na bieżące funkcjonowanie przedsiębiorstwa i stwarzającej podstawy jego rozwoju. Jednostki samodzielnie lub w grupie prowadzą działalność gospodarczą, liczą na nagrodę w postaci zysku za zainwestowane pieniądze, czas, umiejętności i pomysły.
Prowadzący działalność gospodarczą samodzielne jednostki lub ich grupy liczą na nagrodę w postaci zysku za zainwestowane pieniądze, czas, umiejętności i pomysły. Jest on tym pokaźniejszy, im większe podejmują ryzyko.
Ryzyko
Przedsiębiorcy nie mają żadnych gwarancji odniesienia sukcesu. Nieodrodną cechą przedsiębiorczości jest zatem nie tylko umiejętność znajdowania (szukania i dostrzegania) okazji oraz zdolność do podejmowania przynoszących korzyści decyzji, niemniej ważną cechą jest skłonność i gotowość do podejmowania towarzyszącego im ryzyka.Jego znaczenie było długo niedoceniane nawet przez samą ekonomię. W tworzonych modelach matematycznych naukowcy dla uproszczenia obrazu zakładali, że wszyscy uczestnicy życia gospodarczego mają pełną informację o sytuacji na rynku i jednakową wiedzę i motywację Nie było w nim więc miejsca, dla osób, które z racji umiejętności dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów oraz gotowości podejmowania ryzyka osiągają pozycję organizatorów życia gospodarczego.
Na znaczenie ryzyka zwracał już uwagę twórca pojęcia przedsiębiorcy Francuz R. Cantillon* (ok.1680-1734), który jako pierwszy stwierdził, że ryzyko jest immanentną cechą działalności przedsiębiorcy.
Duch przedsiębiorczości
Aby odnosić sukcesy w działalności gospodarczej potrzebny jest wyjątkowy zmysł do podejmowania właściwych decyzji w sytuacjach zupełnie nowych. Cecha ta jest niezwykle ważna, gdyż od niej zależy osiągana efektywność i dynamizm rozwojowy firmy i gospodarki narodowej. Jak zatem mierzyć natężenie ducha przedsiębiorczości?
Na to ważne pytanie próbują odpowiedzieć Dawid Blanchflower i Andrew Oswald w niedawno opublikowanym opracowaniu „Measuring Latent Entreprenentship Across Nations” („Mierzenie potencjalnej przedsiębiorczości różnych narodów”). Autorzy przeprowadzili badania ankietowe w ponad 20 krajach. W każdym z nich losowo wybrano grupę dorosłych osób, którym zadano pytanie: „Załóżmy, że pracujesz i mógłbyś wybrać między różnymi rodzajami zajęć. Na co byś się zdecydował: na pozostanie najemnym pracownikiem czy też na pracę na swoim (self-employed)?”.
Z badań Blanchflowera i Oswalda, chciałbym wynika, że jednym z liderów liderem w lidze ducha przedsiębiorczości jest Polska: aż 79,9 proc. polskich respondentów chciałoby pracować na swoim (z badań CEBOS wynika, że preferencje przedsiębiorcze są szczególnie silne wśród polskiej młodzieży). Kolejne miejsce zajmuje Portugalia (73,3 proc.), Stany Zjednoczone (70,8 proc.), Szwajcaria (64,5 proc.), Nowa Zelandia (64,2 proc.), zachodnie Niemcy (64,0 proc.), i Włochy (63,3 proc.), Z dawnych krajów socjalistycznych za Polską znajdują się Słowenia (57,8 proc.), wschodnie Niemcy (56,5 proc.), Bułgaria (55,4 proc.), Węgry (49,8 proc.), a potem - z dużym dystansem - Czechy (36,8 proc.) i Rosja (33,2 proc.), które zajmują jedno z ostatnich miejsc w wykazie Blanchflowera i Oswalda. Poniżej Rosji są jeszcze Dania (29,7 proc.) i Norwegia (26,9 proc.).
Ale uwaga wyniki wszelkich badań ankietowych zmierzających do poznania rzeczywistych preferencji trzeba traktować z dystansem, gdyż dokładnie nie wiadomo, w jakim stopniu odzwierciedlają one decyzje podejmowane w sytuacji, gdy faktycznie trzeba dokonać wyboru (tożsamo odnosi się do preferencji wyborczych).
Co hamuje ducha przedsiębiorczości?
W świetle deklaracji osób sprawujących rządy w państwie, gospodarka i przedsiębiorczość stanowią przedmiot szczególnego ich zainteresowania i dbałości. Odbiorcy takich wypowiedzi uznają je za uzasadnione. Przecież o sile państwa świadczy przede wszystkim zamożność jego obywateli, od których poprzez podatki czerpane są środki na funkcjonowanie tego państwa. Tymczasem sami przedsiębiorcy najczęściej są zdania, że ich rozwój możliwy jest właściwie wtedy, kiedy zakres zainteresowania państwa działalnością gospodarczą jest najmniejszy. Współcześnie przedsiębiorcy są zmuszeni do formalizowania działań, przestrzegania rosnącej liczby przepisów, zwiększania sprawozdawczości, utrzymywania stałych kontaktów z administracją. Wszystko to angażuje czas i energię, którą mogliby poświęcić na prowadzenie działalności gospodarczej, a zatem pomnażanie własnego i społecznego dobrobytu.
Współczesne państwo na przestrzeni ubiegłego wieku znacząco rozszerzyło zakres ingerencji w życie gospodarcze. O ile pierwotnie do jego obowiązków zaliczano dbałość o bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, o tyle od początku XX wieku w sferze zainteresowania sprawujących władzę znalazło się wiele nowych zagadnień, takich jak polityka gospodarcza, społeczna, nadzór i kontrola życia gospodarczego, administrowanie kulturą, nauką i wieloma innymi sferami życia ludzkiego.
Wszystko to spowodowało wzrost kosztów funkcjonowania organizacji państwowej i wzrost obciążeń podatkowych, stanowiących główne źródło finansowania państwa. Jednocześnie przedsiębiorcy ponoszą coraz większe koszty zapewnienia zgodności działalności z przepisami
Ingerencja państwa w wolny rynek i organizowanie działalności gospodarczej polega na zapobieganiu nielojalnym zachowaniom przedsiębiorców, zwalczaniu przestępczości, jak również porządkowaniu procesu działalności gospodarczej. Państwo reguluje zasady prowadzenia działalności gospodarczej od rozpoczęcia do zakończenia działalności, formy prawne jej prowadzenia, konieczne do przestrzegania standardy, zasady ochrony konsumentów, a także ochrony rynku - jako najefektywniejszego ekonomicznie mechanizmu dystrybucji dobrobytu.
Rynek i konkurencja między przedsiębiorcami podlega w wielu wypadkach zagrożeniu ze strony samych przedsiębiorców. Poprzez zmowy cenowe lub inne metody obchodzenia mechanizmów rynkowych, mogą oni dążyć do eliminowania konkurencji, osiągnięcia pozycji monopolistycznej i dyktowania cen.
W trakcie prowadzenia działalności, przedsiębiorca poddawany jest nadzorowi poszczególnych organów państwa w zakresie realizacji określonych w prawie wymogów. Istnienie tych wymogów stanowi o dodatkowych kosztach, jakie przedsiębiorca jest zmuszony ponosić, dostosowując swoją działalność do wymogów państwa i dokumentując tę działalność dla organów kontroli.
Każdy tego typu obowiązek można więc potraktować jako pozycję kosztową przedsiębiorcy - konieczne jest poświęcanie czasu na obsługę poszczególnych urzędów, zatrudnienie pracowników na potrzeby urzędów i dbających o realizację konkretnych obowiązków. Są to koszty, których nikt przedsiębiorcy nie rekompensuje - będą więc podlegały przerzuceniu przede wszystkim na odbiorcę produkowanych dóbr, zwiększając ich cenę finalną.
Organizacja państwowa na rynku może pełnić bardzo ważną rolę, stanowiąc zasady obrotu, chroniąc konsumenta i ograniczając niebezpieczeństwa związane z nadużyciami na rynku.
Jednocześnie jednak należy pamiętać, iż każde działanie ochronne czy modyfikujące mechanizm rynkowy generuje dla uczestników obrotu koszty, które zostają przerzucone w ostatecznym rozrachunku na całą społeczność.
W tym zakresie obecność państwa na rynku powinna być oceniana nie tyle przez pryzmat celów, jakie przyświecały tworzeniu określonych rozwiązań, ale przez efektywność, a więc - stosunek kosztów do korzyści.
Zwiększony zakres regulacji prawnych, jakim poddawany jest przedsiębiorca, nadzór administracyjny, ma różną dolegliwość w różniących się wielkością przedsiębiorstwach. Z reguły będą bardziej dolegliwe dla mniejszych, łagodniejsze zaś dla większych podmiotów. Wszystkie one mogą, w pewnym przybliżeniu, zostać zaliczone do kategorii tzw. kosztów stałych. Koszty te przedsiębiorca zmuszony jest ponieść niezależnie od wielkości i skali prowadzonej działalności.
Przedsiębiorca produkujący mniej, może je rozłożyć na mniejszą wielkość produkcji, znacząco zwiększając cenę jednostkową. Dlatego dolegliwość kosztów generowanych przez państwo jest znacznie większa dla przedsiębiorców małych, niż dużych.
Działania państwa, skutkujące wzrostem wymogów wobec przedsiębiorców, mają szerokie uzasadnienia. Należy do nich wspomniana ochrona rynku, ochrona konsumenta, wzrost bezpieczeństwa obrotu, zmniejszenie dolegliwości przestępczości, czy realizacja celów o charakterze socjalnym. Bez wątpienia są to zagadnienia ważne i w wielu wypadkach uzasadniające ingerencję i wzrost wymagań. Współczesne państwa, w szczególności europejskie, posunęły się jednak w tym kierunku za daleko. Przedsiębiorca europejski, poddany wielu wymogom administracyjnym, które musi spełniać, nie jest w stanie konkurować z przedsiębiorcami z państw, w których praca jest tania, ale również z przedsiębiorcami działającymi w krajach wysoko rozwiniętych, takich jak USA.
Wysoki poziom ingerencji państwa w sferę gospodarczą ogranicza skłonność do rozpoczynania działalności. Konieczność sprostania na wejściu wielu wymogom administracyjnym, perspektywa opłacania wysokich podatków, składek na ubezpieczenie społeczne i innych świadczeń, tworzy dodatkowe bariery wejścia. Obok kosztów zainwestowanych w utworzenie warsztatu, przygotowanie stanowisk pracy, rozpoczynający działalność przedsiębiorca musi mieć środki na przetrwanie pierwszych miesięcy działalności i ponoszenie w tym okresie świadczeń na rzecz państwa - w tym wydatków na system zabezpieczenia społecznego.
Dążenie do prowadzenia własnej działalności ulega ograniczeniu w przypadku zdecydowanej większości ludzi, którzy w innych przypadkach mogliby zarabiać na siebie lub tworzyć miejsca pracy dla innych.
Konieczność sprostania wymogom państwa jest szczególnie trudna w przypadku rozpoczynających działalność przedsiębiorców małych i średnich. Prowadzi to do powstanie znaczących zmian w strukturze gospodarki. Kiedy koszty sprostania wymogom państwowym są wysokie, a ich dolegliwość nie ma charakteru równomiernego, ograniczony zostaje udział podmiotów małych i średnich w strukturze rynku. Warunki, będące następstwem aktywności państwa, prowadzą do długookresowego preferowania dużych przedsiębiorców. Podobne dobra produkowane przez przedsiębiorcę wielkiego i małego mogą różnić się cenowo na korzyść przedsiębiorcy dużego.
Choć państwo stara się pewnym stopniu wspierać rozwój małych i średnich przedsiębiorców, np. poprzez umożliwianie im dostępu do informacji czy porad ze strony urzędników - są to działania dodatkowo zakłócające funkcjonowanie mechanizmu rynkowego.
Dominacja wielkich przedsiębiorstw w gospodarce nie jest zjawiskiem korzystnym. Prowadzi do silnej koncentracji rynku i zagrożenia praktykami monopolistycznymi. W rezultacie poszkodowanymi stają się konsumenci, narażeni na konieczność płacenia wyższych cen. Tymczasem państwo, starając się zwalczać monopol, będzie dokonywać kolejnych nakładów finansowych na jego dekonstrukcję.
Gdyby ograniczono zakres interwencji w rynek, państwo w wielu wypadkach mogłoby uniknąć konieczności zwalczania patologii we współczesnej gospodarce. Do takich zjawisk można zaliczyć np. występowanie korupcji w sferach działalności, w których możliwości przedsiębiorcy uzależnione są od decyzji urzędników, czy prowadzenie działalności w szarej strefie, ze względu na zbyt wysokie podatki.
Współczesna sytuacja w Polsce stanowi niestety ilustrację zasygnalizowanych wcześniej problemów. Wysoki poziom wymagań administracyjnych i fiskalnych stawianych przedsiębiorcom, skomplikowane prawo, nieskuteczne mechanizmy chroniące konkurencję, długotrwałe rozstrzyganie sporów gospodarczych - przesądzają o znacznych trudnościach w prowadzeniu działalności gospodarczej.
Zjawisko to niekorzystnie wpływa na możliwości rozwoju całej gospodarki. Wiele osób rezygnuje z pomysłu rozpoczęcia działalności gospodarczej, w obawie o możliwość spełnienia wszystkich wymogów związanych z rozpoczęciem i prowadzeniem działalności.
powszechnym przekonaniu, na całej sytuacji najbardziej korzystają osoby prowadzące działalność gospodarczą nielegalnie. Z zasady nie płacą podatków, nie gromadzą i nie udostępniają danych administracji i nie przestrzegają zasad jakościowych związanych z produkcją.
Sytuacja wymaga silnego ograniczenia sfery ingerowania państwa w gospodarkę. Wszędzie tam, gdzie ingerencja ta ma pozostać, konieczne jest zwiększenie efektywności działania państwa.
W rzeczywistości gospodarczej istnieją i stale powstają możliwości podejmowania różnego typu działań, jak np. wykorzystywanie wynalazków i wytwarzanie nowych produktów, wchodzenie na nowe rynki i zwiększanie skali produkcji, pozyskiwanie tańszych źródeł zaopatrzenia, wprowadzanie efektywniejszych metod produkcji itd., które mogą w efekcie przynieść korzystne rezultaty. Okazją jest w zasadzie możliwość osiągnięcia efektu lepszego od dotychczasowych czy przeciętnych. Okazje te są wykorzystywane dzięki istnieniu szczególnego rodzaju człowieka - przedsiębiorcy. Przedsiębiorczość to cecha charakteru lub zespół cech w grupie i zachowań właściwych przede wszystkim dla przedsiębiorców.
Podsumujmy
Przedsiębiorczość jest dążeniem do ciągłej zmiany i doskonalenia procesów produkcji, wymiany, stwarzania nowych, lepszych możliwości zaspokajania potrzeb i funkcjonowania przedsiębiorstw.
Można ją określić jako wszelkie działania i przedsięwzięcia, polegające na dążeniu do zysku i związane z ponoszeniem ryzyka, polegające na wytwarzaniu, oferowaniu, dostarczaniu i sprzedawaniu produktów i usług uznanych za korzystne do zaspokajania potrzeb oraz przyczyniających się do funkcjonowania krajowej, czy międzynarodowej gospodarki.
Pod pojęciem przedsiębiorczości rozumiemy zatem zjawisko gospodarcze składające się z trzech elementów:
* organizowania działalności gospodarczej,
* prowadzenie działalności gospodarczej oraz
* skłonności do ponoszenie związanego z tą działalnością ryzyka.
Tak rozumiana przedsiębiorczość zapewnia, że decyzje ekonomiczne mogą być koordynowane zgodnie z najlepiej pojętym interesem uczestników rynku. Dzieje się tak dlatego, że człowiek ekonomiczny, jako konsument, znając wysokość cen i własnych dochodów, kieruje się jak najwyższą użytecznością, a człowiek ekonomiczny jako producent, znając wysokość cen i własne możliwości produkcyjne, dąży do jak najwyższego zysku wykorzystując efektywnie posiadane zasoby.
Przedsiębiorca
Uosobieniem przedsiębiorczości jest przedsiębiorca. Przedsiębiorcy są to ludzie, tworzący przedsiębiorstwo z rozproszonych i często pojedynczo nieproduktywnych składników zasobów gospodarczych, czyli zakładają przedsiębiorstwa i najczęściej organizują w nich produkcję, którą prowadzą na własne ryzyko. Wynika z tego, że osoba określana jako przedsiębiorca musi spełniać pewne warunki.
Musi ponosić ryzyko związane z tą działalnością, czyli być właścicielem
Musi być organizatorem firmy, czyli spełniać funkcje założycielskie
Musi prowadzić na bieżąco firmę bieżące prowadzenie firmy, czyli pełnić funkcje menedżerski
Przedsiębiorca
Pod pojęciem działalności gospodarczej jest rozumiana zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Osoba, która zawodowo, we własnym imieniu ją podejmuje i wykonuje zwana jest przedsiębiorcą.
Przedsiębiorcy to ludzie, tworzący przedsiębiorstwo z rozproszonych i często pojedynczo nieproduktywnych składników zasobów gospodarczych, czyli zakładają przedsiębiorstwa i najczęściej organizują w nich produkcję, którą prowadzą na własne ryzyko.
Na ogół za przedsiębiorcę uważa się osobę, która w sposób zorganizowany i ciągły zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje zarobkowa działalność wytwórczą, handlową, budowlaną, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych
Przedsiębiorcy to ludzie, którzy decydują o wykorzystaniu czynników wytwórczych do produkowania dóbr. Zakładają oni przedsiębiorstwo, czyli najczęściej organizują (poza przedsiębiorstwami jednoosobowymi), produkcje, w wyniku której zatrudnia się pracowników najemnych. Oczywiście pracownikiem jest też sam przedsiębiorca..
Akt prawny |
Definicja |
art. 43 1 Kodeksu Cywilnego |
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w np. 33 1 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. |
art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie dzielności gospodarczej |
Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. |
art. 5 Prawa upadłościowego i naprawczego |
Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. |
art. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji |
Przedsiębiorcami, w rozumieniu ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej. |
art. 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów |
Ilekroć w ustawie jest mowa o przedsiębiorcy - rozumie się przez to przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a także: * osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, * osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu, * osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w rozumieniu pkt 4, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13, * związek przedsiębiorców w rozumieniu pkt 2 - na potrzeby przepisów dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów |
art. 3 ustawy o cenach |
Przedsiębiorca - podmiot prowadzący działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a także osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego. |
art. 479² KPC |
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. |
Przytoczone tu definicję uważa się za wspólne dla całego systemu prawa, choć niektóre akty prawne, jak to zestawiono w powyższej tabeli, definiują to pojęcie przedsiębiorca odmiennie. Wynika z nich że osoba określana jako przedsiębiorca musi spełniać pewne warunki:
* musi ponosić ryzyko związane z tą działalnością, czyli być właścicielem
* musi być organizatorem firmy, czyli spełniać funkcje założycielskie
* musi prowadzić na bieżąco firmę bieżące prowadzenie firmy, czyli pełnić funkcje menedżerski
Kto może być przedsiębiorcą ?
Człowiek przedsiębiorczy potrafi kreować nowe potrzeby dla siebie i innych, a także zaspokajać je niezależnie od warunków otoczenia. Dzięki zauważaniu i wykorzystywaniu możliwości osiągnięcia wybranych przez siebie celów jest filarem, na którym opiera się gospodarka rynkowa
Niektórzy przedsiębiorcy modyfikują i sprzedają znane od dawna produkty. Aby otworzyć swój własny biznes nie trzeba wynaleźć dynamitu. Najczęściej wystarczają drobne usprawnienia w istniejących od dawna produktach.
Niektórzy przedsiębiorcy znajdują nowe sposoby sprzedaży. W ten sposób zaistniała na rynku np. firma Oriflame, która nie sprzedaje swych kosmetyków w sklepach, ale za pośrednictwem dystrybutorów odwiedzających klientów w ich domach.
Niektórzy przedsiębiorcy odkrywają nowe rynki i opracowują dla nich nowe produkty. W taki sposób powstały w Polsce Fitness Center oraz wypożyczalnie kaset wideo. Niektórzy przedsiębiorcy pracują przez wiele lat nad udoskonaleniem swoich pomysłów.
Normalny |
Powtórkowy |
Być przedsiębiorcą to brzmi dumnie! Jednakże, jak pokazuje praktyka, sama chęć nie wystarczy, aby stać się przedsiębiorcą. Oprócz pomysłu na biznes trzeba posiadać jeszcze odpowiednią wiedzę i inne przymioty.
Cechy człowieka przedsiębiorczego
Przedsiębiorczość to zespół określonych cech osobowości człowieka, które pozwalają mu aktywnie uczestniczyć w życiu społeczno-gospodarczym (w tym także rodzinnym) oraz czerpać z niego wiele radości i satysfakcji. Do najważniejszych cech człowieka przedsiębiorczego należą:
* posiadanie marzeń, wytyczanie sobie ambitnych celów, snucie planów na przyszłość, wizja swego życia, odwaga w działaniu i myśleniu,
* ciekawość świata, pragnienie poznawania nowych rzeczy,
* energia, zapał, wytrzymałość, zdolność do szybkiej regeneracji sił psychofizycznych,
* wytrwałość i upór w działaniu przez dłuższy czas,
* wiara we własne siły, docenianie własnych umiejętności, pewność siebie,
* zaradność,
* odwaga
* zdolność do podejmowania ryzyka i umiejętność oceny związanych z nim zagrożeń,
* optymizm wynikający z posiadanej wiedzy i znajomości uwarunkowań społeczno-prawnych otoczenia lokalnego, krajowego i międzynarodowego, pozwalający na znajdowanie szans nawet w niesprzyjających warunkach,
* empatia,
* zdolności organizatorskie.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Postawy i umiejętności
Z cechami człowieka przedsiębiorczego łączą się określone postawy oraz umiejętności:
* umiejętność znoszenia porażek oraz znajdowania w nich inspiracji do dalszego działania,
* umiejętność cieszenia się z sukcesów,
* umiejętność bycia liderem, wpływania na innych i zachęcania ich do współpracy.
* pomysłowość, zaradność, wykazywanie inicjatywy,
* poszukiwanie wiedzy i docieranie do jej źródeł, praktyczne stosowanie posiadanej wiedzy,
* podnoszenie kwalifikacji, samodoskonalenie,
* panowanie nad własnymi emocjami,
* dobre komunikowanie się z innymi ludźmi,
* uczciwość w stosunku do siebie i do innych,
* odpowiedzialność za siebie i innych,
* solidarność międzyludzka,
* dbanie o rodzinę,
* dbanie o ochronę środowiska naturalnego.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Osobnego omówienia wymaga cecha określana jako asertywność
Asertywność
Najogólniej asertywność to pozostawanie sobą w każdej sytuacji. Człowiek asertywny potrafi być stanowczy i potrafi wyrażać swoje poglądy nawet wtedy, gdy naraża go to na dezaprobatę i oburzenie otoczenia. Potrafi jednak zaakceptować odmienne zdanie, o ile zostanie przekonany o jego słuszności za pomocą racjonalnych argumentów. Co ważne jest zdolny do obrony własnych praw i potrafi powiedzieć "nie" w obliczu nacisków ze strony innych osób.
Na zachowanie asertywne składają się trzy powiązane etapy:
- odmowa - czyli stanowcze powiedzenie "nie"
- określenie przedmiotu odmowy
- krótkie i prawdziwe uzasadnienie, bez usprawiedliwiania się
Bardzo ważną sprawą jest aby asertywności nie mylić z zachowaniem agresywnym. A to dlatego że ludzie łatwiej godzą się z odmową, kiedy czują że zostali potraktowani z szacunkiem.
Jeśli chcemy być asertywni to musimy:
- dokładnie określić czego chcemy
- zdecydować, czy to, czego pragniemy jest słuszne
- nie lękać się podejmowania ryzyka
- otwarcie wyrażać swoje uczucia
- spokojnie przyjmować krytykę
- stanowczo bronić swoich racji
Nie wolno natomiast:
- ukazywać emocji, obrażać i upokarzać innych
- posługiwać się cudzym autorytetem w celu wymuszenia posłuszeństwa
I na koniec ważna sprawa. Asertywność nie jest cechą wrodzoną. To efekt pracy nad sobą. Musimy pamiętać że mamy prawo do obrony własnych przekonań i praw. Jeśli zrezygnujemy z bycia sobą - znajdą się ludzie, którzy wykorzystają to. Podporządkują sobie nas, narzucą własne opinie i przekonania.
Otwartość, optymizm, chęć realizowania nowych, nieznanych zadań, umiejętność kierowania sobą i innymi oraz podejmowania decyzji i szacowania nakładów potrzebnych do realizacji danego przedsięwzięcia pozwalają osobie przedsiębiorczej odnaleźć się w każdej sytuacji życiowej, także w rzeczywistości gospodarczej.
Dzięki wymienionym cechom człowiek przedsiębiorczy potrafi dobrze ułożyć swoje relacje z innymi ludźmi, panować nad własnymi emocjami i postępować zgodnie z wartościami etycznymi. Łatwo przystosowuje się do zmieniającego się otoczenia i znajduje w nim swoje miejsce.
Kto zostaje przedsiębiorcą?
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Przedsiębiorcy to ludzie o silnej osobowości, którzy mają wizję. Ich drogi do biznesu są ciekawe, choć różne. Niektórzy przedsiębiorcy zaczynają bardzo wcześnie. Widok dwudziestoletnich biznesmenów w Polsce nie jest obecnie niczym zaskakującym. Część z nich pierwsze kroki w biznesie stawiała jeszcze w szkole średniej.
Znani przedsiębiorcy
W krajach o gospodarce rynkowej opinia publiczna poświęca wiele uwagi ludziom odnoszącym sukcesy w biznesie. Ich kariery są przedstawiane jako wzory do naśladowania, pomagają wierzyć, że sukces może być udziałem wszystkich. Wystarczy chcieć i uporczywie dążyć do celu.
Głośne stały się kariery osób związanych z przemysłem komputerowym. Pierwsze komputery były bardzo skomplikowanymi urządzeniami, którymi potrafili się posługiwać jedynie naukowcy. Steven Jobs uważał, że jeśli komputery byłyby prostsze w obsłudze i tańsze, to ludzie chętnie by je kupowali. Miał rację. Mając zaledwie 1300 dolarów (z czego większość pochodziła ze sprzedaży jego używanego volkswagena), Jobs skonstruował komputer, który nazwał Apple I. Sukces, jaki odniósł komputer, umożliwił mu sfinansowanie projektów nowych i ulepszonych komputerów osobistych.
W 1980 r. firma Apple po raz pierwszy sprzedała w ofercie publicznej akcji o łącznej wartości rynkowej 1,79 miliarda dolarów!
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Bill Gates był zaintrygowany sukcesem, jaki odniósł pierwszy osobisty komputer, który wszedł na rynek w latach siedemdziesiątych. Zdał on sobie sprawę, że dalszy sukces komputerów osobistych będzie zależał od łatwego w użyciu oprogramowania.
Dzisiaj Microsoft Corporation jest największą firmą w branży oprogramowania komputerowego, a Bill Gates, dzięki posiadaniu 40% jej akcji, stał się najmłodszym miliarderem na świecie.
Jednakże wcale nie trzeba być geniuszem komputerowym, by odnieść sukces w biznesie! Można znaleźć wiele przykładów przedstawiających zupełnie odmienne kariery zawodowe ludzi, które doprowadziły ich do sukcesu.
Ostatnio również w Polsce, zaledwie po kilku latach przemian gospodarczych, coraz częściej mówi się o "ludziach sukcesu". Publikowane są listy najbogatszych Polaków, wywiady z ludźmi interesu oraz opracowania analizujące drogę do sukcesu polskich miliarderów. Przedsiębiorcy realizują swoje zamierzenia w przedsiębiorstwa
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Jakie strategie wykorzystują przedsiębiorcy?
Wielu ludzi uważa przedsiębiorców za szczęściarzy z dobrymi pomysłami. Z pewnością mają wiele doskonałych pomysłów, a wielu także szczęście. Jednak przedsiębiorcy wykorzystują najczęściej znane strategie.
* Niespodziewana okazja. Duży producent lekarstw dla zwierząt rozpoczął sprzedaż w latach pięćdziesiątych, kiedy przedsiębiorstwa produkujące antybiotyki nie oferowały ich jeszcze lekarzom weterynarii
* Zmiana warunków rynkowych. Rozwój gospodarczy sprawia, że nieustannie zmienia się sytuacja na rynku . Maleje popyt na pewne produkty, a pojawia się na nowe. W miarę upowszechniania się komputerów pojawiły się firmy, które zajęły się oprogramowaniem i świadczeniem usług związanych z dostarczeniem Internetu do domów użytkowników.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
* Udoskonalanie produktu lub procesu produkcji. Pierwsze aparaty fotograficzne wymagały szklanych płytek, które łatwo tłukły się i były bardzo kłopotliwe w użyciu. George Eastman opracował zwijany film celuloidowy, który zrewolucjonizował fotografię. Firma Eastman-Kodak jest nadal liderem w tej dziedzinie.
* Oferowanie alternatywnego produktu lub usługi. Firmy kurierskie śmiało konkurują z pocztą w dziedzinie przesyłek, a linie autobusowe w ciągu kilku lat stały się poważnym konkurentem kolei w dziedzinie przewozów długodystansowych.
* Rozpoznanie trendów demograficznych. Zmiany demograficzne, a także zmiany aktywności zawodowej określonych grup społecznych tworzą rynek na nowe produkty i usługi. W miarę starzenia się społeczeństwa wzrasta popyt m.in. na lekarstwa, aparaty słuchowe, usługi związane z pielęgnacją.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Jest kilka powodów, dla których ludzie decydują się na założenie i prowadzenie własnej firmy. Osobista niezależność, możliwość osiągnięcia potencjalnie nieograniczonego zysku, okazja robienia czegoś, co się naprawdę lubi w wybranym przez siebie czasie, to niektóre wymieniane powody. Zapleczem dla wielu osób rozpoczynających karierę przedsiębiorcy są ukończone studia licencjackie, magisterskie czy podyplomowe lub różne specjalistyczne kursy.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Przedsiębiorca i menedżer
Przedsiębiorcy są to ludzie, tworzący przedsiębiorstwo z rozproszonych i często pojedynczo nieproduktywnych składników zasobów gospodarczych, czyli zakładają przedsiębiorstwa i najczęściej organizują w nich produkcję. Aby prowadzić działalność zatrudniającą pracowników najemnych. Oczywiście pracownikiem jest też sam przedsiębiorca, Jeśli nim zarządza jest równocześnie menedżerem, czyli osobą dobrze rozumiejącym zasady funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa, zdolną do kierowania firmą dla uzyskania satysfakcji własnej i właściciela. W dużych firmach właściciele najczęściej zatrudniają menedżera jako swego pracownika.
Z definicji wynika, że przedsiębiorca musi być jednocześnie ponoszącym ryzyko właścicielem oraz zarządzać firma, czyli być menadżerem. Dlatego też właściciel firmy, który sam jej nie prowadzi, ale zatrudnia zawodowego menadżera, nie jest przedsiębiorcą, choć może uczestniczyć w jej organizowaniu i ponosi ryzyko finansowe. I odwrotnie, nie jest przedsiębiorcą zawodowy menadżer, gdy całkowite ryzyko ponosi właściciel.
Współcześnie, gdy na rynku dominują duże, wynajmujące menadżerów firmy, przedsiębiorcy w klasycznym tego słowa rozumienia stracili na znaczeniu. W dzisiejszych czasach w większych podmiotach utrzymanie własności i zarządzania w jednym ręku jest z reguły niemożliwe. Występują zbyt silne bariery kompetencyjne, finansowe i czasowe. W efekcie albo następuje oderwanie własności od zarządzania - i firma może się rozwijać, albo też jest utrzymywana jedność własności i zarządzania, co z czasem oddziałuje z reguły ograniczająco na jej rozwój. Tylko w małej i średniej firmie możliwa jest sytuacja, gdy założyciel - organizator firmy prowadzi bezpośrednio działalność gospodarczą (bądź inną) i osobiście podejmuje wszelkie związane z tym ryzyko. Najważniejszymi aktorami gospodarki są więc nie przedsiębiorcy tylko menadżerowie. Czy to znaczy, że przedsiębiorców tak ja prawdziwych Cyganów już nie ma?
Są, bo w gospodarce funkcjonuje bardzo wiele małych i średnich firm, a tam najczęściej ponoszący ryzyko właściciel spełnia jednocześnie funkcje menadżera, czyli jest przedsiębiorcą w pełnym tego słowa znaczeniu.
Ale nie koniec na tym. Jakkolwiek osoba przedsiębiorcy jest związana z małymi, co najwyżej średnimi firmami, to w ostatnim czasie dąży się do zaszczepiania „ducha przedsiębiorczości" także w dużych organizacjach, tak z sektora przedsiębiorstw, jak i poza nim. Zauważa się bowiem, że bez przedsiębiorczości - i to przedsiębiorczości wielu ludzi, nie tylko z grona ścisłego zarządu - duże firmy stają się mało innowacyjne, ociężałe, nadmiernie zbiurokratyzowane i mało efektywne. To wszystko zagraża ich przyszłości w wysoce konkurencyjnym najczęściej środowisku jeśli nie są to tzw. przedsiębiorstwa społeczne.
Miejsce w którym rozwija się duch przedsiębiorczości to przedsiębiorstwo, czyli najogólniej mówiąc podstawowe jednostki systemu gospodarczego, w których zasoby produkcyjne są zorganizowane w celu wytwarzania bogactwa.
Przedsiębiorstwo
Przedsiębiorstwo (lub inaczej jednostka gospodarcza) jest to wyodrębniona prawnie organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą.. W jego skład mogą wchodzić mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami.
Przedsiębiorstwo posiada samodzielność ekonomiczną. Może również, lecz nie musi, posiadać osobowości prawnej.
Potocznie przedsiębiorstwo określa się również jako „firmę”, jednak słowo to ma inne znaczenie prawne. Zgodnie z definicja legalną zawartą w Kodeksie cywilnym[ firmą jest imię i nazwisko osoby fizycznej lub nazwa osoby prawnej czy ułomnej osoby prawnej czy ułomnej osoby prawnej Natomiast w języku potocznym i ekonomii określenie "firma" jest synonimem przedsiębiorstwa
Z prawnego punktu widzenia na przedsiębiorstwo można patrzeć w ujęciu podmiotowym i przedmiotowym
W ujęciu przedmiotowym pod pojęciem przedsiębiorstwa kryje się :
nazwa, znaki towarowe i patenty
nieruchomości i ruchomości,
zobowiązania
- księgi handlowe.
W ujęciu podmiotowym przedsiębiorstwo to zespół obowiązków i praw, ściśle związanych z tą ekonomiczną kategorią. Np. obowiązek prowadzenie ksiąg handlowych terminowego regulowania zobowiązań oraz zgłoszenia do prowadzonej przez stosowne urzędy ewidencji działalności gospodarczej czyli tzw. rejestracji.
Patrząc na tę kategorię bardziej szczegółowo jest to wyodrębniony pod względem ekonomicznym prawnym i organizacyjnym podmiotem gospodarczym (pojedyncza osoba lub grupy ludzi) dysponującym określonymi środkami (takimi jak np.. ziemia, lokale biurowe, budynki fabryczne, maszyny, urządzenia, narzędzia, surowce, środki pieniężne, środki transportu prowadzącym pod określoną nazwą w sposób zorganizowany i regularny na własny rachunek i ryzyko działalność gospodarczą, polegającą na produkcji i sprzedaży dóbr lub usługi innym przedsiębiorstwom, gospodarstwom domowym władzy centralnej lub władzy lokalnej w celu osiągnięcia korzyści materialnych. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku poprzez zaspokajanie potrzeb nabywców. Działania podmiotów gospodarczych funkcjonujących na rynku są bowiem skierowane są na konsumenta i jego potrzeby. Jest oczywiste, że sprzedać można tylko te produkty, które zaspokajają potrzeby nabywców. Cel ten można dostrzegać w dłuższym lub krótszym czasie.
Cechy te odróżnia przedsiębiorstwo od gospodarstwa domowego, będącego drugim podmiotem sfery realnej gospodarki, które jest tylko nabywcą wytwarzanych przez przedsiębiorstwa dóbr i usług, samo natomiast nic oficjalnie nie wytwarza, bo jego działalności nie rejestruje się w rachunkach narodowych
Przedsiębiorstwo a przedsiębiorca
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na podobieństwo znaczeniowe (a nawet występującą w szerokim zakresie równoznaczność) pojęć: „przedsiębiorstwo” i "przedsiębiorca". Ta sama spółka handlowa dla ekonomisty jest "przedsiębiorstwem", a dla prawnika obrotu gospodarczego to "przedsiębiorca".
W języku potocznym i publicystyce utrwaliło się nazewnictwo: "przedsiębiorca" w odniesieniu do osoby fizycznej (np. właściciela przedsiębiorstwa) i "przedsiębiorstwo" w odniesieniu do podmiotu gospodarczego będącego jego własnością. Tymczasem z punktu widzenia prawa gospodarczego "przedsiębiorcą" jest właśnie podmiot gospodarczy, a nie jego właściciel (osoba fizyczna), zaś "przedsiębiorstwo" to termin prawa cywilnego oznaczający zespół składników przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Oba znaczenia terminu "przedsiębiorca" zlewają się w jedno w wypadku najprostszej formy podmiotu gospodarczego, jaki stanowi działalność gospodarcza osoby fizycznej.
Klasyfikacją przedsiębiorstw
W każdej gospodarce funkcjonują firmy różne pod względem wielkości duże średnie, małe i mikro przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwem jest np. jednoosobowy zakład fryzjerski czy krawiecki, jest nim rodzinne gospodarstwo rolne, warsztat rzemieślniczy, cegielnia, hotel, bank kopalnia, huta, mleczarnia, fabryka. Firmy różnią się również ze względu formę własności. Mogą to być firmy własności prywatnej, pracowniczej, spółdzielczej, publicznej (państwowej i komunalnej) Różnorodność sposobu klasyfikacji ilustruje powyższy diagram Więcej na ten temat...
Te różne formy własności i różne rodzaje przedsiębiorstw odpowiadają potrzebom różnych grup ludności oraz interesom ogólnokrajowym i lokalnym W tej różnorodności form każdy ma szanse znaleźć dla siebie najbardziej odpowiadające jego możliwościom i zainteresowaniom miejsce aktywności gospodarczej
Ze względu na charakter działalności działające w gospodarce przedsiębiorstwa można podzielić na:
Przedsiębiorstwa produkcyjne
* przedsiębiorstwa wydobywcze
* przedsiębiorstwa przetwórcze
* przedsiębiorstwa obróbkowe
* przedsiębiorstwa montażowe
Przedsiębiorstwa świadczące usługi
* przedsiębiorstwa handlowe
* przedsiębiorstwa komunikacyjne i transportowe
* przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe
* przedsiębiorstwa finansowe
* przedsiębiorstwa o charakterze społecznym
* inne przedsiębiorstwa usługowe
Zakres działania przedsiębiorstwa może być bardzo różny. I tak jedne przedsiębiorstwa produkują dobra, inne świadczą usługi, jeszcze inne pełnią funkcję pośrednika handlowego między producentem a nabywcą. Oczywiście w gospodarce rynkowej funkcjonują takie przedsiębiorstwa, które jednocześnie produkują towary, świadczą usługi, zajmują się działalnością handlową lub innym jeszcze rodzajem działalności.
Ze względu na wielkość liczbę pracowników przedsiębiorstwa dzielimy na
* mikro
* przedsiębiorstwa
* przedsiębiorstwa średnie
* przedsiębiorstwa duże
Ze punktu widzenia form własności można wyróżnić:
* przedsiębiorstwa prywatne a w ich ramach
- przedsiębiorstwa będące własnością pojedynczych osób jak i rodzin
- spółki a w ich ramach cywilne i handlowe oraz osobowe i kapitałowe
* przedsiębiorstwa własności pracowników tzw akcjonariat pracowniczy
* przedsiębiorstwa spółdzielcze
* przedsiębiorstwa publiczne a w ich ramach
- przedsiębiorstwa państwowe
- przedsiębiorstwa komunalne
Klasyfikacja przedsiębiorstw
Prywatne Sektor prywatny
Spółdzielcze
Forma własności Państwowe
Komunalne Sektor publiczny
Działające na podstawie ustawy o
przedsiębiorstwach państwowych
Forma organizacyjno- Działające na podstawie kodeksu
prawna handlowego i cywilnego
Działające na podstawie szczególnych
unormowań prawnych
Duże
Wielkość Średnie
Małe , Mikro
Sposób Jednozakładowe
zorganizowania Wielozakładowe
Klasyfikacja z punktu widzenie wielkości przedsiębiorstwa
Co to znaczy firma mała, średnia i duża - to rzecz oczywiście względna. Nie ma jednego uniwersalnego i satysfakcjonującego sposobu pomiaru wielkości firmy. Nie ma jednego uniwersalnego i satysfakcjonującego sposobu pomiaru wielkości firmy. Najczęściej bierz się pod uwagą:
* wielkość zatrudnienia,
* wartość rynkową firmy,
* wielkość obrotów mierzoną wartością produkcji sprzedanej.
Wielkość zatrudnienia
Najpopularniejszą metodą jest wykorzystywanie do tego celu liczby zatrudnionych pracowników.
Na tej podstawie według polskiej statystyki dokonuje się następującego podziału: do przedsiębiorstw małych zalicza się firmy zatrudniające do 5 osób, średnie
* mikro mikroprzedsiębiorstwa - zatrudniające do 9 pracowników
* przedsiębiorstwa małe - zatrudniające od 10 do 49 pracowników
* przedsiębiorstwa średnie - zatrudniające od 50 do 249 pracowników
* przedsiębiorstwa duże - zatrudniające powyżej 250 pracowników
Lista największych firm świata pod względem zatrudnienia w 2001 r |
||||
|
|
Firma |
Kraj |
Zatrudnienie w tys osób |
1 |
|
Wal-Mat Stores |
USA |
1 192,0 |
2 |
|
Daimler-Chrtstler |
USA |
463,5 |
3 |
|
Siemens Group |
Niemcy |
440,2 |
4 |
|
General Motors |
USA |
392,0 |
5 |
|
Ford Motors |
USA |
346,8 |
6 |
|
Sears -Roebuck |
USA |
326,0 |
7 |
|
McDonald`s |
USA |
314,0 |
8 |
|
General Electric |
USA. |
312,0 |
9 |
|
IBM |
USA |
312,0 |
10 |
|
Kroger |
Niemcy |
305,0 |
10 największych firm polskich według zatrudnienia |
|||
Lp |
Firma |
Zatrudnienie 2000 |
Zatrudnienie 1999 |
1 |
PKP |
170 541 |
195 807 |
1 |
Poczta Polska |
101 255 |
100 000 |
3 |
Telekomunikacja Polska |
65 000 |
71 525 |
4 |
PKO BP SA |
39 825 |
39 998 |
5 |
Lasy Państwowe |
32 852 |
Bd |
6 |
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo |
31 500 |
32 973 |
7 |
Katowicki Holding Węglowy |
26 524 |
29 314 |
8 |
Nadwiślańska Spółka Węglowa |
24 283 |
26 767 |
9 |
Jastrzębska Spółka Węglowa |
22 125 |
23 583 |
10 |
Rybnicka Spółka Węglowa |
21 063 |
23 642 |
Źródło: Rzeczypospolita 19 12 2001 |
|||
Ale uwaga sama tylko liczba zatrudnionych nie może być tutaj dostateczną miarą. Stosowane na tej podstawie ocena na tej podstawie jest zmienna, zależna od rodzaju działalności, stopnia mechanizacji i automatyzacji (robotyzacji) itd. Poza przemysłem należałoby, w większości przypadków, przyjmować istotnie mniejsze liczby. Dla przykładu, w handlu detalicznym i w usługach przedsiębiorstwa zatrudniające ponad 50 osób to już na ogół firmy duże.
Wartość rynkowa firmy
Metoda oparta na ilości zatrudnionych może być myląca, gdyż nie uwzględnia znaczenia wielkich instalacji, jak rafinerie ropy naftowej czy zakłady chemiczne, wykorzystujących ogromne ilości drogiego kapitału, a zatrudniających względnie niewielu pracowników. Z tego też względu statystyki dotyczące rozmiaru firm zazwyczaj zawierają informacje o rynkowej wartości kapitału jakim dysponuje firma .
Wartość produkcji sprzedanej
Najpotężniejsze państwa i korporacje świata Tygodnik WPROST nr 15/2002 |
|||
Kraj /Firma |
PKB /Przychód mld$ |
Kraj /Firma |
PKB/ Przychód mld $ |
1 USA |
10 124,8 |
16 Argentyna |
285,4 |
2 Japonia |
4 147,2 |
17 Rosja |
251,1 |
3 Niemcy |
1 847,2 |
18 Szwajcaria |
247,5 |
4 W. Brytania |
1 422,1 |
19Belgia |
230,3 |
5 Francja |
1 304,2 |
20 WAL MART (USA) |
217,7 |
6 Włochy |
1 093,8 |
21Szwecja |
209,9 |
7 Chiny |
1 079,9 |
22 Austria |
189,2 |
8.Kanada |
699,5 |
23 EXXON MOBIL (USA) |
187,5 |
9 Brazylia |
597,5 |
24 G. MOTORS (USA) |
177,2 |
10 Hiszpania |
582,6 |
25 Norwegia |
168,0 |
11 Meksyk |
574,5 |
26 Polska |
165,0 |
12 India |
479,4 |
27 Hongkong |
163,2 |
13 Korea Płd |
416,6 |
28Dania |
162,9 |
14 Holandia |
382,2 |
29 FORD MOTOR |
162,4 |
15 Australia |
366,6 |
30 Turcja |
159,1 |
Innym sposobem mierzenia rozmiarów firm jest wartość produkcji sprzedanej przez poszczególnych firm czyli poziom osiąganych przychodów.
Rola przedsiębiorstw małych i średnich
Pomimo istnienia długookresowego trendu do tworzenia się dużych firm, we współczesnej gospodarce rynkowej istnieje bardzo duża ilość średnich i małych przedsiębiorstw. Dokładniej mówiąc stanowią dominującą ilościowo formę. To one, a nie największe firmy, są solą każdej, nie tylko polskiej gospodarki. Ich wyniki, ba, nawet nazwy, są często nieznane w skali ponadregionalnej. A szkoda, mają one bowiem często czym się pochwalić.
Małe firmy, dużo zatrudnionych
Mikrofirmy to przedsiębiorstwa zatrudniające nie więcej niż dziewięć osób. Według wyliczeń unijnego biura statystycznego Eurostatu w Polsce pracuje w nich 41 proc. wszystkich zatrudnionych (bez sektora finansowego), znacznie więcej niż w UE, gdzie przeciętnie zatrudniają 30 proc. pracowników. Te firmy nie składają sprawozdań finansowych, a skalę ich działalności GUS szacuje raz w roku na podstawie badań.
Znaczenie małych i średnich firm
Małe i średnie firmy, w dużym stopniu dzięki przedsiębiorczości i przedsiębiorcom, pełnią bardzo pozytywną rolę w gospodarce. Szybko i elastycznie dostosowują się do koniunktury i rynku. Przynoszą często duży zysk w relacji do zainwestowanego kapitału, są więc z reguły dochodowe. Dają samozatrudnienie i tworzą miejsca pracy - w odróżnieniu od przedsiębiorstw dużych i bardzo dużych, w których od wielu już lat dominują procesy redukcji kadr. Ich istnienie jest podstawę zdrowej gospodarki. Dlatego mądre rządy w większości krajów ułatwiają niewielkim przedsiębiorstwo rozpoczęcie swojej działalności.
Podobnego zdania jest Komisja Europejska. Sprawami rozwoju potencjału małych i średnich przedsiębiorstw zajmuje się Dyrekcja Generalna Przedsiębiorczość. W minionych latach stworzono szeroki wachlarz najróżnorodniejszych instrumentów wspierania MŚP. Jest to m.in. pomoc doradcza w zakresie handlu na rynku wewnętrznym, ponadgraniczna współpraca przedsiębiorstw, wspieranie badań naukowych, inwestycje w zakresie ochrony środowiska i tworzenie oraz zachowanie miejsc pracy. Poprzez inicjatywę wspólnotową MŚP Unia Europejska subwencjonuje projekty w tej dziedzinie na łączną kwotę 1 mld euro.
W celu wzmocnienia konkurencyjności KE opracowała "Zintegrowany program na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw", który łączy działania poprawiające warunki ramowe dla tego typu przedsiębiorstw na rynku wewnętrznym. Szczególną rolę w dziedzinie polityki wobec MŚP odgrywają punkty doradztwa sieci Euro-Info. Jest ich ponad 300 w całej Europie. Wspierają małe i średnie przedsiębiorstwa we wszystkich sprawach związanych z UE, np. przetargi publiczne - (Komisja Europejska wspiera np. udział w przetargach ogłaszanych na całym obszarze UE), ochrona pracy i w ogóle regulacje związane z prawem pracy, kształcenie i kwalifikacje zawodowe, normy i przepisy techniczne, możliwości finansowania przez UE, wspieranie badań naukowych i rozwoju technologicznego, kooperacja przedsiębiorstw, wspieranie regionalne, wspieranie nauczania języków obcych.
Działanie te mają swoje uzasadnienie. Jak wynika z badań Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, dziś siłą napędową gospodarki U.E. są małe i średnie firmy? W Niemczech odpowiadają one za 70 proc. PKB, w Polsce - za 60 proc.
Badania Eurostatu pokazują z kolei ,że małe i średnie firmy dają pracę większości obywateli UE. Z opublikowanego w październiku 2006 raportu wynika, że aż dwie trzecie jej obywateli zarabia na życie w przedsiębiorstwach, które zatrudniają mniej niż 250. Spośród wszystkich pracujących w UE 30 procent zatrudnionych jest w tzw. mikroprzedsiębiorstwach (do 10 osób), następne 21 proc. w małych (od 10 do 49 osób), a 10 procent w średnich (od 50 do 249 osób).
Polska znajduje się w czołówce krajów, w których najwięcej pracy dają mikroprzedsiębiorstwa - aż 41 procent. Więcej bo 47 proc. jest tylko we Włoszech. W tej grupie znalazły się jeszcze Portugalia i Hiszpania. Są to kraje rolnicze, gdzie wiele osób zatrudnionych jest w małych firmach przetwórstwa żywności. Takie przedsiębiorstwa często mają niższą produktywność.
Mieszkańcy UE pracują przede wszystkim w małych i średnich przedsiębiorstwach. Ale to duże firmy wytwarzają więcej bogactwa kraju.
Widać to wyraźnie we wskaźnikach określających pozycję wielkich firm. W Polsce zatrudniają one niespełna 30 procent, ale wytwarzają ponad połowę wartości dodanej w gospodarce, co w uproszczeniu można uznać za równoważne z dochodem narodowym. Tymczasem przedsiębiorstwa mikro odpowiadają tylko za 16 procent wartości dodanej w gospodarce. To typowe dla krajów zdominowanych przez sektor rolny.
Sam fakt znacznie niższej produktywności małych firm w porównaniu z dużymi nie jest negatywny, choć w Polsce przepaść między nimi jest największa. - Oznacza to tylko, że te małe mają jeszcze pewne rezerwy i mogą poprawiać swoją efektywność
Wysoka śmiertelność małych firm
Wiele osób marzy, by założyć własną firmę, a niektórzy robią to z konieczności, bo nie mogą dostać pracy na etacie. Co roku w Polsce powstaje blisko 200 tys. mikrofirm, w zdecydowanej większości jednoosobowych, dających pracę tylko właścicielowi i ewentualnie członkom jego rodziny. Co trzecia z nich próbuje sił w handlu, tylko co dziesiąta w przemyśle i tyleż w budownictwie. Ostatnio modne jest zwłaszcza tzw. samozatrudnienie, czyli wykonywanie dokładnie takiej samej pracy jak na etacie, tyle, że jako jednoosobowa firma. Nowym przedsiębiorcom na ogół zazdrości się odwagi, tego, że są niezależni no i - jak się uważa - zarabiają krocie.
Media i politycy wiele uwagi poświęcają ułatwieniom w zakładaniu firm, ale niewiele ich dalszym losom. A te bywają często smutne, o czym od kilku lat regularnie informuje Główny Urząd Statystyczny.
Z badań GUS wynika, że po upływie roku aktywnie działa dwie trzecie nowo zarejestrowanych firm. Po dwóch latach już tylko około połowy. Czwartej rocznicy urodzin dożywa ledwie co trzecia. Najtrudniej przetrwać tym, którzy chcą działać w branży hotelarsko-gastronomicznej. Tam przed ukończeniem czterech lat pada trzy czwarte przedsięwzięć. To przykre zwłaszcza dla kobiet. W tę branżę chętnie bowiem angażują się kobiety (tworzą połowę założycieli), podczas gdy w całej populacji mikroprzedsiębiorców stanowią one tylko ok. 40 proc. Częściej przeżywają firmy deklarujące działalność przemysłową.
Z badań GUS-u wynika ,że szansę przetrwania w biznesie od wykształcenia właścicieli. Z analizy GUS wynika, że im wyższe jest wykształcenie założyciela, tym łatwiej mu przetrwać. Przeciętny początkujący przedsiębiorca jest osobą stosunkowo młodą - blisko co trzeci ma poniżej 30 lat i co trzeci znajduje się w przedziale wieku od 30 do 39 lat. Blisko 80 proc. założycieli ma wykształcenie średnie lub wyższe (dyplom uczelni ma co czwarty).
Przeżycie w biznesie nie oznacza, że firma wykazuje zyski. Z tych, które przetrwały nawet cztery lata, straty w tym czwartym roku wykazało ok. 13 proc. Inna rzecz, że właściciel umiejętnie manipulujący kosztami odliczanymi od dochodu często jest w stanie wykazywać stratę i równocześnie dostatnio żyć.
Jak i dlaczego postają duże firmy?
W dzisiejszym świecie w wielu dziedzinach działają siły i mechanizmy prowadzące do koncentracji produkcji. Polega ona na tym, że daną działalność gospodarczą prowadzi coraz mniej firm. Z koncentracją mamy do czynienia, gdy procentowo duża część danego typu towarów i usług dostępnych na rynku dostarczana jest przez niewielką liczbę dużych przedsiębiorstw. O dawna mierzy się ją przy pomocy tak zwanego wskaźnika koncentracji, czyli udziału w rynku jaki posiada kilka największych firm. Na przykład, jeśli pięć dużych spółek dostarcza po 10 procent produktów pochodzących z danej branży, to wskaźnik koncentracji dla niej wynosi 50 procent. Jednym z ważnym powodem dużej koncentracji produkcji są występujące na rynku bariery wejścia, które utrudniają lub wręcz uniemożliwiają nowym firmom wejście do gałęzi. Druga przyczyna tego zjawiska to fakt, że firmy rozwijają się wewnętrznie i zewnętrznie, co przy ograniczonym popycie prowadzi do eliminacji słabszych firm z rynku. Oto najważniejsze powody tego stanu rzeczy.
Siły konkurencji
Przyczyną koncentracji może być sama konkurencja. Jeśli wyroby jednych przedsiębiorstw bardziej spełniają oczekiwania klientów niż innych wtedy rynek nagradza ich większą sprzedażą. W konsekwencji rośnie ich produkcja, a innych maleje, część z nich może nawet wypaść z rynku, w ten oto sposób zwiększa się koncentracja w branży. Faktem jest, że wiele firm dominujących w swoich branżach osiąga dobre wyniki finansowe. Jeśli jednak ten sukces byłby wynikiem podnoszenia cen, wtedy korzystaliby na tym także działający w tym samym sektorze drobniejsi przedsiębiorcy. A jak wykazały badania ekonomistów, wcale tak nie jest. Wynika z tego, że koncentracja jest premią za powodzenie w interesach.
Aby zdobyć większy udział w rynku
Im większa jest firma, tym ma ona większy udział w rynku. Potrzeba zdobycia większej kontroli nad całym rynkiem jest ważnym bodźcem do powiększenia rozmiarów firmy. Przedsiębiorstwo posiadające około 70% całego rynku danego produktu ma znacznie większą siłę rynkową (czyli napotyka słabszą konkurencję) niż to, które ma tylko 10% rynku.
Aby uzyskać większe poczucie bezpieczeństwa
Większe firmy posiadające większe zasoby i wytwarzające szerszy asortyment produktów są lepiej przygotowane do przeciwstawiania się zmianom popytu. Jest to ważny czynnik stymulujący rozwój firm produkujących kilka różnych dóbr. Całkowity popyt na zróżnicowany asortyment produktów jest bardziej stabilny niż popyt na tylko jeden z tych produktów.
Aby obniżać koszty przeciętne
Dawniej ekonomiści sądzili, że dominacja niewielkiej liczby dostawców na rynku pozwalał im podnosić cen oferowanych przez nich towarów i usług i przez to zwiększać zyski Niektóre badania potwierdzają te spostrzeżenia. Stwierdzono, że na rynku lotniczym, gdzie działają dwie linie lotnicze o podobnych rozmiarach ceny biletów są o kilka procent wyższe, niż na zbliżonym wielkością rynku, gdzie przewoźników takich jest czterech. Zależność ta jednak nie zawsze występowała. Najnowsze bardziej szczegółowe badania, wykazują, że zyski w danej branży nie zależą od stopnia koncentracji. Dlaczego więc w licznych sektorach gospodarki koncentracja postępuje?
Najbardziej oczywistym i rozsądnym wytłumaczeniem jest ich dążenie do uzyskania korzyści skali i obniżki kosztów przeciętnych produkcji. Firmy zwiększają skalę produkcję, aby obniżyć średni koszt wytwarzania pojedynczego produktu. Im większe przedsiębiorstwa działają w danej branży, tym większa panuje w niej koncentracja.
Korzyści skali produkcji
Wysoka koncentracja produkcji może być związana z rosnącymi korzyściami skali. Niektóre gałęzie przemysłu (np. przemysł obuwniczy czy odzieżowy) ze względu na rodzaj produktu i technologię dopuszczają istnienie wielu małych firm bądź współistnienie firm dużych i małych. W innych branżach, szczególnie wysoce kapitałochłonnych (energetyka, hutnictwo, przemysł stoczniowy) i technicznie zaawansowanych (przemysł samochodowy i lotniczy) działa mało dużych firm. Im większe przedsiębiorstwa działają w danej branży, tym większa panuje w niej koncentracja. Jej główną przyczyną jest zjawisko korzyści skali.
Przykładowo przyjmijmy, że trzy firmy produkują bardzo podobny elektryczny sprzęt gospodarstwa domowego. Każda z firm wytwarza znacznie poniżej swoich możliwości produkcyjnych i dlatego po względnie wysokich kosztach przeciętnych. Połączenie tych firm może doprowadzić do zamknięcia najmniej efektywnej fabryki i przez to umożliwić pozostałym firmom pracę przy pełnym wykorzystaniu mocy wytwórczych.
Jak pokazuje jednak praktyka koncentracja zatem jest naturalnym rezultatem działania zasad konkurencji i możliwości osiągnięcia korzyści skali produkcji.
W jaki sposób firmy rozwijają się?
Dążące do umocnienia swojej siły rynkowej przedsiębiorstwo ma do wyboru dwie strategie działania.
* Może ono nieustannie inwestować w rozwój firmy i opanowywać daną dziedzinę produkcji lub rynku zbytu. Taki przedsiębiorstwo rozwija się wewnętrznie rozszerzając swoją działalność poprzez zwiększanie liczby zakładów, urządzeń i pracowników. Jednak w swoich dążeniach (i działaniach) przedsiębiorstwo takie nie jest osamotnione, bo podobne działania podejmują jego konkurenci, przez co ta droga jest zwykle kosztowna i długotrwała.
* Alternatywnym rozwiązaniem jest rozwój zewnętrzny w drodze łączenie się przedsiębiorstw.
Firmy mogą łączyć się ze sobą w dwojaki sposób. Na zasadzie fuzji lub przejęć
Fuzje i przejęcia
Gdy przedsiębiorstwa łączą się zachowując porównywalne prawa, nazywa się to fuzją. Natomiast gdy jedna firma wykupuje na tyle dużą część innej, że może samodzielnie nią rządzić, nazywa się to przejęciem. Często nadrzędnym celem fuzji/przejęcia jest umocnienie pozycji konkurencyjnej (wzrost kapitałów własnych, zwiększanie udziału w rynku, wchodzenie na nowe rynki itd.), co może przełożyć się na wzrost wartości rynkowej połączonych banków dla akcjonariuszy.
Przejęcia
Z przejęciem mamy do czynienia wtedy gdy jedna firma kupuje na tyle znaczącą część praw własności w drugiej firmie, że może sprawować nad nią kontrolę (w tym prawo obsadzania większość stanowisk w radzie nadzorczej i zarządzie). Nie oznacza to, że firma przejmowana czy przejmująca przestają istnieć, choć w dalszym okresie podmiot przejmowany może zostać włączony do struktury firmy przejmującej i formalnie przestać istnieć. Jakie są przejęcia w biznesie? Przyjazne i wrogie - tak jak w życiu.
Przejecie dobrowolne i wrogie
Jeżeli zarząd przejmowanego przedsiębiorstwa doradza taki krok akcjonariuszom i w rezultacie następuje dobrowolne połączenie podmiotów, mówimy o przyjaznym przejęciu. W przeciwnym razie, gdyby zarząd był mu przeciwny (np. z uwagi na proponowaną cenę lub warunki transakcji), przejęcie miałoby charakter wrogi. Innym rodzajem przejęcia może być wykup menedżerski (ang. Management Buy Out), w wyniku którego dotychczasowa grupa menedżerów przedsiębiorstwa przejmuje nad nim kontrolę.
Fuzja
Fuzja (z łacińskiego fusio - stapianie, połączenie), jest pełnym połączeniem się dwóch lub kilku przedsiębiorstw, które w wyniku tego całkowicie tracą swoją niezależność ekonomiczną, organizacyjną i prawną. Na to miejsce powstaje jedno, zintegrowane przedsiębiorstwo. Rozróżniamy przy tym trzy podstawowe rodzaje fuzji.
Fuzja (integracja) pozioma
Pierwszym sposobem łączenia się firm jest tzw. fuzja (integracja) pozioma . Ma ona miejsce wtedy, gdy w jedną firmę łączą się przedsiębiorstwa należące do tej samej gałęzi i prezentujące to samo stadium produkcji. Dobrym przykładem integracji poziomej jest połączenie się dwu lub więcej kompanii górniczych lub fuzja firm posiadających sklepy odzieżowe
Można wyliczyć następujące przyczyny powstawania tego typu integracji
* Korzyści skali Skala produkcji połączonych firm jest znacznie większa od wielkości produkcji każdej z nich z osobna. Celem jest oczywiście zmniejszanie kosztów przeciętnych. Skalę produkcji można jeszcze dodatkowo zwiększyć, zmniejszając ilość produkowanych wzorów. Jeżeli każda z wymienionych trzech firm wytwarza trzy różne modele poszczególnych produktów, to połączona firma może zredukować asortyment ź dziewięciu do czterech lub pięciu wzorów.
* Większa siła rynkowa Fuzja firm produkujących podobne dobra zmniejsza liczbę konkurentów na rynku.
* Racjonalizacja działanie .
Słowo to jest używane do opisu procesu eliminowania mniej efektywnych zakładów lub fabryk i koncentrowania produkcji w bardziej efektywnych jednostkach produkcyjnych. Przykładowo przyjmijmy. że trzy firmy produkują bardzo podobny elektryczny sprzęt gospodarstwa domowego. Każda z firm wytwarza znacznie poniżej swoich możliwości produkcyjnych i dlatego po względnie wysokich kosztach przeciętnych. Połączenie tych firm może doprowadzić do zamknięcia najmniej efektywnej fabryki i przez to umożliwić pozostałym firmom pracę przy pełnym wykorzystaniu mocy wytwórczych.
Fuzja (integracja) pionowa
Drugim sposobem dokonania fuzji jest tzw. fuzja (integracja) pionowa. Jest to połączenie dwóch lub więcej firm zajmujących się różnymi fazami tego samego procesu produkcji. Przykładem fuzji pionowej byłoby nabycie przez producenta samochodów stalowni, produkującej stal potrzebną do wytwarzania samochodów. Innym przykładem jest fuzja producenta samochodów z producentem opon. Rozróżniamy dwa rodzaje integracji pionowej do przodu i wsteczna
Pionowa integracja wsteczna
Z tego typu integracją mamy do czynienia wtedy, gdy firma przejmuje swoich dostawców lub łączy się z nimi w wyniku fuzji. Tak więc firma produkująca czekoladę może przejąć plantację kakao lub fabryka samochodów może nabyć zakład wytwarzający karoserie czy opony . Przedsiębiorstwa chętnie łączą się wstecznie, gdyż umożliwia im to większą kontrolę jakości u swoich dostawców i regularność dostaw.
Pionowa integracja „do przodu"
Występuje ona wtedy, gdy firma przejmuje zbyt swoich produktów. Oznacza to, że przedsiębiorstwo wytwórcze nabywa sieć sklepów sprzedających jego produkty, a kompanie naftowe mogą przejąć sieć stacji benzynowych.
Przedsiębiorstwa dążą do integracji „do przodu", gdyż chcą polepszyć warunki, w jakich ich produkty są sprzedawane oraz podnieść standard świadczonych usług. Największe browary przejęły wiele lokali gastronomicznych i wydały ogromne sumy pieniędzy na ich ulepszenie. Podobnie firmy przetwarzające ropę zdobyły kontrolę nad wieloma stacjami benzynowymi i zainwestowały poważne kwoty w ich modernizację.
Ostatnim sposobem dokonania fuzji jest utworzenie konglomeratu, czyli połączenie przedsiębiorstw, których działalność produkcyjna nie wiąże się ze sobą ( np. producent żywności i producent kosmetyków).
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Konglomeraty
Czasami dochodzi do fuzji firm, które nie produkują podobnych produktów lub nie biorą udziału w tym samym procesie produkcyjnym. Ten rodzaj integracji nosi nazwę konglomeratu. Tworzą go firmy należące do różnych gałęzi przemysłu, wykorzystujące różne surowce w odmiennych procesach produkcyjnych. Pomimo że dwie firmy mogą produkować bardzo różne dobra, to mogą istnieć między nimi powiązania stanowiące doskonałą podstawę do integracji. Przykładowo, firma wytwarzająca czekoladę i cukierki może ocenić jako korzystne połączenie się z przedsiębiorstwem produkującym napoje chłodzące. Firmy mogą osiągnąć korzyści, gdyż wykorzystują one podobne surowce (np. cukier) i ich produkty są rozprowadzane przez tę samą sieć zbytu (np. kioski gazetowe, sklepy spożywcze, supermarkety).
Konglomeraty zaczęły powstawać po II wojnie światowej jako wyraz ekspansji dużych firm monopolistycznych i rozszerzenia ich tradycyjnych działalności na inne dziedziny produkcji i handlu. Zaczęły one poszukiwać możliwości lokowania kapitału poza podstawową sferą działalności. Motywem ich powstania jest m.in. chęć rozłożenia ryzyka i zabezpieczenie się przed oskarżeniem o praktyki monopolistyczne.
Ważnym powodem dla tworzenia się tego typu integracji jest potrzeba większego bezpieczeństwa. W skład konglomeratu wchodzą firmy produkujące bardzo zróżnicowane dobra i żywi się nadzieję, że sukces jednego z nich zrekompensuje ewentualne niepowodzenie innego.
Bez względu na obrana formę połączenia, jednoczące się firmy liczą na umocnienie swojej pozycji rynkowej oraz na dodatkowe zyski związane z dywersyfikacją produkcji, rozszerzeniem rynków zbytu, lepszym wykorzystaniem posiadanego potencjały. Połączenie się kapitałów ułatwia z kolei finansowanie projektów rozwojowych i podejmowanie nowych inwestycji, a centralizacja zarządzania może przynieść oszczędności na kosztach administracyjnych i handlowych.
Najważniejsze powody popularności fuzji
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
* jedne firmy wykupują drugie w celu "rozłożenia ryzyka" poprzez dodanie nowych wyrobów do swojego asortymentu,
* inne tworzą fuzje ze względu na możliwość osiągnięcia korzyści skali.
* jeszcze inne przedsiębiorstwa chcą zmniejszyć swoje koszty przez zdobycie nowych możliwości w zakresie np. marketingu lub transportu.
* niektóre firmy postrzegają fuzje jako sposób na zmniejszenie lub pozbycie się konkurencji , którą się wykupuje, by je zamknąć wykupić i zamknąć.
Instytucjonalne formy łączenia się firm
W wyniku łączenia się firm, powstają na rynku nowe formy instytucjonalne, z których najbardziej znane opisujemy poniżej .
Trusty
Są formą integracji niezależnych przedtem przedsiębiorstw, które przechodzą pod wspólny zarząd i muszą realizować wyznaczone im zadania. Akcjonariusze (udziałowcy) poszczególnych przedsiębiorstw przekazują swoje udziały zarządowi trustu a w zamian otrzymują certyfikaty trustowe. Przedsiębiorstwa wchodzące w skład trustu tracą swą niezależność ekonomiczną i prawną. Trustem zarządza Rada wykonawcza. Rada trustu określa politykę produkcyjną i handlową dla całego zrzeszenia i może łączyć lub dzielić istniejące przedsiębiorstwa, a nawet je likwidować. Trust to grupa przedsiębiorstwa, które dobrowolnie tracą samodzielność gospodarczą i osobowość prawną na rzecz wspólnego zarządu
Koncern
Jest to szczególną forma przedsiębiorstwa które powstają w wyniku połączenia przedsiębiorstw o odrębnej osobowości prawnej, działających jednak pod wspólnym zarządem często należących do wspólnego właściciela. Koncern stanowi zatem grupę przedsiębiorstw zachowujących wprawdzie osobowość prawną lecz rezygnujących z samodzielności gospodarczej na rzecz wspólnego kierownictwa,
Duże, silne kapitałowo przedsiębiorstwo wykupuje akcje innych firm lub doprowadza do fuzji organizacyjnych uzyskując w ten sposób kontrolę nad nimi. Poszczególne firmy wchodzące w skład koncernu działają samodzielnie w oparciu o rachunek ekonomiczny. Równocześnie jednak centrala koncernu ustanawia długofalowe strategie rozwoju przedsiębiorstw oraz zakreśla im zasięgi rynków zbytu. Cechą wielu koncernów są technologiczne powiązania pionowe firm np. w skład koncernu samochodowego wchodzą zarówno wytwórcy stali, opon, jak i końcowych produktów, czyli samochodów.
Holding
Rozwój spółek akcyjnych spowodował powstanie holdingów. Jest to przedsiębiorstwo (najczęściej spółka akcyjna), które poprzez posiadanie akcji innych firm sprawuje nad nimi kontrolę. Jego głównym celem jest „trzymanie" (ang.. to hold - trzymać) akcji innych przedsiębiorstw w celu uzyskania pełnej kontroli nad podległymi przedsiębiorstwami. Holding tworzony jest zatem przez jedno przedsiębiorstwo, które wykupuje taką liczbę udziałów w innych przedsiębiorstwach aby zapewnić sobie nad nimi kontrolę. Zazwyczaj holding powstaje na drodze wymiany akcji lub ich wykupienia. Tworzeniem holdingów zainteresowane są wielkie przedsiębiorstwa lub banki, które chcą uzyskać kontrolę nad powiązanymi z nimi w jakiś sposób firmami. Jednym z największych holdingów w skali światowej jest General Motors.
Kooperacja firm i jej formy
Ponadto firmy mogą podjąć działania na rzecz współpracy czyli kooperować
Kooperacja może przyjmować rożne formy organizacyjne. Najważniejsze y nich to: poole i ringi , konsorcjum, kartel i syndykat
Poole i ringi
Firmy wchodzące w skład poolu lub ringu ustalają np. wspólną politykę cenową, dzielą zadania produkcyjne oraz rynki zbytu. Może chodzić również o tworzenie wspólnych funduszy w celu prowadzenia gry na giełdzie. Utworzenie takich struktur instytucjonalnych ma na celu realizację konkretnego przedsięwzięcia i osiągnięcie korzyści ekonomicznych o charakterze monopolistycznym np. tworzenie wspólnych funduszy do prowadzenia gry na giełdzie papierów wartościowych.
Porozumienia tego typu są dość luźne i tymczasowe, związywane dość często w warunkach złej koniunktury, a po wykonaniu przedsięwzięcia, lub gdy pojawiają się oznaki ożywienia w gospodarce ulegają rozwiązaniu.
Konsorcjum
Jest to umowny związek niezależnych przedsiębiorstw, utworzony w celu przeprowadzenia określonej operacji, która wymaga większego kapitału. Po wykonaniu tego zadania konsorcjum zostaje rozwiązane. Najczęściej spotykanym przykładem są konsorcja bankowe, tworzone dla sfinansowania dużych przedsięwzięć gospodarczych lub kapitałowych. Tego typu formy powstają także w budownictwie i przemyśle w przypadku realizacji dużych inwestycji. Przykładem konsorcjum jest umowa France Telecom i Kulczyk Holding, powstały w celu zakupu akcji Telekomunikacji Polskiej.
Kartele
Są to zrzeszenia producentów jednej lub kilku gałęzi gospodarki powstałe na gruncie zawarte pomiędzy producentami umowy, dotyczącej wielkości produkcji, zaopatrzenia, zbytu, poziomu ustalanej ceny, koordynacji planów inwestycyjnych. W skład kartelu wchodzić mogą przedsiębiorstwa krajowe, zagraniczne a niekiedy instytucje rządowe poszczególnych krajów.
Jednym z najbardziej znanych karteli między narodowych jest OPEC - Organizacja Państw Eksporterów Ropy Naftowej. Uczestnicy kartelu zachowują samodzielność z wyjątkiem ograniczeń wynikających z zawartego porozumienia. Ustawy antymonopolowe doprowadziły do zaniku karteli w jawnej formie. Powstają one niekiedy jednak w formie holdingu lub w postaci różnych nieformalnych porozumień między wytwórcami. Kartele powstały w Niemczech na przełomie XIX i XX wieku. Producenci wchodzący w skład kartelu wyznaczają odpowiednie kontyngenty produkcji dla każdego przedsiębiorstwa i równocześnie określają cenę sprzedaży. Podział zysków jest odbywa się zazwyczaj proporcjonalnie do posiadanych przez firmę udziałów rynkowych. Przedsiębiorstwa kartelu walczą ze sobą o przydziały kontyngentów, o wielkość udziałów rynkowych oraz o podział wspólnie osiąganych zysków. Powstają konflikty, co często prowadzi do łamania ustaleń kartelowych przez niezadowolonych wytwórców. Z tej racji kartele są z natury formą niestabilną i po pewnym czasie funkcjonowania ulegają rozwiązaniu.
Kartel jest umową zawieraną przez przedsiębiorstw należące do tej samej branży, przedmiotem kartelu jest ustalenie wspólnej ceny sprzedaży, jej wysokości lub podziału rynku zbytu. Przykładem kartelu, nie na poziomie przedsiębiorstw lecz państw, jest OPEC, czyli Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową,
Syndykaty
Są wyższą formą umowy kartelowej. Należące do syndykatu firmy zachowują swoją odrębność organizacyjną i produkcyjną, rezygnują natomiast z samodzielnej sprzedaży produktów, tworząc wspólne biuro sprzedaży, które ustala jednolite ceny. Syndykaty kontrolują również rozmiary podaży wyznaczając poszczególnym przedsiębiorstwom odpowiednie limity produkcyjne. Syndykaty powstają zazwyczaj w gałęziach wytwarzających surowce, gdzie łatwiej o dokonanie standaryzacji wyrobów.
W konkurencyjnej gospodarce wielkość nie gwarantuje sukcesu, a czasami nawet utrzymania się na rynku, nikt nie jest zwycięzcą raz na zawsze. Nie wszystkie fuzje, w których wyniku powstają wielkie korporacje, zdają egzamin z rachunku ekonomicznego. Niektóre są następstwem mocarstwowych ambicji menedżerów i po okresie ekspansji przychodzi czas na gwałtowną kurację odchudzającą a niekiedy bankructwa i rozpad gigantów na mniejsze firmy. Taki los spotkał ostatnio międzynarodową (choć zakotwiczoną we Francji) firmę Vivendi, czy amerykański Enron.
Klasyfikacja z punktu widzenie struktury organizacyjnej firmy
Przedsiębiorstwo może być jednozakładowe lub wielozakładowe. Decydują o tym różne czynniki techniczne i ekonomiczne. Jedno lub wielozakładowość związana jest z reguły z jego wielkością i formą prawną
Współcześnie, w szczególności w krajach wysoko rozwiniętych, działają duże, wielozakładowe przedsiębiorstwa w otoczeniu wielu małych firm jednozakładowych. Duże firmy podejmują z reguły produkcję wielkoseryjną, pozwalająca na obniżenie kosztów jednostkowych produkcji. Posiadają one tez znaczne zasoby finansowe, co czyni je bardziej odpornym na zburzenia w gospodarce (tj. na wahania koniunkturalne).
W gospodarce amerykańskiej zarówno pod względem wielkości sprzedaży, jak też wartości aktywów dominują korporacje. W wielu gałęziach, takich jak przemysł samochodowy, tytoniowy, przetwórstwo zboża, produkcja żarówek czy mydła - trzy największe firmy kontrolują ponad 50 % rynku, a jeśli wyłączyć import, to kontrolują one ponad 90 % krajowej sprzedaży. Ponadto, relatywnie niewielka liczba korporacji - około kilkuset - dominuje w całej gospodarce. Jeżeli chodzi o pomiar koncentracji w przypadku istnienia podwykonawstwa, tzn. w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo samodzielnie w sensie prawnym w rzeczywistości zależy od innego przedsiębiorstwa, to obserwowana wielkość firm nie odzwierciedla poziomu koncentracji.
W konkurencyjnej gospodarce wielkość nie gwarantuje sukcesu, a czasami nawet utrzymania się na rynku; nikt nie jest zwycięzcą raz na zawsze. Nie wszystkie fuzje, w których wyniku powstają wielkie korporacje, zdają egzamin z rachunku ekonomicznego. Niektóre są następstwem mocarstwowych ambicji menedżerów i po okresie ekspansji przychodzi czas na gwałtowną kurację odchudzającą a niekiedy bankructwa i rozpad gigantów na mniejsze firmy. Taki los spotkał ostatnio międzynarodową (choć zakotwiczoną we Francji) firmę Vivendi, czy amerykański Enron.
Firmy ponadnarodowe (transnarodowe)
Rosnące wzajemnie powiązania kapitału przemysłowego z kapitałem bankowym doprowadziły do powstania ogromnych korporacji, które nabrały charakteru międzynarodowego. Odgrywają one we współczesnej gospodarce światowej coraz większą rolę, a ich majątek często przewyższa dochód narodowy wielu państw świata. Niektóre z tych firm są rzeczywiście ogromne i wartość rocznej produkcji kilku z nich jest większa niż produkty narodowe wielu małych państw. Wal-Mat, Exxon Mobil, czy General Motors osiągają roczne przychody przekraczające PKB wielu krajów.
Firmy te odgrywają ważną rolę w produkcji światowej w sektorach, które reprezentują. Ich obroty stanowią 60% wymiany handlowej dobrami przemysłowymi w rozwiniętym świecie. Wymienione olbrzymy są rozsiane po całym świecie. Większość z nich umiejscowiona jest w USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech i Japonii niemniej są to najczęściej firmy ponadnarodoweczyli posiadają i kontrolują przedsiębiorstwa w kilku innych krajach.
Te potężne organizacje wywierają ogromny wpływ na gospodarki krajów. w których funkcjonują. Decyzje o inwestowaniu w kraju A, a nie w kraju B, lub o zamknięciu zakładu w kraju C, albo o rozwinięciu produkcji w kraju D są przykładami pokazującymi, w jaki sposób plany firmy ponadnarodowej mogą wpływać na wielkość produkcji i zatrudnienia w różnych krajach.
Firmy te mogą podejmować decyzje o specjalizacji na arenie międzynarodowej. Przykładowo producent samochodów może zdecydować się na masową produkcję silników w jednym kraju, a gaźników w innym, podczas gdy montowanie całych samochodów może odbywać się w kilku innych krajach.
O decyzjach inwestycyjnych firm ponadnarodowych często decydują ograniczenia w handlu zagranicznym. Przykładowo, jeśli jakiś kraj nakłada wysokie taryfy na importowane samochody, to firma ponadnarodowa, produkująca samochody, może zdecydować się na wybudowanie montowni samochodów w tym kraju, w celu ominięcia wysokich kosztów importu całych samochodów. Firmy ponadnarodowe w większości krajów, w których działają, są z reguły ważnymi eksporterami. Dzieje się tak, gdyż ich produkty są znane na całym świecie, ponadto firmy te mają doskonale rozwiniętą światową sieć fabryk, agencji, dystrybucji, usług itd.
Niektórzy obserwatorzy życia społecznego twierdzą, że korporacje te stały się tak duże, iż wywierają wpływ także na życie polityczne kraju.
Korporacje wielonarodowe
Są to przedsiębiorstwa, firmy międzynarodowe, ponadnarodowe, spółki kapitałowe, prowadzące działalność gospodarczą, w co najmniej 2 krajach i tworzące zintegrowany, międzynarodowy system powiązań gospodarczych, podporządkowany wspólnej strategii. Korporacje wielonarodowe pochodzą z krajów wysoko rozwiniętych: USA, W. Brytanii, Japonii, Niemiec, Włoch i innych W latach 70. pojawiły się również korporacje wielonarodowe z krajów nowo uprzemysłowionych: Korei Pd., Tajwanu, Singapuru, Indii i Brazylii.
Korporacje wielonarodowe dysponują znaczną siłą ekonomiczną, na którą składają się: duża wielkość (mierzona np. wartością sprzedaży, kapitału akcyjnego, majątku trwałego), nowoczesne produkty i technologie oraz systemy ich szybkiej dyfuzji w skali międzynarodowej, wysoko wykwalifikowane kadry zarządzające i marketingu (zwłaszcza międzynarodowe systemy dystrybucji produktów) oraz znaczna mobilność posiadanych oraz/lub kontrolowanych kapitałów. Siła ekonomiczna korporacji wielonarodowych wiąże się z ich przewagą konkurencyjną i umożliwia im posiadanie znacznych wpływów politycznych, wykorzystywanych do wywierania nie zawsze legalnych nacisków na otoczenie, w celu uzyskania korzystniejszych warunków działania.
Typowa struktura organizacyjna korporacji wielonarodowych obejmuje przedsiębiorstwa macierzyste, będące siedzibą i centralą całej organizacji oraz filie i oddziały zagraniczne, zajmujące się produkcją i dystrybucją towarów i usług. Jednostki organizacyjne korporacji woelonarodowych są najczęściej podzielone wg:
a) geograficzne kryterium rynków zbytu, tzn. na struktury obejmujące np. Europę i Afrykę razem, Azję Pd.-Wsch. itd.;
b) grup towarowych, obejmujących filie wytwarzające ten sam produkt, bez względu na geograficzną lokalizację filii,
c) struktury macierzowej, obejmującej podział zarówno według geograficznych rynków zbytu, jak i grup towarowych.
Strukturę organizacyjną korporacji wielonarodowych charakteryzuje rozwinięta w różnym stopniu integracja pozioma, pionowa oraz dywersyfikacja. Do głównych bodźców ekspansji zagranicznych korporacji wielonarodowych można zaliczyć: poszukiwanie nowych, chłonnych rynków zbytu, wyższą zagraniczną stopę zysku, niższe koszty produkcji, dążenie do wykorzystania posiadanej przewagi technologicznej oraz/lub przewagi w zarządzaniu i marketingu, bariery taryfowe i pozataryfowe (zachęcające do zastąpienia eksportu inwestycjami bezpośrednimi) oraz zachęty państw przyjmujących (w postaci np. mniejszych podatków, taniego kredytu itp.).
Od wielu lat dominującą teorią wyjaśniającą ekspansję korporacji wielonarodowych jest eklektyczna teoria J.H. Dunninga, w myśl której przedsiębiorstwo podejmuje ekspansję zagraniczną ponieważ ma przewagę konkurencyjną wynikającą z:
a) własności pewnych czynników wytwórczych (np. patentów, technologii),
b) ich internalizacji wewnątrz korporacji woelonarodowych, oraz
c) alokacji swoich kapitałów w krajach zapewniających odpowiednie wykorzystanie pierwszych dwóch składników.
W ekspansji zagranicznej korporacji wielonarodowych można wyodrębnić następujące etapy: eksport, sprzedaż licencji, zagraniczne inwestycje bezpośrednie, formy niekapitałowe (np. kontrakty menedżerskie, franchisingu oraz ograniczoną, wycinkową współpracę korporacji wielonarodowych (zwłaszcza w sferze badań i rozwoju dotyczących najbardziej nowoczesnych technologii).
Działalność korporacji wielonarodowych koncentruje się w krajach wysoko rozwiniętych: przede wszystkim w USA, krajach Europy Zach. i w Kanadzie. Wśród krajów rozwijających się zdecydowanie są preferowane kraje nowo uprzemysłowione. Kraje Europy Wschodniej zdołały do tej pory w niewielkim stopniu przyciągnąć korporacje wielonarodowe, głównie ze względu na niestabilność związaną z procesami transformacji systemowej, zachodzącymi w tych krajach.
W przekroju gałęziowym działalności korporacji wielonarodowych dominują najbardziej zaawansowane technologicznie gałęzie przemysłu przetwórczego (np. elektrofoniczny, elektromaszynowy, chemiczny, farmaceutyczny). Znaczenie przemysłu wydobywczego, którego udział pierwotnie był największy, stopniowo się zmniejsza. Widoczny jest natomiast wzrost aktywności korporacji wielonarodowych w sektorze usług (szczególnie finansowych, transportowych, reklamowych, turystycznych i doradczych). Chociaż zasięg oraz skład kadry zarządzającej korporacjami wielonarodowymi są wielonarodowej, własność przedsiębiorstw macierzystych (ich kapitału akcyjnego) ma nadal charakter narodowy (znajduje się w rękach krajowych akcjonariuszy).
Ogólnie jest dostrzegana pozytywna rola korporacji wielonarodowych w krajach, w których funkcjonują, zwłaszcza w zakresie wprowadzania nowych produktów i technologii oraz nowoczesnych struktur organizacji, zarządzania i marketingu. Jednak w relacjach państwo-korporacja wielonarodowa pojawia się też, w różnym stopniu odczuwany i o zróżnicowanym zakresie, konflikt interesów wynikający z globalizacji strategii korporacji wielonarodowych oraz z dążenia do ochrony przez państwa swej suwerenności gospodarczej. Na ogół liberalna polityka krajów wysoko rozwiniętych wobec korporacji wielonarodowych i podejście pragmatyczne, widoczne w krajach rozwijających się, przeważają nad dążeniem do ścisłej regulacji i kontroli korporacji wielonarodowych. Wyrazem chęci przeciwstawienia się nadużywaniu siły i wpływów korporacji wielonarodowych są kodeksy funkcjonowania korporacji wielonarodowych, z których największe praktyczne znaczenie ma dobrowolny kodeks OECD.
Klasyfikacja z punktu widzenie form własności przedsiębiorstwa
W analizach ekonomicznych niezwykle ważny podział z punktu widzenie formy własności firmy. Możemy je podzielić na dwie duże grupy: własność prywatną i własność publiczną .
Własność prywatna
Forma ta pojawia się wtedy, gdy konkretne osoby rozporządzają całymi przedsiębiorstwami lub ich częściami, decydując o ich aktywności, mogąc je sprzedać, wynająć itd., ponosząc jednocześnie odpowiedzialność za efekty pracy. Wielu ekonomistów (nazywanych socjalistami) krytykuje skupianie praw do przedsiębiorstwa w rękach osób prywatnych. Działanie prywatnych fabryk zwykle zostaje podporządkowane zyskowi. Socjaliści sądzą, że powoduje to nadmierne niesprawiedliwe różnice dochodów między ludźmi.
Własność prywatna to swego rodzaju zbiór uprawnień własnościowych do określonych obiektów, w którym prawa własności jednostek są - mimo pewnych ograniczeń w praktyce - wyłączne i dobrowolnie przenoszone (przekazywalne). W przypadku własności prywatnej określonego obiektu dana jednostka może wyłączyć innych ludzi z korzystania z należących do niej zbioru uprawnień własnościowych odnoszących się do tegoż obiektu.. Może także zbiór ten przekazać (odpłatnie bądź nieodpłatnie). Istotnym zatem wyróżnikiem własności prywatnej od publicznej jest możliwość wystąpienia przez właściciela na rynku w charakterze sprzedawcy danego obiektu własności.
Z punktu widzenia społeczno - ekonomicznego do głównych typów własności prywatnej możemy współcześnie zaliczyć :
* własność kapitalistyczną,
* drobnowytwórczą,
* spółdzielczą,
* pracowniczą.
Własność kapitalistyczna
Jest to prywatna własność kapitału wykorzystywanego do prowadzenia działalności opartej na regularnym zatrudnianiu pracowników najemnych i nastawionej na osiąganie możliwie największego dochodu pieniężnego. Prowadzącego tego typu działalność przedsiębiorcę nazywamy kapitalistą, a uzyskiwany przez niego z tej działalności dochód - zyskiem.
Własność drobnowytwórcza
Jest to własność rodzin lub osób prowadzących samodzielnie działalność gospodarczą, nie zatrudniających regularnie pracowników najemnych. Chodzi tu głównie o własność zasobów kapitałowych skupionych w stosunkowo niewielkich rodzinnych gospodarstwach rolnych, zakładach rzemieślniczych, usługowych itp. Jednostki tego typu nie zawsze są nastawione na zysk. W licznych przypadkach głównym motywem tych osób jest zaspokojenie własnych potrzeb oraz zapewnienie sobie miejsca pracy. Wbrew przepowiedniom wielu teoretyków ( np. K. Marksa ) ta forma własności prywatnej w praktyce wykazuje zdumiewającą trwałość i w dalszym ciągu odgrywa dość znaczną rolę w gospodarce wielu krajów.
Własność pracownicza
Ta forma własności występuje wtedy, gdy skupiony w danym przedsiębiorstwie zasób kapitału należy do zatrudnionych w nim pracowników. Chodzi tu np. o pracowniczą własność akcji (akcjonariat pracowniczy). Jeżeli pracownicy posiadają wszystkie akcje danej spółki, przy czym podział tych akcji jest stosunkowo równomierny, to niewątpliwie mamy do czynienia ze spółką pracowniczą w ścisłym tego słowa znaczeniu. W praktyce takie sytuacji są stosunkowo rzadkie, co - nawiasem mówiąc- jest jedną z przyczyn dość namiętnych sporów wokół tej formy własności. W sensie teoretycznym termin „ spółka pracownicza „ znajduje uzasadnienie we wszystkich tych przypadkach, gdy pracownicy danej spółki dysponują przynajmniej tzw. kontrolnym pakietem akcji tzn. taka ich liczbą, która zapewnia decydujący głos przy podejmowaniu kluczowych dla spółki decyzji. W praktyce zależy to od stopnia rozproszenia akcji (udziałów) i innych czynników, które powodują, że często wystarcza posiadanie znacznie mniej niż 50 % akcji.
Własność spółdzielcza
Do własności prywatnej zaliczamy obecnie również własność spółdzielczą. W przeszłości traktowano ją jako formę własności publicznej ( społecznej). Zwolennicy tego podejścia akcentowali przede wszystkim wspólne użytkowanie przez spółdzielców określonych obiektów własności; cecha ta miała być charakterystyczna również dla innych form własności publicznej, zwłaszcza dla własności państwowej. Współcześnie podejście to wydaje się mieć coraz słabsze uzasadnienie, zwłaszcza jeśli chodzi o wiele krajów wysoko rozwiniętych. W krajach tych obserwuje się utrzymywanie się odrębnej specyfiki własności spółdzielczej w porównaniu z własnością państwową (np. istnienie tzw. samorządu spółdzielczego), a równocześnie burzliwy rozwój pewnych form zbiorowej własności prywatnej ( różnego typu spółek), przypominających pod wieloma względami spółdzielnie.
Wśród cech odróżniających spółdzielnie od typowych spółek prywatnych wymienia się najczęściej dwie:
(1) udziały w danej spółdzielni, które mogą występować w postaci środków rzeczowych ( np. maszyn, ziemi, budynków, środków transportu), nie są zazwyczaj w pełni przekazywalne oraz
(2) wpływ na zarządzanie spółdzielnią nie jest bezpośrednio związany z wielkością wniesionych wkładów.
W niektórych krajach ważną rolę odgrywają przedsiębiorstwa spółdzielcze. Funkcjonują one przede wszystkim w sferze produkcji rolnej, przemyśle rolno-spożywczym oraz handlu.
Własność publiczna
W tej formie własności ma miejsce przeniesienie praw do dysponowania i korzystanie grupie osób gospodarujących wspólnie.
W przypadku przedsiębiorstw państwowych grupą tą jest całe społeczeństwo, którego reprezentantem jest administracja państwowa. Właścicielami przedsiębiorstw komunalnych są mieszkańcy pewnej okolicy reprezentowani przez władze samorządowe (np. władze gminne). Posiadaczami spółdzielni są reprezentowani przez zarząd spółdzielni pracownicy. Ich wpływ na decyzje, a bywa, że i udziały w zyskach, nie zależą od wielkości zainwestowanego kapitału.
W Polsce i innych krajach realnego socjalizmu do 1990 r. gospodarowanie oparte było na zasadzie własności kolektywnej, gdzie przedsiębiorstwa należały zwykle do państwa. Niektórzy ekonomiście (nazywani liberałami) uważają jednak, że własność kolektywna prowadzi do rozproszenia i rozmycia praw i odpowiedzialności. Kto inny podejmuje decyzje, a kto inny korzysta lub traci. Czasem w ogóle nie wiadomo, kto ma prawo decydować.
W przypadku własności prywatnej skoncentrowanie w jednych rękach praw do podejmowania decyzji i praw do korzystania z efektów tych decyzji jest źródłem silniej motywacji ekonomicznej, skłaniającej do efektywnego korzystania z zasobów. Trafne decyzje są nagradzane zyskiem, błędy - karane stratami. Zdaniem liberałów motywacja taka zanika w przypadku własności zbiorowej.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Przedsiębiorstwa własności prywatnej
Przedsiębiorstwo własności prywatnej to podmiot gospodarczy, którego celem jest dostarczanie dóbr i usług potencjalnym nabywcom oraz maksymalizacja zysku. Ponadto musi ono się znajdować w rękach prywatnych, a nie państwowych W krajach o zaawansowanej gospodarce rynkowej dominują firmy tzw. sektora prywatnego. Udział tego sektora w ogólnym majątku narodowym jest dobrym wskaźnikiem urynkowienia gospodarki
Wszystkie podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa) w sektorze prywatnym ze względu na formę organizacyjno-prawną dzielą się na:
* osoby fizyczne - czyli osoby prowadzące działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek,
* osoby prawne - czyli jednostki posiadające osobowość prawną, należą tu: spółdzielnie i spółki kapitałowe (sp. z o.o., sp. akcyjna),
* jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej - zaliczysz tu spółki osobowe, tj. partnerskie, jawne, komandytowe i komandytowo-akcyjne oraz spółkę cywilną. Za przedsiębiorców uznaje się również wspólników spółek cywilnych w zakresie wykonywanych przez nich działalności.
Prywatne przedsiębiorstwa dzielą się na przedsiębiorstwa własności indywidualnej i spółki. W przedsiębiorstwach indywidualnych właścicielem jest jedna osoba, ona też dostarcza w całości potrzebny firmie środki.
Spółka to podmiot gospodarki działający na podstawie umowy, na mocy której wspólnicy zobowiązują się do wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej. Głównym celem ich działalności jest zysk.
Z punktu widzenia prawa regulującego zakładanie i funkcjonowanie firmy spółki dzielimy na: cywilne i handlowe. Z punktu widzenie podmiotowości spółki dzielimy na osobowe i kapitałowe
Wszystkie spółki cywilne należą do kategorii spółek osobowych, czyli bez osobowości prawnej.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Sowa-dydaktyk > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Spółki handlowe mogą być podobnie jak cywilne osobowe (bez osobowości prawnej) lub posiadające osobowość prawna czyli kapitałowe.
Spółki kapitałowe to przede wszystkim spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne. Oprócz tego spółki również mogą występować formach mieszanych.
Przedsiębiorstwo własności indywidualnej (Zakład osób fizycznych)
Wśród prywatnych przedsiębiorstw małych i średnich dominują zakłady własności indywidualnej zwane również zakładami osób fizycznych.
Na czym polega działalność jednoosobowa
Przedsiębiorstwo prywatne może przyjąć formę firmy jednoosobowej własności indywidualnej. W przedsiębiorstwach indywidualnych właścicielem jest jedna osoba, ona też dostarcza w całości potrzebne firmie środki. Przedsiębiorstwa własność indywidualnej występują najczęściej w takich dziedzinach jak: handel detaliczny, rolnictwo, usługi osobiste, rzemiosło, usługi wraz z naprawami. Podstawowym motywem prowadzenia własnego przedsiębiorstwa jest nadzieja na zdobycie fortuny, możliwość realizacji własnych planów, samodzielność i niezależność od innych.
Paul Getty w swojej książce "How To Get Rich,” twierdzi, że najważniejszym krokiem do sukcesu jest prowadzenie samodzielnego biznesu. Pracując dla kogoś nigdy nie wzbogacisz się. Zapewne to właśnie z tego powodu w USA, co dziesięć sekund powstają nowe prowadzone w domach firmy ( home - based business), a ich ilość w ciągu ostatnich 14 lat wzrosła z 6 do 32 ml.
W Polce omawiane forma własności pojawiła się po uchwaleniu przez Sejm w roku 1988 tzw. ustawy Rakowskiego o przedsiębiorstwach, która zlikwidowała zakaz prowadzenia prywatnej działalności gospodarczej. Na jej mocy każdy, kto uzna, że odkrył niszę gospodarczą, czyli niezaspokojone potrzeby rynku i uważa, że ma odpowiednie predyspozycje fizyczne, psychiczne i menażerskie, aby ją wypełnić, może podjąć ryzyko założenia własnej, jednoosobowej firmy, czyli inaczej mówiąc przedsiębiorstwa własności indywidualnej. Tak długo, jak działalność indywidualnego właściciela jest legalna i nie podlega dodatkowym przepisom regulacyjnym władz, nie potrzeba na nią żadnej specjalnej zgody. Wystarczy zgłosić ten fakt w odpowiednim urzędzie, który z mocy prawa musi firmę zarejestrować i wydać niezbędne do jej prowadzenia dokumenty
Z przedstawionej powyżej tabeli wynika, że ilość jednoosobowych firm w Polsce z roku na rok systematycznie rośnie. Wprawdzie wiele z nich bankrutuje, ale na ich miejsce natychmiast powstają coraz to nowe.
Spółki
Jedną z zasadniczych wad firmy jednoosobowej jest spowodowana brakiem kapitału niemożność prowadzenia działalności na szerszą skalę. Panaceum na tę bolączkę są spółki, które są połączeniem kapitału wspólników dla osiągnięcia określonych celów ekonomicznych
Ludzie są obdarzeni rożnymi talentami, różnym doświadczeniem itp., a zatem odpowiedni dobór partnerów może zwiększyć możliwości firmy w różnych dziedzinach jej działalności, które towarzyszą korzyści działaniu na większą skalę oraz w szerszym zakresie. (ang. economies of scales; economies of scope).
W ilości siła, zatem często pożądane jest połączenie sił i środków dwóch lub więcej osób w celu stworzenia przedsiębiorstwa, które w ten sposób staje się spółką. Spółkami są zatem przedsiębiorstwa należące i z mocy prawa do więcej aniżeli jednej osoby.
U podstaw tworzenia się spółek leży chęć realizacji wspólnego interesu. Można na to spojrzeć z dwóch stron.
Podejście gospodarcze określa spółkę jako zrzeszenie się dwóch lub więcej osób z zamiarem realizacji prowadzenia interesu lub osiągnięcia innego wyznaczonego celu.
Podejście prawne ujmuje spółkę jako umowę, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do określonego celu gospodarczego, w określony sposób, przy wniesieniu wkładu na prowadzenia działalności.
Jeżeli celem tym jest prowadzenie działalności gospodarczej, czyli przedsiębiorstwa, to może ono przyjąć jedną z dwóch form: osobową lub kapitałową.
Klasyfikacja spółek
Spółki prawa handlowego Spółki prawa cywilnego
Jawna, partnerska Spółka cywilna( tylko osobowa )
Spółki osobowe
Pracownicza
Komandytowa
Spółki mieszane
Komadytowo- akcyjna
Spółka zoo
Spółki kapitałowe
Spółka akcyjna
Podział spółek ze względu na źródło prawa
Ze względu na status prawny spółki podzielić można na cywilne (tworzone i funkcjonujące na bazie kodeksu cywilnego) oraz handlowe (tworzone i działające zgodnie z przepisami kodeksu handlowego). Do spółek handlowych zaliczamy: jawną, partnerską, pracowniczą, spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, spółkę akcyjną . do grupy tej wchodzą również spółki mieszane : komandytowo-akcyjna i komandytowa
Podział spółek ze względu na podmiotowość prawną
Z punktu widzenia podmiotowość firmy dzielimy je na osobowe i kapitałowe
Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej. Do tej kategorii spółek zaliczamy: cywilną, jawną i partnerską. Poza cywilną dwie pozostałe są spółkami handlowymi
Spółki kapitałowe są w całości spółkami prawa handlowego. Zaliczamy do nich: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne.
Oprócz tego spółki również mogą występować w formach mieszanych np. komandytowa czy komandytowa - akcyjna. Dla ekonomisty najważniejszy jest podział na spółki osobowe i kapitałowe.
Spółki osobowe
Ta forma spółki opiera swoją działalność przede wszystkim na osobistej pracy wspólników, a dopiero w drugiej kolejności na wkładzie majątkowym. Wspólnicy (właściciele) biorą zatem bezpośredni udział w działalności firmy, angażują swój majątek, pracę. Spółka osobowa ma niewielu wspólników, którzy swoim nazwiskiem firmują spółkę, nie posiada osobowości prawnej, a zatem właściciele odpowiadają całym swoim majątkiem za jej zobowiązania. Do spółek osobowych zaliczamy spółki cywilne, jawne, partnerskie oraz pracownicze. Formą pośrednią jest spółka komandytowa i komandytowo - akcyjna.
Spółki kapitałowe
Tego typu spółki opierają swoją działalność na wkładzie kapitałowym, wniesionym przez udziałowców, którzy w przeważającej mierze nie pracują na rzecz swojej firmy. Odpowiedzialność spółki kapitałowej jest ograniczona do wysokości wniesionego kapitału, istnieje zatem oddzielenie majątku osobistego wspólników od majątku przedsiębiorstwa. Spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną. Ich przykładem jest spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Zasadnicze różnice pomiędzy spółkami osobowymi i kapitałowymi
Pomiędzy spółkami osobowymi a kapitałowymi istnieje wiele istotnych różnic, które znajdują wyraz w przepisach kodeksowych odnoszących się do spółek oraz w sposobie, w jaki poszczególne rodzaje spółek funkcjonują w praktyce. Oto niektóre z nich:
* spółki kapitałowe są wyposażone w osobowość prawną ( są osobami prawnymi), zaś spółki osobowe są pozbawione tej cechy. Niektóre spółki osobowe mają jednak pewne cechy osób prawnych np. zdolność zaciągania zobowiązań,
* struktura organizacyjna spółki kapitałowej jest w pewnym stopniu określona przepisami kodeksu handlowego i swoboda wspólników w jej kształtowaniu jest ograniczona. Musi ona mieć co najmniej niektóre organa przewidziane przepisami ( zgromadzenie wspólników, zarząd). Spółka osobowa zaś może mieć dowolną strukturę organizacyjną, określoną przez wspólników w umowie spółki,
* majątek spółki w spółce kapitałowej stanowi własność spółki. W spółce osobowej, majątek spółki jest współwłasnością partnerów. Jest to majątek wydzielony a zatem odrębny od majątku osobistego wspólników, służący tylko spółce, przeznaczony na jej cele, ale nie będący je własnością,
* w spółkach kapitałowych konieczne jest zgromadzenie i wniesienie przez wspólników do spółki kapitału w oznaczonej wysokości (np. w spółce akcyjnej, co najmniej 100 000 zł). W spółkach osobowych wysokość kapitału jest dowolna, ponadto wkład partnera może mieć inną postać np. obowiązku świadczenia pracy itp.m
* prowadzenie spraw spółki w spółkach kapitałowych należy od organów spółki, przede wszystkim zarządu, wspólnicy nie mają na nie bezpośredniego wpływu. W spółkach osobowych prowadzenie spraw firmy należy bezpośrednio do wspólników,
* reprezentowanie spółki w stosunkach z innymi podmiotami prawa, a zatem przede wszystkim zawieranie umów w spółkach kapitałowych, należy do zarządu spółki. W spółkach osobowych firmie reprezentują wspólnicy,
* skład osobowy w spółkach kapitałowych ma drugorzędne znaczenie, a do istotnych cech tych spółek należy jego płynność, co umożliwia zasada, że akcje (udziały) w półkach kapitałowych są zbywalne. W spółkach osobowych skład wspólników odgrywa istotną rolę i jest w zasadzie trwały,
* odpowiedzialność za zobowiązania spółki w spółkach kapitałowych ponosi jedynie firma. W spółkach osobowych za zobowiązania przedsiębiorstwa odpowiadają partnerzy,
* w przeciwieństwie do spółek osobowych życie spółek kapitałowych nie jest ograniczone czasem życia ich właściciela. Jeżeli udziałowcy umrą lub sprzedadzą swoje udziały (akcje) to nie ma to wpływu na życie firmy. Jest to szczególnie ważne, gdyż wiele spółek musi dokonywać bardzo dużych inwestycji. Ludzie wkładają w te przedsięwzięcia pieniądze tylko wówczas, gdy mają przekonanie, że spółka będzie działać przez wiele lat. Spółki mają pewne zalety, ale te i wady.
Wady i zalety spółek
Do najważniejszych korzyści wypływających z zawarcia umowy spółki zalicza się:
możliwość gromadzenia drobnych wkładów kapitałowych w jedną dużą całość
dużą łatwość przepływu kapitału
łatwą kontrolę funkcjonowania spółki, co regulują ściśle przepisy prawne
możliwość uczestniczenia w spółce różnych podmiotów ( osoby fizyczne, kapitał państwowy i samorządowy itd. )
Jako główne wady spółek wylicza się:
- spółką rządzą wybrane grupy ludzi, najczęściej ci, którzy mają duży kapitał udziałowy; oznacza to, że pomimo wniesienia kapitału do spółki nie każdy ma prawo zarządzać i brać udział w podejmowaniu decyzji dotyczących funkcjonowania takiego przedsiębiorstwa,
- ze względu na koncentrację często bardzo dużych kapitałów, istnieje niebezpieczeństwo monopolizowania pewnych dziedziny gospodarki.
W gospodarce amerykańskiej zarówno pod względem wielkości sprzedaży, jak też wartości aktywów dominują korporacje. W wielu gałęziach, takich jak przemysł samochodowy, tytoniowy, przetwórstwo zboża, produkcja żarówek czy mydła - trzy największe firmy kontrolują ponad 50 % rynku, a jeśli wyłączyć import, to kontrolują one ponad 90 % krajowej sprzedaży. Ponadto, relatywnie niewielka liczba korporacji - około kilkuset - dominuje w całej gospodarce.
Akcjonariat pracowniczy
W okresie transformacji systemowej w celu ochrony interesów pracowniczych w pewnych dziedzinach produkcji tworzone były przedsiębiorstwa samorządowe Ta forma przedsiębiorstwa wzbudziła duże zainteresowanie w byłych krajach komunistycznych i traktowana jest najczęściej jako swojego rodzaju forma samoobrony przed prywatyzacją, zagrażającą interesom pracowników i etap przejściowy do formy własności zwanej akcjonariatem pracowniczym
Na czym polega akcjonariat pracowniczy.
Forma ta powstaje w wyniku sprzedaży majątku przedsiębiorstwa pracownikom w formie akcji, z reguły po preferencyjnych cenach - niższych niż rynkowa ogólnodostępna, przy czyn często odroczony jest również termin płatności za nie.
Samorząd pracowniczy w sposób demokratyczny (jeden człowiek - jeden głos) wybiera zarząd firmy, radę pracowniczą oraz decyduje o podziale osiągniętego zysku na cele rozwojowe i potrzeby konsumpcyjne pracowników - właścicieli.
Popularność tej formy wśród pracowników wynika stąd, że zaspokaja ona potrzebę współuczestniczenia pracowników we wszystkich istotnych sprawach przedsiębiorstwa oraz daje większą szansę zaspokojenia potrzeb socjalnych pracowników, aniżeli jest to możliwe w przedsiębiorstwach prywatnych. W praktyce akcje pracownicze traktowano jako :
- formę odroczonego wynagrodzenia
- środek ograniczenia wzrostu płac bieżących
- sposób motywowania do pracy nastawiony na poprawę indywidualnej wydajności i poprawę efektywności firmy
Niebezpieczeństwo silnego nacisku na wzrost płac i brak motywacji właścicieli do pracy najemnej we własnym przedsiębiorstwie powoduje, że ta forma firmy uważana jest za mniej efektywną od przedsiębiorstwa prywatnego.
Firmy międzynarodowe i ponadnarodowe (transnarodowe)
Rosnące wzajemnie powiązania kapitału przemysłowego z kapitałem bankowym doprowadziły do powstania ogromnych korporacji, które nabrały charakteru międzynarodowego i niekiedy ponadnarodowego.
Korporacje międzynarodowe
Są to spółki kapitałowe, prowadzące działalność gospodarczą, w co najmniej 2 krajach i tworzące zintegrowany, międzynarodowy system powiązań gospodarczych, podporządkowany wspólnej strategii.
Ich majątek czasem przewyższa dochód narodowy wielu państw świata. Niektóre z tych firm są rzeczywiście tak ogromne, że wartość ich rocznej produkcji jest większa niż produkty narodowe wielu małych państw. Wal-Mat, Exxon Mobil, czy General Motors osiągają roczne przychody przekraczające PKB wielu krajów.
Firmy te odgrywają ważną rolę w produkcji światowej w sektorach, które reprezentują. Ich obroty stanowią 60% wymiany handlowej dobrami przemysłowymi w rozwiniętym świecie. Wymienione olbrzymy są rozsiane po całym świecie. Większość z nich umiejscowiona jest w USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech i Japonii Są to najczęściej firmy ponadnarodowe czyli posiadają i kontrolują przedsiębiorstwa w kilku innych krajach.
Organizacje te odgrywają one we współczesnej gospodarce światowej coraz większą rolę. Mogą one podejmować decyzje o specjalizacji na arenie międzynarodowej. Jednocześnie wywierają one ogromny wpływ na gospodarki krajów. w których funkcjonują. To one podejmują decyzje o inwestowaniu w kraju A, a nie w kraju B, lub o zamknięciu zakładu w kraju C, albo o rozwinięciu produkcji w kraju D. Są one przykładami pokazującymi, w jaki sposób plany firmy ponadnarodowej mogą wpływać na wielkość produkcji i zatrudnienia w różnych krajach.
Przykładowo producent samochodów może zdecydować się na masową produkcję silników w jednym kraju, a gaźników w innym, podczas gdy montowanie całych samochodów może odbywać się w kilku innych krajach.
O decyzjach inwestycyjnych firm ponadnarodowych często decydują ograniczenia w handlu zagranicznym. Przykładowo, jeśli jakiś kraj nakłada wysokie taryfy na importowane samochody, to firma ponadnarodowa, produkująca samochody, może zdecydować się na wybudowanie montowni samochodów w tym kraju, w celu ominięcia wysokich kosztów importu całych samochodów.
Firmy ponadnarodowe w większości krajów, w których działają, są z reguły ważnymi eksporterami. Dzieje się tak, gdyż ich produkty są znane na całym świecie, ponadto firmy te mają doskonale rozwiniętą światową sieć fabryk, agencji, dystrybucji, usług itd.
Niektórzy obserwatorzy życia społecznego twierdzą, że korporacje te stały się tak duże, iż wywierają wpływ także na życie polityczne kraju.
Spółdzielnie
Jest to posiadające osobowość prawną dobrowolne i samorządna zrzeszenie, prowadzą działalność gospodarczą i społeczno-wychowawczą na korzyść jej członków i środowiska, w którym funkcjonuje.
Cel istnienia spółdzielni
Celem istnienia spółdzielni jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie zrzeszonych członków. Członkowie spółdzielni uczestniczą w pokrywaniu jej strat do wysokości zadeklarowanych udziałów i nie odpowiadają wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania. Zysk z działalności spółdzielni nazywany jest nadwyżką bilansową i na koniec roku obrachunkowego wypłacany jest członkom spółdzielni proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów.
Typy spółdzielni
Istnieją dwa zasadnicze typy spółdzielni
* użytkowników (np. mieszkaniowe, spożywców),
* wytwórców (np. rolnicze, produkcyjne, inwalidów).
Inny podział to: spółdzielnie pracownicze (produkcyjne) i konsumenckie (handlu detalicznego).
Najpowszechniejszą obecnie odmianą spółdzielni są spółdzielnie mieszkaniowe, także rolne, mleczarskie, inwalidzkie. Rzadsze są tzw. "spółdzielnie pracy", powszechne jeszcze przed rokiem 1989 Spółdzielnie mieszkaniowe zazwyczaj mają zapisane jako cel nie tyle wypracowywanie nadwyżki bilansowej do podziału między członków, tylko budowę i administrowanie posiadanymi zasobami mieszkalnymi w interesie mieszkańców - członków spółdzielni.
Spółdzielnie pracownicze
Najważniejszą cechą takiej spółdzielni jest to, że jest ona własnością i podlega kontroli tych, którzy w niej pracują. Pracownicy dostarczają (lub pożyczają) pieniędzy, aby założyć własne przedsięwzięcie. Podejmują wszystkie decyzje kierownicze kolektywnie lub przez wybór dyrektorów spośród siebie. Zyski dzielone są między pracowników zgodnie z zasadami przez nich ustanowionymi.
Spółdzielnie pracownicze mają długą historię i idea wytwórczości spółdzielczej ciągle silnie oddziałuje na wielu ludzi. Niestety, większość pierwszych eksperymentów nie skończyła się sukcesem. Przedsiębiorstwa tego rodzaju upadły prawdopodobnie z jednego lub z kilku niżej wymienionych powodów:
* brak doświadczenia kierowniczego pracowników
* nie wystarczające rezerwy pieniężne dla kontynuowania działalności do czasu, aż produkty zdobędą trwałe miejsce na rynku
* większość firm zakładana była przez ubogich robotników, którzy wykazywali nadmierną skłonność do konsumowania zysków, a nie inwestowania ich
* robotnicy wybierali popularnych dyrektorów, a nie efektywnych
Spółdzielnie konsumenckie.
W tej formie spółdzielni właścicielami są konsumenci, to znaczy ci, którzy nabywają dobra, a nie ci, którzy je wytwarzają. Pierwsza spółdzielnia handlu detalicznego została powołana przez grupę biednych tkaczy, którzy założyli mały sklep w Rochdale w 1844 roku. Z tych skromnych początków ruch rozwinął się w jedna z największych w Wielkiej Brytanii organizacji handlu detalicznego, która obecnie liczy około 10 mln członków i prowadzi ponad 10 tys. sklepów.
Zarządzanie spółdzielniami konsumenckimi leży w gestii komitetu z reguły zatrudnionego na część etatu i wybieranego przez członków. Prowadzenie bieżącej działalności gospodarczej powierzane jest jednak z reguły menadżerom pełnoetatowym, wyznaczanym przez obieralny komitet.
Gospodarstwa rolne
Osobnego omówienia wymagają gospodarstwa rolne. Często łączą one w sobie cechy gospodarstwa domowego oraz przedsiębiorstwa produkcyjnego.
Znaczna część jego produkcji przeznaczana jest w nim na własne, konsumpcyjne potrzeby. Wytwarzana zaś nadwyżka produkcji jest sprzedawana na rynku w celu uzyskania niezbędnej ilości gotówki umożliwiającej uregulowanie zobowiązań fiskalnych wobec władz lokalnych i władz centralnych, zobowiązań finansowych wobec banku oraz umożliwiającej nabycie dóbr produkcyjnych dla prowadzenia i rozwijania gospodarstwa rolnego, a także nabycie dóbr konsumpcyjnych nie wytwarzanych w danym gospodarstwie.
Im bardziej rozwinięta jest gospodarka rynkowa, tym większą część stanowi produkcja o wyspecjalizowanym profilu. W krajach na niższym poziomie rozwoju gospodarczego znaczny jest natomiast udział produkcji o rozproszonych kierunkach przeznaczonej na zaspokojenie potrzeb właścicieli Są one wiele mniej efektywne od gospodarstwa o wyspecjalizowanym profilu produkcyjnym. Co więcej w gospodarstwach tych istotną rolę odgrywa tradycja w sposobach uprawiania ziemi i mniejsza jest ich podmiotowość a co za tym i podatność na postęp agrotechniczny w porównaniu z większymi gospodarstwami farmerskimi.
Reakcja gospodarstwa rolnego na bodźce płynące z rynku lub z określonej polityki państwa jest odmienna od typowego przedsiębiorstwa. Ma ono, bowiem do czynienia ze szczególnym czynnikiem produkcji, jakim jest ziemia. Ten podstawowy czynnik produkcji powoduje, że bardziej wydłużona jest reakcja producenta rolnego na sygnały płynące z rynku ze względu na silny wpływ warunków przyrodniczo-biologicznych długi i często zmienny cykl produkcyjny.
W związku z tym otrzymywane ze sprzedaży przychody często nie zapewniają rolnikom dochodów wystarczających do w miarę normalnego życia. W skrajnych przypadkach mogą one nie pokrywać poniesionych na ich uzyskanie wydatków. Dlatego gospodarstwa rolne są przedmiotem specjalnej troski ze strony państwa
Gospodarstwa rolne wywierają istotny wpływ nie tylko na podaż produktów rolnych i artykułów żywnościowych, ale także na popyt na dobra konsumpcyjne trwałego użytkowania oraz na dobra inwestycyjne. Odgrywają one również ważną rolę w gromadzeniu oszczędności oraz w kształtowaniu wpływów podatkowych do budżetu państwa oraz jego wydatków. W ten sposób stają się one ważnym uczestnikiem rynku konsumpcyjnego oraz rynku kapitałowego.
Przedsiębiorstwo państwowe
Chociaż w gospodarce rynkowej dominującą pozycję zajmują różne typy przedsiębiorstw prywatnych, w niektórych dziedzinach produkcji i usług ważną rolę spełniają także przedsiębiorstwa publiczne. Przedsiębiorstwa publiczne to firmy będące w całości lub z przeważającym udziałem skarbu państwa oraz przedsiębiorstwa komunalne.
Przedsiębiorstwo państwowe
Specyficznym rodzajem podmiotu jest przedsiębiorstwo państwowe. W dobie przemian ustrojowych odchodzi się od tej formy własności, poprzez prywatyzację Niemniej jednak ze względu na ich jeszcze stosunkowo duży i udział i wyjątkową troskę lwicy o ich trwałość warto jest im poświęcić trochę uwagi. Jest to przedsiębiorstwo, którego wyłącznym właścicielem jest państwo, a ściślej rzecz biorąc Skarb Państwa. Jest osobą prawną, do której stosuje się przepisy ustawy z dnia 25.09.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. z 2002, nr 112, poz. 981).
W odróżnieniu od dawnych przedsiębiorstw państwowych działających w gospodarce nakazowo - rozdzielczej, kierowanych odgórnie planami produkcyjnymi i zasilanych przez budżet państwa, obecne przedsiębiorstwa państwowe działające w gospodarce rynkowej to samodzielne i samorządne jednostki wyodrębnione pod względem organizacyjnym, terytorialnym, ekonomicznym i prawnym Tak więc w gospodarce rynkowej przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielną jednostką wyodrębnioną pod względem organizacyjnym, terytorialnym, ekonomicznym i prawnym. Każde ma swoją nazwę, strukturę, teren na budynki i własną osobowość prawną. Cechuje je:
* samodzielność - organy przedsiębiorstw (dyrektor, rada pracownicza, ogólne zebranie pracowników) decydują niezależnie o wszystkich sprawach przedsiębiorstwa,
* samorządność - pracownicy uczestniczą w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
* samofinansowanie - przedsiębiorstwo samo reguluje swoje zobowiązania a ewentualne zyski przeznacza na rozwój lub na wzrost wynagrodzeń.
Organami zarządzającymi przedsiębiorstwem państwowym są:
* ogólne zebrania pracowników,
* rada pracownicza,
* dyrektor.
Dyrektora powołuje w drodze konkursu rada pracownicza z wyjątkiem przedsiębiorstw użyteczności publicznej, w których dyrektora powołuje organ założycielski.
Samorząd załogi przedsiębiorstwa państwowego
Jest formą uczestnictwa pracowników w zarządzaniu zakładem pracy, charakterystyczną dla formy prawnej przedsiębiorstwa państwowego. Powołana do życia Ustawą z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego [1], przyjętą w wyniku nacisku społecznego robotników i intelektualistów żądających upodmiotowienia załóg w trakcie wydarzeń 1980 r.
Przedsiębiorstwa państwowe są najczęściej zorganizowane w formie spółek akcyjnych skarbu państwa.
Spółka skarbu państwa (Publiczne korporacje)
Jest to przedsiębiorstwo, którego wyłącznym właścicielem jest państwo, a ściślej rzecz biorąc Skarb Państwa.
Organizacje te są wykorzystywanych do kierowania znacjonalizowanymi gałęziami przemysłu. Funkcjonują przede wszystkim w komunikacji, łączności, energetyce, a więc w dziedzinach o znaczeniu ogólnopaństwowym, a także w przemyśle motoryzacyjnym oraz w niektórych dziedzinach przemysłu wydobywczego.
Podobnie jak spółki kapitałowe mają one osobowość prawną, ale w przeciwieństwie do nich nie ma tu posiadaczy akcji. Przedsiębiorstwa te są własnością państwa.
Ponieważ w przedsiębiorstwach tych nie ma akcjonariuszy, firmy te nie mogą zwiększać swojego kapitału za pośrednictwem emisji akcji. Mogą natomiast uzyskiwać długoterminowe kredyty bezpośrednio od rządu, a krótkoterminowe od banków, jeśli rząd jest ich gwarantem
Spółki kontrolowane przez skarb państwa
Spółki Skarbu Państwa należy odróżnić od spółek kontrolowanych przez Skarb Państwa, które z prawnego punktu widzenia nie są przedsiębiorstwami państwowymi, ale spółkami uregulowanymi w Kodeksie spółek handlowych.
Te posiadające osobowość prawną i nastawione na zysk przedsiębiorstwa są zorganizowane w formie spółek akcyjnych, w których większość udziałów ma Skarb Państwa.
Ich działalność jest nastawiona na zysk oraz posiadają osobowość prawną. Ich działalność jest w pełni skomercjalizowana, a więc w wysokim stopniu upodobniona do działalności prywatnych spółek akcyjnych, z tym że głównym decydentem w sprawach funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa, włącznie z obsadą jego kierowniczych stanowisk, jest odpowiednia instytucja państwowa. Szczególną formą jest spółki skarbu państwa jest tzw.. jednoosobowa spółka Skarbu Państwa
Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa
Przedsiębiorstwo państwowe może zostać przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa w drodze komercjalizacji, która jest zazwyczaj etapem poprzedzającym prywatyzację. Spółki te funkcjonuje głównie w dziedzinach o znaczeniu ogólnopaństwowym, np. transporcie (PKP), przemyśle wydobywczym, bądź przeznaczona jest do prywatyzacji.
W dobie przemian ustrojowych odchodzi się od tej formy własności, poprzez prywatyzację Niemniej jednak ze względu na ich jeszcze stosunkowo duży i udział i wyjątkową troskę o ich trwałość warto jest im poświęcić trochę uwagi.
Tak więc w gospodarce rynkowej przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielną jednostką wyodrębnioną pod względem organizacyjnym, terytorialnym, ekonomicznym i prawnym. Każde przedsiębiorstwo państwowe ma swoją nazwę, strukturę, teren na budynki i własną osobowość prawną.
W odróżnieniu od dawnych przedsiębiorstw państwowych działających w gospodarce nakazowo - rozdzielczej, kierowanych odgórnie planami produkcyjnymi i zasilanych przez budżet państwa, obecne przedsiębiorstwa państwowe są jednostkami samodzielnymi ekonomicznie i samorządnymi. W coraz większym stopniu muszą one stawić czoła konkurencji rynkowej. Organami przedsiębiorstwa państwowego są : ogólne zebrania pracowników, rada pracownicza i dyrektor. Dyrektora powołuje w drodze konkursu rada pracownicza z wyjątkiem przedsiębiorstw użyteczności publicznej, w których dyrektora powołuje organ założycielski.
Obok przedsiębiorstw państwowych we współczesnej gospodarce rynkowej działają przedsiębiorstwa komunalne , które są własnością władz lokalnych. Firmy te organizowane są w dziedzinach użyteczności publicznej związanej najczęściej z gospodarką komunalną określonego miasta lub regionu.
Przedsiębiorstwa komunalne
Są to firmy publiczne zakładane przez samorządy terytorialne (gminy). Ich celem jest świadczenie usług w sferze użyteczności publicznej (utrzymanie dróg, wodociągi i kanalizacja, zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną, komunikacja miejska). Mogą również świadczyć usługi komercjalne dla zasilenia budżetu gminy.
Władze lokalne są zobowiązane do prowadzenia organizacji gospodarczych. Prawdopodobnie najbardziej znane są usługi lokalnego transportu autobusowego organizowane przez władze lokalne we wszystkich większych miastach. Również baseny kąpielowe, restauracje, mola i wiele innych usług rozrywkowych i wypoczynkowych to typowe przykłady usług świadczonych odpłatnie przez władze lokalne. Niektóre z tych usług mogą być subsydiowane z podatków lokalnych i sprzedawane po cenach nie pokrywającego całkowitego kosztu.
Ile przedsiębiorstw państwowych i gdzie ?
Współczesne państwo realizuje wiele zadań. Obok zapewniania bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego - pojawiły się również wizje jego zaangażowania w modyfikowanie i wyznaczanie zasad obrotu rynkowego, czy gwarantowanie bezpieczeństwa socjalnego. Początkowe sukcesy w realizacji nowych zadań mogły prowadzić do wniosku, iż państwo może i powinno obejmować swoim zainteresowaniem całokształt społecznej aktywności. W ten sposób miało by ono nie tylko decydować o zakresie rozwiązań prawnych, ale również prowadzić własną działalność gospodarczą.
Na skutek tragicznych i wyjątkowo kosztownych wydarzeń historycznych, np. drugiej wojny światowej, zniknęły państwa o charakterze totalitarnym. Za wadliwe uznano systemy, w których państwo zdominowane zostało przez jedną „właściwą” doktrynę polityczną. Jednak otwarte pozostało zagadnienie, na ile państwo może angażować się w prowadzenie działalności gospodarczej, nie naruszając zasad życia społecznego.
Obserwacje i analiza rzeczywistości nie przynoszą jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy należy pozwolić państwu na bezpośrednie pojawianie się w gospodarce. Konsekwencją jest szereg rozmaitych stanowisk prezentowanych przez różne grupy opiniotwórcze. Można spotkać twierdzenia, iż państwo nie powinno prowadzić działalności gospodarczej w ogóle, aż po twierdzenia, iż działalność prowadzona przez państwo jest społecznie celowa, gdyż nie generuje kosztów w postaci wykorzystywania pracowników.
Najnowsza historia jednoznacznie wykazała strukturalną słabość systemu realnego socjalizmu, w którym państwo było głównym właścicielem środków produkcji i samo prowadziło działalność gospodarczą. Brak ochrony własności prywatnej i wolności gospodarczej okazał się destrukcyjny dla społeczeństwa. Wysiłki podejmowane przez obywateli w znacznym stopniu były niweczone przez nieefektywność działania państwa.
Współcześnie bezpośrednia aktywność gospodarcza państwa występuje niezwykle rzadko. W krajach o zaawansowanej gospodarce rynkowej dominują firmy tzw. sektora prywatnego. Tworzą go przedsiębiorstwa własności indywidualnej i spółki.
Zakończenie
Przedsiębiorcy, którzy zakładają firmy, motywowani są możliwością osiągania zysków. Powinni oni jednak wiedzieć, że decydując się na to, ryzykują możliwość utraty pieniędzy, jeśli firma nie odniesie sukcesu.
Osoby, które myślą o utworzeniu firmy, powinny na bieżąco zbierać informacje dotyczące istniejących możliwości, uwarunkowań potrzebnych do osiągnięcia sukcesu oraz dostępnych programów szkoleniowych, przygotowujących do podjęcia działalności w świecie biznesu.
Firmy są organizowane w różnych formach: wyłącznej własności lub spółek cywilnych a także z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjnych. Pomimo że wyłączna własność oraz spółki cywilne przewyższają liczebnie pozostałe dwie kategorie razem wzięte, to spółki akcyjne i spółki z o.o. uzyskują coraz większe znaczenie w gospodarce.
WYKORZYSTANA LITERATURA
Arnold M. Twoja firma krok po kroku: Portal Gazeta Wyborcza „ Biznes”
Balcerowicz L : Mali i duzi Tygodnik "Wprost", Nr 1047 ( 22 12 2002 )
Begg D. i inni :Ekonomia .PWE 1993 002 t. 1 roz. 6
Bień K. Sól polskiej gospodarki.. Rzeczpospolita 11.10.2002 Nr 238
Biznes Portal Onet „Firma ”
Czarny B. i inni:Podstawy ekonomii. PWE1998 ·roz. 5
Encyklopedia Internetowa „Wiem ” Portal ONET
Encyklopedia Internetowa „Intermautica ” Portal INTERIA
Encyklopedia Internetowa PWN Portal W.P
Encyklopedia Marketingu Portal ONET
Ekonomia Portal ODEON
Gallagher R. Mała firma to takie proste. Signum 1992
Gruszecki T. Przedsiębiorca w teorii ekonomii. Cedor1994
Kamerschen D.i inni :Ekonomia . Fundacja Gospodarcza NSZZ ”Solidarność „ Gdańsk 1991 rozdz. 18
Leksykon Buisnessu Portal ONET
Matkowski Z. Podstawy ekonomii. Mikroekonomia.WSZiP im. B.Jańskiego 1999 roz.
Oktaba L. Wciąż największy pracodawca Rzeczpospolita 23 06 2003
Piasecki B .Ekonomika i zarządzanie małą firmą PWN 1998 roz. 2
Podstawy Ekonomii (red.. R.Milewski). PWN 1998 rozdz. 5
Portal Onet Biizes „ Firma ”
Prusek T Krótki przewodnik, co w raportach finansowych piszczy Gazeta Wyborcza 05-08-2003
Rekowski M. Wprowadzenie do mikroekonomii Polsoft-Akademia Poznań 1993 ss.133-138;
Samuelson P Nordhaus W ·Ekonomia PWE 1995 rozdz.20
Wisznewski Z. Mikroekonomia współczesna.Syntetyczne ujęcie Olympus 1994 roz. 4
Materiały fakultatywne
Balcerowicz Tygodnik Wprost
W Polsce mówi się, że publiczne pieniądze się „znajduje”.
Jakby rosły one na drzewach, a nie były zabierane podatnikom.
Duch przedsiębiorczości
Jak mierzyć natężenie ducha przedsiębiorczości? Na to ważne pytanie próbują odpowiedzieć Dawid Blanchflower i Andrew Oswald w niedawno opublikowanym opracowaniu „Measuring Latent Entreprenentship Across Nations” („Mierzenie potencjalnej przedsiębiorczości różnych narodów”). Autorzy przeprowadzili badania ankietowe w ponad 20 krajach. W każdym z nich losowo wybrano grupę dorosłych osób, którym zadano pytanie: „Załóżmy, że pracujesz i mógłbyś wybrać między różnymi rodzajami zajęć. Na co byś się zdecydował: na pozostanie najemnym pracownikiem czy też na pracę na swoim (self-employed)?”. Wyniki wszelkich badań ankietowych zmierzających do poznania rzeczywistych preferencji trzeba traktować z dystansem, gdyż dokładnie nie wiadomo, w jakim stopniu odzwierciedlają one decyzje podejmowane w sytuacji, gdy faktycznie trzeba dokonać wyboru (tożsamo odnosi się do preferencji wyborczych). Pamiętając o tym, watro się jednak zapoznać z głównymi rezultatami wspomnianej ankiety. Dotyczy ona bowiem bardzo istotnego problemu, na którego temat przeważały dotychczas spekulacje pozbawione jakichkolwiek podstaw empirycznych.
Po pierwsze, odsetek osób deklarujących się jako potencjalni przedsiębiorcy (od 27 proc. Do 80 proc. zależnie od kraju) jest wszędzie o wiele większy niż rzeczywisty udział przedsiębiorstw w liczbie ludności czynnej zawodowo, ten drugi wskaźnik wynosi w większości krajów 10-15 proc. Jak wyjaśnić ową rozpiętość? W części wynika ona z już wspomnianego faktu, że niektóre deklarowane intencje nie są wiernym odwzorowaniem faktycznych zamiarów - część deklaracji jest niepoważna, niedostatecznie przemyślana. Ta ogólna słabość wszelkich badań ankietowych nie wyjaśnia jednak zapewne całej luki między deklarowanymi preferencjami na rzecz pracy na swoim a rzeczywistością, szczególnie w tych wypadkach, gdy rozpiętość jest bardzo duża. W grę muszą wchodzić dodatkowo pewne bariery, które uniemożliwiają przekształcenie nawet poważnych zamiarów w czyn. Autorzy wspominają o braku kapitału założycielskiego - o tym też często mówią drobni przedsiębiorcy. Z badań Blanchflowera i Oswalda wynika, że - przy innych czynnikach niezmienionych - ludzie, którzy wygrywają na loterii lub dziedziczą majątek, częściej zakładają i utrzymują trwałe, drobne firmy niż inni. Nie wykryto natomiast wpływu różnic
W testach osobowościowych na przedsiębiorstwo podjęcia działalności przedsiębiorczej.
Po drugie, omawiane badania nie potwierdzają obiegowego sądu, że dziesięciolecia komunizmu wytworzyły w poddanych mu społeczeństwach trwały zestaw postaw, nazwanych homo sovieticus. W każdym razie nie wykryto tego w sferze nastawień do przedsiębiorczości. Zróżnicowanie preferencji na rzecz pracy na swoim było wśród badanych z krajów Europy posocjalistycznej podobne do zróżnicowania zaobserwowanego w zachodnich społeczeństwach, a niektóre z tej pierwszej grupy - o czym dalej - zajęły wysokie pozycje w „lidze ducha przedsiębiorczości”.
Niewykluczone, że ślady homo sovieticus pozostały raczej w zakresie postaw roszczeniowych - tzw. oczekiwań, niż wszelkie ludzkie problemy powinno rozwiązywać państwo poprzez wydatki nie pozostające w żadnym związku z wysokością podatków. W Polsce mówi się wręcz, że publiczne pieniądze się „znajduje” albo trzeba je jakoś „znaleźć”. Jakby rosły one na drzewach lub zalegały w podziemnych złożach, a nie były zabierane podatnikom.
Ale i co do „roszczeniowego” homo sovieticus należy zachować dużą ostrożność: z pewnością nie ma podstaw, aby mówić tu o generalnej prawidłowości świata posocjalistycznego. Praktycznie wszystkie społeczeństwa dawnego Związku Radzieckiego zaakceptowały, bez żadnych lub większych protestow, krach dawnego państwa socjalnego, spowodowany załamaniem gospodarki. Na przykład w Gruzji - a nie jest ona wyjątkiem - rozpadł się dawny system emerytur, a w jego miejsce wprowadzono jedno świadczenie w absolutnie minimalnej wysokości. Co gorsza, jest ono wypłacane nieregularnie, podobnie zresztą jak i płace budżetówki. Paradoksalnie największe socjalne naciski wystąpiły w tych krajach dawnego bloku socjalistycznego, które starały się świadczenia socjalne stosunkowo najbardziej chronić. Dotyczy to z pewnością Polski i Węgier. A zatem przyczyn nacisków roszczeniowych nie należy chyba szukać w postawach rozpowszechnionych w posocjalistycznych społeczeństwach, a raczej w sile zorganizowanych grup mających postać związków zawodowych czy niektórych ugrupowań politycznych. Liderzy tych organizacji lubią się powoływać na głos ludu lub twierdzić, że proponując nowe wydatki publiczne, ratują „pokój społeczny”. Mam jednak wrażenie, że są to często usprawiedliwienia dla zwyczajnej podatności na naciski albo dla populistycznej kalkulacji politycznej. Pospolitym nieporozumieniem jest traktowanie silnie zorganizowanych grup nacisku jako całości społeczeństwa.
Wracając do badań Blanchflowera i Oswalda, chciałbym z przyjemnością zakomunikować, że absolutnym liderem w ich lidze ducha przedsiębiorczości jest Polska: aż 79,9 proc. polskich respondentów chciałoby pracować na swoim (z badań CEBOS wynika, że preferencje przedsiębiorcze są szczególnie silne wśród polskiej młodzieży). Kolejne miejsce zajmuje Portugalia (73,3 proc.), Stany Zjednoczone (70,8 proc.), Szwajcaria (64,5 proc.), Nowa Zelandia (64,2 proc.), zachodnie Niemcy (64,0 proc.), i Włochy (63,3 proc.), Z dawnych krajów socjalistycznych za Polską znajdują się Słowenia (57,8 proc.), wschodnie Niemcy (56,5 proc.), Bułgaria (55,4 proc.), Węgry (49,8 proc.), a potem - z dużym dystansem - Czechy (36,8 proc.) i Rosja (33,2 proc.), które zajmują jedno z ostatnich miejsc w wykazie Blanchflowera i Oswalda. Poniżej Rosji są jeszcze Dania (29,7 proc.) i Norwegia (26,9 proc.).
Podanych wskaźników nie należy oczywiście fetyszyzować. Drobne różnice w ich wysokości nie mają, rzecz jasna, znaczenia. Za pierwszą lokatą może się kryć duży potencjał przedsiębiorczości. Dobrze, że dotyczy to Polski. Oby tylko jeszcze elity związkowe i polityczne w naszym kraju zechciały zrozumieć, że służy się dobrze ludziom, usuwając podatkowe i biurokratyczne bariery przedsiębiorczości - na czele z z balastem zawartym w kodeksie pracy, a nie - ulegając naciskom zorganizowanych grup roszczeniowych pod osłoną fałszywych haseł socjalnych.
Odpowiedzialność przedsiębiorstwa
Przedsiębiorstwo w swojej działalności ponosi odpowiedzialność wobec: udziałowców, pracowników, kontrahentów, klientów, wobec społeczeństwa. By działalność ta mogła być efektywna i harmonijna, konieczne jest respektowanie pewnych reguł i zasad postępowania.
Wobec udziałowców
* Ochrona wkładów udziałowców i dostarczanie akceptowanego zysku
Wobec pracowników
* Zapewnienie wszystkim pracownikom możliwie dobrych, bezpiecznych i zdrowych warunków pracy.
* Zapewnienie konkurencyjnych warunków zatrudnienia.
* Wspieranie rozwoju i najpełniejsze wykorzystanie indywidualnych zdolności pracowników. Oprócz wynagrodzenia finansowego praca powinna dostarczać możliwie dużo satysfakcji zawodowej.
* Zapewnienie równości szans awansu.
* Zachęcanie pracowników do uczestnictwa w planowaniu i organizowaniu prac, sukces firm bowiem zależy od pełnego udziału wszystkich pracowników.
* Troska o pracowników w czasie ich życia zawodowego i po przejściu na emeryturę.
W zamian od pracownika oczekuje się lojalności i zaangażowania. Ponadto wszyscy zatrudnieni powinni unikać konfliktu interesów między prywatną działalnością finansową a ich udziałem w prowadzeniu interesów przedsiębiorstwa.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Przedsiębiorstwo a kontrahenci
Określone reguły postępowania normują również relacje przedsiębiorstwa z kontrahentami. Oto kilka z nich:
* Duże przedsiębiorstwa nie powinny wykorzystywać bez skrupułów swojej silnej pozycji jako kupującego wobec dostawców.
* Należności powinny być płacone terminowo, zgodnie z ustalonymi warunkami.
* Pracownikom firmy nie wolno w żaden sposób wiązać się z jej dostawcami.
* Należy unikać wszelkich działań, które mogłyby wywołać wrażenie, że dostawca ma "swojego człowieka w firmie" i jest specjalnie traktowany.
* Wszelkie informacje dotyczące stosunków z kontrahentami są poufne.
Wobec społeczeństwa
* Najważniejszym wkładem, jaki przedsiębiorstwa mogą wnieść w społeczny i materialny rozwój kraju, jest prowadzenie swojej działalności tak efektywnie, jak to jest możliwe.
* Decyzje inwestycyjne podejmowane są przede wszystkim na podstawie kryteriów ekonomicznych, ale należy brać pod uwagę również względy społeczne i środowiska.
* Należy przestrzegać zarówno "litery", jak i "ducha" prawa kraju, w którym prowadzi się działalność.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Przedsiębiorstwo a klienci
Wobec klientów:
* Dostarczanie produktów i usług dobrej jakości po nie zawyżonych cenach
* Rzetelne informowanie o wadach i zaletach oferowanego towaru.
* Niedopuszczalne jest dawanie klientom pieniędzy lub prezentów znacznej wartości, świadczenie bezpłatnych lub specjalnych usług w celu uzyskania zamówienia.
* Przedsiębiorstwo musi respektować w swojej działalności normy bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Należy nie tylko przestrzegać obowiązujących w tym zakresie przepisów, ale również doskonalić środki dbałości o ochronę środowiska i zdrowie oraz bezpieczeństwo wszystkich, na których może oddziaływać bezpośrednio i pośrednio. Zaliczamy do tego: bezpieczeństwo działań prowadzonych przez pracowników i kontrahentów, bezpieczeństwo produktów, zapobieganie zanieczyszczeniu powietrza, wody i gleby oraz środki ostrożności mające na celu minimalizowanie skutków wypadków, które mimo wszystko mogą się zdarzyć.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Odpowiedzialność wobec konsumenta.
W gospodarce rynkowej przedsiębiorstwa ponoszą odpowiedzialność wobec konsumentów.
Wcześniej czy później konsumenci zidentyfikują nieodpowiedzialne firmy i nie zechcą mieć z nimi nic wspólnego. Jednocześnie przedsiębiorstwa, które zdobędą sobie reputację, opartą na wysokiej jakości usług czy dóbr, zdobędą szerokie rzesze klientów, gwarantujące im dużą sprzedaż oraz wysokie zyski.
Jakość wyrobu.
Konsument ma prawo oczekiwać, że jakość wyrobu będzie utrzymywana na tym samym poziomie. Oznacza to, że jeśli firma wyprodukuje i sprzeda wyrób dzisiaj i zrobi to samo jutro, to obydwa produkty powinny być tej samej jakości. Konsument ma również prawo oczekiwać, że przez określony czas produkt będzie spełniał swoją funkcję. Osiągnięty przez firmę poziom dobrej jakości powinien zostać utrzymany, a odpowiedzialność za niedopuszczenie do jego obniżenia ciąży na pracownikach i kierownictwie firmy. Firma, która zwraca uwagę na jakość oraz doskonali sposoby jej kontrolowania, osiągnie najprawdopodobniej większy sukces niż ta, która tego nie robi.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Bezpieczeństwo konsumenta.
Bezpieczeństwo konsumenta związane jest z "odpowiedzialnością firmy za wyrób". Każda firma ma obowiązek chronić konsumenta przed niepotrzebnym ryzykiem, związanym z przechowywaniem i używaniem wyrobu. Firma odpowiada również za prawidłowe ostrzeżenie klienta przed niewłaściwym stosowaniem wyrobu. W czasie produkcji najlepszym sposobem ochrony konsumenta jest testowanie wyrobów w celu wykluczenia wad.
Producent jest zobowiązany do przestrzegania przepisów, wydawanych przez organy administracji państwowej. Żywność, chemikalia, wyroby elektryczne i zabawki dla dzieci wymagają szczególnie dokładnego testowania pod względem bezpieczeństwa.
Opakowanie wyrobu.
Opakowanie może pełnić wiele istotnych funkcji: może ono stanowić ochronę wyrobu od momentu wytworzenia do czasu sprzedaży; informować klientów o ilości i jakości zawartości; poprawiać estetykę wyglądu wyrobu w celu zwiększenia sprzedaży. Jest więc ono ważnym elementem promocji towaru.
Krytycy współczesnych metod marketingowych twierdzą, że wymyślne opakowania mają na celu jedynie przyciągnięcie uwagi konsumentów. Powodują jednak podniesienie ceny wyrobu, podczas gdy dla konsumentów ważna jest zawartość, a nie opakowanieWięcej na ten temat...
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Nazwa ogólna wyrobów
Rzecznicy grup konsumenckich często doradzają producentom, aby przekonali się o korzyściach płynących z używania nazwy ogólnej zamiast nazwy firmowej wyrobu, z uwagi na możliwość zaoszczędzenia pieniędzy. Nazwa ogólna leku lub materiału to niezastrzeżona nazwa chemiczna, pod którą znany jest wyrób.
Na przykład w USA antybiotyk, znany pod nazwą firmową Achromycin, produkowany jest również i sprzedawany pod swoją nazwa ogólną - Chlorowodorek tetracykliny. Różnica polega jednakże na tym, że lek o nazwie firmowej kosztuje znacznie więcej niż ten sam lek o nazwie ogólnej. Obrońcy takiego postępowanie twierdzą, że prawda jest całkiem inna: opakowanie, które powoduje zwiększenie sprzedaży wpływa na spadek cen. Argumentują oni, że większa sprzedaż zmniejsza jednostkowe koszty produkcji i umożliwia producentom obniżenie ceny.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Etyka w biznesie
Chociaż głównym celem przedsiębiorców jest osiąganie zysku, to w swej działalności powinni się oni kierować regułami i zasadami etycznymi.
Kwestie etyki w biznesie wzbudzają w ostatnich latach coraz większe zainteresowanie. Etyka jako nauka powstała dużo wcześniej niż ekonomia i przez wiele wieków na działania ekonomiczne ludzi patrzono przez pryzmat zasad etycznych. Powstały wtedy pojęcia ceny sprawiedliwej i lichwy.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Etyka w biznesie znaczy coś więcej niż tylko poszanowanie zasad prawa. Oznacza ona także ochronę wolności i godności ludzkiej, troskę o środowisko naturalne oraz solidarność ze słabszymi. Czy oznacza to, że przedsiębiorcy powinni zrezygnować z motywu zysku? Oczywiście nie. Bank jest bankiem, a nie instytucją charytatywną, a celem przedsiębiorstwa jest przynoszenie zysków, a nie tylko stwarzanie miejsc pracy dla robotników. Zysk jest więc nadal probierzem sukcesu firmy i kompetencji jej menedżerów. Jednak zysk traci pozytywną ocenę moralną, gdy osiągnięty zostaje w sposób nieetyczny.
Na straży etyki często stoi prawo, jednak o wiele skuteczniejsze jest sumienie jednostek. Bywa bowiem, że działania całkowicie zgodne z prawem są nieetyczne, np. handel bronią, przenoszenie produkcji szkodliwej dla środowiska do biednych krajów, w których obowiązują łagodne przepisy dotyczące ochrony środowiska. Wiele firm w coraz większym stopniu uwzględnia w swojej działalności aspekty etyczne. Przejawia się to m.in. powoływaniem fundacji zajmujących się np. edukacją czy pomocą ubogim, wprowadzaniem technologii przyjaznych dla środowiska nawet wtedy, gdy nie wymagają tego przepisy prawa.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Etyka zależy od punktu widzenia?
Etyczne działania są w długim okresie korzystne dla wszystkich. Wydatki ponoszone przez przedsiębiorstwo na ochronę środowiska czy rozwój edukacji na danym obszarze zaowocować mogą poprawą położenia jego mieszkańców, co z kolei zwiększyć może popyt na wyroby tego przedsiębiorstwa. Tradycja przestrzegania norm etycznych w Anglii pozwala na dokonywanie wielu transakcji na słowo, co znacznie redukuje koszty ich zawierania. Poza tym działania uwzględniające aspekty etyczne są z reguły zauważane przez społeczeństwo i są bardzo ważnym elementem dobrego wizerunku przedsiębiorstwa. Etyka dotyczy również postępowania wewnątrz przedsiębiorstwa, np. w odniesieniu do pracowników.
Należy jednak pamiętać, że często nieetyczne postępowanie w jednym kraju jest jak najbardziej akceptowane w innym. W dużych korporacjach międzynarodowych pracownicy nie tylko nie mogą dawać żadnych łapówek, ale także przyjmować prezentów. Są zaś kraje, w których przyjmowanie łapówek, choć karalne, jest powszechnie tolerowane i bez nich praktycznie nie jest możliwe prowadzenie interesów. Zatrudnianie dzieci jest na ogół uważane za nieetyczne, choć w niektórych sytuacjach jest dla dzieci wybawieniem, gdyż zapewnia im środki do życia.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Rozwój przedsiębiorczości a etyka
W Polsce socjalistycznej nie zajmowano się etyką w biznesie, co najwyżej odwoływano się do znanego sprzed wojny "honoru kupca". Rozwój przedsiębiorczości wyprzedził jednak bardzo rozwój etyki w biznesie. Pomijając ewidentne oszustwa (np. Bezpieczną Kasę Oszczędności), wiele prowadzonych biznesów jest po prostu nieetycznych. Dotyczy to na przykład firmy oferującej za pośrednictwem domokrążców kosztowny sprzęt AGD, którzy wykorzystując naiwność i nieświadomość klientów doprowadzali do podpisania umów zakupu tego sprzętu na niezwykle niekorzystnych dla odbiorcy warunkach. Innym przykładem są niektóre firmy sprzedaży wysyłkowej, obiecujące wysokie nagrody po wysłaniu zamówienia na określoną kwotę. Potem okazuje się, że złożenie zamówienia nie gwarantuje wygranej, lecz daje tylko na nią szansę, że pierścionek z brylantem jako prezent gratis wart jest zaledwie kilkanaście lub kilkadziesiąt złotych, że wysokiej jakości "compact disc", to po prostu płyta kompaktowa z nieznanym wykonawcą. Za nieetyczne uznaje się też bardzo wysokie zarobki w przedsiębiorstwach państwowych na skraju bankructwa. Podobnie za działanie nieetyczne należy uznać praktykę udzielania przez nauczycieli własnym uczniom płatnych korepetycji.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Jak się wydaje, podstawowy problem polega na tym, że wielu przedsiębiorców (dużych i całkiem małych) nie dostrzega bezpośredniego związku między etycznym postępowaniem a długookresowym zyskiem Nadal wielu z nich uważa, że "pierwszy milion dolarów" można zarobić nie całkiem etycznie, dopiero zarabiając te następne, stać ich będzie na działania etyczne. Często nieetyczne zachowania właściciela czy zarządu firmy negatywnie rzutują na jej wizerunek i długookresowe perspektywy. Daje się jednak zauważyć wzrost oczekiwań społecznych dotyczących etyki w biznesie, co sprawia, że w długim okresie etyka po prostu będzie się opłacała.
Dźwięk > |
Multilinki > |
Tryb > |
Normalny |
Powtórkowy |
Deklaracja Programowa Platformy Obywatelskiej - Gospodarka i przedsiębiorczość.
Adam Szejnfeld
Wstęp.
Podstawą dobrze rozwijającego się państwa i bogacącego się społeczeństwa jest sprawnie działająca gospodarka. Dzięki pracowitości i ryzyku podejmowanym przez samych przedsiębiorców powstają nowe miejsca pracy i rośnie dobrobyt ludzi. To wszystko przysparza również dochodów państwu. Te z kolei pozwalają wspierać poszkodowanych przez los, finansować renty i emerytury, utrzymywać służbę zdrowia, oświatę i naukę oraz służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo państwa. Bez gospodarki więc, bez dobrze prosperujących przedsiębiorców, nie ma sprawnego państwa i nie ma społeczeństwa z dobrą przyszłością.
Niestety w Polsce nie docenia się roli gospodarki i samych przedsiębiorców. Ciągle nie ma dobrego klimatu dla rozwoju przedsiębiorczości: regulacje prawne nadmiernie rozdmuchiwały biurokrację administracji, pomoc publiczna kierowana jest w większości do przedsiębiorstw tzw. starych przemysłów z pominięciem potrzeb sektora małych i średnich firm. Na to wszystko nakłada się niewydolny system wymiaru sprawiedliwości z sądownictwem gospodarczym i nieefektywną egzekucją należności na czele. Wolność gospodarcza hamowana jest nadmiarem barier związanych z prawem pracy, systemem podatkowym oraz obciążeniami związanymi z ubezpieczeniami społecznymi. Do tego dochodzą działania monopoli, szara strefa i korupcja naruszające uczciwą konkurencję. Procesy inwestycyjne natomiast tamuje nadmiar biurokracji, brak planów przestrzennego zagospodarowania i nie zawsze uzasadnione uprawnienia chcących blokować prace budowlane. Infrastruktura i komunikacja dawno przestały spełniać europejskie standardy.
Systemy nakazów i zakazów, administracyjna reglamentacja działalności gospodarczej, restrykcyjna regulacja państwa skutecznie odstraszają, zwłaszcza młodych ludzi, od podejmowania ryzyka działalności na własny rachunek. Tak zwana posada, najlepiej państwowa, staje się w tych okolicznościach celem większości osób, które w innej sytuacji mogłyby z powodzeniem tworzyć nowe miejsca pracy dla siebie i dla innych. Platforma Obywatelska chce to zmienić.
Finanse Publiczne.
Dla poprawy sytuacji w gospodarce kluczową sprawą staje się reforma finansów publicznych. Bez zmian w tej dziedzinie, bez ograniczenia deficytu budżetowego i zmniejszenia długu publicznego, żadne inne zmiany nie dadzą w Polsce odpowiednio oczekiwanego efektu - ani gospodarczego, ani społecznego. Obsługa długu i wydatki sztywne prawie już uniemożliwiają prorozwojowe kształtowanie budżetu państwa. Potrzebna jest więc reforma finansów i zmiany kształtowania budżetu państwa, poprzez jego przerekonstruowanie i konsolidację, mającą na celu maksymalne włączenie do budżetu wszelkiego rodzaju działalności pozabudżetowej. Koncentracja środków w budżecie usprawni planowanie oraz ułatwi kontrolowanie wydatków. Rozwiązania te powinny być połączone ze zmianami w systemie podatkowym. Platforma Obywatelska nadal preferuje zamianę obecnego, kosztownego i antymotywacyjnego systemu progresywnego na prosty i tani system liniowy połączony z wyrównywaniem pułapu opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych i od osób prawnych oraz VAT. Bez obniżenia i uproszczenia podatków nie będzie rozwoju. My zdajemy sobie z tego sprawę. Wyzwaniem dla finansów naszego kraju i szansą dla gospodarki będzie też optymalne wykorzystanie pomocy akcesyjnej oraz polityka szybkiego wejścia do strefy euro. Platforma Obywatelska zdecentralizuje i uprości, od etapu wnioskowania po rozliczenie projektów, procedury ubiegania się przez przedsiębiorców o środki Unii Europejskiej. Większy zakres decyzji w tym zakresie trafi do regionów, państwo natomiast skupi się na realizacji priorytetowych projektów mających znaczenie w skali całej gospodarki narodowej.
Rozwój przedsiębiorczości.
Polską gospodarkę tworzą w przeważającej jej części małe i średnie przedsiębiorstwa działające w zakresie produkcji, rzemiosła, handlu i gastronomii, usług i turystyki. To dla nich Platforma Obywatelska będzie realizowała swój program rozwoju. By poprawić sytuację przedsiębiorców należy nie tylko zmienić system podatkowy i naprawić finanse państwa. Główną zmianą winna być jak najszersza derogacja i deregulacja prawa. W Polsce przyjęła się bowiem zasada, że wszystko chcemy uregulować przepisami. Z tego powodu każda kadencja Sejmu i kolejnych rządów kończy się wydawaniem tysięcy nowych przepisów, w których nie mogą się swobodnie poruszać już nie tylko ich twórcy, ale nawet wysokiej klasy specjaliści. Wszystko to nie tworzy podstaw do stabilnego planowania działalności gospodarczej i wywołuje niepewność, co do przyszłych warunków działalności w biznesie. Platforma Obywatelska chce z tym skończyć - normy prawne w zasadzie powinny określać tylko to, co jest zakazane, albo ograniczone, a nie regulować to, co jest dozwolone. Wszystko, co dopuszczalne powinno więc zostać wyłączone spod procesów prawnego normowania. Gospodarce nic tak dobrze nie służy, jak wolność. Im więcej więc wolności, tym więcej przedsiębiorczości, a co za tym idzie, więcej miejsc pracy.
Otocznie oraz samą gospodarkę należy odbiurokratyzować i zmniejszyć koszty jej działalności, co w sposób istotny pobudzi rozwój. Dlatego potrzebne będą zmiany w prawie, w tym w prawie pracy. Musi ono służyć otwieraniu rynku pracy i tworzeniu nowych miejsc pracy, a nie jedynie utrzymywaniu dotychczasowych. Nowe regulacje muszą uwzględniać potrzeby naszych rodzinnych firm - małych i średnich przedsiębiorstw. To one bowiem tworzą w Polsce większość miejsc pracy. Dlatego Platforma Obywatelska zaproponuje zmianę przepisów prawa pracy, by łatwiej było zatrudniać nowych pracowników oraz zmieni przepisy nakazujące płacenie zasiłku chorobowego przez pracodawcę. Jest to jedno z największych obciążeń rodzimych form, a zarazem zupełnie pozbawione uzasadnienia. Wszak, to nie pracodawca otrzymuje składkę ubezpieczeniową, więc dlaczego on ma wypłacać wynagrodzenie za okres zwolnienia chorobowego? Platforma doprowadzi również do uchwalenia Kodeksu działalności gospodarczej, który systemowo i korzystnie ureguluje zakładanie oraz prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce. Regulacja kodeksowa wpłynie też na zwiększenie stabilności tego prawa na przestrzeni jego obowiązywania.
Pierwsze bariery prowadzenia firm pojawiają się już z chwilą rejestracji działalności gospodarczej. W związku z powyższym Platforma Obywatelska obniży opłaty związane z rozpoczęciem działalności oraz uzyskaniem stosownych koncesji i zezwoleń, których sama ilość również ulegnie zmniejszeniu. Przyspieszymy i usprawnimy procedury zakładania firm, zmniejszymy zakres i dokuczliwość kontroli, zmniejszymy i usprawnimy obowiązki w zakresie sprawozdawczości, zwiększymy prawa przedsiębiorców. Temu celowi służyć będzie m. in. ustanowienie Rzecznika Praw Przedsiębiorców, instytucji niezależnej od administracji rządowej, współdziałającej z organizacjami pracodawców i przedsiębiorców w imię ochrony ich praw. Wdrożymy także do kontaktów biznesu z administracją publiczną komunikację elektroniczną. Zmniejszy to koszty oraz czas poświęcany sprawom, które nie mają bezpośredniego związku z osiąganiem ekonomicznych celów prowadzenia przedsiębiorstwa w Polsce.
Gdy firma już działa, to im jest ona mniejsza i im krócej funkcjonuje na rynku, tym trudniej jest jej pozyskać zewnętrzne środki na finansowanie działalności. Dlatego, oprócz ciągle rozwijającego się sektora bankowego w Polsce, potrzebne jest także finansowo przyjazne otoczenie małego biznesu. Platforma Obywatelska będzie wspierała działalność istniejących już oraz nowych regionalnych i lokalnych funduszy pożyczkowych i gwarancyjnych, a także promowała korzystanie przez małe i średnie firmy z innych ofert rynków finansowych, jak np. wenture capital, seed capital, czy pozagiełdowy regulowany rynek papierów wartościowych. Zwłaszcza młodzi ludzie, bezrobotni oraz pierwszy raz zaczynający działalność gospodarczą powinni mieć możliwość uzyskania finansowego wsparcia swojej biznesowej aktywności, poprzez którą tworzą miejsca pracy przede wszystkim dla siebie, ale z czasem także i dla innych.
Prowadząc działalności gospodarczą nie zawsze można uniknąć sporów. Niestety, jeśli jednak spór już powstanie, to jego zakończenie, a potem egzekucja należności może trwać nawet latami. Stan pod tym względem w Polsce jest najgorszy w całej Unii Europejskiej. Dlatego oprócz promocji sądów polubownych i arbitraży, wprowadzimy wzmocnienie wydziałów gospodarczych sądów powszechnych i uprościmy stosowane procedury, np. poprzez wprowadzenie procedury ustnej, zmniejszenie liczby powiadomień, uproszczenie wymogu wydawania uzasadnienia prawnego, złagodzenie wymogów przy przedstawianiu dowodów. Wprowadzimy też zmiany w trybie pracy sądów - szczególnie gospodarczych i sądów pracy - np. przez wprowadzenie instytucji przedprocesowej oceny pozwu i odrzucanie pozwów bezpodstawnych. Zwiększymy uprawnienia pracowników sądowych niemających statusu sędziów poprzez umożliwienie orzekania, co najmniej w postępowaniach nakazowych i upominawczych, przez referendarzy sadowych. W większym zakresie wykorzystywani powinni być także asystenci sędziowscy. Zwiększymy poziom komputeryzacji pracy sądów i administracji sądowej. Doprowadzimy także do zmian w prawie dotyczącym egzekucji należności, w tym tych przepisów, które dotyczą egzekucji komorniczej. Jesteśmy zwolennikami całkowitej informatyzacja ksiąg wieczystych, wraz ze zdefiniowanym elektronicznym dostępem zewnętrznym do tych akt.
Niebywale ważną kwestią będzie też stworzenie przyjaznego środowiska dla rozwoju przedsiębiorczości, w tym dla inwestycji. Dzisiaj na przykład jednym z powodów niskiego poziomu inwestycji w Polsce, oprócz barku stabilności politycznej i prawnej, jest niewydolny system promocji Polski i polskiej gospodarki. Inną barierą na drodze skracania w czasie oraz obniżania kosztów inwestycji są też: brak planów zagospodarowania przestrzennego miast i gmin oraz rozbudowana biurokracja. Bariery te występują niestety najczęściej równocześnie z czymś, co jest rakiem organizmu państwowego - z korupcją i szarą strefą. Potrzebne są więc działania ograniczające te zjawiska. Działania te winny być połączone z naprawą administracji publicznej. Dobry klimat dla przedsiębiorczości to nie tylko normy prawne, ale i etyczne. Będziemy wspierać ustanawianie kodeksów etycznych i standardów dziania, tak biznesu, jak i administracji. Platforma Obywatelska zmniejszy rozrosłą biurokrację i jej uznaniowość oraz wprowadzi odpowiedzialność osobistą, w tym majątkową, urzędników za decyzje wydawane z naruszeniem prawa.
Pomoc publiczna
Pomoc Publiczna powinna być racjonalnie stosowana i powiązana z wykorzystaniem pomocy akcesyjnej Unii Europejskiej. Poza szczególnymi wyjątkami, dotyczącymi wspierania zakończenia procesów transformacji niektórych sektorów gospodarki oraz ewentualnego wspierania przedsiębiorstw poddawanych nieuczciwej grze rynkowej, powinna być kierowana głównie na wspieranie rozwoju, a więc na innowacyjność, badania naukowo-techniczne i ich wdrażanie w życie oraz na wspieranie ekspansji polskiej gospodarki za granicę. Pomoc publiczna dla przedsiębiorców winna być kierowana przede wszystkim do najlepszych, do tych, co budują rozwój i ciągną za sobą w górę całą gospodarkę. Innowacyjność, nowe technologie i tworzenie nowych miejsc pracy staną się więc priorytetami, jakie wprowadzi w tym zakresie Platforma Obywatelska.
Własność prywatna.
Podstawową formą własności, jaka powinna obowiązywać w gospodarce wolnorynkowej, jest własności prywatna. To powinien być kanon. Państwo natomiast może, a nawet musi mieć możliwość, na przykład poprzez nieliczne uprawnienia reglamentacyjne, instrumenty kontroli, nadzoru oraz jasno określone mechanizmy interwencji, wpływu na funkcjonowanie podmiotów gospodarczych, zwłaszcza tych, które odgrywają poważną rolę, choćby w zakresie bezpieczeństwa energetycznego kraju, czy też mogą naruszać słuszny interes konsumentów. By wypełniać jednak tę ważną funkcję administracja państwowa nie musi posiadać uprawnień reprezentacji „właściciela“. Wystarczyć jej powinny prawne instrumenty dające możliwość realizacji funkcji regulacyjnych.
Bezpośredni udział państwa w gospodarce przynosi jedynie rozwój patologii połączony ze zdecydowanie zmniejszoną efektywnością działania. Miejsca w zarządach i radach nadzorczych są natomiast wiecznym przedmiotem łupów wyborczych polityków i ich partii. Odpolitycznienie poprzez prywatyzację - to jest metoda i jednocześnie cel, do jakiego dążyć będzie Platforma Obywatelska. Nie ma żadnych racjonalnych powodów, by jakiekolwiek sektory, branże, czy nawet pojedyncze firmy uważać, za tak strategiczne dla bezpieczeństwa państwa, by wyłączać je z procesów prywatyzacyjnych. Tym, co winno niewątpliwie należeć do państwa, albo być pod rygorystycznym jego wpływem jest infrastruktura przesyłowa. Inne podejście hamuje rozwój przedsiębiorstw oraz procesy inwestycyjne i jest tylko sposobem na szykowanie wygodnych synekur lub „zamrażarek” dla przegranych i odchodzących polityków. Platforma Obywatelska nie będzie kontynuowała tej społecznie i gospodarczo szkodliwej polityki, polityki właściwej dawniej dla SLD a obecnie dla PiS.
Bezpieczeństwo energetyczne.
Do tej pory, zasadniczym błędem w myśleniu o zmianach w energetyce było myślenie o interesie firm tego sektora i jego podsektorów, a nie o interesie jego klientów i konsumentów. Najważniejszym więc wyzwaniem dla Platformy Obywatelskiej będzie urynkowienie energii, gdyż to właśnie rynek jest najlepszym weryfikatorem jakości, a konkurencja, najlepszym regulatorem cen. By to osiągnąć konieczne jest rozwiązanie kontraktów długoterminowych w elektroenergetyce, stworzenie warunków do dalszego rozwoju giełdy energii, zwiększenie inwestycji w sieci przesyłowe, w tym sieci trasgraniczne oraz zwiększenie wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych. Równie ważnym zadaniem będzie dla nas dywersyfikacja dostaw ropy i gazu. By to osiągnąć doprowadzimy do wyodrębnienia funkcjonalnego i finansowego przesyłu, zwiększymy wydobycie krajowe, doprowadzimy do budowy nowych rurociągów, w tym zwiększymy ilość połączeń naszej sieci z siecią Europy Zachodniej, doprowadzimy również do rozbudowy infrastruktury magazynowej. Transformacji ulegnie regulacja kosztowa w miejsce regulacji typu bodźcowego a nadzór właścicielski Platforma Obywatelska zastąpi nadzorem operatorskim, nadzorem regulacyjnym oraz nadzorem demonopolizacyjnym. Pod względem bezpieczeństwa energetycznym Polacy pod rządami Platformy Obywatelskiej będą żyć spokojnie.
Adam Szejnfeld
SPOŁECZNI PRZEDSIĘBIORCY
ALEKSANDRA BIAŁY Jak pomagać innym i świetnie zarabiać Rz 22 06 2007
Uważani za dziwaków czy szaleńców, dają pracę, opiekę medyczną, edukację osobom odrzuconym przez społeczeństwo
Kataloński psychiatra Cristóbal Colón przez dziesięć lat przygotowywał różne programy terapeutyczne i, jak sam wspomina, była to praca frustrująca, bo z gatunku tych: udajemy, że pracujemy. W końcu doszedł do wniosku, że tylko prawdziwe przedsiębiorstwo i praca w nim przyniesie rezultaty. W 1982 r. wspólnie z dwoma psychologami i 14 chorymi psychicznie pacjentami założył La Fagedę. Miejscowe władze, kiedy opowiadał im o swoim pomyśle, uważały, że jest szalony. - To trochę tak, jakby ktoś podający się za psychiatrę o imieniu Krzysztof Kolumb próbował założyć biznes, zatrudniając osoby niespełna rozumu - opowiada Colón.
Dziś La Fageda sprzedaje rocznie 2 mln jogurtów. Firma działa jako spółdzielnia, zatrudniając 203 pracowników, z czego 120 cierpi na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne. W firmie pracują też psychologowie, którzy pomagają w zawodowej i osobistej rehabilitacji pracowników. La Fageda udanie walczy o rynek z potentatami, m.in. Danone czy Nestle. Jej roczne przychody przekraczają 6 mln euro.
Tacy jak Colón wciąż uważani są za dziwaków czy szaleńców, ale to oni dają pracę, opiekę medyczną, edukację osobom odrzuconym przez społeczeństwo. Tym, którym niewiele jest w stanie zaoferować państwo.
Głównym celem ich działalności nie jest zysk, tylko zmiany społeczne. Od dekady nazywani są przedsiębiorcami społecznymi. W krajach europejskich społeczna przedsiębiorczość często wyrasta w cieniu państwowej pomocy, dostarczając usługi z wykorzystaniem publicznych pieniędzy. Z kolei w rozwijających się gospodarczo krajach Ameryki Łacińskiej, Afryki czy Azji, w których pomoc państwa jest niewielka, społeczni przedsiębiorcy często tworzą spore organizacje - nierzadko finansowane przez międzynarodowych sponsorów, które dostarczają wszystko: od edukacji poprzez pomoc medyczną po mikrokredyty.
Farouk Jiwa, inżynier ochrony środowiska, który pod koniec lat 90. prowadził w Kenii badania nad ożywieniem przemysłu pszczelarskiego, wspólnie z dwoma Kenijczykami powołał Honey Care Africa (HCA). Jego partnerzy planowali założyć dużą firmę komercyjną zajmującą się handlem miodem. Jiwa przekonał ich do współpracy z drobnymi producentami miodu w krajach Afryki Wschodniej. Dziś HCA oferuje im szkolenia, pomysły na usprawnienie produkcji, kontakty z innymi pszczelarzami, płatności od ręki za dostarczany miód. W wyniku działalności firmy prowadzenie pasieki stało się mniej ryzykowne i bardziej produktywne, a jako pomysł zarabiania na życie przyciągnęło wiele kobiet. Po siedmiu latach działalności Honey Care zbudowało sieć ok. 10 tys. drobnych pszczelarzy, którzy zarabiają od 180 do 250 dol.rocznie. Dla nich oznacza to podwojenie zarobków i możliwość wydźwignięcia z ubóstwa. HCA jest największym producentem wysokogatunkowego miodu w regionie i jednym z największych jego eksporterów. Firma rozwinęła swoją działalność na inne kraje Afryki Wschodniej dzięki pożyczce z Międzynarodowej Korporacji Finansowej i pomocy Swiss Foundation for Technical.
Z pasji do sztuki
Według szacunków publikowanych przez brytyjski tygodnik "The Observer" w Europie społeczne przedsiębiorstwa zatrudniają 3,5 mln osób, a na świecie 40 mln z ok. 200 mln wolontariuszy. Dziesięć lat temu istniała tylko jedna szkoła, która oferowała kursy społecznej przedsiębiorczości (Michael Young's School for Social Entrepreneurs). Dziś ponad 30 uniwersytetów na świecie prowadzi pełnowymiarowe programy (m.in. Oxford, Harvard, Stanford University). W Wielkiej Brytanii rząd utworzył nawet nową osobowość prawną - firmy zainteresowania społecznego (the community interest company), czyli takie, które zarabiają pieniądze i przyczyniają się do społecznego dobra.
Nie wszystkie tego typu firmy działają lokalnie. Zdarzają się i takie, które pomagają lokalnym społecznościom, ale zasięg mają globalny. Roberto Milk, Amerykanin z peruwiańskimi korzeniami, od dziecka lubił się włóczyć po lokalnych targach sztuki. Gdy dziesięć lat temu kończył studia na Stanford University, poznał profesor socjologii z Brazylii Armenię Nercessian de Oliveira, która interesowała się tradycyjnymi wyrobami rzemieślniczymi. Tydzień później opracowali koncepcję firmy o nazwie Novica. Oferuje ona dzieła sztuki i wyroby rzemieślnicze wytwarzane przez mieszkańców odległych krajów, np. Indii, Tajlandii, Ghany, Brazylii, Peru czy Meksyku. Ponieważ pracuje bezpośrednio z artystami i rzemieślnikami - poprzez lokalne biura - ogranicza rolę pośredników. Dzięki temu artyści sami ustalają ceny i zarabiają 10 - 50 proc. więcej, niż gdyby sprzedawali je na lokalnym rynku. Sprzedaż odbywa się poprzez działającą w USA stronę internetową.
Dużym wyzwaniem dla ruchu społecznych przedsiębiorców jest rozszerzenie swego wpływu. Wielu przedsiębiorców prowadzi inspirujące, ale niewielkie projekty. Niewielu ma możliwość zainteresowania swoimi pomysłami szerszego grona. Cierpią na brak zarówno kapitału, jak i zdolności menedżerskich, by rozwinąć przedsięwzięcie w większą organizację. Fundacja Schwaba przychodzi im z pomocą, budując siatkę powiązań między takimi przedsiębiorcami.
- W Polsce społeczni przedsiębiorcy mogliby pomóc w rozwiązywaniu wielu problemów, np. masowej emigracji. Mogliby pokazać bezrobotnym czy szukającym ratunku w emigracji Polakom, jak zarobić pieniądze tu, w kraju - mówi Parag Gupta ze Schwab Foundation, odpowiedzialny za kraje Europy Wschodniej i Azji Południowej. Fundacja powołana przez założyciela Światowego Forum Ekonomicznego wyszukuje społecznych przedsiębiorców i zaprasza ich do Davos. Tworzona od ośmiu lat sieć 115 przedsiębiorców dzieli się tam doświadczeniami.
Parag Gupta jako przykład takich programów wymienia funkcjonujący od siedmiu lat w Szwajcarii Job Factory (fabryka pracy). Co roku oferuje 250 młodym bezrobotnym szkolenia i pracę. Założył ją Szwajcar Robert Roth. Młodzi bezrobotni sami znajdują sobie zajęcie w jednym z 15 wydziałów fabryki. Każdy z nich prosperuje jako odrębna firma działająca na zasadach rynkowych. Młodzi mogą wybrać, w zależności od swoich zdolności i zainteresowań, między: e-pracą (technologią informatyczną czy grafiką komputerową), zawodami manualnymi (wytwarzanie gitar czy mebli kuchennych) i pracą w usługach (w restauracji, sklepie czy salonie fryzjerskim należącym do Job Factory). Samo centrum znajduje się w przemysłowej dzielnicy Bazylei, by okoliczne firmy z łatwością mogły zlecać swoje usługi drukowania bądź naprawy rowerów młodym pracownikom. Gitary produkowane przez Job Factory należą do najbardziej znanych w Szwajcarii. Już ponad 500 firm korzysta z usług tego centrum.
Z ponad 600 osób, które przeszły szkolenia w fabryce Rotha, 80 proc. zakończyło je pomyślnie, z czego 70 proc. znalazło pracę lub kontynuuje edukację. Z wyliczeń Job Factory wynika, że pozwoliło to zaoszczędzić prawie 7 mln dol. publicznych pieniędzy przeznaczanych głównie na zasiłki dla bezrobotnych i ich szkolenia.
Zob Wikipedia
Zob R.W.Griffin Podstawy zarządzania organizacjami PWN 1996 s. 730)
Na przestrzeni lat, teorie przedsiębiorczości ulegały zmianie. Tak naprawdę każdy uczony miał inną, swoją własną teorię. Zobaczmy co na ten temat podaje Wikipedia
- Kinght (1921)- za przedsiębiorczość uważa korzyść z obcowania/znoszenia niepewności i ryzyka
- Schumpeter (1934) - przeprowadzanie nowych kombinacji w organizacji firmy ( nowe produkty, nowy serwis, nowe źródła surowców, nowe metody produkcji, nowe rynki, nowe struktury organizacji)
- Hostelitz (1952) - koordynacja produktywnych źródeł...wprowadzenie innowacji oraz zaświadczenie kapitału
- Cole (1959) - celowe działanie mające na celu rozpoczęcie oraz rozwój biznesu ściśle zorientowanego na osiąganie zysków
- McClelland (1961) - umiarkowane podejmowanie ryzyka
- Casson (1961) - zdolności do podejmowanie decyzji i ocen dotyczących koordynacji rzadkich zasobów
- Gartnet (1985) - umiejętność tworzenia nowych organizacji
- Stevenson, Roberts i Grousbeck (1989) - poszukiwanie nowych możliwości bez względu na aktualnie zarządzane zasoby
- Hart, Stevenson, Dail (1995) - poszukiwanie nowych możliwości bez względu na aktualnie zarządzane zasoby, jednakże ograniczone przez wcześniejsze decyzje właścicieli
Osoby, które decydują się na podjęcie ryzyka muszą być przygotowane do zmierzenia się z wieloma przeciwnościami. Trudności będą stwarzać nie tylko nabywcy wytwarzanych dóbr, konkurenci, ale także często także przepisy administracyjne. Na przykład założenie firmy w Polsce wymaga przejścia kilkunastu procedur, co zajmuje przeciętnie miesiąc. A to nie koniec. Wystarczy powiedzieć, że właściciele jednoosobowych firm dowody wpłaty składek na ubezpieczenie do ZUS muszą przechowywać przez pół wieku, gdyż inaczej mogą nie otrzymać emerytury.
Na szczęście nie zniechęca to chętnych do zmierzenia się z wyzwaniami. Na rynek wciąż wchodzą nowi przedsiębiorcy marzący o sukcesie, pieniądzach, niezależności i spełnieniu swoich wizji. Jedyną szansę osiągnięcia tych celów mają w warunkach gospodarki rynkowej. Wszystkie inne systemy gospodarcze blokowały bowiem rozwój przedsiębiorczości.
Ryzyko w języku naturalnym oznacza jakąś miarę/ocenę zagrożenia czy niebezpieczeństwa wynikającego albo z prawdopodobnych zdarzeń od nas niezależnych, albo z możliwych konsekwencji podjęcia
Najogólniej, ryzyko jest wskaźnikiem stanu lub zdarzenia które może prowadzić do strat Jest ono proporcjonalne do prawdopodobieństwa wystąpienia tego zdarzenia i do wielkości strat które może spowodować. Dlatego też, w języku potocznym mówimy w określonej sytuacji przed-decyzyjnej np. ja tu nic nie ryzykuję, mogę tylko skorzystać. Np. jeśli znajdziemy los na loterie, to oczekując na wygraną nic nie ryzykujemy. Jeśli zaś go kupimy to wielkość ryzyka zależy tylko od tego ile za niego zapłaciliśmy. Tu, podejmując decyzję kupna losu przeprowadzamy tzw. bilans możliwych zysków i strat, uwzględniamy ryzyko (straty), ale wielkość możliwej wygranej nie wpływa na jego obiektywne oszacowanie (risk assessment), natomiast wpływa na decyzje
Z raportu "Global Entrepreneurship Monitor" wydanego przez Babson College i London Business School. W 2004 r. wynika, że mimo trudności piętrzących się przed firmami jesteśmy jednym z najbardziej przedsiębiorczych narodów w UE. Aż 9 na stu Polaków w wieku od 18 do 64 lat było zaangażowanych w tworzenie nowych firm. To najwyższy odsetek spośród wszystkich badanych krajów europejskich.
Zob L. Balcerowicz Duch przedsiębiorczości Tygodni Wprost 12/2002
Zobacz hasło Przedsiębiorczość Encyklopedia marketingu portal ONET
Należy zwrócić uwagę na podobieństwo znaczeniowe (a nawet występującą w szerokim zakresie równoznaczność) pojęć: " przedsiębiorstwo " i "przedsiębiorca". Ta sama spółka handlowa dla ekonomisty jest "przedsiębiorstwem", a dla prawnika obrotu gospodarczego - "przedsiębiorcą".
W języku potocznym i publicystyce utrwaliło się nazewnictwo: "przedsiębiorca" w odniesieniu do osoby fizycznej (np. właściciela przedsiębiorstwa) i "przedsiębiorstwo" w odniesieniu do podmiotu gospodarczego będącego jego własnością. Tymczasem z punktu widzenia prawa gospodarczego "przedsiębiorcą" jest właśnie podmiot gospodarczy, a nie jego właściciel (osoba fizyczna), zaś "przedsiębiorstwo" to termin prawa cywilnego oznaczający zespół składników przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Oba znaczenia terminu "przedsiębiorca" zlewają się w jedno w wypadku najprostszej formy podmiotu gospodarczego, jaki stanowi działalność gospodarcza osoby fizycznej
Szczególną popularnością cieszą się ostatnio kursy w zakresie zarządzania, marketingu i bankowości. Jednak specjalistyczne wykształcenie nie jest koniecznym warunkiem osiągnięcia sukcesu w biznesie.
W większych podmiotach utrzymanie własności i zarządzania w jednym ręku jest z reguły niemożliwe; występują zbyt silne bariery kompetencyjne, finansowe i czasowe. W efekcie albo następuje oderwanie własności od zarządzania - i firma może się rozwijać, albo też jest utrzymywana jedność własności i zarządzania, co z czasem oddziałuje z reguły ograniczająco na jej rozwój.
Kataloński psychiatra Cristóbal Colón przez dziesięć lat przygotowywał różne programy terapeutyczne i, jak sam wspomina, była to praca frustrująca, bo z gatunku tych: udajemy, że pracujemy. W końcu doszedł do wniosku, że tylko prawdziwe przedsiębiorstwo i praca w nim przyniesie rezultaty. W 1982 r. wspólnie z dwoma psychologami i 14 chorymi psychicznie pacjentami założył La Fagedę.. Firma działa jako spółdzielnia, zatrudniając 203 pracowników, z czego 120 cierpi na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne. W firmie pracują też psychologowie, którzy pomagają w zawodowej i osobistej rehabilitacji pracowników. La Fageda udanie walczy o rynek z potentatami, m.in. Danone czy Nestle. Dziś sprzedaje ona rocznie 2 mln jogurtów Jej roczne przychody przekraczają 6 mln euro. Tacy jak Colón wciąż uważani są za dziwaków czy szaleńców, ale to oni dają pracę, opiekę medyczną, edukację osobom odrzuconym przez społeczeństwo. Tym, którym niewiele jest w stanie zaoferować państwo. Głównym celem ich działalności nie jest zysk, tylko zmiany społeczne. Od dekady nazywani są przedsiębiorcami społecznymi.
W krajach europejskich społeczna przedsiębiorczość często wyrasta w cieniu państwowej pomocy, dostarczając usługi z wykorzystaniem publicznych pieniędzy. Założona przez Klausa Schwaba i jego żonę Hildę fundacja w ciągu dziewięciu lat działalności stworzyła siatkę 115 społecznych przedsiębiorców z całego świata, które swoją innowacyjną działalnością pomagają ludziom.
Z kolei w rozwijających się gospodarczo krajach Ameryki Łacińskiej, Afryki czy Azji, w których pomoc państwa jest niewielka, społeczni przedsiębiorcy często tworzą spore organizacje - nierzadko finansowane przez międzynarodowych sponsorów, które dostarczają wszystko: od edukacji poprzez pomoc medyczną po mikrokredyty.
Według art. 55 z indeksem pierwszym Kodeksu Cywilnego jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności
* oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
* własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
* prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości;
* wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
* koncesje, licencje i zezwolenia;
* patenty i inne prawa własności przemysłowej;
* majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
* tajemnice przedsiębiorstwa;
* księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Zakład - funkcjonalnie odrębna jednostka, stanowiąca część przedsiębiorstwa (zwanego przedsiębiorstwem macierzystym). Istnieją różne terminy na określanie zakładów przedsiębiorstw (jednak pojęcia te, mogą mieć zupełnie inne znaczenie nadawane im na potrzeby jakiejś części prawa), są to np.:
Jednostka gospodarcza działająca w strukturze kilku zakładów, określana jest jako przedsiębiorstwo wielozakładowe.
Osoba fizyczna to prawne określenie człowieka w prawie cywilnym , od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej,czyli możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (praw i zobowiązań).
Osoby fizyczne mają także zdolność do czynności prawnych, uzależnioną jednak od dalszych warunków. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się po osiągnięciu pełnoletniości , ograniczoną zdolność do czynności prawnych od chwili ukończenia lat 13. Osoba fizyczna po ukończeniu 13 roku życia może zostać całkowicie pozbawiona zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniona całkowicie. Pełnoletni może zostać częściowo pozbawiony zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniony częściowo.
Osobowość prawna jest kategorią prawa cywilnego, zatem brak posiadania osobowości fizycznej przez płód nie pozbawia go całkowicie ochrony prawnej. Nasciturus (płód) może być podmiotem praw i obowiązków warunkowo, które nabywa, jeśli urodzi się żywy.
Osoba prawna to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych (oraz odpowiednio zdolność sądową i procesową) Wśród osób prawnych nauka prawa (nie samo prawo!) rozróżnia dwa rodzaje: korporacje (związki osób) i fundacje (masy majątkowe).
Osoba prawna jest tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie. W związku z tym w nauce prawa istnieje kilka teorii wyjaśniających istotę osoby prawnej.
W Polsce kwestie wspólne dla wszystkich osób prawnych są regulowane przez kodeks cywilny, który też ustanawia jedną z tych osób, o specjalnym statusie - Skarbu Państwa Inne kategorie osób prawnych są ustanawiane przez ustawy szczegółowe Do najważniejszych z nich należą:
Ułomna osoba prawna (lub niezupełna osoba prawna) - podmiot stosunków cywilnoprawnego jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, lecz posiadająca na mocy ustawy zdolność prawną Ułomnymi osobami prawnymi w prawie polskim są:
Ułomna osoba prawna może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania mocą swojego działania, może także pozywać i być pozywaną. Członkowie takiej jednostki organizacyjnej co do zasady ponoszą za jej zobowiązania odpowiedzialność subsydiarną, tj. powstającą z chwilą jej niewypłacalności.
Częstym błędem jest włączanie do katalogu ułomnych osób prawnych spółki cywilnej spółki cywilnej (która w istocie jest umową cywilnoprawną umową cywilnoprawną), chociaż kodeks pracy Kodeks pracy traktuje taką spółkę jako stronę stosunku pracy stosunku pracy w charakterze pracodawcy pracodawcy.
Ustawa Prawo prywatne międzynarodowe przewiduje, że dla ułomnych osób prawnych prawem właściwym będzie prawo państwa, gdzie znajduje się siedziba "organu" zarządzającego.
W Polsce osoby prawne (np. spółki akcyjne) działają w oparciu o fakt rejestracji w sądach. Natomiast rejestr przedsiębiorstw nie posiadających osobowości prawnych (np. firmy jednoosobowe) prowadzą urzędy gmin lub dzielnic. A obecnie wszystkie rodzaje działalności gospodarczej są rejestrowane w sądach
Zysk - w rachunkowości jest to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa lub określonej inwestycji albo pożyczki. Jego przeciwieństwem jest strata. Zysk jest wartością ekstensywną i nie określa bezpośrednio efektywności gospodarowania lub inwestowania. Wartością określającą efektywność gospodarowania i inwestowania jest rentowność.
Rodzaje zysku:
* księgowy zysk przedsiębiorstwa - jest równy bezpośrednio wynikowi finansowemu obliczonemu z rachunku zysków i strat przedsiębiorstwa
* ekonomiczny zysk przedsiębiorstwa zwany czasami nadzwyczajnym, lub rzeczywistą wartością dodaną - jest równy zyskowi księgowemu pomniejszonemu o wartość odsetek kapitałowych, które można by uzyskać wypożyczając równowartość kosztów wg przeciętnego oprocentowania kredytów w tym samym okresie
* zysk normalny - średni przychód oczekiwany przez przedsiębiorcę od prowadzonej firmy, a także w formie pensji w innym przedsiębiorstwie
* zysk kapitałowy - to wzrost wartości samego kapitału, np. w wyniku wzrostu cen posiadanych papierów wartościowych na giełdzie, różnic kursowych walut lub cen nieruchomości, maszyn i materiałów.
Osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą lub indywidualny przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo prywatne osoby fizycznej - jedna z form prowadzenia działalności gospodarczej w Osoba fizyczna może rozpocząć prowadzenie działalności po uzyskaniu wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej właściwego organu (wójta /burmistrza/prezydenta miasta) Ponadto w niektórych przypadkach przedsiębiorca musi uzyskać zezwolenie lub koncesję oraz przedstawić dokumenty potwierdzające posiadanie wymaganych prawem kwalifikacji lub uprawnień do prowadzenia danej działalności. Ogólne zasady działania przedsiębiorstw osób fizycznych określone są w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwo to zespół osobowych, rzeczowych oraz finansowych czynników wytwórczych zorganizowanych i skoordynowanych w celu prowadzenia działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem dóbr oraz świadczeniem usług - a zatem podejmowanym przedsięwzięciem gospodarczym - i wytwarzania w ten sposób nowych wartości, tworzących w sumie dochód narodowy. Odróżnia to przedsiębiorstwo od gospodarstwa domowego, będącego drugim podmiotem sfery realnej gospodarki, które jest tylko nabywcą wytwarzanych przez przedsiębiorstwo dóbr i usług, samo natomiast nic oficjalnie nie wytwarza, bo jego działalności nie rejestruje się w rachunkach narodowych
Zmiana ustroju gospodarczego w Polsce po 1989 r. stała się impulsem do podejmowania działalności gospodarczej na własny rachunek, co przełożyło się na dynamiczny wzrost liczby przedsiębiorstw. W 2000 r. było zarejestrowanych ponad 3185 tys. podmiotów gospodarczych, a w 2002 r. ich liczba wynosiła 3468 tys., tj. o ponad 8% więcej. Ponad 78% (2714 tys.) to firmy jednoosobowe działające w handlu i obsłudze nieruchomości.
Strukturę i wielkości firm określa ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, w której dzieli się przedsiębiorstwa w zależności od rozmiaru na: mikroprzedsiębiorstwa, małe, średnie i duże.
W odniesieniu do przemysłu można by akceptować klasyfikację stosowaną w Niemczech (i szeregu innych krajach UE), gdzie za przedsiębiorstwo duże uznaje się - przy dominacji procesów zmechanizowanych i zautomatyzowanych, podmiot zatrudniający ponad 250 osób, w pozostałych przypadkach jest to podmiot zatrudniający ponad 500 osób. osób to już na ogół firmy duże.
Warte to podkreślenia, gdyż średnie firmy są pod wieloma względami w mniej komfortowej sytuacji niż liderzy listy. Wielkie firmy mają na ogół na tyle silną pozycję rynkową, że nawet kilka lat gorszych wyników nie jest w stanie im bardzo zaszkodzić. Małe i średnie przedsiębiorstwa, najczęściej powstałe w ostatnich latach, dopiero walczą o uzyskanie takiej pozycji. Muszą więc wykazać się większą dynamiką działania, efektywnością i pomysłowością w zdobywaniu nowych rynków. Nie mogą przy tym liczyć na wiele ulg i przywilejów finansowych, chętniej przyznawanych dużym, ale nie zawsze efektywnym gigantom.
Jest natomiast kwestią dyskusyjną, czy małe firmy są bardziej innowacyjne niż duże. Guru zarządzania zmarły niedawno Amerykanin. P.F. Drucker, opierając się na wynikach rozlicznych badań, uważa to za mit. (Zob P.F. Drucker, Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, PWE 1992, s. 161.)
Fakt, że większość nowych firm znika w pierwszych latach działalności nie oznacza, że tyluż ich właścicieli pozostaje bez środków do życia. Niektórzy odsprzedają biznes z zyskiem, inni wracają na etat, jeszcze inni po krótkiej przerwie podejmują nową próbę w biznesie, często w innej branży. Patrzą na setki tysięcy tych, którym się jednak udało ułożyć życie na swoim. Łatwość wchodzenia na rynek, robienia konkurencji firmom już okrzepłym, jest warunkiem rozwoju gospodarki.
Zwolennicy fuzje pomiędzy konkurującymi firmami, twierdzą, że zwiększona skala przedsiębiorstwa wynikająca z fuzji poziomych pozwala firmom na bardziej wydajną działalność, co prowadzi do zmniejszenia kosztów. Przynosi to korzyści konsumentom i zwiększa międzynarodową konkurencyjność. Przeciwnicy argumentują, że przez ograniczenie konkurencji, prowadzą one do zaniżenia efektywności, marnowania zasobów i do wyższych cen. Wzywają oni do egzekwowania przepisów antymonopolowych w celu stymulowania konkurencji i ochrony systemu rynkowego.
Zwolennicy tego rodzaju integracji twierdzą, że nabycie kopalni przez hutę przyniesie gospodarce korzyści. Węgiel jest niezbędny w procesie produkcji stali. Tak więc huta, posiadająca własną kopalnię, zwiększa wydajność przy niższych kosztach.
Z kolei przeciwnicy uważają, że tak nie jest, gdyż np. najbardziej wydajne spośród amerykańskich hut stali, są małe, niezależne stalownie, a nie duże firmy, jak United States Steel czy Bethlehern Steel. Dzieje się tak, ponieważ olbrzymie, pionowo scalone przedsiębiorstwa muszą kupować surowce w zakładach, które stanowią ich własność. Niezależne firmy natomiast mogą kupować od dostawców oferujących najkorzystniejsze warunki sprzedaży surowców.
Przykładem konglomeratu jest działająca na polskim rynku firma amerykańska Procter & Gamble, która zajmuje istotne miejsce nie tylko w produkcji artykułów sanitarnych dla kobiet i dzieci (ponad 60 % tych wyrobów ), ale również w produkcji past do zębów, proszków do prania, maszynek do golenia oraz kawy. Inna firma Pepsico, która w Polsce wykupiła dominujące udziały Wedla, wytwarza zarówno napoje chłodzące, jak i sprzęt sportowy ( m. innymi rakiety i piłki tenisowe, znane pod nazwą Wilson ).
Przeciwnicy prawnego normowania fuzji w formie konglomeratów nie widzą nic złego w tym, jeśli - na przykład - duża firma produkująca lody zostałaby wykupiona przez jedną z największych firm petrochemicznych. W takim przypadku ani firma lodziarska, ani firma petrochemiczna nie zdobyłyby większej kontroli na swoim na rynku, niż posiadały przed fuzją. Ponadto łączące się firmy stają się bardziej wydajne i zyskowne
Osoby, optujące za większą kontrolą nad wszelkimi fuzjami, twierdza, że wcale tak nie będzie. Argumentują, że potęga wielkich korporacji-konglomeratów daje im możliwość zdominowania wielu rynków. Obawiają się oni, że np. firma produkująca lody, przy wsparciu ze strony firmy petrochemicznej, mogłaby obniżyć ceny, by wyeliminować konkurencję. Następnie, po wyeliminowaniu konkurencji, ustalić ceny według swojego uznania.
Zmiana ustroju gospodarczego w Polsce po 1989 r. stała się impulsem do podejmowania działalności gospodarczej na własny rachunek, co przełożyło się na dynamiczny wzrost liczby przedsiębiorstw W 2000 r. było zarejestrowanych ponad 3185 tys. podmiotów gospodarczych, a w 2002 r. ich liczba wynosiła 3468 tys., tj. o ponad 8% więcej. Ponad 78% (2714 tys.) to firmy jednoosobowe działające w handlu i obsłudze nieruchomości.
Według P.Samuelsona działalność jednej trzeciej, do połowy ustaje, w zależności od stanu koniunktury gospodarczej w ciągu trzech lat, pomimo to ludzie wierzą, że ich firma odniesie sukces. Chcą działać „ na własnym „ nawet jeśli nie zarabiają więcej ponad to, co mogliby kosztem mniejszego wysiłku i przy mniejszym ryzyku zarobić pracując o kogoś innego.
Ten typ przedsiębiorstwa zaczął tworzyć się w USA na zasadzie eksperymentu w końcu ubiegłego wieku i rozwinął się na przełomie lat 50 - tych i 60 - tych pod nazwą ESOP ( Employee Stock Ownership Plan, czyli plan pracowniczej własności akcji).Była to forma samoobrony pracowników przed zamknięciem przedsiębiorstwa i utratą miejsc pracy. Ponieważ z reguły akcje są sprzedawane pracownikom po niższej cenie, można je przyrównać do akcji uprzywilejowanych.
Kolebką ruchu spółdzielczego była pod koniec XIX wieku Anglia. Tu w roku 1843 w miejscowości Rochdale powstała jedna z pierwszych spółdzielni. Równolegle ze spółdzielniami produkcyjnymi czy rolniczymi w całej Europie rozwijały się spółdzielnie kredytowe, między innymi Kasy Raiffaisena. Animatorami wczesnych form spółdzielczości byli w wielu krajach (Wielka Brytania, Belgia, Skandynawia) socjaliści, którzy budowanie gospodarki spółdzielczej uważali za metodę zbudowania alternatywy dla kapitalizmu.
Na terenach polskich jednym z prekursorów spółdzielczości był Stanisław Staszic, który w 1816 roku założył w swoich dobrach Hrubieszowiskie Towarzystwo Rolnicze.
Na dobre ruch spółdzielczy rozwinął się w Polsce w okresie zaborów. Był wtedy formą zrzeszania się i edukacji chłopów przez ziemiaństwo. Pozwalał na potrzebną konsolidację poziomą produkcji rolnej będą zaczątkiem zrzeszeń producenckich oraz na polepszenia lokalnego zaopatrzenia przez tworzenie prostego przetwórstwa rolnego i rzemiosła. Ruch spółdzielczy wspierał się na wydawanych gazetkach edukacyjnych i politycznych - działalność ta wiązała się z pozytywistyczną ideą pracy u podstaw prowadzonej przez wyżej wykształcone warstwy społeczne ówczesnej Polski. Ponadto powstałe na terenie Wielkopolski Kasy Stefczyka ułatwiają finansowanie rzemiosła, rolnictwa i drobnego przemysłu. Ocenia się że w okresie międzywojennym w Polsce działało do 16 tys. spółdzielni.
W okresie międzywojennym w Polsce zwolennikiem koncepcji spółdzielczości jako alternatywy dla kapitalizmu był m.in. Edward Abramowski. W dwudziestoleciu międzywojennym ruch spółdzielczy blisko współpracował z Polską Partią Socjalistyczną,
Jedną z najstarszych w Polsce Spółdzielni Mieszkaniowych jest Spółdzielnia Mieszkaniowa Kopernik w Toruniu. Została założona 4 października 1902 jako Stowarzyszenie Urzędników dla Budowy Domów i Mieszkań w Toruniu. Pierwszym domem, który wybudowała, była kamienica przy ul. Konopnickiej na Bydgoskim Przedmieściu. Działa do dzisiaj. Łącznie wybudowała w Toruniu już ponad 17 tysięcy mieszkań.
Na początku XX wieku np. w Wielkiej Brytanii było 200 spółdzielni pracowniczych i cieszyły się one silnym poparciem spółdzielni handlu detalicznego, które kupowały większość ich produkcji. Do początku lat 60- tych ich liczba spadła do około 30, funkcjonujących głownie w przemyśle drukarskim, odzieżowym i obuwniczym.
Polskie gospodarstwa rolne można podzielić na trzy subsektory. Mamy subsektor gospodarstw podobnych do tych, które istnieją w rozwiniętych krajach o gospodarce rynkowej. Należy do niego mniej niż 10 proc. gospodarstw, które angażując 20 proc. zatrudnionej w całym rolnictwie siły roboczej, dają 70 proc. jego produkcji.
Na przeciwległym biegunie mamy około 70 proc. gospodarstw, które angażując połowę nakładów pracy, dostarczają 5 proc. polskiej produkcji rolniczej.
Jest to subsektor wiejskiej nędzy i zastoju, omalże przydomowych działek, podtrzymujących wegetację rodziny swych właścicieli albo w ogóle odłogowanych. To on właśnie odpowiada za tak duże (18-27 proc.) rozbieżności w szacunkach dotyczących odsetka ludności rolniczej. Zależą one od tego, czy uznamy za rolnika mieszkańca wsi, który nie uprawia niczego, nawet na własny użytek, a utrzymuje się z całą rodziną z zasiłku, renty lub emerytury jednego z członków rodziny.
Między dużymi i karłowatymi gospodarstwami lokuje się grupa gospodarstw niewielkich i mało produktywnych. Te albo rozwiną się w nowoczesne agroprzedsiębiorstwa, albo stoczą się i powiększą obszar wiejskiej biedy.
Polskie gospodarstwa rolne można podzielić na trzy subsektory. Mamy subsektor gospodarstw podobnych do tych, które istnieją w rozwiniętych krajach o gospodarce rynkowej. Należy do niego mniej niż 10 proc. gospodarstw, które angażując 20 proc. zatrudnionej w całym rolnictwie siły roboczej, dają 70 proc. jego produkcji.
Na przeciwległym biegunie mamy około 70 proc. gospodarstw, które angażując połowę nakładów pracy, dostarczają 5 proc. polskiej produkcji rolniczej. Jest to subsektor wiejskiej nędzy i zastoju, omalże przydomowych działek, podtrzymujących wegetację rodziny swych właścicieli albo w ogóle odłogowanych. To on właśnie odpowiada za tak duże (18-27 proc.) rozbieżności w szacunkach dotyczących odsetka ludności rolniczej. Zależą one od tego, czy uznamy za rolnika mieszkańca wsi, który nie uprawia niczego, nawet na własny użytek, a utrzymuje się z całą rodziną z zasiłku, renty lub emerytury jednego z członków rodziny. Między dużymi i karłowatymi gospodarstwami lokuje się grupa gospodarstw niewielkich i mało produktywnych. Te albo rozwiną się w nowoczesne agroprzedsiębiorstwa, albo stoczą się i powiększą obszar wiejskiej biedy.
Przedsiębiorstwo państwowe to przedsiębiorstwo, którego wyłącznym właścicielem jest państwo, a ściślej rzecz biorąc Skarb Państwa. Jest osobą prawną, do której stosuje się przepisy ustawy z dnia 25.09.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. z 2002, nr 112, poz. 981). Należy je odróżnić od spółek kontrolowanych przez Skarb Państwa, które z prawnego punktu widzenia nie są przedsiębiorstwami państwowymi, ale spółkami uregulowanymi w Kodeksie spółek handlowych. Przedsiębiorstwo państwowe może zostać przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa w drodze komercjalizacji która jest zazwyczaj etapem poprzedzającym prywatyzacje.
W Polsce oznaczenie "Przedsiębiorstwo Państwowe" miało wiele podmiotów o różnej skali działania, np. "Poczta Polska, Telegraf i Telefon PP", "PP Motozbyt", "PP Polmozbyt", "Państwowe Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej". W gospodarce PRL określenie "przedsiębiorstwo państwowe" należało do ogólnej kategorii opisującej jednostki gospodarki uspołecznionej j, do której prócz "PP" należały także spółdzielnie oraz nieliczne spółki (np. "Baltona ", założona jako sp.z o.o. w 1946).
W Polsce pod pojęciem "Przedsiębiorstwo Państwowe" kryło się wiele podmiotów o różnej skali działania, np. "Poczta Polska, Telegraf i Telefon PP", "PP Motozbyt", "PP Polmozbyt", "Państwowe Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej". W gospodarce PRL określenie "przedsiębiorstwo państwowe" należało do ogólnej kategorii opisującej jednostki gospodarki uspołecznionej do której prócz "PP" należały także spółdzielnie oraz nieliczne spółki (np. "Baltona ", założona jako sp.z o.o. w 1946 r.).
Spółka Skarbu państwa jest osobą prawną, do której stosuje się przepisy ustawy z dnia 25.09.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. z 2002, nr 112, poz. 981).
W Polsce od czerwca 1993 r., zgodnie z rozporządzeniem ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej, istnieje obowiązek umieszczania na opakowaniach artykułów spożywczych informacji, które ze względu na ochronę zdrowia ludzkiego powinny być podawane do wiadomości konsumenta. Nawet na opakowaniach o powierzchni nie większej niż 10 cm2 powinny znaleźć się co najmniej następujące informacje: nazwa produktu, nazwa i adres producenta, data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia, zawartość netto, zawartość tłuszczu w przypadku wyrobów mleczarskich, oznaczenie partii produkcyjnej umożliwiającej identyfikację środka spożywczego. Dietetyczne środki spożywcze natomiast, jak również te, na których opakowaniach umieszczane są dane żywieniowe, powinny być znakowane informacją o wartości energetycznej (ilość kalorii) środka spożywczego oraz zawartości w nim składników odżywczych.
W ostatnich latach wiele sklepów oferuje tak zwane wyroby "pospolite" lub "bez ozdóbek". Wyroby te, pakowane w najprostsze słoiki, puszki i pudełka, mają nalepki z ich pospolitymi nazwami (takimi jak "płatki kukurydziane", "jodowana sól" i "płyn do mycia naczyń"). Zwykle wyroby te są tańsze niż ich firmowe odpowiedniki, a ich jakość jest często taka sama, jak wyrobów markowych. Rozważny kupujący zanim dokona zakupu, oceni jakość i weźmie pod uwagę cenę wyrobu.
Wyszukiwarka