Architektura komputerów
opracowała:
MAGISTRALA ISA
Magistrala ISA (ang. Integrated System Architecture) to historycznie najstarsza magistrala zewnętrzna stosowana w komputerach typu PC. W swojej 8-bitowej wersji była przystosowana do współpracy z procesorem 8088. Wraz z pojawieniem się procesorów 286 opracowano jej wersję 16-bitową, która bez zmian przetrwała do dzisiaj i jest wbudowana w najnowszych nawet płytach głównych do obsługi kart rozszerzających typu ISA. Magistrala ta jest taktowana zegarem o częstotliwości ok. 8MHz, co przy 16-bitowej szerokości daje teoretyczną maksymalną prędkość transmisji ok. 8MB/S.
W praktyce prędkość ta jest jeszcze ograniczona protokołami transmisji i wynosi ok. 4MB/S. Złącza magistrali ISA są zawsze w kolorze czarnym. Magistrala ta jest obecnie stosowana do podłączania kart rozszerzeń nie wymagających dużych prędkości transmisji, jak np. karty dźwiękowe, wolniejsze karty sieciowe, itp.
Standard ISA posiada 16-bitową, dwukierunkową szynę danych (SD0...SD7, SD8...SD15) i 24-bitową szynę adresową (SA0...SA19, LA17...LA23). Złącze ISA składa się z dwóch sekcji: 62-stkowej, z 8-bitową szyną danych i 36-stykowej, umożliwiającej rozszerzenie szyn danych do 16 bitów.
Szyna adresowa (SA0...SA19) umieszczona na 62-stykowej (8 linii danych i 20 linii adresowych) sekcji złącza ISA pozwala zaadresować 1 MB (zwany inaczej zerowym megabajtem) pamięci. Sygnał SMEMW jest aktywny tylko w przypadku zapisu danych do pamięci zawartej w tym obszarze, a sygnał SMEMR - aktywny dla odczytu danych tylko z tego obszaru. Sygnały te mogą być generowane przez mikroprocesor lub przez układy obsługujące transmisję DMA.
Linie adresowe SA0...SA19 wraz z liniami LA17...LA23 umożliwiają adresowanie pamięci do 16 MB. Linie L17...L23 wykorzystywane są jako sygnały wyjściowe dekoderów pamięci; sygnały te nie są zapamiętywane w rejestrach. Zapis danych do całego 16-megabajtowego obszaru pamięci możliwy jest przy aktywnym sygnale MEMW, odczyt przy aktywnym sygnale MEMR.
Maksymalna przestrzeń adresowa przeznaczona dla portów wejścia/wyjścia magistrali ISA wynosi 64 KB (16 linii adresowych SA). Pierwszych 256 adresów zarezerwowanych jest dla układów znajdujących się z reguły na płycie głównej (rejestry kontrolerów DMA, kontrolerów przerwań, zegara czasu rzeczywistego, itd.). Zapis danych do portu odbywa się przy aktywnym sygnale IOW (Input/Output Write), natomiast odczyt - przy aktywnym sygnale IOR (Input/Output Read).
Lina MASTER umożliwia przejecie sterowania zasobami systemu przez urządzenie zewnętrzne. Realizowane to jest poprzez zgłoszenie żądania cyklu DMA linią DRQ, a po akceptacji zgłoszenia (DACK), ustawienie linii MASTER w stan niski. Stan ten powoduje odłączenie od szyn danych, adresowych oraz linii sterujących mikroprocesorem i układów DMA. Sterowanie tymi szynami może być przejęte przez urządzenie zewnętrzne. Sygnał MASTER nie może trwać dłużej niż 15 mikrosekund, gdyż po tym czasie procesor musi wykonać rutynowe odświeżania pamięci DRAM.
Sygnał RESET zeruje układy zewnętrzne w trakcie załączania napięć zasilających lub w trakcie zerowania systemu klawiszem RESET. Do złącza ISA doprowadzone są napięcia +5V, -5V, +12V, -12V umożliwiające zasilanie zainstalowanych tam kart.
Transmisję w trybie bezpośredniego dostępu do pamięci (DMA) zrealizowano w oparciu o dwa kontrolery 8237A (jak na rysunku) połączone kaskadowo. Jeden kontroler obsługuje transmisje 8-bitowe (kanały 0...3), drugi zaś transmisje 16-bitowe (kanały 5...7). Za pomocą linii DRQ, urządzenie żąda transmisji w trybie DMA. Kontroler DMA akceptuje zgłoszenie transmisji za pomocą linii DACK.
Sygnał AEN (generowany przez mikroprocesor) informuje wszystkie urządzenia dołączone do szyn ISA o przejęciu kontroli przez DMA nad szyną adresową.
System przerwań zawiera dwa kontrolery 8259 połączone kaskadowo. Układ 1 obsługuje przerwania o numerach od 0 do 7, przy czym przerwanie o numerze 2 (IRQ2) pochodzi od drugiego kontrolera 8259. Układ drugi obsługuje przerwania o numerach od 8 do 15. Sygnały żądania przerwania IRQ0, IRQ1, IRQ8 i IRQ13 generowane są przez układy znajdujące się standardowo na płycie głównej. Poniższa tabela ilustruje priorytety poziomów przerwań wykorzystywanych przez układy znajdujące się na płycie głównej oraz przez urządzenia zewnętrzne.
F u n k c j a |
U k ł a d 1 |
U k ł a d 2 |
zegar programowany )np. 8254) |
IRQ0 |
- |
sterownik klawiatury (np. 8042) |
IRQ1 |
- |
przerwanie od układu 2 (8259) |
IRQ2 |
- |
zegar czasu rzeczywistego |
- |
IRQ8 |
peogramowa zmiana kierunku na INT 0AH |
- |
IRQ9 |
zarezerwowane |
- |
IRQ10 |
zarezerwowane |
- |
IRQ11 |
zarezerwowane |
- |
IRQ12 |
koprocesor arytmetyczny |
- |
IRQ13 |
sterownik dysków twardych |
- |
IRQ14 |
drugi sterownik dysków twardych |
- |
IRQ15 |
port szergowy nr 2 (RS 232C) |
IRQ3 |
- |
port szergowy nr 1 (RS 232C) |
IRQ4 |
- |
port równoległy nr 2 (CENTRONICS) |
IRQ5 |
- |
sterownik dysków elastycznych |
IRQ6 |
- |
port równoległy nr 1 (CENTRONICS) |
IRQ7 |
- |
Rozmieszczenie końcówek na 8 - bitowej magistrali ISA
Sygnał
|
Końcówka |
Końcówka |
Sygnał |
Masa |
B1 |
A1 |
- I/O CHK |
RESET DRV |
B2 |
A2 |
Dane 7 |
+ 5 V dc |
B3 |
A3 |
Dane 6 |
IRQ2 |
B4 |
A4 |
Dane 5 |
- 5 V dc |
B5 |
A5 |
Dane 4 |
DRQ 2 |
B6 |
A6 |
Dane 3 |
-12 V dc |
B7 |
A7 |
Dane 2 |
- CARD SLCTD |
B8 |
A8 |
Dane 1 |
+ 12 V dc |
B9 |
A9 |
Dane 0 |
Masa |
B10 |
A10 |
- I/O CH RDY |
- SMEMW |
B11 |
A11 |
AEN |
- SMEMR |
B12 |
A12 |
Adres 19 |
- IOW |
B13 |
A13 |
Adres 18 |
- IOR |
B14 |
A14 |
Adres 17 |
-DACK 3 |
B15 |
A15 |
Adres 16 |
DRQ 3 |
B16 |
A16 |
Adres 15 |
- DACK 1 |
B17 |
A17 |
Adres14 |
DRQ 1 |
B18 |
A18 |
Adres 13 |
- Odświeżanie |
B19 |
A19 |
Adres 12 |
CLK (4,77 MHz) |
B20 |
A20 |
Adres 11 |
IRQ7 |
B21 |
A21 |
Adres 10 |
IRQ6 |
B22 |
A22 |
Adres 9 |
IRQ5 |
B23 |
A23 |
Adres 8 |
IRQ4 |
B24 |
A24 |
Adres 7 |
IRQ3 |
B25 |
A25 |
Adres 6 |
- DACK 2 |
B26 |
A26 |
Adres 5 |
T/C |
B27 |
A27 |
Adres 4 |
BALE |
B28 |
A28 |
Adres 3 |
+ 5 V dc |
B29 |
A29 |
Adres 2 |
OSC (14,3 MHz) |
B30 |
A30 |
Adres 1 |
Masa |
B31 |
A31 |
Adres 0 |
Rozmieszczenie końcówek na 16 - bitowej magistrali ISA
Sygnał
|
Końcówka |
Końcówka |
Sygnał |
Masa |
B1 |
A1 |
- I/O CHK |
RESET DRV |
B2 |
A2 |
Dane 7 |
+ 5 V dc |
B3 |
A3 |
Dane 6 |
IRQ9 |
B4 |
A4 |
Dane 5 |
- 5 V dc |
B5 |
A5 |
Dane 4 |
DRQ 2 |
B6 |
A6 |
Dane 3 |
-12 V dc |
B7 |
A7 |
Dane 2 |
- 0 WAIT |
B8 |
A8 |
Dane 1 |
+ 12 V dc |
B9 |
A9 |
Dane 0 |
Masa |
B10 |
A10 |
- I/O CH RDY |
- SMEMW |
B11 |
A11 |
AEN |
- SMEMR |
B12 |
A12 |
Adres 19 |
- IOW |
B13 |
A13 |
Adres 18 |
- IOR |
B14 |
A14 |
Adres 17 |
-DACK 3 |
B15 |
A15 |
Adres 16 |
DRQ 3 |
B16 |
A16 |
Adres 15 |
- DACK 1 |
B17 |
A17 |
Adres14 |
DRQ 1 |
B18 |
A18 |
Adres 13 |
- Odświeżanie |
B19 |
A19 |
Adres 12 |
CLK (4,77 MHz) |
B20 |
A20 |
Adres 11 |
IRQ7 |
B21 |
A21 |
Adres 10 |
IRQ6 |
B22 |
A22 |
Adres 9 |
IRQ5 |
B23 |
A23 |
Adres 8 |
IRQ4 |
B24 |
A24 |
Adres 7 |
IRQ3 |
B25 |
A25 |
Adres 6 |
- DACK 2 |
B26 |
A26 |
Adres 5 |
T/C |
B27 |
A27 |
Adres 4 |
BALE |
B28 |
A28 |
Adres 3 |
+ 5 V dc |
B29 |
A29 |
Adres 2 |
OSC (14,3 MHz) |
B30 |
A30 |
Adres 1 |
Masa |
B31 |
A31 |
Adres 0 |
- MEM CS 16 |
D1 |
C1 |
- SBHE |
- I/O CS 16 |
D2 |
C2 |
Latch Adress 23 |
IRQ 10 |
D3 |
C3 |
Latch Adress 22 |
IRQ 11 |
D4 |
C4 |
Latch Adress 21 |
IRQ 12 |
D5 |
C5 |
Latch Adress 19 |
IRQ 15 |
D6 |
C6 |
Latch Adress 18 |
IRQ 14 |
D7 |
C7 |
Latch Adress 17 |
- DACK 0 |
D8 |
C8 |
Latch Adress 16 |
DRQ 0 |
D9 |
C9 |
MEMR |
- DACK 5 |
D10 |
C10 |
MEMW |
DRQ 5 |
D11 |
C11 |
Dane 8 |
- DACK 6 |
D12 |
C12 |
Dane 9 |
DRQ 6 |
D13 |
C13 |
Dane 10 |
- DACK 7 |
D14 |
C14 |
Dane 11 |
DRQ 7 |
D15 |
C15 |
Dane 12 |
+ 5 V dc |
D16 |
C16 |
Dane 13 |
Master |
D17 |
C17 |
Dane 14 |
Masa |
D18 |
C18 |
Dane 15 |
Poszczególne linie tego złącza mają następujące znaczenie:
I/OCHCK (I/O Channel Check) - jest sygnałem dostarczającym do płyty głównej informacji o biedzie urządzeń zewnętrznych.
I/OCHRDY (I/O CHANNEL READY) - linia umożliwiająca wydłużenie cyklu transmisji danych. Transmisja trwa tak długo, aż nie pojawi się wysoki poziom na linii I/O CH RDY. Stan tej linii nie powinien być niski dłużej niż 2.5 ms, gdyż grozi to zniszczeniem danych zawartych w pamięci RAM (I/OCHRDY=0 blokuje odświeżanie pamięci RAM).
AEN (ADDRESS ENABLE) - sygnał (generowany przez HLDA mikroprocesora 80286) umożliwia przejęcie kontroli przez sterownik DMA nad szyną adresową.
SAO...SAI9 - linie adresowe wykorzystywane do adresowania pamięci oraz portów. Linie te wraz z linami SLA17...SLA23 umożliwiają adresowanie pamięci do 16 MB.
GND (GROUND) masa
RST DRY (RESET DRIVE) - sygnał zerujący układy zewnętrzne w trakcie załączania napięć zasilających lub w trakcie zerowania systemu klawiszem RESET.
BALE - strob dla linii adresowych SAO...SA19, który wpisuje przednim zboczem stan tych linii do bufora. W trakcie cyklu DMA na linii BALE wymuszony jest wysoki poziom.
OWS (Zero-Wait-State) - linia sygnalizująca że mikroprocesor może zakończyć bieżący cykl transmisji bez dodatkowych stanów WATT.
IOW (INPUT/OUTPUT WRITE) - sygnał zapisu danych do portu. Może być generowany przez mikroprocesor lub przez układy obsługujące transmisję w trybie DMA.
IOR (INPUT/OUTPUT READ) - sygnał odczytu danych z portu. Może być generowany przez mikroprocesor lub przez układy obsługujące transmisję w trybie DMA.
S MEMW - sygnał zapisu danych do pamięci. Jest aktywny tylko w przypadku zapisu danych do pamięci zawartej w obszarze 000000...OFFFFF (zerowy MB pamięci). Sygnał może być generowany przez mikroprocesor lub przez układy obsługujące transmisję DMA.
S MEMR - sygnał odczytu danych z pamięci. Jest aktywny tylko w przypadku odczytu danych z pamięci zawartej w obszarze 000000.,, OFFFFF (zerowy MB pamięci). Sygnał może być generowany przez mikroprocesor lub przez układy obsługujące transmisję DMA.
REFRESH - linia wyjściowa, sygnalizująca realizację cyklu odświeżania pamięci RAM systemu.
CLK - sygnał zegara systemowego, o częstotliwości ok. 8 MHz, przeznaczony do synchronizacji układów zewnętrznych. Nie należy go używać jako źródła stałej częstotliwości, T/C (TERMINAL COUNT) - strob zakończenia transmisji w trybie DMA.
OSC (OSCILLATOR) - sygnał wyjściowy o częstotliwości 14.31818 MHz. Sygnał ten nie jest zsynchronizowany z zegarem mikroprocesora. +5V, -5V, +I2V, -12V- zasilanie sterowników (kart) urządzeń zewnętrznych. Napięcia te pochodzą z zasilacza jednostki systemowej.
DRQO...DRQ3, DRQ5...DRQ7 - linie sygnalizujące żądanie transmisji w trybie DMA, zgłaszane przez urządzenia zewnętrzne. Linie DRQO...DRQ3 inicjują 8-bitową transmisję DMA, natomiast DRQ5...DRQ7 transmisję 16-bitową.
DACKO...DACK.3, DACK.5...DACK7 - linie sygnalizujące potwierdzenie przyjęcia żądania transmisji w trybie DMA.
BHE (BUS HIGH ENABLE) - linia sygnalizująca, że aktualnie realizowana jest transmisja magistralą danych SD8-SD15. Sygnał może być generowany przez mikroprocesor lub przez układy sterujące transmisją w trybie DMA.
SLA17...SLA23 - linie adresowe wykorzystywane jako sygnały wejściowe dekoderów pamięci, sygnały te nie są zapamiętywane w rejestrach, są one ważne tylko w czasie trwania aktywnego stanu sygnału BALE.
IRQ3...IRQ7, IRQ9...IRQ12, IRQ14, IRQ15 - linie sygnalizujące pojawienie się zewnętrznego przerwania.
System przerwań może być zrealizowany za pomocą dwóch kaskadowo połączonych układów 8259.
Układ l obsługuje przerwania IRQO...IRQ2, IRQ3...IRQ7, przy czym przerwanie IRQ2 pochodzi od drugiego układu 8259. Układ drugi obsługuje przerwania IRQ8...IRQ15.
MEMW - sygnał zapisu danych do pamięci. Sygnał jest generowany (przez mikroprocesor lub układy sterujące transmisją DMA) przy zapisie do dowolnego adresu pamięci.
MEMR - sygnał odczytu danych z pamięci. Sygnał jest generowany (przez mikroprocesor lub układy sterujące transmisją DMA) przy odczycie z dowolnego adresu pamięci.
MEM CS16- linia wejściowa, sygnalizująca że aktualnie realizowana jest transmisja o organizacji 16-bitowej z l stanem WAIT,
I/O CS16 - linia wejściowa, sygnalizująca że aktualnie realizowana jest transmisja do/z portu o organizacji 16-bitowsj.
MASTER - linia ta umożliwia przejęcie sterowania zasobami systemu przez urządzenie zewnętrzne. Realizowane to jest poprzez zgłoszenie żądania cyklu DMA linią DRQ, a po akceptacji zgłoszenia (DACK), ustawienie linii MASTER w stan niski. Stan ten powoduje odłączenie od szyn danych, adresowych oraz linii sterujących mikroprocesora i układów DMA. Sterowanie tymi szynami może być przejęte przez urządzenie zewnętrzne. Sygnał MASTER nie może trwać dłużej niż 15 mikrosekund, gdyż po tym czasie procesor musi wykonać rutynowe odświeżanie pamięci RAM.
MAGISTRALA EISA
Standard EISA (ang. Enhanced ISA) powstał jako 32-bitowe rozszerzenie magistrali.
Karty rozszerzające EISA mają do dyspozycji oprócz wielu sygnałów sterujących 32 bity systemowej szyny adresowej i 32 bity systemowej szyny danych. Na magistralę zewnętrzną EISA składa się 98 sygnałów ISA oraz 90 nowych linii. Nie wszystkie nowe sygnały są jednoznacznie zdefiniowane, pozostawiono tu miejsce dla specyficznych rozwiązań producentów wysoce wyspecjalizowanych kart. Aby zachować wymóg zgodności z kartami ISA, gniazda EISA mają szczególną konstrukcję, styki gniazd ułożone są na dwóch poziomach. Poziom górny dostarcza wszystkich sygnałów ISA, natomiast poziom dolny położony w głębi EISA. Normalna karta ISA nie może być wsunięta tak głęboko by sięgać nimi dodatkowych styków, uniemożliwiają to poprzeczne zapory. Nie są one jednak przeszkodą dla kart EISA posiadających w odpowiednich miejscach wycięcia. System EISA dysponuje podobnie jak ISA 15 kanałami IRQ.
Nowością jest zmiana sposobu wyzwalania przerwań. Standard ISA używał zbocza impulsów co jest metodą bardzo podatną na zakłócenia. EISA wymaga od zgłaszającego przerwanie urządzenia utrzymania aktywnego poziomu sygnału, przekroczenia określonego poziomu napięcia a nie tylko jego wzrostu. 64 bajty pamięci konfiguracji z architektury AT zastąpione zostały 4kB w standardzie EISA. Pamięć ta przechowuje nie tylko informację o konfiguracji płyty głównej ale i o zainstalowanych kartach. W kartach EISA nie ma żadnych przełączników konfiguracyjnych, ani zwór. Konfigurowanie systemu odbywa się programowo.
Magistrala pracuje z częstotliwością 8MHz, co daje maksymalną teoretyczną prędkość ok. 32MB/S. W praktyce jednak szybkość ta nie przekracza 5 MB/S.
Rozwiązanie to zdobyło sobie pewne uznanie i było stosowane, jednak obecnie jest prawie nie używane. Szyna ta jest zgodna ze standardem ISA, można więc wprowadzać karty wyposażone w szynę ISA do gniazd EISA, co nie oznacza oczywiście że karty ISA będą pracować szybciej w złączu EISA.
MAGISTRALA PCI
Magistrala lokalna PCI (ang. Peripheral Component Interconnent - standard połączeń układów peryferyjnych) została opracowana przez firmę INTEL w roku 1992, z myślą o obsłudze kart wymagających dużych szybkości transmisji (np. kontroler dysków twardych, kart sieciowych, graficznych itd.).
Koncepcja PCI polegała na umieszczeniu magistrali pomiędzy magistralą lokalna procesora a magistrala zewnętrzną, zrealizowano to za pomocą tzw. Mostów. Opracowano nowy układ kontrolera magistrali, co pokazuje poniższy rysunek:
Magistrala PCI taktowana zegarem o częstotliwości 33 MHz, przesyła dane całą szerokości 32-bitowej szyny, osiągając tym samym maksymalną szybkość transmisji 132 MB/s.
Wszystkie współczesne płyty główne wyposażone są w kilka gniazd PCI.
Magistrala PCI wyposażona jest w 32-bitową multipleksowaną szynę adresową/danych AD[31:0], taktowaną zegarem CLK o częstotliwości 33 MHz.
Procesor transmisji danych wykonany jest w trybie przesyłania seryjnego (ang. Burst). W pierwszym cyklu inicjującym transmisję wystawiany jest adres początkowy, zaś w następnych cyklach przesyłane są dane, przy czym ich ilość nie jest limitowana. Standard PCI wyróżnia dwa rodzaje współpracujących ze sobą urządzeń: urządzenia inicjujące transmisję (inicjatory) i urządzenia docelowe. Transmisję danych rozpoczyna inicjator, który na szynie AD [31:0] wystawia adres urządzenia docelowego, a na liniach C/BE [3:0] - kod rodzaju operacji (przykładowe kody operacji we/wy: 0010 - odczyt danych, 0011 - zapis danych). Inicjator uaktywnia również sygnał FRAME (początek wysyłania ramki). Wybrane urządzenie docelowe odpowiada uaktywnieniem sygnału DEVSEL. W ciągu kolejnych taktów zegara przesyłane są dane, oczywiście tylko wtedy, gdy aktywne będą linie: IRDY - inicjator gotowy, TRDY - urządzenie docelowe gotowe. Jeśli jeden z tych dwóch sygnałów jest nieaktywny, następuje stan oczekiwania.
Magistrala PCI została zaprojektowana dla kart zasilanych napięciem 5V i 3.3V. Różnice pomiędzy złączani tych kart przedstawione są na rysunku. Istniej również możliwość zainstalowania w gnieździe PCI karty "uniwersalnej" zasilanej napięciem 5V lub 3.3V - karta taka posiada złącze z dwoma wycięciami.
Magistrala PCI wyposażona jest w automatyczną konfigurację - procedury BIOS automatycznie konfigurują każde nowe urządzenie dołączone do magistrali, uwzględniają przy tym parametry konfiguracyjne innych kart dołączonych wcześniej do magistrali.
Specyfikacja PCI2.2 dopuszcza przyspieszenie zegara szyny do 66 MHz i zwiększenie jej szerokości do 64 bitów. Z 64-bitową szyną PCI taktowaną zegarem 66 MHz spotykamy się obecnie często w płytach głównych o przeznaczeniu serwerowym. W serwerowych zastosowaniach kariere robi obecnie PCI-X, zgodne wstecz rozwinięcie standardu PCI, pozwalające na zastosowanie 64 i 32 bitowych kart w szynie taktowanej zegarem do 133 MHz. Jednak jest to rozwiązanie zbyt kosztowne.
MAGISTRALA SCSI
Komputery osobiste ( PC ) pojawiły się na początku lat osiemdziesiątych. Do komunikacji
procesora z otoczeniem zewnętrznym, w pierwszych konstrukcjach wykorzystano niektóre
interfejsy będące kontynuacją standardów istniejących w dużych komputerach, takie jak
CENTRONICS ( do podłączania drukarek ), RS232C ( łącze szeregowe ) czy interfejs dysków
elastycznych FDD. Opracowano również kontrolery służące podłączaniu urządzeń tylko
określonego typu np. interfejs dysków twardych HDD ( różne standardy :
początkowo MFM i RLL, później IDE ).
Komputery PC zaczęto stopniowo wykorzystywać w coraz szerszych dziedzinach.
Rosła ilość różnych typów urządzeń peryferyjnych i podzespołów komputerowych.
Interfejs zewnętrzny RS232C, dość uniwersalny, wystarczający dla wolnych urządzeń
takich jak drukarki, plotery, digitizery, czytniki kodów kreskowych i innych podobnych,
miał poważne ograniczenia związane z małą szybkością przesyłania danych oraz z obsługą
tylko jednego urządzenia przez jedno złącze. Interfejs zewnętrzny CENTRONICS
z równoległym sposobem transmisji, choć szybszy od szeregowego RS232C, dedykowany do
podłączenia drukarek, był mało uniwersalny.
Nowo powstające urządzenia peryferyjne wykorzystywały wyżej wymienione interfejsy
lub gdy te były niewystarczające, produkowane i sprzedawane były w komplecie z własnymi
kontrolerami przeznaczonymi tylko dla samych siebie ( np. streamery, skanery ). Producenci
dość szybko zaczęli dążyć do opracowania wygodnego, uniwersalnego i zarazem szybkiego
interfejsu, przeznaczonego do zastosowania w komputerach osobistych. Prace amerykańskiego komitetu ANSI ds. standaryzacji oraz firm NCR i Shugart Associates przyniosły
rezultat w postaci standardu SCSI (skrót od określenia Small Computer System Interface).
Standard ten został oficjalnie zarejestrowany przez komitet ANSI w roku 1986 pod symbolem
X3T9.2 . Został uznany przez Międzynarodową Komisję IEC za standard światowy.
W pierwszej postaci standard SCSI przewidywał obsługę dysków twardych i pamięci
taśmowych-streamerów nazywany SCSI-1. W miarę rozwoju urządzeń peryferyjnych
standard SCSI był rozszerzany. Powstawały następne, uzupełnione wersje :
SCSI-2 - uzupełniony o obsługę napędów CD-ROM, pamięci WORM, skanerów.
FAST SCSI-2 -z szybszą elektroniką ( i następne, które są opisane w części dalszej).
Interfejs SCSI rozpowszechnił się w komputerach osobistych typu MACINTOSH i jest na
wyposażeniu każdego komputera firmy APPLE. W komputerach typu PC jest traktowany jako
luksusowy i wykorzystywany w zastosowaniach profesjonalnych: serwery, szybkie stacje
graficzne, komputery do obróbki video i dźwięku i.t.d.
SCSI - ogólne zasady działania
Jeden kontroler SCSI może obsługiwać wiele urządzeń zarówno wewnętrznych jak
zewnętrznych. Urządzenia dołączane są równolegle do wspólnej szyny t.zw. SCSI BUS,
zawierającej linie danych oraz linie sterujące. Aby kolejne urządzenia można było dołączać
wprost do tej samej szyny wprowadzono specjalny system komunikacji oraz protokół
wymiany informacji pomiędzy urządzeniami. Każde urządzenie SCSI (włącznie z kontrolerem)
otrzymuje własny numer identyfikacyjny ID, nadawany przez instalatora na etapie montażu
i podłączania. Numer ten ustawia się przy pomocy zworek - w urządzeniach wewnętrznych,
a w urządzeniach zewnętrznych na specjalnym przełączniku. Sposób ustawiania powinien
być opisany w dokumentacji związanej z danym urządzeniem, dostarczanej przez producenta.
|
|
|
Rysunek 1 Fragment dokumentacji dysku HDD dotyczący ustawienia numeru ID
Ilość dostępnych numerów ID wynika z ilości bitów (zworek) przeznaczonych na tę numerację.
Przy wykorzystaniu trzech bitów A0, A1 i A2 można ustawić numer od 0 do 7. Każde
urządzenie musi mieć inny numer ID. Numery ID mogą teoretycznie być dowolne, jednak
istnieją pewne preferencje przypisywania numerów urządzeniom określonego typu.
Dla dysków twardych HDD "zarezerwowano" numery niskie (0, 1), dla napędów CD-ROM,
CD-R/W, streamerów - numery (2, 3), dla dysków wymiennych, skanerów - numery (4, 5, 6).
Dla kontrolera zarezerwowany jest numer ID=7. Szczególne znaczenie ma numer ID=0,
przeznaczony dla urządzenia, z którego ładowany jest system operacyjny (t.zw. boot drive).
|
|
|
Rysunek 2 Obudowa zewnętrzna urządzenia SCSI. Przełącznik PUSH SWITCH
służy doustawiania numeru ID. Kolejne wciskanie przycisku + lub - powoduje
odpowiednio zwiększanie lub zmniejszanie numeru ID. W okienku przełącznika
ukazuje się cyfra odpowiadająca ustawionemu numerowi.
W systemie komunikacji na szynie SCSI-BUS przewidziano jedno urządzenie nadrzędne
t.zw. HOST ADAPTER, które inicjuje tryb pracy i zarządza wymianą informacji. Funkcję
tą spełnia kontroler SCSI. Podczas startu systemu kontroler sprawdza podłączone
urządzenia nadając im numery LUN (Logical Unit Number), odpowiadające zwykle numerom ID,
oraz podejmuje określone działania w przypadku wykrycia niektórych urządzeń (np. przy
wykryciu dysków HDD "przeładowuje" BIOS kontrolera do systemu). Numery LUN są
wykorzystywane w dalszym procesie komunikowania się poszczególnych jednostek
pomiędzy sobą.
Protokół wymiany informacji przewiduje kontrolę poprawności transmisji przy wykorzystaniu
bitu parzystości. Dla każdego bajtu danych urządzenie nadające tworzy bit parzystości
t.zw. sumę kontrolną (suma wszystkich bitów w bajcie liczona według określonego algorytmu).
Bit ten jest porównywany przez urządzenie odbiorcze z bitem obliczonym według takiego
samego algorytmu, na podstawie odebranego bajtu. W przypadku niezgodności, zgłaszane
jest żądanie powtórzenia transmisji. Transmisja zostaje w miarę potrzeby powtarzana
wielokrotnie, aż do osiągnięcia satysfakcjonującej poprawności. Ilość powtórzeń jest
oczywiście ograniczona. Przekroczenie określonej ilości jest sygnałem wystąpienia błędu
niekorygowalnego, po którym kontroler przerywa pracę, sygnalizując systemowi uszkodzenie
sprzętowe. W praktyce zdarza się to bardzo rzadko i zwykle tylko wtedy gdy rzeczywiście
wystąpią problemy sprzętowe (uszkodzenie buforów, rozłączenie kabla, zwarcie linii,
wadliwa terminacja i.t.p.).
Istotną zaletą systemu komunikacji na szynie SCSI jest możliwość wymiany danych pomiędzy
urządzeniami, bez angażowania procesora głównego. Cecha ta pozwala na uzyskanie dużo
większej sprawności i szybkości komputera. Poza tym pozwala na uzyskanie pewnych
mechanizmów, których bez zastosowania interfejsu SCSI nie można byłoby zrealizować
(np. macierze dyskowe RAID, mirroring dysków w serwerach, korzystanie z tego samego
urządzenia przez dwa komputery jednocześnie).
Podłączanie urządzeń SCSI dokonywane jest w sposób równoległy, tak aby do każdego
urządzenia były podłączone wszystkie linie szyny do odpowiadających im styków złącza.
W urządzeniach wewnętrznych odbywa się to przy pomocy wielozłączowej taśmy SCSI.
Ilość złącz na taśmie musi być co najmniej równa ilości urządzeń podłączanych do szyny.
Może być też większa. niewykorzystane złącza mogą zostać za ostatnim urządzeniem lub
pomiędzy urządzeniami. Należy również pamiętać o złączu dla kontrolera SCSI, który jest
jednym z urządzeń.
|
|
|
Rysunek 3 Przykład podłączenia urządzeń wewnętrznych SCSI.
Podłączanie urządzeń zewnętrznych dokonywane jest za pomocą zewnętrznych kabli, w system "łańcucha". Urządzenia zewnętrzne wyposażone są w dwa złącza SCSI. Łańcuch tworzy się łącząc wyjście kontrolera z jednym ze złącz pierwszego urządzenia. Drugie złącze pierwszego urządzenia z jednym ze złącz drugiego urządzenia. Drugie złącze drugiego urządzenia z jednym ze złącz trzeciego urządzenia i.t.d.
Ze względu na to, że oba złącza SCSI w urządzeniu zewnętrznym, są ze sobą galwanicznie
połączone, nie ma znaczenia, do którego złącza podłączy się kabel przychodzący od strony
kontrolera, a do którego kabel podłączający następne urządzenie. Łańcuch urządzeń
zewnętrznych, z punktu widzenia elektrycznego jest porównywalny z równoległą taśmą
wewnętrzną.
|
|
|
Rysunek 4 Przykład podłączenia urządzeń wewnętrznych i zewnętrznych SCSI.
Jak już wspomniano urządzenia SCSI podłącza się w sposób równoległy. W miarę podłączania
kolejnych urządzeń, tworzona magistrala staje się coraz dłuższa i coraz bardziej obciążona
dołączanymi nadajnikami i odbiornikami każdego urządzenia. Ponieważ sygnały na magistrali są
sygnałami o dość dużych częstotliwościach, cechują się dużą wrażliwością na zakłócenia falowe zwiększające się wraz z długością i obciążeniem magistrali. Efektem zakłóceń może być
zmniejszenie szybkości przesyłu danych (ze względu na częste błędy i konieczność powtórek
transmisji). Zbyt duże zakłócenia mogą też całkowicie uniemożliwić poprawną pracę urządzeń.
Z tego powodu jednym z istotnych parametrów technicznych podawanych w opisie standardów SCSI jest dopuszczalna, maksymalna długości magistrali. Dla poprawy jakości magistrali stosuje się odpowiednią konstrukcję kabli oraz system terminacji. W kablach SCSI kładzie się nacisk na ekranowanie, odpowiednie rozmieszczenie sygnałów na taśmach wewnętrznych, przeplot sygnałów aktywnych z sygnałami masy, stosowanie t.zw. "skrętki". System terminacji zakłada stosowanie na początku i na końcu magistrali, elementów powodujących tłumienie odbić falowych. Elementy te, zwane terminatorami mogą być zbudowane w oparciu o elementy bierne-rezystory (terminatory pasywne), lub z wykorzystaniem scalonych układów półprzewodnikowych (terminatory aktywne). Ponieważ początkiem magistrali jest zwykle kontroler SCSI, terminator jako jeden z jego elementów jest montowany przez producentów bezpośrednio na kontrolerze. Drugi terminator należy zainstalować na końcu magistrali (za ostatnim urządzeniem). Terminator jest urządzeniem o niewielkich wymiarach, instalowanym w złączu taśmy wewnętrznej lub w złączu ostatniego urządzenia zewnętrznego.
|
|
|
Rysunek 5 Terminatory SCSI.
Ze względu na wygodę instalacji, w wielu urządzeniach SCSI, tak jak w kontrolerach również
montowany jest terminator. Jego funkcję można blokować lub odblokowywać ustawieniem
odpowiedniej zworki lub przełącznika. Należy wówczas pamiętać, aby funkcja terminacji była
odblokowana tylko na urządzeniu podłączonym na końcu magistrali. Jednocześnie funkcję
terminacji należy zablokować na pozostałych urządzeniach umieszczonych wewnątrz łańcucha.
SCSI - rozwój kolejnych standardów
W miarę rozwoju techniki komputerowej, interfejs SCSI zmieniał swoją postać, otrzymując
nowe, coraz lepsze parametry. Każde zmiany uwzględniane były w opisach interfejsu pod kolejnymi oznaczeniami: SCSI-1, SCSI-2, FAST SCSI-2, WIDE SCSI, ULTRA SCSI, ULTRA WIDE SCSI, ULTRA-2 WIDE SCSI, ULTRA 160 SCSI. Kolejne zmiany uwzględniały osiągnięcia konstrukcyjne, dotyczące przede wszystkim szybkości przesyłania danych, maksymalnych długości magistrali, maksymalnej ilości obsługiwanych urządzeń, ilości bitów słowa danych.
SCSI-1
Pierwszy standard zapewniał szybkość przesyłu danych do 5 Mb/s (w trybie synchronicznym),
8-mio bitowe słowo danych, możliwość obsługi 8 urządzeń (włącznie z kontrolerem), ilość
przewodów w magistrali 50 (w wolniejszych urządzeniach zewnętrznych do komputerów
APPLE, zrezygnowano z wielu przewodów przeznaczonych w standardzie 50-pin na
prowadzenie sygnału "masy", wykorzystując tylko 25 przewodów), maksymalną długość
magistrali do 6 m. Konieczność stosowania dłuższych kabli (głównie w większych komputerach)
zmusiła konstruktorów do zastosowania specjalnej techniki przesyłania sygnałów, polegającej
na wykorzystaniu dwóch przewodów do przesłania jednego sygnału. Taki sposób transmisji pozwolił na zwiększenie maksymalnej długości magistrali do 25 m. Interfejs wykorzystujący
taki sposób przesyłania danych nazwano DIFFERENTIAL. Dla odróżnienia, standardowy sposób
wykorzystujący jeden przewód dla jednego sygnału nazwano SE (single ended). W technice
differential poziom "logicznej jedynki" czy "logicznego zera", sygnału jest odzwierciedlany
przez różnicę potencjałów pomiędzy obydwoma przewodami przeznaczonymi dla tego sygnału.
W technice single ended poziomy "jedynki" i "zera" są odzwierciedlane przez potencjał
przewodu przeznaczonego do przesyłania tego sygnału w odniesieniu do wspólnej masy dla
wszystkich sygnałów. Protokoły wymiany informacji pozwalały na dobrą obsługę dysków
HDD i napędów taśmowych. Współpraca z napędami CD-ROM, WORM, JUKEBOX była
niemożliwa lub niezadowalająca (urządzenia te powstawały później niż standard SCSI-1).
SCSI-2
Standard, w którym zmieniono protokoły uwzględniając nowe, wyżej wymienione urządzenia.
FAST SCSI-2
Zastosowanie nowych elementów elektronicznych, pozwoliło na zwiększenie częstotliwości
sygnałów na magistrali i uzyskanie maksymalnego transferu danych wynoszącego 10Mb/s.
Ograniczono przy tym maksymalną długość magistrali do 3 m.
WIDE SCSI
Zwiększono do 16 ilość bitów w słowie danych (słowo danych szerokie - WIDE, w odróżnieniu
od słowa 8-mio bitowego wąskiego - NARROW). Podwoiło to szybkość przesyłania danych
(do 20 Mb/s), ale zmusiło do zwiększenia ilości przewodów w magistrali. Zastosowano
magistralę 68 stykową. Zwiększono do czterech ilość bitów adresujących numer ID urządzenia. Pozwala to na obsługiwanie do 16 urządzeń.
ULTRA SCSI
Zwiększono częstotliwości sygnałów dla uzyskania szybkości do 20Mb/s. Jednocześnie
obniżono dopuszczalną długość magistrali do 1,5 m. Magistrala 8-mio bitowa (50 stykowa).
ULTRA WIDE SCSI
Identycznie jak ULTRA SCSI ale z magistralą 16-to bitową (68 stykową). Maksymalny transfer
danych 40 Mb/s.
ULTRA2 WIDE SCSI
Dla zwiększenia szybkości przesyłania danych, a jednocześnie aby nie ograniczać długości
magistrali, zastosowano elementy elektroniczne nowej technologii - LVD (Low Voltage Differential). Technika ta jest podobna do starej "differential" (dla odróżnienia nazwanej
HVD - High Voltage Differential). Poziomy potencjałów przesyłanych sygnałów w technice
LVD są o wiele niższe od poziomów sygnałów w technice HVD. Poza tym interfejs LVD
opracowano tak aby nie wykluczać możliwości podłączenia urządzeń SE. Nie ma jednak
możliwości pracy w dwóch trybach jednocześnie na jednej taśmie t.zn. LVD-dla urządzeń
Ultra2 WIDE i SE-dla urządzeń Ultra WIDE. Podłączenie jakiegokolwiek urządzenia SE,
powoduje przełączenie się całej magistrali w tryb SE (pomimo, tego że inne urządzenia są
w standardzie LVD). Na urządzeniach LVD nie są montowane terminatory. Jeden wspólny
terminator LVD stosuje się na końcu taśmy (jest to taśma o nieco innej konstrukcji niż
taśma WIDE, a terminator jest zwykle nierozłącznym jej elementem). Maksymalny transfer
danych w standardzie Ultra2 WIDE wynosi 80 Mb/s, a maksymalna długość magistrali
wynosi 12 m. Pozostałe parametry identyczne jak w standardzie ULTRA WIDE.
ULTRA160 SCSI
Następca standardu Ultra2 WIDE. Najnowsze technologie pozwoliły na uzyskanie szybkości
transferu do 160 Mb/s. Pozostałe parametry analogiczne do Ultra2 WIDE.
Parametry opisywanych standardów zestawiono w poniższej tabeli.
|
Tabela 1 Podstawowe parametry standardów SCSI. |
|
SCSI - typy kontrolerów
Kontroler, ze względu na pełnioną funkcję HOST ADAPTER-a, jest najważniejszym elementem
ze wszystkich urządzeń SCSI występujących w systemie komputerowym, wykorzystującym
technikę SCSI. W skład kontrolera wchodzi procesor SCSI (odpowiedzialny za zgodność protokołów i sterujący całą magistralą), t.zw. "chipset", otoczony współpracującymi z nim układami scalonymi wysokiej skali integracji, złącza wewnętrzne i zewnętrzne magistrali SCSI, terminatory oraz inne niezbędne elementy elektroniczne. W zależności od przeznaczenia, kontrolery są produkowane w wersjach bardziej lub mniej rozbudowanych. Kontrolery uniwersalne, spełniające wymogi standardu, są projektowane w oparciu o elementy wysokiej jakości, posiadają zainstalowany t.zw. BIOS czyli pamięć programu wspomagającego pracę kontrolera, zawierającego podstawowe procedury obsługi niektórych urządzeń, możliwość diagnostyki magistrali SCSI i jej bogatą konfigurację. Ze względu na wysoką cenę kontrolerów uniwersalnych z BIOS-em, producenci oferują również wersje uproszczone i tańsze. Bez wbudowanego BIOS-a nie potrafią co prawda wystartować systemu z dysku SCSI, ale po zainstalowaniu sterowników (z dysku IDE), z powodzeniem wykonują swoje zadanie i spełniają wymogi standardu.
Można spotkać kontrolery bardzo zubożone, przeznaczone praktycznie tylko do jednego
urządzenia np. skanerów czy napędów ZIP. Sprzedawane w komplecie z urządzeniem,
do którego są przeznaczone potrafią mieć tylko jedno złącze magistrali SCSI
(tylko wewnętrzne lub tylko zewnętrzne), prościutki chipset procesora SCSI, tanie terminatory
pasywne, tanie złącza najniższej jakości.
Tak jak inne karty do komputerów PC, kontrolery SCSI wykorzystywały dostępne w danym
czasie sloty rozszerzeń instalowanych na płytach głównych komputera. Ze względu na sposób
podłączenia do komputera rozróżnia się kontrolery ISA 8-bit, ISA 16-bit, EISA 32-bit,
VESA local bus 32-bit, PCI 32-bit. Istnieją również kontrolery zintegrowane z płytą główną
komputera (na tzw. płytach serwerowych). Do komputerów przenośnych typu NOTEBOOK,
dostępne są kontrolery SCSI wykonane w postaci karty PCMCIA. Kotrolery SCSI spotkać
można również na specjalizowanych kartach do obróbki VIDEO (np. AV-MASTER, DV-MASTER),
oraz na niektórych kartach dźwiękowych. Istnieją również kontrolery-adaptery umożliwiające
podłączenie urządzeń SCSI do portu drukarkowego tzw. PARALLEL to SCSI. Są dość wygodne
jeżeli chodzi o uniwersalność (można za ich pomocą podłączać urządzenia SCSI do komputerów nie posiadających kontrolera), ale ze względu na ograniczenie szybkości przez port drukarkowy, są wykorzystywane tylko w sytuacjach koniecznych. Adaptery te produkuje się w wersji przenośnej, w postaci zewnętrznego kabla. Można je również spotkać wewnątrz
obudowy zewnętrznej tzw. MULTIPORT, umożliwiającej zainstalowanie w środku,
urządzenia SCSI lub urządzenia IDE (CD-ROM, CD-R/W, dysk HDD), a na zewnątrz
podłączanie do interfejsu SCSI lub portu drukarkowego.
Do zastosowań serwerowych, głównie dla lepszej obsługi dysków HDD (szybkość,
duża pojemność, systemy zwiększonej niezawodności, możliwość wymiany podczas pracy
tzw. HOT SWAP), opracowane zostały kontrolery wielokanałowe (dwu i cztero) i kontrolery
RAID wyposażone w pamięć cache. Przeznaczone są one do obsługi macierzy dyskowych.
|
|
|
|
kontroler ADAPTEC 2940 PCI / FAST SCSI 2 |
|
|
|
|
|
kontroler SCSI do NOTEBOOKA |
|
|
|
|
|
kontroler zewnętrzny PARALLEL to SCSI |
|
Rysunek 6 Przykłady wykonań kontrolerów SCSI.
Niektóre, nieco starsze kontrolery, szczególnie w wykonaniu uniwersalnym z BIOS-em,
wyposażone w złącze ISA, EISA lub VLB (poza PCI), posiadają zainstalowany interfejs dysków
elastycznych FDD. Funkcję obsługi tego interfejsu można zablokować zainstalowanym do tego
celu jumperem. Należy pamiętać o tym i przed instalacją zdecydować, do którego interfejsu FDD będą podłączone napędy (na płycie głównej komputera czy na kontrolerze SCSI), po czym
funkcję niewykorzystywanego z nich w odpowiedni sposób zablokować. Uniwersalne kontrolery, w miarę powstawania nowych standardów SCSI, są na ogół wyposażone w złącza nowego standardu, bez rezygnacji ze złączy standardów wcześniejszych. Na przykład kontroler Ultra WIDE posiada jedno złącze wewnętrzne WIDE 68-stykowe, oraz jedno wewnętrzne złącze NARROW 50-stykowe. Kontroler Ultra2 WIDE posiada jedno złącze WIDE 68-stykowe dla urządzeń LVD (Ultra2), jedno złącze WIDE 68-stykowe dla urządzeń SE (Ultra), oraz jedno złącze NARROW 50-stykowe. Rozwiązanie takie nie blokuje możliwości podłączenia urządzeń różnych standardów SCSI, i nie wymusza stosowania kilku kontrolerów w komputerze.
SCSI - typy złącz
Pomimo tego, że magistrala SCSI występuje tylko w dwóch różnych standardach jeżeli
chodzi o ilość linii, 68-stykowy WIDE i 50-stykowy NARROW, różnorodność spotykanych
złączy jest dość duża. Jednolitość zachowano jedynie wśród złączy urządzeń wewnętrznych.
W standardzie NARROW, złącze urządzenia wewnętrznego jest dwurzędowe szpilkowe "męskie"
( 2x25-pin). Kabel wewnętrzny do urządzeń NARROW ma postać taśmy 50-cio żyłowej
z zainstalowanymi złączami "żeńskimi" ( 2x25-pin). Na taśmie NARROW spotyka się od dwóch
do ośmiu złączy. W standardzie WIDE, złącze urządzenia wewnętrznego jest złączem
68-stykowym "żeńskim", tzw. MIKRO DSUB. Na taśmie WIDE, są instalowane złącza
MIKRO DSUB-68 "męskie" (w ilości od dwóch do szesnastu).
|
|
|
|
|
|
Rysunek 7 Złącza taśm wewnętrznych SCSI.
Na kontrolerach i na urządzeniach zewnętrznych SCSI można spotkać kilka typów złączy. Jednym z pierwszych, uznanych za klasyczne złącze zewnętrzne SCSI jest 50-cio stykowe złącze CENTRONICS (C-50), spotykane w standardach SCSI-1 i SCSI-2. Występuje na kontrolerach ISA np.ADAPTEC 1542B, ADAPTEC 1522. Można je spotkać w większości urządzeń zewnętrznych (CD-ROM, CD-R/W, dyski HDD i.t.d.).
W komputerach rodziny MACINTOSH za standard wybrano złącze 25-cio stykowe DSUB (DB-25). Spotykane w starszych modelach komputerów APPLE, na prostszych kontrolerach
np. ADAPTEC 1505, TRIPACE 910, oraz w wielu skanerach SCSI. W nowszych standardach FAST SCSI-2 i ULTRA SCSI zaczęto stosować złącza 50-cio stykowe MINI DSUB
(MINI DB-50). Spotyka się je praktycznie na wszystkich kontrolerach PCI (ADAPTEC 2940, TEKRAM DC390, INITIO CI-2500). Można je spotkać również w nowszych urządzeniach takich jak napędy MAGNETO OPTYCZNE, CD-R/W, małe skanery do slajdów.
Standard WIDE wymusił stosowanie złączy 68-mio stykowych. Na kontrolerach i urządzeniach zewnętrznych WIDE stosuje się złącza MINI DSUB (MINI DB-68). Są one bardzo podobne do złączy wewnętrznych (w szczególności, urządzenia zewnętrzne można podłączyć taśmą wewnętrzną).
Ogólna zasada stosowania złączy zewnętrznych przyjmuje stosowanie złączy "żeńskich" (gniazd) w urządzeniach i złączy "męskich" (wtyków) na kablach.
Zestawienie złączy zewnętrznych SCSI przedstawiono na poniższym rysunku.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Rysunek 8 Złącza zewnętrzne SCSI.
procesor
Sterownik układów pamięci / interfejs magistrali PCI
Pamięć cache
Pamięć DRAM
Magistrala lokalna PCI
Karta dźwiękowa
Karta video
LAN
SCSI
Interfejs magistrali zewnętrznej
Karta graficzna
Magistrala ISA / EISA
Standardowe urządzenia wejścia / wyjścia
Wyszukiwarka