MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

SZTAB GENERALNY WOJSKA POLSKIEGO

Chem. 396 / 2004

OBRONA PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAŻENIA
W OPERACJACH POŁĄCZONYCH

(DD/3.8)

WARSZAWA

2004

ROZKAZ Nr 332/Oper./P7

SZEFA SZTABU GENERALNEGO WP

z dnia 06 lipca 2004r.

Na podstawie § 7 ust. 2 regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej stanowiącego załącznik do Zarządzenia Nr 5 /MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 20 lutego 2002r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej (Dz. Urz. MON Nr 3, poz. 20 zm. Dz. Urz. MON z 2003r. Nr 11, poz. 118) wprowadzam do użytku z dniem 1 stycznia 2005 roku wydawnictwo specjalistyczne pt. „Obrona przed Bronią Masowego Rażenia w Operacjach Połączonych”

(-)generał Czesław PIĄTAS

SPIS TREŚCI

WSTĘP

WSTĘP

Założenia ogólne

Ciągła zmiana sytuacji międzynarodowej oraz pojawiające się nowe zagrożenia mają zasadniczy wpływ na charakter współczesnych operacji wojskowych. Pomimo podpisanych porozumień i konwencji, następuje proliferacja broni masowego rażenia (BMR). Siły zbrojne muszą być odpowiednio przygotowane do przeciwstawienia się tym zagrożeniom oraz posiadać odpowiednio przygotowany system obrony przed bronią masowego rażenia (OPBMR). Jednocześnie planowanie i organizowanie OPBMR wymaga dokładnego zrozumienia, właściwego i elastycznego stosowania zasad do konkretnej sytuacji. Ma to szczególne znaczenie podczas operacji prowadzonych przez Sojusz lub siły wielonarodowe (koalicyjne).

Cel niniejszej publikacji

Celem publikacji „Obrona przed Bronią Masowego Rażenia w Operacjach Połączonych” jest określenie zasad i sposobów realizacji obrony przed bronią masowego rażenia pozwalające osiągnąć cel OPBMR w prowadzeniu operacji połączonych zarówno
w wymiarze narodowym jak również podczas udziału w działaniach sojuszniczych
i wielonarodowych.

Przeznaczenie niniejszej publikacji

„Obrona przed Bronią Masowego Rażenia w Operacjach Połączonych” została opracowana na potrzeby dowódców i sztabów szczebla strategicznego i operacyjnego. Stanowi ona podstawę do przygotowania dowództw i sztabów do planowania i prowadzenia OPBMR przed, w czasie i po wystąpieniu skażeń.

Obrona przed Bronią Masowego Rażenia

Obrona przed bronią masowego rażenia to zespół przedsięwzięć wykonywanych w celu odstraszania przeciwnika od użycia BMR oraz zapewnienia wojskom bezpieczeństwa podczas działań w warunkach skażeń powstałych na skutek użycia broni jądrowej, biologicznej, chemicznej i radiologicznej jak również w wyniku uwolnienia substancji niebezpiecznych
w sytuacjach innych niż uderzenie BMR.

Cel Obrony przed Bronią Masowego Rażenia

Celem Obrony przed Bronią Masowego Rażenia jest pomoc w prowadzeniu działań zmierzających do odstraszania przeciwnika od zamiaru użycia broni masowego rażenia, ochrona sił zbrojnych przed skutkami działania tej broni oraz skażeń powstałych
w wyniku uwolnienia substancji niebezpiecznych w sytuacjach innych niż użycie broń masowego rażenia, przy jednoczesnym zachowaniu swobody działania i wykonania zadań.

Powiązania dokumentu

„Obrona przed Bronią Masowego Rażenia w Operacjach Połączonych” jest dokumentem spójnym z narodowymi publikacjami „Doktryna Narodowa Operacje Połączone” OP/01 oraz „Doktryna Prowadzenia Operacji Połączonych” DD/3.

Publikacja zachowuje również spójność z dokumentem sojuszniczym AJP-3.8. „Allied Joint Doctrine For NBC Defence”.

Niniejszy dokument stanowi podstawę do dokonania nowelizacji istniejących w Siłach Zbrojnych RP dokumentów z zakresu OPBMR.

1. POTENCJALNE ZAGROŻENIE UŻYCIEM BRONI MASOWEGO RAŻENIA
I TOKSYCZNYMI ŚRODKAMI PRZEMYSŁOWYMI

1.1. Wprowadzenie

1001. Rozdział zawiera ogólną charakterystykę zagrożenia bronią jądrową, chemiczną
i biologiczną oraz toksycznymi środkami przemysłowymi. Przedstawiono relacje zachodzące pomiędzy zasadami ochrony wojsk przed BMR. Ponadto, zdefiniowano oraz scharakteryzowano BMR i Toksyczne Środki Przemysłowe (TŚP), a także przedstawiono ich wpływ na zdolności operacyjne wojsk.

1.2. Zagrożenie użyciem broni masowego rażenia

1002. Obecnie zmniejszyła się groźba konfliktu na skalę światową z możliwością użycia BMR. Natomiast sukcesywnie rośnie liczba konfliktów lokalnych, działań asymetrycznych wywoływanych przez nieformalne ugrupowania zbrojne, terrorystów
i grupy ekstremistyczne. Pomimo podejmowanych wysiłków w zakresie kontroli zbrojeń postępuje proces proliferacji BMR oraz środków jej przenoszenia. Jednocześnie wraz ze wzrostem uprzemysłowienia zwiększa się zagrożenie toksycznymi środkami przemysłowymi, które mogą być uwolnione do atmosfery
w rezultacie zaniedbań, klęsk żywiołowych, a także w rezultacie celowych lub przypadkowych działań w trakcie prowadzenia działań bojowych.

1003. W celu wyeliminowania zjawiska proliferacji BMR podejmowane są liczne działania polegające na wdrażaniu postanowień przyjętych konwencji rozbrojeniowych, promowaniu niszczenia jej zapasów, odstraszania od jej użycia poprzez wywieranie presji dyplomatycznej i politycznej.

1004. W procesie planowania i prowadzenia operacji należy uwzględniać określony poziom zagrożenia BMR. Ponadto, biorąc pod uwagę całe spektrum konfliktów zbrojnych,
w tym prowadzonych spoza Art. 5, istotnym zagrożeniem będą toksyczne środki przemysłowe. Dlatego też siły zbrojne muszą być przygotowane nie tylko do prowadzenia działań w warunkach użycia broni konwencjonalnej, ale także do prowadzenia skutecznych działań w warunkach skażeń.

1005. W sytuacji utraty przewagi w środkach konwencjonalnych, przeciwnik może dążyć do osiągnięcia celów operacji metodami niekonwencjonalnymi z możliwością użycia BMR włącznie.

1.3. Charakterystyka broni masowego rażenia

1006. Broń masowego rażenia to rodzaj broni przeznaczony do masowego rażenia ludzi, sprzętu bojowego i obiektów rozmieszczonych na dużych obszarach. Do broni masowego rażenia zalicza się: broń jądrową, broń chemiczną, biologiczną oraz radiologiczną. Jako broń masowego rażenia mogą być stosowane również niektóre środki wykorzystywane w przemyśle i zaliczane do grupy TŚP.

1007. Sposób użycia BMR będzie zależał od możliwości i intencji przeciwnika.

1.3.1. Charakterystyka broni jądrowej

1008. Broń jądrowa to kompletny zestaw (np. typu implozyjnego, artyleryjskiego lub termojądrowego), który w swej ostatecznej konfiguracji, po zakończeniu procedury uzbrajania i odpalania jest zdolny do zainicjowania reakcji jądrowej z uwolnieniem energii.

1009. Działania wojenne z użyciem broni jądrowej to działania, w których zastosowano broń jądrową.

1010. Czynnikami rażenia broni jądrowej są:

1. fala uderzeniowa - jest głównym czynnikiem rażenia wybuchu jądrowego. Może uszkodzić lub zniszczyć wyposażenie oraz sprzęt bojowy (naziemny i powietrzny) zasoby logistyczne, umocnienia, stałe obiekty wojskowe (bazy) i infrastrukturę. Fala uderzeniowa powstała w wyniku wybuchu podwodnego i nadwodnego może zniszczyć zarówno obiekty (okręty, instalacje) nawodne jak i podwodne. Zniszczenia wywołane w terenie leśnym lub zurbanizowanym będą powodować utrudnienia lub uniemożliwiać manewr;

2. promieniowane cieplne - źródłem promieniowania cieplnego jest kula ognista, powstająca w momencie wybuchu. Jej pojawienie się jest sygnałem
   do natychmiastowego zastosowania środków ochrony przed zasadniczymi czynnikami rażenia wybuchu jądrowego. Promieniowanie cieplne może być przyczyną pożarów oraz silnych poparzeń nieosłoniętych powierzchni skóry. Ponadto, promieniowanie cieplne może wywołać spalenie, zniekształcenie lub stopienie elementów wyposażenia i sprzętu wojskowego, które zostało poddane jego działaniu. Pożary powstałe w terenach leśnych lub zurbanizowanych mogą zwiększyć rażące działanie broni jądrowej;

3. promieniowanie przenikliwe - wybuchowi jądrowemu towarzyszy emisja neutronów, promieniowania alfa, beta i gamma. Promieniowanie alfa i beta rozprzestrzenia się w powietrzu na niewielkie odległości, nie powodując znaczących strat. Natomiast strumień promieniowania gamma i neutronów emitowany podczas wybuchu jądrowego nazywany jest promieniowaniem przenikliwym. W bezpośredniej strefie wybuchu jądrowego, poziom mocy dawki promieniowania, zazwyczaj wynosi ponad 75 cGy/h. Może on być przyczyną natychmiastowej utraty zdolności bojowej wojsk;

4. promieniotwórcze skażenie terenu - źródłem skażenia promieniotwórczego terenu są produkty rozszczepienia ładunku jądrowego, promieniotwórczość wtórna, tzn. izotopy promieniotwórcze powstające w wyniku oddziaływania neutronów
   z materią oraz rozproszona pozostałość nierozszczepionego ładunku jądrowego. Wypadanie substancji promieniotwórczych - materiałów zassanych do kuli ognistej w początkowej fazie wybuchu, będzie powodować promieniotwórcze skażenie terenu. Kierunki rozprzestrzenia się i gęstość wypadania substancji radioaktywnych będzie uzależnione od warunków atmosferycznych, w tym od kierunku wiatru. Przewiduje się, że w przypadku wystąpienia opadów deszczu
   w danym rejonie powstaną wysokie skażenia;

5. impuls elektromagnetyczny - dodatkowym efektem oddziaływania promieniowania gamma z otoczeniem jest powstanie silnego impulsu elektromagnetycznego. Wielkość powstającego impulsu elektromagnetycznego jest zależna od mocy wybuchu i jego wysokości nad powierzchnią ziemi.
   Ze wzrostem wysokości rośnie zasięg oddziaływania impulsu, natomiast jego natężenie maleje. Impuls ulegający częściowemu osłabieniu w atmosferze będzie powodował mniejsze zniszczenia w porównaniu z pozostałymi czynniki rażenia broni jądrowej. Jednakże, nawet wybuch jądrowy o stosunkowo niewielkiej mocy (20kt) wykonany na wysokości powyżej 40 km (wybuch egzo-atmosferyczny) może wytworzyć impuls elektromagnetyczny oddziaływujący na urządzenia elektryczne i elektroniczne.

1.3.2. Charakterystyka broni biologicznej

1011. Broń biologiczna to drobnoustroje chorobotwórcze oraz środki ich przenoszenia.

1012. Działania wojenne z użyciem broni biologicznej to działania, w których zastosowano środki biologiczne.

1013. Dotychczasowe, działania wojenne z użyciem środków biologicznych miały ograniczony zasięg i charakter. Postęp w biotechnologii pozwala na wytworzenie dużych ilości środków biologicznych. Środki te będą charakteryzować się, określonym sposobem ich wykrywania i identyfikacji oraz sposobem przeciwdziałania skażeniom powstałym w wyniku ich użycia i sposobom leczenia. Produkcja środków biologicznych nie wymaga kompleksowych technologii i dlatego może być prowadzona na dużą skalę bez wysokich nakładów finansowych. Przewiduje się, że wraz rozwojem badań w tym kierunku, zostaną usunięte istniejące ograniczenia
w operacyjnym wykorzystaniu środków biologicznych Wykorzystując zaawansowane biotechnologie i techniki fermentacyjne, środki biologiczne będą się stawać coraz bardziej dostępne dla potencjalnych przeciwników.

1014. Do środków biologicznych zaliczane są mikroorganizmy (lub organizmy wytwarzające toksyny), które wywołują choroby u ludzi, roślin, zwierząt lub powodują psucie się (rozpad) materiałów. Chociaż zasadniczo rozpatrywanymi środkami są te, które mogą bezpośrednio oddziaływać na człowieka i mogą być zastosowane jako środek do prowadzenia wojny ekonomicznej lub do wyparcia sił (ludności) z danego obszaru. Środki te mogą być bardzo skuteczne i w wielu przypadkach potrzebne jest użycie tylko kilku mikroorganizmów do osiągnięcia zamierzonego efektu. Czas inkubacji może często opóźnić skutki ataku. Najprawdopodobniej środki biologiczne będą stosowane w postaci aerozolu ciekłego
i stałego ze względu na zwiększone możliwości ich przetrwania w środowisku,
w przeciwieństwie do stosowania ich w amunicji wybuchowej, gdzie możliwości oddziaływania środka biologicznego na wojska mogą być istotnie zmniejszone.

1015. Do broni biologicznej zalicza się urządzenia (oraz gryzonie, insekty, itp.) pozwalające na przenoszenie, rozpylanie lub rozsiewanie środków biologicznych. Oddziaływanie tych środków na człowieka będzie uzależnione od ich rodzaju oraz podjętych czynności profilaktyczno - ochronnych. Środki biologiczne, których działanie nie jest śmiertelne będą zazwyczaj oddziaływać czasowo. Natomiast, środki o działaniu śmiertelnym oraz epidemio-twórcze będą przyczyną powstawania zasadniczych strat w rejonie prowadzonych działań a tym samym będą wymagać od sił połączonych, państwa gospodarza oraz personelu medycznego i logistycznego dodatkowych wysiłków mających na celu przeciwdziałanie powstałym zagrożeniom. Ponadto, utrudnione będzie wykrywanie i rozpoznanie ataku bronią biologiczną, ponieważ symptomy jej użycia są podobne do objawów przy naturalnie występujących chorobach.

1016. Naturalne zagrożenie występowaniem środków biologicznych oraz chorób powinno być brane pod uwagę przede wszystkim w sytuacjach kryzysowych związanych ze zniszczeniami infrastruktury cywilnej, falą uchodźców, niedostatecznymi warunkami sanitarnymi, zakłóceniami w oczyszczaniu rejonów objętych konfliktem lub katastrofą ekologiczną lub w wyniku spożywania zakażonej wody i żywności. Stan ten może stanowić dogodne warunki do rozprzestrzeniania się skażeń biologicznych. Zagrożenie skażeniami może być potęgowane poprzez kontakty z miejscową ludnością oraz naturalnymi nosicielami chorób.

1017. Toksyny są to trujące produkty żywych organizmów, które również mogą być otrzymywane na drodze syntezy. Substancje te posiadają różnorodną toksyczność, która zdecydowanie przewyższa znane środki chemiczne. Toksyny gwałtowniej od mikroorganizmów oddziałują na organizm, zazwyczaj wywołują pierwsze objawy po kilku godzinach. Toksyny będą najprawdopodobniej przenoszone w ten sam sposób co bojowe środki trujące i mogą być rozpatrywane jako środki wywołujące podobne rodzaje zagrożeń. Wysoka skuteczność toksyn może być wykorzystana w działaniach terrorystycznych lub w skrytym ataku.

1.3.3. Charakterystyka broni chemicznej

1018. Broń chemiczna to środki walki, których rażące działanie polega na wykorzystaniu toksycznych właściwości bojowych środków trujących (BST). Użycie broni chemicznej prowadzi do częściowej lub całkowitej utraty zdolności bojowej stanu osobowego.

1019. Działania militarne z użyciem broni chemicznej to działania, w których zastosowano chemiczne bojowe środki trujące.

1020. Bojowe środki trujące to toksyczne związki chemiczne, które mogą oddziaływać na systemy fizjologiczne organizmu przedostając się do jego wnętrza poprzez drogi oddechowe, pokarmowe, błony śluzowe, oczy i skórę. Ze względu na sposób oddziaływania na organizm żywy, BST zostały podzielone na środki paralityczno-drgawkowe, parzące, ogólnotrujące i duszące. Natomiast, ze względu na wywoływane skutki można je również podzielić na środki o działaniu śmiertelnym, szkodliwym
i obezwładniającym. Ponadto, uwzględniając trwałość BST w terenie dzielą się na trwałe i nietrwałe. Należy oczekiwać, że mogą być one stosowane na polu walki
w postaci par oraz aerozoli, substancji stałych i ciekłych. BST mogą być użyte w celu wysokich strat w ludziach oraz do długotrwałego skażenia terenu, obiektów
i sprzętu bojowego. Należy mieć na uwadze, że zarówno środki nietrwałe jak i trwałe będą miały podobny wpływ na stany osobowe.

1.3.4. Broń radiologiczna

1021. Broń radiologiczna to środek walki, w którym czynnikiem rażącym jest rozproszony materiał promieniotwórczy. W broni radiologicznej mogą być wykorzystane materiały promieniotwórcze uzyskane z ośrodków realizujących cywilne i wojskowe programy jądrowe, jak również odpady promieniotwórcze z reaktorów badawczych czy środki promieniotwórcze stosowane w przemyśle lub medycynie.

1022. Działania wojenne z użyciem broni radiologicznej polegają na rozproszeniu materiałów promieniotwórczych metodą wybuchową lub przez rozpylenie. Środki promieniotwórcze mogą być również rozprzestrzeniane z dymem powstałym
w wyniku ich spalania.

1023. Materiały promieniotwórcze pochodzące zarówno od broni jądrowej jak i broni radiologicznej emitują cząsteczki alfa, beta oraz promieniowanie gamma. Cząsteczki alfa powodują znaczne zagrożenie dla ludzi w przypadku gdy dostaną się do wewnątrz organizmu. Cząsteczki beta mogą spowodować poparzenia skóry. Promieniowanie gamma charakteryzuje się dużym zasięgiem, przenikliwością i stanowi duże zagrożenie dla osób znajdujących się w zasięgu jego oddziaływania.

1024. W procesie planowania zagrożenie skażeniami powstałymi w wyniku użycia broni radiologicznej powinno być rozważane w podobny sposób jak zagrożenie pochodzące od broni jądrowej.

1025. Zagrożenie materiałami promieniotwórczymi uzależnione będzie od sumarycznej dawki promieniowania pochłoniętej przez stan osobowy. Ocenia się, że promieniowanie, które nie wywołuje ostrych skutków chorobowych nie będzie miało istotnego wpływu na stan osobowy w czasie wojny. Pomimo tego, iż wydaje się mało prawdopodobnym, aby w czasie udziału sił zbrojnych w operacjach spoza Art. 5 były one narażone na oddziaływanie promieniowania to należy jednak brać pod uwagę taką możliwość. W tym celu określono dwa poziomy zagrożenia radiacyjnego. Poziom napromienienia o znaczeniu:

1. operacyjnym, przy którym dawki pochłonięte są porównywalne z dawkami promieniowania powstałego po wybuchu jądrowym i sięgają wielkości rzędu 70cGy i więcej;

2. poziom niskiego napromienienia, tzn. że dawki pochłonięte wahają się od poziomu tła do 70cGy.

1.4. Toksyczne Środki Przemysłowe

1026. Toksyczne Środki Przemysłowe to toksyczne lub promieniotwórcze substancje
w postaci stałej, ciekłej lub gazowej. Substancje te mogą być produkowane lub wykorzystywane w zakładach przemysłowych, medycynie, wojsku oraz innych gałęziach gospodarki narodowej. TŚP mogą występować jako związki i pierwiastki chemiczne, substancje biologiczne lub radioaktywne i mogą być opisywane jako Toksyczne Środki Chemiczne (TSC), Toksyczne Środki Biologiczne (TSB), Promieniotwórcze Środki Przemysłowe (PSP).

1027. Konsekwencją rozwoju przemysłu jest produkowanie, przetwarzanie, magazynowanie
i przewożenie TŚP. Duże możliwości produkcyjne w tym zakresie powodują zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń z udziałem TŚP. Środki te znajdujące się w obiektach produkcyjnych, magazynowych oraz podczas transportu nie przedstawiają istotnego zagrożenia dla wojsk. Jednakże, uwolnienie w wyniku awarii lub celowego działania może stwarzać duże zagrożenie.

1028. TŚP wykorzystywane przez przemysł stwarzają poważne zagrożenie skażeniami
w rejonach objętych działaniami prowadzonymi przez siły zbrojne. Zdarzenia typu ROTA (Releases Other Than Attack) obejmują uwolnienia toksycznych substancji promieniotwórczych, chemicznych i biologicznych wskutek innych przyczyn niż użycie broni masowego rażenia. Może być to spowodowane uszkodzeniem lub zniszczeniem zbiorników w zakładach przemysłowych, środków transportujących, instalacji produkcyjnych, elektrowni jądrowych oraz składów broni masowego rażenia.

1029. PSP wykorzystywane w przemyśle mogą spowodować powstanie skażeń promieniotwórczych. Potencjalnymi źródłami skażeń promieniotwórczych są m.in. przemysł jądrowy, instytuty badawcze, zakłady przetwarzające i magazyny odpadów radioaktywnych, źródła promieniowania używane w przemyśle i medycynie, transport oraz skradzione lub nielegalnie przewożone przez granice elementy ładunków jądrowych. W zależności od rodzaju środków promieniotwórczych oraz sposobów ich rozprzestrzenienia, mogą powstać różne rodzaje stref skażeń:

1. uszkodzenie reaktora jądrowego może spowodować skażenia promieniotwórcze
   o zasięgu zbliżonym do powstałego w wyniku wybuchu jądrowego;

2. zniszczenie lub uszkodzenie instalacji reaktora jądrowego bez naruszenia rdzenia, może prowadzić do skażenia obiektu i terenu stałymi, ciekłymi substancjami promieniotwórczymi oraz ich aerozolami;

3. rozrzucenie (zdyspergowanie) odpadów radioaktywnych lub źródeł promieniowania może spowodować skażenie terenu i powietrza o zasięgu lokalnym np. pożar może rozprzestrzenić substancje promieniotwórcze na powierzchni kilku- kilkunastu km² w zależności od warunków atmosferycznych.

1030. Wykorzystywane TSB mogą spowodować powstanie skażeń biologicznych w wyniku ich przypadkowego uwolnienia, działań dywersyjnych, awarii lub uszkodzenia instalacji przeznaczonych do ich produkcji i przechowywania. Do obiektów w których mogą występować środki biologiczne należy zaliczyć szpitale, instalacje medyczne, sanitarne i badawcze, zakłady produkcyjne i magazyny oraz instalacje do przetwarzania odpadów w przemyśle farmaceutycznym i rolnym.

1031. TSC wykorzystywane w przemyśle mogą spowodować powstanie skażeń chemicznych. Większość środków chemicznych wykorzystywanych w przemyśle posiada właściwości toksyczne, ponadto często są łatwopalne i wybuchowe oraz mogą reagować w sposób gwałtowny przy zetknięciu się z wodą lub powietrzem.
Z tego względu zagrożenie wynikające z charakteru fizykochemicznego tych substancji jest znacznie większe niż ich możliwości toksycznego oddziaływania. Ocenia się, że większość środków przemysłowych będzie uwalniana do środowiska
w postaci par lub cieczy wywołując skutki zdrowotne. Uwolnienie dużej ilości TSC może negatywnie wpłynąć na środowisko naturalne.

1.5. Zastosowanie i wpływ broni masowego rażenia na prowadzenie operacji

1032. Potencjalny przeciwnik będzie poszukiwał skutecznych metod użycia BMR w celu obniżenia zdolności wojsk sojuszniczych poprzez stworzenie realnego zagrożenia skażeniami. W celu uniknięcia masowych strat od skażeń powstałych w wyniku użycia BMR lub zdarzeń typu ROTA należy stosować przedsięwzięcia ochronne.

1033. Do przenoszenia BMR mogą zostać użyte różnorodne środki (rakiety, samoloty, bezpilotowe środki latające, artyleria, przenośne generatory aerozoli) lub inne niekonwencjonalne metody pozwalające na skryty atak. BMR może zostać użyta
w działaniach ofensywnych i obronnych, w celu przejęcia inicjatywy operacyjnej. Przeciwnik posiadający możliwości wykorzystania BMR w konflikcie zbrojnym może osiągnąć swój cel przez:

1. upowszechnianie informacji o posiadanej BMR oraz wywieranie nacisków politycznych poprzez groźbę jej użycia;

2. wykorzystanie BMR w atakach terrorystycznych, w celu skupienia uwagi opinii publicznej oraz wywierania presji zmuszającej do podjęcia działań mających na celu osłabienie spójności sojuszu oraz destabilizacji sytuacji w państwach sąsiadujących z rejonem prowadzonych działań. Ponadto, działania te mogą zostać wykorzystane do destabilizacji w regionie oraz wywołania masowej migracji
   w celu zakłócenia mobilizacji, rozmieszczenia sił, realizacji przedsięwzięć zabezpieczenia logistycznego i ruchu wojsk;

3. użycie BMR jako „ostatecznego sposobu walki” celem uniknięcia klęski lub jako uderzenie odwetowe.

1034. Dostępność oraz możliwość produkcji BMR jest bardzo zróżnicowana. Do produkcji broni jądrowej konieczne są odpowiednie obiekty (instalacje) przemysłowe oraz zastosowanie zaawansowanych technologii w powiązaniu z programami badawczymi. Ocenia się, że jedynie kilka państw może dysponować ładunkami jądrowymi w ograniczonych ilościach. W przeciwieństwie do broni jądrowej, broń biologiczną i chemiczną jest stosunkowo łatwo produkować wykorzystując już istniejące obiekty przemysłu: farmaceutycznego, biochemicznego oraz chemicznego. Przewiduje się, że potencjalni przeciwnicy mogą szybko wejść w posiadanie technologii umożliwiających rozpoczęcie produkcji broni biologicznej i chemicznej, natomiast wydaje się to mało prawdopodobne w przypadku broni jądrowej.

1035. Planując i organizując działania połączone należy mieć na uwadze różnorodne konsekwencje operacyjne wynikające z zagrożenia wojsk skażeniami. Zasady
i procedury prowadzenia działań w sytuacjach kryzysowych przez wojska NATO są niedostatecznie sprecyzowane, ze względu na brak możliwości jednoznacznego zdefiniowania przeciwnika, a podejmowane działania mogą angażować cywilne, polityczne i humanitarne organizacje.

1036. W procesie planowania bardzo istotnym jest uzyskanie wiarygodnych danych wywiadowczych dotyczących potencjału przeciwnika w zakresie BMR i TŚP oraz przewidywanej sytuacji skażeń przed i w czasie prowadzenia operacji przez siły połączone. Ponadto dowódcy wszystkich szczebli są zobowiązani do uwzględnienia
w procesie planowani zagrożeń wynikających z użycia BMR (w tym unikania skażeń) w powiązaniu z przyjętym sposobem osiągania celu operacji. Wytyczne
w tym zakresie powinny być wydane dowództwu sił połączonych przez dowództwo strategiczne w okresie planowania i uaktualniane w czasie prowadzenia operacji. Natomiast wytyczne dla podległych dowództw, obejmujące procedury postępowania w nietypowych sytuacjach będą wydawane przez dowództwo sił połączonych
w rozkazie operacyjnym. W procesie planowania działań wojsk powinny być uwzględnione i skoordynowane międzynarodowe oraz narodowe regulacje prawne
w zakresie ochrony wojsk przed skażeniami.

1037. W zależności od rozwoju konfliktu może wystąpić zagrożenie użycia BMR lub zaistnienia zdarzeń typu ROTA a tym samym należy przewidzieć możliwy wpływ takiego scenariusza na sytuację państwa-gospodarza.

1038. Skażenia mogą mieć natychmiastowy wpływ na stan osobowy co może ograniczać możliwości długotrwałego przebywania w rejonie ich oddziaływania. Zarówno dowódca sił połączonych jak i jego podwładni są zobowiązani do podejmowania przedsięwzięć mających na celu unikanie skażeń. W sytuacji kiedy z istotnych względów operacyjnych nie jest możliwe uniknięcie skażenia należy dołożyć wszelkich starań aby narażenie stanu osobowego na oddziaływanie czynników rażenia BMR, TŚP było ograniczone do minimum. Żołnierzy (pododdziały), którzy znaleźli się w strefach rażenia BMR i TŚP lub w rejonach, gdzie występuje takie podejrzenie należy ewidencjonować.

1.6. Wpływ uderzeń jądrowych, biologicznych i chemicznych na operacje połączone

1039. Użycie przez przeciwnika BMR lub powstanie skażeń w wyniku zdarzeń typu ROTA, może opóźnić tempo operacji na skutek konieczności zastosowania środków ochrony przed skażeniami lub innych środków zaradczych.

1040. Broń jądrowa. Promieniowanie cieplne może spowodować termiczne zniekształcenie przedmiotów oraz staje się przyczyną pożarów. Fala uderzeniowa może uszkadzać lub niszczyć sprzęt, zapasy, polowe obiekty fortyfikacyjne, stałe urządzenia infrastruktury. Fala uderzeniowa wybuchu podwodnego, może przewracać morskie platformy i niszczyć okręty podwodne. Impuls elektromagnetyczny może niszczyć urządzenia elektroniczne, łączności i zawierające elementy elektroniczne lub spowalniać ich pracę.

1041. Broń radiologiczna. Rozprzestrzenianie się zagrożenia powstałego z innych źródeł niż broń jądrowa może spowodować skażenie promieniotwórcze. Sytuacja ta spowoduje użycie posiadanych sił w celu prowadzenia monitoringu skażeń promieniotwórczych, pomiaru stopnia napromieniowania i odkażania.

1042. Broń biologiczna. Stwierdzenie użycia broni biologicznej jest niezwykle trudne,
a przez to również utrudnione jest zastosowanie w odpowiednim czasie środków zaradczych przed skutkami jej użycia. Powstała w takim przypadku duża liczba ofiar może w decydującym stopniu zredukować potencjał bojowy wojsk oraz naruszyć zapasy logistyczne przeznaczone do prowadzenia operacji. Oba te czynniki mogą zmniejszyć tempo prowadzonych działań. W trakcie działań terrorystycznych poprzedzających wybuch konfliktu możliwe jest użycie broni biologicznej, przez co może być zakłócony proces mobilizacji rezerw osobowych, przemieszczenia
i rozmieszczenia wojsk w strefie działań. Rozprzestrzenianie się chorób wśród ludności państwa-gospodarza może obniżyć możliwości wsparcia logistycznego oraz zakłócić sprawne przybywanie sił w rejon działań.

1043. Broń chemiczna może spowodować wysokie straty a nawet wpłynąć na zmianę planów operacji w przypadku, gdy wyposażenie wojsk w środki obrony przed nią są ograniczone i występują braki w wyszkoleniu wojsk w zakresie skutecznej obrony przed bronią masowego rażenia. Użycie broni chemicznej przeciwko słabo wyposażonym i wyszkolonym w zakresie OPBMR siłom może spowodować:

1. obniżenie wydajności żołnierzy poprzez konieczność pracy w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami, wzrost zmęczenia oraz obniżenie ich morale;

2. ograniczenie swobody działania;

3. zmniejszenie tempa działań oraz dezorganizację zabezpieczenia logistycznego.

1.7. Obrona przed bronią masowego rażenia i ochrona wojsk

1044. Wymagania NATO w zakresie OPBMR. Sojusz Północnoatlantycki opracowuje na bieżąco rzeczywistą ocenę zagrożenia BMR. Siły państw NATO, w celu efektywnej obrony przed BMR, realizują stosowne do zagrożenia przedsięwzięcia, modernizują sprzęt i wyposażenie oraz prowadzą intensywny proces szkolenia. W rezultacie tych działań siły zbrojne powinny zapewnić obronę przed potencjalnym zagrożeniem i w konsekwencji być zdolne do przetrwania i działania w warunkach skażeń.

1045. Podczas planowania i realizacji OPBMR powinny być brane pod uwagę następujące zagadnienia:

1. ocena zagrożenia - ciągła ocena zagrożenia oparta na dokładnych i terminowych danych, pochodzących ze wszystkich źródeł rozpoznania, powinna być prowadzona w sposób umożliwiający wykorzystanie adekwatnych do zagrożenia środków i możliwości OPBMR;

2. ograniczanie ryzyka. Zasadą jest radzenie sobie z ryzykiem poprzez ograniczanie
   a nie jego całkowita eliminacja. Prawie w każdych działaniach wojskowych, straty
   w sprzęcie i ludziach są nieuniknione, a często próba ich całkowitego wyeliminowania może niekorzystnie wpłynąć na wykonanie zadania. Zmusza to dowódców do dokładnego określenia i zbilansowania zysków i strat w stosunku do celów operacji;

3. połączone i wielonarodowe operacje. OPBMR poszczególnych państw obejmuje wszystkie komponenty sił w granicach obszaru wspólnych działań i określa wszystkie aspekty zagrożeń. Powinno się dążyć do optymalizacji całości OPBMR poprzez harmonizowanie możliwości jednostek z poszczególnych krajów zarówno na poziomie operacyjnym jak i taktycznym;

4. priorytety - związku z tym, że OPBMR dotyczy całych sił zbrojnych, nie jest możliwe, aby wszystkie elementy tych sił chronić na tym samym poziomie. Nadrzędną sprawą jest określenie dla sił operacyjnego punktu ciężkości. Może on mieć wymiar materialny np. kluczowe obiekty, zasoby logistyczne lub nieokreślony taki jak koalicyjna jedność, polityczna wola lub wpływ opinii publicznej;

5. elastyczność - siły OPBMR muszą być elastyczne i zdolne do działania
   w przypadkach nagłych zmian zagrożenia i środowiska operacyjnego przy uwzględnieniu narodowej specyfiki państw.

2. ZASADY I PRZEDSIĘWZIĘCIA OBRONY PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAŻENIA

2.1. Wprowadzenie

2001. Rozdział zawiera charakterystykę zasad prowadzenia OPBMR na szczeblu operacyjnym. Zadania realizowane w zakresie OPBMR niezbędne dla wojsk są pogrupowane funkcjonalnie w pięciu przedsięwzięciach. Jednocześnie rozdział ten określa w sposób ogólny funkcje systemu łączności, informatyki, logistyki oraz wyposażenia i szkolenia w systemie OPBMR.

2.2. Zasady obrony wojsk przed bronią masowego rażenia

2002. Do podstawowych zasad wykorzystania sił i środków OPBMR we wsparciu operacji sił połączonych należy:

1. ocena rozpoznawcza i wywiadowcza - aktualna, zwięzła i dokładna ocena zagrożenia bronią masowego rażenia oraz toksycznymi środkami przemysłowymi
   w obszarze działań połączonych zapewnia możliwość wykorzystania wszystkich dostępnych środków do organizacji obrony przed bronią masowego rażenia. Ocena taka musi być regularnie uaktualniana;

2. przygotowanie wojsk - wszystkie komponenty sił połączonych muszą być dobrze przygotowane do prowadzenia OPBMR poprzez stosowanie odpowiednich procedur i wyposażenie w odpowiedni sprzęt i środki. Istotne jest również ciągłe i efektywne szkolenie pozwalające utrzymywać odpowiedni poziom przygotowania do wykonywania zadań oraz wysokie morale. Organizowanie i realizowanie OPBMR jest procesem ciągłym. Jednocześnie przygotowanie sprawnego systemu OPBMR ma za zadanie powstrzymać potencjalnego przeciwnika przed ewentualnym użyciem BMR lub TŚP;

3. ograniczanie ryzyka - całkowita eliminacja zagrożeń BMR i TŚP jest nierealna. Zagrożenia te powinny być rozpoznawane, oceniane oraz uwzględniane
   w procesie planowania i kierowania tak, aby zapewnić i utrzymać ciągłą swobodę działania w obszarze prowadzenia operacji;

4. elastyczność i koordynacja - zagrożenie od BMR i TŚP ulega ciągłym zmianom, zarówno co do rodzaju jak i stopnia. W związku z tym siły połączone muszą elastycznie przeciwdziałać potencjalnemu zagrożeniu. Dodatkowo stan gotowości systemu OPBMR, niezbędny do realizacji zadań wynikających z aktualnego zagrożenia, musi być spójny w ramach wszystkich elementów sił połączonych.
   Koordynacja działań oraz ciągła i ścisła współpraca znacząco wzmacnia system OPBMR. Jednocześnie, jeśli istnieje potrzeba, wsparcie poszczególnych elementów systemu OPBMR może być wzmocnione poprzez zaangażowanie sił państwa-gospodarza i innych organizacji;

5. zachowanie zdolności bojowej - użycie BMR lub TŚP może spowodować znaczące obniżenie zdolności bojowej sił połączonych. Ponadto dla potrzeb sprawnego działania systemu OPBMR niezbędne mogą okazać się dodatkowe środki, a uderzenia BMR mogą osłabić funkcjonowanie procesu zaopatrzenia.
   Z tego powodu plan zabezpieczenia logistycznego sił połączonych będzie musiał uwzględniać wrażliwość środków i urządzeń na uderzenia BMR i TŚP zarówno
   w obszarach wyjściowych jak i na liniach komunikacyjnych.

2.3. Przedsięwzięcia obrony przed bronią masowego rażenia

2003. OPBMR składa się z pięciu przedsięwzięć, które są realizowane stosownie do zagrożenia. Zalicza się do nich:

1. rozpoznanie skażeń, identyfikacja skażeń i monitoring, przedsięwzięcia niezbędne w celu wykrycia uderzeń BMR, zdarzeń typu ROTA oraz oceny ich skutków poprzez rozpoznanie i identyfikacje występujących skażeń, określenie stopnia skażenia, określenie granic rejonów skażonych, pobranie próbek oraz monitorowanie zmian w sytuacji skażeń;

2. ostrzeganie, alarmowanie i meldowanie o skażeniach, przedsięwzięcia konieczne w celu natychmiastowego zebrania danych dotyczących uderzeń BMR, zdarzeń typu ROTA oraz przekazania poza wszelką kolejnością i we wszystkich relacjach łączności sygnałów, które umożliwią zagrożonym wojskom wykonanie przedsięwzięć ograniczających skutki rażącego działania skażeń. Obejmują także prognozowanie i ocenę skutków uderzeń BMR i zdarzeń typu ROTA oraz przesłanie meldunków NBC w ramach ostrzegania;

3. ochrona przed skażeniami, przedsięwzięcie dotyczy indywidualnej i zbiorowej ochrony przed skażeniami. Realizowane jest w celu zapewnienia wojskom zdolności przetrwania i kontynuowania działań w warunkach skażeń. Przedsięwzięcie to dotyczy również realizacji zadań związanych z ochroną sprzętu i wyposażenia;

4. ograniczanie zagrożenia skażeniami, przedsięwzięcie to jest konieczne w celu ograniczenia wpływu skażeń na prowadzoną operację. Może być realizowane poprzez:

- unikanie skażeń,

- ograniczanie rozprzestrzeniania skażeń,

- kontrolę stopnia skażenia,

- likwidację skażeń;

5. medyczna ochrona przed BMR, przedsięwzięcie to jest niezbędne w celu obniżenia podatności wojsk własnych na działanie BMR oraz w celu leczenia
   i ewakuacji porażonych. Realizacja przedsięwzięcia dotyczy również rannych od broni konwencjonalnej przebywających w środowisku skażeń.

2.4. Rozpoznanie skażeń, identyfikacja skażeń oraz monitoring

2.4.1. Rozpoznanie skażeń

2004. Rozpoznanie skażeń to działanie mające na celu stwierdzenie faktu użycia BMR, zdarzeń typu ROTA lub obecności substancji promieniotwórczych, środków biologicznych lub chemicznych jak również potwierdzenie i uzupełnienie wstępnych meldunków. Rozpoznanie skażeń obejmuje: wykrywanie, wstępne i szczegółowe rozpoznanie skażeń oraz obserwację.

2005. Wykrywanie uderzeń BMR, zdarzeń typu ROTA oraz skażeń to działanie mające na celu stwierdzenie faktu użycia BMR, zdarzeń typu ROTA lub obecności substancji promieniotwórczych, środków biologicznych lub chemicznych.

2006. Rozpoznanie skażeń realizowane jest poprzez:

1. wstępne rozpoznanie skażeń - działanie podejmowane w celu uzyskania informacji niezbędnych do potwierdzenia lub wykluczenia informacji o uderzeniach BMR, zdarzeniach typu ROTA lub obecności skażeń. Może być realizowane wszelkimi metodami i obejmować zbieranie informacji o sytuacji skażeń oraz danych meteorologicznych niezbędnych do opracowania prognozowanej sytuacji skażeń;

2. szczegółowe rozpoznanie skażeń - działanie podejmowane w celu określenia natury i stopnia skażeń promieniotwórczych, biologicznych i chemicznych
   w obszarach już potwierdzonego lub spodziewanego skażenia oraz oznaczenie granic terenu skażonego. Obejmuje ono również zbieranie danych meteorologicznych niezbędnych do opracowania rzeczywistej sytuacji skażeń oraz pobieranie próbek skażonego powietrza, gleby, wody i innych materiałów.

2007. Obserwacja skażeń to systematyczna działalność polegająca na obserwacji przestrzeni powietrznej, terenu, miejsc i osób przy wykorzystaniu środków optycznych elektronicznych, mechanicznych lub innych, mająca na celu stwierdzenie użycia BMR, zdarzeń typu ROTA lub oznak obecności skażeń. Obserwacja skażeń stanowi zarówno integralną część wstępnego rozpoznania skażeń, jak również kontrolę kształtowania się rzeczywistej sytuacji skażeń.

2008. Przyrządy do rozpoznania skażeń podzielone są na trzy kategorie w zależności od sposobu ich wykorzystania:

1. detektory punktowe to sprzęt przeznaczony do wykrywania środków promieniotwórczych, biologicznych lub chemicznych w miejscu ich zamontowania;

2. detektory do wykrywania skażeń na odległość to sprzęt zdolny do wykrywania środków promieniotwórczych, biologicznych lub chemicznych na odległość;

3. detektory wynośne to sprzęt poprzednio wymienionych typów, który może być rozmieszczony w pewnej odległości od miejsca przebywania wojsk.

2009. Wykrywanie skażeń realizowane jest przy użyciu przyrządów do rozpoznania skażeń, które mogą być montowane na obiektach stacjonarnych, pojazdach oraz przenośnych urządzeniach przeznaczonych do natychmiastowego wykrycia skażeń.
W miarę możliwości należy dążyć do budowy systemów zdolnych do wykrywania skażeń na odległość.

2010. Wykrywanie bojowych środków biologicznych. Realizowane jest przy użyciu przyrządów do rozpoznania skażeń biologicznych. Ponadto środki biologiczne mogą być również wykrywane poprzez systematyczny monitoring zdrowia żołnierzy,
a gdzie to możliwe również ludności cywilnej. Wszystkie zmiany w stanie zdrowia muszą być natychmiast analizowane i poddawane leczeniu już przy najmniejszych objawach choroby.

2.4.2. Identyfikacja skażeń

2011. Identyfikacja skażeń to działalność mająca na celu określenie rodzaju użytego środka lub materiału wykorzystanego w uderzeniu BMR lub pochodzącego ze zdarzeń typu ROTA. Obejmuje ona pobieranie próbek, ich transport oraz analizy laboratoryjne.

2012. W zależności od poziomu wiarygodności wyników identyfikacje dzielimy na trzy typy:

1. szacunkowa (przewidywana, prognozowana);

2. potwierdzona - stała o stałym prawdopodobieństwie zmian;

3. dowodowa (naukowa, laboratoryjna) - pewna, poza wątpliwościami.

2013. Identyfikacja prowadzona jest w dwóch celach:

1. wsparcia procesu decyzyjnego dowódcy poprzez:

- bezsporne potwierdzenie faktu użycia BMR;

• określenie metod ochrony i leczenia stanu osobowego oraz sposobów odkażania;

• ocenę liczby i typu porażeń;

• ocenę możliwości przeciwnika w zakresie użycia BMR;

• ocenę wpływu zagrożeń BMR na tempo prowadzenia operacji.

2. identyfikacja prowadzona przez akredytowane laboratoria (wojskowe, cywilne)
   w celu potwierdzenia obecności oraz charakteru skażeń na podstawie pobranych próbek przez specjalistyczne pododdziały. Identyfikacja tego typu może być prowadzona zarówno przez laboratoria mobilne w rejonie działania jak i przez laboratoria stacjonarne. W przypadku, gdy próbki mają służyć jako dowód użycia przez przeciwnika BMR musi być zachowany odpowiedni system postępowania.

2014. Pobieranie próbek to działanie mające na celu dostarczenie do analizy materiałów
w których podejrzewana jest obecność środków użytych w uderzeniach BMR lub zdarzeniach typu ROTA. Pobieranie próbek jest szczególnie ważne, gdy BMR została użyta po raz pierwszy lub istnieje podejrzenie użycia nowego, dotychczas nieznanego środka chemicznego lub biologicznego. Ze względu na wymagania dotyczące jakości, wiarygodności i precyzji identyfikacji, próbki pobiera się dla celów dowodowych (Sampling and Identification Biological, Chemical and Radiological Agents) SIBCRA
i celów operacyjnych.

2015. Pobieranie próbek dla celów dowodowych SIBCRA jest prowadzone w celu potwierdzenia technikami naukowymi (laboratoryjnie) użycia BMR przez przeciwnika. Ten stopień pewności nie może być osiągany jedynie poprzez zbieranie informacji z poszczególnych źródeł informacji systemu wykrywania skażeń lub poprzez stwierdzenie obecności porażonych. Jakkolwiek potwierdzenie jest często wymagane natychmiast, to pewność użycia konkretnego środka musi być jednoznacznie określona. Jedynie w sytuacji kiedy wstępne informacje uzyskane
w systemie meldunkowym pokryją się z zebranymi w terenie próbkami będą one stanowić ostatecznie potwierdzony dowód:

1. dla dowództwa strategicznego w celu wspierania decyzji dotyczącej reakcji na uderzenia BMR oraz w celu określenia złamania przez potencjalnego przeciwnika ustaleń konwencji międzynarodowych;

2. dla dowódcy sił połączonych w celu umożliwienia mu podjęcia we właściwym czasie decyzji co do ewentualnej zmiany położenia, stopnia gotowości OPBMR, ograniczania zagrożenia skażeniami, priorytetów w realizacji zadań i możliwości manewru sił połączonych;

3. dla służb medycznych w celu umożliwienia im zapewnienia odpowiedniej opieki medycznej porażonych oraz podjęcia najwłaściwszych działań ochronnych sił połączonych;

4. w dłuższym okresie czasu taka informacja jest niezbędna dla przygotowania punktów zabiegów specjalnych i sanitarnych oraz ewentualnego zorganizowania wypoczynku.

Proces ten realizowany jest siłami odpowiednio zorganizowanego, przygotowanego, wyposażonego i wyszkolonego zespołu do pobierania próbek w systemie SIBCRA.

2016. Pobieranie próbek dla celów operacyjnych realizowane jest przez jednostki rozpoznania skażeń w ramach prowadzenia przez nie rutynowych działań przy wykorzystaniu etatowego sprzętu.

2017. Analizy laboratoryjne w zależności od przeznaczenia ich wyników mogą być realizowane przez:

1. laboratoria pododdziałów wojsk chemicznych oraz laboratoria chemiczne
   i radiometryczne, mikrobiologiczne innych rodzajów wojsk i służb;

2. akredytowane laboratoria wojskowe i cywilne, których statutowa działalność przewiduje wykonywanie laboratoryjnych analiz radiometrycznych, chemicznych lub mikrobiologicznych.

2018. Celem analizy laboratoryjnej jest określenie stopnia skażenia produktów żywnościowych, płodów rolnych, roślinności, paszy, wody pitnej i wód powierzchniowych, gleby, powietrza oraz diagnostyka prób klinicznych pobranych od ofiar uderzeń BMR i zdarzeń typu ROTA.

2.4.3. Monitoring

2019. Monitoring jest to działanie polegające na ciągłej lub okresowej obserwacji i analizie zmian zachodzących w sytuacji skażeń w określonym obszarze działania. W ramach monitoringu dokonuje się wielokrotnych pomiarów w tym samym miejscu, obserwując i analizując na bieżąco wszelkie zmiany. Monitoring pomaga dowódcy określić niezbędne środki ochronne i stopień ich gotowości.

2.5. Alarmowanie, ostrzeganie i meldowanie o skażeniach

2.5.1. Alarmowanie

2020. Alarmowanie ma na celu natychmiastowe doprowadzenie do wojsk sygnału
o uderzeniu BMR lub zdarzeniu typu ROTA. Umożliwia ono bezzwłoczne podjęcie przedsięwzięć zmierzających do ograniczenia skutków uderzeń BMR i zdarzeń typu ROTA.

2021. W momencie stwierdzenia uderzenia BMR lub zdarzenia typu ROTA, w celu natychmiastowego podjęcia niezbędnych środków ochronnych, przekazuje się sygnały alarmowania. Funkcjonowanie systemu alarmowania musi zapewniać łatwe jego wprowadzanie i odwoływanie tak aby móc uwzględnić zmieniający się poziom zagrożenia (poziom „0” - brak zagrożenia; poziom „1” - zagrożenie niskie; poziom „2” - zagrożenie średnie; poziom „3” - zagrożenie wysokie).

2.5.2. Ostrzeganie i meldowanie o skażeniach

2022. Ostrzeganie i meldowanie o skażeniach to proces, w którym meldunki o uderzeniach BMR i zdarzeniach typu ROTA są przekazywane w systemie dowodzenia, a jednostki są ostrzegane o tych zagrożeniach. Zadania związane z ostrzeganiem i meldowaniem
o skażeniach realizowane są przez siły systemu wykrywania skażeń (SWS).

2023. Zbieranie, ocena i wymiana informacji w zakresie zagrożeń BMR jest znaczącym czynnikiem efektywności OPBMR. Meldunki NBC znacząco wpływają na decyzje podejmowane przez dowódców oraz prace sztabów w procesie planowania
i kierowania działaniami na wszystkich szczeblach dowodzenia.

2.5.3. System wykrywania skażeń

2024. SWS jest to zorganizowany układ elementów powiązanych wzajemnymi relacjami organizacyjno-technicznymi, przeznaczonych do zdobywania, gromadzenia, przetwarzania i analizy informacji o uderzeniach bronią jądrową, chemiczną
i biologiczną, a także o uwolnieniach środków promieniotwórczych, biologicznych
i chemicznych spowodowanych zdarzeniami innymi niż atak BMR, powstałych w ich wyniku skażeniach oraz potencjalnych źródłach tych zagrożeń.

2025. Celem działania SWS jest zapewnienie dowódcom i sztabom wszystkich szczebli dowodzenia informacji o wykrytych uderzeniach BMR, zdarzeniach typu ROTA,
a także o powstałych w ich wyniku skażeniach. Informacje te są niezbędne do :

1. ostrzegania i alarmowania wojsk;

2. planowania działań w warunkach użycia BMR oraz wystąpienia skażeń promieniotwórczych, chemicznych i biologicznych;

3. planowania i organizowania OPBMR.

2026. Do głównych zadań SWS należy:

1. meldowanie o wykrytych uderzeniach BMR oraz zdarzeniach typu ROTA wraz
   z określonymi strefami skażeń;

2. prognozowanie sytuacji skażeń i ostrzeganie zagrożonych wojsk;

3. ocena sytuacji skażeń oraz jej wpływu na działania wojsk;

4. gromadzenie oraz wymiana informacji pomiędzy komponentami sił połączonych oraz władzami i organizacjami zarówno wojskowymi jak i cywilnymi poszczególnych państw.

2027. Meldunki NBC (meldunki o użyciu BMR, o sytuacji skażeń oraz meldunki meteorologiczne) przesyłane są najszybszym dostępnym kanałem do wszystkich komponentów sił połączonych, które mogą być zagrożone uderzeniami BMR lub zdarzeniami typu ROTA. Szybkość i dokładność przesyłania tego typu danych powinna być wspierana przez systemy zautomatyzowanego przetwarzania informacji.

2028. W celu sprawnego działania SWS muszą być wyznaczone obszary i strefy odpowiedzialności:

1. strefa odpowiedzialności SWS - jest to obszar geograficzny, na którym ogniwo systemu wykrywania skażeń jest odpowiedzialne za zdobywanie, gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie informacji o uderzeniach BMR, zdarzeniach typu ROTA oraz powstałych w ich wyniku skażeniach, a także ostrzeganie wszystkich jednostek będących w rejonie zagrożenia. Strefy odpowiedzialności SWS są częścią składową obszaru odpowiedzialności SWS,

2. obszar odpowiedzialności SWS - jest to obszar zobrazowany geograficznie składający się z kilku stref odpowiedzialności. Na obszarze pokrywającym się
   z terytorium kraju system wykrywania skażeń jest odpowiedzialny za zdobywanie, gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie informacji o uderzeniach BMR, zdarzeniach typu ROTA oraz powstałych w ich wyniku skażeniach, a także ostrzeganie wszystkich jednostek będących w rejonie zagrożenia.

2029. W celu zbierania i oceny informacji o uderzeniach BMR, zdarzeniach typu ROTA oraz powstałych w ich wyniku skażeniach w ramach SWS funkcjonują na poszczególnych szczeblach dowodzenia następujące ogniwa analityczne:

• ośrodki analizy skażeń oddziałów; NBC Sub Collection Centres (NBC SCC);

• ośrodki analizy skażeń dowództw; NBC Collection Centres (NBC CC);

• strefowe ośrodki analizy skażeń; NBC Zone Control Centres (NBC ZCC);

• Centralny Ośrodek Analizy Skażeń; Area Control Centres (NBC ACC).

2.6. Ochrona przed skażeniami

2030. Indywidualna i zbiorowa ochrona przed skażeniami to zespół przedsięwzięć zmierzających do maksymalnego wykorzystania cech użytkowych indywidualnych
i zbiorowych środków ochrony przed skażeniami oraz właściwości ochronnych sprzętu bojowego, obiektów inżynieryjnych i terenu. Umożliwia przetrwanie lecz jednocześnie ogranicza swobodę operacyjną. W procesie planowania i kierowania należy uwzględnić ograniczenia wynikające z zastosowania odpowiednich środków indywidualnej i zbiorowej ochrony przed skażeniami.

2031. Celem oceny zagrożenia jest określenie prawdopodobieństwa użycia BMR lub wystąpienia skażeń TŚP. Czynniki, które mają decydujący wpływ na określenie stopnia zagrożenia to:

1. zagrożenie BMR - odpowiedzialność za określenie poziomu zagrożenia BMR spoczywa na dowódcy. Posiada on uprawnienia do dostosowania przyjętego poziomu zagrożenia do warunków panujących w jego strefie odpowiedzialności, bazując na własnych informacjach i ich ocenie w aktualnym miejscu i czasie.

2. zadanie - im pilniejsze i bardziej priorytetowe jest zadanie tym wyższy może być poziom zagrożenia, jednak przyjęcie zbyt wysokiego stopnia gotowości środków ochronnych może doprowadzić do spadku efektywności działań, co wpłynie na poziom wykonania zadania w określonym czasie.

3. rozmieszczenie stanu osobowego - przedsięwzięcia ochronne wspomagane przez właściwe rozmieszczenie stanu osobowego będą zmniejszać stopień ich podatności na zagrożenie skażeniami. Ukryty stan osobowy nie narażony na skażenie, może nie nosić środków ochrony skóry.

4. warunki meteorologiczne - temperatura i inne warunki atmosferyczne są podstawowymi czynnikami mającymi wpływ na przebywanie w Indywidualnych Środkach Ochrony Przed Skażeniami (ISOPS). Czas przebywania w ISOPS jest uzależniony od rodzaju środków ochronnych i charakteru wykonywanego działania. W warunkach niskich temperatur noszenie odzieży izolacyjnej może powodować problemy poprzez wzmożone pocenie w czasie wysiłku a następnie zamarzanie w czasie odpoczynku.

5. rodzaj wykonywanej pracy ma bezpośredni wpływ na obniżenie wydolności
   i efektywności działania. Im wyższa temperatura tym krótszy jest czas w którym możliwe jest wykonywanie ciężkiej pracy w ISOPS. Znaczny wysiłek fizyczny może powodować pojawienie się przypadków udarów cieplnych, szczególnie przy ograniczonym przyjmowaniu płynów.

2.6.1. Ochrona Indywidualna

2032. Indywidualna ochrona przed skażeniami to ochrona zapewniona osobom znajdującym się w środowisku skażonym substancjami promieniotwórczymi oraz bojowymi środkami trującymi lub biologicznymi poprzez wykorzystanie masek przeciwgazowych oraz izolacyjnych lub filtracyjnych środków ochrony skóry.

2033. Dla zapewnienia właściwego stopienia indywidualnej ochrony przed skażeniami żołnierze powinni być wyposażeni w ISOPS, indywidualne pakiety odkażające, pakiety radioochronne, zestawy medyczne. Jednocześnie, podczas planowania działań należy uwzględniać ograniczone zdolności ochronne powyższego wyposażenia
w stosunku do skażeń TSP. Narażenie na skutki oddziaływania BMR i TSP musi być ciągle monitorowane w celu zapewnienia odpowiedniego kierowania zabezpieczeniem medycznym oraz zapewnienia odpowiednich medycznych środków przeciwdziałania
i leczenia porażonych.

2.6.2. Ochrona zbiorowa

2034. Zbiorowa ochrona przed skażeniami to działalność zmierzająca do zapewnienia stanom osobowym takiej ochrony w warunkach skażeń, która zapewnia możliwość przebywania i realizacji zadań bez ISOPS.

2035. Celem systemów ochrony zbiorowej jest zapewnienie ciągłości działania
i funkcjonowania w warunkach zagrożenia BMR, organizacji wypoczynku i leczenia porażonych. Urządzenia ochrony zbiorowej łagodzą psychologiczne i fizjologiczne efekty wynikające z długotrwałego przebywania w ISOPS. Cel ten może być osiągnięty poprzez selektywne stosowanie poszczególnych rodzajów Zbiorowych Środków Ochrony Przed Skażeniami (ZSOPS) takich jak:

1. stałe zbiorowe środki ochrony przed skażeniami - to grupa ZSOPS składająca się
   z urządzeń, które nie są przewidywane do przemieszczenia. Dzieli się je na typ ciężki, średni i lekki. Obiekty typu ciężkiego i średniego mogą być wykorzystane
   w okresie działań wojennych jako stanowiska dowodzenia, zapewniają ochronę przed rakietami, bombami konwencjonalnymi i BMR przeciwnika. Obiekty typu lekkiego nie gwarantują ochrony przed rakietami i bombami konwencjonalnymi,
   a ich głównym celem jest ochrona ludzi przed rażącymi czynnikami BMR.
   Ze względu na ich charakter najczęściej nie są one dostępne dla ochrony wojsk poza obszarami państw NATO. Niemniej jednak urządzenia takie mogą być udostępniane siłom NATO przez państwo gospodarza, szczególnie w czasie działania w ramach jego wsparcia;

2. ruchome zbiorowe środki ochrony przed skażeniami - to grupa ZSOPS składająca się z takich systemów zbiorowej ochrony, które można instalować w urządzeniach (pojazdach) lądowych, morskich. Systemy te powinny umożliwiać korzystanie
   z nich w ruchu i na postoju. W niektórych przypadkach podstawowe możliwości mogą zostać zwiększone poprzez zastosowanie dodatkowych osłon. Wbudowane systemu ochrony na okrętach mogą zapewniać pełną ochronę dla wszystkich członków załóg, którzy nie muszą być narażeni na działanie skażeń;

3. przewoźne zbiorowe środki ochrony przed skażeniami (przystosowane do transportu - kontenerowe i namiotowe środki zbiorowej ochrony) to systemy ochronne, które mogą być rozstawione i zwijane, a następnie przewożone
   w zależności od potrzeb, jako samodzielne, niezależne, od instalacji w budynkach, obiektach przenośnych lub namiotach. Mogą one również znaleźć zastosowanie na okrętach nie wyposażonych w urządzenia ochronne.

2036. ZSOPS zapewniają odpowiednią ochronę w stosunku do skażeń atmosfery oraz częściowo w zależności od konstrukcji i umiejscowienia, także skażeniom powierzchniowym. Niemniej jednak dowódcy muszą być świadomi, że:

1. ograniczone możliwości wykrywania skażeń biologicznych mogą powodować opóźnienia w ocenie zagrożenia, a tym samym opóźniają wykorzystanie środków ochrony zabezpieczających przed nimi. Może to doprowadzić do sytuacji przedostawania się takich substancji do wnętrza obiektów ochronnych powodując wtórne źródła infekcji;

2. w przypadku wystąpienia zagrożeń skażeniami promieniotwórczymi własności ochronne ZSOPS są uzależnione warstwą połowicznego osłabienia promieniowania przez materiał urządzenia/obiektu ochronnego. Jest raczej mało prawdopodobne, że urządzenia przeznaczone do transportu będą zapewniać znaczący stopień ochrony;

3. urządzenia filtrowentylacyjne urządzeń/obiektów typu ZSOPS mogą nie zapewniać odpowiednich własności ochronnych przeciwko wysokim stężeniom toksycznych środków przemysłowych, które mogą między innymi wypierać tlen
   z atmosfery.

2.6.3. Możliwości ochrony sprzętu

2037. Ochrona sprzętu to przedsięwzięcia zmierzające do zabezpieczenia sprzętu przed rażącym działaniem BMR. Uwzględnia się przy tym:

1. odporność sprzętu na czynniki rażenia broni jądrowej;

2. zabezpieczenie sprzętu przed skażeniami promieniotwórczymi, biologicznymi
   i chemicznymi;

3. możliwość ciągłego wykonywania zadań przez załogi;

4. techniki adaptacyjne.

2038. Odporność sprzętu na czynniki rażenia broni jądrowej. Sprzęt powinien spełniać wymagania zapewniające jego funkcjonowanie w warunkach użycia broni jądrowej. Podstawowe parametry ochronne sprzętu powinny obejmować zabezpieczenie przed falą uderzeniową, promieniowaniem przenikliwym, cieplnym, impulsem elektromagnetycznym, wstrząsami sejsmicznymi. Zasadą jest, że sprzęt powinien być zaprojektowany tak, aby działać w warunkach w których jego obsługa jest w stanie przetrwać zachowując zdolność do efektywnego działania przez cały okres wykonywania zadania.

2039. Cały kluczowy sprzęt narażony na zagrożenia skażeniami powinien być odpowiednio zabezpieczany. Zabezpieczenia te powinny polegać na zastosowaniu odpornych materiałów, zabezpieczaniu połączeń, przeciwdziałaniu penetracji skażeń w głąb sprzętu oraz na eliminacji potencjalnych czynników mogących powodować uszkodzenia sprzętu podczas prowadzenia likwidacji skażeń.

2040. Obiekty, urządzenia i sprzęt powinny być przygotowane do zapewnienia stanom osobowym zdolność do pracy w ISOPS oraz ułatwienia realizacji procesu likwidacji skażeń w celu dalszej realizacji zadań.

2041. Możliwość użycia sprzętu w warunkach skażeń wymaga jego odpowiedniego przygotowania i prawidłowego wykorzystania. Aby to osiągnąć powinny być stosowane następujące wymagania:

1. trwałego skażenia powierzchni sprzętu można uniknąć jeśli wykorzysta się właściwości ochronne budynków, materiałów odpornych na działanie czynników chemicznych, maskowanie oraz poprzez zamykanie drzwi i włazów;

2. efekty impulsu elektromagnetycznego mogą być minimalizowane poprzez uszczelnianie połączeń, skracanie połączeń kablowych, wyłączanie i rozłączanie nie używanych urządzeń.

2.7. Ograniczenie zagrożenia skażeniami

2042. Ograniczenie zagrożenia skażeniami to działalność mająca na celu uniknięcie skażeń,
a w sytuacji ich wystąpienia ograniczanie narażenia, rozprzestrzeniania oraz ich likwidację.

2043. Skażenie jest to osadzanie się środków promieniotwórczych, biologicznych lub chemicznych na obiektach, obszarach, osobach lub przedmiotach, w formie zaabsorbowanej lub adsorbowanej. Skażenie może powstać bezpośrednio na skutek użycia BMR, zdarzeń typu ROTA lub pośrednio poprzez przeniesienie skażeń
z innych poprzednio skażonych obiektów i obszarów:

1. skażenia promieniotwórcze - substancje promieniotwórcze powstałe w wyniku uderzeń jądrowych lub radiacyjnych. Nie mogą zostać zneutralizowane. Ich aktywność ulega naturalnemu obniżeniu w czasie;

2. skażenia biologiczne - własność i trwałość poszczególnych środków biologicznych jest zróżnicowana. Światło słoneczne lub wysokie temperatury mogą powodować gwałtowny rozkład niektórych środków biologicznych, natomiast inne mogą przetrwać w tych warunkach długi okres czasu;

3. skażenia chemiczne - BST o charakterze stałym stanowią zagrożenie przy bezpośrednim kontakcie aż do momentu ich neutralizacji. Natomiast środki ciekłe zagrażają zarówno w bezpośrednim kontakcie jak również stwarzają zagrożenie wtórne ze względu na zjawisko parowania. Wiele substancji łatwo absorbuje ciekłe BST wywołując ciągłe zagrożenie powstające w wyniku desorpcji par środka. Trwałość skażeń chemicznych zależy od typu danego środka, jego stężenia, rodzaju skażonej powierzchni, temperatury oraz prędkości wiatru;

4. skażenia wtórne - każde działanie w terenie skażonym, które wywołuje powstawanie kurzu, pyłu lub par stwarza możliwość przenoszenia substancji niebezpiecznych wraz z wiatrem lub wodą. Podobne zagrożenia mogą powodować pozostałości
   i zanieczyszczenia powstające w procesie likwidacji skażeń.

2044. Ograniczenie zagrożenia skażeniami obejmuje działania ochronne realizowane przed wystąpieniem oraz po wystąpieniu skażeń.

2.7.1. Działania ochronne podejmowane przed wystąpieniem skażeń

2045. Działania ochronne podejmowane przed wystąpieniem skażeń to działalność mająca na celu maksymalne ograniczenie prawdopodobieństwa porażenia wojsk przez BMR, zdarzenia typu ROTA oraz zmniejszenie skutków ich ewentualnego użycia. Obejmują one:

1. wykorzystanie właściwości ochronnych infrastruktury;

2. maskowanie;

3. wykorzystanie właściwości ochronnych terenu;

4. rozśrodkowanie;

5. pozorowanie (mylenie);

6. zraszanie okrętów wodą;

7. utrzymywanie rezerw i środków zastępczych.

2046. Umocnione schrony, budynki i pomieszczenia bojowe okrętów stanowią dobrą ochronę przed skażeniami. Użycie innych osłon zbudowanych z podręcznych materiałów jest przydatne, gdyż pozwala na uzyskanie częściowej ochrony
i uniknięcia bezpośredniego oddziaływania większości skażeń. Należy jednak pamiętać że osłony tego typu powinny zostać usunięte natychmiast po zakończeniu opadania substancji skażającej, aby ograniczyć ryzyko wystąpienia skażeń wtórnych.

2047. Maskowanie, wykorzystanie ukryć, rozśrodkowanie, pozorowanie to działania pozwalające na uniknięcie wykrycia przez przeciwnika, co zmniejsza ryzyko narażenia na użycie przez niego BMR lub TŚP. Zastosowanie maskowania oraz wykorzystanie ukryć w celu ograniczenia i zminimalizowania zagrożenia jest trudniejsze do wykonania niż użycie w tym celu schronów.

2048. Zraszanie okrętów wodą realizowane jest przez wykorzystanie systemów umożliwiających, przy użyciu wody, usunięcie skażeń z powierzchni statków. Przyczynia się również do zmniejszenia zagrożenia powstania skażeń wtórnych.

2049. Utrzymywanie rezerw i środków zastępczych oraz zapewnienie odpowiedniej zdolności bojowej wojsk realizowane jest poprzez planowanie oraz ocenę skutków użycia przez przeciwnika BMR w celu jak najsprawniejszej wymiany skażonego sprzętu i personelu.

2.7.2. Działania ochronne podejmowane po wystąpieniu skażeń

2050. Działania ochronne podejmowane po wystąpieniu skażeń to działanie zmierzające do unikania wszelkich zagrożeń związanych z użyciem BMR, zdarzeń typu ROTA,
a szczególnie możliwości skażenia wojsk i sprzętu. Obejmują one: unikanie skażeń, kontrolę rozprzestrzeniania się skażeń, ograniczanie narażenia na działanie BMR
i zdarzeń typu ROTA oraz likwidację skażeń.

2051. Unikanie skażeń to działania realizowane poprzez oznakowanie terenu skażonego, kontrolę ruchu wojsk, wyznaczanie dróg obejścia oraz wycofywanie wojsk
z obszarów skażonych.

2052. Kontrola rozprzestrzeniania się skażeń to działania realizowane poprzez ograniczanie ruchu wojsk w skażonych rejonach lub w ich pobliżu, izolowanie skażeń, izolacja wojsk w obszarach skażonych biologicznie, postępowanie z odpadami promieniotwórczymi, biologicznymi i chemicznymi.

2053. Ograniczanie narażenia na działanie BMR i zdarzeń typu ROTA to działania realizowane poprzez kontrolę napromienienia, ewidencję danych o napromienieniu
i skażeniu wojsk, rotację sił.

2054. Likwidacja skażeń jest procesem mający na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobom, obiektom i rejonom poprzez usunięcie z nich substancji promieniotwórczych, absorpcję, niszczenie, neutralizację lub usuwanie środków, biologicznych lub chemicznych skażających powierzchnie lub znajdujących się w ich pobliżu. Likwidacja skażeń może przybierać formę pasywną (bierną) lub aktywną (czynną) odzwierciedlając wymagania sytuacji operacyjnej.

2055. Bierna likwidacja skażeń wykorzystuje zjawisko naturalnego, stopniowego obniżania się poziomu skażeń wraz z upływem czasu pod wpływem warunków meteorologicznych, bez oddziaływania środków chemicznych lub mechanicznych. Stopień skażenia promieniotwórczego zależy od czasu półrozpadu izotopu, który jest wielkością stałą. W przypadku skażeń biologicznych i chemicznych obniżenie stopnia zagrożenia zależy od wrażliwości substancji skażającej na warunki atmosferyczne takie jak naświetlanie, temperatura, opady atmosferyczne i wiatry. Proces ten jest czasochłonny, jednak nie wymaga on angażowania wojsk i środków do likwidacji skażeń. Obiekty pozostawione do biernego odkażania powinny być izolowane
i oznakowane jako niebezpieczne.

2056. Aktywna likwidacja skażeń jest prowadzona w wypadku, kiedy skażenia mogą doprowadzić do znacznego obniżenia potencjału bojowego wojsk. Polega ona na usunięciu lub redukcji substancji promieniotwórczych. Usunięciu, redukcji lub neutralizacji substancji chemicznych i biologicznych ze skażonego personelu lub sprzętu poprzez wykorzystanie procesów chemicznych lub mechanicznych. Likwidacja skażeń jest procesem, który w celu odniesienia określonego skutku musi być przeprowadzona tak szybko jak to jest tylko możliwe.

2057. Likwidacja skażeń dzieli się na cztery rodzaje: natychmiastową, operacyjną, częściową, oraz całkowitą.

1. natychmiastowa likwidacja skażeń jest prowadzona w celu zminimalizowania strat i zachowania życia skażonych ludzi, a także ograniczanie przenoszenia skażeń. Jest ona prowadzona przez pojedynczych żołnierzy bezpośrednio po skażeniu. Może obejmować likwidację skażeń części umundurowania lub wyposażenia;

2. operacyjna likwidacja skażeń jest prowadzona w celu umożliwienia prowadzenia dalszych działań, zmniejszenia zagrożenia kontaktowego, wyeliminowania konieczności lub skrócenia czasu noszenia indywidualnych środków ochrony. Operacyjna likwidacja skażeń jest prowadzona przez pojedynczych żołnierzy lub pododdziały. Jest ograniczona do części wyposażenia, uzbrojenia i sprzętu oraz terenu istotnego dla działania wojsk. Może obejmować także pojedynczych żołnierzy w zakresie większym niż w ramach natychmiastowej likwidacji skażeń;

3. częściowa likwidacja skażeń jest prowadzona w celu obniżenia poziomu skażeń umożliwiając wykonywanie zadań. Polega na częściowym lub całkowitym usunięciu skażeń ze sprzętu lub/i wojsk;

4. całkowita likwidacja skażeń jest prowadzona przez jednostki (pododdziały) z/lub bez zewnętrznego wsparcia w celu obniżenia stopnia skażenia ludzi, uzbrojenia, wyposażenia, środków materiałowych lub obszarów roboczych do możliwie najniższego poziomu, umożliwienia zdjęcia części lub całości indywidualnych środków ochrony i prowadzenia działań z minimalnymi ograniczeniami.

2058. Zasady prowadzenia likwidacji skażeń:

1. tak szybko jak to możliwe - im szybciej przystąpi się do likwidacji skażeń tym mniejsza część substancji skażającej ulegnie adsorpcji na powierzchni sprzętu. Ułatwi to przebieg procesu likwidacji skażeń, zwiększy jego efektywność oraz zmniejszy czas jego trwania. W rezultacie przyspieszy to możliwość obniżenia stopnia ochrony personelu i odtworzenia zdolności bojowej;

2. tylko to co niezbędne - proces likwidacji skażeń nakłada duże wymagania zarówno w sensie uruchamianych środków jak i czasu. W związku z tym jedynie elementy o kluczowym znaczeniu dla prowadzonej operacji poddaje się procesowi likwidacji skażeń;

3. tak blisko do skażeń jak tylko możliwe - likwidacja skażeń powinna być prowadzona tak blisko skażonych rejonów jak tylko z taktycznego punktu widzenia jest to możliwe, zarówno w celu zminimalizowania rozprzestrzeniania się skażeń jak i unikania zbędnego przemieszczania elementów ugrupowania
   o kluczowym znaczeniu dla realizacji zadania;

4. priorytety - priorytety likwidacji skażeń zasobów wojskowych powinny być określone przez dowódcę tak, aby zoptymalizować cele operacyjne.

2059. Obiekty stałe. Działania prowadzone w obiektach typu bazy lotnicze lub obiektach portowych mogą ograniczać zakres koniecznych do stosowania przedsięwzięć unikania, takich jak: rozśrodkowanie i ukrywanie sprzętu na szerszą skalę. Jeśli informacje z rozpoznania potwierdzą istnienie stref skażonych w powyższych obiektach, dowódca powinien ocenić powstałą sytuację. Czynniki, które powinny być rozważone to zagrożenie wojsk, spadek tempa pracy w ISOPS oraz wymagania wynikające z długotrwałości procesu odkażania przed przemieszczeniem się do stref nieskażonych. Gdy jest to możliwe nieskażone pojazdy oraz samoloty wykonujące zadanie powinny być przedyslokowane, tak aby umożliwić ich działanie z rejonów nieskażonych. Jeśli bazy lotnicze zostaną skażone, dowódca może być zmuszony do skierowania samolotów w inne miejsca lub działać z rozproszonych baz nieskażonych (lotniska zapasowe).

2.8. Medyczna ochrona przed bronią masowego rażenia i zdarzeniami typu ROTA

2060. Zabezpieczenie medyczne realizowane w warunkach skażeń składa się z czterech komponentów: profilaktyka medyczna, medyczne środki zapobiegawcze, leczenie porażonych w warunkach skażeń, ewakuacja porażonych.

2061. Profilaktyka medyczna. W procesie podejmowania decyzji dowódcy muszą uwzględniać zalecenia specjalistów służb medycznych dotyczące działań profilaktycznych i prewencyjnych (szczepienia, podawanie lekarstw) jak również stosowania innych środków, na przykład środków do ochrony skóry.

2062. Medyczne środki zapobiegawcze. Celem realizacji środków zapobiegawczych jest ograniczenie skutków użycia BMR oraz zdarzeń typu ROTA i polegają na:

1. skrupulatnym przestrzeganiu zasad higieny podczas działań;

2. profilaktyce przeciwko przewidywanym zagrożeniom uderzeniami BMR
   i zdarzeniami typu ROTA;

3. szczepieniach ochronnych po uderzeniach z jednoczesnym zastosowaniem antybiotyków;

4. ograniczeniu przemieszczania, rozpoznaniu oraz obserwacji bezpośrednich
   i pośrednich ofiar chorób zakaźnych.

2063. Leczenie porażonych w warunkach skażeń. Leczenie porażonych (z uwzględnieniem rannych od konwencjonalnych środków rażenia) może być kontynuowane
w warunkach skażeń. Może to być osiągnięte poprzez rozmieszczenie obiektów medycznych wewnątrz ukryć w celu zabezpieczenia ich przed oddziaływaniem ogniowym przeciwnika oraz bezpośrednim skażeniem. Zastosowanie zbiorowych środków ochrony przed skażeniami umożliwi uniknięcie oddziaływania par BST oraz skażeń wtórnych podczas wchodzenia i opuszczania tych obiektów. Wykorzystanie ukryć jest również niezbędne w celu zabezpieczenia nieskażonych zapasów medycznych, żywnościi płynów. Ze strefy skażeń porażeni powinni być transportowani do strefy nieskażonej w specjalnych workach z systemem dostarczania powietrza.

2064. Ewakuacja porażonych. Porażeni w wyniku uderzeń BMR, zdarzeń typu ROTA wymagają specjalnej opieki medycznej w czasie ewakuacji. Dodatkowo porażeni przez klasyczne środki rażenia wymagają zastosowania odpowiednich środków ochronnych w czasie ewakuacji przez rejony skażone. Dokładna likwidacja skażeń musi być prowadzona wobec wszystkich porażonych.

2.9. Zabezpieczenie realizacji przedsięwzięć obrony przed bronią masowego rażenia

2.9.1. Możliwości sprzętu obrony przed bronią masowego rażenia

2065. Do realizacji przedsięwzięć OPBMR niezbędny jest specjalistyczny sprzęt wojsk chemicznych. Należy dążyć do minimalizowania uszkodzeń sprzętu w wyniku oddziaływania BMR i TŚP. Konstrukcja urządzeń technicznych powinna uwzględniać ograniczenia wynikające z konieczności stosowania ISOPS.

2066. W skład ISOPS zalicza się :

1. sprzęt dozymetryczny;

2. maskę przeciwgazową i odzież ochronną;

3. środki do udzielania pierwszej pomocy;

4. indywidualne pakiety do likwidacji skażeń.

2067. Sprzęt chemiczny pododdziału przeznaczony jest do:

1. rozpoznania skażeń, alarmowania, ostrzegania i meldowania o obecności skażeń pochodzących od BMR i TŚP;

2. zapewnienia zbiorowej ochrony przed skażeniami;

3. wykonania natychmiastowej i operacyjnej likwidacji skażeń w zależności do potrzeb w celu wykonania zadania.

2068. Możliwości sprzętu wojsk chemicznych zapewniają:

1. wykrywanie, alarmowanie, ostrzeganie i meldowanie o uderzeniach BMR oraz zdarzeniach typu ROTA;

2. rozpoznania skażeń, identyfikacji i monitoringu;

3. pobieranie oraz transport próbek skażonych;

4. prowadzenie likwidacji skażeń.

2069. Wyposażenie do szkolenia i symulacji. Sprzęt OPBMR stanowią również symulatory oraz inny sprzęt szkoleniowy umożliwiający regularny proces szkolenia i treningu
w celu podwyższenia i utrzymania właściwego stopnia gotowości do działania
w warunkach uderzeń BMR i zdarzeń typu ROTA. Sprzęt i wyposażenie szkoleniowe powinno odzwierciedlać potrzeby operacyjne i możliwości sprzętu bojowego.

2.9.2. Szkolenie z obrony przed bronią masowego rażenia

2070. Celem szkolenia z OPBMR jest przygotowanie dowództw, sztabów i wojsk do przetrwania i kontynuowania działań w warunkach zagrożenia i użycia BMR oraz wystąpienia zdarzeń typu ROTA podczas wykonywania zadań w ramach narodowych, sojuszniczych i wielonarodowych operacjach połączonych. Założony cel należy osiągnąć poprzez systematyczne doskonalenie indywidualnych i zespołowych umiejętności dowódców, sztabów i całych jednostek oraz specjalistów obrony przed bronią masowego rażenia i wojskowej służby zdrowia z OPBMR.

2071. Szkolenie z OPBMR powinno być realizowane jako jedno z zagadnień całościowego szkolenia na wszystkich szczeblach dowodzenia. Dowódcy, sztaby i wojska powinni szkolić się w zakresie procedur OPBMR wraz ze standardowymi procedurami operacyjnymi podczas ćwiczeń. Ponadto w czasie ćwiczeń i treningów należy uwzględniać zagrożenia i użycia BMR oraz wystąpienia zdarzeń typu ROTA.

2072. W celu integracji przedsięwzięć OPBMR epizody z BMR i TŚP powinny być planowane i realizowane w ćwiczeniach narodowych, sojuszniczych
i wielonarodowych na wszystkich szczeblach dowodzenia. Odpowiednie szkolenie
i ćwiczenia są kluczowe do integracji z państwami nie będącymi członkami NATO
w celu uzyskania niezbędnych zdolności do prowadzenia wspólnych przedsięwzięć OPBMR.

2.9.3. Ocena możliwości w zakresie obrony przed bronią masowego rażenia

2073. Planowanie oraz organizowanie przedsięwzięć OPBMR w siłach połączonych zależy od kompetencji poszczególnych państw. Jednak ogólne zdolności do prowadzenia przedsięwzięć OPBMR powinny umożliwić realizację zadań OPBMR przez całość sił połączonych.

2074. Prowadzona ocena zdolności realizacji przedsięwzięć OPBMR w siłach połączonych musi być dokonywana przy zachowaniu osiągnięcia celu OPBMR, czyli ochrony wojsk przed ewentualnymi uderzeniami BMR i zdarzeniami typu ROTA, tak aby były zdolne wykonać zadanie i zachować swobodę działania.

2.9.4. System łączności i informatyki OPBMR

2075. System łączności i informatyki zajmuje się przetwarzaniem i dystrybucją informacji oraz zapewnia dowódcy zdolność zarządzania dostępnymi informacjami. Fakt użycia BMR lub zdarzenia typu ROTA powodują generowanie bardzo dużej ilości meldunków. Dane o tego typu wydarzeniach są generowane zarówno przez źródła informacji (urządzenia, obserwatorów, patrole i posterunki, inne elementy) jak
i dodatkowe dane są wytwarzane w momencie analizowania i oceny wcześniej zebranych danych oraz w czasie ich zbierania w systemie wykrywania skażeń sił zbrojnych. Gdy jest to tylko możliwe system łączności i informacji OPBMR powinien być zintegrowany z całym zautomatyzowanym systemem informatycznym. Zapewni to szybkie przekazywanie danych i zredukuje zjawisko powielania informacji.

2076. Symulacje. System łączności i informacji sił połączonych umożliwia również takie przetwarzanie danych o zagrożeniach BMR i funkcjonowaniu SWS, że umożliwia to stworzenie symulacji zaistniałych zjawisk. Pozwala to na proste, szybkie i realistyczne przedstawienie możliwości szkolenia wojsk.

3. ORGANIZOWANIE OBRONY PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAŻENIA

3.1. Wprowadzenie

3001. Rozdział zawiera informacje dotyczące planowania OPBMR. Wypracowanie właściwej decyzji przez dowódcę wymaga rozważenia oraz określenia możliwości użycia przez przeciwnika BMR oraz zagrożenia TŚP podczas działań operacyjnych.
W procesie planowania sztab musi uwzględniać zasady oraz przedsięwzięcia OPBMR.

3.2. Planowanie obrony przed bronią masowego rażenia

3002. W wytycznych dla podległych dowódców umieszcza się informacje dotyczące zachowania równowagi pomiędzy osiąganiem nakazanych priorytetów podczas prowadzenia działań operacyjnych i unikaniem zagrożeń pochodzących od BMR. Może zaistnieć potrzeba koordynacji w tym zakresie działań pomiędzy poszczególnymi komponentami narodowymi, państwem-gospodarzem, które będą ukierunkowane na minimalizowanie narażenia stanu osobowego i sprzętu.

3003. Możliwości poszczególnych komponentów wydzielonych do realizacji zadań na obszarze działań połączonych mogą znacznie różnić się w zakresie OPBMR ze względu na zróżnicowaną dostępność i sposób przygotowania sił i środków do wykonania zadań.

3004. W działaniach operacyjnych należy liczyć się z potrzebą rozszerzenia zakresu realizacji zadań OPBMR poza siły zbrojne. Ponadto, w celu koordynacji zadań zabezpieczenia logistycznego poszczególnych przedsięwzięć OPBMR pomiędzy komponentami sił połączonych, narodowymi elementami wsparcia oraz państwem gospodarzem powinno zostać utworzone wielonarodowe połączone centrum logistyczne, które będzie wspierało działania komórki logistycznej sztabu sił połączonych - J4.

3005. W sytuacji znacznego zagrożenia BMR lub zdarzeniami typu ROTA może zaistnieć potrzeba posiadania większej liczby specjalistów OPBMR. W tym celu komórka OPBMR realizująca swoje zadania w strukturach komórki operacyjnej J3 sztabu sił połączonych powinna posiadać wykazy specjalistów OPBMR, którzy mogą wspierać działania w tym zakresie.

3006. Możliwość powstania w środowisku skażeń masowych śmiertelnych porażeń będzie komplikowało procedury grzebania zwłok. Decyzje dotyczące grzebania zwłok
w specjalnie przygotowanych miejscach rozmieszczonych na obszarze działań połączonych lub ich transport do zainteresowanego państwa będą prawdopodobnie podejmowane na szczeblu strategicznym.

3007. W celu przeciwdziałania skutkom zagrożeń pochodzącym od BMR powinny być podjęte decyzje dotyczące podawania (w odpowiednim czasie i zgodnie z zasadami ich użycia) profilaktycznych i zapobiegawczych środków medycznych jako elementu wstępnego leczenia.

3008. Każde z państw posiada wypracowany przez siebie sposób podejścia do zagrożeń BMR oraz odpowiednio do tego celu przygotowane siły i środki. W związku z tym należy dążyć do wprowadzania postanowień wynikających z porozumień standaryzacyjnych oraz publikacji państw NATO oraz traktowania ich jako wspólnej podstawy do dalszych działań przez różnorodne komponenty sił połączonych.

3.3. Rozpoznanie wojskowe

3009. Informacyjne przygotowanie pola walki (IPB). W obszarze działań połączonych niezbędne jest posiadanie aktualnych informacji dotyczących zagrożeń BMR oraz TŚP. Osiągane jest to w procesie informacyjnego przygotowania pola walki, który rozpoczyna się przed lub równocześnie z prowadzeniem analizy zadania i jest uwzględniany we wszystkich etapach procesu planowania operacyjnego. W ramach informacyjnego przygotowania pola walki opracowany zostaje model zdarzeń, który stanowi podstawę do dalszego planowania działań rozpoznawczych i operacyjnych. Obejmuje on ocenę zagrożeń w obszarze działań połączonych, stan gotowości wojsk własnych, analizę terenu oraz ocenę sytuacji meteorologicznej.

3010. Prowadzenie oceny zagrożenia od BMR oraz zdarzeń typu ROTA jest procesem ciągłym pozwalającym określić poziom zagrożenia oraz możliwości wojsk przeciwdziałania się zagrożeniom. Realizowana jest poprzez prowadzenie rozpoznania zagrożonych obszarów, kontrolę skażeń przy jednocześnie zachowanej zdolności do prowadzenia działań operacyjnych. Znacznie większe ryzyko prowadzenia działań operacyjnych istnieje w rejonach zagrożonych skażeniami pochodzącymi od TŚP. Ich unikanie nie zawsze będzie możliwe, chociażby ze względu na konieczność potrzeby realizacji określonych zadań w takich rejonach. Będzie to miało szczególne znaczenie w prowadzeniu operacji reagowania kryzysowego. Sposoby określania ogólnego poziomu zagrożenia BMR i przyjmowania w stosunku do tego odpowiednich środków zapobiegawczych oraz sposoby ich wprowadzania w obszarze działań połączonych są określone w oddzielnych dokumentach.

3.4. Przygotowanie oceny prowadzenia działań operacyjnych

3011. Zadania i przedsięwzięcia OPBMR muszą być uwzględniane w całym procesie planowania operacyjnego jeśli tylko istnieje jakiekolwiek ryzyko, że siły połączone mogą realizować swoje zadania w warunkach zagrożenia BMR lub TŚP.

3012. Środek ciężkości i punkty decydujące. Najistotniejszą rzeczą w procesie oceny sytuacji jest zidentyfikowanie środków ciężkości i punktów decydujących zarówno wojsk własnych, jak i przeciwnika z uwzględnieniem zadań i przedsięwzięć OPBMR. Realizowane jest to w celu określenia:

1. możliwych konsekwencji uszkodzenia infrastruktury z BMR oraz obiektów z TŚP podczas ataku na środek ciężkości i punkty decydujące przeciwnika;

2. sytuacji, która może spowodować użycie przez przeciwnika BMR podczas osiągania przez siły połączone powodzenia podczas opanowywania jego środka ciężkości;

3. wrażliwych punktów środka ciężkości i punktów decydujących wojsk własnych na oddziaływanie BMR przeciwnika i uwolnienie TŚP oraz przedsięwzięć, których realizacja zapewni odpowiednią ochronę wojsk własnych.

3013. W celu utrzymania założonego tempa prowadzenia działań operacyjnych należy uwzględnić potencjalny wpływ użycia BMR na linie operacyjne, które łączą wyznaczone w czasie i przestrzeni punkty decydujące. Należy je tak wybrać, aby zagrożenia od BMR oraz TŚP nie powodowały konieczności zmiany ich przebiegu.

3014. Określenie głównego wysiłku zapewnia skupienie uwagi na działaniu, które dowódca uważa za najbardziej istotne w celu osiągnięcia założonych celów operacji. Znajomość przez podległych dowódców głównego wysiłku pozwala im na podejmowanie szybkich i stosownych do powstałej sytuacji działań również w sytuacjach związanych z użyciem BMR, a szczególnie w przypadku jej pierwszego użycia.

3015. Kolejność działań, etapy ich prowadzenia oraz przerwy w ich prowadzeniu. Aspekt prowadzenia działań w warunkach zagrożenia BMR będzie wywierał zasadniczy wpływ na kolejność oraz etapy ich prowadzenia, gdy siły połączone nie będą posiadały odpowiednich możliwości w zakresie OPBMR lub kiedy będą one działać
w osłabionym składzie. Dlatego podczas przerwy w prowadzonych działaniach operacyjnych należy przeprowadzić analizę możliwości w zakresie OPBMR, które zapewniłyby komponentom sił połączonych ochronę przed skutkami użycia BMR.

3016. Proces oceny sytuacji. Proces oceny sytuacji stanowi najistotniejszy element planowania działań operacyjnych. Dlatego też wszystkie zagadnienia dotyczące OPBMR powinny stanowić integralną część procesu oceny sytuacji realizowanego przez dowódcę.

3.4.1. Powstanie planu operacji

3017. Plan operacji powinien zawierać główny wysiłek oraz linie operacyjne, które zostały sprecyzowane w procesie oceny sytuacji. Obejmuje on również zamiar prowadzenia działań operacyjnych oraz zamiar dowódcy.

3018. Zamiar prowadzenia działań operacyjnych służy do poinformowania zarówno przełożonych jak i podwładnych o podjętym sposobie działania w celu osiągnięcia celów operacji również w warunkach oddziaływania BMR i TŚP. Zamiar dowódcy oraz główny wysiłek prowadzonych działań stanowią zasadniczy sposób komunikowania się dowódcy z przełożonymi i podwładnymi.

3019. Zamiar dowódcy określa stan końcowy operacji w nawiązaniu do czynników mających wpływ na wykonanie nakazanych zadań. Dla każdego zadania dowódca określa co powinno zostać osiągnięte oraz przedstawia sposób działania sił połączonych w przypadku konieczności realizacji zadań w środowisku skażeń.
W przypadku, gdy ryzyko prowadzenia działań operacyjnych w środowisku skażeń będzie duże, celowym jest wydanie wytycznych, które w sposób jednoznaczny zapewnią utrzymanie równowagi pomiędzy priorytetami realizacji nakazanych zadań.

3020. Rozkaz operacyjny jest końcowym efektem całego procesu planowania operacyjnego. Zawiera on pięć głównych punktów, tj. sytuację, zadanie, realizację, zabezpieczenie logistyczne, dowodzenie i łączność.

3.4.2. Standardowe procedury operacyjne

3021. Standardowe procedury operacyjne (SOP) dostarczają cennych wytycznych
w odniesieniu do przyjętego i uzgodnionego działania w szczególnych warunkach, gdy brak jest jakichkolwiek innych wskazówek w tym zakresie. Idealnym rozwiązaniem byłoby opracowanie w ogólnym zarysie stałych procedur działania, które nie wymagałyby żadnych zmian w odniesieniu do działań prowadzonych
w środowisku skażeń. Jednakże często procedury te będą wymagać uzupełnienia
o dodatkowe informacje. Dokładna ilość informacji dotyczącej OPBMR, która będzie zawarta w ogólnych specjalistycznych procedurach działania będzie każdorazowo określana w poszczególnych komponentach sił zbrojnych, w zależności od różnorodnych okoliczności i potrzeb w tym zakresie.

3022. Ogólne i specjalistyczne stałe procedury działania powinny być systematycznie uaktualniane, a ich znajomość okresowo sprawdzana podczas szkoleń, ćwiczeń
i sprawdzianów w warunkach symulacji użycia BMR lub zdarzeń typu ROTA.

3.5. Warunki prowadzenia działań operacyjnych

3023. Dowódca wraz ze sztabem powinien dokonać oceny wpływu zagrożeń pochodzących od BMR i TŚP na możliwość prowadzenia działań operacyjnych oraz w ramach informacyjnego przygotowania pola walki w zakresie OPBMR.

3024. Działania na lądzie. Działania prowadzone na lądzie obejmują manewr, wsparcie ogniowe, osłonę dróg komunikacyjnych, użycie lotnictwa wojsk lądowych, zapewnienie swobody manewru oraz zabezpieczenie logistyczne. Charakterystyczną cechą, która wyróżnia działania prowadzone na lądzie od działań prowadzonych na morzu i w powietrzu jest utrzymanie odpowiedniego tempa działań poprzez zapewnienie sobie swobody manewru, który może być znacznie ograniczony
w przypadku użycia broni masowego rażenia. Prowadzenie działań w środowisku skażeń będzie wiązało się również z koniecznością ponoszenia przez wojska lądowe większego wysiłku fizycznego spowodowanego potrzebą długotrwałego przebywania w indywidualnych środkach ochrony przed skażeniami, co sprawi, że będą one bardziej wrażliwe na oddziaływanie przeciwnika. Należy dążyć do nadania priorytetu środkom rażenia, które w kontekście prowadzenia działań głębokich będą miały za zadanie zniszczenia w pierwszej kolejności środków zdolnych do przenoszenia BMR. Do działań, które mogą w znacznym stopniu zmniejszyć wrażliwość wojsk lądowych na oddziaływanie broni masowego rażenia należy zaliczyć rozśrodkowanie wojsk, budowę ukryć i schronów, wykorzystanie infrastruktury terenowej, utrzymywanie tempa działań oraz wykorzystanie czynnika zaskoczenia.

3025. Działania na morzu. Operacje morskie obejmują prowadzenie działań nawodnych, podwodnych, w przestrzeni powietrznej nad morzem, desantowych, utrzymywania szlaków wodnych i zagród minowych. Okręty są w stanie przeciwdziałać niebezpieczeństwu skażeń BMR poprzez wykorzystanie systemów zbiorowej ochrony (schronów okrętowych) oraz systemów spłukiwania. Załogi okrętów wykonujące działania na odkrytych stanowiskach bojowych (SB) mogą wchodzić i wychodzić
z obiektu zbiorowej ochrony przed skażeniami przez śluzę powietrzną i komory likwidacji skażeń. Należy wziąć pod uwagę fakt, że okręty będą bardziej wrażliwe na oddziaływanie skażeń powstałych w wyniku broni masowego rażenia lub uwolnienia toksycznych środków przemysłowych w porcie lub blisko wybrzeża morskiego. Wyposażenie okrętów w detektory skażeń oraz w systemy wsparcia dowodzenia
w zakresie zbierania i przetwarzania informacji o skażeniach przyczyni się w znaczny sposób do właściwej oceny sytuacji w obszarze prowadzonych działań operacyjnych.

3026. Działania w powietrzu. Operacje powietrzne obejmują następujące rodzaje operacji: operacje o uzyskanie przewagi w powietrzu, operacje przeciw siłom naziemnym, strategiczne operacje powietrzne oraz powietrzne operacje wsparcia. Skażenie statków powietrznych w bazie może w znaczny sposób zmniejszyć ich gotowość bojową oraz wydłużyć czas ich ponownego użycia do wykonania zadań. Szczególne środki zapobiegawcze powinny być również zastosowane przez personel statku powietrznego, gdyż realizacja zadań w warunkach skażeń przyczyni się w znaczny sposób do obniżenia zdolności bojowej zarówno sprzętu jak i samego personelu.

3027. Działania w obszarze tyłowym oraz na liniach komunikacyjnych. Punkty rozładunku (porty morskie, porty lotnicze, stacje kolejowe) przez które wojska i zapasy będą dostarczane do obszaru działań połączonych są wybierane przez państwa, które wydzielają komponenty dla sił połączonych. Natomiast do kompetencji dowódcy strategicznego należy wybranie wysuniętego (pośredniego) rejonu ześrodkowania,
z którego nastąpi przemieszczenie sił połączonych do obszaru działań połączonych oraz wydanie wytycznych w zakresie ich rozmieszczenia oraz odtwarzania
i zachowania zdolności do prowadzenia działań. Dowódca sił połączonych oraz dowódcy poszczególnych komponentów dokonują wyboru rejonu ześrodkowania rozmieszczonego w pobliżu obszaru działań połączonych, stosownie do posiadanych kompetencji. Rejony te wraz z występującymi między nimi liniami komunikacyjnymi powinny być tak wybrane, aby znajdowały się poza zasięgiem bezpośredniego oddziaływania przeciwnika oraz miały zapewnioną ochronę. Zapewnienie ochrony punktowi rozładunku i pośredniemu rejonowi ześrodkowania od zdarzeń związanych
z użyciem broni masowego rażenia należy do kompetencji dowódcy szczebla strategicznego, który realizuje to zadanie w ścisłej współpracy z przedstawicielami państw wydzielających kontyngenty dla sił połączonych oraz dowódcą sił połączonych. Zapewnienie ochrony w rejonie ześrodkowania oraz na liniach komunikacyjnych należy do kompetencji dowódcy sił połączonych i powinno być krytycznym czynnikiem w całym procesie planowania operacyjnego oraz podczas przygotowywania planu OPBMR.

3.6. Czynności planistyczne dowództwa sił połączonych w zakresie obrony przed bronią masowego rażenia

3028. Zadania, którym siły połączone będą musiały sprostać oraz środowisko, w którym przyjdzie im je realizować będą narzucały strukturę organizacyjną sztabu oraz zakres czynności niezbędnych do wykonania. Jeśli w wyniku przeprowadzonej oceny sytuacji będzie istniało ryzyko prowadzenia przez siły połączone działań w warunkach skażeń to w pracach sztabu, muszą być uwzględniane każdorazowo czynności
w zakresie planowania, organizowania i realizowania przedsięwzięć obrony przed bronią masowego rażenia. Za organizowanie i koordynowanie przedsięwzięć OPBMR będzie odpowiedzialne dowództwo sił połączonych. Poszczególne zagadnienia dotyczące OPBMR, które należą do kompetencji określonych komórek organizacyjnych sztabu oraz będą przez nie rozpatrywane zarówno na etapie planowania działań, jak również podczas ich realizacji zostały przedstawione poniżej.

3.6.1. Komórka operacyjna

3029. Komórka operacyjna jest podstawową jednostką organizacyjną sztabu poprzez którą dowódca sił połączonych kieruje działaniami zapewniając jedność wysiłku w zakresie realizacji zadań oraz skuteczne użycie posiadanych sił i środków. Przedsięwzięcia OPBMR muszą być realizowane przez komponenty sił połączonych zarówno w czasie przemieszczenia i zajmowania nakazanych rejonów jak i w czasie prowadzenia działań operacyjnych, gdy istnieje jakiekolwiek zagrożenie BMR lub TŚP. Ponadto komórka ta jest odpowiedzialna za:

1. opracowanie i dystrybucję dyrektyw i rozkazów;

2. zapewnienie właściwego przemieszczenia, rozmieszczenia i ochrony stanowiska dowodzenia sił połączonych;

3. określenie struktury organizacyjnej i zadań sił połączonych z uwzględnieniem zadań obrony przed bronią masowego rażenia oraz potrzeb w zakresie sił
   i środków niezbędnych do ich realizacji;

4. opracowanie zasad użycia sił połączonych w celu przeciwdziałania zagrożeniom od broni masowego rażenia przeciwnika;

5. planowanie działań operacyjnych ze szczególnym uwzględnieniem wpływu skażeń na prowadzenie działań przez siły specjalne i lotnictwo;

6. prowadzenie operacji informacyjnych ukierunkowanych na odstraszanie przeciwnika od użycia broni masowego rażenia;

7. określanie obiektów, których zniszczenie zmniejszy możliwości (potencjał) przeciwnika w zakresie obrony przed bronią masowego rażenia;

8. zapewnienie ochrony sił połączonych oraz odpowiednich możliwości w zakresie obrony przed bronią masowego rażenia;

9. zapewnienie siłom połączonym odpowiedniego do skali zagrożenia poziomu bezpieczeństwa przeciwko możliwości asymetrycznego użycia przez przeciwnika broni masowego rażenia;

10. zapewnienie kontroli oraz odpowiedniego wsparcia uchodźcom.

3.6.2. Obrona przed bronią masowego rażenia

3030. Komórka operacyjna dowództwa sił połączonych jest odpowiedzialna w zakresie OPBMR za prowadzenie systematycznej oceny potrzeb i możliwości realizacji zadań OPBMR oraz przedstawianie dowódcy propozycji użycia komponentów sił połączonych, przed wyborem ostatecznego wariantu prowadzenia operacji. Ponadto odpowiedzialna jest za koordynowanie zadań OPBMR na obszarze działań połączonych, przedstawianie dowódcy propozycji w zakresie przeciwdziałania skutkom użycia BMR lub zdarzeń typu ROTA. Opracowuje załącznik dotyczący OPBMR do rozkazu, zarządzeń, itp., przygotowywanych przez komórkę operacyjną dowództwa sił połączonych.

3031. Komórka operacyjna dowództwa sił połączonych wspólnie z komórką łączności
i informatyki oraz komórką wspólpracy cywilno-wojskowej dokonują niezbędnych uzgodnień w celu zapewnienia wymiany informacji pomiędzy SWS a analogicznym systemem państwa-gospodzrza. Zorganizowanie obiegu informacji w SWS ma również na celu zapewnienie terminowego składania meldunków o uderzeniach BMR, zdarzeń typu ROTA i skażeniach, a także ostrzegania i alarmowania o zagrożeniu skażeniami i o skażeniach.

3032. Komórka OPBMR, jest odpowiedzialna za przygotowanie specjalistycznych wytycznych w zakresie oceny wpływu skutków uderzeń BMR, zdarzeń typu ROTA
i skażeń na użycie wojsk, sprzętu bojowego oraz wykonywanie przedsięwzięć mających na celu ich ograniczenie. Realizacja tych zadań będzie możliwa poprzez:

1. terminowe opracowywanie szczegółowych analiz oceny sytuacji skażeń przy wykorzystaniu odpowiednich programów informatycznych wspierających proces dowodzenia oraz stosownych propozycji opartych na wiedzy i doświadczeniu ekspertów narodowych lub państwa - gospodarza oraz innych specjalistów, w tym od ochrony środowiska i ochrony zdrowia;

2. określenia wielkości prawdopodobnych stref skażeń i ich zasięgu przy użyciu specjalistycznego sprzętu w celu oceny prawdopodobnego wpływu skażeń na działania operacyjne sił połączonych.

3033. Komórka OPBMR uczestniczy również w opracowaniu planów dotyczących:

1. zapewnienia kontroli ruchu w rejonach skażeń pochodzących od BMR oraz TŚP;

2. ograniczeń w zakresie wykorzystania środków transportowych (poruszania się środkami transportu);

3. zapewnienia kontroli nad rozprzestrzenianiem się skażeń co, przyczyni się do zmniejszenia narażenia stanów osobowych.

3.6.3. Komórka logistyczna

3034. Komórka logistyczna jest odpowiedzialna za określenie i ocenę potrzeb zabezpieczenia logistycznego i medycznego niezbędnych do osiągnięcia celów operacji połączonej oraz zaspokojenia tych potrzeb w toku całej operacji. W celu koordynacji realizacji zadań zabezpieczenia logistycznego pomiędzy poszczególnymi komponentami sił połączonych, Narodowymi Elementami Wsparcia, państwem gospodarzem i organizacjami pozarządowymi oraz rozwiązywania problemów zabezpieczenia logistycznego w części dotyczącej OPBMR może zaistnieć potrzeba utworzenia Wielonarodowego Połączonego Centrum Logistycznego. Utworzenie takiego Centrum będzie szczególnie zasadne w przypadku prowadzenia operacji reagowania kryzysowego.

3035. Realizacja przedsięwzięć OPBMR w ramach operacji połączonej może w istotny sposób wpływać na wykonanie przedsięwzięć zabezpieczenia logistycznego. Wymagało to będzie określenia priorytetów realizacji przedsięwzięć zabezpieczenia logistycznego, które zapewnią ciągłość prowadzenia działań operacyjnych również
w zakresie OPBMR. Potrzeby zabezpieczenia w sprzęt i środki OPBMR mogą być świadczone również na korzyść sił międzynarodowych, organizacji pozamilitarnych oraz pozarządowych. Szczegóły dotyczące zakresu i sposobu realizacji przedsięwzięć zabezpieczenia logistycznego potrzeb OPBMR są uwzględniane na etapie planowania logistycznego. Do zasadniczych problemów zabezpieczenia logistycznego w tym zakresie należy zaliczyć zapewnienie siłom połączonym:

1. ochrony zasobów logistycznych przed skażeniami podczas prowadzenia działań operacyjnych zarówno w warunkach zagrożenia użyciem jak i użycia BMR;

2. możliwości unikania skażeń podczas realizacji dostaw zasobów logistycznych
   do punktów zaopatrzenia i stałych baz logistycznych wzdłuż głównych dróg dowozu zaopatrzenia m.in. poprzez dokonanie wyboru dodatkowych (zapasowych) dróg oraz miejsc rozmieszczenia punktów i baz zaopatrzenia;

3. kontroli w zakresie przemieszczania stanów osobowych, sprzętu i zasobów logistycznych podczas przekraczania terenów zagrożonych skażeniami lub już skażonych;

4. uzupełniania wojsk w ISOPS oraz środki odkażające;

5. opracowania w uzgodnieniu z komórką OPBMR dowództwa sił połączonych niezbędnych wymagań, priorytetów oraz procedur w zakresie prowadzenia likwidacji skażeń;

6. możliwości wykorzystania do realizacji zadań OPBMR miejscowych zasobów logistycznych znajdujących w obszarze działań w uzgodnieniu z komórką logistyczną dowództwa sił połączonych, Wielonarodowym Połączonym Centrum Logistycznym.

3.7. Możliwości specjalistycznych jednostek (oddziałów, pododdziałów) wojsk chemicznych

3036. Realizacja niektórych przedsięwzięć z zakresu OPBMR będzie wymagała konieczności wykonania ich przez jednostki wojsk chemicznych, które są wyposażone
w specjalistyczny sprzęt. Do najważniejszych, przedsięwzięć należy zaliczyć: wykrywanie skażeń biologicznych, prowadzenie rozpoznania i dokonywanie pomiarów skażeń promieniotwórczych i chemicznych, użycie zespołów do pobierania próbek skażeń promieniotwórczych, biologicznych i chemicznych, zapewnienie zbiorowej ochrony przed skażeniami oraz prowadzenie całkowitej likwidacji skażeń. Zakres wiedzy dla specjalistycznych jednostek wojsk chemicznych oraz wytyczne operacyjne, które określają wymogi jakim powinien odpowiadać specjalistyczny sprzęt OPBMR zawarte są w dokumentach standaryzacyjnych.

3037. Możliwości w zakresie realizacji przedsięwzięć OPBMR w ramach sił połączonych są zapewniane przez państwo, które zobowiązało się do wydzielenia zadeklarowanych sił
i środków. Potencjał i możliwości są określane przed rozpoczęciem działań operacyjnych uwzględniając skalę zagrożeń BMR oraz TŚP w obszarze działań połączonych. Dlatego też już na etapie planowania operacji należy zwrócić szczególną uwagę na określenie wielkości potrzeb w zakresie jednostek specjalistycznych przeznaczonych do realizacji przedsięwzięć OPBMR.

3038. Wykrywanie skażeń biologicznych wymaga posiadania wysokiej klasy specjalistów, nowoczesnego sprzętu oraz rozwiązania w zakresie procedur wykrywania skażeń biologicznych.

3039. Rozpoznanie skażeń powinno być wspierane przez elementy wsparcia bojowego oraz sprzęt wykorzystywany na polu walki.

3040. Monitoring skażeń jest prowadzony w celu kontroli rozprzestrzeniania się skażeń, zachodzących zmian w ich rażącym działaniu. Monitoring powinien być prowadzony na obszarach potwierdzonego wystąpienia skażenia.

3041. Siły zbrojne powinny posiadać możliwość pobierania próbek w systemie SIBCRA
i próbek operacyjnych oraz zapewnienie im bezpiecznego transportu do akredytowanego laboratorium, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie standardami międzynarodowymi.

3042. Sprzęt i urządzenia zamontowane w mobilnych laboratoriach polowych powinny zapewnić możliwości przeprowadzenia w terenie analiz pobranych materiałów, które są skażone substancjami promieniotwórczymi, chemicznymi lub biologicznymi, jak również ich mieszanin, a także identyfikację różnych typów promieniowania jonizującego.

3043. Zabezpieczenie sił zbrojnych w systemy zbiorowej ochrony przed skażeniami będzie zależało od charakteru realizowanych przez nie zadań operacyjnych oraz poziomu zagrożenia użyciem przez przeciwnika BMR.

3044. Siły zbrojne powinny posiadać możliwości przeprowadzenia całkowitej likwidacji skażeń obiektów (urządzeń) stałych, sprzętu mobilnego i nie mobilnego, zapasów oraz żołnierzy. W niektórych specyficznych przypadkach zakres całkowitego odkażania może być rozszerzony o niewielkie obszary terenu, szczególnie w stosunku do zamontowanych tam na stałe obiektów (urządzeń) oraz ważnych węzłów drogowych.

3045. Prowadzenie całkowitej likwidacji skażeń z wykorzystaniem innych sił i środków. Należy liczyć się z tym, że ze względu na ograniczone zasoby i możliwości przeprowadzenie całkowitej likwidacji skażeń przez siły połączone będzie wymagało wsparcia ich działań zarówno przez wyspecjalizowane w tym zakresie siły i środki innych struktur organizacyjnych oraz funkcjonujących poza strukturami sił połączonych.

3.8. Rozmieszczenie

3046. Rozmieszczenie sił w obszarze działań połączonych oznacza zakończenie etapu planowania oraz przygotowania OPBMR do realizacji działań. Dowódca przejmuje dowodzenie i kontrolę operacyjną nad wszystkimi komponentami sił połączonych, które zostały przekazane do jego dyspozycji przez poszczególne państwa. Ma to miejsce zazwyczaj wtedy, kiedy zostanie zakończony etap przerzutu komponentów do obszaru działań połączonych. Jednakże ze względu na możliwości wystąpienia zagrożenia wojsk BMR lub zdarzeniami typu ROTA w czasie ich rozmieszczania należy liczyć się z koniecznością opracowania tymczasowych planów oraz dokonania uzgodnień pomiędzy poszczególnymi dowództwami NATO a państwami wydzielającymi wojska do operacji połączonej mających na celu zapewnienie im odpowiedniego poziomu ochrony i bezpieczeństwa.

3047. Siły połączone podczas ich rozmieszczania mogą być szczególnie narażone
na bezpośrednie i skryte uderzenia przeciwnika oraz ataki terrorystyczne z użyciem BMR. Dlatego też załącznik OPBMR do planu operacji połączonej oraz opracowane rozkazy powinny w sposób szczegółowy przedstawiać zakres realizacji przedsięwzięć, które zapewnią wojskom zachowanie zdolności bojowej oraz ograniczą do minimum skutki rażącego działania BMR. Realizacja tych przedsięwzięć powinna być zorganizowana w obszarze działań połączonych jeszcze przed ich rozpoczęciem. Podczas rozmieszczania wojsk w obszarze działań połączonych należy zwrócić szczególną uwagę na:

1. system prowadzenia rozpoznania - w tym rozpoznania skażeń, zapewniający zbieranie informacji o skażeniach niezbędnych w procesie ich oceny powinien być rozwinięty, zanim rozpocznie się rozmieszczanie na obszarze działań połączonych zasadniczych elementów sił;

2. system ostrzegania i meldowania o skażeniach - powinien być tak zorganizowany, aby zapewnić sprawne zbieranie informacji o skażeniach, a tym samym zapewnić swobodę przemieszczenia się sił połączonych z miejsc ich rozmieszczenia na terytorium kraju, z którego są wysyłane do obszaru działań połączonych;

3. wykrywanie skażeń - rozmieszczenie i rozwinięcie detektorów do wykrywania skażeń powinno zapewnić możliwość wcześniejszego wykrycia użycia przez przeciwnika broni masowego rażenia, a szczególnie broni biologicznej zarówno
   w sposób skryty jak też w wyniku ataku terrorystycznego;

4. ochronę przed skażeniami - cały stan osobowy sił połączonych powinien mieć zapewniony dostęp (powinien być wyposażony) do indywidualnych środków ochrony przed skażeniami odpowiednio do wprowadzonego stanu zagrożenia bronią masowego rażenia oraz wynikających z niego obowiązujących zasad dostępności tych środków;

5. zabezpieczenie logistyczne - system zabezpieczenia logistycznego powinien być tak zorganizowany, aby zapewnić niezbędne potrzeby wojsk, które mogą zaistnieć w wyniku zdarzeń związanych z użyciem broni masowego rażenia na etapie rozmieszczania sił połączonych.

4. KIEROWANIE OBRONĄ PRZED BRONIĄ MASOWEGO RAŻENIA

4.1. Wprowadzenie

4001. Rozdział zawiera wytyczne dla dowódców i sztabów dotyczące realizacji przedsięwzięć OPBMR, które nie mogą być traktowane jako odrębne przedsięwzięcia lecz muszą być zawarte w całokształcie planowania zadań dla sił zbrojnych.

4002. Kierowanie OPBMR realizowane jest w trzech etapach:

1. etap przygotowawczy - analiza przygotowania OPBMR w obszarze działań;

2. etap w czasie uderzenia BMR - wdrożenie procedur i przedsięwzięć OPBMR
   w celu reagowania na skutki uderzeń BMR i zdarzeń typu ROTA;

3. etap po uderzeniu BMR - realizacja przedsięwzięć mających na celu ochronę zagrożonego stanu osobowego i sprzętu oraz odtwarzanie zdolności bojowej wojsk.

4003. Zadania związane z OPBMR muszą być wykonywane nawet w przypadku nieznacznego zagrożenia powstałego po użyciu BMR lub zdarzeń z ograniczonym uwolnieniem TŚP. Zdarzenia związane z BMR, szczególnie z użyciem środków biologicznych lub TŚP mogą mieć nieprzewidywalne następstwa. Dlatego tez istotnym jest dokonanie analizy sytuacji oraz określanie stopnia zagrożenia.

4.2. Ocena sytuacji zagrożenia bronią masowego rażenia, toksycznymi środkami przemysłowymi i jej weryfikacja

4004. Ocena sytuacji zagrożenia BMR, TŚP ma celu określenie poziomu zagrożenia oraz stopnia gotowości przedsięwzięć ochronnych. Przedsięwzięcia ochronne powinny być dobrane w taki sposób, aby zachować zdolność bojową i umożliwić wojskom wykonanie zadań bojowych przy każdym poziomie zagrożenia. Należy jednocześnie uwzględnić pogorszenie sprawności działań wojsk stosujących środki ochrony przed skażeniami. Dowódcy powinni na bieżąco analizować i uaktualniać poziom zagrożenia BMR i TŚP biorąc pod uwagę ocenę zagrożenia oraz wskazywać wymagane przedsięwzięcia ochronne na każdym etapie działań bojowych.

4005. Dane z rozpoznania i inne informacje dotyczące obszaru działań połączonych muszą być weryfikowane poprzez prowadzenie rozpoznania skażeń w rejonach zainteresowania. W tym celu realizuje się następujące przedsięwzięcia:

1. określenie poziomu tła promieniowania dla obszaru działań połączonych;

2. określenie położenia, wielkości i poziomu zagrożenia od obiektów posiadających
   i przetwarzających TŚP;

3. określenie położenia i sposobu zabezpieczenia BMR znajdującej się na terenie państwa-gospodarza oraz obiektów szkoleniowych z zakresu OPBMR;

4. dokonanie oceny zagrożenia od chorób charakterystycznych dla danego obszaru.

1. Etap przygotowawczy

4006. W etapie przygotowawczym należy wykonać działania mające na celu przygotowanie sił połączonych do realizacji przedsięwzięć z zakresu OPBMR „w czasie uderzenia”
i „po uderzeniu” BMR. Komórki OPBMR oraz szkolenia są odpowiedzialne za zorganizowanie szkolenia z zakresu OPBMR ze szczególnym uwzględnieniem SWS. Przedsięwzięcia te muszą być wkalkulowane w proces przygotowania operacji.

4.3.1. Procedury operacyjne

4007. Standardowe procedury operacyjne OPBMR muszą być przygotowane przed rozpoczęciem działań bojowych. Z chwilą rozmieszczenia wojsk w obszarze działań połączonych należy przeprowadzić analizę obowiązujących procedur operacyjnych, zorganizować trening zgrywający oraz dokonać uaktualnienia i uzupełnienia
SOP w zależności od sytuacji operacyjnej.

4.3.2. Szkolenie i ćwiczenia

4008. Szkolenie w zakresie OPBMR wymaga wykonania następujących przedsięwzięć:

1. przeprowadzenia ćwiczeń w celu:

• weryfikacji organizacji i funkcjonowania OPBMR;

• określenia możliwości wykorzystania zasobów narodowych dla potrzeb systemu OPBMR ze szczególnym uwzględnieniem zasobów państwa gospodarza;

• sprawdzenia funkcjonowania systemu wykrywania;

• weryfikacji organizacji i realizacji przedsięwzięć OPBMR „przed”, „w czasie”
  i „po uderzeniach” BMR;

2. szkolenia stanów osobowych w zakresie doskonalenia ich wiedzy i umiejętności
   w stosowania procedur OPBMR;

3. wprowadzenia do ćwiczeń rzeczywistych zagrożeń BMR i TŚP w celu sprawdzenia działania elementów sił połączonych w warunkach zagrożenia.

4.3.3. Wyposażenie

4009. Wszystkie egzemplarze sprzętu OPBMR muszą być sprawdzone pod względem funkcjonalności w miejscu prowadzenia działań i w przypadku zaistnienia takiej potrzeby zintegrowane ze sprzętem pozostałych komponentów sił połączonych Wymagane jest także zorganizowanie sytemu zaopatrywania sił połączonych
w materiały eksploatacyjne niezbędne dla sprzętu OPBMR.

4010. Dowództwo i sztab dokonuje oceny poziomu ochrony i zabezpieczenia wyposażenia. Dowódca musi brać pod uwagę możliwości uszkodzeń sprzętu i wyposażenia przez czynniki rażenia BMR. Przedsięwzięcia ochronne realizowane są:

1. podczas wysokiego zagrożenia użycia broni jądrowej, gdzie sprzęt elektroniczny może być łatwo uszkodzony poprzez działanie impulsu elektromagnetycznego konieczne jest jego uziemienie oraz wyposażenie w możliwie krótkie przewody. Wszystkie drzwi i włazy powinny być pozamykane;

2. w czasie wysokiego poziomu zagrożenia skażeniami należy podjąć wszystkie niezbędne przedsięwzięcia ochronne mające na celu zabezpieczenie przed skażeniami wszystkich ważnych zasobów i obiektów. Przedsięwzięcia ochronne obejmują między innymi: stosowanie osłon, unikanie rejonów skażonych.

4.3.4. Przedsięwzięcia ochronne przed wystąpieniem skażeń

4011. Przedsięwzięcia ochronne przed wystąpieniem skażeń obejmują następujące działania: ukrycie, maskowanie, wykorzystanie obiektów pozornych i rozśrodkowanie w celu minimalizacji zagrożenia i skutków oddziaływania BMR. Wymienione działania muszą być przygotowane i zaplanowane z odpowiednim wyprzedzeniem, szczególnie podczas wysokiego zagrożenia użyciem broni jądrowej. Przykładowymi działaniami ochronnymi może być wzmocnienie na oddziaływanie fali uderzeniowej i polepszenie właściwości ochronnych obiektów takich jak: umocnienia, schrony, bunkry i inne budynki. W czasie zagrożenia użycia BMR, w miarę możliwości należy zorganizować odwody oraz zgromadzić zapasowy sprzęt i materiały eksploatacyjne. Zgromadzone
w ten sposób odwody wraz z zasobami są wykorzystane do zluzowania skażonych wojsk.

4012. W celu zabezpieczenia żywności i wody przed skażeniem czynnikami BMR należy wykonać ogólne działania ochronne. Zapasy powinny być szczelnie zapakowane oraz przechowywane w odpowiednio zabezpieczonych pomieszczeniach. Za właściwe przechowywanie odpowiedzialna jest komórka logistyczna. Za kontrolę żywności
i wody odpowiada służba zdrowia.

4.3.5. Zabezpieczenie medyczne

4013. Wykonanie przedsięwzięć zabezpieczenia medycznego uzależnione jest od dokładności danych z rozpoznania i wywiadu. Istotne jest aby dowódca otrzymywał informacje dotyczące oceny sytuacji epidemiologicznej i innych zagrożeń naturalnych uwzględniając warunki lokalne. Zadanie to powinno być rozpoczęte przed działaniami bojowymi i kontynuowane podczas rozśrodkowania wojsk w rejonie działań. Dowódca powinien zorganizować i utrzymywać system rozpoznania medycznego
w celu uzyskiwania aktualnych danych o zagrożeniu zdrowia w swoim obszarze odpowiedzialności.

4014. Uderzenie biologiczne może nie być wykryte bezpośrednio. Pierwszymi symptomami takiego zdarzenia może być wzrost zachorowalności wśród ludności znajdującej się
w rejonie zagrożenia, a lekarze na tym terenie mogą mieć problemy z właściwym odróżnieniem symptomów zwykłych chorób od skutków oddziaływania broni biologicznej. Dlatego też dowódcy powinni zapewnić ciągłą kontrolę stanu zdrowia podległego stanu osobowego.

4.4. Działania w czasie wykonywania uderzeń

4015. Wyposażenie i odpowiednie procedury ochrony sił połączonych przed czynnikami rażenia BMR w czasie wykonywania tych uderzeń muszą być przygotowane
i przećwiczone w etapie przygotowawczym. Działania te obejmują: rozpoznanie skażeń, ostrzeganie i zastosowanie indywidualnych i zbiorowych środków ochronnych.

4.4.1. Rozpoznanie skażeń

4016. Użycie BMR musi być możliwie szybko wykryte oraz terminowo przesłane ostrzeżenie o tym zdarzeniu. Siły połączone powinny mieć rozmieszczone posterunki obserwacyjne, przyrządy do zdalnego rozpoznania skażeń, umożliwiające szybkie wykrycie zagrożenia. Rozpoznanie skażeń może być realizowane na trzy sposoby:

1. wykorzystanie środków rozpoznawczych i innych obiektów wykrywających środki przenoszenia. Należy jednak mieć na uwadze, że z reguły trudno jest rozróżnić amunicję z BMR od konwencjonalnej, zanim osiągnie cel. Należy zawsze zakładać, ze każde uderzenie w obszarze działań połączonych jest wykonywane z użyciem BMR, chyba że posiada się jednoznaczne informacje o braku zamiaru i możliwości stosowaniu BMR przez przeciwnika;

2. przykładami wykorzystania charakterystycznych symptomów w czasie wykonywania uderzenia BMR są: wykonywanie prostolinijnych i poziomych lotów, nietypowe odgłosy detonacji, używanie urządzeń dyspergujących
   i zbiorników oraz pojawianie się nietypowych mgieł i dymów;

3. wykorzystanie sygnałów z przyrządów rozpoznania skażeń wskazujących obecność skażeń. Także poprzez zaobserwowanie symptomów zatruć lub chorób roślinności, ptaków, zwierząt i ludzi.

4017. Wykrycie obecności skażeń biologicznych wymaga wykonania przedsięwzięć ochronnych, jednakże w celu dostarczenia jednoznacznych informacji należy zastosować procedury SIBCRA.

4018. Siły połączone powinny posiadać możliwości rozpoznania:

1. wybuchów jądrowych - istnieją ograniczone możliwości automatycznego wykrywania wybuchów jądrowych. Analiza meldunków od obserwatorów otrzymanych w SWS umożliwia dokładniejsza charakterystykę wybuchu;

2. skażeń promieniotwórczych - pojawienie się promieniowania oraz określenie zmian wartości mocy dawki wykonuje się przy użyciu odpowiednich przyrządów. Wykrycie promieniowania alfa wymaga bardziej specjalistycznego sprzętu
   i procedur wykrywania;

3. skażeń biologicznych - istnieją ograniczone możliwości rozpoznania skażeń biologicznych i toksyn. Wykorzystanie całościowego rozpoznania medycznego spośród całości sił może umożliwić otrzymanie dodatkowych informacji;

4. skażeń chemicznych - dostępny sprzęt rozpoznania skażeń chemicznych umożliwia wykrywanie paralityczno - drgawkowych i parzących BST w postaci par i cieczy. Ograniczone zaś możliwości są w przypadku wykrywania środków duszących, ogólnotrujących i obezwładniających;

5. skażeń TŚP - istnieją ograniczone możliwości rozpoznania skażeń TŚP. Możliwe jest uzyskanie wsparcia z zasobów cywilnych, w przypadku uprzedniego określenia potencjalnego zagrożenia.

4.4.2. Alarmowanie

4019. W chwili wykrycia uderzenia BMR lub uwolnienia TŚP należy zaalarmować wszystkie jednostki znajdujące się w pobliżu i przesłać meldunek poprzez kolejne elementy SWS celem dalszej ich analizy. Umożliwi to podjęcie odpowiednich działań ochronnych w jednostkach znajdujących się w rejonie zagrożenia. Ostrzeganie
o zagrożeniu powinno być także przesyłane do wszystkich elementów sił połączonych. W siłach połączonych mogą być ograniczone możliwości wykorzystania automatycznych systemów ostrzegania o zagrożeniu BMR i skażeniach.

4020. Podwyższanie i obniżanie stopni zagrożenia na podstawie poziomów zagrożenia należy do obowiązków dowódców. Dla każdego poziomu powinny być jasno sprecyzowane procedury operacyjne określające stan i położenie środków ochronnych, przekazanie uprawnień podległym dowódcom i metody ich wprowadzania.

4.4.3. Ochrona indywidualna

4021. W celu minimalizowania strat przedsięwzięcia ochronne muszą być wykonane
w trybie natychmiastowym z chwilą zaobserwowania lub otrzymania ostrzeżenia
o uderzeniu BMR i zdarzeniach typu ROTA, minimalizując w ten sposób straty.

4022. Dowódca musi brać pod uwagę korzyści i utrudnienia związane ze stosowaniem ISOPS oraz uwzględnić ich fizjologiczne i psychologiczne skutki. Żołnierze przebywający w ISOPS mogą potrzebować nawet dwukrotnie więcej czasu na wykonanie swych zadań. Znacznie utrudnione jest również bezpośrednie dowodzenie na polu walki.

4.4.4. Ochrona zbiorowa

4023. Plan wykorzystania środków ochrony zbiorowej musi być opracowany w etapie przygotowawczym i uruchomiony kiedy poziom zagrożenia będzie wysoki. Dowództwo najprawdopodobniej będzie musiało koordynować wykorzystanie dostępnych zasobów ochrony zbiorowej dostarczonych z rożnych komponentów sił i dlatego istotne jest sprawne dowodzenie siłami połączonymi ,organizowanie odpowiednich warunków pracy, miejsc odpoczynku i zabezpieczenia medycznego. Obiekty ochrony muszą chronić przed oddziaływaniem fali uderzeniowej i innych rodzajów broni konwencjonalnej. Funkcjonowanie tych obiektów musi być przećwiczone w czasie etapu przygotowawczego.

4.5. Działanie po wykonaniu uderzeń bronią masowego rażenia

4024. Wszystkie procedury, wyposażenie i szkolenie do działania SWS, odtwarzanie zdolności bojowej, dowodzenie w warunkach zagrożenia oraz zabezpieczenie medyczne i logistyczne muszą być przygotowane i przećwiczone w etapie przygotowawczym.

4.5.1. System wykrywania skażeń

4025. Ocena zagrożenia w obszarze działań połączonych musi być wykonana z takim wyliczeniem, aby nie doprowadzić do niepotrzebnego narażenia sił przegrupowywanych w ten rejon. Ocena ta ma dostarczyć dowódcom i sztabom wszystkich szczebli terminowe informacje o sytuacji skażeń dając podstawy do podjęcia odpowiednich działań. Wytyczne o wymaganych przedsięwzięciach ochronnych wykonywanych w przypadku własnych uderzeń jądrowych powinny być zawarte w standardowych procedurach operacyjnych.

4026. Po wykonaniu uderzeń BMR meldunki z jednostek narażonych na oddziaływanie czynników rażenia BMR muszą być wysłane do odpowiednich dowództw. Informacje te są wykorzystywane przez ośrodki analizy skażeń do określenia:

1. czasu i miejsca zdarzenia oraz lokalnych warunków pogodowych i opisu terenu;

2. rodzaju użytej BMR lub rodzaju uwolnionego TŚP oraz przewidywanego zagrożenia.

4027. SWS wykorzystując dostępne pomoce analityczne określa prawdopodobne rejony niebezpieczne, prognozowane rejony zagrożenia od BMR i rozprzestrzenianie środków BMR. Wyniki analiz muszą być wówczas wysłane do jednostek mogących znajdować się w rejonie zagrożenia, do innych ośrodków analizy skażeń oraz do dowództwa sił połączonych umożliwiając wykonanie oceny wpływu uderzenia BMR na prowadzenie operacji.

4.5.2. Rozpoznanie skażeń

4028. Po wykonaniu uderzeń BMR lub uwolnieniu TŚP wymagane jest określenie rodzaju
i lokalizacji skażeń w celu odpowiedniego zaplanowania operacji i dowodzenia
w warunkach zagrożenia. Prawdopodobne rejony zagrożenia muszą być sprawnie prognozowane, rozpoznanie skażeń jest natomiast niezbędne do potwierdzenia miejsca, rodzaju i czasu trwania zagrożenia. Wykorzystując informacje dostępne
z SWS dowództwo sił połączonych określa dodatkowe zadania do wykonania. Dokonuje się wówczas opracowanie planów dla poszczególnych jednostek specjalistycznych i koordynuje wysiłki w celu optymalnego wykorzystania zasobów.

4.5.3. Identyfikacja skażeń

4029. Szybka identyfikacja rodzaju skażenia od BMR lub TŚP jest konieczna do określenia przedsięwzięć ochronnych i zorganizowania działań medycznych w celu zmniejszenia skutków rażenia.

4.5.4. Monitoring skażeń

4030. Rozprzestrzenianie się skażeń od BMR i TŚP jest uzależnione między innymi od warunków pogodowych, rodzaju terenu, pory dnia i właściwości chemicznych
i fizycznych substancji. Monitoring skażeń ma na celu określenie, czy w terenie, na sprzęcie lub osobach występuje skażenie. Monitoring stanów osobowych i sprzętu jest także wymagany w celu kontroli poprawności wykorzystywania środków ochronnych
i środków ochrony zbiorowej.

4.5.5. Odtwarzanie zdolności bojowej

4031. Ocena strat spowodowanych przez wybuch jądrowy potrzebna jest do podjęcia stosownych przedsięwzięć w celu odtworzenia zdolności bojowej. Jeśli zagrożenie promieniotwórcze dla sił połączonych jest znaczne, wówczas sztab może podjąć decyzje do przegrupowania wojsk. Odpowiednie w tym celu plany muszą być opracowane i przećwiczone w etapie przygotowawczym. Jednostki znajdujące się blisko rejonu uderzenia powinny zająć się gaszeniem pożarów, ratowaniem rannych, udzielaniem pierwszej pomocy i ewakuacją rannych.

4.5.6. Organizowanie działań w sytuacji skażeń

4032. Plan działania sił połączonych w sytuacji zagrożenia skażeniami powinien być przygotowany przed zaistnieniem zdarzenia i obejmować następujące przedsięwzięcia: ograniczanie skażeń, monitorowanie rozprzestrzeniania, ograniczanie ekspozycji
i likwidację skażeń. Plan ten powinien być wdrożony po zaistnieniu zdarzenia
w zależności od charakteru i rozmiaru rejonów skażonych, określonych na podstawie rozpoznania i analizy sytuacji skażeń.

4034. Powinno unikać się rejonów zagrożeń, jeśli jest to tylko możliwe. Po wykonaniu uderzenia lub uderzeń BMR dowódcy i sztaby powinny mieć dostęp do dokładnej
i terminowej oceny sytuacji skażeń w celu podjęcia stosownych decyzji W takiej sytuacji wymagane będzie wykonanie następujących zadań:

1. znakowanie rejonów skażeń - rejony skażone powinny być odpowiednio oznakowane zabezpieczając wojska przed wejściem w ten teren i narażeniem na skażenie. Wstępne oznakowanie tych rejonów wykonywane jest przez wojska znajdujące się w rejonie zagrożenia. Na wyższych szczeblach dowodzenia oznakowanie musi być koordynowane przez komórkę OPBMR przy wykorzystaniu informacji dostępnych z rozpoznania skażeń;

2. planowanie dróg obejścia - dowódcy i sztaby powinny wdrożyć plan wykorzystania przez siły połączone dróg obejścia. W miarę możliwości unikać rozpoznanych rejonów zagrożenia, w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa kontaktu ze skażonymi materiałami;

3. kontrola przemieszczania - wszelkie przemieszczenia w rejonie zagrożenia muszą być zminimalizowane, a każde wejście i wyjście z rejonu skażonego ściśle nadzorowane. Uzyskuje się to poprzez wdrożenie planu przemieszczania sił połączonych oraz procedur wejścia i wyjścia z rejonu skażonego, ustalając wyraźne linie rozgraniczające strefy skażone i nieskażone;

4. przemieszczenie - dowódcy i sztaby powinny ocenić wpływ rejonów zagrożenia
   na prowadzenie działań bojowych. Wojska znajdujące się w rejonie zagrożenia lub w jego pobliżu powinny być w miarę możliwości przegrupowane do rejonów bezpiecznych. Uzasadniona może być wymiana pododdziałów działających
   w rejonie zagrożenia lub zwiększenie właściwości ochronnych ukryć.

4035. Monitorowanie rozprzestrzeniania skażeń. Z chwilą wystąpienia skażeń dowódcy wdrażają przedsięwzięcia mające na celu:

1. ograniczenie rozprzestrzeniania skażeń - wojska opuszczające rejon skażony, jeśli sytuacja na to pozwala, muszą być sprawdzane pod względem skażenia. Ruch skażonych wojsk poza rejonem skażenia musi być również nadzorowany,
   a ostrzeżenie o tym fakcie przesłane do innych jednostek znajdujących się
   w rejonie nieskażonym. Należy w tym uwzględnić także monitorowanie przemieszczania się skażonych osób cywilnych. W rejon skażony można wkroczyć jedynie w celu wykonywania ważnych zadań bojowych. Rejony skażone TŚP muszą być odizolowane, ponieważ ISOPS nie zapewnia ochrony przed większością TŚP. Niszczenie i rozbrojenie amunicji BMR powinny koordynowac komórki OPBMR;

2. ograniczenia w przemieszczaniu się skażeń - można wprowadzić plany ograniczenia przemieszczania w celu zmniejszenia rozprzestrzeniania się chorób spowodowanych przez środki biologiczne. Plan tego przedsięwzięcia wykonywany jest przy współpracy służby zdrowia i komórki operacyjnej;

3. izolowanie skażeń - ograniczenie rozprzestrzeniania się skażeń BMR i TSP oraz środków promieniotwórczych może być osiągnięte przez zastosowanie odpowiednich pojemników lub innych zabezpieczeń uniemożliwiających rozprzestrzenianie się toksycznych odpadów i materiałów. Przedsięwzięcie to musi być planowane przez komórkę OPBMR we współpracy z logistyką wykorzystując przedsięwzięcia wchodzące w zakres zabezpieczenia logistycznego
   i inżynieryjnego;

4. likwidacja odpadów - pozostałość substancji po likwidacji skażeń ze skażonych wojsk lub sprzętu musi być zebrana i oznaczona. Miejsce składowania tych odpadów powinno być ustalone przez logistykę we współpracy z OPBMR
   i w miarę możliwości z CIMIC. Odpady powinny być utylizowane po zakończeniu operacji.

4036. Ograniczenie ekspozycji. Zamiar dowódcy uwzględniający zasadę ALARA (As Low As Reasonable Achievable) powinien być sukcesywnie uaktualniany w miarę napływu informacji. Aktualizacja wymaga prowadzenia:

1. kontroli ekspozycji - narażenie na promieniowanie jonizujące określają przepisy międzynarodowe oraz akty prawne narodowe dla różnych komponentów sił. Istnieją także przepisy normujące ekspozycję osób na działanie TSP. Jednakże nie są one tak uszczegółowione jak regulacje dotyczące promieniowania jonizującego. Plan kontroli napromienienia sił połączonych oraz Plan Kontroli Napromienienia wojsk w działaniach bojowych powinien być opracowany w etapie przygotowawczym. Dowódcy i sztaby we współpracy z komórką OPBMR powinni prowadzić działania zmierzające do:

• rejestracji napromieniowania poprzez wykorzystanie indywidualnych
  i grupowych dawkomierzy zgodnie z narodowymi wymaganiami poszczególnych komponentów sił,

• narażenie na napromieniowanie grup powinno być kontrolowane poprzez wyliczenie stanu napromieniowania i dawek dopuszczalnych w celu równomiernego rozłożenia pochłoniętych dawek,

• powinno się prowadzić także rejestr pochłoniętych dawek w dłuższym czasie przez całość sił zbrojnych,

2. rejestrowanie dawek - każdorazowe narażenie personelu sił połączonych na zagrożenie powinno być rejestrowane. Ma to na celu równomierne rozłożenie zagrożenia na całość sił połączonych i minimalizowanie długotrwałych skutków zdrowotnych na pojedyncze osoby;

3. rotacja wojsk - w przypadku gdy sytuacja operacyjna wymaga utrzymywania sił
   w rejonie skażonym, dowódca powinien mieć opracowany plan rotacji wojsk.
   Ma to na celu równomierne rozłożenie na poszczególne osoby ekspozycji na zagrożenie zgodnie z zasadą ALARA. W tym działaniu może być także wymagane zorganizowanie kontroli ruchu w celu ograniczenia rozprzestrzeniania skażeń.

4037. Likwidację skażeń dzielimy na:

1. pasywną - dowódcy i sztaby podejmują decyzję, czy należy przeprowadzać likwidację skażeń skażonych zasobów lub terenów czy pozostawić je odkażeniu pasywnemu przy udziale czynników meteorologicznych i poprzez samoczynny proces rozpadu. Należy rozważyć, czy usuwanie skażeń jest uzasadnione
   z operacyjnego punktu widzenia wobec znacznej straty czasu i możliwości powstania potencjalnych skażeń personelu. W przypadku wykorzystywania czynników meteorologicznych i rozpadu samoistnego należy wyznaczyć
   i monitorować rejony składowania skażonego sprzętu, z których rozprzestrzeniające się skażenie nie stworzy zagrożenia;

2. aktywną - po wykonaniu uderzenia BMR w jednostkach musi być wykonane natychmiastowe odkażanie. Dowódca ustala priorytety likwidacji skażeń, biorąc po uwagę cele operacyjne. Należy opracować plany utrzymywania gotowości, rozmieszczenia i kolejności wykorzystania sił do likwidacji skażeń oraz rozpocząć przedsięwzięcia kontroli zagrożenia w czasie likwidacji skażeń oraz zorganizować gromadzenie lub utylizację skażonych odpadów. W zależności od wymagań operacyjnych konieczne jest uwzględnienie wpływu likwidacji skażeń zarówno na środowisko jak i na infrastrukturę cywilną.

4.6. Analiza sytuacji po uderzeniu BMR

4.6.1. Ocena działań

4038. Po wykonaniu uderzenia w rejonie operacyjnym, przedsięwzięć przygotowawczych, oraz przedsięwzięć po uderzeniu BMR, dowództwo i sztab sił dokonuje oceny sytuacji operacyjnej oraz uaktualnia poziom zagrożenia od BMR podejmując decyzje o:

1. kontynuacji operacji bez wprowadzania zmian;

2. kontynuacji operacji w zmodyfikowanej formie w celu zmniejszenia wpływu uderzenia BMR lub skażeń;

3. przerwaniu wykonywania operacji z powodu silnego oddziaływania czynników rażenia BMR, a decyzję o dalszym działaniu podejmuje dowództwo strategiczne.

4.6.2. Wnioski z działań

4039. Operacje dostarczają najlepszych możliwości oceny zdolności wojsk w zakresie OPBMR. Na podstawie uzyskanych doświadczeń powinny być wprowadzone odpowiednie zmiany w strategii działania, organizacji, wyposażenia, procedur
i szkolenia z zakresu OPBMR. W celu spełnienia wymagań stawianych siłom zbrojnym w obliczu zagrożenia od BMR lub zdarzeń typy ROTA powinny być również wprowadzone zmiany w NATO poprzez opracowanie nowej doktryny OPBMR oraz dokumentów standaryzacyjnych

10

26

SZEF

SZTABU GENERALNEGO WP

---