Agnieszka Górska
nr indeksu: 67462
Administracja, II rok, st. stacjonarne,
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

Temat: Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy jest naczelnym organem władzy sądowej w Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawę prawną SN stanowi Konstytucja RP oraz ustawa o Sądzie Najwyższym z dnia 23 listopada 2002 roku (Dz.U. Nr 240 z 2002 r., poz. 2052 ze zm.). Swą siedzibę, zgodnie z art. 2 w/w ustawy Sąd ma w Warszawie w budynku przy placu Krasińskich.

Główną funkcją przypisaną przez Konstytucję (art. 183 ust.1) Sądowi Najwyższemu jest sprawowanie tak zwanego nadzoru judykacyjnego nad sądami powszechnymi i wojskowymi, co ni mniej ni więcej, oznacza nadzór w zakresie orzekania. Nadzór ten nie może jednak polegać na bezpośredniej ingerencji Sądu Najwyższego w obszar orzekania przez sądy powszechne i wojskowe w konkretnych sprawach, bowiem łamałoby to jedną z fundamentalnych zasad odnoszących się do organów władzy sądowniczej. Funkcja nadzorcza SN znajduje natomiast swoje urzeczywistnienie w konkretnych przepisach ustawowych określających mechanizmy wykonywania zadań przez ten organ. Wymienić należy tu w szczególności kompetencje do:

- zapewnienia w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych poprzez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych;
- podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne.

Widać więc, że poza uprawnieniami dotyczącymi rozpatrywania kasacji, Sąd Najwyższy odgrywa doniosłą rolę jako organ dokonujący interpretacji prawa, stwarzając warunki do jego jednolitego stosowania. Celowi temu sprzyja ponadto wydawanie przez Sąd Najwyższy zbioru swoich rozstrzygnięć. W tych właśnie kategoriach należy rozumieć ogólną formułę o nadzorze w zakresie orzekania sprawowanym nad sądami powszechnymi i wojskowymi.

Przejściowy charakter mają natomiast uprawnienia Sądu Najwyższego do rozpatrywania rewizji nadzwyczajnych od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zgodnie z art. 236 ust. 2 Konstytucji procedury te będą obowiązywały do czasu wejścia w życie regulacji wprowadzających instancyjność w postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Inne wynikające z ustawy zasadniczej kompetencje Sądu Najwyższego sprowadzają się do stwierdzenia ważności wyborów parlamentarnych, prezydenckich oraz referendum ogólnokrajowego.

Rola Sądu Najwyższego odnosząca się do dokonywania interpretacji przepisów prawnych, jest tym bardziej godna podkreślenia, iż w myśl Konstytucji prawo dokonywania powszechnie obowiązującej wykładni ustaw utracił Trybunał Konstytucyjny. Przypadki, w których może nastąpić zainicjowanie procedury prowadzącej do podjęcia przez SN uchwały zawierającej interpretacje zagadnień prawnych nasuwających istotne wątpliwości, określone zostały w kodeksie postępowania cywilnego oraz w kodeksie postępowania karnego i dotyczą generalnie problemów wyłaniających się po zaskarżeniu orzeczeń. Uchwały te, nie mają jednak charakteru powszechnie obowiązującego i formalnie odnoszą się jedynie do rozpatrywanej sprawy, przy czym pozycja Sądu Najwyższego w systemie sądownictwa sprzyja szerszemu od formalnie wymaganego odbiorowi tych rozstrzygnięć.

Kolejnym znaczącym obszarem kompetencji Sądu Najwyższego są uprawnienia do rozpatrywania zaskarżonych przez Ministra Sprawiedliwości, jako sprzecznych w jego ocenie z prawem, uchwał organów samorządu adwokackiego, notariuszy i radców prawnych. Powierzenie Sądowi Najwyższemu rozstrzygania sporu pomiędzy organem władzy wykonawczej a organami samorządu zawodowego ujawnia odbiór tego podmiotu jako realnie zdolnego do podejmowania bezstronnych rozstrzygnięć.

Ustawa zasadnicza określa też, iż Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, który kieruje jego pracami i reprezentuje Sąd, powoływany jest na 6-letnią kadencję przez Prezydenta Rzeczypospolitej spośród kandydatów zgłoszonych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego. Prezydent ponadto, mianuje również Prezesów Sądu Najwyższego, którzy kierują pracami poszczególnych izb. I tak: Pierwszy Prezes, Prezesi oraz sędziowie wchodzą w skład Sądu Najwyższego, który dzieli się na:

- Izbę Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, (skład: 19 sędziów) która sprawuje w szczególności nadzór nad orzecznictwem z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych oraz skarg na decyzje administracyjne,

- Izbę Cywilną (skład: 30 sędziów) nadzorującą orzecznictwo w sprawach cywilnych i gospodarczych,
- Izbę Karną, (skład: 28 sędziów) która zajmuje się nadzorem w sprawach karnych rozpatrywanych przez sądy powszechne,

- Izbę Wojskową, (skład: 9 sędziów) sprawującą nadzór nad orzecznictwem sądów wojskowych.

Bez trudu można tu więc dostrzec wyraźny podział sfer nadzoru judykacyjnego pomiędzy poszczególnymi izbami, wyłączający możność wzajemnego przenikania się kompetencji.

Organy samorządu sędziowskiego w Sądzie Najwyższym są następujące:
- Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, którego zadaniem jest między innymi rozpatrywanie i przyjmowanie projektu informacji Pierwszego Prezesa, dotyczącej działalności Sądu Najwyższego, a także o istotnych problemach pojawiających się w bieżącym orzecznictwie oraz dokonywanie wyboru kandydatów na stanowiska sędziów Sądu Najwyższego,

- zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego, gdzie omawiane są między innymi coroczne projekty informacji o działalności izby oraz ważniejsze problemy wynikające z orzecznictwa,

- Kolegium Sądu Najwyższego, które przede wszystkim ustala podział czynności w Sądzie oraz podejmuje decyzje dotyczące jego wewnętrznej struktury organizacyjnej.

Podkreślić należy, że charakterystyczną cechą najwyższych organów sądowniczych w każdym państwie jest fakt, iż orzekają w nich najbardziej uznane autorytety w dziedzinie prawa. Stanowisko sędziego Sądu Najwyższego może pełnić ten, kto: posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich, jest nieskazitelnego charakteru, ukończył studia wyższe prawnicze i uzyskał tytuł magistra prawa, wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej oraz doświadczeniem zawodowym, a ponadto ma co najmniej 10-letni staż pracy zawodowej m.in. na stanowisku sędziego, prokuratora lub adwokata. Do Sądu Najwyższego w Polsce powoływani są bardzo znani przedstawiciele nauki prawa oraz sędziwie z długoletnim doświadczeniem. Powyższe wymagania mają na celu zapewnić zarówno wysoki poziom merytoryczny orzeczeń jak i niezależność od innych władz w systemie trójpodziału władzy. Sędziowie Sądu Najwyższego na rozprawie używają togi i biretu, a sędzia przewodniczący także łańcucha sędziowskiego.

Obecnie Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego jest Stanisław Dąbrowski, a prezesami Sądu Najwyższego są: Tadeusz Ereciński (Izba Cywilna), Lech Krzysztof Paprzycki (Izba Karna), Walerian Sanetra (Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych) oraz Janusz Godyń (Izba Wojskowa).

Bibliografia:

- Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. 1999,

- Prawo konstytucyjne - zagadnienia podstawowe, Jacek Przybojewski, Bydgoszcz, 2003,

- ustawa o Sądzie Najwyższym z dnia 23 listopada 2002 roku (Dz.U. Nr 240 z 2002 r., poz. 2052 ze zm.),

- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej,

- http://www.sn.pl/ (stan na dzień 22. 01. 2011 r.).

Prawo konstytucyjne - zagadnienia podstawowe, Jacek Przybojewski, Bydgoszcz, 2003

Problematyka ta uregulowana została w ustawach z 26 maja 1982r.- prawo o adwokaturze, 14 lutego 1999r. - prawo o notariacie i z 6 lipca 1982r. o radcach prawnych.

Art. 183 ust.3 Konstytucji Rzeczypospolitej

Strój urzędowy używany przez przedstawicieli zawodów prawniczych na rozprawie sądowej.

Nakrycie głowy, część oficjalnego stroju sędziów, prokuratorów i adwokatów.

---