WYKŁAD 1

ICD-10

F52 Dysfunkcje seksualne

• F52.0 Brak lub utrata potrzeb seksualnych

• F52.1 Awersja seksualna i brak przyjemności seksualnej

• F52.2 Brak reakcji genitalnej

• F52.3 Zaburzenia orgazmu

• F52.4 Wytrysk przedwczesny

• F52.5 Pochwica nieorganiczna

• F52.6 Dyspareunia nieorganiczna

• F52.7 Nadmierny popęd seksualny

F64 Zaburzenia identyfikacji płciowej

• Transseksualizm

• Transwestytyzm o typie podwójnej roli

F65 Parafilie (zboczenia seksualne)

• F65.0 Fetyszyzm

• F65.1 Transwestytyzm fetyszystyczny

• F65.2 Ekshibicjonizm

• F65.3 Oglądactwo (voyeurism)

• F65.4 Pedofilia

• F65.5 Sadomasochizm

BRAK LUB UTRATA POTRZEB SEKSUALNYCH

• Oziębłość

• Osłabienie popędu seksualnego

• Nie podejmowanie kontaktów seksualnych

• Brak kontaktów auto-erotycznych

• Brak fantazji i snów erotycznych

Etiologia:

• konstytucjonalna cecha

• wiek

• choroby, leki (np. cukrzyca, nadciśnienie, depresja)

• zaburzenia nastroju (depresja monosymptomatyczna)

• konsekwencja dysfunkcji erekcji, ejakulacji (blokada - mechanizm obronny)

• konsekwencja innych dysfunkcji seksualnych (dyspareunia, anorgazmia)

• stan po mastektomii, hysterectomii

• niepłodność, leczenie bezpłodności

• styl życia (zwłaszcza ludzi młodych)

AWERSJA SEKSUALNA

• Odczuwanie wstrętu do partnera, pieszczot, współżycia

• W skrajnej postaci odraza do wszelkich bodźców i kontaktów seksualnych, niezależnie od osoby partnera

• Dotyka głownie kobiety

• Często związana jest z przeżyciem traumy seksualnej

• Traumą mogą być też fantazje dziecka

• Często towarzyszy jej anhedonia

BRAK REAKCJI GENITALNEJ - impotencja, zaburzenia wzwodu

• Utrzymująca się niezdolność do osiągnięcia i/lub utrzymania erekcji potrzebnej do prowadzenia satysfakcjonującego współżycia seksualnego.

• 1. Pełna erekcja pojawia się podczas wstępnych etapów gry miłosnej, lecz zanika lub zmniejsza się przy próbie podjęcia stosunku, (przed wytryskiem, jeżeli występuje)

• 2. Erekcja następuje wyłącznie, gdy kontakt seksualny nie jest przewidywany.

• 3. Występuje tylko erekcja niepełna.

• 4. Brak erekcji.

• Może wystąpić w chorobach - niedoczynności tarczycy, cukrzycy, nadciśnieniu tętniczym, depresji, alkoholizmie.

• Leczenie - zewnętrzna terapia próżniowa, iniekcje dopenisowe, farmakotorapia (sildenafil), psychoterapia

ZABURZENIA ORGAZMU

• Orgazm albo wcale nie występuje, albo jest znacznie opóźniony

• Zaburzenie może mieć charakter:

• Pierwotny - orgazm nigdy nie był przeżywany

• Wtórny - w przeszłości był przeżywany orgazm

• Ogólny - niezależne od osoby partnera i typu pobudzania

• Sytuacyjny - dotyczy współżycia z dana osoba

• 4% kobiet nigdy nie osiąga orgazmu na drodze stymulacji seksualnej

• Etiologia psychiczna:

• Zbyt niskie podniecenie seksualne

• Przemęczenie

• Obniżony nastrój

• Niezadowalające relacje z partnerem

• Etiologia somatyczna:

• Cukrzyca

• Leki

• Etiologia seksualna:

• Niewłaściwa dla danej kobiety stymulacja

• Dyspareunia - bolesność podczas spółkowania

WYTRYSK PRZEDWCZESNY

• Wyróżnia się dwa rodzaje:

• Przedwczesny - w czasie poprzedzającym wprowadzenie członka do pochwy

• Zbyt wczesny - w trakcie trwania stosunku

• Czas trwania stosunku poniżej 3 minut

• Niezdolność powstrzymania stosunku do 8-13 ruchów frykcyjnych

• Czas stosunku zbyt krótki dla reaktywności partnerki

POCHWICA NIEORGANICZNA

• Odruchowy mimowolny skurcz mięśni uniemożliwiający wprowadzenie do pochwy członka, palca; antycypacja

• Ściśnięcie ud, lordoza kręgosłupa lędźwiowego, oderwanie pośladków od podłoża, uniesienie głowy

• Postacie kliniczne:

• Pierwotna

• Wtórna (np. po nadużyciach)

• Immisyjna - wyłącznie próba wprowadzenia członka kończy się niepowodzeniem

• Etiologia:

• Lęk nieokreślony (czasem zwerbalizowany, racjonalizowany - zw. z defloracją, bólem przy współżyciu, niechciana ciążą, naruszeniem ciała, obawą, że pochwa jest zbyt wąska by wszedł do niej członek)

• Nieuświadomiona homoseksualność

• Algopareunia - bolesność uogólniona na miednice małą

• Reakcja na zgwałcenie (reaguje w ten sposób 60% kobiet)

• Urazowe pierwsze doświadczenia seksualne

• Skutki:

• Małżeństwa dziewicze

• Poczucie winy

• Niska samoocena

• Stany depresyjne

• Oziębłość

• Odrzucenie mężczyzny

• Bezdzietność

DYSPAREUNIA

• Odczuwanie bólu w trakcie stosunku

• Zdecydowanie częściej spotykana u kobiet

• Etiologia psychiczna:

• Ból jako obrona przed spółkowaniem z konkretnym partnerem (sposób unikania)

• Ból jako obrana przed spółkowanie w ogóle

• Lęk przed uczuciem bólu (uwarunkowane wspomnienia)

• Etiologia somatyczna:

• Stany zapalne w obrębie sromu, przedsionka pochwy i pochwy

• Endometrioza (gruczolistość)

• Stany zapalne w obrębie przydatków (np. zapalenie jajników)

• Bolesność w obrębie blizny po episiotomii

• Etiologia seksualna:

• Hamowane podniecenie seksualne

LECZENIE POCHWICY I DYSPAREUNI

• Leczenie:

• Desensytyzacja lęku

• Invitro - relaksacja + hipnoza

• Invivo - relaksacja + uczenie rozluźnienia + wprowadzanie narzędzi do pochwy

• Trening behawioralny - w układzie partnerskim - stopniowe uczenie się kontaktu seksualnego

• Trening masturbacyjny - po dokładnym instruktażu

• Farmakoterapia

• Yohimbina (działa na podwzgórze - dokrwienie w obrębie miednicy małej)

• HTZ

• Lubrykanty (żele KY, TOP, FEMINUM)

NADMIERNY POPĘD SEKSUALNY - SATYRIASIS NIMFOMANIA

• Erotomania, uzależnienie od seksu, miłość obsesyjna, hiperlibidemia

• Nie ma norm ! Nie ma miary częstotliwości, stosuje się miarę niewydolności w innych dziedzinach, w niewydolności społecznej

• Formy:

• Zachowania seksualne interpersonalne

• Zachowania seksualne autoerotyczne

• Fantazje, myśli erotyczne

• Etiologia:

• 1. Podłoże nerwicowe (hiperkompensacja)

• Poczucie niższości

• Nieśmiałość, niepewność

• 2. Podłoże osobowościowe

• Jedyna możliwa forma wzbogacenia osobowości

• Inne przyczyny:

• Organika oun - zmiany organiczne w mózgu, zwłaszcza w płatach skroniowych

• Narkotyki (dobrze stymulują - np. kokaina)

• Zatrucie tlenkiem węgla - mikrouszkodzenia mózgu

• Stany maniakalne

• Schizofrenia

TRANSWESTYTYZM

• Jedna z form zaburzonej identyfikacji i roli płciowej

• Polega na osiąganiu satysfakcji seksualnej przez przebieranie się w odzież osób płci odmiennej

• Formy:

• Heteroseksualny - kontakty heteroseksualne są dominujące i prawidłowe, t. przejawia się w przyjmowaniu kobiecej (biernej) roli seksualnej lub w okresowym przebieraniu się w celu osiągnięcia przyjemności seksualnej

• Homoseksualny - częściej spotykany u kobiet

• Narcystyczny

• Biseksualny

• Filofeminizm - zamiłowanie do kobiecości, którą kreuje własnym JA

• Masochistyczny

• Ekshibicjonistyczny

• Ciswestytyzm - poprzez ubiór dąży się do uzyskania cech typowych dla innego wieku życia

TRANSSEKSUALIZM

• Jedna z form zaburzonej identyfikacji i roli płciowej

• Niezgodność pomiędzy psychicznym poczuciem płci a biologiczna budową ciała oraz tzw. płcią socjalno-prawną.

• Osoba dotknięta transseksualizmem nie czuje się reprezentantem własnej płci biologicznej, uważa, że przynależy do płci biologicznej przeciwnej

• Np. biologiczny mężczyzna czuje się psychicznie kobietą, a jego życie psychiczne przebiega według schematu i wzorca zachowań żeńskich

ZACHOWANIA SEKSUALNE A PARAFILIE

• Zachowania seksualne spełniają 3 funkcje:

• Biologiczną - prokreacja

• Psychologiczną - zaspokojenie potrzeby seksualnej

• Społeczną - tworzenie więzi

• Prawidłowe zachowania seksualne powinny zawierać potencjalną możliwość spełniania tych trzech funkcji

• Parafilie - spełnienie funkcji seksualnej stoi w opozycji do spelniania funkcji biologicznej lub społecznej

PARAFILIE

• Stan erotoseksualny powtarzającej się reaktywności (do reakcji na bodziec dochodzi w każdej sytuacji)

• Obsesyjna zależność - niezależne od woli analizowanie, przypominanie sobie

• Niezwykły bodziec zmysłowy - np. zwłoki, kał

• Nieakceptowany bodziec zmysłowy

• Zwężona reaktywność seksualna (osoba zdrowa jest otwarta na różne bodźce seksualne - zmieniają się one wraz z wiekiem, dotyczą różnych zmysłów; np. fetyszysta reaguje tylko na 1 bodziec seksualny)

• Bodziec może być realny (np. gwałcicielstwo) lub istniejący w fantazji (np. wyobrażanie sobie gwałcenia)

• Postępująca dezintegracja popędu seksualnego i osobowości (popęd przymusza do pewnych zachowań)

• PRZYKŁADY: skoptofilia, mizofilia, piastofilia, vojeryzm

DEWIACJE - wyznacza społeczeństwo, np. do niedawna kontakty oralno-genitalne; im bardziej konserwatywne społeczeństwo tym więcej dewiantów; rozpoznanie na poziomie społecznym, a nie seksuologii klinicznej

PARAFILIA - rozpoznawana na poziomie medycznym choroba

DEWIACJE

• Odchylenia seksualne

1. In obiecto - co do obiektu

• Pedofilia

• Gerontofilia

• Zoofilia

• In modo - co do metody

• Sadyzm

• Ekhibicjonizm

• Nietypowe

• Parafilie

• Kazirodztwo (przestępstwo)

• Kiedyś: homoseksualizm - dziś preferencja seksualna

PARAFILIE

• Leczenie:

Parafilii nie da się wyleczyć !!!!!

1. Farmakoterapia

1. Antyandrogeny - kastracja hormonalna

2. Leki przeciwdepresyjne

3. Leki obniżające napięcie, lęk

4. Leki przeciwdrgawkowe

2. Psychoterapia

1. Motywacja do leczenia !!!

• lęk przed prawem

• cierpienie z powodu nie panowania nad swoimi impulsami

• reakcja otoczenia

• moralność

2. Metody poznawczo-behawioralne

- formy zastępcze - masturbacja, materiały erotyczne, wmontowanie dewiacji w istniejący związek, również materiały o treści pedofilnej

3. Psychoanaliza

• Pozytywne efekty - 20-30%, rzadko u tych, którzy krzywdzą poważnie.

WYKŁAD 2

Epidemiologia

Epidemiologia (z gr. "epi" - na , "demos" - lud, "logos" - słowo, nauka) - nauka badająca wpływ czynników środowiskowych na występowanie chorób w populacji lub wpływających na stan zdrowia ludności.

Osiąga ten cel przez badanie:

• rozpowszechnienia chorób, czyli częstości występowania i rozmieszczenia chorób w danej populacji ludzkiej

• rozpowszechnienia inwalidztw i ich przyczyn

• rozpowszechnienia zgonów i ich przyczyn

Zdobywa te informacje przez pomiar:

• pozytywnych mierników stanu zdrowia:

• dotyczących rozwoju fizycznego

• oceny sprawności fizycznej

• ustalenia wskaźnika wydolności

• negatywnych mierników stanu zdrowia:

• dotyczących chorób

• ustalenie zapadalności

• ustalenie chorobowości

• dotyczących zgonów

• ustalenie umieralności

• ustalenie śmiertelności

Dysfunkcje seksualne

• W populacji, przynajmniej jeden raz wystąpiły objawy dysfunkcji seksualnej u:

• 40-45 % dorosłych kobiet

• 20-30 % dorosłych mężczyzn

• Brak lub utrata potrzeb seksualnych (oziębłość i osłabienie pożądania) — jest to objaw podstawowy (nie wtórny). Nie uniemożliwia osiągnięcia zadowolenia ze współżycia, ale zmniejsza prawdopodobieństwo zainicjowania kontaktu seksualnego. Brak jest fantazji seksualnych i dążenia do aktywności seksualnej.

• Częstość w Polsce — 35% kobiet i 15% mężczyzn, w ostatnich latach wyraźnie rośnie.

• Awersja seksualna — odczuwanie silnych negatywnych uczuć (lek, niechęć) do kontaktów seksualnych lub do osoby partnera. Przyczyną są najczęściej czynniki partnerskie. Awersje seksualna należy różnicować z zespołem depresyjnym, fobiami, ukrytą homoseksualnoscią. Rokowanie jest niepewne, leczenie długotrwałe.

• Obniżony poziom libido

• występuje u 17-55 % kobiet w populacji

w zależności od wieku

• do 49 lat - 10 %

• 50-65 lat - 22 %

• 66-74 lat - 47 %

Brak radosnego przezywania — reaktywność jest prawidłowa, orgazm jest przeżywany, ale pacjent nie odczuwa przyjemności. Częściej występuje u kobiet. Przyczyną mogą być: poczucie winy, czynniki partnerskie.

• Brak reakcji genitalnej

U mężczyzn są to zaburzenia erekcji: zaburzenia powstawania erekcji, zaburzenia utrzymywania erekcji. Jeśli erekcja występuje w trakcie snu, to należy podejrzewać tło psychogenne. Zaburzenie to występuje u około 10% mężczyzn. Istnieje ponad 100 chorób organicznych i wiele czynników psychogennych mogących powodować zaburzenia erekcji.

U kobiet głównym problemem jest suchość pochwy (upośledzenie lubrykacji (zwilżania śluzem)). Przyczyny mogą być psychogenne i organiczne (niedobór estrogenów, infekcje).

• Zaburzenia reakcji genitalnej u kobiet (zaburzenia lubrykacji):

• 8-15 % kobiet w populacji

• inne dane mówią o 21-28 % kobiet aktywnych seksualnie

• po 50 roku życia problem ten występuje zdecydowanie częściej

• Zaburzenia erekcji

• 1-9 % u mężczyzn poniżej 40 roku życia

• od 2-9 do 20-30 % u mężczyzn w wieku 40-59 lat

• 20-40 % u mężczyzn w wieku 60-69 lat

• 50-75 % u mężczyzn w wieku 70-80 lat i starszych

• Zaburzenia orgazmu — brak lub opóźnienie orgazmu po prawidłowej reakcji genitalnej. Brak orgazmu może być:

• pierwotny

• wtórny

• sytuacyjny

Przyczyny:

• czynniki organiczne — leki, choroby

• psychogenne — np. rygoryzm religijny

• uwarunkowania masturbacyjne

• zaburzone relacje partnerskie

• W Polsce dotyczy około 10% mężczyzn i do 30% kobiet. U mężczyzn częściej występuje opóźnienie wytrysku niż jego brak.

• Występowanie zaburzeń orgazmu u kobiet jest bardzo zróżnicowane

• ok. 25 % kobiet w populacji, w wieku 18-74 lata - na podstawie badań wykonanych w USA, Australii, Anglii oraz Szwecji

• dane z innych badań - ok. 80 % kobiet aktywnych seksualnie, w wieku 18-74 lata - na podstawie badań wykonanych w 2 krajach nordyckich

• nie kontrolowano zmiennej wieku

• Zaburzenia orgazmu u mężczyzn

• 7-8 % w populacji mężczyzn (badania francuskie i amerykańskie)

• > 1 % w populacji mężczyzn na Islandii

• Wytrysk przedwczesny — niezdolność do kontrolowanego wytrysku nasienia w stopniu zapewniającym obu partnerom satysfakcjonujący stosunek seksualny. Do wytrysku dochodzi zwykle tuż po imisji członka do pochwy lub w trakcie ruchów frykcyjnych, rzadziej przed stosunkiem lub bez erekcji.

• Częstość występowania w Polsce — do 25% mężczyzn. Przyczyny głównie psychogenne. Rokowanie jest bardzo dobre (liczne metody leczenia).

• Zaburzenia ejakulacji

• 9 do 31 % mężczyzn w populacji cierpi z powodu przedwczesnego wytrysku

• nie ma jednoznacznych danych dotyczących opóźnionego wytrysku

• Pochwica — skurcz mięśnia otaczającego pochwę, powodujący niemożność imisji członka do pochwy.

Typy:

• pierwotna

• wtórna

• uogólniona — nieograniczona do pewnych rodzajów stymulacji, sytuacji, partnerów

• sytuacyjna

• uwarunkowana czynnikami psychicznymi

• uwarunkowana współistnieniem wielu czynników

Przyczyny psychogenne. Rokowanie dobre.

• Występowanie pochwicy

• 6 % w populacji kobiet

badanie zostało przeprowadzone w dwóch odmiennych kulturach - w Maroku i Szwecji

• Dyspareunia — ból w trakcie stosunku. Częściej występuje u kobiet (około 15% populacji). Przyczyny psychogenne i organiczne (choroby, leki (np. Amoksapina, Tiorydazyna)). Rokowanie jest dobre.

• Występowanie dyspareunii u kobiet

• 2 % kobiet w starszym wieku (badania brytyjskie)

• 18-20 % kobiet w populacji (badania brytyjskie i australijskie)

Nie ma jasnych i pełnych danych dotyczących występowania bolesności genitalnej podczas stosunku u mężczyzn.

• Nadmierny popęd płciowy (nimfomania, satyriasis) — wiele możliwych przyczyn, m.in.:

• stany maniakalne

• uzależnienia

• choroby i urazy mózgu

Leczenie: leki antyandrogenowe. Rokowanie dość dobre.

Dysfunkcje seksualne - etiologia

1. Czynniki biologiczne

• (a) hormonalne: hiperprolaktynemia, hipertyreoza, hipogonadyzm

• (b) cukrzyca — rozwój wieloobjawowych zaburzeń seksualnych

• (c) choroby układu krążenia

• (d) urazy rdzenia kręgowego

• (e) uzależnienia — alkoholizm prowadzi do zaburzeń seksualnych w 55%, palenie 20 papierosów dziennie przez 25 lat — impotencja w 3/4 palaczy, heroina — zaburza wytrysk w 52% uzależnionych i zmniejsza popęd u 61%

• (f) menopauza i andropauza

• (g) inne choroby:

• stulejka

• wnętrostwo

• choroby neurologiczne

• choroby ginekologiczne

• nowotwory

• choroby przenoszone drogą płciową

• choroby układu moczowo-płciowego

• leki

2. Czynniki psychiczne

• (a) rozwojowe:

• nieudane małżeństwo rodziców

• rywalizacje w rodzinie

• wykorzystanie seksualne w dzieciństwie

• rygoryzm wychowawczy

• brak akceptacji płci dziecka

• patologia rodzinna

• (b) osobowościowe:

• kompleksy

• zaburzenia identyfikacji z płcią

• ukryte preferencje seksualne

• leki i zahamowania w relacjach miedzy płciami

• negatywne uwarunkowania masturbacyjne i fantazje erotyczne

• zbyt wczesne doświadczenia seksualne

• niedojrzałość uczuciowa

• negatywne i urazowe pierwsze związki heteroseksualne

• nadmierna samokontrola

• negatywne postawy wobec siebie i innych

• wysoki poziom neurotyzmu

• fobie seksualne

• (c) partnerskie:

• niska kultura życia seksualnego

• zanik atrakcyjności partnera

• rutyna monotonia w sztuce miłosnej

• walka o dominacje

• agresja, rywalizacja

• zaburzenia we wzajemnym komunikowaniu się

• niedobór seksualny

• zdrady

• ujawnianie nadmiernych wymagań i oczekiwań

• mechanizmy przeniesione z dzieciństwa

• lek przed ciążą

• związek bez miłości

• porównywanie partnera z innymi partnerami

• zmuszanie do nieakceptowanych przez partnera form pieszczot i technik seksualnych

• uzależnienie od pornografii

• (d) społeczeno-kulturowe:

• mity i stereotypy wiążące się z seksualnością i rolami seksualnymi — np.:

• o „normalności” orgazmu wyzwalanego przez pobudzanie pochwy a „nienormalności” osiąganego przez pobudzenie łechtaczki

• o konieczności posiadania orgazmu połączonego z utratą przytomności

• o konieczności posiadania orgazmu jednocześnie u obu partnerów

• stereotyp zdobywczego partnera i uległej kobiety

• kreowanie modelu sztuki miłosnej według wydawnictw pornograficznych

• przedwczesna inicjacja seksualna i jej negatywne następstwa

• zahamowania seksualne wiążące się z rygoryzmem religijnym

• wpływ środków masowego przekazu nadmiernie eksponujących znaczenie seksualności, orgazmu

Zachowania seksualne Polaków- wyniki badań prof. Zbigniewa Izdebskiego

Zadowolenie z życia seksualnego

9 na 10 Polaków jest zadowolonych ze swojego życia seksualnego.

Ocena swojego życia seksualnego:

18,5% bardzo dobre,

49,4% dobre,

23,5% raczej dobre

4,7% raczej złe,

2,6% złe,

1,3% bardzo złe

91,4% Polaków jest zadowolonych ze swojego życia seksualnego

8,6% Polaków nie jest zadowolonych ze swojego życia seksualnego

Zwyczaje seksualne Polaków

• W latach 1997 - 2001 z 3 do 5 lat wydłużył się średni okres między inicjacją a zawarciem pierwszego małżeństwa.

• Wśród kobiet średni okres między inicjacją a zamążpójściem wydłużył się z 2 do 3 lat.

• Wśród mężczyzn średni okres między inicjacją a zawarciem pierwszego małżeństwa wydłużył się z 4 do 6 lat

• W życiu mamy średnio 4,5 partnera.

• Średnia długość aktu seksualnego: 35,5 minut.

• Średnia długość stosunku: 14,5 minut.

Homoseksualizm

• Boczkowski (1988) - w Polsce 10% mężczyzn ujawnia dominujący homoseksualizm.

• Z różnych badań wynika, że 1-6% obu płci przejawia wyłącznie homoseksualizm.

• Rozpowszechnienie wyłącznego homoseksualizmu jest podobne w wielu regionach i krajach (czasem jest to interpretowane na korzyść teorii o biologicznym podłożu homoseksualizmu)

HOMOSEKSUALIZM - PRZYCZYNY

1. Związane z nieprawidłową lub niedostateczną czynnością hormonalną w okresie płodowym (lub noworodkowym), wywierającą wpływ na ośrodki mózgowe w podwzgórzu

2. Związane z czynnikami psychicznymi i emocjonalnymi, mającymi wpływ głównie w okresie dzieciństwa i dojrzewania

• Lew-Starowicz, Z., Lew-Starowicz, M. (1999):

• „…dla wielu ludzi homoseksualność to wynik świadomego wyboru - stąd dążenie do znalezienia takich przyczyn, które dowodziłyby możliwości podejmowania decyzji o wyborze orientacji homoseksualnej przez samych zainteresowanych…”;

• „…wielu homoseksualistów „woli” teorie biologiczne, które uwalniają ich od poczucia winy, mniejszej wartości, ukazują zdeterminowany charakter ich potrzeb i zachowań”.

Komunikowane problemy seksualne

• hypolibidemia (osłabiony popęd seksualny) - 25 %

• dyspareunia - 13 %

• pochwica - 2 %

• rzadko orgazm - 17 %

• awersja - 3 %

WYKŁAD 3

Pojęcie normy i patologii seksualności człowieka i zachowań seksualnych

• Norma

• ustalona, ogólnie przyjęta zasada

• granica przewidziana jako wymagana lub obowiązująca w jakimś zakresie

Zachowania seksualne

• Zachowania seksualne - zachowania, które

• są motywowane popędem seksualnym,

• zmierzają do uzyskania podniecenia seksualnego i/lub zaspokojenia potrzeby seksualnej

Norma w seksuologii

• Na współczesne pojęcie normy w seksuologii i seksiatrii (prof. Kazimierz Imieliński) zasadniczy wpływ wywarły trzy jej pojęcia (Schnabl Abnorme Sexualitat, 1974)

1. Norma jako miara wartości,

• wymóg etyczny,

• postulat moralny,

• norma idealna, czyli ustanowiona przez społeczeństwo wzorcowa zasada zachowania;

• normy te powstawały i zmieniały się podczas historycznego rozwoju społeczeństw, uzależnione były od czynników kulturowych, religijnych, społecznych

2. Norma jako miara przeciętna,

• opierająca się na określonej częstości występowania pewnych właściwości w ujęciu statystycznym,

• mająca zastosowanie głównie w socjologii,

• jest to pojęcie normy oderwane od wartościowania,

• jej zakres daje się wykreślić na krzywej Gaussa, normalne jest to, co mieści się blisko środka i co zdarza się najczęściej, a nienormalne, co zdarza się odpowiednio rzadko.

Wpływ tego ujęcia normy na podejście do seksualności człowieka wiąże się z wpływem Raportów Kinseya. Wartość tego ujęcia jako normy została zdyskredytowana, podejście to jednak nadal występuje, przyczyniając się do negatywnej oceny mniejszości seksualnych, podejście do normy jako do przeciętności jest sprzeczne z koncepcją różnic indywidualnych, jedną z podstawowych koncepcji seksuologii.

Pierwszy Seksuolog - Alfred Kinsey

RAPORT ALFREDA KINSEYA I WSPÓŁPRACOWNIKÓW (Pomeroy, Martin, Gebhart)

• Przeprowadzono ponad 10 000 wywiadów (5300 mężczyzn i 5940 kobiet)

• Zgromadzono dane na temat stosunków seksualnych przedmałżeńskich i w małżeństwie, homoseksualizmu, masturbacji.

• Raport Kinseya zawierał 500 pytań.

WYNIKI

• 1% osób deklarowało biseksualizm

• 2-5% deklarowało homoseksualizm

• 86% dorosłych ludzi żyje w sprzeczności z kodeksem obyczajowym

• 60% badanych praktykowało seks oralny

• 40% badanych miało stosunki pozamałżeńskie

• 25% badanych miało doświadczenia homoseksualne

• Masturbacja jest zjawiskiem powszechnym, uprawia ją 92% mężczyzn i 62% kobiet

• Średnia długość prącia we wzwodzie wynosi 15,25 cm, ze średnim odchyleniem 1,96 cm (pomiary wykonywane były przez osoby badane)

Norma w seksuologii

• 3. Norma w ujęciu psychologiczno-medycznym

• nie jest definiowana ani z punktu widzenia ocen wartości, ani częstotliwości,

• normalne jest to, co zdrowe, a więc zachowanie wymagane do dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, niezależnie od częstości występowania oraz w jakim stopniu jest zbliżone do normy idealnej,

• za nienormalne uważane są sposoby zachowań, nastawienia i dążenia, które niekorzystnie wpływają na wewnętrzną harmonię i samopoczucie człowieka lub jego partnera oraz wywołują konflikty lub zaburzenia upośledzające ich zdrowie czy funkcjonowanie społeczne.

Wg Kazimierza Imielińskiego rozumienie normy seksualnej może obejmować szeroki wachlarz praktyk i zachowań seksualnych, które można dowolnie klasyfikować do trzech kategorii normy

• Norma optymalna - zaliczyć do niej należy te praktyki i zachowania seksualne, które są

• najbardziej pożądane z punktu widzenia indywidualnego i społecznego,

• z czego godne propagowania w postaci modeli wychowawczych.

• Norma akceptowana - praktyki i zachowania seksualne, które

• nie stanowią optimum, lecz nie ograniczają rozwoju psychicznego człowieka,

• nie utrudniają mu nawiązywania głębokiej więzi międzyludzkiej,

• są to wzory praktyk i zachowań, które nie budzą zasadniczych zastrzeżeń.

• Norma tolerowana - praktyki i zachowania seksualne, których

• ocena jest różna z punktu widzenia normy lub patologii,

• uzależniona od kontekstu osobowościowego, sytuacyjnego i charakteru układu partnerskiego,

• są to wzory zachowania, które ograniczają człowiekowi możliwość harmonijnego doboru seksualnego, zmniejszają liczbę potencjalnych partnerów i możliwość nawiązania z nimi głębokiej więzi międzyludzkiej,

• nie mają jednak charakteru bezwzględnie patologicznego,

• odpowiedni dobór seksualny może przyczynić się do harmonijnego przebiegu życia seksualnego w układzie partnerskim.

• Te trzy kategorie normy seksualnej są zaliczane do normy w sensie klinicznym - obejmują zachowania nie wymagające interwencji terapeutycznej.

• Z innego punktu widzenia, np. pedagogicznego, za normę uważa się normę optymalną i ewentualnie akceptowaną, zaś praktyki i zachowania wchodzące w zakres normy tolerowanej mogą być kwalifikowane jako niepożądane oraz wykraczające poza normę.

Norma pedagogiczna

Norma pedagogiczna - obejmuje praktyki i zachowania seksualne, które uważane są jako optymalne i najbardziej pożądane przez co zalecane w procesie wychowawczym.

Norma partnerska

Kliniczne wyznaczniki normy seksualnej w układzie partnerskim (K. Imieliński za Giese):

1. Różnica płci

2. Dojrzałość

3. Obustronna akceptacja

4. Dążenie do obustronnej rozkoszy

5. Nieszkodzenie zdrowiu

6. Nieszkodzenie innym ludziom, społeczeństwu

Do zakresu normy w układzie partnerskim zaliczane byłyby

1. wszelkie formy aktywności seksualnej, zachowania i praktyki seksualne, które mają miejsce pomiędzy dojrzałymi osobami różnej płci,

2. które są przez nie akceptowane,

3. zmierzają do uzyskania przez nie rozkoszy,

4. nie szkodzą ich zdrowiu

5. nie naruszają norm współżycia społecznego.

• Nie ma decydującego znaczenia rodzaj zachowań i praktyk seksualnych.

• Wyznaczniki normy partnerskiej cechują się dużą względnością.

• Warunek różnicy płci wynika z podziału ludzi na dwie płci, wprowadzony był, gdy homoseksualizm był kwalifikowany jako zaburzenie seksualne.

• Warunek dojrzałości ma na celu zapewnienie kontaktów seksualnych między osobami mogącymi stworzyć układ na zasadach partnerskich, nie określa on jednak o jaką dojrzałość chodzi, biologiczną, społeczną czy psychiczną (intelektualną, czy emocjonalną).

• Warunek obustronnej akceptacji, a więc dobrowolności, ma na celu uniknięcie podejmowania kontaktów seksualnych wymuszonych siłą lub podstępem bądź wykorzystaniem krytycznej sytuacji; akceptacja ta jednak może nie wynikać z motywacji seksualnych, a np. z lęku przed utratą partnera.

• Warunek dążenia do uzyskania obustronnej rozkoszy jest

• związany z istotą kontaktu seksualnego,

• może być jednak sytuacja, gdy jeden z partnerów sam nie osiąga rozkoszy, a czerpie satysfakcję z dawania rozkoszy drugiemu,

• trudności w kwalifikacji tego warunku pojawiają się także, gdy osoba uzyskuje rozkosz w związku z towarzyszącymi wyobrażeniami, a nie tylko kontaktem seksualnym z partnerem.

• Warunek nieszkodzenia zdrowiu

• jest istotny, zwłaszcza dla klinicznego ujęcia normy seksualnej,

• trudności w kwalifikacji budzi np. sytuacja, gdy kontakty seksualne mogą mieć szkodliwy wpływ na funkcjonowanie różnych układów i narządów w wieku podeszłym.

• Warunek nienaruszania norm społecznych

• może budzić wiele wątpliwości ze względu na niejednoznaczność norm i margines tolerancji społecznej.

Norma indywidualna

• W ujęciu indywidualnym za normę uważało się zachowanie seksualne pomiędzy dorosłym mężczyzną i dorosłą kobietą , które (K. Imieliński za Godlewskim 1977):

1. z nie zamierzonych przyczyn nie wyklucza ani nie ogranicza w znacznym stopniu możliwości dokonania spółkowania (stosunku genitalno-genitalnego) mającego doprowadzić do zapłodnienia.

2. nie cechuje się trwałą tendencją do unikania spółkowania.

3. jest obustronnie akceptowane.

4. dąży do obustronnej rozkoszy.

5. nie szkodzi zdrowiu.

6. nie szkodzi innym ludziom, a więc społeczeństwu.

Norma ilościowa

• W rozróżnieniu normy i patologii ilościowej kierować się można umownym określeniem prawidłowej siły potrzeb seksualnych.

• Od normy odchylają się ludzie ze wzmożonymi potrzebami seksualnymi oraz obniżonymi potrzebami seksualnymi.

• Osoby, które mają bardzo intensywne życie seksualne, ale wykazują też intensywne życie zawodowe, społeczne, nie rozpoznaje się patologicznego wzmożenia potrzeb seksualnych, o ile ich duża siła będzie jedynie wyrazem dużej wydolności życiowej człowieka, nie będzie zaburzać funkcjonowania społecznego.

• Osoby z małymi potrzebami seksualnymi, nie wykazują patologii, gdy współistnieje to z ogólnie niską wydolnością i niskim napędem psychoruchowym.

• Układ partnerski osób z dużymi i małymi potrzebami seksualnymi może stać się patologicznym, chociaż każdy z partnerów w ujęciu indywidualnym może mieścić się w granicach normy.

NORMA KLINICZNA SEKSUALNOŚCI CZŁOWIEKA

1. NORMA FIZJOLOGICZNA SEKSUALNOŚCI

• Prawidłowa budowa narzadów płciowych ( biorących udział w akcie spółkowania ) 

• Zdolność do uzyskiwania skutecznej erekcji, ejakulacji w pochwie i orgazmu ♂

• Zdolność do uzyskiwania gotowości seksualnej, lubrykacji i orgazmu

2. NORMA PSYCHOLOGICZNA SEKSUALNOŚCI

• Zdolność do pożądania seksualnego

• Zdolność do odczuwania podniecenia seksualnego

• Zdolność do odczuwania spełnienia, satysfakcji po kontakcie seksualnym

• Zdolność do miłości erotycznej

• Zdolność psychiczna i potrzeba podejmowania interakcji seksualnej na poziomie dotykowym i genitalno - genitalnym ( spółkowanie )

3. NORMA ZACHOWANIA SEKSUALNEGO

• Zachowanie seksualne interakcyjne

• Pomiędzy dorosłymi osobnikami akceptującymi kontakt seksualny i jego formy

• Motywowane popędem seksualnym

• Nie prowadzące do uszkodzeń ciała

• Nie naruszające norm społecznego współżycia

Normy medyczne

• W przeszłości za normę uchodziło to, co służyło prokreacji, to co jej nie służyło lub ograniczało, było patologią.

• Normy medyczne opierały się na koncepcji zdrowia rozumianej jako brak choroby, a klasyfikacja chorób odzwierciedlała normy społeczne, kulturowe i prawne.

• 1934 Zaburzenia seksualne:

• - niemoc płciowa

• - anomalie i perwersje

• 1960 Normalne dewiacje seksualne:

• - onanizm

• - stosunki przed- i pozamałżeńskie

• Nienormalne dewiacje seksualne:

• - sadyzm

• - oziębłość

• Społeczne dewiacje seksualne:

• - prostytucja

• - homoseksualizm

• - transseksualizm

• Aktualnie normy medyczne opierają się na koncepcji zdrowia definiowanej przez Światową Organizację Zdrowia.

WHO - definicje zdrowia seksualnego

• ZDROWIE SEKSUALNE JEST CZĘŚCIĄ ZDROWIA REPRODUKCYNEGO

• Zdrowie reprodukcyjne - jest stanem fizycznego, psychicznego, społecznego dobrostanu we wszystkich sprawach związanych z systemem reprodukcji. Zdrowie reprodukcyjne oznacza, że ludzie są w stanie prowadzić satysfakcjonujące i bezpieczne życie seksualne, płodzić dzieci oraz w sposób swobodny decydować czy, kiedy i ile ich posiadać.

• Zdrowie seksualne - integracja biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów życia seksualnego koniecznych do pozytywnego rozwoju

• osobowości,

• komunikacji,

• miłości

Normy medyczne

• Zaburzenia seksualne opisane są w obowiązującej w Polsce Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD - 10

• Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD - 10

Norma społeczna

• Norma społeczna - jest to

• względnie trwały,

• przyjęty w danej grupie społecznej sposób zachowania jednostki społecznej w danej sytuacji

• zależny od zajmowanej przez nią pozycji społecznej i odgrywanej przez nią roli społecznej.

• Rodzaje norm społecznych:

• normy formalne - zasady sformułowane w postaci pisanych regulaminów lub przepisów.

• normy nieformalne - nie spisane normy, obowiązujące zwyczajowo w ramach danej grupy lub społeczeństwa.

• normy prawne - zasady zachowania się oparte na przepisach. W przeciwieństwie do innych norm są one ustanowione lub uznane za obowiązujące przez państwo. Ich nieprzestrzeganie jest sankcjonowane przez instytucje państwowe.

• normy religijne - w przeciwieństwie do norm prawnych, obowiązujących wszystkich członków danej zbiorowości, mają one ograniczony zasięg i dotyczą tylko osób danego wyznania. Często normy te, określające stosunki między ludźmi, traktowane są jako normy moralne.

• normy moralne (etyczne) - mają one charakter absolutny, co oznacza bezwzględny nakaz lub zakaz określonego zachowania. Nie dotyczą tylko postępowania jednostki, ale mogą dotyczyć całych grup społecznych.

• normy obyczajowe - nawyki zachowania się, rytuały czy sposoby ubierania się uznane w danej zbiorowości.

• Normy obyczajowe to reguły postępowania ludzi, które kształtowały się w ich świadomości pod wpływem nawyku, w wyniku wielokrotnego powtarzania w określonych okolicznościach tych samych zachowań (np. całowanie kobiety w rękę).

• Normy obyczajowe nie oceniają zachowań ani ich nie wartościują.

• Określają raczej co wypada lub czego nie wypada robić.

• Obyczaje kształtują się we wszystkich sferach życia, także seksualnej.

• normy zwyczajowe - nawyki, rodzaje zachowania charakterystyczne albo dla całego społeczeństwa, albo dla jakichś grup społecznych.

• Najbardziej zróżnicowane

• Zachowania związane z seksualnością, odnośnie których najczęściej występuje różnorodne podejście:

• masturbacja

• homoseksualizm

• stosunki przed- i pozamałżeńskie

• Prostytucja

• kontakty seksualne oralne, analne

• antykoncepcja

Normy socjologiczne

Normy socjologiczne - oceniają, co jest dla społeczeństwa dobre, a co złe, a więc jakie zachowania seksualne są akceptowane społecznie, a jakie wchodzą w zakres patologii społecznej.

Modele filozoficzne

• Na kształtowanie się norm seksualnych wywarły też wpływ koncepcje filozoficzne odnoszące się do seksualności człowieka

• Platon:

• seks był elementem erosa - miłości,

• miłość seksualna traktowana jako stopień do poznania idei piękna, poprzez piękno cielesne dochodzimy do poznania piękna duchowego, idealnego,

• piękno cielesne budzi naszą miłość i prowadzi do współżycia nie tylko cielesnego, ale też przyjaźni duchowej,

• miłość fizyczna, seksualna była więc etapem w dojściu do miłości idealnej, miłość duchowa nie mogła więc istnieć bez miłości fizycznej.

• Św. Tomasz z Akwinu:

• wyraziciel chrześcijaństwa średniowiecznego,

• granice grzechu, w przypadku stosunków seksualnych, wyznacza krzywda drugiego człowieka,

• jednostronność, odwrócenie hierarchii wartości,

• seksualizm miał służyć rozrodczości, która była traktowana jako coś pozytywnego, obwarowana zarazem miłością, rozgrzeszającą wszelkie gry miłosne, jeśli tylko miały służyć dawaniu potomstwa.

• A. Schopenhauer:

• cześć kobiety polegająca na wstrzymaniu się od stosunków seksualnych przed małżeństwem, jest uznawana za wysoką wartość,

• kobieta pragnie od mężczyzny jego miłości, opieki, zapewnienia środków do życia, pomocy przy wychowaniu dzieci, mężczyzna natomiast pragnie jednej rzeczy - przyjemności seksualnych,

• małżeństwo jest dla niego kapitulacją, ponieważ tylko poprzez nie może te przyjemności osiągnąć,

• kobieta, zgadzając się na stosunki pozamałżeńskie, zdradza niejako cały ród kobiecy i utrudnia osiągnięcie małżeństwa innym kobietom.

• J. P. Sartre:

• jako jedno z podstawowych zadań filozofii traktuje zdemaskowanie zakłamania, jakie narosło przez wieki wokół wielu przeżyć w życiu indywidualnym i społecznym w myśli i praktyce,

• jednym z tych zakłamań jest zniewolenie człowieka przez tabu, jakim otoczony jest seks,

• człowiek próbuje ominąć to tabu, łudząc samego siebie, że jego pragnienia idą w innym kierunku, niż jest naprawdę, że chodzi o wzniosłe wartości, a nie o prosty stosunek i płynące stąd wartości,

• zakłamanie wiedzie do patologii życia seksualnego, krzywdy drugiej osoby, gdy udaje się miłość i przywiązanie,

• głosi ideę wolności, postulat powrotu do swobody seksualnej i autentyzmu,

• jedynym zobowiązaniem powinna być wzajemna rozkosz, płynąca z zaspokojenia pożądania, seks należy do natury człowieka, której nie musi się wstydzić, ani wyrzekać.

• E. Fromm:

• nawiązuje do wczesnochrześcijańskich koncepcji stosunku duszy do ciała, ducha do materii, akcentując prymat ducha, uznając zarazem biologiczne prawa natury człowieka,

• rozterki, jakie przeżywa człowiek, wiążą się z dualizmem ducha i materii, ze współwystępowaniem elementów natury zwierzęcej i ludzkiej,

• człowiek stara się zrozumieć, uwznioślić swoje życie biologiczne, włączyć je w system wartości,

• czynnikiem równoważącym obie strony człowieka, fizyczną i duchową, jest miłość, poszanowanie i poczucie solidarności z całą ludzkością, a zatem i z każdym człowiekiem.

Normy statystyczne

• Norma statystyczna - zakłada , że zachowanie seksualne przeciętne, najczęściej spotykane, może być uważane za normalne.

• Podejście niesłuszne - wyznacznikiem normy jest nie tyle częstotliwość zachowania, a fakt, iż stanowi ono optimum biologiczne, psychologiczne i społeczne

SEKSUALNOŚĆ POLAKÓW

• Zadowolenie z życia seksualnego

• 9 na 10 Polaków jest zadowolonych ze swojego życia seksualnego

• 19,7% - bardzo dobre

44,4 % - dobre

27,1% - raczej dobre

5,1% - raczej złe

3,0% złe

0,8% bardzo złe

• Średni wiek inicjacji

• Kobiety - 19,2

• Mężczyźni - 18,3

• z 3 do 5 lat wydłużył się okres między inicjacją a zawarciem pierwszego małżeństwa

• wśród kobiet średni okres między inicjacją a zamążpójściem wydłużył się z 2 do 3 lat

• wśród mężczyzn średni okres między inicjacją a zamążpójściem wydłużył się z 4 do 6 lat

• W życiu mamy średnio 4,5 partnera.

• Średnia długość stosunku - 18 minut.

• Najczęściej kochamy się w sobotę, niedzielę i piątek, 40% Polaków kocha się w godzinach 21.00-24.00, a 30% twierdzi, że równie to bywa.

Normy religijne

• Wszystkie religie świata stworzyły swoje systemy norm i zasad regulujące seksualność.

• Systemy te są bardzo zróżnicowane nie tylko w zależności od religii, ale także wyznania w obrębie jednej religii.

• Normy religijne mają największy wpływ na kształtowanie postaw wobec ciała, seksualności, relacji partnerskich oraz systemu wartości seksualnych

Norma prawna

• Norma prawna - reguła zachowania się, skonstruowana na podstawie przepisów prawa

• W Kodeksie Hammurabiego w XVIII w. p.n.e. zakazane były:

• stosunki kazirodcze,

• zoofilia,

• niedopuszczalny był gwałt (na kobiecie, która była własnością mężczyzny),

• niewierność, zwłaszcza w przypadku kobiet.

Normy prawne wykazują dużą różnorodność nie tylko na całym świecie, ale także w systemach prawnych krajów Unii Europejskiej

WHO, sierpień 2002 - Deklaracja Praw Seksualnych

• Seksualność jest integralną częścią osobowości każdej istoty ludzkiej. Jej pełny rozwój zależy od zaspokojenia podstawowych ludzkich potrzeb, takich jak pragnienie obcowania, intymności, ekspresji uczuć, czułości i miłości.

• Seksualność wynika z interakcji zachodzących między jednostką a otaczającą ją strukturą społeczną. Pełen rozwój seksualności jest niezbędny do osiągnięcia dobrostanu w wymiarze indywidualnym, interpersonalnym oraz społecznym.

• Prawa seksualne należą do uniwersalnych praw człowieka, bazujących na niezbywalnej wolności, godności i równości wszystkich istot ludzkich. Ponieważ zdrowie jest fundamentalnym prawem człowieka, tak samo podstawowym prawem musi być jego zdrowie seksualne.

• W celu zapewnienia zdrowego rozwoju seksualności jednostek ludzkich i społeczeństw wszystkie społeczeństwa muszą uznawać, promować, szanować poniższe prawa seksualne i bronić ich wszystkimi środkami. Zdrowie seksualne rozwija się w środowisku, które uznaje, respektuje i szanuje te prawa seksualne.

1. Prawo do wolności seksualnej.

• Wolność seksualna obejmuje możliwość jednostki do wyrażania pełni potencjału seksualnego.

• Jednakże wyklucza wszelkie formy przymusu seksualnego, wykorzystywania oraz nadużyć w jakimkolwiek czasie i jakiejkolwiek sytuacji życiowej

2. Prawo do odrębności seksualnej, integralności oraz bezpieczeństwa seksualnego ciała.

• Prawo to pozwala człowiekowi podejmować niezależne decyzje dotyczące własnego życia seksualnego, zgodne z własną moralnością i etyką społeczną.

• Obejmuje ono również możliwość sprawowania kontroli oraz zadowolenia z własnego ciała, z wykluczeniem tortur, okaleczeń i jakiejkolwiek przemocy.

3. Prawo do prywatności seksualnej.

• Obejmuje możliwość podejmowania indywidualnych decyzji i zachowań w sferze intymnej w stopniu, w jakim nie naruszają one praw seksualnych innych osób.

4. Prawo do równości seksualnej.

• Odwołuje się do wolności do wszystkich form dyskryminacji, niezależnie od

• płci,

• orientacji seksualnej,

• wieku,

• rasy,

• klasy społecznej,

• religii,

• niesprawności fizycznej albo emocjonalnej.

5. Prawo do przyjemności seksualnej.

• Przyjemność seksualna, włączając zachowania autoerotyczne, jest źródłem fizycznego, psychologicznego, intelektualnego i duchowego dobrostanu.

6. Prawo do emocjonalnego wyrażania seksualności.

• Wyrażanie seksualności obejmuje więcej niż przyjemność erotyczną lub zachowanie seksualne.

• Ludzie mają prawo do wyrażania swojej seksualności poprzez komunikowanie się, dotyk, wyrażanie uczuć i miłości.

7. Prawo do swobodnych kontaktów seksualnych.

• Oznacza:

• możliwość zawarcia związku małżeńskiego lub nie zawierania go,

• przeprowadzenia rozwodu,

• ustanowienia innych opartych na odpowiedzialności form związków seksualnych

8. Prawo do podejmowania wolnych i odpowiedzialnych decyzji dotyczących posiadania potomstwa.

• Obejmuje możliwość podejmowania decyzji o:

• posiadaniu lub nieposiadaniu potomstwa,

• jego liczbie,

• różnicy wieku między potomstwem,

• prawo do pełnego dostępu do środków regulacji płodności

9. Prawo do informacji seksualnej opartej na badaniach naukowych.

• Prawo to implikuje, że poszukiwanie informacji dotyczących seksualności będzie realizowane na drodze nieskrępowanych, lecz naukowo etycznych badań, a ich odpowiednie rozpowszechnianie będzie następować na wszystkich poziomach społecznych.

10. Prawo do wyczerpującej edukacji seksualnej.

• Jest ona procesem trwającym od momentu narodzin, przez całe życie i powinny być zaangażowane wszystkie instytucje społeczne

11. Prawo do seksualnej opieki zdrowotnej.

• Seksualna opieka zdrowotna powinna być dostępna w celu zapobiegania i leczenia wszelkich problemów, chorób i zaburzeń seksualnych.

Prawa seksualne stanowią fundamentalne i uniwersalne prawa człowieka.

WYKŁAD 4

Zachowania seksualne niezgodne z prawem

• Są to takie typy zachowań ludzkich (wraz z ich skutkami) powiązanych z życiem seksualnym człowieka, jakie są zakazane przez ustawodawstwo karne. (Lernell, 1974)

Niemcy, XIII wiek

Zakaz współżycia seksualnego między chrześcijanami a żydami- kara śmierci

Po raz pierwszy pojawia się pojęcie pederastii- kara śmierci

Średniowieczna Europa

Kara za sodomię- kastracja i odcięcie członka

• Przestępstwa seksualne wobec dzieci

• Przestępstwa seksualne wobec dorosłych

• Młodociani sprawcy przestępstw seksualnych

• Pornografia dziecięca (posiadanie, rozpowszechnianie, produkcja)

Zachowania seksualne wobec dzieci

• Pedofilia preferencyjna

- dewiacja

- parafilia

• Zachowania zastępcze

• Kazirodztwo

• Młodociani sprawcy przestępstw seksualnych

Zachowania seksualne wobec dzieci kiedy pokrzywdzony jest dzieckiem?

• Kryterium biologiczne

• Kryterium prawne

• Kryterium psychologiczne

Zachowania seksualne wobec dzieci
Klasyfikacja zachowań seksualnych wobec dzieci wg Kathleen Faller

• Bez kontaktu fizycznego

• Pobudzanie intymnych części ciała dziecka

• Kontakty oralno- genitalne

• Stosunki udowe

• Penetracja

• Seksualne wyzyskiwanie dzieci

• Przemoc seksualna z różnymi formami przemocy

Zachowania seksualne wobec dzieci - Pedofilia

• Gr. Paidos i philia- miłość do dzieci

• Preferowaną lub wyłączną metodą osiągnięcia podniecenia i satysfakcji seksualnej jest aktywność seksualna z dzieckiem, czyli osobą przed okresem dojrzewania, lub fantazjowanie o tej aktywności

• Wyznacznikami pedofilii są zarówno podjęcie kontaktu seksualnego z dzieckiem jak i tylko fantazjowanie o nim

ICD 10

Utrwalona lub dominująca skłonność do aktywności seksualnej z dzieckiem lub dziećmi w wieku przed dojrzewaniem. Sprawca ma co najmniej 16 lat i jest co najmniej 5 lat starszy od dziecka lub dzieci.

• Pedofilia jako parafilia (zboczenie)

- rozpoznanie parafilii jest równoznaczne z rozpoznaniem choroby

- rozpoznanie na poziomie medycznym

• Pedofilia jako dewiacja seksualna

- wszelkie te zachowania seksualne, które wykraczają poza normy obowiązujące w danym społeczeństwie.

- rozpoznanie na poziomie społecznym

Przyczyny pedofilii

• Czynniki osobowościowe

- zaburzenia osobowości

- zaburzone kontakty z rodzicami

- identyfikacja z matką

- lęk wobec dojrzałych kobiet

- niedojrzałość

• Czynniki biologiczne

- zaburzenia OUN

- zaburzenia hormonalne

- zaburzenia w metaboliźmie neuroprzekaźników

- zmiany w płatach czołowych

- zaburzenie chromosomów (kariotyp XYY)

• Czynniki kulturowe

- wysoki poziom przemocy seksualnej w niektórych kulturach

- kodeksy karne różnych krajów

- „przyzwolenie” społeczeństwa

• Badania osobowości pedofilów ujawniły kilka powtarzających się czynników:

- fantazje seksualne o treści parafilnej

- doświadczenie wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie

- problemy rodzinne, zaburzone relacje z rodzicami

- poczucie niższości

- lęki seksualne

- zaburzone relacje interpersonalne

- wczesne doświadczenia seksualne

- kontakt z pornografią

- postrzeganie dzieci jako niezagrażających obiektów seksualnych

Charakterystyka sprawców pedofili

• Mężczyźni

• Członkowie rodziny

• Osoby znajome

• Ofiara płci żeńskiej

• Pobudzanie intymnych części ciała dziecka

Typologia pedofilii

• Płeć dziecka

- Pedofilia heteroseksualna

- Pedofilia homoseksualna

• Stopień pokrewieństwa

- osoba obca niespokrewniona

- osoba znajoma niespokrewniona

- osoba spokrewniona

Podział wg Grotha, Hobsona i Gary'ego

• Pedofilia fiksacyjna

• Pedofilia regresyjna

Pedofil fiksacyjny

- fiksacyjny efebofil

- od najmłodszych lat preferowanym przez niego obiektem seksualnym jest dziecko

- zazwyczaj pedofil homoseksualny

Pedofil regresyjny

- efebofil

- może związać się zarówno z dzieckiem, jak i z osobą dorosłą

- kieruje zainteresowanie seksualne na dzieci, ponieważ nie może zaspokoić popędu z partnerem dorosłym

- może być wywołana działaniem alkoholu

- zazwyczaj pedofil heteroseksualny

Pedofil uwodzący

- posługuje się metodą uwodzenia poprzez nawiązywanie bliskiego kontaktu z dzieckiem, adorowanie go, rozmawianie z nim, słuchanie go, kupowanie mu prezentów

Pedofil introwertywny

- zamknięty w sobie, brak umiejętności interpersonalnych

- kontakty przybierają formę krótkich spotkań

Pedofil sadystyczny

- uzyskuje zaspokojenie seksualne poprzez przemoc wobec dziecka i zadawanie dziecku bólu i cierpienia

• Kontakty seksualne z użyciem przemocy

• Kontakty seksualne bez użycia przemocy

Zachowania seksualne wobec dzieci - Zachowania zastępcze

• zachowania pedofilne nie motywowane preferencjami seksualnymi

• dziecko nie jest partnerem najbardziej pożądanym erotycznie

• do wchodzenia w interakcję seksualną z dzieckiem motywują poza popędem płciowym różne czynniki natury psychologicznej, psychiatrycznej, takie, jak:

-Obyczajowość

- Brak zinternalizowanych norm chroniących dziecko przed wykorzystaniem seksualnym przez osobę dorosłą

- Zaburzona osobowość

- Choroby OUN

- Używanie substancji psychoaktywnych

Kazirodztwo

• wykorzystywanym dzieckiem jest własne potomstwo czy rodzeństwo

• zazwyczaj mają charakter zastępczego zaspokajania potrzeby płciowej

• zazwyczaj są związane z

- patologiczną strukturą rodziny
- psychopatologią

- problemem alkoholowym

Młodociani sprawcy przestępstw seksualnych

• Osoby zachowujące się w sposób seksualny wobec innego dziecka

(kontrowersje- nadużycie dziecka a zachowania seksualne w okresie dziecięcym)

• Przyczyny- podobnie jak u osób dorosłych

• Doświadczenie przemocy seksualnej w dzieciństwie

• Zazwyczaj sprawcami są chłopcy a ofiarami są młodsze dziewczynki

Zachowania seksualne wobec dzieci - Skala zjawiska

• Ofiarami najczęściej są dziewczęta

• Sprawcami są mężczyźni - ponad 90 %

• 80 % to osoby znane dziecku

• 70 % to zachowania zastępcze

Co czyni dziecko idealną ofiarą?

• Popęd seksualny

• Ciekawość

• Szacunek wobec osób dorosłych

• Potrzeba doznawania opieki, uwagi i miłości

• Bunt przeciw rodzicom

Następstwa wykorzystywania seksualnego

• Biologiczne

- urazy ciała, w szczególności okolic intymnych

- ciąża

- choroby przenoszone drogą płciową, stany zapalne

• Psychologiczne

- zespoły lękowe

- depresja

- PTSD

- zaburzenia odżywiania

- zaburzenia osobowości

- zaburzenia seksualne w wieku dojrzałym

• Zdarzenie jednorazowe / długotrwała relacja

• Wiek ofiary

Terapia przestępców seksualnych - Strategie terapii

1. Terapia grupowa, ambulatoryjna

2. Nurt poznawczo- behawioralny

3. Grupa zamknięta

4. Terapia odbywa się raz w tygodniu, 2 godziny i zaplanowana jest na 3 lata.

5. Sesje psychoterapii indywidualnej

6. Grupę prowadzi trzech terapeutów.

7. Praca Zespołu Terapeutycznego jest superwizowana przez seksuologa.

Terapia przestępców seksualnych - cele terapii

• Ocena ryzyka recydywy

• Monitorowanie ryzyka recydywy

• Zapobieganie recydywie

• Danie pacjentowi umiejętności osiągania ważnych osobiście doświadczeń, „dóbr” w akceptowany społecznie sposób.

WYKŁAD 5

Zachowania seksualne niezgodne z prawem cz. 2 - przestępstwa seksualne wobec osób dorosłych

Kodeks Karny

Rozdział XXV. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności

• Art. 197. 

• § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego,
  podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

• § 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

• § 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w § 1 lub 2, działając ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Kodeks Karny

• Zgwałcenie (art. 197)

• Wykorzystanie seksualne osoby bezradnej lub niepoczytalnej (art. 198)

• Seksualne wykorzystanie zależności (art. 199)

• Czynności seksualne z małoletnim (art. 200)

• Kazirodztwo (art. 201)

• Pornografia (art. 202)

• Zmuszanie do prostytucji (art. 203)

• Czerpanie zysku z cudzego nierządu (art. 204)

Zgwałcenie

• Zgwałcenie ≠ Gwałt

• („Gwałt niech się gwałtem odciska” - Adam Mickiewicz „Oda do młodości”)

• Gwałt w języku prawnym oznacza „szczególnie groźną postać przemocy wobec osoby”

• Zgwałcenie - w szerokim znaczeniu określenie to oznacza zmuszenie drugiej osoby do obcowania płciowego, poddania się innej czynności seksualnej lub wykonania takiej czynności.

• Obcowanie płciowe - spółkowanie lub jego ekwiwalent, w postaci np. stosunku oralnego lub analnego.

• Inna czynność seksualna - jest to zachowanie seksualne, które nie jest obcowaniem płciowym, jak np. dotykanie w celu seksualnym.

Typologia zgwałceń

• Imieliński K., Godlewski J. (1997) „Seksuologia a prawo” w: Imieliński K. (red.) „Seksuologia. Aspekty prawne” Warszawa: Polska Akademia Medycyny

• Przedstawili typologię zgwałceń dzieląc je ze względu na motywację modyfikując nieco klasyfikację Grotha (1981)

I. Zgwałcenia motywowane głównie pozaseksualnie.

• Zgwałcenie represyjne

• Zgwałcenie władcze

• Zgwałcenie gniewne

II. Zgwałcenia motywowane nispecyficznie bądź kombinacyjnie.

• Zgwałcenie psychopatyczne lub socjopatyczne

• Zgwałcenie impulsywne

III. Zgwałcenia motywowane seksualnie.

• Zgwałcenie sytuacyjne

• Zgwałcenie instrumentalne w służbie innych dewiacji (prócz sadyzmu)

• Zgwałcenie sadystyczne

• Zgwałcenie dewiacyjne

Ad. I.1. Zgwałcenie represyjne

1. agresja i użyta przemoc ograniczone, czasem groźby

2. często brak uszkodzeń ciała

3. język poniżający i rozkazujący

4. czas trwania różny

5. napaść epizodyczna

6. zgwałcenie zaplanowane często po doznaniu krzywdy, ale realizowane z opóźnieniem, zapowiadane jako kara

7. napastnik w stanie niecharakterystycznym

8. motywacją jest chęć ukarania ofiary przez poniżenie jej

9. może nie dojść do kontaktu genitalnego, zamiast tego czynności równoważne, zachowania poniżające ofiarę

Ad. I.2. Zgwałcenie władcze

1. agresja i przemoc instrumentalne, ograniczone

2. uszkodzenia ciała żadne lun nieduże, przypadkowe

3. język nakazowo-dochodzeniowy, polecenia, pytania osobiste

4. czas trwania napaści wydłużony

5. napaści powtarzane, agresja może wzrosnąć z czasem

6. premedytowane, poprzedzone fantazjami

7. napastnik w stanie lęku, bywa, że pod wpływem alkoholu

8. motywacją jest uspokojenie głębokich niepewności i poczucia niewydolności, poszukiwanie uznania ze strony napadniętej

9. czasem jedynie manipulacja przy narządach ofiary, wymuszenie kontaktu oralnego

Ad. I.3.

1. agresja przekracza potrzeby instrumentalne, ma charakter wyładowania

2. uszkodzenia obejmują wszystkie okolice ciała, są zamierzone

3. język obelżywy

4. czas trwania względnie krótki

5. napaści epizodyczne

6. spontaniczne, impulsywne, nagłe

7. napastnik w stanie wściekłości

8. motywacja to odwet za krzywdy doznane ze strony innej kobiety lub za krzywdy doznane „od życia”

9. może się zdarzyć, że napastnik nie dąży do odbycia stosunku

Ad. II.1. Zgwałcenie psychopatyczne

1. przemoc i agresja instrumentalne, mogą jednak być większe jeśli jest zdecydowany opór napadniętej osoby

2. uszkodzenia ciała żadne lub ograniczone, jednak czasem znaczne lecz niezamierzone, włącznie z zabójstwem

3. język nakazowy

4. czas trwania krótki

5. napaści mogą się powtarzać (a nawet należeć do stałego stylu postępowania)

6. zaplanowane lub okazjonalne

7. napastnik raczej w stanie odhamowania niż podniecenia, często pod wpływem alkoholu

8. motywacja to uzyskanie satysfakcji seksualnej i narzucenie swojej woli (zdobywanie i samowolne władanie innymi ludźmi)

9. z reguły jest stosunek seksualny

Ad. II.2. Zgwałcenie impulsywne

10. przemoc i agresja gwałtowne, brutalne, może dojść do zabójstwa

11. uszkodzenia ciała zwykle ograniczone

12. czas trwania niecharakterystyczny, zwykle krótki

13. napaści zwykle epizodyczne

14. nie zaplanowane jako zgwałcenia, nie planowane w ogóle

15. napastnik w stanie niecharakterystycznym

16. motywacja to dążenie do przełamania bariery nieprzystosowania społecznego, odreagowanie odrzucenia społecznego

17. z reguły stosunek seksualny

Ad. III.1. Zgwałcenie sytuacyjne

18. przemoc ograniczona, instrumentalna

19. brak uszkodzeń ciała

20. język niecharakterystyczny

21. czas trwania zwykle krótki

22. występowanie epizodyczne

23. nieplanowane jako zgwałcenie

24. napastnik w stanie podniecenia seksualnego

25. motywacja to zaspokojenie potrzeby seksualnej

26. czasem dochodzi do stosunku, czasem napastnik ustępuje pod wpływem oporu ofiary

Ad. III.2. Zgwałcenie instrumentalne w służbie innych dewiacji (prócz sadyzmu)

27. przemoc i agresja ograniczone

28. uszkodzenia ciała żadne lub ograniczone, niezamierzone

29. język czasem uwodzicielski, czasem grożący

30. czas trwania zwykle krótki

31. napaści powtarzane

32. planowane, poprzedzane fantazjami

33. napastnik w stanie podniecenia

34. motywacja to zdobycie partnera trudnego do zdobycia akceptowanymi metodami

35. zachowanie zależne od rodzaju dewiacji

Ad. III.3. Zgwałcenie sadystyczne

36. przemoc i agresja mają charakter erotyczny

37. uszkodzenia ciała często dotykają narządy płciowe, skrajnie zabójstwo i okaleczenie zwłok

38. język rozkazujący i poniżający

39. czas trwania wydłużony, jeśli zachowanie jest zrytualizowane czas może być bardzo długi

40. napaści powtarzane, mogą być zrytualizowane

41. przemyślane i zaplanowane

42. napastnik silnie podniecony

43. motywacja to zniszczenie i unicestwienie symbolizujące nieograniczone władanie i dysponowanie ciałem ofiary, jednoczesne zaspokojenie potrzeby seksualnej

44. czasem może nie dojść do stosunku, czasem kopulacja zwłok

Ad. III.4. Zgwałcenie dewiacyjne (gwałcicielstwo - raptofilia)

45. przemoc i agresja mają charakter erotyczny

46. uszkodzenia ciała przypadkowe, nie zamierzone

47. język mało charakterystyczny

48. czas trwania raczej krótki

49. napaści powtarzane

50. zgwałcenie może być sytuacyjne, może być poprzedzane fantazjami

51. sprawca w stanie podniecenia

52. motywacja to uzyskanie sprawności seksualnej i zaspokojenie potrzeby

53. sam akt niecharakterystyczny

Zgwałcenia

• zgwałcenie małżonka

• zgwałcenie prostytutki

• zgwałcenie na randce

• prowokacyjne zachowania

• zgwałcenie więzienne

• zgwałcenie zbiorowe

• zgwałcenie oralne

• zgwałcenia podczas wojen

Sprawca Częstotliwość

stały partner (dating-partner) 21.6%

przypadkowy znajomy 16.5%

były chłopak 12.2%

osoba znajoma 10.8%

bliski przyjaciel 10.1%

przygodna randka 10.1%

mąż 7.2%

obcy 2%

Zabójstwa

• Typologia seryjnych sprawców zabójstw według Holmesa (1996):

1. Skupieni na czynie (zazwyczaj szybko pozbawiają życia ofiarę):

1. Wizjoner

2. Misjonarz

2. Skupieni na procesie (zazwyczaj odbieranie życia trwa powoli):

1. Hedonista zorientowany na komfort

2. Zabójca z lubieżności

3. Zabójca zorientowany na emocje

4. Maniak mocy i władzy

Typ WIZJONERA - słyszy głosy czy ma widzenia, identyfikowane przez niego jako boskie lub diabelskie, każą mu one zabijać. Bywa, że dostaje przekazy telepatyczne. Zabójstwa popełniane przez ten tym sprawców są zazwyczaj brutalne z racji ich zaburzeń psychotycznych, rzekomo pozbawione są motywu, praktycznie niemożliwym jest powiązanie ofiary ze sprawcą.

Typ MISJONARZA - sprawca ten odbywa swoiste polowanie, ma swoją „misję” do wykonania, musi „oczyścić” społeczeństwo z „niegodnych” jednostek np. prostytutek, Żydów, itp. Sprawca ten, w przeciwieństwie do psychotycznego wizjonera, jest w pełni świadom swojego czynu

Typ hedonisty zorientowanego na komfort - sprawca ten odczuwa pewną przyjemność z samego zabijania, ale także ma zazwyczaj z tego zabójstwa jakiś zysk. Zwykle w tej kategorii lokują się mordercy kobiety. Zabójstwo jest tutaj swoistym "tłem" do uzyskania korzyści majątkowych. Sprawcy ci zazwyczaj zwracają szczególną uwagę na dobór swojej ofiary.

Typ zabójcy z lubieżności (tzw. lust-murderer) - sprawca ten łączy przyjemność seksualną z zabójstwem. Pozbawianie życia i czasem nekrofilię traktuje jak ekscytujące erotyczne doświadczenie. Typ zabójcy z lubieżności zabija aby zaspokoić swój popęd seksualny.

Typ zabójcy zorientowanego na emocje - sprawcy ci zabijają aby zapewnić sobie „zastrzyk adrenaliny”, szukają dla siebie „czegoś nowego” lub dokonują zabójstwa „z nudów”. Napięcie emocjonalne jest rozładowywane w momencie zabójstwa, a morderca odczuwa silną euforię w chwili pozbawiania ofiary życia

Typ maniaka mocy i władzy - ten typ sprawcy odczuwa największą przyjemność z poczucia kontroli i dominacji nad swoją ofiarą. Holmes twierdzi, że typowe dla tego typu sprawców są takie zachowania jak swoista kontrola nad miejscem zabójstwa, torturowanie, duszenie, użycie przedmiotów do torturowania czy nekrofilia. Zabójca czuje potrzebę wykazania swojej dominacji nad ofiarą.

Holmes (1996) określił powiązania pomiędzy zachowaniem na miejscu przestępstwa i typem mordercy





WYKŁAD 6

Seksualność osób niepełnosprawnych umysłowo

Niepełnosprawność intelektualna

• ogólnie jest to zaburzenie rozwojowe, które polega na znaczącym obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, zauważalny jest także deficyt w zakresie zachowań adaptacyjnych rozumianych tutaj głównie jako niezależność i odpowiedzialność.

• „ Bez zrozumienia seksualności nie da się opisać i zrozumieć człowieka, nie da się w ogóle mówić o człowieku”

Deklaracja Praw Seksualnych

4. Prawo do seksualnej równości.

Odwołuje się ono do wolności od wszelkich form dyskryminacji, niezależnie od płci, orientacji seksualnej, wieku, rasy, klasy społecznej, religii lub fizycznej albo emocjonalnej niepełnosprawności.

• Akceptacja seksualności osób niepełnosprawnych intelektualnie w Polsce:

• 39% badanych akceptuje;

• 29% badanych nie akceptuje;

• 32% jest niezdecydowanych.

(Postek, 2007)

• Seksualność istnieje na wielu poziomach:

• fizyczno - chemicznym;

• biologicznym;

• psychologicznym;

• społecznym;

• duchowym.

• Seksualność podlega rozwojowi i zmienia się z wiekiem.

• Odnosząc się do faz rozwojowych, seksualność można podzielić na cztery etapy:

• dziecięcą;

• młodzieńczą;

• dorosłą (dojrzałą);

• starczą.

• Wszystkie cztery fazy seksualności występują u osób z niepełnosprawnością  umysłową.

• Poszczególne fazy mogą jednak:

• pojawiać się ze znacznym opóźnieniem w stosunku do wieku,

• mogą zatrzymać się na określonym stadium bez przechodzenia w następne,

• mogą  być źle ukierunkowane,

• być przeżywane w sposób niepełny lub przesadnie zaznaczony.

Typowym dla osób niepełnosprawnych umysłowo, jest brak harmonii pomiędzy tempem rozwoju biologicznego, umysłowego, uczuciowego, duchowego i behawioralnego, czyli przeniesienie dziecięcości, młodzieńczości, dorosłości a nawet cech starości  u tych samych osób w podobnym wieku.

seksualność dziecięca - wyraża się przede wszystkim w potrzebie więzi i przynależności do dorosłego człowieka. Przejawami spóźnionej dziecięcej seksualności są: dążenie do stałej bliskości z matką; labilność nastroju, zależność od zachowania ważnego dorosłego; przyleganie fizyczne, obłapianie, tulenie się; obnażanie się; domaganie się dowodów miłości;
Niepełna świadomość zróżnicowania sfer organizmu dostępnych dla kontaktu z obcymi oraz z bliskimi, w tym stref erogennych (dziecięca kokieteria); preferowanie zabiegów pielęgnacyjnych wokół ciała

Specyfiką osób niepełnosprawnych umysłowo jest wewnętrzna niespójność osobowości  a dziecięce formy zachowań seksualnych mają różne funkcje. Mogą być wyrazem: niezaspokojonych potrzeb z wczesnego okresu życia; reakcją  obronną; strategią wyzwalania  w otoczeniu zachowań opiekuńczych; sposobem na unikanie agresji.
Istotą niepełnosprawności, w tym intelektualnej, jest wyższa niż przeciętna zależność od innych, a zatem potrzeba pomocy.  Zachowania dziecięce wyzwalają u dorosłych postawę opieki i eliminują agresywność. Choć, jak wiemy - nie u wszystkich (Kościelska, 2004).

seksualność  młodzieńcza - charakteryzuje się odejściem od bezpośredniej relacji z rodzicami na rzecz zwrócenia się ku rówieśnikom, bycia w grupie i zdobycie jej akceptacji oraz tendencje do rywalizacji. Pojawia się potrzeba podobania się, pojawiają się napięcia seksualne i czynności seksualne (poszukiwanie wiedzy na temat seksu). Występują fascynacje erotyczne, pierwsze miłości i budowanie planów przyszłego życia

Faza seksualności młodzieńczej nie pokrywa się dokładnie u młodzieży zdrowej a tym bardziej u młodzieży niepełnosprawnej umysłowo, z wiekiem adolescencji 15 - 21 lat. Psychologicznym warunkiem przejścia z fazy seksualizmu dziecięcego do młodzieńczego jest osiągnięcie takiego poziomu rozwoju, który pozwala na w miarę samodzielne funkcjonowanie. Często jednak pozostają one w toku swego życia zależne od osób dorosłych (Kościelska, 2004).

seksualność dojrzała - to zdolność zdobycia partnera, zdolność do prokreacji i opieki nad potomstwem, co w przypadku osób niepełnosprawnych intelektualnie - nie zawsze idzie w parze z ich zdolnościami, które wynikają ze stopnia upośledzenia

W sferze psychospołecznej przez dojrzałą seksualność będziemy rozumieli przede wszystkim świadomą realizację potrzeb seksualnych połączoną z odpowiedzialnością za jej skutki dla siebie, partnera i ewentualnie potomstwa. Realizacja potrzeb seksualnych, w wydaniu prawidłowym powinna być czynnikiem rozwoju osobowego partnerów, źródłem szczęścia, poczucia bezpieczeństwa i wzajemnej pomocy. Wiele osób niepełnosprawnych świadomie wybiera celibat. Osoby te mają pełną świadomość swoich ograniczeń. Dla większości jest to źródłem cierpienia, a także powodem uruchamiania najrozmaitszych mechanizmów obronnych w służbie przynajmniej elementarnego poczucia wartości i sensu egzystencji (Kościelska, 2004).

seksualność starcza - czyli taka, w której zgodnie z tradycyjnym wizerunkiem seks już jest biologicznie zbędny, a psychologicznie już nie budzi zainteresowania. W przypadku części osób niepełnosprawnych umysłowo odnosi się wrażenie jak gdyby z pominięciem fazy dojrzałości , czasem i faz poprzednich, przeszły od razu do fazy starczej. Zjawisko takie można tłumaczyć, że u niektórych osób rzeczywiście występuje niedorozwój popędu seksualnego - to się czasami zdarza, albo wystąpiło  wyparcie potrzeb seksualnych. Wyparcie jest formą mechanizmu obronnego, który chroni w tym przypadku osobę przed destrukcyjną świadomością niemożności realizacji tego wielkiego potencjału, jakim może być seksualność

WYKŁAD 7

ZABURZENIA LĘKOWE

STRACH I LĘK

• Lęk - uczucie obawy spowodowane przewidywanym zagrożeniem, którego źródło może się znajdować na zewnątrz lub wewnątrz jednostki.

• Lęk może być wywołany przez bodźce płynące z otoczenia, ciała, psychiki człowieka.

• Strach - gdy przyczyna niebezpieczeństwa jest konkretna.

SKŁADNIKI STRACHU

• Poznawczy - myślenie o zagrożeniu

• Somatyczny - reakcja alarmowa pobudzenie układu sympatycznego (zwiększenie zasobów tlenu i energii w tkankach)

• Emocjonalny - uczucie obawy, przerażenia

• Behawioralny - wycofanie, ucieczka, walka

PODZIAŁ LĘKU

1. Lęk jako reakcja przystosowawcza lub odpowiedź na bezpośrednie niebezpieczeństwo, konflikt lub stres.

2. Lęk fobiczny (izolowany)- związany z konkretnymi bodźcami

3. Lęk autonomiczny - nie związany z żadnymi wyraźnymi warunkami

4. Lęk wtórny - występujący jako objaw innych zaburzeń (somatycznych lub psychicznych) lub niepożądanych leków.

OSIOWE OBJAWY NERWIC

1. Lęk - centralny objaw, najczęściej przybierający postać:

1. Nieokreślonego niepokoju

2. Napadów lękowych

3. Zlokalizowaną - dotyczącą określonej części ciała lub sytuacji

2. Zaburzenia wegetatywne

1. Dolegliwości bólowe

2. Zaburzenia snu

3. Zaburzenia łaknienia

4. Zaburzenia seksualne

3. Egocentryzm

1. Nadmierna koncentracja uwagi na sobie

2. Poczucie szczególnego charakteru własnych dolegliwości lękowych

3. Nieuzasadnione oczekiwania wobec otoczenia

4. Błędne koło lęku - dodatnie sprzężenie zwrotne pomiędzy powyższymi objawami (lęk wyzwala dodatkowe objawy wegetatywne, które nasilają lek, który dodatkowo nasila objawy wegetatywne)

ETIOLOGIA

PODEJŚCIA BIOLOGICZNE

• Zaburzenia lękowe zostały powiązane z zaburzeniami neuroprzekaźników w mózgu - w systemach noradrenaliny i serotoniny.

 

PODEJŚCIA PSYCHOLOGICZNE

Teoria psychodynamiczna

• Nieświadome konflikty (związane z nieakceptowanymi impulsami seksualnymi lub agresywnymi) są odpowiedzialne za rozwój lęku. Tłumienie pragnienia prowadzi do napięcia, które wyraża się jako lęk. Freud twierdził m.in., że fobie powstają jako wynik koncentracji na obiekcie, który symbolizuje konflikt danego człowieka.

Teoria warunkowania klasycznego

• Łączenie neutralnego bodźca (warunkowego) z innym bodźcem (bezwarunkowym, np. związanym z lękiem) doprowadzi do warunkowania klasycznego - z czasem lęk kojarzony jest z bodźcem warunkowym, a nie bezwarunkowym.

Teoria poznawcza

• Lęk wynika z posługiwania się schematem podatności sprawiającym, że ludzie interpretują sytuacje w kategoriach potencjalnego zagrożenia, które może mieć miejsce.

GŁÓWNE POSTACI LĘKU:

1. Fobie

1. Agorafobia

2. Fobie społeczne

3. Fobie specyficzne

2. Napady paniki / Lęk paniczny

3. Lęk uogólniony

4. PTSD (Post Traumatic Stress Disorder - Stres Posttraumatyczny)

5. Zaburzenia adaptacyjne

6. Zaburzenia dysocjacyjne

7. Zaburzenia obsesyjno - kompulsyjne

8. Zaburzenia somatyzacyjne

9. Hipochondria

10. Bóle psychogenne

11. Neurastenia

12. Zespół depersonalizacji - derealizacji

FOBIE

• Grupa zaburzeń, w których lęk wywołują pewne określone sytuacje, które w rzeczywistości nie są niebezpieczne.

AGORAFOBIA

• Dane ogólne:

• Dotyka 2,5-6,5% populacji ogólnej

• Często rozwija się w wyniku często doświadczanych ataków paniki

• Objawy:

• Strach przed znalezieniem się w miejscu, z którego trudno się wydostać i trudno uzyskać pomoc w sytuacji wystąpienia dolegliwości zdrowotnych

• Strach przed opuszczeniem domu

• Strach przed przebywaniem w miejscach publicznych

• Strach przed podróżowaniem

• Unikanie powyższych sytuacji lub przebywanie i poruszanie się wyłącznie w towarzystwie

FOBIE SPOŁECZNE

• Dane ogólne:

• Dotyka 13% populacji ogólnej

• Ostatnio ujawnia się w pracy w dużych otwartych przestrzeniach

• Często chorzy uważają siebie za nieśmiałych, skromnych, rzadko chorych

• Objawy:

• Strach przed uważną obserwacją ludzi

• Unikanie sytuacji społecznych

FOBIE SPECYFICZNE

• Dane ogólne:

• Dotyka 11% populacji ogólnej

• Fobie te ograniczają się do specyficznych sytuacji

• Objawy:

• Strach przed konkretną sytuacją lub obiektem

NAPADY PANIKI

Dane ogólne:

• Rozpoznanie na podstawie przynajmniej kilku napadów w ciągu miesiąca

• Napady występują w okolicznościach, które nie są obiektywnie niebezpieczne, w sytuacjach nie możliwych do przewidzenia

• Między napadami lęk nie występuje; może pojawić się lęk antycypacyjny - obawa przed kolejnymi atakami

• Dotyka 3% populacji ogólnej (częściej K niż M)

• Cały napad trwa zazwyczaj 20-30 minut, rzadko dłużej niż godzinę

• 40% pacjentów ma napady paniki podczas snu

• 30-40% uwalania się od objawów, u 50% objawy utrzymują się w nasileniu nie zakłócającym życia

• 90% nie zgłasza się do psychiatry, tylko do lekarza innej specjalności

• 50% ma problemy w funkcjonowaniu społecznym

• 60% cierpi na depresję

• 20% podejmuje próby samobójcze

• 60% kobiet doświadczyło nadużyć seksualnych w dzieciństwie

Objawy:

• Intensywny strach lub dyskomfort

• Objawy rozwijają się nagle i osiągają szczytowe natężenie w ciągu 10 minut

• Kołatanie serca, mocne bicie serca, tachykardia

• Pocenie się, drżenie

• Dreszcze i uderzenia gorąca

• Przyspieszone oddychanie, wrażenie duszności, dławienia

• Ból lub inne doznania w klatce piersiowej

• Nudności i dolegliwości w jamie brzusznej

• Zawroty głowy, zachwiania równowagi, oszołomienia, omdlenia

• Derealizacja (poczucie zmiany otoczenia), depersonalizacja (poczucie obcości samego siebie)

• Strach przed utratą kontroli lub „zwariowaniem”

• Strach przed śmiercią

• Parestezje (wrażenie drętwienia lub mrowienia)

LĘK UOGÓLNIONY

Dane ogólne:

• Za przyczynę uznaje się nierozwiązane konflikty psychiczne

• Lęk wolnopłynący, uporczywy, nie związany z sytuacjami zewnętrznymi, diagnozowany gdy objawy utrzymują się przynajmniej kilka tygodni

• Charakterystyczny jest przewlekły przebieg, z okresami remisji i zaostrzeń; samoistne remisje są mało prawdopodobne

• Pacjenci często przyzwyczajają się do przewlekłego stanu napięcia i lęku; często od dzieciństwa są uważani za wrażliwych i nerwowych

Objawy:

• Obawy o przyszłość („wrażenie, że nieuniknione jest „coś złego”)

• Napięcie mięśniowe

• Trudności w znalezieniu sobie miejsca

• Niezdolność do relaksu

• Napięciowe bóle

• Nadmierne pobudzenie układu wegetatywnego

• Przyspieszona czynność serca

• Pocenie się

• Uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu

PTSD

Dane ogólne:

• Opóźniona lub przedłużająca się reakcja na wyjątkowe zagrożenie, mogące stanowić ekstremalną trudność dla prawie każdego człowieka (np. świadkowie i ofiary przemocy, katastrof)

• Początek po okresie latencji - trwającym od kilku miesięcy do kilku lat

• Może zakończyć się pełnym powrotem do zdrowia, ale też może przybrać postać trwałej zmiany osobowości (ICD-10 - „trwała zmiana osobowości po katastrofach”)

 Objawy:

• Wielokrotne przeżywanie urazu w uporczywie powracających wspomnieniach (reminiscencje scen z przeszłości), marzeniach, koszmarach nocnych

• Emocjonalne przytępienie

• Odsunięcie od kontaktów z innymi ludźmi, zmniejszenie zainteresowania otoczeniem

• Utrata zdolności do przeżywania przyjemności

• Unikanie sytuacji i działań przypominających uraz

• Nadmierne pobudzenie układu wegetatywnego

• Nadmierna czujność

• Wzmożona reakcja orientacyjna

• Bezsenność

• Często odczuwane - lęk i depresja

ZABURZENIA KONWERSYJNE

Dane ogólne:

• Dysocjacja - częściowa lub całkowita utrata prawidłowej integracji pomiędzy przeszłością, poczuciem własnej tożsamości, bezpośrednimi wrażeniami i kontrolą dowolnych ruchów ciała

• Objawy zwykle pojawiają się w związku z pewnymi problemami wewnętrznymi i trudnymi sytuacjami życiowymi

• Objawy zazwyczaj ustępują po kilku tygodniach lub miesiącach - jeśli ich wystąpienie wiązało się z jednorazowymi urazami psychicznymi; osiągają charakter przewlekły gdy u podłoża leża niemożliwe do rozwiązania konflikty

• Często rozwija się w wyniku często doświadczanych ataków paniki

Objawy:

Amnezja dysocjacyjna - utrata pamięci (najczęściej selektywna) obejmująca traumatyczne wydarzenia, np. wypadki, śmierć kogoś bliskiego.

Fuga dysocjacyjna - podejmowanie dłuższych podróży - w nowym miejscu pobytu zachowanie chorego, mimo utraty pamięci, dla postronnych obserwatorów może wyglądać normalnie.

Osłupienie dysocjacyjne - głębokie ograniczenie i spowolnienie aktywności ruchowej (brak ruchów dowolnych i prawidłowego reagowania na zewnętrzne bodźce) poprzedzone trudna, urazową sytuacją.

Zaburzenia transowe - przejściowa utrata poczucia własnej tożsamości oraz pełnej orientacji w otoczeniu.

Dysocjacyjne zaburzenia ruchu - utrata zdolności do poruszania całą kończyną lub jej częścią.

Drgawki dysocjacyjne - ruchy ciała przypominające napady padaczkowe; zazwyczaj nie dochodzi jednak do przygryzienia języka, urazów spowodowanych wypadkiem, zanieczyszczenia moczem; świadomość jest zachowana lub występuje stan osłupienia lub transu.

Dysocjacyjne znieczulenie i utrata czucia zmysłowego - znieczulenie skóry występujące na obszarach zgodnych z wyobrażeniami chorego na temat anatomii funkcjonowania ciała (nie jest zgodne z wiedza medyczna); znieczuleniu mogą towarzyszyć parestezje; czasami: niedowidzenie, niedosłyszenie - rzadko całkowite.

ZABURZENIA OBSESYJNO-KOMPULSYJNE

Dane ogólne:

• Dotyka 3% populacji ogólnej

• Delikatne natręctwa zdarzają się wielu osobom (80% ludzi miewa uporczywe nawracające myśli lub odczuwa wewnętrzny przymus powtarzania jakiejś czynności)

• Natręctwa znacznie upośledzają funkcjonowanie społeczne

Objawy:

• Nasuwające się wbrew własnej woli myśli i wyobrażenia - obsesje;

• Odczuwanie wewnętrznego przymusu powtarzania pewnych czynności - kompulsje;

• Są rozpoznawane jako własne myśli lub impulsy

• Myśli, wyobrażenia impulsy są zawsze nieprzyjemne

Przykłady: mycie rąk, liczenie słupów telefonicznych, bluźniercze myśli o tematyce religijnej.

INNE

ZABURZENIA SOMATYZACYJNE

• Powtarzające się, często zmienne skargi na dolegliwości odczuwane w różnych częściach ciała

• Najczęstsze skargi - nudności, wzdęcia, odbijania, wymioty, swędzenia, drętwienia

• Współwystępują objawy lękowe i depresyjne, uzależnienie i współuzależnienie

• Choroba jest przewlekła i zmienna

HIPOCHONDRIA

• Uporczywe obawy o występowanie poważnej choroby somatycznej

• Pacjenci zgłaszają liczne dolegliwości i są nadmiernie zatroskani swoim stanem fizycznym, prawidłowe i powszechnie znane odczucia traktują jako objawy choroby

• Uwaga pacjentów jest skupiona zazwyczaj na jakichś wybranych narządach

• Współwystępują objawy depresyjne i lękowe

BÓLE PSYCHOGENNE

• Dominują skargi na uporczywy, mocny ból, nie w pełni wyjaśniony zaburzeniami somatycznymi

• Dolegliwości są powiązane z emocjonalnym konfliktem lub problemami psychospołecznymi

NEURASTENIA

• Wyróżnia się 2 typy choroby:

• Dominują skargi na wzmożone uczucie zmęczenia po wysiłku umysłowym, powodujące zmniejszenie sprawności działania

• częste, nieprzyjemne rozpraszanie uwagi przez nagłe skojarzenia lub wspomnienia

• trudności w koncentracji uwagi

• mało produktywne myślenie

• Uczucie osłabienia i wyczerpania po nawet minimalnym wysiłku fizycznym, któremu towarzyszą nieskonkretyzowane pobolewania ciała i niemożność odprężania się

• Dodatkowo występują zawroty i bóle głowy, zamartwianie się złym samopoczuciem, drażliwość, anhedonia, zaburzenia snu

ZESPÓŁ DEPERSONALIZACJI - DEREALIZACJI

• Przeżywanie swoich czynności psychicznych, ciała (depersonalizacja) i otoczenia (derealizacja) jako zmienionego, obcego, nierealnego, odległego

• Wrażenie, że myślenie jest oderwane od uczuć

• Utrata zdolności przezywania emocji oraz poczucie dystansu wobec własnych myśli, ciała, otaczającego świata

• Występuje krytycyzm, nie występują zaburzenia świadomości, chorzy zachowują się w sposób adekwatny do sytuacji

LECZENIE

PSYCHOTERAPIA

1. Psychoterapia poznawczo-behawioralna

2. Psychoterapia psychoanalityczna

FARMAKOTERAPIA

1. Leki roślinne

2. Leki przeciwdepresyjne

3. Leki anksjolityczne - przeciwlękowe

WYKŁAD 8

Seksualność pacjentów z zaburzeniami nastroju

Zaburzenia nastroju

• Zaburzenia afektywne dwubiegunowe

• Zaburzenia afektywne jednobiegunowe (depresja)

• Epizody depresyjne

• Epizody maniakalne

• Przewlekłe zaburzenia nastroju (dystymia)

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe

• Zaburzenia maniakalno- depresyjne

• cykliczne, naprzemienne epizody depresji, manii, hipomanii, stanów mieszanych i stanu pozornego zdrowia psychicznego

• Epizod manii- euforyczny nastrój, wzrost samooceny, poczucie „mogę zrobić wszystko”

• Epizod depresji

Depresja- rodzaje

• Choroba afektywna jednobiegunowa (depresja właściwa)

- głębokie zakłócenia funkcji psychicznych i fizycznych

- obniżenie nastroju

- utrata zainteresowań,

- zmniejszona energia,

- poczucie winy

- myśli i/lub próby „S”

• Dystymia

-przewlekłe obniżenie nastroju

• Depresja reaktywna

-reakcja na traumatyczne zdarzenie

• Depresja poporodowa

-obniżenie nastroju, odczuwanie ciągłego smutku,zmęczenie psychiczne i fizyczne, brak zainteresowania podjęciem kontaktów seksualnych

• Depresja sezonowa

- epizody depresyjne nawracające o określonych porach roku

Zaburzenia nastroju-Etiologia

• zaburzenia funkcjonowania przekaźników synaptycznych, głównie serotoniny i noradrenaliny

• cechy nabyte w środowisku rodzinnym

• cechy osobowości

Leczenie depresji

• Leki przeciwdepresyjne

• Psychoterapia

• Elektrowstrząsy

• Lobotomia (przecięcie istoty białej mózgu między płatem czołowym a wzgórzem w celu oddzielenia większości tkanek łączących przednią część kory mózgowej z resztą mózgu)

• Naświetlanie

• Biologiczne podłoże depresji - zachwianie równowagi pomiędzy neuroprzekaźnikami (dopaminą, serotoniną i noradrenaliną)

• Leczenie- podawanie leków regulujących wychwytywanie lub uwalnianie neuroprzekaźników.

Seksualność osób z depresją

• Niepowodzenia w życiu seksualnym mogą prowadzić do depresji

• Depresja może prowadzić do braku zainteresowania życiem seksualnym

• Leki antydepresyjne mogą prowadzić do problemów w życiu seksualnym

• Odsetek osób z problemami seksualnymi z całej populacji wynosi około 43 % dla kobiet i 31 % dla mężczyzn

• Odsetek osób z problemami seksualnymi dla osób z depresją wynosi 70 %

Rola neurotransmiterów

Dopamina- Wzmaga zachowania seksualne u samców. Stosowanie neuroleptyków (antagonistów dopaminy) może wiązać się z wystąpieniem dysfunkcji seksualnych.

Noradrenalina- Ośrodkowy Układ Nerwowy- aktywność noradrenaliny w tym obszarze powoduje wzrost pobudzenia seksualnego

Obwodowy Układ Nerwowy- aktywność noradrenaliny w tym obszarze powoduje osłabienie pobudzenia seksualnego

Serotonina- Zwiększenie centralnej transmisji serotoninergicznej hamuje aktywność seksualną

GABA (kwas gamma- aminomasłowy)- Obniża aktywność seksualną

Acetylocholina- Powoduje obniżenie pobudzenia seksualnego i hamuje zdolność ejakulacji

Wpływ leków przeciwdepresyjnych

• Często mają wpływ na pojawienie się dysfunkcji seksualnych

• Mogą obniżać zainteresowanie seksem

• Mogą powodować zahamowania seksualne

• Wpływają na aktywność hormonalną

SSRI Selektywne Inhibitory Wychwytu Zwrotnego serotoniny

Najczęściej występującymi dysfunkcjami seksualnymi są:

- anorgazmia

- wytrysk opóźniony

- obniżenie zainteresowań seksualnych

- zaburzenia erekcji

TLPD Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne

Najczęściej występującymi dysfunkcjami seksualnymi są:

- trudności z utrzymaniem erekcji

- bolesna ejakulacja

- anorgazmia

Inhibitory MAO

Najczęściej występującymi dysfunkcjami seksualnymi są:

- zaburzenia erekcji

- zaburzenia orgazmu

- zaburzenia ejakulacji

Pozytywne działanie leków przeciwdepresyjnych

• SSRI- stosowane są w leczeniu wytrysku przedwczesnego, opóźniają ejakulację, ułatwiają osiągnięcie orgazmu przez kobietę

• Sertralina- stosowana w leczeniu parafilii (ogranicza zachowania i fantazje seksualne wykraczające poza normę)

Czynniki ryzyka wystąpienia zaburzeń seksualnych u pacjentów z depresją (Clayton i wsp., 2002)

• Wiek > 50 r. ż

• Małżeństwo

• Niski poziom wykształcenia

• Praca w niepełnym wymiarze godzin

• Palenie tytoniu

• Wysokie dawki leków przeciwdepresyjnych

• Inne przyjmowane leki

• Choroby współtowarzyszące

• Występowanie zaburzeń seksualnych po stosowaniu leków przeciwdepresyjnych

• Niska satysfakcja z pożycia lub jej brak

• Postrzeganie funkcjonowania seksualnego jako nieistotne lub nadmierne zwracanie na niego uwagi

Seksualność osób z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym

• Wpływ na funkcjonowanie seksualne

• Wpływ na stosunek człowieka do jego życia seksualnego (lęki i uprzedzenia)

Epizod manii

- podwyższenie nastroju

- wzmożona aktywność

- obniżony krytycyzm

- wzrost libido

- wzmożone napięcie seksualne

- prowokujące zachowania seksualne

- częste podejmowanie kontaktów seksualnych

- ryzykowne zachowania seksualne

- urojenia o treści erotycznej

- nawiązywanie znajomości o charakterze seksualnym

• stałe poruszanie tematyki seksualnej

• dysfunkcje seksualne (zaburzenia erekcji, ejakulacji, anorgazmia)

• bycie ofiarą lub sprawcą przestępstw seksualnych (obnażanie się, molestowanie, gwałty, zachowania zastępcze)

- w trakcie remisji pojawia się poczucie winy wynikające z zachowań niezgodnych z moralnością danej osoby

• Leczenie- stosowanie neuroleptyków

- zmniejszenie aktywności i napędu

- działanie nasenne

- blokowanie receptorów dopaminowych

- zanik zainteresowań seksualnych

- u kobiet- zaburzenia cyklu miesiączkowego i płodności

- u mężczyzn- zaburzenia erekcji, orgazmu i ejakulacji

Epizod depresji

- brak pożądania seksualnego

- obniżenie poczucia własnej wartości- postrzeganie siebie jako osoby nieatrakcyjnej seksualnie

- objawy somatyczne (objawy bólowe, potliwość itp.)- lęk przed kontaktami seksualnym

- negatywne doznania erotyczne

- obniżenie zainteresowań seksualnych

- spadek atrakcyjności partnera

- anhedonia (niemożność uzyskania przyjemności)

- poczucie seksualnej dysfunkcjonalności

- niemożność nawiązania kontaktów seksualnych

- wzrost poziomu lęku powoduje wzrost zaburzeń w sferze seksualnej

- u kobiet: anorgazmia, bolesność podczas stosunku

- u mężczyzn: zaburzenia z erekcja i ejakulacją

WYKŁAD 9

ZABURZENIA SEKSUALNE / ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI W DSM IV

• II oś

• Przewlekle trwający wzorzec patologicznych zachowań i/lub przeżywania manifestujący się w zakresie

• poznawczej,

• afektywnej,

• interpersonalnej,

• kontroli impulsów

• Stabilność tych wzorców - sztywność zachowań

• Prowadzi do pogorszenia funkcjonowania

NIEZWYKŁOŚĆ / EKSCENTRYCZNOŚĆ

GRUPA A

brak związków z innymi,

chłód emocjonalny,

tendencje do nietypowego

postrzegania rzeczywistości

OSOBOWOŚĆ PARANOIDALNA

OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

OSOBOWOŚĆ SCHIZOTYPALNA

TEATRALNOŚĆ / NADMIERNE ZAANGAŻOWANIE

GRUPA B

duża intensywność emocji

niski próg tolerancji frustracji,

intensywne burzliwe związki z innymi

OSOBOWOŚĆ ANTYSOCJALNA

OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA

OSOBOWOŚĆ BORDERLINE

OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA

LĘKLIWOŚĆ / BOJAŹLIWOŚĆ

GRUPA C

lękliwość, unikanie sytuacji dyskomfortowych,

wycofanie z relacji

przy dużej potrzebie bliskości

OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA

OSOBOWOŚĆ UNIKAJĄCA

OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

• Nadmierna wrażliwość na niepowodzenie i odrzucenie

• Skłonność do długotrwałego przeżywania przykrości

• Podejrzliwość i ocenianie działań otoczenia jako wrogich

• Walczące, sztywne poczucie własnych praw

• Utrwalona postawa ksobna

• Koncentrowania się na „spiskowych” wyjaśnieniach zdarzeń

• Nawracające nieuzasadnione podejrzenia dotyczące wierności seksualnej partnera




OBRAZ SIEBIE:

„Jestem niewinny, szlachetny”

„Łatwo mnie zranić”

„Stoję na straży prawa”

STRATEGIE:

Podejrzliwość, Ostrożność,

Nie ufać, Być czujnym, Szukać ukrytych motywów,

Atakować, bo to najlepsza obrona

OBRAZ INNYCH:

„Ludzie są konfliktowi i złośliwi”

„Ludzie mnie wykorzystują i dyskryminują”

PRZEKONANIA:

„Jeśli nie będę miał się na baczności to zostanę wykorzystany”

„Jeśli ktoś jest miły na pewno ma w tym ukryty cel”




EMOCJE:

LĘK

ZŁOŚĆ

OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA

• Znikoma liczba działań służących przyjemności

• Chłód emocjonalny, wycofanie z relacji lub spłycenie uczuciowości

• Ograniczona zdolność wyrażania ciepłych uczuć lub gniewu wobec innych

• Brak zainteresowania zarówno krytyką jak i pochwałami

• Silne pochłonięcie fantazjowaniem i introspekcją

• Brak bliskich związków

• Niewrażliwość wobec norm i konwencji

• Słabe zainteresowania doświadczeniami seksualnymi z innymi osobami

• Konsekwentne wybieranie samotnictwa





OSOBOWOŚĆ ANTYSOCJALNA

• Dyssocjalna / psychopatia

• Bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych

• Silna postawa nieodpowiedzialności i lekceważenia norm

• Niezdolność do utrzymania trwałych związków z innymi

• Niska tolerancja frustracji, niski próg wyzwalania agresji

• Niezdolność przeżywania poczucia winy i wykorzystywania doświadczeń (również kar)

• Obwinianie innych

OBRAZ SIEBIE:

„Muszę sam się o siebie troszczyć”

„jestem sprytniejszy od innych”

OBRAZ INNYCH:

„Ludzie są słabi”

„Ludzie zasługują na to, żeby ich wykorzystać”

„Świat to dżungla”

PRZEKONANIA:

„Muszę go dopaść pierwszy”

„Jeżeli ktoś daje się wykorzystywać, sam jest sobie winny”

„Po trupach do celu”

STRATEGIE:

Manipulacje, Przemoc, Brak odpowiedzialności

EMOCJE:

ZŁOŚĆ

OSOBOWOŚĆ BORDERLINE

• Chwiejna emocjonalnie / z pogranicza

• Niejasny, zaburzony obraz samego siebie

• Skłonność do angażowania się w niestabilne związki

• Usilne próby uniknięcia doświadczenia porzucenia

• Powtarzające się groźby i działania samouszkadzające

• Stałe poczucie pustki wewnętrznej

• Nastrój niestabilny i kapryśny

• Wybuchanie gniewem

OBRAZ SIEBIE:

„Zawsze będę sama”

„Nikt mnie nie pokocha, gdy dowie się jaka naprawdę jestem”

„Jestem zła i zasługuję na karę”

OBRAZ INNYCH:

„Nie mam nikogo”

„Ludzie mnie skrzywdzą”

PRZEKONANIA:

„Jeżeli nie będę kontrolować emocji, stanie się coś złego”

STRATEGIE:

Wchodzenie w związki,

Podporządkowanie innym,

Autoagresja, Próby S

EMOCJE:

ZŁOŚĆ

SMUTEK

OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA

• Teatralność, dramatyzowanie siebie, przesadny wyraz emocjonalny

• Sugestywność

• Powierzchowna i chwiejna uczuciowość

• Stałe poszukiwani podniet oraz działań (bycie w centrum uwagi)

• Niestosownie uwodzicielski wygląd/ zachowanie

• Nadmierna koncentracja na atrakcyjności fizycznej

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem interesującą, fascynującą osobą”

„Jestem słaba”

OBRAZ INNYCH:

„Są na świecie po to, żeby mnie podziwiać”

PRZEKONANIA:

„Jeśli:-nie zaabsorbuję ludzi- zauważą moją słabość, nie będą mnie lubić-nie zdołam wywrzeć wrażenia- jestem nikim”

„To straszne, jeśli mnie ignorują”

„Uwodzenie jest sposobem dojścia do celu”

„Nie znoszę nudy”

„Uczucia i intuicja są ważniejsze od racjonalnego myślenia”

STRATEGIE:

Uwodzenie

Przesadna ekspresja emocji

Prowokacje

EMOCJE:

ZŁOŚĆ

SMUTEK

LĘK

OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem bardzo szczególną osobą”

„Jestem świetny, wyjątkowy”

OBRAZ INNYCH:

„Inni są zawistni, w zasadzie gorsi, są po to,żeby mi służyć,podziwiać”

„Tylko wybitni potrafią mnie zrozumieć”

PRZEKONANIA:

„Jeśli ktoś mnie nie docenia, tym gorzej dla niego, należy mu się nauczka”

„Jeśli ktoś mnie krytykuje znaczy to, że mi zazdrości”

„Jeśli czegoś chcę- należy mi się to, bo jestem wyjątkowy”

„Mam prawo oczekiwać szacunku i uznania”

„Zasady i przepisy nie dotyczą takich, jak ja”

STRATEGIE:

Wyniosłość i arogancja

Fantazjowanie

Instrumentalny stosunek dla innych

EMOCJE:

ZŁOŚĆ

NUDA

OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA

• Nadmierne przeżywanie wątpliwości i nadmierna ostrożność

• Koncentracja na szczegółach, regulaminach, porządkowaniu, schematach postępowania

• Perfekcjonizm przeszkadzający w działaniu

• Nadmierna sumienność i skrupulatność

• Nadmierna pedanteria i uległość wobec konwencji społecznych

• Sztywność i upór

• Nieracjonalne przypuszczenia, iż inni podporządkowują swą aktywność sposobom działania pacjenta

• Nieracjonalna niechęć do przyzwalania innym na działanie

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem w pełni odpowiedzialny za siebie i za innych”

„Jestem obliczalny, poważny,kompetentny, wymagający”

OBRAZ INNYCH:

„U innych zbyt dużo jest przypadku, są często nieodpowiedzialni, niedbali i niekompetentni”

PRZEKONANIA:

„Jeśli zabraknie mi struktury wszystko się rozpadnie”

„Każdy błąd może być katastrofą”

„Jeśli nie zrobię perfekcyjnie-przegram”

„Szczegóły są bardzo istotne”

STRATEGIE:

KONTROLA

PERFEKCJONIZM

PEDANTERIA

EMOCJE:

ZŁOŚĆ

SMUTEK

LĘK

OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA (UNIKAJĄCA)

• Uporczywe i wszechogarniające uczucie napięcia i niepokoju

• Przekonanie o społecznym nie przystawaniu, indywidualnej nieatrakcyjności lub niższości w stosunku do innych osób

• Nadwrażliwość na odrzucenie i krytykę w sytuacjach społecznych

• Niechęć do wchodzenia w bliższe związki z ludźmi, o ile nie zapewniają akceptacji

• Ograniczony styl życia z powodu potrzeby zapewniania sobie fizycznego bezpieczeństwa

• Unikanie kontaktów społecznych, zawodowych związanych z bliskim kontaktem z ludźmi, z powodu obawy przed krytyką, dezaprobatą lub odrzuceniem

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem niedostosowany i niepożądany”

„Nie mogę znieść niemiłych uczuć”

„Jestem wrażliwy na odrzucenie, poniżenie”

OBRAZ INNYCH:

„Inni ludzie mogą okazać się krytyczni, obojętni,odrzucający,wymagający”

PRZEKONANIA:

„Jeśli inni mnie krytykują- muszą mieć rację”

„Jeśli zignoruję problem-sam się rozwiąże”

„Za wszelką cenę powinienem unikać nieprzyjemnych sytuacji”

STRATEGIE:

UNIKANIE NOWYCH

SYTUACJI

EMOCJE:

SMUTEK

LĘK

OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA

• Zachęcanie innych do przejęcia odpowiedzialności za większość własnych decyzji życiowych lub pozwalanie im na to

• Podporządkowanie własnych potrzeb potrzebom osób, od których jest się zależnym, oraz uleganie ich życzeniom bez zastrzeżeń

• Niechęć do stawiania nawet racjonalnych wymagań osobom, od których jest się zależnym

• Poczucie niewygody i bezradności w sytuacjach osamotnienia z powodu nadmiernej obawy przed niezdolnością do zatroszczenia się o siebie

• Koncentracja na obawie pozostania bez opieki

• Ograniczona zdolność podejmowania codziennych decyzji bez nadmiernego szukania rad i zapewnień u innych osób

OBRAZ SIEBIE:

„Jestem słaby”

„Nie umiem sobie radzić tak, jak inni”

„Nie jestem w stanie sam podejmować decyzji”

OBRAZ INNYCH:

„Inni są wspierający, kompetentni”

„Osoba, będąca moim pomocnikiem ma być wspierająca, zaufana, inspirująca, jeśli chce nim być”

PRZEKONANIA:

„Powinienem dbać o związek tak bliski, jak to tylko możliwe”

„Jeśli nie zwiążę się z kimś silniejszym czuję się samotny”

STRATEGIE:

PRZYLEGANIE DO INNYCH;

BRAK STAWIANIA WYMAGAŃ

EMOCJE:

SMUTEK

LĘK

WYKŁAD 10

Seksualność kobiet z zaburzeniami odżywiania

Klasyfikacja

• ICD-10

• Zaburzenia odżywiania F50

• DSM-IV-TR

• Zaburzenia odżywiania 307.50 notowane na Osi I

Zaburzenia odżywiania

• Jadłowstręt psychiczny(anorexia nervosa)

• Żarłoczność psychiczna(bulimia nervosa)

Anoreksja

• Francuski psychiatra Louis-Victor Marcé dokonał pierwszego opisu anoreksji w 1859 roku. Dr Ernst-Charles Lasègue i Sir William Gull w 1873 roku opublikowali pracę, w której po raz pierwszy anoreksja została uznana za chorobę psychiczną.

• Dzisiaj anoreksję uznaje się za chorobę cywilizacyjną. Polega ona na celowej utracie wagi przez chorującą osobę. Niektórzy specjaliści widzą w tej chorobie i definiują ją poprzez spektrum objawów dysmorfofobii. Osoba chora odczuwa lęk, gdyż według własnych sądów nie spełnia wymogów otoczenia co do własnego wyglądu, a ponadto postrzega w sposób zaburzony swoje ciało. Wyznacza sobie ona bardzo niski limit wagi, którą musi utrzymać, albo osiągnąć.

• Anoreksja dotyczy przeważnie dziewcząt i kobiet w przedziałach wiekowych 10-13 oraz 16-21 lat.

• W anoreksji występują:

• niska samoocena, poczucie beznadziejności i brak wiary w siebie,

• niezadowolenie ze swojej figury,

• zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała,

• lęk przed dorosłością i dojrzewaniem

Bulimia

Gerald Russell, psychiatra w 1979 roku wyodrębnił spośród swoich pacjentek z rozpoznaniem anoreksji, te które miewały napady niekontrolowanego objadania się

• Bulimię trzeba odróżnić od innych zaburzeń związanych z objadaniem się. Chorzy przejadają się bardzo często, a następnie stosują sposoby kontrolowania wagi ciała, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia.

• Jest to zaburzenie psychogenne, a osoby nim dotknięte zwykle czują się głodne nawet tuż po zjedzeniu.

• Niekiedy wymioty przynoszą tak wielką ulgę, że chorzy przejadają się ponownie po to by je znowu wywołać.

• Emocja lęku, znudzenie, stres czy uczucie przykrości potrafią wyzwalać u pacjentów okresy obżarstwa.

Bulimia - przyczyny

• brak bliskiej osoby, z czym chory nie potrafi sobie poradzić

• problemy z samoakceptacją

• konflikty rodzinne

• zaburzenia mechanizmów samoregulacji i samokontroli

• uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu

• emocjonalne zaniedbanie dziecka w dzieciństwie

• brak akceptacji przez grupę rówieśniczą (wiążący się często ze zmianą środowiska)

• bycie ofiarą przemocy seksualnej (zwłaszcza w dzieciństwie)

Anoreksja seksualna

„Anoreksja seksualna to brak ochoty na seks i strach przed intymnością. Jej pierwsze symptomy to różnego rodzaju lęki związane z seksem, objawiające się przedwczesnym wytryskiem i spadkiem libido. Dotyczy ona osób uzależnionych od seksu - seksoholików, którzy chętnie odwiedzają kluby ze striptizem, korzystają z usług prostytutek czy surfują namiętnie po stronach porno. Są seksualnymi anorektykami, bo przeraża ich jakikolwiek rodzaj relacji z wyjątkiem płatnego seksu, anonimowego doświadczenia czy jednorazowej przygody. Mają awersję nie do seksu, lecz do intymności.”

Menstruacja

• Brak miesiączki u

• 30% kobiet z anoreksją

• 86% z bulimią

• Regularne miesiączkowanie u

• 20% kobiet z anoreksją

• 46% z bulimią

• Zatrzymania miesiączki w przeszłości u

• 88% kobiet z anoreksją

• 78% z bulimią

(Sarol-Kulka, Kulka, 2005)

Anoreksja

• dochodzi do zmian biologicznych, które wpływają na seksualność,

• jeżeli anoreksja rozpoczęła się przed okresem dojrzewania, to wskutek zahamowania rozwoju na poziomie ciała, np. zaburzeń wydzielania hormonów, może nie pojawić się potrzeba seksualna,

• w późniejszym wieku, tzn. gdy choroba pojawiła się po menarche, zaburzenia poziomu hormonów mogą „wyzerować” libido

• osoby chore „nie potrzebują” seksu

• często odmawiają sobie „przyjemności seksualnej” na podobnej zasadzie jak „przyjemności z jedzenia”

• pozwolenie sobie na odczuwanie pożądania jest „oznaką słabości”

• uważa się, że choroba ta może wiązać się z lękiem przed dorośnięciem, przed zmianami zachodzącymi w ciele oraz wejściem w rolę seksualną jako dorosły

• anoreksja a unikanie przyjemności seksualnej

• przyjemność może być tożsama z zagrożeniem, satysfakcja czerpana z unikania przyjemności

• unikanie jedzenia, unikanie seksu - oznacza „nie branie nic do (środka) ciała”

• najważniejsze dla chorego jest utrzymanie swojego ciała jak najdalej od wszelakiego wpływu innych, którzy na ciało mogą mieć wpływ

• ograniczanie jedzenia, ograniczanie seksu - jako ćwiczenie kontroli absolutnej

• nic nie dostanie się „do środka” zanim nie przejdzie przez „bramkę kontrolną” anoreksji

• seks wymaga intymności

• seks z definicji wymaga intymności, nawet gdy nie angażujemy głębszych emocji (niezależnie, czy jest to dobre, czy złe przeżycie)

• pomimo pragnień przeżywania intymności, chory obawia się jej

• budowanie intymności wydaje się chorym zbyt trudne, żeby się go podjęli

• „dopuszczanie innych”

• droga do „zdrowego” seksu ma u anorektyków zazwyczaj mało wspólnego z samym seksem

• seks wymaga zaufania obiektom spoza „Ja”

• pierwszą osobą obdarzaną zaufaniem przez osobę chorą jest zazwyczaj terapeuta, chora uczy się zaufania i rozszerza je na akceptację jedzenia oraz związków z innymi

Bulimia

• zmiany biologicze

• zaburzenie poziomu hormonów, zaburzenia równowagi elektrolitowej może powodować obniżenie potrzeby seksualnej

• może dojść do zatrzymania miesiączki, lub znacznej deregulacji cyklu

• podczas gdy anorektyczki są zazwyczaj skoncentrowane głownie na sobie, tak bulimiczki często martwią się o swój odbiór przez innych

• poczucie bezwartościowości sprawia, że chore nie dopuszczają do siebie myśli o byciu dla kogoś atrakcyjną

• brak zaufania do innych i do samej siebie

• chora nie ufa sobie, ponieważ „zawodzi” w momentach gdy ulega presji zjedzenia

• potencjalny partner prawiący komplementy uważany jest często za „wroga” (on na pewno kłamie, jak on może mówić, że jestem atrakcyjna, przecież to nieprawda)

• redukcja napięcia emocjonalnego

• wymioty pełnią rolę regulującą emocje, zwłaszcza w zaawansowanym stanie choroby wymioty mają obniżyć napięcie, a nie regulować wagę

• redukcja napięcia emocjonalnego poprzez wymioty działa demotywująco na podejmowanie zachowań seksualnych

WYKŁAD 11

Seksualność osób z psychozami

Zespoły zaburzeń psychicznych

• Podział na zespoły psychotyczne i niepsychotyczne

• W przeszłości (XIX w.) podział na psychozy endogenne i egzogenne.

Psychoza - co to jest?

Zaburzenie (zespół ) psychiczne o zróżnicowanym obrazie i różnorodnym przebiegu klinicznym oraz o różnej etiologii, przebiegających z upośledzeniem zdolności racjonalnego myślenia, normalnego przeżywania uczuć, prawidłowej percepcji rzeczywistości co prowadzi do zaburzeń w porozumiewaniu się i relacji z otoczeniem.

Psychoza - zaburzenie psychotyczne przebiegają -

• ze zniesieniem poczucia rzeczywistości,

• ze zniesieniem wglądu (brak krytycznej samooceny),

• pobudzeniem i wrogością,

• objawami depresyjnymi i lękowymi,

• niedostosowanym zachowaniem,

• jakościowymi zaburzeniami świadomości,

• objawami psychotycznymi,

Objawy psychotyczne pozytywne

• wytwórcze -

• urojenia

• omamy

• zdezorganizowane, zniekształcone wypowiedzi

• zdezorganizowane, katatoniczne zachowania

• pobudzenie

Objawy negatywne

• Bladość afektywna

• Wycofanie emocjonalne

• Niechęć do nawiązywania kontaktów z otoczeniem

• Pasywność

• Apatia i wycofanie społeczne

• Trudności w myśleniu abstrakcyjnym

• Brak spontaniczności

• Myślenie stereotypowe

• Alogia

• Awolicja

• Anhedonia

• Upośledzenie uwagi

Psychoza jako cecha charakterystyczna

• Schizofrenia

• Psychozy wywołane przyjmowaniem substancji psychoaktywnych

• Zaburzenia schizotypowe

• Zaburzenia schizoafektywne

• Zaburzenia urojeniowe

• Krótkotrwałe zaburzenia psychotyczne

• Psychozy indukowane

• Psychozy w przebiegu chorób somatycznych

Psychoza jako cecha dodatkowa

• Mania

• Depresja

• Zespoły otępienne

Schizofrenia - objawy podstawowe

• Autyzm

• Zaburzenia życia uczuciowego

• Rozszczepienie osobowości

• Urojenia, omamy

• Objawy katatoniczne -

• osłupienie, mutyzm, nienaturalne pozy, negatywizm, automatyzm nakazowy

Schizofrenia - kryteria wg ICD -10

• Rozgłośnienie myśli, nasyłanie i zabieranie myśli, odsłonięcie myśli

• Urojenia owładnięcia, oddziaływania, poczucie wpływu na ruchy ciała, myśli i działania

• Głosy komentujące, lub dialog głosów

• Utrwalone, kulturowe nieadekwatne i całkowicie nierealistyczne urojenia

• Omamy

• Przerwy lub wstawki w toku myślenia

• Objawy katatoniczne

• Objawy negatywne - apatia, zubożenie wypowiedzi, spłycone, nieadekwatne emocje

Schizofrenia - postacie kliniczne

• Paranoidalna

• Hebefreniczna

• Katatoniczna

• Rezydualna

• Niezróżnicowana

• Prosta

• Depresja popsychotyczna

Schizofrenia - przebieg

• Okres prodromalny i ostry epizod psychotyczny z objawami wytwórczymi

• 20% pacjentów - kilka epizodów psychotycznych bez dalszego pogorszenia

• 40% chorych - liczne epizody psychotyczne z utrzymującymi się objawami resztkowymi w niewielkim stopniu wpływającymi na funkcjonowanie

• 30% chorych z przebiegiem falującym oraz znacznym ograniczeniem funkcjonowania

• 10% chorych choroba przewlekła i postępująca dająca pełne inwalidztwo

Schizofrenia - faza prodromalna

• Pogorszenie się umiejętności szkolnych

• Wycofanie społeczne, upośledzenie pełnienia ról

• Zaniedbywanie się w zakresie higieny osobistej, dbałości o ubiór

• Zaburzenia afektywne - nastrój depresyjny, drażliwość, zaburzenia snu, lęk

• Subiektywne deficyty w zakresie funkcji poznawczych -pamięci, uwagi, selekcji bodźców

• Podejrzliwość, nastawienia ksobne

• Osłabienie napędu i motywacji

• Zaburzenia zachowania - aspołeczne, czasem całkowita izolacja

Schizofrenia - cechy osobowości przedchorobowej

• Schizoidalne - słabość kontaktu, chłód emocjonalny

• Schizotypowe - ekscentryczność spostrzegania, myślenia i zachowania, trudny kontakt

• Paranoiczne - sensytywność, nieufność, upór

Problemy seksualne u osób ze schizofrenią - uwarunkowania

• Objawy schizofrenii - objawy pozytywne i negatywne

• Zaburzone relacje interpersonalne

• Negatywny stereotyp chorego w społeczeństwie

• Zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji chorego

• Stosowane leczenie

• Hospitalizacje oraz pobyty w ośrodkach opiekuńczych.

Negatywny stereotyp chorego w społeczeństwie

• negatywna samoocena

• obniżone poczucie własnej wartości

• ograniczenie liczby kontaktów międzyludzkich w tym seksualnych

• mniejsze możliwości matrymonialne

Schizofrenia a zaburzenia seksualne

• Ocena funkcjonowania seksualnego w okresie :

- przed chorobowym

- od zachorowania do rozpoczęcia farmakoterapii

- po rozpoczęciu leczenia

- podczas epizodów zaostrzeń psychotycznych oraz w okresie remisji objawów

Problemy seksualne u pacjentów ze schizofrenią

• Obniżenie lub zanik potrzeb seksualnych

• Nadmierny popęd seksualny

• Zmniejszona lubrykacja

• Zmniejszona/zniesiona zdolność osiągnięcia i/lub utrzymania wzwodu

• Priapizm

• Skrócenie/wydłużenie czasu, bądź całkowita niezdolność do osiągnięcia orgazmu.

• Zachowania perwersyjne

• Zaburzenia identyfikacji płciowej

• Patologiczna masturbacja -

• Jako przejaw nadmiernego popędu seksualnego

• Prostytucja -

• jako efekt biernego poddania się w skutek zaburzeń uczuciowości wyższej

• Przestępcze zachowania seksualne

Problemy seksualne kobiet chorych na schizofrenię

• Różnice w przebiegu choroby między płciami -

• Rzadsze i krótsze hospitalizacje

• Lepsze funkcjonowanie społeczne

• Częstsze spotkania towarzyskie z mężczyznami

• Częstsze kontakty seksualne

• Mieszkanie z partnerami

• Formalizowanie związków

• Sprawowanie opieki nad dziećmi

• Większa liczba partnerów seksualnych

• Większe ryzyko molestowania seksualnego, przygodnych kontaktów seksualnych

• Ryzyko zakażenia HIV

• Ryzyko nieplanowanej ciąży

• Mniejsze pragnienie kontaktów seksualnych (przy podobnej częstości kontaktów seksualnych)

• Mniejsza satysfakcja ze współżycia

Problemy seksualne kobiet chorych na schizofrenię - przyczyny

• Istota choroby w tym

• zaburzenia uczuciowości

• Trudności w tworzeniu relacji interpersonalnych

• Stosowane leczenie

• Brak edukacji seksualnej

• Ograniczona kontrola impulsów

• Współtowarzyszące uzależnienie od alkoholu i narkotyków

Wpływ leków na seksualność kobiet chorych na schizofrenię

• Zmniejszenie libido

• Suchość pochwy

• Trudności z osiągnięciem orgazmu,

• Mlekotok

• Zaburzenia cyklu miesiączkowego

Problemy seksualne mężczyzn chorych na schizofrenię

• Słabsze umiejętności społeczne

• Rzadsza inicjacja kontaktów z kobietami

• Mniej stałych związków

• Wpływ leczenia

• Pozytywny -

• Częstsze występowanie myśli o tematyce seksualnej

• Większe zainteresowanie podejmowaniem kontaktów seksualnych

• Negatywny -

• Pogorszenie erekcji

• Trudności w przeżywaniu orgazmu

• Mniejsza satysfakcja seksualna

• Treści seksualne jako objaw psychotyczny -

• Autokastracja

• Objawy o typie transseksualizmu

• Podejmowanie ryzykownych kontaktów seksualnych -

• 65% pacjentów podejmuje takie kontakty pomimo świadomości ryzyka z nim związanego (zakażenia HIV)

Transseksualizm a psychoza

• Transseksualizm jako zagadnienie interdyscyplinarne

• Bower - transseksualizm jako aspekt schizofrenii

• Binder, Baastrup - transseksualizm jako pomniejszona jakościowo forma schizofrenii

• U 25% osób poddanych operacji zmiany płci stwierdzano objawy schizofrenii

Zaburzenia identyfikacji płciowej a urojenia

• „Dłużej nie będę mężczyzną/kobietą.”

• „Jestem kimś neutralnym ani mężczyzną ani kobietą.:

• „Jestem jednocześnie kobietą i mężczyzną.”

• „JESTEM KIMŚ O ODMIENNEJ PŁCI.”

Chemia miłości - neuroprzekaźniki

• SEROTONINA - satysfakcja seksualna, orgazm

• DOPAMNA - pożądanie

• OKSTOCYNA - poczucie bliskości między partnerami

• ENDORFINY -przyjemność, rozkosz, zadowolenie

• ESTROGENY - lubrykacja, czucie, ukrwienie łechtaczki

• TESTOSTERON - podniecenie, pożądanie

Wpływ neuroleptyków na funkcje seksualne

• Blokada rec. cholinergicznych

• Blokada rec. dopaminergicznych

• Blokada rec. histaminowych - sedacja

• Blokada rec. noradrenergicznych - alfa1

• Wzrost stężenia prolaktyny

• Obniżenie poziomu testosteronu, estrogenów, progesteronu

Hyperprolaktynemia

• Spadek libido

• (jako efekt bezpośredni oraz związany z obniżeniem testosteronu)

• Zaburzenia wzwodu

• Zaburzenia wytrysku

• Hipogonadyzm

• Obniżenie płodności

• Mlekotok, ginekomastia

Zaburzenia afektywne

• JEDNOBIEGUNOWE

• epizody depresyjne nawracające

• DWUBIEGUNOWE

• Typu I - przynajmniej 1 epizod maniakalny

• Typu II- nawracające depresje z hipomanią

• Spektrum -

• Depresje z temperamentem hipetrymicznym

• Temperament hipertymiczny

• cyklotymia

Mania

• Aktywność - nieadekwatnie podwyższony nastrój, popędliwość połączona z agresją, brak obiektywizmu i krytycyzmu, nadmierne zaangażowanie w czynności przynoszące przyjemność (kupowanie drogich rzeczy, afery seksualne, nierozsądne interesy)

• Napęd - pobudzenie psychoruchowe, odhamowanie, wzrost aktywności ukierunkowanej na cel, z ograniczona możliwości kontroli

• Zaburzenia popędu - zmniejszona potrzeba snu, spadek łaknienia, WZROST LIBIDO

• Zaburzenia myślenia - gonitwa myśli, przyśpieszony tok myślenia, rozkojarzenie, urojenia (wielkościowe, niezwykłych możliwości, pochodzenia, odnoszące, prześladowcze

Mania a zachowania seksualne

• Zwiększony popęd i brak krytycznej oceny rzeczywistości

• Podejmowanie lekkomyślnych lub ryzykownych zachowań seksualnych

• Kontakty z przypadkowymi partnerami

• Seks bez zabezpieczenia - ryzyko ciąży, zakażenia choroba weneryczną

• Zdrady małżeńskie

• Nieplanowane rozwody

• Wchodzenie w nowe związki partnerskie

Hipomania

• Objawy - podwyższona samoocena, przekonanie o własnej wielkości, zmniejszona potrzeba snu, gadatliwość, gonitwa myśli, rozkojarzenie, wzrost aktywności, nadmierne zaangażowanie w czynności przynoszące przyjemność, które mogą spowodować przykre następstwa,

• Wyraźna zmiana w funkcjonowaniu, zauważalna dla innych

• Zaburzenie nastroju nie powoduje zakłócenia w aktywności społecznej, zawodowej, nie występują cechy psychotyczne.

WYKŁAD 12

Seksualność osób z uzależnieniami

Po co sięgamy po narkotyki, czy alkohol.

• Poszukiwanie przyjemności

• Zaspokojenie ciekawości

• Uśmierzają ból i cierpienie

• Redukują poczucie smutku

• Obniżają poziom napięcia i lęku

• Ułatwiają identyfikację z grupą rówieśniczą

• Podnoszenie wydolności psychofizycznej

Modele przyjmowania substancji psychoaktywnych

• Używanie eksperymentalne

• Używanie rekreacyjne (głównie marihuana)

• Używanie okolicznościowo-sytuacyjne obarczone ryzykiem rozwoju uzależnienia

• Używanie intensywne

• Używanie kompulsywne

Klasyfikacja ICD - 10

• Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane przyjmowaniem substancji psychoaktywnych

• Ostre zatrucie

• Używanie szkodliwe

• Zespół uzależnienia

• Zespół abstynencyjny

• Zaburzenia psychotyczne

• Zespół amnestyczny

Zespół uzależnienia

Zespół zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych charakteryzujących się:

• Silnym pragnieniem przyjmowania substancji lub poczuciem przymusu jej przyjmowania,

• Trudnościami kontrolowania zachowania związanego z przyjmowaniem substancji, jego rozpoczęcia, zakończenia lub ilości,

• Występowaniem objawów zespołu abstynencyjnego charakterystycznego dla danej substancji, występujące po nagłym przerwaniu przyjmowania substancji

• Stwierdzenie tolerancji na daną substancję - poprzednio przyjmowane dawki są niewystarczające,

• Narastające zaniedbywanie innych źródeł przyjemności lub zainteresowań, zwiększona ilość czasu poświęconego na zdobywanie lub przyjmowanie substancji, albo na odwracanie następstw jej działania,

• Przyjmowanie substancji pomimo wiedzy o ich szkodliwości,

• Ograniczenie różnorodności wzorów zachowań związanych z przyjmowaniem substancji.

Uzależnienie charakteryzuje się -

• Utratą kontroli

• Obsesyjnością

• Kompulsywnością

• Rozwiniętym systemem zaprzeczeń

• Zmianą osobowości

• Zmianą funkcjonowania w sferze

• Fizycznej

• Psychicznej

• Społecznej

• Duchowej

ZMIANY MAJĄ CHARAKTER PRZEWLEKŁY

Alkohol - trochę liczb w Polsce -

• 50 tyś. osób jest hospitalizowanych w ciągu roku z powodu uzależnienia,

• 600 - 800 tyś. osób uzależnionych od alkoholu,

• Podobne wartości dotyczą osób pijących szkodliwie,

• Dziennie kilka milionów osób spożywa alkohol wprowadzając się w stan ostrej intoksykacji

Alkohol

DZIAŁA DEPRESYJNIE NA FUNKCJE OUN -

• W małych dawkach

• Obniża lęk

• Obniża zahamowanie

• Ułatwia kontakty społeczne

• W dużych dawkach - obniża wydolność funkcji

• Poznawczych (kognitywnych)

• Motywacyjnych (wolicjonalnych)

• Zaburza świadomość

Następstwa psychopatologiczne picia szkodliwego alkoholu

• Stany obniżonego nastroju

• Drażliwość

• Zmiany osobowości

• Upośledzenie funkcjonowania w rolach społecznych

Motywy picia alkoholu związane z seksualnością

• Substytut pieszczot,

• Wyciszenie lęku przed seksualnością, drugą płcią,

• Tłumienie i wypieranie potrzeb seksualnych,

• Przełamanie nieśmiałości, dodanie odwagi w relacji,

• Afrodyzjak,

• „leczniczo” w celu korekty wytrysku przedwczesnego

Problemy dotyczące seksualności związane z nadużywaniem alkoholu

• Odblokowanie lub indukowanie agresji

• Nadużycia seksualne wobec dzieci - ok.45% po spożyciu alkoholu,

• Kazirodztwo - ok.50-80% uzależnionych,

• Zgwałcenia - ok.50-85% po spożyciu alkoholu,

• Zabójstwa na tle seksualnym - ok.100% po spożyciu alkoholu

• Sytuacyjne niepowodzenia w życiu seksualnym,

• Lęki dotyczące sfery seksualnej,

• Obniżenie samooceny w roli partnera seksualnego,

• Zaburzenia identyfikacji z rolą płciową,

• Konflikty partnerskie, rozwody,

• Promiskuityzm,

• Podejmowanie ryzykownych kontaktów seksualnych-ryzyko nieplanowanej ciąży, zakażeń wenerycznych,

• Prowokowanie zachowań perwersyjnych

Przyczyny dysfunkcji i zaburzeń seksualnych u osób uzależnionych od alkoholu

• Czynniki psychospołeczne

• Stopniowe wycofywanie się z pełnienia ról społecznych i rodzinnych,

• Negatywna samoocena,

• Obniżony nastrój u partnera.

• Czynniki organiczne

• Uszkodzenie funkcji osi podwzgórze-przysadka-gonada

• Bezpośredni, toksyczny wpływ alkoholu na jądra, spadek poziomu testosteronu, zahamowanie spermatogenezy

• Wzrost konwersji testosteronu do estrogenów - ginekomastia,

• Marskość wątroby,

• Zmiany naczyniopochodne,

• Polineuropatia obwodowa,

• Otępienie alkoholowe

Dysfunkcje i zaburzenia seksualne u osób uzależnionych od alkoholu

• U mężczyzn -

• Obniżenie libido

• Zaburzenia erekcji

• Zaburzenia orgazmu - opóźnienie lub brak ejakulacji

• Wytrysk zbyt wczesny

• U kobiet -

• Obniżenie libido

• Oziębłość

• Zaburzenia orgazmu

• Dyspareunia, pochwica

Badania na populacji osób uzależnionych przeprowadzone przez prof. Lwa - Starowicza - zaburzenia seksualne rozpoznano u 61% mężczyzn i 50% kobiet

Seksualność kobiet a alkohol

• Zaburzenia cyklu menstruacyjnego

• Niepłodność

• Ryzyko poronienia

• Alkoholowy zespół płodowy

Wpływ narkotyków na seksualność

• Motywy o charakterze seksualnym sięgania po narkotyki

• Osiągniecie lub wzmocnienie przyjemności

• Redukcja zahamowań seksualnych

• Neutralizacja lęku wobec drugiej płci

• Zaburzenia identyfikacji z rolą płciową

• Agresja wobec rodziców

Przyczyny zaburzeń seksualnych u osób zażywających narkotyki

• Obniżenie stężenia testosteronu

• Zaburzenia poziomu LH, FSH, PRL, estrogenów, oraz serotoniny i dopaminy

• Uszkodzenie gonad

• Hamujące działanie na ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy

• Zaburzenia czucia obwodowego

• Pogorszenie ogólnej wydolności organizmu i stanu somatycznego

Zaburzenia seksualne u osób uzależnionych od narkotyków

• Zaburzenia libido

• Zaburzenia orgazmu

• Dolegliwości związane z bólem - pochwica, dyspareunia

• Zaburzenia wzwodu

• Zaburzenia orgazmu - opóźnienie lub brak wytrysku

Marihuana

• Określana jako „narkotyk rekreacyjny”

• Używany w celu intensyfikacji przyjemności

• Często przyjmowane wraz z alkoholem w celu wzmocnienia działania euforyzującego

• Powoduje zmianę percepcji czasu, odległości, obrazu ciała (uczucie lekkości)

• Wyostrzenie doznań zmysłowych - kolory, dźwięki są odbierane intensywniej, kontrastowo

• Czasem obserwuje się nadmierne uspokojenie i senność

• WZMACNIA DOZNANIA SEKSUALNE

• Towarzyszy temu dobre samopoczucie, wzmożona samoocena, czasem euforia, poczucie dobrego rozumienia rzeczywistości

• W przebiegu uzależnienia rozwija się zespół apatyczno - abuliczny

Marihuana - wpływ na seksualność

• Zmniejszenie częstości podejmowania kontaktów seksualnych

• Hamowanie spermatogenezy

• Obniżenie poziomu testosteronu

• Obniżenie poziomu PRL u kobiet

• Spadek gonadotropin u kobiet

• Hamowanie owulacji

• Impotencja

• Ginekomastia

Opiaty - heroina

• Uszkodzenie narządów miąższowych - głównie wątroby

• Obniżenie aktywności seksualnej

• Obniżenie poziomu FSH i LH

• Obniżenie popędu seksualnego

• Impotencja (50%)

• Opóźnienie, brak ejakulacji

• Bezpłodność

• Brak miesiączki, mlekotok

• prostytucja

Kokaina

• Pobudzenie OUN -

• Euforia z poczuciem ustąpienia zmęczenia psychicznego i fizycznego

• Jasność myślenia i wyostrzenie spostrzegania

• Wzmożona samoocena i pewność siebie

• Potrzeba kontaktu emocjonalnego z ludźmi

• Zmniejszenie lęku społecznego

• Ogólny wzrost aktywności

• Podniecenie seksualne

Kokaina a seks

• Wzrost libido

• Ryzykowne zachowania seksualne

• Nieplanowane ciąże

• Zakażenia weneryczne

• Możliwa poprawa erekcji

• Przedłużenie czasu erekcji (priapizm)

• Nasilenie doznań w trakcie przeżywania orgazmu u obu płci

Substancje psychostymulująca - amfetamina

• Działanie stymulujące na OUN

• Zniesienie uczucia zmęczenia

• Euforia

• Wzmożenie koncentracji uwagi i kojarzenia

• Poczucie większej wydolności psychofizycznej

• Wzmożenie agresywności

• Zmniejszenie łaknienia i potrzeby snu

Amfetamina a seks

• Wzrost libido

• Wzrost częstotliwości zachowań seksualnych

• Możliwe wystąpienie zaburzeń wzwodu

Nikotyna

Natychmiastowe pozytywne doznania - Zwiększenie koncentracji uwagi

Poprawa wydolności psychicznej i fizycznej

Nikotyna a funkcje seksualne

Nikotyna powoduje zmiany

1. Naczyniowe

2. Zaburzenia hormonalne

3. Choroby układu krążenia

4. Przyspiesza proces starzenia się organizmu

Wpływ palenia tytoniu na seksualność

• Palenie tytoniu jako czynnik ryzyka zaburzeń erekcji

• U 35 - 50% palaczy pojawiają się zaburzenia wzwodu

Toksyczne składniki dymu tytoniowego powodują uszkodzenie męskich komórek rozrodczych. U palaczy dochodzi do -

1. Obniżenia objętości nasienia

2. Spadku liczby plemników

3. Upośledzenia ruchliwości plemników

4. Powstawania zmian morfologicznych plemników

5. Mutacje w DNA

Leczenie zaburzeń seksualnych u osób uzależnionych

• Podjęcie leczenia odwykowego

• Poprawa ogólnej wydolności organizmu

• Leczenie współistniejących zaburzeń somatycznych, psychicznych

• Leczenie objawowe występujących dysfunkcji seksualnych

• Terapia indywidualna, partnerska, rodzinna

Uzależnienie od seksu

• Seks jako substytut środków chemicznych psychostymulujących

• Używanie seksu w celu radzenia sobie

• Ze złością

• Z lękiem

• Z samotnością

• Ze stresem

• W celu relaksu

• W celu potwierdzenia siebie

Nadmierny popęd seksualny

W ICD - 10 nadmierny popęd seksualny został zaklasyfikowany do grupy dysfunkcji seksualnych, które utrudniają współżycie seksualne, w wyniku subiektywnego braku satysfakcji seksualnej i utrudnienia kontaktów interpersonalnych, szczególnie erotycznych.

Erotomania - zespół uzależnienia od seksu (?)

• Inne określenia - hiperlibidemia, hiperseksualność, nimfomania, promiskuityzm, satyriasis

• Charakteryzuje się - patologicznym nasileniem potrzeb i zachowań seksualnych, prowadzących do konfliktów z otoczeniem, naruszania norm prawnych

• Intensywne życie erotyczne i zwiększona potrzeba kontaktów seksualnych

• Zakłócenie kontroli impulsów

• Poszukiwanie i uwodzenie stale nowych partnerów

• Podejmowanie współżycia nawet w niesprzyjających okolicznościach

• Uporczywe dążenie do uzyskiwania potwierdzenia swojej sprawności seksualnej

• Dominacja potrzeb seksualnych nad innymi sferami życia

• Brak trwałych związków

• Częste zmiany partnerów

• „Erotyzacja psychiki”

Kryteria seksoholizmu - Carnes

• Utrata kontroli nad zachowaniami seksualnymi

• Dotkliwe konsekwencje czynności erotycznych

• Niemożność zaprzestania czynności erotycznych pomimo negatywnych konsekwencji

• Uporczywe wysiłki w zakresie ograniczenia preferowanych czynności erotycznych

• Rytualizacja i kompulsywność zachowań seksualnych, które mają charakter przymusu wewnętrznego a próby ich opanowania podnoszą napięcie

• Rosnące zapotrzebowanie na doznania seksualne

• Głębokie zmiany usposobienia w wyniku podejmowanych zachowań erotycznych

• Zaniedbywanie spraw zawodowych, rodzinnych

• Tracenie czasu na obsesyjne myśli, fantazje, zdobywanie partnerów, uprawianie seksu.

Fazy uzależnienia od seksu wg Carnes

• Powstanie dominującej seksualnej aktywności życiowej, wypieranie innych zainteresowań

• Rytualizacja zachowań, co ułatwia osiągnięcie podniecenia

• Zachowania seksualne przybierają charakter czynności natrętnych, jest mniejsza nad nimi kontrola

• Pojawianie się przykrych odczuć

Formy seksoholizmu - raport Schneidera z 1991r.

• Połączenie zrytualizowanych zachowań masturbacyjnych z fantazjami erotycznymi - 100% badanych

• Kontakty seksualne ze zmieniajacymi się partnerami -

• Pozamałżeńskie 68%

• Z prostytutkami 15%

• Homoseksualne 28%

• Podglądactwo - 18% badanych

• Zachowania ekshibicjonistyczne - 12%

• Kolekcjonowanie pornografii - większość badanych

• Inne formy - pedofilia, fetyszyzm, sadyzm seksualny

Skutki seksoholizmu

• Poczucie winy i wstydu, wstręt do siebie

• Obniżona samoocena

• Depresja z myślami samobójczymi

• Zmniejszenie satysfakcji życiowej

• Brak prawidłowych relacji interpersonalnych, poczucie osamotnienia i izolacji, oddalenie od rodziny

• Zniszczenie kariery zawodowej - mniejsza kreatywność w pracy lub utrata pracy

• Utrata pozycji społecznej

• Działania niezgodne z prawem

• Skutki zdrowotne - wyczerpanie fizyczne, nieplanowane ciąże i aborcje, choroby weneryczne, powikłania ginekologiczne

Leczenie uzależnienia od seksu

• Ruch „anonimowych seksoholików”

• W oparciu o metodę „dwunastu kroków”

• Psychoterapia indywidualna

• Psychoterapia partnerska

WYKŁAD 13

Seksualność w różnorodnych chorobach somatycznych

Zaburzenia erekcji - przyczyny

PSYCHOGENNE - 20% PRZYPADKÓW

ORGANICZNE - 80% przypadków

• Miażdżyca tętnic

• Cukrzyca

• Choroby sercowo - naczyniowe

• Zaburzenia hormonalne np. prolactinoma

• Choroby gruczołu krokowego

• Pourazowe

• Po zabiegach chirurgicznych w obrębie miednicy małej, ukł. moczowego

• Inne przyczyny organiczne

• Przewlekła niewydolność nerek

• Niewydolność wątroby

• Stwardnienie rozsiane

• Choroba Alzheimera

• Radioterapia w przypadku ca. Prostaty

• Polekowe zaburzenia erekcji

Zaburzenia erekcji organiczne - mechanizm

• Upośledzenie dopływu krwi do prącia np. z powodu zmian miażdżycowych

• Czynniki ryzyka

• Cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, hyperlipidemia

• Palenie tytoniu, wiek, otyłość, brak aktywności fizycznej, stany lękowe, uzależnienia

• stres

Leki a zaburzenia erekcji

• Stosowane w leczeniu chorób sercowo - naczyniowych : moczopędne (pochodne hydrochlorotiazydu), inhibitory konwertazy angiotensyny, antagoniści kanału wapniowego, beta -adrenolityki

• Leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, uspokajające

• Leki przeciwalergiczne (antyhistaminowe)

• Inne - stosowane w zaburzeniach żołądkowo - jelitowych, w zaburzeniach urologicznych, w chorobach neurologicznych.

Neurogenne przyczyny zaburzeń erekcji

• Pochodzenia mózgowego

• Guzy mózgu - pochodzenia nowotworowego i inne (tętniaki, torbiele), guzy okolicy czołowej, guzy hormonalnie czynne

• Urazy mózgu

• Udary mózgu

• Przewlekłe zespoły otępienne

• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

• Padaczka

• Pochodzenia rdzeniowego

Przewlekłe zespoły otępienne

• Choroba Parkinsona

• Choroba Alzheimera

• Choroba Huntingtona

Choroby te powodują zmniejszenie sprawności psychofizycznej chorego, objawy otępienia OUN, oraz osłabienie lub zanik libido, zaburzenia erekcji.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

• Choroba o ostrym przebiegu

• Triada objawów - gorączka, zespół oponowy, zmiany zapalne w płynie m-r.

• Niekiedy w fazie ostrej choroby obserwowano długo utrzymujące się erekcje,

• W zapaleniach wirusowych obserwowano ataki podniecenia seksualnego i długotrwałe masturbacje.

Padaczka

• Dotyka zwykle ludzi młodych, dlatego stwarza wiele problemów zakłócających życie seksualne pacjentów.

• Zaburzenia wzwodu po lekach przeciwpadaczkowych

• Zaburzenia seksualne często spotyka się w padaczce skroniowej i ciemieniowej.

• Zaburzenia mają charakter napadowych doznań seksualnych w postaci podrażnienia w narządach płciowych z towarzyszącym uczuciem zadowolenia seksualnego a nawet orgazmu (napady częściowe proste).

• Powstają one w okolicznościach nie związanych z przeżyciami seksualnymi.

• Ponad to w padaczce występują różnorodne dysfunkcje seksualne oraz parafilie.

• W uszkodzeniu płatów skroniowych obserwuje się

• Osłabienie aktywności seksualnej

• Osłabienie lub zanik libido

• Zachowanie lub wzmożenie libido - sporadycznie

• Zachowania parafilne

• Fetyszyzm, pedofilia

• Ekshibicjonizm

• Sporadycznie stosunek seksualny wyzwala napad epi

Zaburzenia erekcji pochodzenia rdzeniowego

• Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego

• Guzy rdzenia kręgowego

• Zapalenie rdzenia kręgowego

• Wiąd rdzenia

• Gruźlica rdzenia

• Stwardnienie rozsiane

Stwardnienie rozsiane

• Dochodzi do powstania zaburzeń erekcji

• Po kilku latach trwania choroby ED występuje u 70% pacjentów.

• Inne zaburzenia

• Obniżenie libido

• Opóźnienie wytrysku

• Osłabienie czucia w okolicy genitalnej

Zaburzenia erekcji w chorobach układu sercowo-naczyniowego

• ED występuje u 61% chorych z CHNS

• U 67% chorych z tej grupy ED poprzedzały objawy CHNS o 3 lata

• 77% chorych z dusznicą bolesną miało ED przed pojawieniem się dolegliwości dławicowych

• 52% M z nadciśnieniem tętniczym zgłasza ED

• 86% M z chorobami naczyń obwodowych ma ED

Ocena ryzyka kardiologicznego w aktywności seksualnej

• Grupa małego ryzyka - łagodna CHNS, stabilne NT, po zawale >6-8tg, nie występują ą objawy kliniczne niewydolności serca

• Grupa wysokiego ryzyka - niestabilna CHNS, lub znaczne zaostrzenie dolegliwości dławicowych, niekontrolowane NT, niewydolność krążenia, poniżej 2tg od zawału serca, ciężkie wady zastawkowe, arytmie komorowe

Czynniki ryzyka chorób układu krążenia

• Wiek,

• Nadciśnienie tętnicze,

• Cukrzyca (podwójny czynnik ryzyka),

• Palenie papierosów,

• Zaburzenia lipidowe,

• Siedzący tryb życia,

• Dodatni wywiad rodzinny w kierunku chorób układu krążenia.

Zawał serca a problemy seksualne

• Wyraźny spadek aktywności seksualnej w grupie chorych po przebytym zawale serca motywowany

• Spadkiem chęci, lękiem, depresją, decyzją partnera, obawą nawrotu choroby w tym nagłego zgonu, osłabieniem, bólami dławicowymi, najrzadziej impotencją

• U 30% chorych redukcja aktywności seksualnej ma wyłącznie psychogenny charakter

• Około 50% chorych skarży się na spadek libido

• Wśród kobiet po zawale 50% zmniejsza aktywność seks., 50% z nich doświadcza lęku przed współżyciem

Endokrynologia

• Cukrzyca

• Hyperprolaktynemia

• Hipogonadyzm

• Choroby tarczycy

• Choroby kory nadnerczy

• Choroby przysadki

• Zespół policystycznych jajników

Hyperprolaktynemia przyczyny

• Organiczna -

• gruczolak przysadki mózgowej

• Czynnościowa -

• Polekowa - neuroleptyki, TLPD, opioidy, doustne leki antykoncepcyjne, estrogeny,

• Wtórna do niedoczynności tarczycy

• Wtórna do niewydolności nerek

• Samoistna - czynnościowe zaburzenia ośrodków dopaminergicznych w podwzgórzu

• PIERCING - możliwą przyczyną hyperolaktynemi!!!

• Objawy u K - wtórny brak miesiączki (u 67% K), cykle bezowulacyjne, mlekotok (u 85% K), spadek libido

• Objawy u M - utrata libido i potencji, ginekomastia, mlekotok, oligospermia z następową niepłodnością

Zaburzenia seksualne w chorobach tarczycy

• Niedoczynność tarczycy -

• Zmniejszenie syntezy testosteronu w jądrach i nadnerczach, zaburzenia przemiany androgenów i estrogenów

• U 80% M dochodzi do spadku libido

• U 40-50% M dochodzi do zaburzeń erekcji

• 80% K zgłasza różnorodne zaburzenia seksualne, w tym 37% anorgazmię

• W hipotyreozie młodzieńczej dochodzi do zahamowania procesów dojrzewania płciowego

• Nadczynność tarczycy

• U 10-20% chorych - wzrost libido

• U 30-40% chorych - spadek libido

• U 40% M - stwierdza się impotencję

• U K występują zaburzenia cyklu miesiączkowego, w tym wtórny brak miesiączki

• U 3-10% K dochodzi do wzmożenia aktywności seksualnej i odczuwania orgazmu

• U 15% K - spadek libido i osłabienie orgazmu

Zaburzenia seksualne w chorobach nadnerczy

• Niewydolność kory nadnerczy - choroba Addisona

• U K spadek libido z powodu obniżenia syntezy androgenów nadnerczowych

• U 30-40% chorych zaburzenia orgazmu

• U M spadek zainteresowania sferą seks. jako efekt przewlekłego procesu chorobowego

• U 35% M dochodzi do impotencji

• Nadczynność kory nadnerczy (zespół Cushinga) -

• U 2/3 K dochodzi do androgenizacji z powodu wzrostu wytwarzania androgenów nadnerczowych - owłosienie twarzy, okol. sutków, łojotokowa i trądzikowa cera, u 80% K są zaburzenia cyklu miesiączkowego

• U 20% K dochodzi do zaburzeń popędu płciowego (zwiększenia lub obniżenia)

• U większości M spadek popędu płciowego i ED

Zaburzenia seksualne w chorobach przysadki mózgowej

• Niedoczynność przysadki

• U 75% M stwierdzano osłabienie lub brak libido, w tym u 30% chorych zaburzenia seks. były pierwszymi objawami guza przysadki

• U większości M występuje niskie stężenie FSH i LH w surowicy, oraz kliniczne objawy hipogonadyzmu

Objawy hipogonadyzmu

• Spowodowane zmniejszeniem wydzielania gonadototropin (FSH i LH) w następstwie niedoczynności przysadki

• Zanik gonad

• U M zahamowanie spermatogenezy

• Zmniejszenie syntezy T w jądrach i nadnerczach

• Osłabienie libido i potencji

• Brak ejakulacji

• Zanik owłosienia twarzy, ogólne osłabienie, zmniejszenie masy mięśniowej,

• U K - brak miesiączki i owulacji, niedobór estrogenów ( zmiany zanikowe w obrębie narządów rodnych), niedobór androgenów - spadek libido, zaburzenia orgazmu

Nadczynność przysadki mózgowej - akromegalia

• Charakterystyczne zmiany w wyglądzie prowadzą do problemów psychologicznych

• U 30-50% chorych stwierdza się obniżenie popędu płciowego, zaburzenia orgazmu,

• U M - powiększenie narządów płciowych, początkowo może być wzrost popędu, w późniejszym okresie u 20% M dochodzi do osłabienia libido, u 30-40% M impotencja (jako efekt powikłań tj. cukrzycy, wtórnego hipogonadyzmu, zaburzeń funkcji tarczycy, hiper - PRL)

Zespół policystycznych jajników

• Jajniki są torbielowate i powiększone

• Wytwarzają nadmierną ilość androgenów - androstendionu, dihydroepiandrosteronu, testosteronu

• Występuje wtórny brak miesiączki i owulacji

• Otyłość, hirsutyzm

• Zwiększenie libido, większa aktywność w okresie inicjacji zbliżeń, chęć do dominacji seksualnej

Zaburzenia seksualne u kobiet z cukrzycą

• Zaburzenia orgazmu - stopniowo pojawiające się i nasilające u 35% chorych po ok.4-8 latach choroby (6% w populacji ogólnej) stopniowy spadek częstości i intensywności doznań

• Bez spadku popędu, ale konieczność dłuższej stymulacji dla osiągnięcia podniecenia

• Dyspareunia u 3% chorych, skłonność do infekcji pochwy

Cukrzyca a dysfunkcje seksualne u mężczyzn - etiopatogeneza

• Czynniki psychogenne

• Czynniki organiczne

• Makro i mikroangiopatia - zaburzenie napływu krwi do członka

• Zaburzenia funkcji śródbłonka naczyń

• Zmniejszenie aktywności sntetazy NO

• neuropatia

• Wpływ leków

• Hyperprolaktynemia

• Niedobór testosteronu

• Początkowo zmniejszenie sprężystości erekcji

• Zaburzenia wzwodu pojawiają się ok.. 6-18 m-cy od wykrycia choroby

• Wtórnie dochodzi do osłabienia libido

• Niekiedy impotencja - pierwszym sygnałem cukrzycy

• Ejakulacja wsteczna u 1-2% chorych, może być przyczyną niepłodności.

Zaburzenia erekcji w chorobach urologicznych - etiologia

• Obniżenie stężenia testosteronu -

• Objawy - okresowe zaburzenia pamięci, nadmierna nerwowość, trudności w zasypianiu, uderzenia gorąca, pogorszenie koncentracji i kojarzenia, skłonność do depresji, bóle i zawroty głowy, obniżenie siły i masy mięśniowej

• Choroby gruczołu krokowego -

• Łagodny przerost prostaty, rak prostaty

• W raku prostaty- stosowane leczenie w celu obniżenia stężenia androgenów - farmakologiczna lub chirurgiczna kastracja

• Operacyjne leczenie stulejki, priapizmu, choroby Peyroniego - na skutek uszkodzenia nerwów miednicznych i naczyń tętniczych doprowadzających krew do ciał jamistych

• U 75-100% M po radykalnej prostatectomii, cystectomii, po operacjach w zakresie odbytnicy, po operacjach naczyniowych (w obrębie tętnic biodrowych, czy aorty brzusznej)

• Choroba Peyroniego - zwłóknienie w obrębie osłonki białawej prącia, uniemożliwiające prawidłowy dopływ krwi do ciał jamistych na skutek stwardnienia włóknistego

• Priapizm - bolesny, długotrwały, nieprawidłowy wzwód, bez towarzyszącego podniecenia seksualnego, który nie ustępuje po stosunku czy masturbacji, ryzyko zaburzeń wzrasta gdy wzwód trwa ponad 6h a po 24h zaburzenia erekcji są trwałe

Inne choroby urologiczne jako czynniki dysfunkcji seksualnych

• Stulejka

• Skrócenie wędzidełka członka

• Mikropenis

• Zapalenie żołędzi prącia

• Zapalenie cewki moczowej

• Stany zapalne prostaty

• Inne - wnętrostwo, żylaki powrózka nasiennego,

Zaburzenia seksualne w ginekologii

• Zależność seksualności kobiety od fazy cyklu miesiączkowego -

• W fazie przedowulacyjnej (wysokie poziomy estrogenów) kobieta jest aktywna, ma pozytywne nastroje

• W okresie okołoowulacyjnym - wzrasta zainteresowanie sferą seksualną

• Owulacja - okres najbardziej pozytywny dla samopoczucia i możliwości twórczych kobiety

• Faza poowulacyjna (wzrost wydzielania progesteronu) - zmienność nastrojów ze szczytem przed miesiączką, pogorszenie samopoczucia psychicznego, pojawienie się niepokoju, rozdrażnienia, płaczliwości

Aktywność seksualna kobiet - czynniki

• Hormony jajnikowe -

• Estrogeny - niezbędne w utrzymaniu czynności macicy, szyjki macicy, pochwy, odpowiadają za lubrykację, czucie, ukrwienie łechtaczki, łącznie z androgenami biorą udział w powstawaniu i utrzymaniu popędu płciowego

• Progesteron - działanie antyestrodenne

• Androgeny - stymulują popęd seksualny oraz zdolność orgastyczną kobiety - pochodzenia nadnerczowego 30% i jajnikowego 20%, z obwodowej konwersji androstendionu do testosteronu 50%

Etiologia zaburzeń seksualnych w chorobach ginekologicznych

• Bóle pochodzenia genitalnego - endometrioza, powikłania ciążowe,

• zaburzenia rozwojowe i genetyczne

• Choroby sromu i pochwy

• Zapalenie przydatków

• Choroby nowotworowe

• Stany pourazowe i pooperacyjne

Menopauza

• Wypadanie funkcji jajników

• Atrofia śluzówki pochwy

• Dyspareunia, świąd sromu

• Rozdrażnienie

• Objawy depresyjne

• Spadek zainteresowania seksem

Problemy psychiczne i seksualne wynikające z niepłodności małżeńskiej

• U większości niepłodnych K stwierdza się osłabienie popędu płciowego i zmniejszenie zainteresowań seksualnych

• Jako skutek - stanów depresyjnych, zaburzeń hormonalnych, braku samoakceptacji, negatywnej samooceny

• Dodatkowo - brak spontaniczności w kontaktach seksualnych (aktywność seksualna regulowana kalendarzem płodności, a nie rzeczywistymi potrzebami seksualnymi) i taktowanie współżycia zadaniowo

• Konieczność stałej kontroli ginekologicznej, odczuwana przez K jako krępująca, nieprzyjemna może zakłócać spontaniczną seksualność

• zabiegi diagnostyczne powodujące przejściowe obj. dyspareunii

• Trudności w przeżywaniu orgazmu przez K jako efekt - utraty poczucia wartości, wzrost napięć interpersonalnych, ograniczenie spontaniczność w kontaktach seks., stany depresyjne

Niepłodność a zaburzenia seksualne u mężczyzn

• Dla niektórych M trudność stanowi pozyskanie nasienia drogą masturbacji, jako efekt sytuacji stresowej, konieczności oddania nasienia w danym czasie, presji otoczenia, obawy przed ustaleniem przyczyny niepłodności po stronie M, zahamowań psychicznych (niechęć do posiadania dzieci)

• Impotencja przejściowa - jako efekt osłabienia libido, braku spontaniczność zbliżeń

Leki a dysfunkcje seksualne

25% przypadków ED (erectiale dysfuntion) wywołana jest stosowanymi lekami

Leki a zaburzenia erekcji - mechanizmy

• Wpływ antyandrogenowy

• Hamowanie uwalniania gonadotropin

• Efekt cholinolityczny

• Efekt alfa i beta - adrenergiczny

• Efekt dopaminolityczny

• Efekt serotoninergiczny

• Hamowanie syntezy NO

Grupy leków wywołujące ED

• Psychotropowe - neuroleptyki, przeciwdepresanty, przeciwlękowe

• Leki przeciwpadaczkowe

• Kardiologiczne - stosowane w chorobach ukł. sercowo-naczyniowego

• Stosowane w urologii

• Stosowane w gastroenterologii

Leki kardiologiczne a ED

• Beta - adrenolityki (atenolol, propranolol)

• Inhibitory konwertazy angiotensyny

• Antagoniści kanału wapniowego

• Sympatykolityki

• Diuretyki

• Leki antyarytmiczne

• Leki hipolipemizujące

Podsumowanie - przyczyny organiczne zaburzeń erekcji

• Naczyniopochodne - choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca

• Neurogenne - stwardnienie rozsiane (60-80%), udar mózgu (75%), padaczka (66%)

• Endokrynne (dotyczy 10% M z ED) - hypogonadyzm, hyper -PRL, niedoczynność i nadczynność tarczycy

• Jatrogenne - polekowe, pooperacyjne

Podsumowanie - zaburzenia orgazmu u M, przyczyny organiczne

• Wytrysk przedwczesny - nadwrażliwość żołędzi członka, krótkie wędzidełko żołędzi członka, stany zapalne cewki moczowej i prostaty, cukrzyca, leki zwiększające popęd

• Zahamowanie orgazmu - wady wrodzone narządów płciowych, stany pooperacyjne, choroby neurologiczne i hormonalne, leki

• Wytrysk wsteczny - wady wrodzone ukł.m-pł, prostatectomia, guzy nowotworowe, SM, cukrzyca, leki

Podsumowanie - zaburzenie orgazmu u K, przyczyny organiczne

• Orgazm opóźniony - zaburzenia hormonalne, przewlekłe choroby, niskie RR, leki hamujące popęd płciowy, menopauza

• Anorgazmia - wady anatomiczne narz. płciowych, zmiany poporodowe, brak kurczliwości mięśni Kegla, hyper- PRL, niedobór testosteronu i estrogenów, choroby tarczycy, wysoki poziom progesteronu, cukrzyca, choroby neurologiczne, menopauza

Podsumowanie - przyczyny organiczne hypolibidemii

• Zaburzenia hormonalne - obniżony poziom testosteronu, estrogenów u K, podwyższony poziom PRL, nadczynność-niedoczynność tarczycy

• Choroby przewlekłe - nowotwory, cukrzyca, choroby układu krążenia, choroby wątroby, choroby nerek

• Uzależnienia, leki

• Depresja

Podsumowanie - organiczne przyczyny hyperlibidemii

• Encefalopatia, choroba Alzheimera, padaczka, kiła mózgu, stany maniakalne

• Hyperandrogenizm

• Leki - testosteron, przeciwdrgawkowe, przeciwparkinsonowskie

Podsumowanie - przyczyny dyspareunii u kobiet

• Srom - stany zapalne, zmiany zanikowe, uczulenia

• Przedsionek pochwy - choroby weneryczne, urazy pochwy, porody, zmiany zanikowe śluzówki, pochwica

• Głęboko w pochwie - wady wrodzone, infekcje, endometrioza,

Podsumowanie - przyczyny organiczne dyspareunii u mężczyzn

• Stany zapalne, uczulenia, zmiany pourazowe członka

• Zaburzenia urologiczne

• Zaburzenia neurologiczne

• Dysfunkcje seksualne u partnerki - brak lubrykacji, pochwica

Zaburzenia preferencji seksualnych - czynniki biologiczne

• Zaburzenia genetyczne - zespół Klinefertera

• Zaburzenia neurologiczne - padaczka, zespół płata skroniowego, encefalopatia

• Nowotwory mózgu

• uzależnienia

WYKŁAD 14

Seksualność osób z zaburzeniami nastroju

Depresja - epidemiologia

• Roczna chorobowość w populacji osób dorosłych waha się od 6% do 12%, a wśród osób w podeszłym wieku sięga do 15%.

• Oznacza to, że około 10% wszystkich osób dorosłych w ciągu roku doznaje dłużej utrzymujących się zaburzeń nastroju

Depresja - rozpoznawanie

Objawy występują nie krócej niż 2 tg

• F 32 (ICD 10) - epizod depresyjny

• Kryteria grupa I -

• obniżony, depresyjny nastrój

• Utrata zainteresowań i zdolności do odczuwania radości (anhedonia)

• Zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności

• Kryteria F 32 - grupa II objawów:

• Niska samoocena i mała wiara w siebie

• Osłabienie koncentracji i uwagi

• Poczucie winy i małej wartości

• Pesymistyczna ocena przyszłości

• Myśli i czyny samobójcze

• Typowe zaburzenia snu lub nadmierna senność

• Zmniejszony apetyt

• Spadek libido

• Spowolnienie lub pobudzenie psychoruchowe

• Epizod łagodny depresji - objawy co najmniej 2 z gr.I i co najmniej 2 z gr.II

• Epizod umiarkowany - 2 z gr.I i 3 z gr.II;

• objawy powodują wyraźne trudności z wykonywaniem pracy i spełnianiem obowiązków domowych

• Epizod ciężki - 3 z gr.I, 4 z gr.II

• Objawy uniemożliwiają pracę i jakiekolwiek obowiązki

Dysfunkcje seksualne w zaburzeniach nastroju

• Jako objaw depresji - kryteria rozpoznawania epizodu depresyjnego w ICD 10

• Jako objaw innych zaburzeń psychicznych

• Jako objaw współistniejących chorób somatycznych

• Jako efekt stosowania leków przeciwdepresyjnych lub innych

Informacje ważne na początku

• Najistotniejsze jest ustalenie czy zgłaszane przez pacjenta dysfunkcje seksualne pojawiły się:

• Przed wystąpieniem objawów depresyjnych

• Wraz z innymi objawami depresyjnymi

• Po rozpoczęciu leczenia farmakologicznego depresji

Wystąpienia zaburzeń seksualnych może niekorzystnie wpłynąć na

- jakość życia,

- poczucie własnej wartości,

- relacje międzyludzkie.

Utrudnia to współpracę pacjenta i lekarza w procesie terapeutycznym, może doprowadzić do przerwania leczenia.

• Badanie Montejo- Gonzalez (1997) grupa 344 pacjentów oceniana pod kątem występowania u nich dysfunkcji seksualnych

• Jedynie 14% pacjentów samodzielnie zgłosiło skargi na obecność dysfunkcji seks.

• Po przeprowadzeniu wywiadu szczegółowego objawy takie podawało 58% pacjentów

Dysfunkcje seksualne w depresji

• Hypolibidemia - 20%

• Zanik zainteresowania seksem - 23%

• Zaburzenia erekcji - 25-35%

• Obniżenie lub brak orgazmu - 25%

Jeśli obecność zaburzeń funkcjonowania seksualnego zostanie potwierdzona, konieczne jest wykonanie dalszych badań w celu zróżnicowania przyczyn ich wystąpienia i związku z leczeniem przeciwdepresyjnym lub innymi możliwymi przyczynami.

Depresja i zaburzenia seks. a choroby współistniejące

• Choroby układu naczyniowego: NT, CHNS, dyslipidemie

• Choroby neurologiczne: neuropatie, SM

• Obniżone stężenie estrogenów: menopauza, laktacja

• Obniżone stężenie testosteronu: hipogonadyzm

• Inne zaburzenia endokrynologiczne: choroby tarczycy

• Choroby naczyniowe OUN: miażdżyca naczyń mózgowych, stany poudarowe, zaburzenia krążenia mózgowego

• Procesy zwyrodnieniowo-zanikowe OUN: choroba Alzheimera, choroba Huntingtona, choroba Parkinsona

• Padaczka: zwłaszcza ognisko zlokalizowane w płacie skroniowym

• Stany pourazowe.

• Niedobory witaminowe: wit. B12, B1, kwas foliowy

• Nowotwory

• Infekcje: HIV, mononukleoza, gruźlica, kiła

• Inne czynniki: praca zmianowa, uzależnienia, anoreksja, PTSD, różnorodne zaburzenia lękowe

Depresja i zaburzenia seksualne a przyjmowane leki

• Przeciwdepresyjne

• Przeciwpsychotyczne (antagoniści dopaminy)

• Antykoncepcja hormonalna

• Leki hipotensyjne i kardiologiczne

• Leki przeciwuczuleniowe

• Amfetamina i jej pochodne

• Leki uspokajające i inne

Wzajemne oddziaływanie czynników indywidualnych i środowiskowych

• Choroba

• Przyjmowane leki

• Obniżone poczucie własnej wartości

• Konflikty w związku

• Aktywność

• Umiejętności

• Preferencje seksualne partnera

• Czynniki związane z wykorzystaniem seksualnym w przeszłości

• Zmęczenie

• Obecność w domu dzieci poniżej 18r.ż.

Trudności w ocenie

• Trudności w oszacowaniu częstości występowania dysfunkcji seksualnych w przebiegu depresji

• Nieprecyzyjność definicji dysfunkcji seksualnych

• Wieloczynnikowość etiologii dysfunkcji seksualnych w depresji.

Zaburzenia seksualne w populacji ogólnej

• Z badanych 1754 K i 1410 M w wieku 18-59 lat pytanych o różnorodne dysfunkcje seksualne u 43% K i 31% M rozpoznano zaburzenia seksualne.

• Inni autorzy - występowanie dysfunkcji seksualnych u 10-52% M i 23-63% K, 10% K nie miało nigdy orgazmu.

• W podgrupie kobiet funkcjonowanie seksualne zmienia się w czasie trwania cyklu miesięcznego.

• Kobiety zwracają większą uwagę na subiektywne aspekty życia seksualnego (brak przyjemności czy zainteresowania)

• Mężczyźni opisują pogorszenia określonych faz reakcji seksualnej (zaburzenia erekcji), zazwyczaj więcej niż 1.

Zaburzenia seksualne i depresja - w badaniach

• Casper i wsp.(1985) - obniżenie libido, popędu płciowego i potencji u 72% spośród 160 pacjentów hospitalizowanych z rozpoznaniem dużej depresji i u 77% pacjentów z rozpoznaniem CHAD

• Bartlik (1999) - przegląd badań z lat 1957-1997) obniżenie libido stwierdzano :

• u 83% M i 53% K z psychozą maniakalno- depresyjną

• U 61% M i K z dużą depresją

• U 52% pacjentów z zaburzeniami lękowymi

• U 14% osób z grupy kontrolnej

• Mathew i Weinman (1982) - wyodrębnili typy zaburzeń seksualnych u nieleczonych pacjentów z depresją (grupa 35K i 16M)

• U 31% obniżenie libido (6% w grupie kontrolnej)

• Brak istotności statystycznej w przypadku innych zaburzeń - brak orgazmu, opóźnienie ejakulacji, zaburzenia erekcji, przedwczesny wytrysk

• Wniosek - u pacjentów z depresją obniżenie popędu seksualnego dominowało nad zaburzeniami pobudliwości seksualnej

• Kennedy i wsp. (1999) - oceniali częstość zaburzeń seksualnych u 143 K i M z dużą depresją przed leczeniem

• 40% M na miesiąc przed badaniem nie odbyła stosunku

• 50% K i 42% M zgłaszało obniżenie popędu przed rozpoczęciem leczenia

• 40-50% badanych zgłaszało obniżenie podniecenia seks.

• 15% K zgłaszało zaburzenia orgazmu

• Badanie prospektywne obejmujące osoby w wieku 28-35 lat z depresją -

• 45% nieleczonych pacjentów zgłaszało problemy seksualne ( w grupie kontrolnej 26%)

• 63% leczonych pacjentów zgłaszało problemy seksualne

• Wykazano zależność między libido, problemami emocjonalnymi a zaburzeniami seksualnymi

• Cyranowski i wsp. (2004) - grupa 68 K z dgn. CHAJ oceniana pod kątem obecności zaburzeń seksualnych

• Wnioski - objawy depresyjne wiążą się z:

-obniżeniem popędu seksualnego, utratą myśli i fantazji o treściach seksualnych, zmniejszeniem pobudliwości seksualnej, pogorszeniem orgazmu

• Wraz z ustąpieniem depresji funkcjonowanie seksualne poprawiło się z 78% badanych do 50% badanych

Depresja a zaburzenia seksualne - czyn. dodatkowe

• Choroby współistniejące - wywiad, badanie przedmiotowe, badania dodatkowe

• Morfologia, badania enzymatyczne, hormony tarczycy

• Rozważyć oznaczenie wolnego testosteronu u M i K

• Wstępna ocena stanu psychicznego

Trudności w ocenie funkcjonowania seksualnego

• Niechęć lekarza i/lub pacjenta do podejmowania rozmowy na temat problemów seksualnych.

• Wstyd, zakłopotanie, niewiedza pacjentów.

• Zbyt krótki czas wizyty.

• Nieprzygotowanie lekarzy

Wpływ testosteronu na zaburzenia seksualne i na nastrój

• Objawy andrpauzy u mężczyzn

• Obniżenie nastroju

• Obniżenie libido

• Ogólne pogorszenie samopoczucia

• Badanie Shores'a - oceniano zwiększenie częstości zaburzeń depresyjnych u M (278) w wieku powyżej 45r.ż. Z hipogonadyzmem

• Depresja u 21,7%M z hipogonadyzmem

• Depresja u 7,1%M z testosteronem w normie

• Faza reakcji seksualnej najbardziej podatna na wystąpienie dysfunkcji podczas stosowania SSRI to zdolność do osiągania orgazmu, która jest albo opóźniona albo nie występuje wcale.

• Zaburzenia orgazmu rzadko występują jako przejaw depresji „per se”.

• Zwykle objawom depresji towarzyszy spadek libido.

Neurotransmitery

• DOPAMINA uwalniana w -

• układzie prążkowia i substancji czarnej - odpowiada za motorykę

• układzie mezolimbicznym - odpowiada z motywację, doświadczanie przyjemności i nagrody

• przyśrodkowym polu przedwzrokowym MPOA - koncentruje motywacje na celach seksualnych, zwiększa efektywność i częstość odbywania stosunków płciowych, koordynuje ruchy genitalne

Dopamina - rola

• Uważana za neuroprzekaźnik „hedonistyczny”

• Odczuwanie przyjemności, w tym seksualnej

• Motywacja do aktywności, zaangażowania

• Zaspokojenie potrzeb popędowych

• Sprawność psychomotoryczna

Serotonina - rola

• Działanie przeciwdepresyjne

• Działanie „antyobsesyjne”

• Działanie przeciwlękowe

• Osłabienie erekcji

• Zaburzenia orgazmu

Przyczyny dysfunkcji seksualnych w przebiegu leczenia przeciwdepresyjnego

• Pobudzenie receptorów serotoninergicznych

• Obniżenie poziomu dopaminy

• Zaburzenie syntezy tlenku azotu

• Hyperprolaktynemia

• Wpływ na rec. beta- adrenergiczne i alfa - adrenergiczne, rec. muskarynowe, histaminowe

Bupropion- nowe możliwości

• Wpływ na pożądanie, podniecenie, orgazm

• Wpływ na zaburzenia seksualne w przebiegu i leczeniu depresji

• Alternatywny lek w leczeniu zaburzeń seksualnych u pacjentów bez rozpoznania depresji

Leki przeciwdepresyjne o korzystnym wpływie na funkcje seksualne

• BUPROPION

• MIRTAZAPINA

• MOKLOBEMID

• NETAZODON, TRAZODON

• REBOKSETYNA





OBRAZ SIEBIE:

„Jestem samowystarczalny”

„Człowiek jest sam”

„Ważne, żeby być wolnym”

PRZEKONANIA:

„Jeśli się z kimś zwiążę zagrozi

to mojej wolności”

OBRAZ INNYCH:

„Ludzie są narzucający”

„Ludzie są mało interesujący

i niewidzięczni”

„Kontakty z ludźmi są

zabieraniem czasu”

STRATEGIE:

Wycofanie, Unikanie kontaktu,

Brak działań ku przyjemności

EMOCJE:

SMUTEK

LĘK

---