1. Przedmiot i zadania socjologii jako nauki.Socjologia jest nauką o społeczeństwie i prawach rządzących jej rozwojem, interesuje się zjawiskami i wszelkimi procesami społecznymi oraz sposobami grupowania się ludzi.

Socjologię interesują pewne cechy człowieka , które sprzyjają wchodzeniu w kontakty z innymi jednostkami. Opisuje procesy tworzenia się zbiorowości: grup społecznych , warstw społecznych i kręgów społecznych. Tradycyjna socjologia zajmowała się opisem całego społeczeństwa. Natomiast współczesna socjologia zajmuje się nadal badaniem społeczeństwa, ale ustala związki między jednostką, a grupą. Socjologia to opisywanie relacji jednostka -grupa. W 1837 r. A. Comte'a użył słowa „socjologia".

2.Pojęcie grupy społecznej w socjologii.Grupa społeczna jest zbiorem przynajmniej 3 osób powiązanych więzią bezpośrednia lub pośrednią. Jest to grupa osób mających określone cele,zadania, określone terytorium na którym są one realizowane , mające też poczucie odrębności od innych grup społecznych i świadomość "my" mająca zewnętrzne oznaki przynależności.Według Zygmunta Ziębińskiego są 2 mechanizmy tworzenia się grup społecznych : spontaniczny i w sposób ustanowiony (stanowione przez

prawo, obyczaj, zwyczaj) .Grupa jest wtedy gdy utrzymywane są kontakty emocjonalne , rzeczowe oraz gdy jej cechy są stałe choćby przez jakiś czas.

3 Statyka społeczna według A.Comte'a .Statyka społeczna to część socjologii zajmująca się strukturalno -funkcjonalnym obrazem społeczeństwa. Jej zadaniem jest badanie warunków społecznej egzystencji jednostki , rodziny i społeczeństwa. Głównym zadaniem statyki społecznej jest badanie warunków egzystencji człowieka, i opis budowy wyodrębnionych struktur społecznych Strukturę tą wyobrażał sobie jako harmonię.

• lad społeczny jest wówczas, gdy istnieje odpowiedni stosunek miedzy
  płciami

• ład społeczny gwarantuje, ład między pokoleniami
  podporządkowanie młodszego pokolenia pokoleniu średniemu i starszemu

rodzina jako podstawowa komórka społeczna sprzyja podziałowi
pracy, kooperacji, a rodziny współpracujące ze sobą tworzą
społeczeństwo

• stan harmonii uważał za stan naturalny (pozytywista), niechętnie
  odnosił się do zmian burzących strukturę (był wrogiem rewolucji,
  przemian, patologii).

• ogromną role przypisywał państwu, które poprzez aparat urzędniczy ma gwarantować ład i harmonię.

4 Dynamika społeczna według Comte'a.To teoria koniecznego i ciągłego rozwoju ludzkości. O tym rozwoju decydują czynniki :

• Pierwotne: rozwój intelektualny, rozwój wiedzy, wzrost wykształcenia społeczeństwa

Ludność przechodzi przez 3 fazy ewoluując.

• okres teologiczny- rozważanie o tym co nadprzyrodzone, religijne
  i boskie,

• okres metafizyczny - filozoficzne przemyślenia, rozwój matematyki,
  logiki,

• okres pozytywistyczny - społeczeństwo świadome, wykształcone,
  wykorzystujące wiedzę dla polepszenia warunków życia.

Zapomniał o roli czynników ekonomicznych.

• Wtórne: to rasa, klimat, długość życia, przyrost naturalny, gęstość

zaludnienia Rozwój społeczny to rozwój intelektualny i moralny wg. A. Comte'a

5. Cechy socjologii pozytywistycznej.Socjologię pozytywistyczną uprawiali A.Comte, Saint-Simon. Pozytywiści wychodzili z założenia, że ludzkie działania można obserwować, opisywać i tworzyć teorie. Pozytywiści w socjologii krytykowali skostniałą filozofię i zalecali wyjście z niej. Twierdzili, że można przenieść metody i techniki nauki pozytywistycznej do socjologii. Owe metody i techniki stosowane w naukach przyrodniczych nie różnią się od metod i technik stosowanych w naukach społecznych.

Pozytywiści uprawiając nauki przyrodnicze dyktowali pewne reguły w odniesieniu do przedmiotu badań -jedność świata przyrodniczego i społe-cznego..W założeniu pozytywislów socjologia miała być rodzajem inżynierii społecznej (poznawać, opisywać, obserwować, dawać wskazówki) Opisując i badając społeczeństwo można przewidywać jego rozwój i kontrolować przebieg procesów społecznych.

6.Główne założenia ewolucjonizmu

Najszerzej znane koncepcje ewolucjonizmu , to koncepcje H. Spencera i L. Morgana. Okres uprawiania ewolucjonizmu 1860 - 1890r. Wg H Spencera społeczeństwo jest częścią natury. Społeczeństwo pierwotne zagrożone zewnątrz ma charakter militarny (walka o byt, konieczność jednoczenia się). Społeczeństwo militarne jest: konserwatywne, oparte na przymusie na centralnej kontroli. Z czasem ze

społeczeństwa militarnego przeradza się w społeczeństwo industrialne tworząc instytucje służące zapew-nieniu pomyślności społeczeństwu, oparte jest na partnerstwie. Wg. L.Morgan przedstawia jednoliniową ewolucję społeczeństwa przechodzącą przez fazy - „dzikości", „barbarzyństwa" i „cywilizacji" związane z rozwojem cywilizacji Przedstawiciele ewolucjonizmu opracowali katalog wspólnych założeń:

• o jedność świata - społeczeństwo ludzkie jest częścią świata geologicznego i zwierzęcego .

• o prawidłowości - rzeczywistość ludzka podlega analogicznym prawom jak świat przyrody.

• genetyzm - chcąc wyjaśnić zjawisko należy wskazać jego genezę,

• o jednolitości natury ludzkiej - niezmienność natury ludzkiej to dziedziczenie cech przypisywanych gatunkowi.

• o zmienności - to fundamentalny element myślenia ewolucjonistów, zmiana jest wszechobecna , dokonuje się w każdym wycinku świata fizycznego i społecznego, niezależna od człowieka jest koniecznością.

• o globalnym charakter zmian - pozostanie jakiegoś stanu na dłuższy czas jest niemożliwe, tradycje, zwyczaje ulegają przeobrażeniom.

• zmiana jest postępem -każde przejście ze szczebla niższego do wyższego jest postępem, wg. Morgana 3 fazy; „dzikość", „barbarzyństwo", „cywilizacja".

• o nierównomierność postępu - nierównomierny postęp jest związany z cechami społeczeństwa (ewolucjoniści uważali, że tak jest dobrze).

• o ciągłości i stopniowość postępu - każda zmiana wyrasta z poprzedniego etapu.

• immanentność zmiany - zmiany są nieuniknione, człowiek tak jak świat zwierzęcy ulega ewolucji.

7 Socjologizmm E. Durkheima.

Przedstawicielem i twórcą socjologizmu byl Emil Durkheim (soc. francuski 1858- 1917r) Rozpoczął tworzenie podstaw socjologii jako nauki uniwersyteckiej Pragnął zbudować orginalny system o własnych metodach i koncepcji. Chcial takiego określenia kierunku, aby nie wchodził on w żaden istniejący kierunek naukowy. Idea socjologii jako

autonomicznej nauki może zostać zrealizowana, jeśli będzie miała wyraźnie zdefiniowany przedmiot badań i własne metody. Wprowadził pojęcie faktów społecznych i świadomości zbiorowej. Uważał, że socjologia, jako nauka o faktach społecznych winna zajmować się wyjaśnianiem tych faktów i powiązań między nimi. Świadomość zbiorowa pozwala socjologii na jej istnienie jako autonomicznej nauki i daje jej właściwy przedmiot badań. Dwie cechy świadomości zbiorowej umożliwiają badania empiryczne jej niezależność od stanów psychicznych jednostki i jej zewnętrzność w stosunku do psychiki ludzkiej. Zalecał socjologom rozpatrywanie faktów społecznych w odizolo-waniu od faktów jednostkowych. Działania społeczeństwa można opisywać zwracając uwagę na więź kolektywną, na to co jednostka robi dla innych.

8. Fakty społeczne według E.Durkeima.

Fakt społeczny jest to wszelki sposób działania ustalony lub nieustalony , zdolny do wywierania na jednostkę przymusu zewnętrznego , który jest powszechny w całym społeczeństwie zachowując własną egzystencję , niezależną od przejawów indywidualnych.

sposób zachowania się jednostek będący czymś zewnętrznym wobec tych jednostek i wywierający na tę jednostkę pewien nacisk, nie są sprowadzalne do indywidualnych przeżyć i zachowań jednostek, faktami społecznymi , którymi winna zajmować się socjologia są wszy-stkie stany , które przejawiają się w przymusie, nacisku, instytucjach, symbolach , które się materializuje przez działanie.

9 Działania społeczne według M.Webera.

Uważał , że najcenniejszą i najistotniejszą cecha socjologii jest interprtacja i rozuminie działań społecznych oraz wyjaśnianie ich przebiegu i skutków. Wprowadził podstawowe pojęcie socjologii czyli działania społeczne - to zachowania , które są zgodne z sensem nadanym mu przez działającego i odnoszącego się do zachowań innych , to sensowne odniesienie , które jest w swoim przebiegu współwyznaczane zatem to działanie , które cały czas jest sensowne.

10 Założenia socjologii humanistycznej.

To nowe spojrzenie na człowieka , sposoby gromadzenia wiedzy o społecze-ństwie , to rozumienie miejsca jednostki w społeczeństwie. Socjologia humanistyczna zapoczątkowana została nurtem opozycji przeciw pozytywistycznej wersji nauki. Podstawy metodologiczne stworzył niemiecki filozof Wilhelm Dilthey.

wprowadził nowy sposób badania przez wyjaśnienie i rozumienie, uważał , że społeczeństwa nie można traktować jako całości, proponował , aby podstawą socjologii uczynić rozumienie życia spo-łecznego,

socjologia humanistyczna to socjologia wyjaśniająca , jej zadaniem miało być intuicyjne wyjaśnianie struktury przeżyć psychicznych, - ujmować globalnie przeżycia a me pojedyńczc przeżycia jednostki.

11 Typy idealne w socjologii

Wprowadził to pojęcie Max Weber . Typ idealny to nie norma , lecz pewna fikcja , wytwór idealny w umyśle badacza, ma charakter zbioru cech idealnych, ale jest potrzebny żeby wyjaśnić jak byłoby gdyby nie zadziałały czynniki zakłócające. Jest zbiorem idealnych cech np. gospodarki kapitalistycznej, biurokracji, religii, systemu gospodarczego. Jest tylko po to by socjolog analizując społeczeństwo odnosił się do idealnej wizji tego

społeczeństwa i mógł stwierdzić jak daleko mu do ideału. Konstrukcja typów idealnych pokazuje jak przebiegałoby pewne działanie, gdyby było zorientowane celowo, sensownie , racjonalnie.

12.Tezy główne funkcjonalizmu.

Mianem funkcjonalizmu określa się w naukach społecznych różnorodne koncepcje, które łączy wspólny postulat, iż kulturę i życie społeczne należy rozpatrywać jako zintegrowaną całość współzależnych elementów. W etnologii (antropologii kulturowej) - funkcjonalizm przeciwstawiał się koncepcją ewolucjonistów. Na podstawie fragmentarycznych danych starali się ustalić ogólne linie rozwoju kultury. Badając współczesne społeczeństwa prymitywne starali się wykryć, jakie funkcji spełniają poszczególne elementy kultury danego społeczeństwa w podtrzymywaniu danego systemu społecznego. W szczególności B. Malinowski formułował i realizował program badań, jak zaobserwowane elementy kultury związane są z zaspokajaniem potrzeb w zakresie: wyżywienia, mieszkania, reprodukcji (struktur

rodziny),bezpieczeństwa, przekazywania wzorów zachowań, poczucia integracji poprzez takie środki jak: organizacja władzy, środki kontroli społecznej, mity, sztuka, tunika, religia.

13 Trzy postulaty funkcjonalizmu.

- funkcjonalnej jedności społeczeństwa- odnosił się tylko do społeczeństw pierwotnych , ukuty przez D. Malinowskiego mówił o skłonności społeczeństwa do unifikacji kultuiowcj w celu zaspokojenia potrzeb ,

- funkcjonalizmu uniwersalnego - przyjmuje się , że wszystkie formy społeczne i kulturowe mają funkcje pozytywne,

- niezbędności - każdy obiekt , obyczaj , idea spełniają jakąś żywotną

funkcje , mają do spełnienia żywotny cel i stanowią niezbędną część działającej całości.

14. Założenia teorii G.Meada i H.Blumera.

Twórcą interakcjonizmu symbolicznego był Gcorge Mead. Główną tezą było założenie , że rzeczywistość społeczna sprowadza się do wzajemnych oddziaływań i działań między jednostkami. Elementarnym faktem społecznym dla G.Meada jest interakcja symboliczna - to takie działanie , gdy dwie osoby działają na siebie za pośrednictwem komunikacji , modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują lecz interpretują wzajemnie swoje działania.

15. Główne założenia symbolicznego interakcjonizmu.

Twórcą tego kierunku był George Mead Główną tezą było założenie , że rzeczywistość społeczna sprowadza się do wzajemnych oddziaływań i działań między jednostkami -tym co rzeczywiście istnieje są jednostki ludzkie , działające i oddziaływujące na siebie za pomocą symboli. Drugim ważnym założeniem jest teza , że jednostka ludzka nie odtwarza zachowań wedlug pewnych wzorców lecz konstruuje działanie , tworzy działanie jest kreatorem zochowań i jednostka interpretuje zachowania partnera , wchodzi w jego rolę i na tej podstawie układa swoje działanie.

16. Pojęcie interakcji.

Interakcja to takie działanie , gdy dwie osoby oddziałują na siebie za pośrednictwem komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują lecz interpretują definiując wzajemnie swoje działania. Interakcja ma charakter symboliczny , polega na przekazie komunikacyjnych znaków , komunikacyjnej wymianie. Interakcja to wymiana między nadawcą a odbiorcą.

17. Kryteria podziału grup społecznych.

- genetyczne / pochodzenie biologiczne, kullmowe, społeczne , religijne

- przymusowej przynależności

- kontrolowanej przynależności / ekskluzywne , które dopuszczają do uczestnictwa w życiu grupy tylko te jednostki , które spełniają określone kryteria

- swobodnego dostępu może przystąpić każdy kto spełnia normy - są to grupy otwarte.

18 Grupy terytorialne.

To grupa charakteryzująca się względnie dużą liczebnością oraz więzią opartą na stosunkach o charakterze rzeczowym. Z uwagi na liczebność kontakty mają charakter bezosobowy , czyli pośredni. Grupy terytorialne to zbiorowości zajmujące określone terytorium i nie wywierające trwałego wpływu na tworzące je jednostki. Analiza grup terytorialnych wzbudziła zainteresowania socjologii w zakresie sąsiedztwa , które podzielono na przestrzenne i społeczne.

19 Pojęcie osobowości społecznej i jej elementy.

Najczęściej w socjologii mówi się , że osobowość społeczna jest zespołem cech wrodzonych i nabytych jednostki, które wpływają na jej postępowanie , wyrastają z cech biologicznych i psychicznych , ale pochodzą też od kultury i cech zbiorowości w których jednostka przebywa , została wychowana i w których uczestniczy. Bardzo silnie na osobowość wpływa rodzina, grupa rówieśnicza, grupa przyjacielska. Elementy osobowości:

- kulturowy wzór osobowości to ideał wychowawczy obowiązujący w danej epoce historycznej,

- rola społeczna to zespól względnie trwałych i spójnych zachowań związanych z pozycją społeczną , środowiskiem w którym człowiek się urodził , wychował są przekazywane z pokolenia na pokolenie,

- jaźń subiektywna to zespól wyobrażeń o sobie , wytworzonych na podstawie traktowania nas przez otoczenie społeczne / może być prawidłowa lub nie /,

- jaźń odzwierciedlona to zespól wyobrażeń jakie każdy z nas posiada o sobie na podstawie tego co naszym zdaniem sądzą o nas inni ludzie.

20 Podział ludzi według Znanieckiego.

Znaniecki wyróżnił cztery typy osobowości społecznych biorąc pod uwagę w jakim środowisku i w jakich warunkach dana osoba była wychowywana:

ludzie dobrze wychowani - dzięki urodzeniu w normalnych rodzinach zostali dobrze przygotowani do grania ról ludzi kulturalnych , grzecznych . Inspirowani do zdobywania wiedzy przyjęli to co w kulturze najważniejsze , nie pchają się do ról do których nie czują powołania - z reguły nie zajmują się polityką , zna swoją wartość , jest tolerancyjny , otwarty.

- ludzie pracy to osobowość ukształtowana przez konieczność uczestnictwa w różnych zajęciach domowych , aktywowana od najmłodszych lat do różnych zaięć w obrębie warsztatu pracy, mają emocjonalny stosunek do pracy. Ich zalety to pracowitość, upór , konsekwencja, cenią ludzi pracy , nie uchylają się od pracy , nie są kreatywni działają bardziej odtworzeniowo

- ludzie zabawy - to typ który często uczestniczył w zabawie z grupą rówieśniczą , przyjacielską , najczęściej spędzał czas na relaksie i rozrywce. To ludzie , którzy przez odpowiednie urodzenie mogli pozwolić sobie na bywanie w świecie rozrywki, kultury , na balach , przyjemnościach. Częściej bawią się w politykę , tworzą nowe style w sztuce,

zboczeńcy - to ci którzy nie są ani ludźmi pracy , ani zabawy , ani dobrze wychowani to urodzeni nonkonformiści , wiecznie zbuntowani.

21 Społeczne oddziaływanie na jednostkę ludzką ( 4 mechanizmy ).

Człowiek żyjący w społeczeństwie poddany jest oddziaływaniom ze strony innych jednostek oraz grup. Społeczne oddziaływanie na jednostkę może dokonywać się przez cztery mechanizmy:

1 wychowawczy - świadome, celowe kształtowanie osobowości społecznej

poprzez wskazywanie danej jednostce wzorców, jak należy postępować właściwie. Dokonuje się tego przez perswazję, chwalenie czy ganienie, nagradzanie czy karanie. Jest to oddziaływanie w sposób jawny, przy czym wychowywanego traktuje się jako osobę, a nie podmiot.

2 manipulacja - polega na poddawaniu czyjegoś postępowania w określony

sposób poprzez działania pozbawiające tę jednostkę

możliwości podepnowania świadomej decyzji. Środki manipulacji, to celowe dostarczanie fałszywej wiedzy, operacje neurochirurgiczne, traktowanie narkotykami czy alkoholem. Manipulowanie wiedzą o jednostce ma pejoratywny wydźwięk, a możliwości są szerokie , może ona mieć tak pozytywne jak i negatywne skutki. Manipulacja negatywna to np. sekty.

3 oddziaływanie przez wybory fizyczne -(stanowienie przez wybory-jak to

określał Cz Znamierowski) polega

na takim kształtowaniu świata zewnętrznego, by dana osoba wywierała sama pożądany sposób postępowania. Na przykład zamiast zakazywać deptania trawników sadzmy w odpowiednich miejscach kolczaste krzrewy, a na przejściach przez tory umieszczamy barierki skłaniaiące do zawrócenia. Jest to oddziaływanie z pozoru bezosobowe, nie powodujące takich napięć społecznych jak nakazywanie komuś czegoś bez jego zgody

4 formułowanie, stanowienie norm - popartych sankcją.Kto nie postępuje

zgodnie z normą naraża się na wymierzenie sankcji za jej przekroczenie. Przykładem kontroli spolecznej poprzez normy tego rodzaju są przede wszystkim normy prawne w złożony sposób ustanowione i stosowane przez

organizację państwową. Inne organizacje mają bardziej ograniczone możliwości wymierzania sankcji za przekroczenie ustanawianych przez nie norm.

22 Główne cele wychowania.

Wychowanie to okres od urodzenia do dorosłości , przemyślany system działań. Intencjonalne - przekazywanie sposobów zachowań właściwych i adekwatnych do sytuacji społecznej , najczęściej jest spójne z ideałem , modelem wychowania obowiązującym.-w danym społeczeństwie.

Spontaniczne -wychowuje jednostkę do różnorodności w formach zachowań , wzbogacające doświadczenie jednostki w sferze obrazów komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

23 Na czym polega socjalizacja.

To proces dzięki któremu jednostka przekształca się w jednostkę społeczną i potrafi grać role społeczne, niezwykle długi , zachodzący przez cale życie człowieka. Proces socjalizacji uczy dyscypliny , okiełznania popędu , panowania nad potrzebami, uczy sposobów zaspakajania potrzeb, wpaja aspiracje. Dzięki socjalizacji jednostka potrafi korzystać z osiągnięć cywilizacyjnych , korzystać z urządzeń technicznych, podnosi sprawność manualną , fizyczną , umysłową i organizacyjną.

24 Elementy więzi społecznej według J. Szczepańskiego.

Więź społeczna to długotrwały proces obfitujący w wielość różnorodnych działań. W koncepcji Szczepańskiego więź społeczna jest efektem rozwoju stosunków społecznych , wzajemnych oddziaływań, zależności społecznych i norm instytucjonalnych i obyczajowych, moralnych i religijnych. Wyróżnił 10 etapów, następujących po sobie tworzenia więzi:

• styczność przestrzenna

• styczność psychiczna

• styczność społeczna

• wzajemne oddziaływanie

• wzory działań społecznych

• stosunki społeczne

• zależności społeczne

• instytucje społeczne

• kontrola społeczna

• organizacja społeczna

Więź społeczna tworzy się poprzez fakt bliskości przestrzennej, społecznej, dzięki czemuś , komuś , funkcjonowanie czegoś.

25 Pojęcie styczności i rodzaje styczności.

Styczność jest to kontakt wzrokowy ludzi spotykających się na jakiejś przestrzeni, który może się przerodzić w styczność społeczną czy psychiczną. Styczność przestrzenna - w życiu społecznym ludzie stykają się w różnych miejscach, nie daje to możliwości pojawienia się czegoś trwałego, gdyż ludzie zmieniają przestrzenie. Jeżeli styczność tych samych ludzi powtarza się w tych samych miejscach np. w obrębie osiedla, instytucji, dzielnicy - nazywamy to stycznością przestrzenną czy terenową. Jednostki stykające, identyfikują się wzrokowo.

Styczność psychiczna - następuje wówczas, gdy jednostki stykające się wyrażają zainteresowanie psychiczne.

Styczność społeczna - to wymiana między ludźmi różnych wartości np. książek, czy komplementów. Kiedy ktoś się nam podoba łatwiej nawiązujemy kontakt, a uśmiech jest przyzwoleniem do wejścia w kontakt społeczny. Styczność społeczna może być przelotna lub być zaczynem powiązań. Styczność społeczną dzielimy na:

• rzeczową mającą charakter powiązania za pomocą rzeczy

• osobistą o charakterze emocjonalnym, bezpośrednim Dzielimy również na:

• prywatną

• publicznąjak np. forum klasy

działań społecznych i ich znaczenie.

26 Wzory działań społecznych to schematy, przyjęte zasady określonej zbiorowości Wzory działań to proste kopiowanie zachowań, są wyrazem dziedzictwa kulturowego takiego jak: zwyczaje, rytuały. Uznane za ważne, ułatwiające współżycie w grupie. Tworzone są poprzez akceptację tych, którzy je stosują. Nieakceptowane nie przechodzą do dziedzictwa kulturowego.

27 Wzajemne oddziaływania i ich znaczenie.

Wzajemne oddziaływanie powoduje, że nie umiera więź między ludźmi. Wzajemne oddziaływanie, to powtarzające się działania, mające zmienić coś w postępowaniu drugiej osoby, ma ono sprzężenie zwrotne.

A B

Wzajemne oddziaływanie to świadome lub nieświadome działania w stosunku do drugiej osoby.

Oddziaływania są to styczności mające charakter serii działań skierowanych na określoną jednostkę lub zbiorowość w celu wywierania wpływu i zmian.

28.Kontrola społeczna i jej znaczenie.

Kontrola społeczna jest systemem narzuconym każdej zbiorowości społecznej

i służy przestrzeganiu norm społecznych, obyczajowych, stanowi ważny

elemeny ladu społecznego. Bez kontroli społecznej doszłoby do dezintegracji

i grupa reozpadłaby się. Odgrywa ważną rolę w tworzeniu trwałych więzi

międzyludzkich.

W funkcjonowaniu kontroli społecznej ważną rolę odgrywają formalne i

nieformalne mechanizmy :

• mechanizm psychospołeczny - to posłuszeństwo wobec przyjętych zintegrowanych norm i wartości. Mechanizm ten to rodzaj sumienia, nakazu społecznego.

• mechanizm materialistyczny - kontroluje poprzez formy materialne, swobodne poruszanie ludzi w przestrzeni, ale leż instytucja, rodzaje prawa pozwalające tym instytucją na swobodną kontrolę i wymierzanie kar.

29 Instytucje społeczne , przykłady i różne znaczenia.

Funkcjonalizm zakładał, że to co dobre może stać się instytucją społeczną, którą

tworzą nie tylko budynki, ale i więzi społeczne.

Instytucja społeczna wg. Ziembińskiego ma 3 znaczenia:

W znaczeniu normatywnym - instytucja społeczna to pewien zespół norm

wyróżnionych jako całość, normy dotyczące działań związanych z jakąś odrębną

dziedziną spraw , które są powiązane wspólnym celem (np. małżeństwa,

własności, rodziny, szkoły umocowane w prawie).

W znaczeniu funkcjonalnym - instytucja społeczna to zespół działań

wyznaczonych przez jakiś zbiór norm dotyczących jakiejś dziedziny życia (np.

wojsko, zakon, placówka wychowawcza).

W znaczeniu personalnym- instytucja społeczna oznacza osobę czy konkretny

zespól osób , działających na podstawie upoważnień , wskazania zawartego w

zespole norm najczęściej prawnych (np. prokurator, sędzia, komisja, jury

konkursu - a więc pewna grupa czy osoba).

Instytucja jest zbiorem charakterystycznych cech:

ma funkcje,

czynności dopuszczalne do załatwienia są jej przypisywane zgodnie z

typem,

ustalone role społeczne, - dysponuje urządzeniami środkami dla załatwiania spraw,

sankcjami w stosunku do osób wykonujących te określone zespoły

czynności,

dysponuje sankcjami w stosunku do osób , które są przedmiotem tych działań

Instytucje możemy podzielić na :

• formalne - zarejestrowane, działające zgodnie z prawem

• nieformalne - grupy osób, które sobie pomagają coś organizują, ale nie są podporządkowane statutom, regulaminom, a działające zwyczajowo, połączone więzią emocjonalną

30 Trzy komponenty postawy społecznej.

Postawa jest to zbiór 3 komponentów:

• poznawczy - czyli zbiór naszych wiadomości, przekonań i przypuszczeń, to zbiór naszej wiedzy o świecie, doświadczeń dzięki którym mamy pewne przekonania. Różne źiódła wiedzy składają się na ten komponent, a im bardziej jesteśmy otwarci na poznawanie świata tym jest on bogatszy.

• afektywny (emocjonalny) - to nasz stosunek do świata, nasze uczucia estetyczne, moralne, społeczne, religijne, nasza wrażliwość na świat stanowiąca bardzo ważny czynnik bez którego nie tworzylibyśmy więzi, związków.

• bihewioralny ( zachowaniowy ) - to relacje werbalne i niewerbalne najczęściej badane przez socjologów. Najłatwiej obserwowane przez uczestników życia społecznego.

Życie społeczne polega na okazywaniu postaw, tworzeniu różnych form życia społecznego. Wymaga wchodzenia w interakcje mające wiązać lub dzielić ludzi

31 Rodzaje sankcji społecznych.

System kontroli społecznej opiera się na sankcji czyli reakcji otoczenia na zachowaine jednostki w sytuacjach społecznie różnych sankcje mogą być

pozytywne- negatywne, formalne i nieformalne. Możemy je podzielić na prawne - system kar i nagród ujęty przepisami, etyczne - kwalifikujące działania na moralne i niemoralne, satyryczne - system drwin , ośmieszeń , lekceważenia , braku szacunku, religijne - system kar i nagiód stosowany we wierzeniach religijnych

spisanych w formie dekalogu

32 Układy sankcji społecznych

Sankcje dają nam cztery układy

- nieformalne, negatywne - dotkli we , mogą wpływać destrukcyjnie , nie wiążą

jednostki z grupą, plotki , szyderstwo

- nieformalne, pozytywne - zachwyt,pochwała, szacunek, adoracja.

formalne negatywne - regulowane przepisami kodeksu, regulamin statut, dotkliwe dla sprawcy jednocześnie wskazują , że inni będą też tak karani,

formalne pozytywne - wyznaczone regulaminem, statutem, kodeksem ; nagrody , pochwały, gratyfikacje.

Sankcje społeczne dają możliwość kontrolowania zachowań i przeciwdziałania złym relacjom międzyludzkim , gwarantują spokuj.

33 Główne cechy małych grup społecznych

niewielka liczba członków, wszyscy znają się, bezpośrednie kontakty, prosta struktura, stykają się w miarę często, - łączy je więź emocjonalna,

mogą być budowane inne rodzaje więzi.

• Rodzina jako mała grupa społeczna.

To niewielka zbiorowość w której wszyscy członkowie utrzymują kontakty " twarzą w twarz", wszyscy znają się i pełnią określone role społeczne , mają poczucie więzi , odrębności , świadomości "my". Rodzina jako mała grupa społeczna jest najbardziej przyjazną strukturą dla człowieka w której realizuje najbardziej elementarne potrzeby społeczne ( uznanie, bezpieczeństwo, wsparcie psychiczne, bycie blisko z innymi jednostkami) , uczy grać role społeczne oraz stwarza warunki do grania tych ról. Jest najbardziej elementarną , małą , pierwotną , formalną ( regulują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) pozytywną , pierwotną grupą. Zaspakaja funkcje narzucone przez prawo, społeczeństwo, tradycję i obyczaj.

35 Funkcje biopsychiczne rodziny.

Czyli prokreacyjna i seksualna;

prokreacyjna : zaspokojenie potrzeb macierzyństwa i ojcostwa, łączy się z funkcją seksualną, wpisana w elementarną listę funkcji rodziny, seksualna : (przypisywana formalnie małżeństwu) usankcjonowanie współżycia w świetle prawa , akceptacja współżycia dwojga osób przez prawo.

36 Funkcje społeczno- wyznaczające rodziny.

Czyli funkcje klasowe i legalizacyjno - kontrolne

klasowe / nabiera znaczenia w społeczeństwach klasowych, następuje przekazywanie pozycji społecznej dzieciom , wartości związanych z przynależnością do klasy, ważna w społeczeństwach funkcjonalnych, legalizacyjne - kontrolne / wzajemna kontrola , kontrola czy zachowania odpowiadają nomrom obyczajowym i religijnym, legalizacja faktu współżycia pod jednym dachem, przyzwolenie społeczne na kontrolowanie przebiegu życia rodzinnego w najbliższym sąsiedztwie, obowiązek sprawowania kontroli wychowawczej ze strony rodziców w stosunku do dzieci a także ze strony męża czy żony.

37 Funkcje ekonomiczne rodziny.

Czyli funkcje :

a. materialna - ekonomiczna zespół działań lodziny nastawiony na realizacje potrzeb ekonomicznych, gospodarczych, konsumpcyjnych: - zarobkowanie / generowanie środków na utrzymanie rodziny/

gospodarcza / prowadzenie gospodarstwa domowego, wykonywanie

czynności gospodarczych /

usługowo - konsumpcyjna / czynności manualne związane z żywieniem,

czystością/

produkcyjna / charakterystyczna dla tradycyjnych rodzin chłopskich,

ważna w rodzinach ubogich / b. opiekuńczo - zabezpieczająca /

zespól czynności pielęgnacyjnych , zabezpieczających skierowanych na

zabezpieczenie potrzeb niesamodzielnych, niepełnosprawnych,

w zależności od struktury rodziny wykonują je dorośli członkowie na

rzecz najstarszego pokolenia,

zakres zależy od fazy rozwojowej rodziny oraz od oferty usługowch na

rynku opieki pielęgnacyjnej oraz ich ceny.

38 Cechy rodziny jako instytucji społecznej i wspólnoty.

Rodzina jest specyficznym zbiorem jest też instytucją, gdyż realizuje określone funkcje, które służą zaspokajaniu potrzeb. W każdej rodzinie są określone zadania prowadzące do zaspokojenia potrzeb. Pod tym względem jest oceniana przez społeczeństwo. Na przykładzie rodziny możemy ocenić jakie jest

społeczeństwo.

Rodzina jest też zbiorem zawiązanej wspólnoty - zbiór ludzi powiązany wspólnymi zadaniami, celami, wartościami. To instytucja, która ma cechy wspólnotowe (w gospodarce, uczuciach, kulturze) Każdy aspekt funkcjonujący oddzielnie daje możliwość zaistnienia wspólnoty

Jest też zrzeszeniem - zrzesza grupę osób dla dobra wszystkich, to zrzeszenie

gospodarcze reelizuje zadania na rzecz wszystkich członków.

39 Głuwne cechy grupy koleżeńskiej.

Grupa koleżeńska - to grupa mająca inny charakter niż towarzyski. Powstaje na podstawie formalnych zarządzeń, ale stwarza warunki do zadzierzgnięcia więzi dzięki celom, zadaniom narzyconym przez. twórców np. klasa szkolna. 2 mechanizmy tworzenia.

• formalny, narzucony

• Spontaniczny - koledzy dobierają się wg postaw, zainteresowań, cech osobowości

Grupa koleżeńska tworzy się i rozpada tak jak losy edukacyjne członków jest narażona na zmiany. Z przyczyn niezależnych od członków. Uczestnictwo w małych grupach społecznych jest współistniejące. Można należeć do wielu grup.

40 Główne cechy grupy przyjacielskiej.

Grupa przyjacielska ( mało liczna) tworzy się najdłużej z wszystkich grup poprzez wiele sit selekcyjnych. To grupa połączona więzią osobistą, która tworzyła się przez wiele lat. Kryteria selekcji są podobne i niezależne od statusu członków grupy przyjacielskiej. Grupa przyjacielska to zespól osób hołdujących podobnym wartością, ma podobne aspiracje, postawy i hołduje podobnym wzorom osob'owym (afeklywna, bihewioialna). To grupa niejednorodna pod względem wieku i statusu, osoby o różnym doświadczeniu, różnych zawodach, różny status ekonomiczny. Różni się od grupy towarzyskiej, koleżeńskiej, rówieśniczej bowiem kryteria podziału nie obowiązują, gdyż powodem tworzenia jest zaufanie do siebie, poczucie lojalności, przywiązanie do wspólnych przeżyć. Przeszła wszystkie eliminacje do innych grup społecznych. Ma cechy grupy samopomocowej, quasi rodzinnej, emocjonalnej.

41 Główne cechy grupy sąsiedzkiej.

Grupa sąsiedzka to mikrostruktura, która tworzy się na niewielkiej przestrzeni. Składa się z osób mających oprócz wspólnego terytorium podobne cechy społeczno zawodowe. Zbiór połączony więzią mający określone cele. Oprócz więzi przestrzennej ma na celu tworzenie czegoś dla dobra szerszego kręgu. Tworzy się w starych dzielnicach, gdzie zamieszkują te same rodziny, w małych społecznościach lokalnych oraz w środowiskach wielkomiejskich, jeżeli w pobliżu mieszkają ludzie o w.w. cechach. Może być podobna do grupy koleżeńskiej jeżeli członków łączy bezpośrednia więź psychiczna, rzeczowa Posiada cechy, które trudno oddzielić od od innych grup.

42 Cechy kręgu przyjacielskiego.

To krąg towarzyski , który może być zbiorowością dosyć luźną , osób stykających się , dyskutujących. Wyrażamy w nim opinie , dyskutujemy, mamy do siebie zaufanie, wchodzimy w kontakty emocjonalne i psychiczne.

43 Cechy kręgu koleżeńskiego.

Wyodiębnia się na ogól z kręgów stycznościowych. Są one mniej liczne Dotyczą kilku lub kilkunastu osób mających wspólne cechy. Podstawą jest częsty kontakt , wzajemna akceptacja , swoboda wypowiedzi myśli. Nie mają stałego charakteru związku.

44 Cechy kręgu sąsiedzkiego.

Opiera się na styczności przestrzennej. Sąsiedztwo przestrzenne polega na fizycznej i mieszkaniowej współegzystencji jakiejś zbiorowości na niewielkiej przestrzeni. Sąsiedztwo społeczne to zgrupowanie ludzi zamieszkujących określony niewielki teren związanych za sobą pewnym rodzajem więzi , jest czymś naturalnym, zastanym , narzuconym nam. Krąg sąsiedzki może odgrywać rolę kręgu społecznego.

45 Róznice między grupą a kręgiem społecznym.

Grupa ma: ■ określone cele , zadania

- określone terytorium na którym są one realizowane,

poczucie odiębności i świadomość "my" powiązani więzią bezpośrednią

Krąg

- nie ma z góry sprecyzowanych zadań,

- nie ma stałego składu,

- luźna zbiorowość,

- powstaje naturalnie,spontanicznie.

46 'Na czym polega sąsiedztwo ograniczające.

Czyli ograniczające się do faktu , że sąsiedzi są. Przejawia się poszanowaniem uprawnień i minimalizowaniem wzajemnych ograniczeń. Akceptujemy wzajemne prawa do przestrzeni ale jednocześnie nie znamy się ( bo nie chcemy).

47 Na czym polega sąsiedztwo poinformowane.

Minimum wzajemnych zainteresowań w obrębie podstawowych informacji dotyczących nazwiska, zawodu, obserwowanego stylu życia. Znane tak z obserwacji jak i z kontaktów bezpośrednich lub pośrednio przez osoby trzecie.

48 Cechy sąsiedztwa świadczeniowego.

Polega na świadczeniu drobnych usług , zaspakajaniu chwilowych potrzeb jest odbiciem kultury społeczeństwa i stopniem nasycenia usług. W Polsce bardzo rozwinięte w latach 80-tych, charakterystyczne dla społeczności wiejskiej czy robotniczej.

49 Cechy sąsiedztwa towarzysko - przyjacielskiego.

Bezpośrednie wchodzenie w kontakty emocjonalne , psychiczne , opartc na zasadzie wzajemności , zapraszania się , dzielenie się dobrymi radami, wspieranie się w trudnych sytuacjach. Ma miejsce tam gdzie mieszkają ludzie o podobnych zainteresowaniach i kulturze.

50 Znaczenie grup rówieśniczych dla młodych ludzi.

Grupa rówieśnicza może spełniać pozytywne funkcje tzn. organizować czas wolny, być źródłem wrażeń , przygód , doświadczeń , nowości, pełnić funkcje samopomocowe, być zapleczem emocjonalnym , krystalizować system wartości, uczyć grania ról. Gdy grupa neguje wartości rodzinne , burzy obraz ról społecznych

wyniesionych ze szkoły czy rodziny, jeśli wprowadza perturbacje, konflikty w

graniu ról jeśli pochłania zbyt wiele czasu i utrudnia wykonywanie elementarnych obowiązków jest grupą negatywną , hamującą rozwój psychofizyczny i społeczny.

51 Cechy charakterystyczne grup rówieśniczych.

Ma charakter grupy pierwotnej , pierwszej grupy społecznej w której jednostka odgrywa pewne role społeczne, uzupełnia funkcje rodziny w zakresie funkcji

emocjonalno-ekspresyjnej. Mogą mieć charakter formalny i nieformalny, celowy, zawiązują się samorzutnie spośród szerokiego kręgu koleżeńskiego. Jej członkowie mają podobny stosunek do wartości. Mogą być pozytywne lub

negatywne , konstruktywne lub destruktywne, konformistyczne lub nonkonformistyczne funkcjonale lub dysfunkcjonalne, celowe lub spontaniczne, zwarte lub luźne , pozytywne lub negatywne.

52 Główne funkcje grup rówieśniczych.

-egalitaryzacja struktury społecznej -pokonywanie barier tworzonych przez

stereotypy, historię nierówności społeczne,

-egalitaryzacja kultury czyli dystrybucja wartościowych wzorów kultury ,dzięki

niej wyrównywane są deficyty kulturowe,

-przekazywanie do środowiska młodzieżowego wszystkich schematów

nierówności społecznych, utrwalanie stereotypów, przekazywanie uprzedzeń

odwrotne funkcji do egalilaryzacji ),

-organizacja czasu wolnego,

- źródło wrażeń , przygód, doświadczeń, nowości, -samopomocowa ( pomoc różnego typu, powiernikiem problemów, -zaplecze emocjonalne,

-krystalizacja systemu wartości,

-polaryzacja ról męskich i żeńskich (jeśli jest to grupa pozytywna.

53 Rodzaje grup rówieśniczych.

Grupy rówieśnicze mogą być :

Pozytywne i negatywne, konstruktywne i destruktywue, konfoimislyczne i

nonkonformistyczne , funkcjonalne i dysfunkcjonalne, homogeniczne i

heterogeniczne, celowe i spontaniczne, zwarte i luźne.

54 Przyczyny powstania grup samopomocowych.

a. brak odpowiednich instytucji , które zajmują się rozwiązywaniem problemów społecznych,

b. niedostateczna liczba tych instytucji,

c. nie zadawalający poziom świadczonej opieki w ramach tych instytucji,

d. niedostateczny poziom tych usług,

e. brak możliwości i warunków zapewnienia pomocy i opieki we własnym zakresie,

f. pojawienie się nowych typów dolegliwości społecznych,

g świadomość jednostki dotkniętej konkretnym problemem , że jej sytuacja

jest nie zawiniona ,

h. doświadczenie osób korzystających z pomocy, i. potrzeba pomagania innym ludziom.

55 Etapy powstawania grup samopomocowych.

Świadomość jednostki , że nie jest winna tej sytuacji w jakiej się znalazła na

temat przyczyn , okoliczności które spowodowały taki stan

Poszukiwanie środków zaradczych - osób, instytucji , sprzymierzeńców. Jednostki mają okazje styczności z innymi , którzy przeżywają podobne problemy.

Poszukiwanie pomocy w organizacjach formalnych , państwowych, które statutowo powołane są do tego , najczęściej kończą się niepowodzeniem.

56 Cele grup samopomocowych.

Grupy samopomocowe to małe struktury społeczne, które nakierowane są na

wzajemną pomoc i osiągniecie określonego celu, to grupy celowe,przyświeca

im na ogól cel szlachetny. Oparte są na idei pomagania sobie i innym.

Przynależność zdeterminowana jest wcześniejszymi doświadczeniami.

57 Cechy charakterystyczne zbiegowiska.

To przelotne skupienie ludzi , ktorzy są zainteresowani zdarzeniem , wydarzeniem , jest to zbiorowość osób podobnie reagujących na incydent , fakt, (wypadek , pożar)

wywołuje go bezinteresowna ciekawość ale często troska o drugiego

człowieka , chęć sprawdzenia się jako ratownik,

tworzą go ludzie aktywni , chcący działać , ludzie wrażliwi ale też

gapiowie,

tylko 2 elementy więzi społecznych styczność przestrzenna i

podobieństwo zachowań.

58 Cechy tłumu jako zbiorowości.

przelotne zgromadzenic ludzi co najmniej kilkuset w jednym czasie i przestrzeni,

zbioiowość reagująca spontanicznie w identyczny sposób, może powstać z przekształcenia się publiczności skupionej, trudno go ogarnąć,

- więź społeczna zawiązuje się dzięki styczności przestrzennej, sprzyja nawiązaniu więzi psychicznej,

czynnikami są bodźce emocjonalne - poczucie krzywdy, gniew, zemsta, odwet,

to zbiorowość falująca , nie ma stałego zachowania, kopiowanie zachowań sąsiada z tłumu.

59.Rodzaje tłumu -agresywny

• występuje najczęściej,

• walczy o swoje prawa,

• może terroryzować instytucje lub grupę społeczną,

• może dokonać linczu, -uciekający

• pojawia się w formie paniki,

• ratuje się ucieczką jednocześnie tratując, -nabywający

• o cechach agresywnych,

• powoduje grabienie mienia , niszczenie, -demonstrujący

• zbiorowość demonstrująca przeciwko pewnym projektom, potępiająca wydarzenia politykę,

• najbardziej świadomy, przekonany, celowy,

• zdarza się że "doklejają " się do niego zupełnie przypadkowi ludzie , którzy zachowują się agresywnie.

60.Publiczność skupiona i jej przykłady.

Publiczność może występować w dwóch formach: skupiona ( zebrana) i rozproszona. Publiczność to zbiorowość nie grupa , tworzona przez ludzi którzy w tym samym czasie odbierają identyczny przekaz informacji , treści , wiedzy. Publiczność skupiona ( zebrana) to zbiór ludzi , którzy przybyli do określonego miejsca w celach rozrywkowych, rekreacyjnych nazywana również audytorium. Publiczność zebrana składa się z ludzi połączonych , -stycznością przestrzenną, -łącznością psychiczną, -wzajemnie oddziaływujących,

-nastawionych na wspólne działanie np. kibice na stadionie , widzowie w teatrze, uczestnicy wiecu, koncertu,

-łatwo nią manipulować , może przerodzić się w tłum.

61 Publiczność rozproszona i jej przykłady.

Publiczność może występować w dwóch formach : skupiona ( zebrana) i

rozproszona. Publiczność to zbiorowość nie grupa , tworzona przez ludzi którzy

w tym samym czasie odbierają identyczny przekaz informacji , treści , wiedzy.

Rozproszona - stanowią ją czytelnicy gazet , słuchacze radiowi , telewidzowie ,

internauci.

-uczestniczą w odbiorze określonych treści , -nie ma tak silnego wzajemnego ocldzialywnia , -tworzy się dzięki analogii w potrzebach kulturalnych, -brakuje wspólnych, emocji,

-dzięki lieścią, przekazowi icaguje poprzez zmianę postaw, nastawień , opinię ale nie lak silnie jak skupiona.

62 Kultura w węższym znaczeniu.

To rozwój języka , obyczajów , czytelnictwa, form rozrywki - składa się z wielu czynników. Według Antoniny Kłosowskiej kultura to dziedziny i wartości pozbawione użyteczności , szlachetne i wysublimowane.

63 Kultura w szerszym znaczeniu.

Wszystko co jest dziełem człowieka. Wszystkie wytwory ludzkie ( materialne i

niematerialne ) , które powstają dzięki celowej refleksji człowieka .

64 Kultura materialna.

To zespół trwałych wartości rzeczowych , które mają wartość użytkową, i artystyczną i przechodzą do historii ze względu na oryginalność i nowatorstwo zawarte w formie , zliczamy do niej budynki, narzędzia pracy, stroje , instrumenty, naczynia

65 Kultura duchowa

To wytwór dążeń jednostek do ideałów piękna , dobra ,prawdy ,

sprawiedliwości, to zespoły wyobrażeń , dzielą sztuki, symbole , obyczaje zwyczaje, a także symboliczne przedmioty w których zawarta jest idea np. flaga

narodowa, hymn, godło państwa.

66 Struktura kultury.

Kultura nie jest nigdy sumą prostą kultur jednostkowych - może ona współtworzyć kulturę Elementy składające się na kultur ę :

* kultura osobista - ogół sposobów zachowania się, myśli jednostki,

wiedza. Jest zespolem indywidualnych niepowtarzalnch cech

świadczących o stopniu wiedzy, umiejętności grania ról społecznych,

zbiorem cech jej postawy. Każda zbiorowość to zbiór jednostek o

określonej kulturze osobistej

* kultura zbiorowości - ogół wytworów, myśli działań, wartości, społeczne postępowania, które zostały przyjęte i zaakceptowane przez zbiorowość i nabrały specyficznej wartości. Zbiór najbardziej charakterystycznych cech zachowania.

Elementy kultury - czynności, przedmioty, idee, które wyznaczają ważne zadania dla zbiorowości działania, dają jej możliwość kontynuacji zachowań, są przyjazne, nie utrudniają, są funkcjonalne. Wyznaczają kierunek cywilizacyjny. Kultura składa się z 2 komponentów:

-kultura materialna - to wszystko dotykalne, konkretne wytwory człowieka np. odkrycia archeologiczne , obiekty i wynalazki człowieka. Jest ona przekazywana kolejnym pokoleniom. Bez względu na zachodzące zmiany składniki kultury mateiialnej są ważną częścią fizycznego środowiska społeczeństwa.

kultura niematerialna - to duchowe wytwory społeczeństwa przekazywane przez pokolenia : wiedza, przekonania, wartości, normy , przepisy, zwyczaje, obyczaje, tabu, prawa, znaki , symbole, język.

67. Dziedzictwo kulturowe.

To przekazywanie kultury następnym pokoleniom w postaci wartości, idei, stylów zachowań, wytworów materialnych , sposobów konsumpcji, obyczaju, tradycji, najlepszych treści historycznych, narodowych, etnicznych następnym

Pokoleniom

68 Wartości i ich rola w piocesie socjalizacji

Bez wartości nie ma kultury. Wartość to pewna idea, sposób zachowania Przedmiot y, idee w stosunku, do kturych ludzie mają szczególny szacunekię drogą selekcji. Niekiedy wartości są ponadczasowe , ale te wartości są

przyswajane przez jednostkę w procesie socjalizacji. Każda zbiorowość wytwarza własne wartości są one na ogół spójne . Układają się w całość -system wartości. To wartości, które ułatwiają człowiekowi życie pozwalają mu oceniać innych. Kultura daje człowiekowi zbiór sposobów zachowań, kryteriów oceny. Każda kultura dokonuje weryfikacji wartości.

69 Kulturowy wzór zachowania.

Kultura tworzy kulturowy wzór zachowań, najcenniejsze sposoby postępowania

Poprzez obecność kultury człowiek wie jak reagować w doniosłych, ważnych

sytuacjach społecznych.

Każda epoka ma swojego bohatera, każda zbiorowość ma zbiór cech

przypisanych autorytetowi. Wmawianie jednostce, że warto być najlepszym,

modelowym np. model biznesmena, Matki-Polki, sportowca.

70.Główne obszary kultury masowej.

Współczesne zainteresowania socjologii np. kulturą masową jest punktem wspólnym, nie ma definicji kultury masowej. Jest ona kompleksem norm i wzorów zachowań o bardzo rozległym zakresie zainteresowania. To szereg działań technicznych i duchowych mających wywołać określone zmiany w licznych zbiorach odbiorców. Różni się od kultury zbiorowej tym, że kultura.

masowa ma szeroki zasięg jest bardziej dostępna trafia do zbiorowości rozproszonej i skupionej.

71 Główne cechy kultury masowej.

Kultura masowa to wytwory trafiające w krótkim czasie do szerokiego grona odbiorców, korzysta z nośników informacji. Warunkiem powstania kultury masowej był druk (tania książka o dużym nakładzie), radio, telewizja, internet. Mogła się rozwinąć dzięki zdobyczom technicznym cywilizacji. Jest różnie oceniana przez socjologów. Treść dociera szybko lecz nie są to treści elitarne, wysublimowane. Kultura masowa pociąga obniżenie aspiracji człowieka. Merkantylność, urynkowienie spowodowało obniżenie jej poziomu. Cechuje się dostępnością, kształtuje też gusty i zachowania odbiorców przez narzucanie określonych trendów, form. Jest więziotwórcza, daje możliwości więzi pośredniej i bezpośredniej. Pozwala na przenikanie treści, wzorów, systemów waitości do jak najszerszego grona odbiorców, a z drugiej stony nie pozwala jednostce na wytworzenie dystansu do produktu. Jednostka zatraci swoją tożsamość.

72.Mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne.

Wpływ pojawia się w momencie narodzin. Człowiek rodząc się w określonej

rodzinie ma narzuconą przynależność kulturową, scenariusz życia

Kultura jest najbardziej widoczna przez 4 mechanizmy wpływów :

• socjalizacja

• ustanawianie systemów wartości dużych kryteriów, które określają te wartości

• ustalanie wzorów zachowania (sposób reagowania)

• budowanie ideałów, ustalanie modelowych zachowań.

73.Cechy dużych grup społecznych.

- składają się z kilkudziesięciu , kilkuset osób ( nie ma ograniczeń ),

- liczebność uniemożliwia utrzymywanie bezpośrednich styczności,

- niemożliwość istnienia bezpośrednich stosunków i kontaktów psychicznych,

- nie wchodzi w skład innych grup społecznych , najczęściej wchłania inne grupy co świadczy że składa się z innych podgrup,

- są częściej niż małe grupy sformalizowane np. klasa społeczna, warstwa społeczna , partia.

74 Pojęcie zróżnicowania społecznego

Zróżnicowanie społeczne - nadaje każdemu człowiekowi miejsce w świecie. Każdy należy do określonej grupy ze względu na swoje cechy. W pewnym stopniu decyduje o tym człowiek, urodzenie.

Cechy społeczne różnicują położenie człowieka - 4 podstawowe różnice :

* biologiczno-fizyczne : wyznacza je wysoki lub niski wzrost, ludzie

sprawni i niepełnnosprawni (np podział te informuje nas ile osób jest chorych.

* demograficzne : ludzie młodzi, w średnim wieku itp. Opisuje społeczeństwo w poszczególnych grupach * psychiczne : zdrowi i chorzy psychicznie

* społeczne: fakt urodzenia (wyższe i niższe kasty). Zbiór kryteriów, które ułatwiają podział społeczeństwa z racji przynależności do istniejącej społeczności (narzucone) lub te, które człowiek sobie wypracuje, zmieni. Podział społeczny jest ważny z punktu widzenia polityki społecznej.

75 Różnice między ekonomicznym a funkcjonalnym ujęciem klasy społecznej. Różnią się pod 4 względami : 1 .genezą klas społecznych, 2. ocena roli klas społecznych dla całej struktury społecznej, 3. poglądami na naturę klas społecznych, 4.ocena moralną nierówności społecznych.

76 Stanowisko S.Simona w ujmowaniu klasy

Zakładał , że klasy są wytworem stosunków społecznych , gospodarczych i sposobów produkcji. Uważał , że dzięki uprzemysłowieniu struktura społeczna

ulega przemianom sprzyjającym podziałowi na klasy Przemiany wywołane rozwojem przemysłu dzielą społeczeństwo na dwie klasy: klasę produkcyjną (przedsiębiorcy, robotnicy, rolnicy ) i klasę nieprodukcyjną ( wszyscy którzy nie produkują niezależnie od statusu społecznego). Uważał, że klasy są ale nie są konfliktowe a stosunek do produkcji to jedyne kryterium podziału społeczeństwa nie stosunek do własności tylko stosunek do pracy.

77 Koncepcja klas społecznych według K Marksa.

W definicji marksistowskiej klasy społeczne to wielkie zbiory ludzi różniące się między sobą pod względem 1. zajmowanego miejsca w historycznie określonym systemie produkcji , 2. stosunku do środków produkcji, 3.roli

społecznej organizacji pracy 4. otrzymywnia tej części którą rzporządzają. j

- powstały kiedy pojawiła się własność prywatna, kiedy ludzic podzielili się na posiadających ( kapitalistów ) i nie posiadających (robotników) śiodki produkcji,

- zakładał powstanie klasy średniej,

- ze względu na różnice interesów, położenia, dochodów musi dochodzić do konfliktu między nimi,

- zakładał, że robotnicy mają historyczną rolę obalenia klasy kapitalistycznej w drodze rewolucji.

78 .Koncepcja klas społecznych M.Webera.

Twierdził , że dopiero kapitalizm wytworzył rynek, gospodarkę pieniężną oraz komercjalizację życia Społecznego. Cechą charakterystyczną kapitalizmu jest koncentracja własności, miejsc pracy , narzędzi pracy oraz surowców koncentracja w jednym ręku przedsiębiorcy. Ta koncentracja dzieli społeczeństwo na klasy społeczne - czyli zespoły osób o różnych możliwościach życiowych a wspólnych interesach ekonomicznych. Klasy dzieli się na zarobkujące i posiadające. Zgodność interesów obu klas i przez T6 niekonfliktowy stosunek do siebie. Twieidził, że klasy nie wytwarzają wewnętrznej organizacji , nie mają określonych celów , wartości, zadań to co charakteryzuje grupy w sensie socjologicznym.

79 Funkcjonalne ujęcie klas społecznych według K. Davisa i W.Moore'a. Aby społeczeństwo mogło należycie funkcjonować musi umiejscawiać jednostki na różnych pozycjach w strukturze społecznej i musi te jednostki motywować do zajmowania odpowiednich pozycji. Istotą przynależności klasowej jest przyjmowanie obowiązków wynikających z pozycji społecznych. Podkreśla on , że:

-nowożytne społeczeństwo zawsze było społeczeństwem nierówności ale w tym społeczeństwie zawsze istniały szanse na zmianę pozycji,

-nierówności społeczne wynikają z wyboru jednostki,

-społeczeństwo zachęca obywateli do zajmowania pozycji przez system

nagród ( korzyści materialnych i niematerialnych ) przy założeniu że

aby zajmować te pozycje trzeba mieć odpowiednie kwalifikacje,

-nie wszyscy mogą być równi bowiem różnią się wykształceniem ,

kwalifikacjami, dochodami , stanowiskami,

-teoria klas niczym nie różni się od teorii warstw społecznych,

-człowiek nabywa pozycje społeczną zapominając o miejscu urodzenia.

80 Poglądy T.Parsonsa na klasy społeczne.

Uważał, że całe społeczeństwo składa się z podsystemów.Ważnym jest podsystem zawodowy , który jest warunkowany podziałem pracy specjalizacją. Ten podział pracy pociąga za sobą wymianę dóbr i usług , a podsystem zawodowy obejmuje całą strukturę ról zawodowych oraz statusów i pozycji. Jednostka wykonując daną role zajmuje jednocześnie odpowiednią pozycję jaka jest przypisana do tej roli. Społeczeństwo jest czytelne - nagradza lata nauki i lata pracy, Hierarchia ról i pozycji oparta jest na dwóch podstawach ; 1: umiejętności , kwalifikacje , kompetencje, 2: zróznicowanic pozycji statusów ze względu na władzę i przywództwo.

81 Cechy warstwy społecznej

Warstwy społeczne to zbiory ludzi , któie uznają siebie i są uznawane przez

innych za społecznie wyższe lub niższe ze względu na zajmowane pozycje

społeczne . Układ warstw ma charakter pionowy od najniższej do najwyższej.

_ Podstawą wyodrębnienia warstw jest miejsce w hierarchicznej strukturze

społeczeństwa.

82.Przyczyny podziału społeczeństwa na warstwy społeczne. Warstwy społeczne to zbiory ludzi do siebie podobnych pod wieloma względami np. z racji urodzenia. Według Szczepańskiego warstwa społeczna to zbiór ludzi mniej lub bardziej oddzielonych od innych kryteriami wyższości lub niższości. Glównym kryterium jest dystans społeczny tj. prawdopodobieństwo wchodzenia w kotakty bezpośrednie z przedstawicielami innej warstwy. To grupy ludzi o podobnym stosunku do konsumpcji kulturalnej, materialnej, tradycji , kultury materialnej i duchowej , usług instytucjonalnych.

83 Przyklady warstw społecznych.

Warstwy społeczne to zbiory ludzi do siebie podobnych pod wieloma względami np. z racji urodzenia. Według Szczepańskiego warstwa społeczna to zbiór ludzi mniej lub bardziej oddzielonych od innych kryteriami wyższości lub

niższości

84 .Czynniki niezbędne do powstania narodu.

Warunkiem powstawania narodów jest dostatecznie długie pozostawanie w ramach wyodrębnionej społeczności, istnienie jako grupa, ma cele, więź, tradycję. Naród można traktować jako zbiorowość opartą na wspólnocie kultury oraz jako społeczność powiązaną procesami kulturowymi. Istnieje tylko w takiej mierze w jakiej jego członkowie intelektualnie i emocjonalnie identyfikują się ze zbiorowością , której uczestników w większości nigdy nie spotykają bezpośrednio.

85.Kulturowe koncepcje narodu.

Istotę narodu upatruje się w toku historycznego rozwoju społeczności , która tworzy własną kulturę , język , obyczaje, sztukę naukę. Według Ossowskiego naród jest wspólnotą kulturalną , faktyczną i ideologiczną gdyż członkowie narodu kierują się ideałami narodowymi - wizją, ideologią i aspiracjami w zakresie różnych dziedzin kultury. Według Chalasińskiego naród to zjawisko ze sfery kultury , bez kultury nie ma możliwości wytworzenia się , powstania narodu.

86. Politologiczne koncepcje narodu.

W koncepcjach politologicznych podkreśla się jedność i wzajemne

warunkowanie państwa i narodu- najpierw państwo potem naród.

Zakłada się , że wspólnoty plemienne w miarę swego wzrostu tworzą instytucje

państwowe , zręby organizacyjne dzięki którym powstaje państwo w obrębie

jednego narodu. Koncepcja R.Dmowskiego - naród jest tworem życia

państwowego , wszystkie narody maja swe własne państwo albo je kiedyś miały

i bez państwa żaden naród nie powstał.

87.Naturalistyczne koncepcje narodu.

Naród traktowany jest jako grupa genetyczna , twór społeczny warunkowany własnościami, cechami geograficznymi w jakich pewna grupa rasowa żyła ,zamieszkiwała , tworzyła kulturę. Ta koncepcja zakładała , ze określone śiodowisko geograficzne kształtuje razem z własnościami rasowymi cechy biopsychiczne jednostek , osobowość, w sposób naturalny wykształca pewne postawy.

88 Pojecie ojczyzny.

Ojczyzna istnieje tylko w rzeczywistości subiektywnej grup społecznych , które są wyposażone w pewne elementy kulturowe. Jakiś obszar jest ojczyzną jeśli istnieje jakiś zespól ludzi, który odnosi się do niego w pewien sposób , buduje jego obraz, to zespół wartości , które wiążą się z danym terenem.

89 Trzy koncepcje pojmowania państwa.

Teoria umowy społecznej twórcą był Tomasz Hobbes , podkreślał , że państwo runkcjonuje tylko dzięki specyficznej umowie między rządem a poddanymi.Ludzie wprawdzie tracą wolność gdy pojawia się państwo ale zyskują prawo i dzięki temu chroniona jest ich własność. Zwolennik państwa absolutnego. J.Rousseau twierdził , że pojawienie się własności prywatnej zakłóciło naturalny stan społeczny , który jest harmonijny, doskonały dlatego leż obywatele muszą zawierać umowę z rządem.

Teoria klasowa zawarta w teorii marksizmu - państwo jest organizacją klasy posiadaczy w celu ochrony ich interesów i ich władzy przeciwko klasom nie posiadającym. Klasy panujące są jednocześnie klasami rządzącymi , uciskającymi i czerpiącymi zyski . Klasa ekonomicznie silna jest jednocześnie klasą panującą politycznie. Teoria państwa jako społeczności naturalnej, (pojawiła się u Arystotelesa)

- państwo jest społecznością naturalną, potrzebną , niezbędną, - naturalny charakter państwa wynika z natury człowieka,

- jest koroną mniejszych wspólnot. Tomasz z Akwinu - państwo jest istotą doskonalą,

- podstawową zasadą funkcjonowania państwa jest hierarchia,

- za najlepszy ustrój uważał monarchię.

90.Państwo jako umowa społeczna.

Twórcą był Tomasz Hobbes. Podkreślał , że państwo istnieje tylko dzięki specyficznej umowie między rządem a poddanymi. Człowiek człowiekowi wilkiem , dlatego potrzebna jest umowa między rządem a poddanymi, ludzie tracą wolność gdy pojawia się państwo ale zyskują prawo i dzięki temu clironiona jest ich własność. Zwolennik państwa absolutnego , podkreślał , że obywatele nie mają zmieniać warunków w czasie gdy państwo już funkcjonuje. Jean Rousseau twierdził , że człowiek z natury jest dobry, naturalny stan społeczny jest harmonijny , doskonały. Pojawienie się własności prywatnej zakłóciło te harmonię dlatego obywatele musza zawierać umowę z rządem. Zwolennik monarchii oświeconej.

91 .Klasowe teorie państwa.

Twórcą był Engels. Państwo jest aparatem przemocy pozostającym na usługach klasy panującej. Dzięki instytucjom przemocy uciska obywateli , którzy nie przestrzegają prawa . Dzięki zinstytucjonalizowanym instytucjom wywiera nacisk na obywatela jest restrykcyjnym zespołem przemocy i nacisku. Marks- stwierdził, że państwo jest organizacją klasy posiadaczy w celu ochrony ich interesów i ich władzy przeciwko klasom nie posiadającym. Klasy panujące są jednocześnie klasami rządzącymi , uciskającymi i czerpiącymi zyski. Klasa ekonomicznie silna jest jednocześnie klasa panującą ekonomicznie.

92 Wizja państwa według J.Rousseau

Jean Rousseau twierdził , że człowiek z natury jest dobry, naturalny stan społeczny jest harmonijny , doskonały. Pojawienie się własności prywatnej zakłóciło tę harmonię dlatego obywatele musza zawierać umowę z rządem. Zwolennik monarchii oświeconej.

93 Cechy państwa według Platona i Arystotelesa

Arystoteles - wychodził z założenia że człowiek jest zwierzęciem politycznym , potrzebuje państwa. Państwo jest społecznością naturalną , potrzebną , niezbędną bo inne grupy społeczne nie zaspakajają potrzeb człowieka. Naturalny charakter państwa wynika z natury człowieka w tym sensie , że żyjąc poza wspólnotą rodzinną i innymi wspólnotami a w tym poza wspólnotą polityczną jednostka nie mogłaby urzeczywistniać w sobie społeczeństwa. Państwo jest tworem doskonałym mogącym sprostać potrzebom społecznym. Ideałem dla Arystotelesa była grecka Polis. Zakładał , że w sposób naturalny państsvo tworzy się z mniejszych wspólnot.

Platon- wg. Platona ustrój świadczy o państwie , ustrój demokratyczny jest najmniej stabilny, bogaci konspirują przeciw rządowi , lód bojąc się spisków szuka protektora i daje mu władzę najczęściej dyktatorską, która jest tyranią. W toku ewolucji ustrojowej systemy rządzenia degenerują się. Wskutek tego załamały się idealne państwa - miasta. Miał sentyment do greckiej Polis.

94. Główne funkcje współczesnego państwa.

Zewnętrzna - to realizacja zadań , które zmierzają do obrony granic,, tożsamości

uprawianie bezpiecznej polityki zagranicznej.

Wewnętrzna - to zaspakajanie potrzeb ładu, spokoju, porządku i obrony

potrzeby stałości funkcjonowania pewnych struktur.

Gospodarczo - organizacyjna to należyte funkcjonowanie wszystkich ważnych

działów gospodarki i organizacji państwowych.

Kulturowo-wychowawcza zależy od modelu państwa , w państwach

totalitarnych była priorytetowa a w społeczeństwach rozwiniętych nie jest silnie

realizowana przez państwo.

95.Zjawisko społeczne a proces społeczny.

Procesy społeczne - oznacza, że w społeczeństwie coś się dzieje, są niezależne od człowieka. Możemy mówić zamiennie procesów zjawisku społecznym procesów procesacli społecznych. Zjawisko, to pojedyncze zdarzenie dziejące się z pewną regularnością, to pewne powtarzające się typy zachowań. Zjawiska pozytywne - to takie, które działają więziotwórczo.

Zjawiska negatywne - to takie, które wprowadza zjawisko destrukcji Procesy społeczne to serie zjawisk dotyczące osobowości grup społecznych i zbiorowości. Są to serie zjawisk wywoływane określonymi przyczynami.

Procesy zachodzące w osobowości człowieka mogą wywierać pozytywne jak procesów negatywne skutki. Socjologów interesują procesy społeczne, które zachodzą między grupami, ale badają również genezę procesów sięgają do jednostki.

96 .Rodzaje procesów społecznych.

* Interpersonalne - procesy zachodzą w osobowości człowieka, w psychiczne jednostki i wywołujące skutki społeczne. Procesy interpersonalne trwają cale życie człowieka

* Procesy zachodzące między dwoma jednostkami np. małżeństwu -procesy dostosowywania się i różne jego fazy (15 rok małżeństwa przełomowy).

97 .Procesy zachodzące między jednostką a grupą.

Procesy między jednostką, a grupą społeczną procesy najczęściej zachodzące w zbiorowościach, grupach społecznych np. proces podporządkowania dziecka wobec rodziców, rodziny; proces identyfikacji w trakcie współistnienia w grupie; proces dominacji nad całą grupą rodzinną; proces buntu np. grupy wobec jednostki; proces alienacji.

98 Procesy społeczne zachodzące między grupami.

Procesy zachodzące miedzy grupami to: proces współpracy, współzawodnictwa, procesy wzajemnej pomocy, symetrii świadczeń, ale tez konfliktu, wrogości -zazdrość, zawiść, nietolerancja. Procesy zmieniające organizację i strukturę grupy : rozwój, dekadencja, reorganizacja, dezintegracja. Procesy społeczne zachodzą na poziomie mikro i makro społecznym.

99 Industrializacja jako proces społeczny,

(Według Jana Turowskiego jest złożonym procesem i kompleksem zmian ekonomicznych, społecznych, technicznych. Dwojakie rozumienie 1 rozwój zakładów gospodarczych i przemysłowych zajmujących się wydobyciem, przetwarzaniem i produkowaniem dóbr , 2 to forma mechanizacji i automatyzacji pracy uprzedmiotowionej pociągająca za sobą podzial pracy i konieczność kooperacji.

To nie tylko uprzemysłowienie ale także umiejętność sprostania wymogom rynku.

- intensywna: wszystkie procesy towarzyszące gwałtownym przemianom , budowie fabryk, zagłębia,

- ekstensywna: poddana naturalnym potrzebom środowiska naturalnego

100 Urbanizacja jako proces społeczny.

To proces bardzo złożony , możemy mówić o niej w sensie demograficznym,

ekonomicznym, ekologicznym i społecznym

- demograficznie to wzrost ludności miejskiej,

- ekonomicznie to wzrost kosztów utrzymania w mieście w porównaniu ze wsią , możliwości uzyskania zatrudnienia, - ekologicznie to walory otoczenia , środowiska naturalnego, - społecznie to realizacja określonych funkcji przez miasto, pewne przypisywane miastu funkcje (miasto jako ośrodek kulturalny, oświatowy, historyczny) . Możliwy na skutek rozwoju myśli technicznej związanej z budownictwem , zagęszczenie budowli, zmiany w technologii budowy , racjonalizacja przestrzeni. To również zmiana stylu myślenia w gospodarowaniu czasem , przenoszenie i kopiowanie zachowań związanych z miejskim stylem życia

• Teoria konfliktu w socjologii.

Konflikt - to proces i cecha relacji międzygrupowych.

Ralph Dahrendorf uważa , że konflikt społeczny jest czymś powszechnym nieusuwalna cecha wszystkich społeczeństw . Ma 4 fazy ?:

1. każde społeczeństwo , jest nieustannie narażone na konflikt z powodu zmiany , a zmiana jest wszechobecna,

2. każde społeczeństwo doświadcza nieustannie konfliktu , to doświadczenie wpisane jest w specyfikę społeczeństwa,

3. każdy element w społeczeństwie przyczynia się do jego zmiany , zatem każdy element struktruy może stać się przyczyną konfliktu,

4. przyczyny tkwią w tym , że każde społeczeństwo opiera się na

przymusie wywieranym przez jednych osobników na drugich, Levis Coseva - konflikt dokonuje się na płaszczyźnie kontaktów między ludźmi

w mniejszym stopniu między grupami,

geneza tkwi w relacjach międzyludzkich , z różnic interesu z rożnic widzenia rzeczywistości ,

może przyczynić się do osiągnięcia jedności lub do przywrócenia jedności i spoistości zagrożonej przez wrogie i antagoniczne uczucia między jednostkami,

- do integracji dochodzi przez zwalczenie konfliktu później integracja ),

konflikt ma chaiakter konstiuktywny pozwala bowiem na osiąganie równowagi w układzie stosunków społecznych , sprzyja budowaniu mechanizmu przystosowaina systemu norm do nowych warunków.

102. Pojęcie "globalnej wioski"

Autorem tego terminu jest Marshall McLuhan

Społeczeństwo współczesne doświadcza radykalnych zmian związanych z rozwojem środków

masowego przekazu, który powoduje , ze niebawem wszystkie narody będą do siebie podobne pod względem wyobrażeń o świecie, myślenia , odczuwania albowiem otrzymując podobne treści podobnie je odbieramy , wszystkie narody na skutek tej unifikacji w treściach staną się "globalną wioską ". Jednak po fali globalizacji będą zwracały uwagę na własną tożsamość , narodowego przeznaczenia i miejsca narodu.

103 Pojęcie "wioski elektronicznej"

Wprowadził to pojęcie A.Tofllcr - zespół zmian , których można oczekiwać w najbliższych dziesięcioleciach w tych krajach , które mają rozwiniętą elektronikę. Zmiany te polegać będą na przeniesieniu części pracujących z miast do wsi bowiem elektronika umożliwia wykonywanie wielu czynności w domu. Koszt budowania stanowisk elektronicznych stanie się niższy niż budowanie biurowców. Praca przeniesie się na tereny przyjazne człowiekowi. Elektroniczna wioska to również skupienie tych stanowisk w pewnym środowisku ( rejony najmniej uprzemysłowione) to proces generujący stanowiska pracy.

104 Procesy zmieniające strukturę i styl życia.

- industrializacja,

- urbanizacja,

- marginalizacja,

- pauperyzacja,

- restrukturyzacja, - globalizacja, - patologizacjn,

- prywatyzacja, - dezorganizacja instytucjonalna,

- ocjalizacja i wychowanie w instytucjonalnych formach,

- starzenie się ludzi,

- emancypacja,

- dyskryminacja,

- migracje,

- liberalizacja postaw,

- nierówności społeczne.

105.Procesy przystosowania społecznego.

- reorientacja psychiczna -jednostka jest zmuszona do zmiany punktu widzenia , do zmian w osobowości , na postrzeganiu siebie na tle innych jednostek umożliwia przejście w stadium tolerancji,

-tolerancja

-akomodacja ( bardziej rozwinięta tolerancja czyli tolcjancja ustępstwa),

-asymilacja - przyjęcie wzorów zachowań i uznawanych wartości, -konflikt ( proces i częsta cecha relacji między grupowych )

106. Pojęcie metody badań w socjologii.

Metoda w socjologii jest czymś określonym , powtarzającym się , to określony sposób rozwiązywania pewnego typu problemu naukowego. Zawsze zakłada pewne działania empiryczne. Metoda badań empirycznych jest zespołem sposobów zdobywania pewnego typu niezbędnych informacji o rzeczywistości jak i o powiązaniach między grupami informacji.

107 . Metoda monograficzna.

Jedna z najstarszych metod , uprawiana przez najwcześniejszych badaczy , szczególnie funkcjonalistów. Uważana za trudną , czasochłonną, wymagającą rzetelnych technik badawczych. Metoda ta zakłada ,że układ społeczny jest pewna całością jest zespołem wzajemnie nakładających się zjawisk i procesów społecznych , konstruuje , poleca całościowe nie ukierunkowane badanie zjawisk , procesów, struktury i układów funkcjonalnych występujących w badanym środowisku , populacji , danej grupie. Ta metoda najczęściej opiera się na analizie danych statystycznych i analizie jakościowej inaczej analizie treści. Występują dwa typy analizy treści:

- uszczegóławiająca - opis pojedynczego przypadku , zjawiska , pojedynczo wybranej grupy czy instytucji, dostarczenie informacji o aktualnym stanie oraz dynamice funkcjonowania wybranego przypadku,

- uogólniająca- rozwijanie generalizacji empirycznych albo teorii poprzez analizą pojedynczego przypadku i przypadkiem tym posługuje się badacz aby mieć empiryczną podstawę do uogólnienia czy sformułowania teorii.

108. Metoda historyczno- porównawcza.

To najstarsza metoda , twórca byl A.Conmte'a. Obserwacja jest filarem , pierwszą metodą postrzegania i opisywania rzeczywistości. Proponował aby obserwować ludzi i świat natury, porównywać różne społeczeństwa żyjące w tym samym czasie , różne warstwy żyjące w tym samym społeczeństwie. Porównywać zmiany jakie zachodzą w czasie , w różnych zbiorowościach ludzkich , uwzględniać czynnik czasu i śledzić rozwój różnych zbiorowości społecznych w określonych odcinkach czasowych. Współcześnie metoda historyczno - porównawcza jest metoda trudną stosowana tylko przez wybitnych badaczy. Bowiem należy:

-uwzględniać stan wiedzy o społeczeństwie ,

-wymaga ogromnej erudycji,

-używana jest w bardzo okrojonej formie bowiem badacz musi być

równocześnie historykiem, ekonomistom, politologiem.

109 Metoda eksperymentalna w socjologii.

Polega generalnie na opisywaniu zmian jakie zaszły w badanej zbiorowości na skutek występowania czynników zakłócających. Proponuje się w tej metodzie opisywanie szczegółowe stanu przed zastosowaniem eksperymentu , następnie zmian zachodzących w trakcie przeprowadzania eksperymentu i opis do zmian po zakończeniu eksperymentu socjologicznego. Jest niezwykle odpowiedzialną i trudną metodą , wymaga wiedzy o przyczynach i skutkach pewnych zjawisk społecznych . Metoda jest bardziej popularna w psychologii i jest podstawową metodą badań psychologicznych dla socjologii jest metodą pomocniczą.

110 Metoda typologiczna.

Zakłada szukanie określonych kategorii i typów zachowań , zjawisk , procesów, postaw, opinii, relacji , więzi i innych cech charakterystycznych w badanej zbiorowości. Szuka najbardziej charakterystycznych i zagregowanych cech w częściach badanych zbiorów. Opisuje jak w całości funkcjonuje zbiorowość , społeczność lokalna, społeczeństwo. Ta metoda szuka typów , rodzajów , charakterystycznych części. Jej celem jest wyróżnienie pewnych charakterystycznych związków , cech , podzbiorów , podtypów , zadaniem jest budowa schematów klasyfikacyjnych i typologii.

111 Metoda statystyczna.

Metoda której celem jest swoisty sposób liczbowego ujmowania badanej

zbiorowości , to metoda wiodąca najczęściej stosowana;

- to przedstawienie świata społecznego za pomocą liczbowych relacji statystyki,

- to matematyzacja wyników badań ,

stosowana jest tylko wtedy gdy wyniki badań mają postać liczbową i

gdy badane są większe zbiorowości ( powyżej 100 jednostek ),

nacisk położony jest na szukaniu agregacji pewnej cechy , postawy i

operowaniu procentowym wskaźnikiem natężenia tej cechy,

z góry zakładane są związki między zmiennymi zależnymi i

niezależnymi,

zakłada konieczność budowy wskaźników empirycznych , definicyjnych

i inferencyjnych,

- opera się na wystandardowanych ankietach i wymaga przynajmniej dwukrotnego pilotażu,

stosujemy wtedy gdy celem jest weryfikacja hipotez czyli potwierdzenie wpływu zmiennej niezależnej na zmienną zależną.

112:Metoda egzemplifikacyjna.

Jest wskazaniem przykładu , typu , polega na szukaniu takich przypadków , które w sposób najwierniejszy odzwierciedlają pewne piawidlowości , pewne zbiory cech , pewien określony typ .Ta metoda z uwagi na jej uszczegóławiający

i selektywny sposób podejścia wymaga dokładnej wiedzy o całej klasie zjawisk by trafnie dokonać wyboru przykładu noszącego wszystkie cechy charakterystyczne , często towarzyszy metodzie typologicznej i służy jej uzasadnieniu. Efektem metody typologicznej jest podział społeczeństwa na osobników optymistycznych, pesymistycznych i realistycznych. To metoda szukania według odpowiedniego klucza najlepszych przykładów.

113 Metoda biograficzna.

To metoda nazywana metodą dokumentów osobistych lub pamiętnikarska lub autobiograficzna. Ulównyin celem jest analiza stanu rzeczywistości odtworzonego na podstawie relacji osobistych , na podstawie subiektywnych, indywidualnych odczuć ze szczególnym uwzględnieniem relacji z własnego życia. Pierwszymi dokumentami wykorzystanymi w tej metodzie były listy emigrantów z Polski . Twórcami tej metody byli Znaniecki i Thomas , dokonali oni wspólnego opracowania tych listów które stały się podstawą analizy jak głęboko w świadomości ludzkiej tkwią wydarzenia życia codziennego , przeżycia, borykanie się z codziennością. Rzadko występuje ta metoda autonomicznie bowiem wymaga uruchamiania innej części materiałów sprawdzających, weryfikujących bowiem jest metoda subiektywną , skazoną subiektywnym punktem widzenia autorów dokumentów na których bazuje.

114 Badania sondażowe.

To szybkie badania opinii , krótkotrwale , o czymś o kimś. To zbieranie informacji o nastrojach , postawach , poglądach , odczuciach. To badania powierzchowne , diagnozujące jak jest teraz. Na ogół opierają się na reprezentacji populacji. Mają ogromne znaczenie przy przeprowadzaniu eksperymentów społecznych.

• Badania diagnostyczne.

Diagnozują czyli dostarczają informacji dlaczego tak się dzieje , to badania informujące o tym dlaczego nastąpiły pewne zjawiska , procesy dlaczego jest tak jak jest. Wnikliwa analiza , opis stanu , diagnoza faktu , opis sytuacji zastanej ale także dlaczego tak się stało , co było przyczyną i mówią też jakie będą skutki jeżeli dany proces czy zjawisko będzie się dalej rozwijać , wskazuje kierunek zmian i skutki społeczne zmian występujący i opisywanych przez badaczy.

1. Przedmiot i zadania socjologii jako nauki.Socjologia jest nauką o społeczeństwie i prawach rządzących jej rozwojem, interesuje się zjawiskami i wszelkimi procesami społecznymi oraz sposobami grupowania się ludzi.

Socjologię interesują pewne cechy człowieka , które sprzyjają wchodzeniu w kontakty z innymi jednostkami. Opisuje procesy tworzenia się zbiorowości: grup społecznych , warstw społecznych i kręgów społecznych. Tradycyjna socjologia zajmowała się opisem całego społeczeństwa. Natomiast współczesna socjologia zajmuje się nadal badaniem społeczeństwa, ale ustala związki między jednostką, a grupą. Socjologia to opisywanie relacji jednostka -grupa. W 1837 r. A. Comte'a użył słowa ?socjologia".

2.Pojęcie grupy społecznej w socjologii.Grupa społeczna jest zbiorem przynajmniej 3  osób powiązanych więzią bezpośrednia lub pośrednią. Jest to grupa osób mających określone cele,zadania, określone terytorium na którym są one realizowane , mające też poczucie odrębności od innych grup społecznych i świadomość "my"  mająca zewnętrzne oznaki przynależności.Według  Zygmunta Ziębińskiego  są 2   mechanizmy   tworzenia   się   grup społecznych   :   spontaniczny   i   w  sposób  ustanowiony  (stanowione przez

prawo, obyczaj, zwyczaj) .Grupa jest wtedy gdy utrzymywane są kontakty emocjonalne , rzeczowe oraz gdy jej cechy są stałe choćby przez jakiś czas.

3  Statyka społeczna według A.Comte'a .Statyka   społeczna   to      część   socjologii   zajmująca   się   strukturalno   -funkcjonalnym obrazem społeczeństwa. Jej zadaniem jest badanie warunków społecznej   egzystencji   jednostki   ,   rodziny   i   społeczeństwa.   Głównym zadaniem statyki społecznej jest badanie warunków egzystencji człowieka, i opis budowy wyodrębnionych struktur społecznych Strukturę tą wyobrażał sobie jako harmonię.

• lad społeczny jest wówczas, gdy istnieje odpowiedni stosunek miedzy 
  płciami

• ład      społeczny       gwarantuje,      ład      między      pokoleniami 
  podporządkowanie młodszego pokolenia pokoleniu średniemu i starszemu

rodzina jako podstawowa komórka społeczna sprzyja podziałowi 
pracy,   kooperacji,   a   rodziny   współpracujące   ze   sobą   tworzą 
społeczeństwo

• stan harmonii   uważał za   stan naturalny (pozytywista), niechętnie 
  odnosił się do zmian burzących strukturę (był wrogiem rewolucji, 
  przemian, patologii).

     ? ogromną role przypisywał państwu, które poprzez aparat urzędniczy ma gwarantować ład i harmonię.

4    Dynamika społeczna według Comte'a.To teoria koniecznego i ciągłego rozwoju ludzkości. O tym rozwoju decydują czynniki :

      ? Pierwotne: rozwój intelektualny, rozwój wiedzy, wzrost wykształcenia społeczeństwa

Ludność przechodzi przez 3 fazy ewoluując.

• okres teologiczny- rozważanie o tym co nadprzyrodzone, religijne 
  i boskie,

• okres metafizyczny - filozoficzne przemyślenia, rozwój matematyki, 
  logiki,

• okres pozytywistyczny - społeczeństwo świadome, wykształcone, 
  wykorzystujące wiedzę dla polepszenia warunków życia.

Zapomniał o roli czynników ekonomicznych.

?   Wtórne: to rasa, klimat, długość życia, przyrost naturalny, gęstość

    zaludnienia Rozwój społeczny  to rozwój intelektualny i moralny wg. A. Comte'a

5.  Cechy socjologii pozytywistycznej.Socjologię pozytywistyczną uprawiali A.Comte, Saint-Simon. Pozytywiści wychodzili z założenia, że ludzkie działania można obserwować, opisywać i tworzyć teorie. Pozytywiści w socjologii krytykowali skostniałą filozofię i zalecali wyjście z niej. Twierdzili, że można przenieść metody i techniki nauki pozytywistycznej do socjologii. Owe metody i techniki stosowane w naukach przyrodniczych nie różnią się od metod i technik stosowanych w naukach społecznych.

Pozytywiści uprawiając nauki przyrodnicze dyktowali pewne reguły w odniesieniu do przedmiotu badań  -jedność świata przyrodniczego i społe-cznego..W założeniu pozytywislów socjologia miała być rodzajem inżynierii społecznej (poznawać, opisywać, obserwować, dawać wskazówki) Opisując i badając społeczeństwo można przewidywać jego rozwój i kontrolować przebieg procesów społecznych.

6.Główne założenia  ewolucjonizmu

Najszerzej znane koncepcje ewolucjonizmu , to koncepcje H. Spencera i   L. Morgana. Okres uprawiania ewolucjonizmu 1860 - 1890r. Wg  H Spencera społeczeństwo jest częścią natury. Społeczeństwo pierwotne zagrożone zewnątrz ma charakter militarny (walka o byt, konieczność jednoczenia się). Społeczeństwo militarne jest: konserwatywne, oparte na przymusie na centralnej kontroli. Z czasem ze  

społeczeństwa militarnego przeradza się w społeczeństwo industrialne tworząc instytucje służące zapew-nieniu pomyślności społeczeństwu, oparte jest na partnerstwie. Wg. L.Morgan przedstawia jednoliniową ewolucję społeczeństwa przechodzącą przez fazy - ?dzikości", ?barbarzyństwa" i ?cywilizacji" związane z rozwojem cywilizacji Przedstawiciele ewolucjonizmu opracowali katalog wspólnych założeń:

?    o  jedność   świata   -   społeczeństwo   ludzkie     jest   częścią     świata geologicznego i zwierzęcego .

?    o   prawidłowości   -   rzeczywistość   ludzka   podlega   analogicznym prawom jak świat przyrody.

?    genetyzm - chcąc wyjaśnić zjawisko należy wskazać jego genezę,

?    o jednolitości   natury   ludzkiej   -   niezmienność  natury  ludzkiej   to dziedziczenie cech przypisywanych gatunkowi.

?    o zmienności - to fundamentalny element myślenia ewolucjonistów, zmiana jest wszechobecna , dokonuje się w każdym wycinku świata fizycznego i społecznego, niezależna od człowieka jest koniecznością.

?    o globalnym charakter zmian - pozostanie jakiegoś stanu na dłuższy czas jest niemożliwe, tradycje, zwyczaje ulegają przeobrażeniom.

?    zmiana  jest   postępem  -każde   przejście   ze   szczebla   niższego   do wyższego    jest    postępem,    wg.    Morgana    3    fazy;    ?dzikość", ?barbarzyństwo", ?cywilizacja".

?    o nierównomierność postępu - nierównomierny postęp jest związany  z cechami społeczeństwa (ewolucjoniści uważali, że tak jest dobrze).

?    o   ciągłości      i   stopniowość   postępu   -   każda   zmiana   wyrasta   z poprzedniego etapu.

?    immanentność    zmiany - zmiany są nieuniknione, człowiek tak jak świat zwierzęcy ulega ewolucji.

  7  Socjologizmm  E. Durkheima.

Przedstawicielem i twórcą socjologizmu byl Emil Durkheim (soc. francuski 1858- 1917r) Rozpoczął tworzenie podstaw socjologii jako nauki uniwersyteckiej   Pragnął zbudować orginalny system o własnych metodach  i koncepcji. Chcial takiego określenia kierunku, aby nie wchodził on w żaden istniejący kierunek naukowy. Idea socjologii jako

autonomicznej nauki może zostać zrealizowana, jeśli będzie miała wyraźnie zdefiniowany przedmiot badań i własne metody. Wprowadził pojęcie faktów społecznych i świadomości zbiorowej. Uważał, że socjologia, jako nauka o faktach społecznych winna zajmować się wyjaśnianiem tych faktów i powiązań między nimi. Świadomość zbiorowa pozwala socjologii na jej istnienie jako autonomicznej nauki i daje jej właściwy przedmiot badań. Dwie cechy świadomości zbiorowej umożliwiają badania empiryczne jej niezależność od stanów psychicznych jednostki i jej zewnętrzność w stosunku do psychiki ludzkiej. Zalecał socjologom rozpatrywanie faktów społecznych w odizolo-waniu od faktów jednostkowych. Działania społeczeństwa można opisywać zwracając uwagę na więź kolektywną, na to co jednostka robi dla innych.

8.   Fakty społeczne według E.Durkeima.

Fakt społeczny jest to wszelki sposób działania ustalony lub nieustalony , zdolny do wywierania na jednostkę przymusu zewnętrznego , który jest powszechny w całym społeczeństwie   zachowując własną egzystencję , niezależną od przejawów indywidualnych.

sposób zachowania się jednostek będący czymś zewnętrznym wobec tych jednostek i wywierający na tę jednostkę pewien nacisk, nie są sprowadzalne do indywidualnych przeżyć i zachowań jednostek, faktami społecznymi , którymi winna zajmować się socjologia są wszy-stkie stany , które przejawiają się w przymusie, nacisku, instytucjach, symbolach , które się materializuje przez działanie.

9  Działania społeczne według M.Webera.

Uważał , że najcenniejszą i najistotniejszą cecha socjologii jest interprtacja i rozuminie działań społecznych oraz wyjaśnianie ich przebiegu i skutków. Wprowadził podstawowe pojęcie socjologii czyli działania społeczne - to zachowania , które są zgodne z sensem nadanym mu przez działającego i odnoszącego się do zachowań innych , to sensowne odniesienie , które jest w swoim przebiegu współwyznaczane zatem to działanie , które cały czas jest sensowne.

10 Założenia socjologii humanistycznej.

To nowe spojrzenie na człowieka , sposoby gromadzenia wiedzy o społecze-ństwie , to rozumienie miejsca jednostki w społeczeństwie. Socjologia humanistyczna zapoczątkowana została nurtem opozycji przeciw pozytywistycznej     wersji     nauki.     Podstawy     metodologiczne     stworzył niemiecki filozof Wilhelm Dilthey.

wprowadził nowy sposób badania przez wyjaśnienie i rozumienie, uważał , że społeczeństwa nie można traktować jako całości, proponował , aby   podstawą socjologii uczynić rozumienie życia spo-łecznego,

socjologia humanistyczna to socjologia wyjaśniająca , jej zadaniem miało być intuicyjne wyjaśnianie struktury przeżyć psychicznych, -     ujmować globalnie przeżycia a me pojedyńczc przeżycia jednostki.

11 Typy idealne w socjologii                 

Wprowadził to pojęcie Max Weber . Typ idealny to nie norma , lecz pewna fikcja   ,   wytwór   idealny   w   umyśle   badacza,   ma   charakter   zbioru   cech idealnych, ale jest potrzebny żeby wyjaśnić jak byłoby gdyby nie zadziałały czynniki    zakłócające.     Jest    zbiorem     idealnych    cech     np.     gospodarki kapitalistycznej, biurokracji, religii, systemu gospodarczego. Jest tylko po to by socjolog analizując  społeczeństwo odnosił się do  idealnej  wizji  tego  

społeczeństwa i mógł stwierdzić jak daleko mu do ideału. Konstrukcja typów idealnych   pokazuje   jak   przebiegałoby   pewne   działanie,    gdyby    było zorientowane celowo, sensownie , racjonalnie.

12.Tezy główne funkcjonalizmu.

Mianem   funkcjonalizmu   określa   się   w   naukach   społecznych   różnorodne koncepcje,  które  łączy wspólny  postulat,  iż  kulturę  i życie społeczne  należy rozpatrywać jako zintegrowaną całość współzależnych elementów. W   etnologii   (antropologii   kulturowej)   -   funkcjonalizm   przeciwstawiał   się koncepcją ewolucjonistów. Na podstawie fragmentarycznych danych starali się ustalić   ogólne   linie   rozwoju   kultury.   Badając   współczesne   społeczeństwa prymitywne starali się wykryć, jakie funkcji spełniają poszczególne elementy kultury danego społeczeństwa w podtrzymywaniu danego systemu społecznego. W szczególności B. Malinowski formułował i realizował program badań, jak zaobserwowane  elementy   kultury   związane  są z  zaspokajaniem  potrzeb  w zakresie:            wyżywienia,            mieszkania,           reprodukcji            (struktur

rodziny),bezpieczeństwa, przekazywania wzorów zachowań, poczucia integracji poprzez takie środki jak:   organizacja władzy, środki kontroli społecznej, mity, sztuka, tunika, religia.

13 Trzy postulaty funkcjonalizmu.

-  funkcjonalnej jedności społeczeństwa- odnosił się tylko do społeczeństw pierwotnych , ukuty przez D. Malinowskiego mówił o skłonności społeczeństwa do unifikacji kultuiowcj w celu zaspokojenia potrzeb ,

-    funkcjonalizmu  uniwersalnego  -  przyjmuje  się  ,  że  wszystkie  formy     społeczne i kulturowe mają funkcje pozytywne,

-    niezbędności - każdy obiekt , obyczaj ,  idea spełniają jakąś żywotną

       funkcje , mają do spełnienia żywotny cel i stanowią niezbędną część działającej całości.

14. Założenia teorii G.Meada i H.Blumera.

Twórcą interakcjonizmu symbolicznego był Gcorge Mead. Główną tezą było założenie , że rzeczywistość społeczna sprowadza się do wzajemnych oddziaływań i działań między jednostkami. Elementarnym faktem społecznym dla G.Meada jest interakcja symboliczna - to takie działanie , gdy dwie osoby działają na siebie za pośrednictwem komunikacji , modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują lecz interpretują wzajemnie swoje działania.

15. Główne założenia symbolicznego interakcjonizmu.

Twórcą tego kierunku był George Mead Główną tezą było założenie , że rzeczywistość społeczna sprowadza się do wzajemnych oddziaływań i działań między jednostkami -tym co rzeczywiście istnieje są jednostki ludzkie , działające i oddziaływujące na siebie za pomocą symboli. Drugim ważnym założeniem jest teza , że jednostka ludzka nie odtwarza zachowań wedlug pewnych wzorców lecz konstruuje działanie , tworzy działanie jest kreatorem zochowań i jednostka interpretuje zachowania partnera , wchodzi w jego rolę i na tej podstawie układa swoje działanie.

16.  Pojęcie interakcji.

Interakcja to takie działanie , gdy dwie osoby oddziałują na siebie za pośrednictwem komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują lecz interpretują definiując wzajemnie swoje działania. Interakcja ma charakter symboliczny , polega na przekazie komunikacyjnych znaków , komunikacyjnej wymianie. Interakcja to wymiana między nadawcą a odbiorcą.

17.  Kryteria podziału grup społecznych.

        - genetyczne / pochodzenie biologiczne, kullmowe, społeczne , religijne    

        - przymusowej przynależności

       - kontrolowanej przynależności / ekskluzywne , które dopuszczają do uczestnictwa w życiu grupy tylko te jednostki , które spełniają określone kryteria

-    swobodnego dostępu może przystąpić każdy kto spełnia normy - są to grupy otwarte.

18   Grupy terytorialne.

To grupa charakteryzująca się względnie dużą liczebnością oraz więzią opartą na stosunkach o charakterze rzeczowym. Z uwagi na liczebność kontakty mają charakter bezosobowy , czyli pośredni. Grupy terytorialne to zbiorowości zajmujące określone terytorium i nie wywierające trwałego wpływu na tworzące je jednostki. Analiza grup terytorialnych wzbudziła zainteresowania socjologii w zakresie sąsiedztwa  , które podzielono na przestrzenne i społeczne.

19  Pojęcie osobowości społecznej i jej elementy.

Najczęściej w socjologii mówi się , że osobowość społeczna jest zespołem cech wrodzonych i nabytych jednostki, które wpływają na jej postępowanie , wyrastają z cech biologicznych i psychicznych , ale pochodzą też od kultury i cech zbiorowości w których jednostka przebywa , została wychowana i w których uczestniczy. Bardzo silnie na osobowość wpływa rodzina, grupa rówieśnicza, grupa przyjacielska. Elementy osobowości:

-     kulturowy wzór osobowości to ideał wychowawczy obowiązujący w danej epoce historycznej,

-     rola  społeczna  to   zespól  względnie  trwałych   i   spójnych  zachowań związanych z pozycją społeczną , środowiskiem w którym człowiek się urodził , wychował  są przekazywane z pokolenia na pokolenie,

-    jaźń  subiektywna  to  zespól  wyobrażeń  o  sobie  ,   wytworzonych  na podstawie traktowania  nas  przez  otoczenie   społeczne  /  może  być prawidłowa lub nie /, 

-    jaźń odzwierciedlona to zespól wyobrażeń jakie każdy z nas posiada o sobie  na podstawie tego co naszym zdaniem sądzą o nas inni ludzie.

20 Podział ludzi według Znanieckiego.

Znaniecki wyróżnił cztery typy osobowości społecznych biorąc pod uwagę w jakim środowisku i w jakich warunkach dana osoba była wychowywana:

ludzie dobrze wychowani - dzięki urodzeniu w normalnych rodzinach zostali dobrze przygotowani do grania ról ludzi kulturalnych , grzecznych . Inspirowani do zdobywania wiedzy przyjęli to co w kulturze najważniejsze , nie pchają się do ról do których nie czują powołania - z reguły nie zajmują się polityką , zna swoją wartość , jest tolerancyjny , otwarty.

-    ludzie     pracy     to     osobowość     ukształtowana     przez     konieczność uczestnictwa   w   różnych   zajęciach   domowych   ,   aktywowana   od najmłodszych lat do różnych zaięć w obrębie warsztatu pracy, mają emocjonalny stosunek do pracy. Ich zalety to pracowitość, upór , konsekwencja, cenią ludzi pracy , nie uchylają się od pracy , nie są kreatywni działają bardziej odtworzeniowo

- ludzie zabawy - to typ który często uczestniczył w zabawie z grupą rówieśniczą , przyjacielską , najczęściej spędzał czas na relaksie i rozrywce. To ludzie , którzy przez odpowiednie urodzenie mogli pozwolić sobie na bywanie w świecie rozrywki, kultury , na balach , przyjemnościach. Częściej bawią się w politykę , tworzą nowe style w sztuce,

zboczeńcy - to ci którzy nie są ani ludźmi pracy , ani zabawy , ani dobrze wychowani to urodzeni nonkonformiści   , wiecznie zbuntowani.

21  Społeczne oddziaływanie na jednostkę ludzką ( 4 mechanizmy ).

Człowiek żyjący w społeczeństwie poddany jest oddziaływaniom ze strony innych jednostek oraz grup. Społeczne oddziaływanie na jednostkę może dokonywać się przez cztery mechanizmy:

1  wychowawczy - świadome, celowe kształtowanie osobowości społecznej

poprzez wskazywanie danej jednostce wzorców, jak należy postępować właściwie. Dokonuje się tego przez perswazję, chwalenie czy ganienie, nagradzanie czy karanie. Jest to oddziaływanie w sposób jawny, przy czym wychowywanego traktuje się jako osobę, a nie podmiot.

2  manipulacja - polega na poddawaniu czyjegoś postępowania w określony

sposób poprzez działania pozbawiające tę jednostkę

możliwości podepnowania świadomej decyzji. Środki manipulacji, to celowe dostarczanie fałszywej wiedzy, operacje neurochirurgiczne, traktowanie narkotykami czy alkoholem. Manipulowanie wiedzą o jednostce ma pejoratywny wydźwięk, a możliwości są szerokie , może ona mieć tak pozytywne jak i negatywne skutki. Manipulacja negatywna to np. sekty.

3 oddziaływanie przez wybory fizyczne -(stanowienie przez wybory-jak to

określał  Cz Znamierowski)  polega

na takim kształtowaniu świata zewnętrznego, by dana osoba  wywierała sama pożądany sposób postępowania.  Na przykład zamiast zakazywać deptania trawników sadzmy w odpowiednich miejscach kolczaste krzrewy, a na przejściach przez tory umieszczamy barierki skłaniaiące do zawrócenia. Jest to oddziaływanie z pozoru bezosobowe, nie powodujące takich napięć społecznych jak nakazywanie komuś czegoś bez jego zgody

4 formułowanie, stanowienie norm - popartych sankcją.Kto nie postępuje

zgodnie z normą naraża się na wymierzenie sankcji za jej przekroczenie. Przykładem kontroli spolecznej poprzez normy tego rodzaju są przede wszystkim   normy   prawne   w   złożony   sposób  ustanowione   i   stosowane   przez

organizację państwową. Inne organizacje mają bardziej ograniczone możliwości wymierzania sankcji za przekroczenie ustanawianych przez nie norm.

22  Główne cele wychowania.

Wychowanie to okres od urodzenia do dorosłości , przemyślany system działań. Intencjonalne - przekazywanie sposobów zachowań właściwych i adekwatnych do sytuacji społecznej , najczęściej jest spójne z ideałem , modelem wychowania obowiązującym.-w danym społeczeństwie.

Spontaniczne -wychowuje jednostkę do różnorodności w formach zachowań , wzbogacające doświadczenie jednostki w sferze obrazów komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

23   Na czym polega socjalizacja.

To proces dzięki któremu jednostka przekształca się w jednostkę społeczną i potrafi grać role społeczne, niezwykle długi , zachodzący przez cale życie człowieka. Proces socjalizacji uczy dyscypliny , okiełznania popędu , panowania nad potrzebami, uczy sposobów zaspakajania potrzeb, wpaja aspiracje. Dzięki socjalizacji jednostka potrafi korzystać z osiągnięć cywilizacyjnych , korzystać z urządzeń technicznych, podnosi sprawność manualną , fizyczną , umysłową i organizacyjną.

24    Elementy więzi społecznej według J. Szczepańskiego.

Więź społeczna to długotrwały proces obfitujący w wielość różnorodnych działań. W koncepcji Szczepańskiego więź społeczna jest efektem rozwoju stosunków społecznych , wzajemnych oddziaływań, zależności społecznych i norm instytucjonalnych i obyczajowych, moralnych i religijnych. Wyróżnił 10 etapów,  następujących po sobie tworzenia więzi:

?    styczność przestrzenna

?    styczność psychiczna

?    styczność społeczna

?    wzajemne oddziaływanie

?    wzory działań społecznych

?    stosunki społeczne

?    zależności społeczne

?    instytucje społeczne

?    kontrola społeczna

?    organizacja społeczna

Więź społeczna tworzy się poprzez fakt bliskości przestrzennej, społecznej, dzięki czemuś , komuś , funkcjonowanie czegoś.

25   Pojęcie styczności i rodzaje styczności.

Styczność jest to kontakt wzrokowy ludzi spotykających się na jakiejś przestrzeni, który może się przerodzić w styczność społeczną czy psychiczną. Styczność przestrzenna - w życiu społecznym ludzie stykają się w różnych miejscach, nie daje to możliwości pojawienia się czegoś trwałego, gdyż ludzie zmieniają przestrzenie. Jeżeli styczność tych samych ludzi powtarza się w tych samych miejscach np. w obrębie osiedla, instytucji, dzielnicy - nazywamy to stycznością przestrzenną czy terenową. Jednostki stykające, identyfikują się wzrokowo.

Styczność   psychiczna   -   następuje   wówczas,   gdy   jednostki   stykające   się wyrażają zainteresowanie psychiczne.

Styczność  społeczna  -  to  wymiana  między  ludźmi   różnych   wartości   np. książek, czy komplementów. Kiedy ktoś się nam podoba łatwiej nawiązujemy kontakt,  a uśmiech jest  przyzwoleniem  do  wejścia  w  kontakt   społeczny. Styczność społeczna może być przelotna lub być zaczynem powiązań. Styczność społeczną dzielimy na:

?    rzeczową mającą charakter powiązania za pomocą rzeczy

?    osobistą o charakterze emocjonalnym, bezpośrednim Dzielimy również na:

?    prywatną

?    publicznąjak np. forum klasy

działań społecznych i ich znaczenie.

26   Wzory działań społecznych to schematy, przyjęte zasady określonej zbiorowości Wzory   działań   to   proste   kopiowanie   zachowań,   są   wyrazem   dziedzictwa kulturowego  takiego jak:   zwyczaje,  rytuały. Uznane za  ważne,  ułatwiające współżycie w grupie. Tworzone są poprzez akceptację tych, którzy je stosują. Nieakceptowane nie przechodzą do dziedzictwa kulturowego.

27  Wzajemne oddziaływania i ich znaczenie.

Wzajemne oddziaływanie powoduje, że nie umiera więź między ludźmi. Wzajemne oddziaływanie, to powtarzające się działania, mające zmienić coś w postępowaniu drugiej osoby, ma ono sprzężenie zwrotne.

A          B

Wzajemne oddziaływanie to świadome lub nieświadome działania w stosunku do drugiej osoby.

Oddziaływania są to styczności mające charakter serii działań skierowanych na określoną  jednostkę lub zbiorowość w celu wywierania wpływu i zmian.

28.Kontrola społeczna i jej znaczenie.

Kontrola społeczna jest systemem narzuconym każdej zbiorowości społecznej

i   służy   przestrzeganiu   norm   społecznych,   obyczajowych,   stanowi   ważny

elemeny ladu społecznego. Bez kontroli społecznej doszłoby do dezintegracji

i   grupa reozpadłaby  się.  Odgrywa  ważną rolę  w tworzeniu  trwałych więzi

międzyludzkich.

W   funkcjonowaniu   kontroli    społecznej    ważną   rolę   odgrywają   formalne   i

nieformalne mechanizmy :

?    mechanizm    psychospołeczny   -   to   posłuszeństwo   wobec   przyjętych zintegrowanych   norm   i   wartości.   Mechanizm  ten   to  rodzaj   sumienia, nakazu społecznego.

?    mechanizm   materialistyczny   -   kontroluje   poprzez   formy   materialne, swobodne poruszanie  ludzi w przestrzeni, ale    leż instytucja, rodzaje prawa pozwalające tym instytucją na swobodną kontrolę i wymierzanie kar.

29  Instytucje społeczne , przykłady i różne znaczenia.

Funkcjonalizm zakładał, że to co dobre może stać się instytucją społeczną, którą

tworzą nie tylko budynki, ale i więzi społeczne.

Instytucja społeczna wg. Ziembińskiego ma 3 znaczenia:

W znaczeniu normatywnym -    instytucja społeczna to pewien  zespół  norm

wyróżnionych jako całość, normy dotyczące działań związanych z jakąś odrębną

dziedziną  spraw ,   które   są   powiązane   wspólnym   celem   (np. małżeństwa,

własności, rodziny, szkoły umocowane w prawie).

W   znaczeniu   funkcjonalnym    -    instytucja    społeczna    to    zespół   działań

wyznaczonych przez jakiś zbiór norm dotyczących jakiejś dziedziny życia (np.

wojsko, zakon, placówka wychowawcza).

W znaczeniu personalnym- instytucja społeczna oznacza osobę czy konkretny

zespól osób , działających na podstawie upoważnień , wskazania zawartego w

zespole   norm   najczęściej   prawnych   (np.   prokurator,   sędzia,   komisja,   jury

konkursu - a więc pewna grupa czy osoba).

Instytucja jest zbiorem charakterystycznych cech:

ma funkcje,

czynności dopuszczalne do załatwienia są jej przypisywane zgodnie z

typem,

ustalone role społeczne, -    dysponuje urządzeniami środkami dla załatwiania spraw,

sankcjami  w stosunku do osób wykonujących  te określone  zespoły

czynności,

dysponuje sankcjami w stosunku do osób , które są przedmiotem tych  działań         

  Instytucje możemy podzielić na :

?     formalne - zarejestrowane, działające zgodnie z prawem

?     nieformalne - grupy osób, które sobie pomagają coś organizują, ale nie są podporządkowane   statutom,   regulaminom,   a   działające   zwyczajowo, połączone więzią emocjonalną

30   Trzy komponenty postawy społecznej.

Postawa jest to zbiór 3 komponentów:

?     poznawczy - czyli zbiór naszych wiadomości, przekonań i przypuszczeń, to  zbiór  naszej  wiedzy  o  świecie,  doświadczeń  dzięki   którym   mamy pewne przekonania. Różne źiódła wiedzy składają się na ten komponent, a   im   bardziej jesteśmy   otwarci   na  poznawanie   świata   tym  jest   on bogatszy.

?     afektywny (emocjonalny) - to nasz stosunek do świata, nasze uczucia estetyczne,   moralne,   społeczne,   religijne,   nasza   wrażliwość   na   świat stanowiąca bardzo ważny czynnik bez którego nie tworzylibyśmy więzi, związków.

?     bihewioralny (  zachowaniowy  )  -  to  relacje  werbalne  i   niewerbalne najczęściej   badane   przez   socjologów.   Najłatwiej   obserwowane   przez uczestników życia społecznego.

Życie społeczne polega na okazywaniu postaw, tworzeniu różnych form życia społecznego. Wymaga wchodzenia w interakcje mające wiązać lub dzielić ludzi

31   Rodzaje sankcji społecznych.

System   kontroli   społecznej  opiera   się   na  sankcji  czyli   reakcji  otoczenia   na zachowaine   jednostki   w   sytuacjach   społecznie   różnych   sankcje   mogą   być

pozytywne- negatywne, formalne i nieformalne. Możemy je podzielić na prawne - system kar i nagród ujęty przepisami, etyczne - kwalifikujące działania na moralne i  niemoralne, satyryczne - system drwin , ośmieszeń , lekceważenia , braku szacunku, religijne - system kar i nagiód stosowany we  wierzeniach  religijnych

            spisanych w formie dekalogu

32 Układy sankcji społecznych

Sankcje dają nam cztery układy

-  nieformalne, negatywne - dotkli we , mogą  wpływać destrukcyjnie , nie wiążą

jednostki z grupą, plotki , szyderstwo

- nieformalne, pozytywne - zachwyt,pochwała, szacunek, adoracja.

formalne negatywne - regulowane przepisami kodeksu, regulamin statut, dotkliwe dla sprawcy jednocześnie wskazują , że inni będą też tak karani,

formalne pozytywne - wyznaczone regulaminem, statutem, kodeksem ; nagrody  , pochwały, gratyfikacje.

Sankcje społeczne dają możliwość kontrolowania zachowań i przeciwdziałania złym relacjom międzyludzkim , gwarantują spokuj.

33  Główne cechy małych   grup społecznych

niewielka liczba członków, wszyscy znają się, bezpośrednie kontakty, prosta struktura, stykają się w miarę często, -    łączy je więź emocjonalna,

mogą być budowane inne rodzaje więzi.

34. Rodzina jako mała grupa społeczna.

To niewielka zbiorowość w której wszyscy członkowie utrzymują kontakty " twarzą w twarz", wszyscy znają się i pełnią określone role społeczne , mają poczucie więzi , odrębności , świadomości "my". Rodzina jako mała grupa społeczna jest najbardziej przyjazną strukturą dla człowieka w której realizuje najbardziej elementarne potrzeby społeczne ( uznanie, bezpieczeństwo, wsparcie psychiczne, bycie blisko z innymi jednostkami) , uczy grać role społeczne oraz stwarza warunki do grania tych ról. Jest najbardziej elementarną , małą , pierwotną , formalną ( regulują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) pozytywną , pierwotną grupą. Zaspakaja funkcje narzucone przez prawo, społeczeństwo, tradycję i obyczaj.

35   Funkcje biopsychiczne rodziny.

Czyli prokreacyjna i seksualna;

prokreacyjna : zaspokojenie potrzeb macierzyństwa i ojcostwa, łączy się z funkcją seksualną, wpisana w elementarną listę funkcji rodziny, seksualna   :   (przypisywana   formalnie   małżeństwu)  usankcjonowanie współżycia w świetle prawa , akceptacja współżycia dwojga osób przez prawo.

36   Funkcje społeczno- wyznaczające rodziny.

Czyli funkcje klasowe i legalizacyjno - kontrolne

klasowe / nabiera znaczenia w społeczeństwach klasowych, następuje przekazywanie pozycji społecznej dzieciom , wartości związanych z przynależnością do klasy, ważna w społeczeństwach funkcjonalnych, legalizacyjne - kontrolne / wzajemna kontrola , kontrola czy zachowania odpowiadają nomrom obyczajowym i religijnym, legalizacja faktu współżycia pod jednym dachem, przyzwolenie społeczne na kontrolowanie przebiegu życia rodzinnego w najbliższym sąsiedztwie, obowiązek sprawowania kontroli wychowawczej ze strony rodziców w stosunku do dzieci a także ze strony męża czy żony.

37   Funkcje ekonomiczne rodziny.

Czyli funkcje :

a. materialna - ekonomiczna zespół działań lodziny nastawiony      na realizacje potrzeb ekonomicznych, gospodarczych, konsumpcyjnych: -    zarobkowanie / generowanie środków na utrzymanie rodziny/

gospodarcza  /  prowadzenie  gospodarstwa  domowego,  wykonywanie

czynności gospodarczych /

usługowo - konsumpcyjna / czynności manualne związane z żywieniem,

czystością/

produkcyjna / charakterystyczna dla tradycyjnych rodzin chłopskich,

ważna w rodzinach ubogich / b. opiekuńczo - zabezpieczająca /

zespól czynności pielęgnacyjnych , zabezpieczających skierowanych na

zabezpieczenie potrzeb niesamodzielnych, niepełnosprawnych,

w zależności od struktury rodziny wykonują je dorośli członkowie na

rzecz najstarszego pokolenia,

zakres zależy od fazy rozwojowej rodziny oraz od oferty usługowch na

rynku opieki pielęgnacyjnej oraz ich ceny.

38   Cechy rodziny jako instytucji społecznej i wspólnoty.

Rodzina jest specyficznym zbiorem jest też instytucją, gdyż realizuje określone funkcje, które służą zaspokajaniu potrzeb. W każdej rodzinie są określone zadania prowadzące do zaspokojenia potrzeb. Pod tym względem jest oceniana przez   społeczeństwo.   Na   przykładzie   rodziny   możemy   ocenić   jakie   jest

społeczeństwo.

Rodzina jest też zbiorem zawiązanej wspólnoty - zbiór ludzi powiązany wspólnymi zadaniami, celami, wartościami. To instytucja, która ma cechy wspólnotowe (w gospodarce, uczuciach, kulturze) Każdy aspekt funkcjonujący oddzielnie daje możliwość zaistnienia wspólnoty

Jest też  zrzeszeniem -   zrzesza grupę osób dla dobra wszystkich, to zrzeszenie

gospodarcze reelizuje zadania na rzecz wszystkich członków.

39  Głuwne cechy grupy koleżeńskiej.

Grupa koleżeńska - to grupa mająca inny  charakter  niż towarzyski. Powstaje na podstawie formalnych zarządzeń, ale stwarza warunki do zadzierzgnięcia więzi dzięki celom, zadaniom narzyconym przez. twórców np. klasa szkolna. 2 mechanizmy tworzenia.

?     formalny, narzucony

?     Spontaniczny -   koledzy  dobierają się  wg   postaw, zainteresowań, cech osobowości

Grupa koleżeńska tworzy się i rozpada tak jak losy edukacyjne członków jest narażona na zmiany. Z przyczyn niezależnych od członków. Uczestnictwo   w   małych   grupach   społecznych  jest   współistniejące.   Można należeć do wielu grup.

40  Główne cechy grupy przyjacielskiej.

Grupa przyjacielska ( mało liczna) tworzy się najdłużej z wszystkich grup poprzez wiele sit selekcyjnych. To grupa połączona więzią osobistą, która tworzyła się przez wiele lat. Kryteria selekcji są podobne i niezależne od statusu członków grupy przyjacielskiej. Grupa przyjacielska to zespól osób hołdujących podobnym wartością, ma podobne aspiracje, postawy i hołduje podobnym wzorom osob'owym (afeklywna, bihewioialna). To grupa niejednorodna pod względem wieku i statusu, osoby o różnym doświadczeniu, różnych zawodach, różny status ekonomiczny. Różni się od grupy towarzyskiej, koleżeńskiej, rówieśniczej bowiem kryteria podziału nie obowiązują, gdyż powodem tworzenia jest zaufanie do siebie, poczucie lojalności, przywiązanie do wspólnych przeżyć. Przeszła wszystkie eliminacje do innych grup społecznych. Ma cechy grupy samopomocowej, quasi rodzinnej, emocjonalnej.

41 Główne cechy grupy sąsiedzkiej.

Grupa sąsiedzka to mikrostruktura, która tworzy się na niewielkiej przestrzeni. Składa się z osób mających oprócz wspólnego terytorium podobne cechy społeczno zawodowe. Zbiór połączony więzią mający określone cele. Oprócz więzi przestrzennej ma na celu tworzenie czegoś dla dobra szerszego kręgu. Tworzy się w starych dzielnicach, gdzie zamieszkują te same rodziny, w małych społecznościach lokalnych oraz w środowiskach wielkomiejskich, jeżeli w pobliżu mieszkają ludzie o w.w. cechach. Może być podobna do grupy koleżeńskiej jeżeli członków łączy bezpośrednia więź psychiczna, rzeczowa Posiada cechy, które trudno oddzielić od od innych grup.

42  Cechy kręgu przyjacielskiego.

To krąg towarzyski , który może być zbiorowością dosyć luźną , osób stykających się , dyskutujących. Wyrażamy w nim opinie , dyskutujemy, mamy do siebie zaufanie, wchodzimy w kontakty emocjonalne i psychiczne.

43  Cechy kręgu koleżeńskiego.

Wyodiębnia   się   na   ogól   z  kręgów   stycznościowych.   Są  one   mniej   liczne Dotyczą kilku  lub kilkunastu osób mających  wspólne cechy.  Podstawą jest częsty kontakt , wzajemna akceptacja , swoboda wypowiedzi myśli. Nie mają stałego charakteru związku.

44  Cechy kręgu sąsiedzkiego.

Opiera się na styczności przestrzennej. Sąsiedztwo przestrzenne polega na fizycznej i mieszkaniowej współegzystencji jakiejś zbiorowości na niewielkiej przestrzeni. Sąsiedztwo społeczne to zgrupowanie ludzi zamieszkujących określony niewielki teren związanych za sobą pewnym rodzajem więzi , jest czymś naturalnym, zastanym , narzuconym nam. Krąg sąsiedzki może odgrywać rolę kręgu społecznego.

45  Róznice między grupą a kręgiem społecznym.

Grupa  ma: ?  określone cele , zadania

- określone terytorium   na którym są one realizowane,

poczucie odiębności i świadomość "my" powiązani więzią bezpośrednią

Krąg

-  nie ma z góry sprecyzowanych zadań,

-  nie ma stałego składu,

-  luźna zbiorowość,

-  powstaje naturalnie,spontanicznie.

46   'Na czym polega sąsiedztwo ograniczające.

Czyli ograniczające się do faktu , że sąsiedzi są. Przejawia się poszanowaniem uprawnień i minimalizowaniem wzajemnych ograniczeń. Akceptujemy wzajemne prawa do przestrzeni ale jednocześnie nie znamy się ( bo nie chcemy).

47  Na czym polega sąsiedztwo poinformowane.

Minimum wzajemnych zainteresowań w obrębie podstawowych informacji dotyczących nazwiska, zawodu, obserwowanego stylu życia. Znane tak z obserwacji jak i z kontaktów bezpośrednich lub pośrednio przez osoby trzecie.

48     Cechy sąsiedztwa świadczeniowego.

Polega na świadczeniu drobnych usług , zaspakajaniu chwilowych potrzeb jest odbiciem kultury społeczeństwa i stopniem nasycenia usług. W Polsce bardzo rozwinięte w latach 80-tych, charakterystyczne dla społeczności wiejskiej czy robotniczej.

49    Cechy sąsiedztwa towarzysko - przyjacielskiego.

Bezpośrednie wchodzenie w kontakty emocjonalne , psychiczne , opartc na zasadzie wzajemności , zapraszania się , dzielenie się dobrymi radami, wspieranie się w trudnych sytuacjach. Ma miejsce tam gdzie mieszkają ludzie o podobnych zainteresowaniach i kulturze.

50   Znaczenie grup rówieśniczych dla młodych ludzi.

Grupa rówieśnicza może spełniać pozytywne funkcje tzn. organizować czas wolny, być źródłem wrażeń , przygód , doświadczeń , nowości, pełnić funkcje samopomocowe,     być  zapleczem   emocjonalnym   ,   krystalizować   system wartości, uczyć grania ról.      Gdy   grupa    neguje   wartości   rodzinne ,    burzy    obraz    ról    społecznych

wyniesionych ze szkoły czy rodziny, jeśli wprowadza perturbacje, konflikty  w                                                              

graniu ról jeśli pochłania zbyt wiele czasu i utrudnia wykonywanie elementarnych obowiązków jest grupą negatywną , hamującą rozwój psychofizyczny i społeczny.

51    Cechy charakterystyczne grup rówieśniczych.

Ma charakter grupy pierwotnej , pierwszej grupy społecznej w której jednostka odgrywa pewne role społeczne, uzupełnia funkcje rodziny w zakresie funkcji

emocjonalno-ekspresyjnej.   Mogą   mieć   charakter   formalny   i   nieformalny, celowy, zawiązują się samorzutnie spośród szerokiego kręgu koleżeńskiego. Jej     członkowie mają   podobny stosunek do wartości. Mogą być pozytywne lub

negatywne ,     konstruktywne     lub     destruktywne,     konformistyczne     lub nonkonformistyczne      funkcjonale     lub     dysfunkcjonalne,    celowe     lub   spontaniczne, zwarte lub luźne , pozytywne lub negatywne.

52   Główne funkcje grup rówieśniczych.

-egalitaryzacja  struktury  społecznej   -pokonywanie   barier   tworzonych   przez

stereotypy, historię nierówności społeczne,

-egalitaryzacja kultury czyli dystrybucja wartościowych wzorów kultury ,dzięki

niej wyrównywane są deficyty kulturowe,

-przekazywanie    do    środowiska    młodzieżowego    wszystkich    schematów

nierówności społecznych, utrwalanie stereotypów, przekazywanie uprzedzeń

odwrotne funkcji do egalilaryzacji ),

-organizacja czasu wolnego,

- źródło wrażeń , przygód, doświadczeń, nowości, -samopomocowa ( pomoc różnego typu, powiernikiem problemów, -zaplecze emocjonalne,

-krystalizacja systemu wartości,

-polaryzacja ról męskich i żeńskich (jeśli jest to grupa pozytywna.

53  Rodzaje grup rówieśniczych.

Grupy rówieśnicze mogą być :

Pozytywne   i   negatywne,   konstruktywne   i   destruktywue,   konfoimislyczne   i

nonkonformistyczne    ,    funkcjonalne    i    dysfunkcjonalne,    homogeniczne    i

heterogeniczne, celowe i spontaniczne, zwarte i luźne.

54  Przyczyny powstania grup samopomocowych.

       a.  brak   odpowiednich   instytucji   ,   które   zajmują   się   rozwiązywaniem problemów społecznych,

b.   niedostateczna liczba tych instytucji,

c.   nie zadawalający poziom świadczonej opieki w ramach tych instytucji,

d.   niedostateczny poziom tych usług,

e.   brak możliwości i warunków zapewnienia pomocy i opieki we własnym zakresie,

f.    pojawienie się nowych typów dolegliwości społecznych,

g   świadomość jednostki dotkniętej konkretnym problemem , że jej sytuacja

jest nie zawiniona ,

h.  doświadczenie osób korzystających z pomocy, i.    potrzeba pomagania innym ludziom.

55  Etapy powstawania grup samopomocowych.

Świadomość jednostki , że nie jest winna tej sytuacji w jakiej się znalazła  na

temat przyczyn , okoliczności które spowodowały taki stan

Poszukiwanie środków zaradczych - osób, instytucji , sprzymierzeńców. Jednostki  mają okazje styczności z innymi , którzy przeżywają podobne problemy.

Poszukiwanie pomocy w organizacjach formalnych , państwowych, które statutowo powołane są do tego , najczęściej kończą się niepowodzeniem.

56 Cele grup samopomocowych.

Grupy samopomocowe to małe  struktury społeczne, które nakierowane są na

wzajemną pomoc i osiągniecie określonego celu, to grupy celowe,przyświeca

im  na  ogól  cel  szlachetny.   Oparte   są  na  idei   pomagania sobie i innym.

Przynależność  zdeterminowana jest wcześniejszymi doświadczeniami.

57  Cechy charakterystyczne zbiegowiska.

To przelotne skupienie ludzi , ktorzy są zainteresowani zdarzeniem , wydarzeniem , jest to zbiorowość osób podobnie reagujących na incydent , fakt, (wypadek , pożar)

wywołuje  go  bezinteresowna ciekawość  ale często troska o drugiego

człowieka , chęć sprawdzenia się  jako ratownik,

tworzą  go   ludzie   aktywni   ,  chcący  działać   ,   ludzie   wrażliwi   ale   też

gapiowie,

tylko    2    elementy    więzi    społecznych     styczność    przestrzenna    i

podobieństwo zachowań.

58   Cechy tłumu jako zbiorowości.

przelotne zgromadzenic ludzi co najmniej   kilkuset w jednym czasie i przestrzeni,

zbioiowość reagująca spontanicznie w identyczny sposób, może powstać z przekształcenia się publiczności skupionej, trudno go ogarnąć,

-    więź społeczna zawiązuje się dzięki styczności przestrzennej, sprzyja nawiązaniu więzi psychicznej,

czynnikami są bodźce emocjonalne - poczucie krzywdy, gniew, zemsta, odwet,

to zbiorowość falująca , nie ma stałego zachowania, kopiowanie zachowań sąsiada z tłumu.

59.Rodzaje tłumu -agresywny

?    występuje najczęściej,

?    walczy o swoje prawa,

?    może terroryzować instytucje lub grupę społeczną,

?    może dokonać linczu, -uciekający

?    pojawia się w formie paniki,

?    ratuje się ucieczką jednocześnie tratując, -nabywający

?    o cechach agresywnych,

?    powoduje grabienie mienia , niszczenie, -demonstrujący

?    zbiorowość    demonstrująca    przeciwko    pewnym    projektom, potępiająca wydarzenia politykę,

?    najbardziej świadomy, przekonany, celowy,

?    zdarza  się  że  "doklejają  "  się  do  niego  zupełnie  przypadkowi ludzie , którzy zachowują  się agresywnie.

60.Publiczność skupiona i jej przykłady.

Publiczność   może   występować  w  dwóch   formach:   skupiona   ( zebrana)   i rozproszona. Publiczność to zbiorowość nie grupa , tworzona przez ludzi  którzy w tym samym czasie odbierają identyczny przekaz informacji , treści , wiedzy. Publiczność skupiona ( zebrana) to zbiór ludzi , którzy przybyli do określonego miejsca w celach rozrywkowych, rekreacyjnych nazywana również audytorium. Publiczność zebrana składa się z ludzi połączonych , -stycznością przestrzenną, -łącznością psychiczną, -wzajemnie oddziaływujących,

     -nastawionych na wspólne działanie   np. kibice na stadionie , widzowie w teatrze, uczestnicy wiecu, koncertu,

-łatwo nią manipulować , może przerodzić się w tłum.

61   Publiczność rozproszona i jej przykłady.

Publiczność  może  występować  w  dwóch  formach   :  skupiona  (  zebrana)  i

rozproszona. Publiczność to zbiorowość nie grupa , tworzona przez ludzi  którzy

w tym samym czasie odbierają identyczny przekaz informacji , treści , wiedzy. 

Rozproszona - stanowią ją czytelnicy gazet , słuchacze radiowi , telewidzowie ,

internauci.

    -uczestniczą w odbiorze określonych treści , -nie ma tak silnego wzajemnego ocldzialywnia , -tworzy się dzięki analogii w potrzebach kulturalnych, -brakuje wspólnych, emocji,

-dzięki lieścią, przekazowi icaguje poprzez zmianę postaw, nastawień , opinię ale nie lak silnie jak skupiona.

62  Kultura w węższym znaczeniu.

To rozwój języka , obyczajów , czytelnictwa, form rozrywki - składa się z wielu czynników. Według Antoniny Kłosowskiej kultura to dziedziny i wartości pozbawione użyteczności , szlachetne i wysublimowane.

63    Kultura w szerszym znaczeniu.

Wszystko co jest dziełem człowieka. Wszystkie wytwory ludzkie ( materialne i

niematerialne ) , które powstają dzięki celowej refleksji człowieka .

64    Kultura materialna.

To zespół trwałych wartości rzeczowych , które mają wartość użytkową, i artystyczną i przechodzą do historii ze względu na oryginalność i nowatorstwo zawarte w formie , zliczamy do niej budynki, narzędzia pracy, stroje , instrumenty, naczynia

65  Kultura duchowa

To    wytwór     dążeń    jednostek     do    ideałów    piękna    , dobra ,prawdy ,

sprawiedliwości,  to  zespoły  wyobrażeń , dzielą  sztuki,  symbole , obyczaje zwyczaje, a także symboliczne przedmioty w których zawarta jest idea np. flaga

narodowa, hymn, godło państwa.

66 Struktura kultury.

Kultura    nie   jest    nigdy    sumą    prostą   kultur   jednostkowych   -    może   ona współtworzyć  kulturę Elementy składające  się na kultur ę :

      * kultura   osobista   -   ogół  sposobów   zachowania   się,   myśli  jednostki,

    wiedza.     Jest     zespolem     indywidualnych     niepowtarzalnch     cech

świadczących  o  stopniu   wiedzy,  umiejętności   grania  ról   społecznych,

zbiorem   cech  jej   postawy.   Każda   zbiorowość   to   zbiór  jednostek   o

określonej kulturze osobistej

* kultura zbiorowości - ogół wytworów, myśli działań, wartości, społeczne postępowania, które zostały przyjęte i zaakceptowane przez zbiorowość i nabrały specyficznej wartości. Zbiór najbardziej charakterystycznych cech zachowania.

Elementy kultury - czynności, przedmioty, idee, które wyznaczają ważne zadania dla zbiorowości działania, dają jej możliwość kontynuacji zachowań, są   przyjazne,    nie    utrudniają,    są   funkcjonalne.    Wyznaczają   kierunek cywilizacyjny. Kultura składa się z 2 komponentów:

-kultura materialna - to wszystko dotykalne, konkretne wytwory człowieka np. odkrycia archeologiczne , obiekty i wynalazki człowieka. Jest ona przekazywana kolejnym pokoleniom. Bez względu na zachodzące zmiany składniki kultury mateiialnej są ważną częścią fizycznego środowiska społeczeństwa.

kultura niematerialna - to duchowe wytwory społeczeństwa przekazywane przez pokolenia : wiedza, przekonania, wartości, normy , przepisy, zwyczaje, obyczaje, tabu, prawa, znaki , symbole, język.

67. Dziedzictwo kulturowe.

To przekazywanie kultury następnym pokoleniom w postaci wartości, idei, stylów zachowań, wytworów materialnych , sposobów konsumpcji, obyczaju, tradycji, najlepszych treści historycznych, narodowych, etnicznych następnym

Pokoleniom

68    Wartości  i  ich  rola w piocesie socjalizacji

Bez   wartości nie ma kultury. Wartość   to   pewna   idea,   sposób   zachowania Przedmiot y,   idee   w   stosunku,   do   kturych   ludzie   mają  szczególny  szacunekię drogą selekcji. Niekiedy wartości są ponadczasowe , ale te wartości są 

przyswajane   przez   jednostkę   w   procesie   socjalizacji.    Każda   zbiorowość wytwarza własne wartości  są one na ogół spójne  .  Układają się w całość -system wartości. To wartości, które ułatwiają człowiekowi życie pozwalają mu oceniać  innych. Kultura daje człowiekowi zbiór sposobów zachowań, kryteriów oceny. Każda kultura dokonuje weryfikacji wartości.

69    Kulturowy wzór zachowania.

  Kultura tworzy kulturowy wzór zachowań, najcenniejsze sposoby postępowania

Poprzez obecność kultury człowiek wie jak reagować w doniosłych, ważnych

sytuacjach społecznych.

Każda   epoka   ma   swojego   bohatera,   każda   zbiorowość   ma   zbiór   cech

przypisanych autorytetowi.  Wmawianie jednostce, że warto być najlepszym,

modelowym np. model biznesmena, Matki-Polki, sportowca.

70.Główne obszary kultury masowej.

Współczesne zainteresowania socjologii np. kulturą masową jest punktem wspólnym, nie ma definicji kultury masowej. Jest ona kompleksem norm i wzorów zachowań o bardzo rozległym zakresie zainteresowania. To szereg działań technicznych i duchowych mających wywołać określone zmiany w licznych zbiorach odbiorców. Różni się od kultury zbiorowej tym, że kultura.

masowa   ma   szeroki   zasięg jest   bardziej   dostępna  trafia do zbiorowości rozproszonej i skupionej.

71    Główne cechy kultury masowej.

Kultura masowa to wytwory trafiające w krótkim czasie do szerokiego grona odbiorców, korzysta z nośników informacji. Warunkiem powstania kultury masowej był druk (tania książka o dużym nakładzie), radio, telewizja, internet. Mogła się rozwinąć dzięki zdobyczom technicznym cywilizacji. Jest różnie oceniana przez socjologów. Treść dociera szybko lecz nie są to treści elitarne, wysublimowane. Kultura masowa pociąga obniżenie aspiracji człowieka. Merkantylność, urynkowienie spowodowało obniżenie jej poziomu. Cechuje się dostępnością, kształtuje też gusty i zachowania odbiorców przez narzucanie określonych trendów, form. Jest więziotwórcza, daje możliwości więzi pośredniej i bezpośredniej. Pozwala na przenikanie treści, wzorów, systemów waitości do jak najszerszego grona odbiorców, a z drugiej stony nie pozwala jednostce na wytworzenie dystansu do produktu. Jednostka zatraci swoją tożsamość.

72.Mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne.

Wpływ pojawia się w momencie narodzin. Człowiek rodząc się w określonej

rodzinie ma narzuconą przynależność kulturową, scenariusz życia

Kultura jest najbardziej widoczna przez 4 mechanizmy wpływów :

?    socjalizacja

?    ustanawianie  systemów   wartości  dużych  kryteriów,  które  określają te wartości

?    ustalanie wzorów zachowania (sposób reagowania)

?    budowanie ideałów, ustalanie modelowych zachowań.

73.Cechy dużych grup społecznych.

-     składają się z kilkudziesięciu , kilkuset osób ( nie ma ograniczeń ),

-     liczebność uniemożliwia utrzymywanie bezpośrednich styczności,

-     niemożliwość     istnienia    bezpośrednich     stosunków     i     kontaktów psychicznych,

-     nie wchodzi w skład innych grup społecznych , najczęściej wchłania inne grupy   co świadczy że składa się z innych podgrup,

-     są częściej niż małe grupy sformalizowane np. klasa społeczna, warstwa społeczna , partia.

74 Pojęcie zróżnicowania społecznego

Zróżnicowanie społeczne - nadaje każdemu człowiekowi miejsce w świecie. Każdy należy do określonej grupy ze względu na swoje cechy. W pewnym stopniu decyduje o tym człowiek, urodzenie.                                   

Cechy społeczne różnicują położenie człowieka - 4 podstawowe różnice :

    * biologiczno-fizyczne   :   wyznacza je  wysoki  lub  niski  wzrost,  ludzie

sprawni i niepełnnosprawni  (np   podział te informuje nas ile osób jest chorych.

  *  demograficzne  : ludzie     młodzi,    w     średnim     wieku     itp.     Opisuje społeczeństwo w poszczególnych grupach *    psychiczne : zdrowi i chorzy psychicznie

* społeczne: fakt urodzenia (wyższe i niższe kasty). Zbiór kryteriów, które ułatwiają podział  społeczeństwa  z  racji  przynależności  do   istniejącej społeczności (narzucone) lub te, które człowiek sobie wypracuje, zmieni. Podział społeczny jest ważny z punktu widzenia polityki społecznej.

75  Różnice między ekonomicznym a funkcjonalnym ujęciem klasy społecznej. Różnią się pod 4 względami  :     1 .genezą klas społecznych,     2. ocena roli klas społecznych   dla   całej   struktury   społecznej,   3.   poglądami   na   naturę   klas społecznych, 4.ocena moralną nierówności społecznych.

76   Stanowisko S.Simona w ujmowaniu klasy

Zakładał , że klasy są wytworem stosunków społecznych , gospodarczych i sposobów produkcji. Uważał , że dzięki uprzemysłowieniu struktura społeczna

ulega przemianom sprzyjającym podziałowi na klasy Przemiany wywołane rozwojem przemysłu dzielą społeczeństwo na dwie klasy: klasę produkcyjną (przedsiębiorcy, robotnicy, rolnicy ) i klasę nieprodukcyjną ( wszyscy którzy nie produkują niezależnie od statusu społecznego). Uważał, że klasy są ale nie są konfliktowe a stosunek do produkcji to jedyne kryterium podziału społeczeństwa nie stosunek do własności tylko stosunek do pracy.

77  Koncepcja klas społecznych według K   Marksa.

W definicji marksistowskiej klasy społeczne to wielkie zbiory ludzi różniące się między    sobą    pod    względem     1. zajmowanego    miejsca    w    historycznie określonym systemie  produkcji  ,  2.   stosunku do  środków produkcji,   3.roli

społecznej organizacji pracy   4.  otrzymywnia tej części którą rzporządzają.            j

  -  powstały kiedy pojawiła się własność prywatna, kiedy ludzic podzielili się na posiadających ( kapitalistów ) i nie posiadających (robotników) śiodki produkcji,

-    zakładał powstanie klasy średniej,

-   ze względu na różnice interesów, położenia, dochodów musi dochodzić do konfliktu między nimi,

-   zakładał, że robotnicy  mają historyczną rolę obalenia  klasy kapitalistycznej w drodze rewolucji.

  78  .Koncepcja klas społecznych M.Webera.

Twierdził , że dopiero kapitalizm wytworzył rynek, gospodarkę pieniężną oraz komercjalizację życia Społecznego. Cechą charakterystyczną kapitalizmu jest koncentracja własności, miejsc pracy , narzędzi pracy oraz surowców koncentracja w jednym ręku przedsiębiorcy. Ta koncentracja dzieli społeczeństwo na klasy społeczne - czyli zespoły osób o różnych możliwościach życiowych a wspólnych interesach ekonomicznych. Klasy dzieli się na zarobkujące i posiadające. Zgodność interesów obu klas i przez T6 niekonfliktowy stosunek do siebie. Twieidził, że klasy nie wytwarzają wewnętrznej organizacji , nie mają określonych celów , wartości, zadań to co charakteryzuje grupy w sensie socjologicznym.

79  Funkcjonalne ujęcie klas  społecznych według K. Davisa i  W.Moore'a. Aby społeczeństwo mogło należycie funkcjonować musi umiejscawiać jednostki na różnych pozycjach w strukturze społecznej  i  musi te jednostki motywować do   zajmowania   odpowiednich   pozycji.   Istotą   przynależności   klasowej   jest przyjmowanie obowiązków wynikających z pozycji  społecznych. Podkreśla on , że:

    -nowożytne społeczeństwo zawsze było społeczeństwem nierówności ale w tym społeczeństwie zawsze istniały szanse na zmianę pozycji,

-nierówności społeczne wynikają z wyboru jednostki,

-społeczeństwo zachęca obywateli do zajmowania pozycji przez system

nagród ( korzyści  materialnych  i  niematerialnych ) przy założeniu że

aby zajmować te pozycje trzeba mieć odpowiednie kwalifikacje,

-nie   wszyscy  mogą  być  równi  bowiem  różnią się  wykształceniem   ,

kwalifikacjami, dochodami , stanowiskami,

-teoria klas niczym nie  różni się od teorii warstw społecznych,

-człowiek nabywa pozycje społeczną zapominając o miejscu urodzenia.

80 Poglądy T.Parsonsa na klasy społeczne.

Uważał, że całe społeczeństwo składa się z podsystemów.Ważnym jest podsystem zawodowy , który jest warunkowany podziałem pracy specjalizacją. Ten podział pracy pociąga za sobą wymianę dóbr i usług , a podsystem zawodowy obejmuje całą strukturę ról zawodowych oraz statusów i pozycji. Jednostka wykonując daną role zajmuje jednocześnie odpowiednią pozycję jaka jest przypisana do tej roli. Społeczeństwo jest czytelne - nagradza lata nauki i lata pracy, Hierarchia ról i pozycji oparta jest na dwóch podstawach ; 1: umiejętności , kwalifikacje , kompetencje, 2: zróznicowanic pozycji statusów ze względu na władzę i przywództwo.

81  Cechy warstwy społecznej

Warstwy społeczne to zbiory ludzi , któie uznają siebie i są uznawane przez

innych za społecznie wyższe lub niższe ze względu na zajmowane pozycje

społeczne . Układ warstw ma charakter pionowy od  najniższej do najwyższej.

_    Podstawą wyodrębnienia  warstw jest   miejsce     w  hierarchicznej   strukturze

społeczeństwa.

82.Przyczyny podziału społeczeństwa na warstwy społeczne. Warstwy społeczne to zbiory ludzi do siebie podobnych pod wieloma względami np. z racji urodzenia. Według Szczepańskiego warstwa społeczna to zbiór ludzi mniej lub bardziej oddzielonych od innych kryteriami wyższości lub niższości. Glównym kryterium jest dystans społeczny tj. prawdopodobieństwo wchodzenia w kotakty bezpośrednie z przedstawicielami innej warstwy. To grupy ludzi o podobnym stosunku do konsumpcji kulturalnej, materialnej, tradycji  , kultury materialnej i duchowej ,  usług instytucjonalnych.

83  Przyklady warstw społecznych.

Warstwy społeczne to zbiory ludzi do siebie podobnych pod wieloma względami np. z racji urodzenia. Według Szczepańskiego warstwa społeczna to zbiór ludzi mniej lub bardziej oddzielonych od innych kryteriami wyższości lub

niższości

84  .Czynniki niezbędne do powstania narodu.

Warunkiem powstawania narodów jest dostatecznie długie pozostawanie w ramach wyodrębnionej społeczności, istnienie jako grupa, ma cele, więź, tradycję. Naród można traktować jako zbiorowość opartą na wspólnocie kultury oraz jako społeczność powiązaną procesami kulturowymi. Istnieje tylko w takiej mierze w jakiej jego członkowie intelektualnie i emocjonalnie identyfikują się ze zbiorowością , której uczestników w większości nigdy nie spotykają bezpośrednio.

85.Kulturowe koncepcje narodu.

Istotę narodu upatruje się w toku historycznego rozwoju społeczności , która tworzy własną kulturę , język , obyczaje, sztukę naukę. Według Ossowskiego naród jest wspólnotą kulturalną , faktyczną i ideologiczną gdyż członkowie narodu kierują się ideałami narodowymi - wizją, ideologią i aspiracjami w zakresie różnych dziedzin kultury. Według Chalasińskiego naród to zjawisko ze sfery kultury , bez kultury nie ma możliwości wytworzenia się , powstania narodu.

86.   Politologiczne koncepcje narodu.

W    koncepcjach    politologicznych    podkreśla    się    jedność    i    wzajemne

warunkowanie państwa i narodu- najpierw państwo potem naród.

Zakłada się , że wspólnoty plemienne w miarę swego wzrostu tworzą instytucje

państwowe , zręby   organizacyjne dzięki którym powstaje państwo w obrębie

jednego     narodu.   Koncepcja  R.Dmowskiego   -   naród jest   tworem   życia

państwowego , wszystkie narody maja swe własne państwo albo je kiedyś miały

i bez państwa żaden naród nie powstał.

87.Naturalistyczne koncepcje narodu.

Naród traktowany jest jako grupa genetyczna , twór społeczny   warunkowany własnościami, cechami   geograficznymi  w jakich pewna  grupa  rasowa żyła  ,zamieszkiwała   ,   tworzyła   kulturę.   Ta   koncepcja   zakładała   ,   ze   określone śiodowisko   geograficzne   kształtuje   razem   z  własnościami   rasowymi   cechy biopsychiczne jednostek  , osobowość, w sposób naturalny wykształca pewne postawy.

88  Pojecie ojczyzny.

Ojczyzna istnieje tylko w rzeczywistości subiektywnej grup społecznych , które są wyposażone w pewne elementy kulturowe. Jakiś obszar jest ojczyzną jeśli istnieje jakiś zespól ludzi, który odnosi się do niego w pewien sposób , buduje jego obraz, to zespół wartości , które wiążą się z danym terenem.

89  Trzy koncepcje pojmowania państwa.

Teoria umowy społecznej twórcą był Tomasz Hobbes , podkreślał , że państwo runkcjonuje tylko dzięki  specyficznej  umowie  między  rządem  a poddanymi.Ludzie wprawdzie tracą wolność gdy pojawia się państwo ale zyskują prawo i dzięki temu chroniona jest ich własność. Zwolennik państwa absolutnego. J.Rousseau      twierdził   ,   że   pojawienie   się   własności   prywatnej   zakłóciło naturalny   stan   społeczny   ,   który jest   harmonijny,   doskonały   dlatego  leż obywatele muszą zawierać umowę z rządem.

Teoria klasowa zawarta w teorii marksizmu - państwo jest organizacją klasy posiadaczy w celu ochrony ich interesów i ich władzy przeciwko klasom nie posiadającym. Klasy panujące są jednocześnie klasami rządzącymi , uciskającymi i czerpiącymi zyski . Klasa ekonomicznie silna jest jednocześnie klasą panującą politycznie. Teoria państwa jako społeczności naturalnej,   (pojawiła się u Arystotelesa)

     -      państwo jest społecznością naturalną, potrzebną , niezbędną, -    naturalny charakter państwa wynika z natury człowieka,

     -     jest koroną mniejszych wspólnot. Tomasz z Akwinu - państwo jest istotą doskonalą,

-   podstawową zasadą funkcjonowania państwa jest hierarchia,

     -     za najlepszy ustrój uważał monarchię.

90.Państwo jako umowa społeczna.

Twórcą był Tomasz Hobbes. Podkreślał , że państwo istnieje tylko dzięki specyficznej umowie między rządem a poddanymi. Człowiek człowiekowi wilkiem , dlatego potrzebna jest umowa między rządem a poddanymi, ludzie tracą wolność gdy pojawia się państwo ale zyskują prawo i dzięki temu clironiona jest ich własność. Zwolennik państwa absolutnego , podkreślał , że obywatele nie mają zmieniać warunków w czasie gdy państwo już funkcjonuje. Jean Rousseau twierdził , że człowiek z natury jest dobry, naturalny stan społeczny jest harmonijny , doskonały. Pojawienie się własności prywatnej zakłóciło te harmonię dlatego obywatele musza zawierać umowę z rządem. Zwolennik monarchii oświeconej.

91    .Klasowe teorie państwa.

Twórcą był Engels. Państwo jest aparatem przemocy pozostającym na usługach klasy panującej. Dzięki instytucjom przemocy uciska obywateli , którzy nie przestrzegają prawa . Dzięki zinstytucjonalizowanym instytucjom wywiera nacisk na obywatela jest restrykcyjnym zespołem przemocy i nacisku. Marks- stwierdził, że państwo jest organizacją klasy posiadaczy w celu ochrony ich interesów i ich władzy przeciwko klasom nie posiadającym. Klasy panujące są jednocześnie klasami rządzącymi , uciskającymi i czerpiącymi zyski. Klasa ekonomicznie silna jest jednocześnie klasa panującą ekonomicznie.

92   Wizja państwa według J.Rousseau

  Jean Rousseau twierdził , że człowiek z natury jest dobry, naturalny stan społeczny jest harmonijny , doskonały. Pojawienie się własności prywatnej zakłóciło tę harmonię dlatego obywatele musza zawierać umowę z rządem. Zwolennik monarchii oświeconej.

93   Cechy państwa według Platona i Arystotelesa

Arystoteles - wychodził z założenia że człowiek jest zwierzęciem politycznym , potrzebuje   państwa.   Państwo   jest   społecznością   naturalną   ,   potrzebną   , niezbędną bo inne grupy społeczne nie zaspakajają potrzeb człowieka. Naturalny  charakter państwa wynika z natury człowieka w tym sensie , że żyjąc  poza wspólnotą rodzinną i innymi wspólnotami a w tym poza wspólnotą polityczną jednostka nie mogłaby urzeczywistniać w sobie społeczeństwa. Państwo jest tworem doskonałym mogącym sprostać potrzebom społecznym. Ideałem dla Arystotelesa była grecka Polis.    Zakładał , że w sposób naturalny państsvo tworzy się z mniejszych wspólnot.

Platon- wg. Platona ustrój świadczy o państwie   , ustrój demokratyczny   jest najmniej stabilny, bogaci konspirują przeciw rządowi   , lód bojąc się spisków szuka protektora i daje mu władzę najczęściej dyktatorską, która jest tyranią. W toku ewolucji ustrojowej systemy rządzenia   degenerują się. Wskutek tego załamały się idealne państwa - miasta. Miał sentyment do greckiej Polis.

94.   Główne funkcje współczesnego państwa.

Zewnętrzna - to realizacja zadań , które zmierzają do obrony granic,, tożsamości

uprawianie bezpiecznej polityki zagranicznej.

Wewnętrzna   -   to   zaspakajanie   potrzeb   ładu,   spokoju,   porządku   i   obrony

potrzeby stałości funkcjonowania pewnych struktur.

Gospodarczo - organizacyjna to należyte funkcjonowanie wszystkich ważnych

działów gospodarki i organizacji państwowych.

Kulturowo-wychowawcza    zależy    od    modelu    państwa    ,    w    państwach

totalitarnych była priorytetowa a w społeczeństwach rozwiniętych nie jest silnie

realizowana przez państwo.

95.Zjawisko społeczne a proces społeczny.

Procesy społeczne - oznacza, że w społeczeństwie coś się dzieje, są niezależne od   człowieka.   Możemy   mówić   zamiennie   procesów   zjawisku   społecznym procesów procesacli społecznych. Zjawisko, to pojedyncze zdarzenie dziejące się z pewną regularnością, to pewne powtarzające się typy zachowań. Zjawiska pozytywne - to takie, które działają więziotwórczo.

Zjawiska negatywne - to takie, które wprowadza zjawisko destrukcji Procesy społeczne to serie zjawisk dotyczące osobowości grup społecznych i zbiorowości. Są to serie zjawisk wywoływane określonymi przyczynami.

Procesy zachodzące w osobowości człowieka mogą wywierać pozytywne jak procesów negatywne skutki. Socjologów interesują procesy społeczne, które zachodzą między grupami, ale badają również genezę procesów sięgają do jednostki.

96  .Rodzaje procesów społecznych.

*    Interpersonalne - procesy zachodzą w osobowości człowieka, w psychiczne jednostki i wywołujące skutki społeczne. Procesy interpersonalne trwają cale życie człowieka

*    Procesy   zachodzące   między   dwoma jednostkami     np.   małżeństwu  -procesy   dostosowywania   się   i   różne jego   fazy  (15   rok   małżeństwa przełomowy).

97  .Procesy zachodzące między jednostką a grupą.

Procesy między jednostką, a grupą społeczną procesy najczęściej zachodzące w zbiorowościach, grupach społecznych np. proces podporządkowania dziecka wobec  rodziców,  rodziny;  proces  identyfikacji   w  trakcie  współistnienia  w grupie; proces dominacji nad całą grupą rodzinną; proces buntu np. grupy wobec jednostki; proces alienacji.

98    Procesy społeczne zachodzące między grupami.

Procesy zachodzące miedzy grupami to: proces współpracy, współzawodnictwa, procesy wzajemnej pomocy, symetrii świadczeń, ale tez konfliktu, wrogości -zazdrość, zawiść, nietolerancja. Procesy   zmieniające   organizację   i   strukturę   grupy   :   rozwój,   dekadencja, reorganizacja, dezintegracja. Procesy społeczne zachodzą na poziomie mikro i makro społecznym.

99    Industrializacja jako proces społeczny,

(Według Jana Turowskiego jest złożonym procesem i kompleksem zmian ekonomicznych, społecznych, technicznych. Dwojakie rozumienie 1 rozwój zakładów gospodarczych i przemysłowych zajmujących się wydobyciem, przetwarzaniem i produkowaniem dóbr , 2 to forma mechanizacji i automatyzacji pracy uprzedmiotowionej pociągająca za sobą podzial pracy i konieczność kooperacji.

To nie tylko uprzemysłowienie ale także umiejętność sprostania wymogom rynku.

-     intensywna: wszystkie procesy towarzyszące gwałtownym przemianom , budowie fabryk, zagłębia,

-     ekstensywna: poddana naturalnym potrzebom środowiska naturalnego

100    Urbanizacja jako proces społeczny.

To proces bardzo złożony , możemy mówić o  niej    w sensie demograficznym,

ekonomicznym, ekologicznym i społecznym

-  demograficznie to wzrost ludności miejskiej,

-   ekonomicznie to   wzrost  kosztów utrzymania w  mieście w porównaniu ze wsią , możliwości uzyskania zatrudnienia, -  ekologicznie  to walory otoczenia , środowiska naturalnego, -  społecznie    to    realizacja   określonych    funkcji    przez    miasto,    pewne przypisywane    miastu    funkcje    (miasto   jako    ośrodek    kulturalny, oświatowy, historyczny) . Możliwy  na skutek rozwoju  myśli  technicznej  związanej  z budownictwem  , zagęszczenie    budowli,    zmiany    w    technologii   budowy     ,    racjonalizacja przestrzeni. To również zmiana stylu  myślenia w  gospodarowaniu  czasem  , przenoszenie i kopiowanie zachowań związanych z miejskim stylem życia

101. Teoria konfliktu w socjologii.

Konflikt - to proces i  cecha relacji międzygrupowych.

Ralph Dahrendorf uważa , że konflikt społeczny jest czymś powszechnym nieusuwalna cecha wszystkich społeczeństw . Ma 4 fazy ?:

1.   każde społeczeństwo , jest nieustannie narażone na konflikt z powodu zmiany , a zmiana jest wszechobecna,

2.   każde     społeczeństwo    doświadcza     nieustannie     konfliktu     ,     to doświadczenie wpisane jest w specyfikę społeczeństwa,

3.   każdy element w społeczeństwie przyczynia się do jego zmiany , zatem każdy element struktruy może stać się  przyczyną konfliktu,

4.   przyczyny   tkwią   w   tym   ,   że   każde   społeczeństwo   opiera   się   na

przymusie wywieranym przez jednych osobników na drugich, Levis Coseva - konflikt dokonuje się na płaszczyźnie kontaktów między ludźmi

w mniejszym stopniu między grupami,

geneza tkwi w relacjach międzyludzkich , z różnic interesu  z  rożnic  widzenia rzeczywistości ,

może przyczynić się do osiągnięcia jedności lub do przywrócenia jedności i spoistości zagrożonej przez wrogie i antagoniczne uczucia między  jednostkami,

-  do integracji dochodzi przez  zwalczenie  konfliktu później integracja ),

konflikt ma chaiakter konstiuktywny pozwala bowiem na osiąganie równowagi w układzie stosunków społecznych , sprzyja budowaniu mechanizmu przystosowaina systemu norm do nowych warunków.

102.  Pojęcie "globalnej wioski"

Autorem tego terminu jest Marshall McLuhan

Społeczeństwo   współczesne   doświadcza    radykalnych    zmian    związanych z rozwojem środków

   masowego   przekazu,    który   powoduje    ,    ze   niebawem  wszystkie narody będą do siebie podobne pod względem wyobrażeń o świecie, myślenia , odczuwania albowiem otrzymując podobne treści podobnie je odbieramy , wszystkie narody na skutek tej unifikacji w treściach staną się "globalną wioską ". Jednak po fali globalizacji będą zwracały uwagę na własną tożsamość , narodowego przeznaczenia i miejsca narodu.

103 Pojęcie "wioski elektronicznej"

Wprowadził to pojęcie A.Tofllcr - zespół zmian , których można oczekiwać w najbliższych dziesięcioleciach w tych krajach , które mają rozwiniętą elektronikę.  Zmiany te polegać będą na przeniesieniu części pracujących z miast do wsi bowiem elektronika umożliwia wykonywanie wielu czynności w domu. Koszt budowania stanowisk elektronicznych stanie się niższy niż budowanie biurowców. Praca przeniesie się na tereny przyjazne człowiekowi. Elektroniczna wioska to również skupienie tych stanowisk w pewnym środowisku ( rejony najmniej uprzemysłowione) to proces generujący stanowiska pracy.

104   Procesy zmieniające strukturę i styl życia.

      -    industrializacja,

      -     urbanizacja,

      -    marginalizacja,

      -    pauperyzacja,

       -    restrukturyzacja,  -  globalizacja,   -  patologizacjn,

       -    prywatyzacja,   -  dezorganizacja instytucjonalna,

-   ocjalizacja i wychowanie w instytucjonalnych formach,

  -   starzenie się ludzi,

  -   emancypacja,

   -   dyskryminacja,

    - migracje,

   -  liberalizacja postaw,

        -    nierówności społeczne.

105.Procesy przystosowania społecznego.

-    reorientacja psychiczna -jednostka jest zmuszona do zmiany punktu widzenia , do zmian w osobowości , na postrzeganiu siebie na tle innych jednostek umożliwia przejście w stadium tolerancji,

     -tolerancja

-akomodacja   (    bardziej    rozwinięta    tolerancja    czyli    tolcjancja   ustępstwa),

-asymilacja - przyjęcie wzorów zachowań i uznawanych wartości, -konflikt ( proces i częsta cecha relacji między grupowych )

106.   Pojęcie metody badań w socjologii.

Metoda w socjologii jest czymś określonym , powtarzającym się , to określony sposób rozwiązywania pewnego typu problemu naukowego. Zawsze zakłada pewne działania empiryczne. Metoda badań empirycznych jest zespołem sposobów zdobywania pewnego typu niezbędnych informacji o rzeczywistości jak i o powiązaniach między grupami informacji.

107  . Metoda monograficzna.

Jedna z najstarszych metod , uprawiana przez najwcześniejszych badaczy , szczególnie funkcjonalistów. Uważana za trudną , czasochłonną, wymagającą rzetelnych technik badawczych. Metoda ta zakłada ,że układ społeczny jest pewna całością jest zespołem wzajemnie nakładających się zjawisk i procesów społecznych , konstruuje , poleca całościowe nie ukierunkowane badanie zjawisk , procesów, struktury i układów funkcjonalnych występujących w badanym środowisku , populacji , danej grupie. Ta metoda najczęściej opiera się na analizie danych statystycznych i analizie jakościowej inaczej analizie treści.   Występują dwa typy analizy treści:

   - uszczegóławiająca - opis pojedynczego przypadku , zjawiska , pojedynczo wybranej grupy czy instytucji, dostarczenie informacji o aktualnym stanie oraz dynamice funkcjonowania wybranego przypadku,

-  uogólniająca- rozwijanie generalizacji empirycznych albo teorii poprzez analizą pojedynczego przypadku i przypadkiem tym posługuje się badacz aby mieć empiryczną podstawę do uogólnienia czy sformułowania teorii.

108.    Metoda historyczno- porównawcza.

To najstarsza metoda , twórca byl A.Conmte'a. Obserwacja jest filarem , pierwszą metodą postrzegania i opisywania rzeczywistości. Proponował aby obserwować ludzi i świat natury, porównywać różne społeczeństwa żyjące w tym samym czasie , różne warstwy żyjące w tym samym społeczeństwie. Porównywać zmiany jakie zachodzą w czasie , w różnych zbiorowościach ludzkich , uwzględniać czynnik czasu i śledzić rozwój różnych zbiorowości społecznych w określonych odcinkach czasowych. Współcześnie metoda historyczno - porównawcza jest metoda trudną stosowana tylko przez wybitnych badaczy. Bowiem należy:

-uwzględniać stan wiedzy o społeczeństwie ,

-wymaga ogromnej erudycji,

-używana jest w bardzo okrojonej formie bowiem badacz musi być

równocześnie historykiem, ekonomistom, politologiem.

109   Metoda eksperymentalna w socjologii.

Polega generalnie na opisywaniu zmian jakie zaszły w badanej zbiorowości na skutek występowania czynników zakłócających. Proponuje się w tej metodzie opisywanie szczegółowe stanu przed zastosowaniem eksperymentu , następnie zmian zachodzących w trakcie przeprowadzania eksperymentu i opis do zmian po zakończeniu eksperymentu socjologicznego. Jest niezwykle odpowiedzialną i trudną metodą , wymaga wiedzy o przyczynach i skutkach pewnych zjawisk społecznych . Metoda jest bardziej popularna w psychologii i jest podstawową metodą badań psychologicznych dla socjologii jest metodą pomocniczą.

110  Metoda typologiczna.

Zakłada szukanie określonych kategorii i typów zachowań , zjawisk , procesów, postaw, opinii, relacji , więzi i innych cech charakterystycznych w badanej zbiorowości. Szuka najbardziej charakterystycznych i zagregowanych cech w częściach badanych zbiorów. Opisuje jak w całości funkcjonuje zbiorowość , społeczność lokalna, społeczeństwo. Ta metoda szuka typów , rodzajów , charakterystycznych części. Jej celem jest wyróżnienie pewnych charakterystycznych związków , cech , podzbiorów , podtypów , zadaniem jest budowa schematów klasyfikacyjnych i typologii.

111   Metoda statystyczna.

Metoda   której   celem  jest   swoisty   sposób   liczbowego   ujmowania  badanej

zbiorowości , to metoda wiodąca najczęściej stosowana;

-     to przedstawienie świata społecznego za pomocą liczbowych relacji statystyki,

-     to matematyzacja wyników badań ,

stosowana jest tylko wtedy gdy wyniki badań mają postać liczbową i

gdy badane są większe zbiorowości ( powyżej 100 jednostek ),

nacisk położony jest na szukaniu agregacji pewnej cechy , postawy i

operowaniu procentowym wskaźnikiem natężenia tej cechy,

z   góry   zakładane    są   związki    między   zmiennymi    zależnymi    i

niezależnymi,

zakłada konieczność budowy wskaźników empirycznych , definicyjnych

i inferencyjnych,

-     opera się na wystandardowanych ankietach i wymaga przynajmniej dwukrotnego pilotażu,

stosujemy wtedy gdy celem jest weryfikacja hipotez czyli potwierdzenie wpływu zmiennej niezależnej na zmienną zależną.

112:Metoda egzemplifikacyjna.

Jest wskazaniem przykładu , typu , polega na szukaniu takich przypadków , które w sposób najwierniejszy odzwierciedlają pewne piawidlowości , pewne zbiory cech , pewien określony typ .Ta metoda z uwagi na jej uszczegóławiający

i selektywny sposób podejścia wymaga dokładnej wiedzy o całej klasie zjawisk by trafnie dokonać wyboru przykładu noszącego wszystkie cechy charakterystyczne , często towarzyszy metodzie typologicznej i służy jej uzasadnieniu. Efektem metody typologicznej jest podział społeczeństwa na osobników optymistycznych, pesymistycznych i realistycznych. To metoda szukania według odpowiedniego klucza najlepszych przykładów.

113     Metoda biograficzna.

To metoda nazywana metodą dokumentów osobistych lub pamiętnikarska lub autobiograficzna.    Ulównyin    celem        jest    analiza    stanu    rzeczywistości odtworzonego na podstawie relacji osobistych , na podstawie subiektywnych, indywidualnych odczuć ze szczególnym  uwzględnieniem relacji  z własnego życia. Pierwszymi    dokumentami wykorzystanymi  w tej metodzie  były  listy emigrantów z Polski . Twórcami tej metody byli  Znaniecki i Thomas , dokonali oni wspólnego opracowania tych listów które   stały się podstawą analizy jak głęboko   w   świadomości   ludzkiej   tkwią   wydarzenia   życia   codziennego   , przeżycia,   borykanie   się   z   codziennością.   Rzadko   występuje   ta   metoda autonomicznie         bowiem   wymaga   uruchamiania   innej   części   materiałów sprawdzających, weryfikujących bowiem jest metoda subiektywną , skazoną subiektywnym punktem widzenia autorów dokumentów na których bazuje.

114   Badania sondażowe.

To szybkie badania opinii , krótkotrwale , o czymś o kimś. To zbieranie informacji o nastrojach , postawach , poglądach , odczuciach. To badania powierzchowne , diagnozujące jak jest teraz. Na ogół opierają się na reprezentacji populacji. Mają ogromne znaczenie przy przeprowadzaniu eksperymentów społecznych.

115. Badania diagnostyczne.

Diagnozują czyli dostarczają informacji dlaczego tak się dzieje , to badania informujące o tym dlaczego nastąpiły pewne zjawiska , procesy dlaczego jest tak jak jest. Wnikliwa analiza , opis stanu , diagnoza faktu , opis sytuacji zastanej ale także dlaczego tak się stało , co było przyczyną i mówią też jakie będą skutki jeżeli dany proces czy zjawisko będzie się dalej rozwijać , wskazuje kierunek zmian i skutki społeczne zmian występujący i opisywanych przez badaczy.

1.Przedmiot socjologii i jej związki z innymi naukami społecznymi

Socjologia jest to nauka o społeczeństwie, zbiorowościach, interakcjach, stosunkach społecznych, strukturach grupowych, procesach społecznych, zachowaniach, życiu społecznym i zjawiskach społeczno-kulturowych. Bada ona procesy wynikające z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie i siły rozbijające te zbiorowości, zmiany i przekształcenia w nich zachodzące. Socjologia to pewien zasób wiedzy, dotyczącej świata, ludzkich dzieł. To zainteresowanie dzieli z historią, prawem, ekonomia, filozofią, politologią, także współpracuje z psychologią czasami psychiatrią i psychologia społeczną. Socjologia pełni funkcje poznawczą - określa mechanizmy i prawa rządzące życiem zbiorowym poprzez ustalenie kierunków procesów społecznych. Różni się od innych nauk tym, że bada zjawiska zachodzące pomiędzy ludźmi i bada struktury wzajemnego przyporządkowania sobie ludzi w zbiorowościach. Funkcja diagnostyczna socjologii polega na ocenie procesów i zjawisk społecznych, prognostyczna na przewidywaniu zmian, jakimi ulegnie zjawisko lub proces pod wpływem określonego działania. Funkcja demaskatorska polega na ujawnianiu rzeczywistych mechanizmów lub motywacji, funkcja socjotechniczna dostarcza wiedzy i informacji niezbędnych do praktycznego działania, funkcja apologetyczna polega na mistyfikacji rzeczywistości społecznej, która umożliwia pozytywną ocenę tej rzeczywistości.

2. Socjologia a ideologia

Socjologia jest to nauka o społeczeństwie, miejscu jednostki w tym społeczeństwie, nauka o zbiorowościach, grupach, zmianach w procesach rozwoju społecznego, nauka, która musi przewidzieć skutki występujących zmian i procesów społecznych, nauka o relacjach między ludźmi, potrzebach, motywacjach działania i zachowaniach. Ideologia jest to nauka o ideach. W socjolog ideologia odnosi się do systemu twierdzeń i poglądów uzasadniających interesy jakieś grupy np. narodu, klasy, partii jest to zbiór idei, poglądów i przekonań opisujących rzeczywistość oraz zawierających jej ocenę i zasady postępowania grup, ruchów społecznych, partii politycznych. Ideologia tworzy obraz świata istniejącego i prezentuje wizje przyszłości. Ideologia spełnia funkcje uprawomocniające istnienie różnych ugrupowań politycznych., Wpływa na kształt programów politycznych partii i ruchów społecznych. Tworzy i upowszechnia określony obraz świata, a jednostka wybierając jakąś doktrynę uzyskuje klucz do poznania i zrozumienia mechanizmów rządzących życiem społecznym. Ideologia łączy ludzi, którzy identyfikują się z określonymi poglądami, rodzi miedzy nimi wież emocjonalna, organizacyjną. Współcześnie uznaje się, iż ideologia jest forma świadomości społecznej, ściśle związaną z powstawaniem nowych partii, ruchów politycznych. W skład ideologii wchodzą koncepcje filozoficzne, ekonomiczne, prawne, etyczne, religijne.

3.Praktyczne zastosowanie socjologii

Socjologia jest jedna z gałęzi nauk społecznych, zbioru dyscyplin naukowych, które badają naturę ludzkiego zachowania i związków międzyludzkich oraz ich rezultaty. Praktyczne zastosowanie socjolog ma związek z innymi naukami społecznymi takimi jak:

1.Antropologia fizyczna- bada korzenie biologiczne, związki z innymi naukami i biologiczne zróżnicowanie miedzy nami, koncentruje się na ludzkich skamieniałościach i wytworach

2. Antropologia kulturowa - interesuje się współczesnym społeczeństwem przemysłowym, szczególnie kultura i strukturą społeczna małych zbiorowości i grup społecznych.

3. Ekonomia - zajmuje się sposobami, w jakie produkujemy, rozdzielamy, nabywamy i konsumujemy niezbędne dobra

4. Nauki polityczne - analizują kwestie związane ze źródłami, rozdziałem i wykorzystaniem władzy w społeczeństwie, badają procesy polityczne zachodzące w różnych grupach i organizacjach, są szczególnie zainteresowane formami działania rządu

5. Psychologia - bada podstawy i konsekwencje zachowania jednostki, a szczególnie tym, co ja prowadzi do zachowania się w taki a nie inny sposób

Badaniem społeczeństwa zajmują się także takie nauki jak historia, politologia, socjologia pracy.

4.Podstawowe stanowiska teoretyczne:

Funkcjonalizm - jest to kierunek zapoczątkowany w antropologii społecznej, jest to system teoretyczny prezentujący zwartą i oryginalna wizje społeczeństwa. Założenia funkcjonalizmu to: system trwa o tyle o ile poszczególne jego części spełniają swoje funkcje, elementy systemu maja własne potrzeby, które należy tak kształtować, aby ich zaspokajanie nie naruszyło standardów w danym systemie, kształtując potrzeby w trakcie socjalizacji należy różnicować wpajanie wartości, istotną funkcje pełnią instytucje kontroli, usuwające wartości i normy wywołujące napięcia, instytucje socjalizujące prowadza do uwewnętrznienia się wartości, celem funkcjonalizmu jest nadanie socjologii rangi nauki podtrzymującej stabilność i równowagę społeczną. Bada się jak system społeczny podporządkowuje sobie poszczególne elementy, aby współ przyczyniał się one do powodzenia całości.

Teoria konfliktu - jest to teoria Karola Marsa wg, której egzystencja polega na produkcji i dystrybucji dóbr, dzięki temu ludzie wchodzą w stosunki społeczne. Pojawia się własność prywatna środków produkcji tworząc podziały klasowe na posiadających i nie posiadających środków produkcji. Konflikt może przerodzić się w walkę klas od formy ekonomicznej po militarną. Teoria ta opiera się na tym, iż zyski właścicieli powstają zawsze z pracy robotnika i jego kosztem. Twierdzi ona, że interesy dwóch klas nazywanych różnie na przestrzeni lat są w stałym konflikcie.

Teoria wymiany - inaczej interakcji -bada wzajemne oddziaływanie jednostek na siebie w bezpośrednim kontakcie ze sobą nawzajem, które może dążyć do zmiany zachowania u człowieka, jest to działanie systematyczne, skierowane na partnera. Teoria ta jest wykorzystywana do badania relacji przejściowych, a także związków trwalszych takich jak małżeństwo i przyjaźń. Każda ze stron przyjmuje pewne założenia na temat partnera np.:, kim jest, i do czego zmierza, które w trakcie przebiegu interakcji mogą okazać się błędne i mogą wymagać modyfikacji.

5. Współczesne socjologie humanistyczne

6. Współczesny instytucjonalizm

Jest to nurt poglądów ekonomicznych zaliczany do kierunku historycznego,. Wg, którego sposób funkcjonowania każdej gospodarki wyznaczony jest przez pewne ramy instytucjonalne tj. ukształtowane normy i zasady postępowania o charakterze prawnym, społecznym i ekonomicznym. Wg tego poglądu instytucją jest sposób myślenia, uznany w danej grupie społecznej i wynikające z niego normy postępowania. Jego współczesna kontynuacją jest neoinstytucjonalizm. Bada on zmiany instytucjonalne zestawiając 2 perspektywy teoretyczno-analityczną, która opiera się na koncepcji racjonalnego wyboru i kwestii przechodzenia od interesów i preferencji indywidualnych do interesów i rozwiązań zbiorowych, oraz historyczno-porównawczą, która podkreśla role historii i we wprowadzaniu nowych rozwiązań w życie. Możemy wyróżnić, co najmniej 3 warianty nowej analizy instytucjonalnej, które mówią o wykorzystaniu narzędzi teorii gier i wyboru racjonalnego, kładzie nacisk na analizę ról i procedur instytucjonalnych, oraz podkreśla ciągłość instytucjonalnego rozwoju.

7. Podstawy życia społecznego

Życie społeczne to ogół zjawisk wynikających z wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości przebywających na pewnej ograniczonej przestrzeni. Odnosi się nie tylko do świata ludzkiego, ale również do świata roślinnego i zwierzęcego. Życie społeczne ludzi opiera się na więzi społecznej. Występuje wszędzie tam, gdzie osobniki żywe korzystają z zasobów danej przestrzeni, zaspokajają swoje potrzeby, wzajemnie modyfikują swoje procesy życiowe i zachowanie. Na życie społeczne mają również wpływ czynniki ekonomiczne, miedzy innymi sposoby użytkowania środowiska geograficznego, narzędzi, maszyn, środków zaspokajania potrzeb, umiejętności, praca. Do życia społecznego należą takie zachowania jak: współżycie w rodzinie, stosunki miedzy uczniami i nauczycielem w klasie, współdziałanie i rywalizacja w zakładzie w pracy tzn. działania świadome i celowe a także wszystkie przystosowania, które są nieświadome lub podświadome, kiedy ludzie odruchowo lub bezrefleksyjnie uznają autorytety, podporządkowują się, dążą do pozyskania uznania.. O życiu społecznym czy zbiorowości mówimy wtedy, gdy stwierdzamy, istnienie trwałej więzi, czyli trwałego układu zależności, trwałych stosunków miedzy osobnikami.

8.Socjalizacja

Socjalizacja jest procesem obejmującym wiele jednostek, grup i instytucji społecznych. Jest to proces przyswajania przez jednostkę wiedzy, umiejętności i dyspozycji, czyniący ja zdolną do życia w społeczeństwie. Socjalizacja to nie tylko zamierzone oddziaływanie środowiska na jednostkę, lecz wszelkie wpływy w tym również negatywne. Nie można jej utożsamiać z wychowaniem. Socjalizacji dokonuje się poprzez oddziaływanie środowiska społecznego, osób, instytucji. W wyniku socjalizacji dziedziczone są nie tylko pozytywne wzory zachowań i wartości, lecz także normy i wartości o charakterze dewiacyjnym. Przebieg procesu socjalizacji dzielimy na dwa etapy: fazę socjalizacji pierwotnej występującej w okresie dzieciństwa oraz wtórnej, która dotyczy osób już w jakiś sposób ukształtowanych przez społeczeństwo. Jest ona procesem ciągłym, który nie ogranicza się wyłącznie do początkowego okresu życia człowieka. W przypadku naruszenia przez jednostkę wartości i norm tkwiących u podstaw porządku społecznego poddawana jest zabiegom resocjalizacji. Socjalizacja ujmowana jest jako proces ć przebiegający jednokierunkowo. Czynnikami socjalizacji jest: rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza, masmedia, sąsiedztwo, instytucje religijne.

9. Rola konformizmu w procesie socjalizacji

Konformizm jest to podporządkowanie jednostkowych zachowań i opinii rzeczywistym lub wyobrażonym naciskom wywieranym przez grupę społeczną., to postawa zgodna z obowiązującymi normami, wzorami, zasadami, wartościami albo poglądami. To również uległość wobec norm, zakazów, nakazów, instytucji, ludzi., podporządkowanie normą i wzorom narzuconym przez grupę społeczną, uległość w celu osiągnięcia osobistych korzyści przy rezygnacji z wartości ogólnospołecznych.. Oznacz on zmianę zachowań lub opinii jednostki w kierunku zgodnym z oczekiwaniami grupy oraz rezultat tych zmian. Nasilenie konformizmu zależy od cech grupy społecznej,, która wywiera nacisk, cech zadania i cech osób, które poddane są naciskowi grupowemu. Ważna role odgrywa liczebność grupy oraz spoistość. Nacisk grupowy jest tym skuteczniejszy im trudniejsze i mniej jasne jest zadanie, którego nacisk dotyczy. Skuteczność oddziaływań grupy zależy od cech osób, które poddane są naciskowi. Konformizm stanowi jeden z typów indywidualnego zachowania, w którym podmiot akceptuje zarówno pewne cele kulturowe jak i zinstytucjonalizowane środki ich oddziaływania. Konformista dostosowuje swoje zachowanie i sposób myślenia do \zachowania i sposobu myślenia grupy. Wpływ innych ludzi prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji, dające wskazówki dla naszego zachowania, dostosowujemy się, bo myślimy, że cudza interpretacja jest bardziej prawidłowa. Podporządkowujemy się normom społecznym grupy gdyż chcemy być akceptowani przez innych ludzi i do nich podobni, być członkami grupy i zbierać korzyści wynikające z przynależności do niej.

10. Role społeczne

Jest to zespół oczekiwań odnoszących się do zachowań osoby zajmującej dana pozycje w strukturze społecznej lub ogół praw i obowiązków wiążących się z dana pozycja społeczna lub stanowiskiem. Rola społeczna to względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych osób przebiegający wg pewne ustalonego wzoru. Rola społeczna ma dwie istotne cechy: oczekiwania i zachowania. Oczekiwania - to norma społeczna właściwa danemu statusowi, natomiast zachowanie odnosi się do rzeczywistego zachowania osoby, która odgrywa określona rolę. Role społeczne pełnią funkcje kontroli społecznej, modyfikują one z jednej strony zachowania, sposób myślenia, samoocenę jednostki, z drugiej strony przyjęcie pewnej roli modyfikuje postrzeganie danej osoby przez innych, co ma z kolei wpływ na jej zachowanie. Stanowi ona element osobowości społecznej np. długotrwałe pełnienie roli zawodowej wpływa na cechy osobowościowe jednostki. Rola społeczna stanowić może także formę instytucji społecznej. Każdy człowiek pełni w swym życiu bardzo wiele ról społecznych w jednej lub kilku grupach ta, więc rola to nie tylko obowiązki to również prawa związane ze statusem roli np.: kompetencja i punktualność w pracy dają prawo do określonego wynagrodzenia, ochrony zawodowej, itp. Niektóre role są społecznie ważne, ściśle określone i sformalizowane np.: dyrektor, listonosz, żołnierz. Rola składa się z zachowania nakazanego, zakazanego i marginesu swobody.

11. Rola środków masowego przekazu w procesach socjalizacji

Społeczeństwo socjalizujące jest jednocześnie społeczeństwem wychowującym i otwartej rekrutacji, czyli takim, które poszukuje tożsamości w procesie przemian cywilizacyjnych realizując równoległy proces socjalizowania i wychowywania kolejnych pokoleń. Instytucje te biorą udział w przygotowaniu młodego człowieka do pełnienia roli pracownika, obywatela i rodzica, kształtując jednocześnie dążenia życiowe dzieci i młodzieży, ukazując wzory aktywności i standardy sukcesu życiowego. Najważniejsza z nich jest rodzina. Kolejna jest szkoła, grupa rówieśnicza, gazety radio telewizja, czasopisma inne media w tym kościół, który przekazuje dużo wiadomości, które wywierają wpływ na orientację jednostek. Środki te maja moc zmieniania postaw i opinii odbiorców, a nawet ich życiowej filozofii. Swój efekt osiągają dzięki długotrwałemu i intensywnemu oddziaływaniu. Pokazują mu jak ma życia jak powinien myśl, czym się interesować, do czego dążyć, jakie wartości wyznawać. Instytucje te wprowadzają człowieka w społeczeństwa, wiedze naukową, systemy techniki i ideologii, spełniają równocześnie najważniejsze role w procesie kształcenia przyszłych realizatorów miedzy innymi programów politycznych, ekonomicznych, oświatowych.

12. Osobowość społeczna i jej elementy

Termin osobowość jest używany w naukach społecznych: filozofii, antropologii, psychologii, prawie. Nazwa pochodzi od słowa osoba, bywa używana w czterech znaczeniach: do określenia wyglądu zewnętrznego, roli granej wżyciu codziennym, cech moralnych danej osoby ora do określania tego, co stanowi o wartości człowieka, jego zdolności działania. W socjologii termin osobowość jest odnoszony do systemu organizującego życie wewnętrzne jednostki przejawiające się w jej zachowaniach. Osobowość jest to element społeczny w człowieku, to zinternalizowana, uwewnętrzniona kultura nadbudowa nad biologiczna natura człowieka. Osobowość społeczna to jednostka w określonej roli, która realizuje w odpowiednim kręgu lub grupie społecznej. W pojęciu tym zawiera się świadomość własnego ja. W ciągu swego życia człowiek uczestniczy w wielu grupach i kręgach społecznych realizując wiele odmiennych ról. Elementy osobowości społecznej/ biogenne - procesy dojrzewania, starzenia się organizmu, wartości anatomiczne człowieka, fizjologiczne organizmu człowieka, b/psychogenne- pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja, rozwój emocjonalny, temperament, odporność na stres, c/socjogenne - to oddziaływanie środowiska społecznego, kulturowy ideał osobowości, role społeczne, jaźń subiektywna i odzwierciedlona.

13.Integracja i dezintegracja osobowości

Integracja społeczna to proces, w którym zbiorowości składowe poprzez wzajemne oddziaływanie tworzą pewna strukturę umożliwiającą powstanie systemu społecznego nowej jakości. Wszystkie elementy osobowości stanowią jedna całość Miedzy nimi mogą wystąpić jednak rozbieżności lub nawet konflikty. Osobowość zintegrowana to brak konfliktów wewnętrznych osobowości, czyli normalna osobowość. Każda osobowość może ulec dezintegracji, czyli rozkładowi, rozchwianiu elementów i wtedy mówimy, że człowiek jest psychicznie lub nerwowo chory. Dezintegracja osobowości oznacza rozpad, rozchwianie jednego lub wielu elementów osobowości. Jest ona wyrazem występujących konfliktów miedzy poszczególnymi konfliktami osobowości. Źródłem dezintegracji mogą być występujące konflikty ról i pozycji społecznych oraz sprzeczności miedzy jaźnią subiektywna, a odzwierciedloną. Społecznymi przyczynami dezintegracji osobowości jest udział w kilku grupach o odmiennych celach działania, udział w grupie zdezintegrowanej, rozpad jaźni subiektywnej (myślenie o sobie źle), długotrwała negatywna ocena (systematyczna ocena negatywna).

14. Potrzeby, motywacje, zachowania: związki i zależności

Potrzeba to stan niezaspokojenia lub braku odczuwany przez podmiot. Jedną z bardziej znanych koncepcji jest koncepcja hierarchii potrzeb od najniższych do najwyższych, przy czym warunkiem zaspokojenia potrzeb najwyższych jest wcześniejsze zaspokojenie potrzeb niższych. Niektóre potrzeby mogą być wytworzone sztucznie przez czynniki kulturowe lub społeczne, które skrajnie mogą przybierać postać uzależnienia.

Motywacja to system ukierunkowanych działań opartych na różnego typu bodźcach i motywach. Źródłem tych bodźcu i motywów działania są nasze potrzeby. Każde działanie poprzedzone jest motywacja, chociaż jej zaistnienie nie jest równoznaczne z pojęciem aktywności. Pojęcie to odnosi się wyłącznie do jednostek. Nie mówi się o motywacji grupowej. Motywacja określa kierunek i wpływa na cel działania pobudzonego przez siebie. Ważna jest siła motywacji, czyli stopień, w jaki może ona oddziaływać na wybory i dążenia jednostki. Silna i trwała motywacja skłania jednostkę do uporczywości w działaniu.

Zachowania - są to różne formy aktywności społecznej będące rezultatem oddziaływania środowiska lub sytuacji. Jest to wszelki sposób postępowania jednostki bez wnikania w jego uwarunkowania. To reakcja organizmu na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne.

W procesie kształtowani zachowań w występujących układach potrzeby, motywacje, działania występują również takie gdzie potrzeby bądź szybko zmieniają się bądź są nierozpoznawalne.

Najbardziej znana klasyfikacja potrzeb jest klasyfikacja wg Maslowa, który uważa, że dół hierarchii stanowią potrzeby fizjologiczne, a u szczytu znajdują się potrzeby estetyczne. Twierdzi one, że im niższa potrzeba w hierarchii tym jest silniejsza w sensie dominacji nad potrzeba wyższą w sytuacji, gdy obie są niezaspokojone. Im wyższa potrzeba tym mniej niezbędne jest jej zaspokojenie dla utrzymania się przy życiu. Zachowanie człowieka jest motywowane przez niezastąpione potrzeby. Zaspokojona potrzeba w stopniu zadawalającym motywuje do zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu.

15. Więzi społeczne

To zorganizowany system stosunków, instytucji i środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe w funkcjonalna całość zdolna do trwania i rozwoju. Elementy więzi społecznych to:1.Styczność przestrzenna-, która jest spostrzeżeniem innego osobnika lub uświadomienia sobie jego istnienia w przestrzeni, w której przebiega działalność człowieka. Podstawowym składnikiem jest zdanie sobie sprawy z istnienia ludzi w tej przestrzeni i spostrzeżenia ich cech 2. Styczność psychiczna-polega na wzajemnym zainteresowaniu opartym na spostrzeżeniu cech, wyglądu zewnętrznego, cech umysłowych i charakteru innych osób, może być bezpośrednia lub pośrednia, 3.łącznośc psychiczne- jest to spostrzeżenie cech innych osób pozwalających zaspokoić różne potrzeby, może rodzić postawy sympatii, przyjaźni i przywiązania uczuciowego, 4. Styczność społeczna- jest to układ złożony z trzech elementów:, co najmniej dwie osoby, pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności oraz czynności dotyczących tych wartości., 5. Wzajemne oddziaływania- mogą być przelotne lub trwałe, przy czym trwale prowadzą do powstania stosunków społecznych, czyli unormowanych wzajemnych oddziaływań miedzy partnerami, 6. Stosunek społeczny - to układ zawierający takie elementy jak dwóch partnerów (jednostki lub grupy), jakiś łącznik, czyli przedmiot, postawę, interes, sytuacje, która stanowi podstawę tego stosunku oraz pewien układ obowiązków i powinności. Oznacza on stan wzajemnych zależności miedzy partnerami, 7.działania społeczne to układ czynności środków i metod za pomocą, których jednostka lub grupa zamierza modyfikować zachowania, postawy lub opinie innych jednostek i grup.

16.Formy kontroli społecznej

Kontrola społeczna to wszelkie mechanizmy uruchamiające niekiedy wymuszające współdziałanie, które utrzymuje porządek społeczny. To rozwijany przez każdą zbiorowość i grupę społeczna system miar, sugestii, sposobu przekonywania, nakazy, zakazy, sposoby perswazji, nacisku, sankcji, przymusu fizycznego regulujące zachowania zgodne z przyjętymi normami działania i wartościami. Funkcja kontroli społecznej jest przeciwdziałanie zachowaniom dewiacyjnym i wymuszanie zachowań konformistycznych. Dzięki sposobom oddziaływania grupa doprowadza do zachowania jednostki zgodnego z przyjętymi normami, wzorami i do respektowania wartości. Wyróżniamy następujące mechanizmy kontroli społecznej: 1. Psychospołeczne o charakterze osobowościowym, zaliczamy do nich zwyczaj, czyli ustalony sposób zachowania się w określonych sytuacjach, który nie budzi sprzeciwu i nie styka się z negatywnymi reakcjami. 2. Materialno-społeczne o charakterze przymusu zewnętrznego stosowany przez instytucje, człowiek dąży do uznania społecznego i poczucia bezpieczeństwa. 3.Obyczaj, czyli ustalony sposób postępowania, z którym grupa wiąże pewne oceny moralne, którego naruszenie wywołuje sankcje negatywne. 4. Zwyczaj jest to ustalony sposób zachowania w pewnych sytuacjach, który nie spotyka się z negatywnymi reakcjami grupy. Powstaje w wyniku przyzwyczajeń, nawyków, ustala się droga tradycji. 5. Sankcje są te reakcje grupy na zachowanie się człowieka w sytuacjach społecznie ważnych. Są niezbędne do kierowania zachowaniem.

17. Rola sankcji

Mechanizmem zewnętrznej kontroli społecznej są. sankcje, czyli reakcje grupy na zachowania się członków w sytuacjach społecznie ważnych. Sankcje dzielimy na pozytywne i negatywne. Sankcje negatywne to np.: drwiący uśmiech, ocena niedostateczna, zwolnienie z pracy, pozytywne to: przyjazne powitanie, awans, stypendium naukowe. Sankcje dzieli się również na -.Formalne są to reakcje instytucji sformalizowanych, 2- nieformalne są to reakcje opinii publicznej, kręgów koleżeńskich i sąsiedzkich. Podział ze względu na charakter sankcji dzieli je na: 1.Prawne- system kar, nagród przewidzianych przez przepisy prawa tj. upomnienia, nagany, kary, nagrody,2. Etyczne- system kar i nagród za zachowanie kwalifikowane jako niemoralne lub moralne, 3.Satyryczne- system drwin, ośmieszeń, lekceważeń okazywanych jednostce, 4. Religijne- nagrody i kary przewidziane przez system dogmatów i wieżeń dowolnej religii.

Kontrola społeczna odnosi się zazwyczaj do działań nieformalnych naruszających normy obyczajowe lub moralne, kontrola zachowań nigdy nie jest całkowita, jednostce pozostawia się pewną sferę prywatności.

18. Kultura zakres treściowy

Pierwotnie słowo kultura oznaczało uprawę roli, obecnie jest to zjawisko społeczne, które ma trzy znaczenia: dobre wychowanie, maniery, moralność, wiedza, oświata, instytucje oświatowe, sztuka, twórczość artystyczna, środki masowego przekazu. Kultura jest narzędziem opisującym grupy społeczne. Jest to ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych wartości i uznawanych sposobów postępowania zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach przekazywanych innym zbiorowością i następnym pokoleniom. Jest to wszystko, co stworzył człowiek, nabywane przez uczenie się, przekazywane innym ludziom: zwyczaje, obyczaje, tradycje. Kultura jest to również cywilizacja, złożona całość, która obejmuje wiedze, wierzenia, sztukę, moralność, prawa obyczaje oraz inne zdolności i nawyki. W bardzo szerokim ujęciu przez kulturę rozumiemy. Zwykle wszystko to, co zostało wytworzone przez człowieka i jest sztucznym środowiskiem wytworzonym przez człowieka. Zasadniczym elementem kultury są wartości, zachowania. Kultura w węższym sensie dostarcza człowiekowi przeżyć w przeciwieństwie do wartości o praktycznym charakterze tworzącym cywilizacje. Dzielimy ja na materialną, która jest zbiorem najrozmaitszych przedmiotów użytkowych zaspokajające materialne potrzeby człowieka i społeczeństwa i duchową, która obejmuje wytwory symbolizujące dążenie ludzkie do ideałów piękna, dobra, sprawiedliwości, prawdy.

19. Cechy kultury masowej i warunki rozwoju

Kultura masowa to ogół treści kulturowych rozpowszechnianych za pomocą środku masowego przekazu. Wielkiej liczbie ludzi przekazywane są identyczne treści z nielicznych źródeł. Rozwój kultury na skale masową spowodowały takie czynniki jak wynalezienie druku, elektryczności, aparatów radiowych i telewizyjnych, komputera, uprzemysłowienie, urbanizacja kraju postęp techniczny i cywilizacyjny, wzrost poziomu oświaty, redukcja czasu pracy i wzrost czasu wolnego. Szczególna role w procesie globalizacji odgrywa kultura masowa, która ma wpływ na socjalizacje młodego pokolenia a także na życie ludzi dorosłych. Obecnie na życie ludzi dorosłych i młodego pokolenia wywiera kultura masowa, czyli zespół treści rozpowszechnianych za pomocą środków masowego komunikowania. Kultura masowa to kompleks norm i wzorów zachowań o bardzo rozległym zakresie zainteresowania. Duża liczba odbiorców i standaryzacja treści stanowią podstawowe cechy charakteryzujące kulturę masową. Do tradycyjnych obszarów kultury masowej zaliczamy: radio, telewizje, film, publikacje książkowe, przekazy audiowizualne, nagrania kasetowe, płyty kompaktowe, gry komputerowe, Kultura masowa zaliczana jest do tzw. trzeciego układu kultury, odnoszona jest niekiedy do problematyki wolnego czasu. Jest to jednak szersze rozumienie kultury masowej niż się zazwyczaj przyjmuje. Kultura masowa rozumiana jest niekiedy jako kultura popularna, mniej ambitna, co nie zawsze jest uzasadnione, ponieważ za pomocą kultury masowej mogą być rozpowszechniane utwory zaliczane do kręgów kultury wysokiej, czyli bardziej ambitnej, trudniejszej w odbiorze. W Polsce obecnie obserwuje się kryzys rozwoju kultury masowej wysokiej, a w mniejszym stopniu kultury masowej o charakterze komercyjnym. Rozwijają się tanie formy kultury masowej, upowszechniane za pośrednictwem niektórych czasopism, telewizji, wideo, masowych imprez muzycznych czy sportowych. Kultura masowa nie zawsze ma korzystny wpływ na rozwój osobowości jednostki.

20.Mechanizmy oddziaływania kultury na życie społeczne

Do mechanizmów oddziaływania kultury na życie społeczne zaliczamy:

1.Socjalizacje i kształtowanie osobowości jednostki. Socjalizacja to uczenie się, uzewnętrznianie się norm i zasad, dostosowywanie się i identyfikowanie jednostki ze społeczeństwem. Socjalizacja uczy dyscypliny, panowania nad popędami i potrzebami, zaspokajania ich w sposób przewidziany w danym społeczeństwie. Uczy panowania nad odruchami i emocjami i zachowania zgodne z obyczajem czy korzyścią jednostki, Wpaja aspiracje. Procesy socjalizacji jednostki zachodzą w drodze spontanicznego naśladownictwa, identyfikacji, wychowywania czy też świadomych osobistych decyzji samowychowawczych. Dokonują się w wyniku wzajemnych działań między jednostkami. Jednostka, która podlega socjalizacji przyjmuje określone wzory osobowości, a zwłaszcza systemy wartości i całokształt ról, jakie ona pełni i jakie wyznaczają jej stosunek do świata, innych ludzi i siebie.

2. Ustanawianie systemów wartości, które je określają: wartości zwykle są rozumiane jako abstrakcyjne pojęcia, określające to, co społeczeństwo uważa za dobre, słuszne i pożądane. Uniwersalna wartością jest życie ludzkie.

3. Wzory zachowania się i reagowania w określonych sytuacjach: dotyczą one głównie ważnych dla życia grupy jako całości. Niektóre wzory zostały sformalizowane i maja ważny wpływ na zachowanie porządku z zbiorowościach, każda zbiorowość ma własne zbiory zachowań i systemy wartości, czyli subkulturę.

4.Konstruowanie modeli społecznych i ideałów: Model jest to symbolicznie przedstawiony obraz pożądanego stanu rzeczy, w rzeczywistości nie występuje gdyż jest systemem złożonym z wielu wartości w rzeczywistości nie występujących w całościowych układach. Model służy do oceny realnie istniejącej rzeczywistości, stosuje się go do oceny materiałów, badań empirycznych.

21.Kultura w procesie globalizacji

Globalizacja to proces zagęszczania i intensyfikowania się powiązań i zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, militarnych, kulturowych, ideologicznych miedzy społecznościami ludzkimi. Odzwierciedla się to w pojawieniu się więzi społecznych, solidarności i tożsamości w skali ponadlokalnej i ponadnarodowej. Powstanie, rozwój i oddziaływanie kultury na życie społeczne nie było by możliwe bez odpowiednich wynalazków i rozwoju techniki. Rozwój kultury na skale masową spowodowały takie czynniki jak wynalezienie druku, elektryczności, aparatów radiowych i telewizyjnych, komputera, uprzemysłowienie, urbanizacja kraju postęp techniczny i cywilizacyjny, wzrost poziomu oświaty, redukcja czasu pracy i wzrost czasu wolnego. Szczególna role w procesie globalizacji odgrywa kultura masowa, która ma wpływ na socjalizacje młodego pokolenia a także na życie ludzi dorosłych. Obecnie na życie ludzi dorosłych i młodego pokolenia wywiera kultura masowa, czyli zespół treści rozpowszechnianych za pomocą środków masowego komunikowania. Kultura masowa to kompleks norm i wzorów zachowań o bardzo rozległym zakresie zainteresowania. Kultura w procesie globalizacji ma za zadanie oprócz dostarczenia rozrywki podnoszenie poziomu oświaty i świadomości ogółu ludności, zmniejszenie dystansu miedzy miastem, a wsią, praca fizyczna a umysłowa, osobami o różnym poziomie wykształcenia a także różnic międzypokoleniowych. Wpływ kultury masowej na jednostki i zbiorowości jest wielokierunkowy i obecny na każdym kroku. Bez jej stałego oddziaływania na życie zbiorowe nie można by mówić o istnieniu człowieka i społeczeństwa. Obecnie wzory kulturowe na skale globalna dokonują się bardziej pokojowo niż kiedyś. Przenoszone są przede wszystkim za pośrednictwem masmediów, masowych kontaktów osobistych tj. przez podróże i popularność turystyki, a także poprzez nabywanie produktów technicznych i konsumpcyjnych.

22.Struktura wewnętrzna kultury

Kultura składa się z dwóch głównych komponentów: kultury materialnej i niematerialnej. Cechy kultury to takie przedmioty, idee, wzory i sposoby zachowania, które wyznaczają ważne dla utrzymania i rozwoju tej grupy działania i zachowania, organizują i skupiają wokół siebie grupę, wyznaczają funkcjonowanie innych. Na strukturę wewnętrzną kultury składa się: kultura zbiorowości, dziedzictwo kulturowe i elementy podstawowe kultury.

Kultura osobista jednostki to ogół jednostek, wartości materialnych i niematerialnych akceptowanych i nieakceptowanych, przyswojonych i preferowanych wzorców zachowań. Kultura osobista musi się mieścić w ramach kultury zbiorowości ale obejmuje ona także myśli, idee, uczucia. Kultura zbiorowości to wypracowane, zaakceptowane przez wszystkich uczestników grup i zbiorowości wzory zachowań, sposoby zaspokajania potrzeb, dokonywane wybory, stosowane systemy ocen. Kultura zbiorowości nie jest prostą sumą kultur jednostek. To ogół tych wartości, które zbiorowość uznała za ważne. Kultura jest zawsze zlokalizowana w czasie i przestrzeni oraz w zbiorowości społecznej. Do badania każdej kultury służą elementy podstawowe, czyli cechy kultury, kompleksy kulturowe oraz konfiguracje kulturowe takie jak cywilizacja techniczna, maszynowa, ustrój, religia. Elementy i podstawowe cechy kultury to wartości najwyżej cenione w społeczeństwie zarówno materialne jak i niematerialne. Kompleksy kulturowe to układ elementów i cech kultury pozwalający weryfikować prawidłowość wcześniej dokonanych wyborów. Konfiguracje kulturowe to układ instytucji, grup i podgrup społecznych, zachowań, pozycji i ról społecznych składających się na określony system np. religijny, cywilizacyjny.

23. Pojęcie, koncepcje i budowa społeczeństwa.

Przez społeczeństwo rozumie się ludność zamieszkałą na określonym terytorium zwykle w granicach jakiegoś państwa. Jest to najszerszy rodzaj zbiorowości społecznej obejmujący wielostopniowe struktury, grupy, kręgi, zbiorowości etniczne, zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań, zbiorowości terytorialne oraz klasy i warstwy społeczne, a także wszelkie postaci zbiorowości, ale stanowiących pewien zamknięty układ odrębny od innych społeczeństw. Zbiorowości te na czele z rodzina zaliczane są do podstawowych składników społeczeństwa i formy życia zbiorowego. Trzon struktury społecznej stanowi struktura klasowa, a klasy i warstwy społeczne to podstawowe zbiorowości. Wg niektórych koncepcji wyróżnia się klasy: wyższą, wyższą-średnią, średnia i niższa. Wyróżniamy trzy koncepcje społeczeństwa: 1. Empiryczna, czyli ukazująca społeczeństwa konkretne, które realnie istnieją na określonym obszarze i szczeblu rozwoju, 2. Konceptualistyczna, która przedstawia społeczeństwo ujęte modelowo np. ogólny model społeczeństwa socjalistycznego, 3.Filozoficzna, która społeczeństwo traktuje jako środowisko i kategorie istnienia człowieka.

24.Struktura społeczna

Struktura społeczna to budowa społeczeństwa, układ różnorodnych elementów oraz procesów i relacji występujących miedzy nimi. Elementami tymi są najczęściej zbiorowości społeczne, grupy, społeczności lokalne, instytucje, role społeczne. Strukturę społeczna dzielimy wg kryterium:1. Wielkości i jest to liczebność członków w zbiorowościach społecznych oraz rodzaj występujących między nimi relacji, 2. Samoistności jest to możliwość zaspokajania przez zbiorowość społeczną potrzeb oraz zdolności do wyznaczania obszarów i kierunków życia społecznego, 3. Niesamoistności jest to zdolność do zaspokajania przez zbiorowość potrzeb, kształtowania zachowań i motywacji działania ze względu na występowanie w życiu społecznym innych grup i zbiorowości społecznych. W socjologii wyodrębnia się trzy typy struktur społecznych: 1. Mikrostruktury to małe struktury społeczne, których podstawowymi elementami są jednostki lub pełnione przez nich role społeczne, najważniejsze to rodzina, grupa rówieśnicza, jest to układ grup formalnych i nieformalnych, występujące w społeczeństwie specyficzne dla niego wzorce wzajemnych oddziaływań, interakcji i stosunków społecznych. 2. Makrostruktury, to duże struktury społeczne, których elementami są zbiorowości takie jak naród, klasy, warstwy, zbiorowości terytorialne, wyznaniowe i etniczne, charakterystyczny dla danego systemu społecznego.3. Mezostruktury to struktura pośrednia pod względem rozmiarów i cech miedzy makro i mikrostruktura Wszystkie te elementy są uporządkowane i ułożone w spójny system zdolny do funkcjonowania i rozwoju. Badania struktury społeczne zmierzają do identyfikacji zasadniczych elementów danego społeczeństwa, występujących miedzy nimi relacji oraz zachodzących zmian.

25. Wymiary struktury społecznej

Możemy wyróżnić wymiary struktury: ekonomiczny, władzy, wykształcenia i prestiżu. Pierwszym wymiarem struktury jest rola społeczna, czyli względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych osób przebiegających według mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego wzoru. Rola to zespół praw i obowiązków, przywilejów i wymagań, które określają zachowanie jednostki Drugim wymiarem struktury ściśle związanym z rola społeczną jest pozycja jednostki, jaka w danej grupie zajmuje. Pozycja oznacza miejsce danej roli w grupie lub w hierarchii ról. Trzecim wymiarem struktury jest władza grupowa, która wyraża się w kontroli jednego członka nad innymi, bądź nawet na wymuszeniu zachowań, uznanych za obowiązkowe lub pożądane z punktu widzenia danej grupy. Strukturę społeczną można rozpatrywać w ujęciu horyzontalnym i wertykalny.

26. Grupy społeczne i ich rodzaje.

Najmniejsza grupa społeczną jest małżeństwo monogamiczne. Największa może być grupa państwowa, narodowa czy kościół o światowy zasięgu liczące nawet wiele milionów.

Grupa społeczna to pewna ilość osób najmniej 3, charakteryzująca się obiektywną, zewnętrznie postrzegalną wspólnotą pewnego typu. Pomiędzy ludźmi powstają różnego rodzaju stosunki społeczne: pokrewieństwa, przyjaźni, zależności, zwierzchnictwa, współpracy, nienawiści, konkurencji, solidarności. Ze względu na określony rodzaj stosunków, ludzie ci tworzą różnego rodzaju grupy społeczne np. grupę rodzinną, grupę przyjaźni, grupę państwową, spółkę, szkołę. Grupy wyróżnia się właśnie ze względu na stosunki, czyli więzi społeczne scalające grupę, ale można też wyróżnić grupy walczące ze sobą, dla której więzią jest walka. Do cech konstruujących grupę społeczną należy: więź społeczna, przynajmniej trzech członków, wspólne cele, struktura, czyli organizacja grupy, świadomość wspólnoty, ośrodek skupienia grupy, czyli wartości, symbole i idee. Kryteriami podziału grupy społecznej jest: 1. Liczebność -grupy małe i duże, 2. Rodzaj więzi - pierwotne (rodzina) i wtórne mogą przekładać się na więzi pierwotne, charakter stosunków społecznych - formalne i nieformalne, stopień trudności wejścia do grupy - inkluzywne i ekskluzywne, trwałość grupy - krótkotrwałe, trwałe i przelotne. Ze względu na cel grupy dzielimy je na grupy celowe. W zakres pojęcia grupy wchodzą też postawy wobec innych osób, instytucji.

27. Znaczenie grupy w życiu społecznym.

Ludzkie życie społeczne jest procesem grupowym. Jednostki są związane z rodzinami, grupami zawodowymi, społecznymi i szkolnymi. Każda osoba rodzi się w grupie społecznej, zdobywa w niej pierwsze doświadczenia, wzrasta i dojrzewa, w grupie zarabia na życie. Każda grupa nie jest przypadkowym zbiorem jednostek zajmujących się tą samą sprawą. Człowiek żyjący w grupie poddany jest jej oddziaływaniu. Grupa wykształca w każdym z członków osobowość społeczną, która składa się z kilku elementów: kulturowego ideału osobowości, ról społecznych, własnego wyobrażenia o sobie samym, wyobrażenia o swoim obrazie w oczach grupy.

Człowiek sam nie jest w stanie funkcjonować, wejście go grupy natomiast może być czystym przypadkiem, chociaż czasami jednostka świadomie wybiera daną grupę społeczną. Grupy społeczne są płaszczyzną socjalizacji jednostek ludzkich w grupach tych ludzie uczą się jak. żyć w społeczeństwie, szukają wzorów nawet poza swoim otoczeniem, grupy społ. Kształtują zachowanie zbiorowe ludzi, ułatwiają osiąganie celów w pojedynkę jest to trudniej zrobić, grupa społeczna wzmacnia i dodaje sił innym jednostkom.

28.Kategorie, kręgi zbiorowości.

Zbiór społeczny to ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólna wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego.Kategorie społeczne to jednostki wyróżnione ze względu na cechy ważne dla przebiegu procesów społecznych i względnie stałe. Są nimi zwłaszcza cechy demograficzne i społeczne. Mówimy wówczas o kategorii wieku, płci, zawodu, pochodzenia społecznego. Kategorie wyróżnia się ze względu na obiektywne cechy, celem sporządzenia opisu jakiegoś fragmentu opisu rzeczywistości społecznej. Kręgi społeczne to niewielkie zbiorowości opierające się na bezpośrednich stycznościach nie posiadające wyraźnej zasady odrębności ani innych komponentów konstruujących grupę. Krąg ma płynny skład członkowski i niesformalizowane członkostwo. Wyróżniamy kręgi stycznościowe luźne o trudnym do ustalenia składzie członkowskim, koleżeńskie i przyjacielskie charakteryzujące się silniejsza więzią i mniejszą liczebnością niż kręgi stycznościowe. Kręgi powstają i funkcjonują wokół jakiegoś opiniotwórczego lidera. Zbiorowość jest to ogólne skupienie ludzi, między którymi wystąpiła nawet na krótki okres czasu więź społeczna. Zbiorowości to publiczność, którą stanowią ludzie w tym samy lub zbliżonym czasie odbierający w celach rekreacyjnych lub informacyjnych identyczny przekaz. Publiczność może być zebrana lub rozproszona. Zbiegowisko, czyli przelotne skupienie kilku lub kilkudziesięciu osób zainteresowanych wspólnym zdarzeniem. Tłum powstaje najczęściej ze zbiegowiska i określany jest jako przelotne zgromadzenie kilkudziesięciu lub kilkuset osób na przestrzeni umożliwiającej bezpośredni kontakt, które spontanicznie i identycznie reagują na te same podniety.

29.Mikro i makro struktury

Naród inaczej społeczeństwo jest to najszerszy rodzaj zbiorowości społecznej obejmującej, swoimi ramami całość wielostopniowych struktur, grup, kręgów i wszelkiej postaci zbiorowości, stanowiących pewien układ zamknięty, mający swoja zasadę odrębności. Mikrostruktury występują w grupach małych liczących kilka lub kilkanaście osób, wyznaczają je najczęściej układy pozycji społecznych ich członków takie jak: zawód, stanowisko, udział w zbiorowej konsumpcji, udział we władzy, udział w kulturze oraz styl życia, postawy, aspiracje, światopogląd. Makrostruktury maja złożoną budowę, są czymś więcej niż sumą struktur małych grup. W ich skład oprócz członków wchodzą małe i średnie grupy, odpowiednio rozbudowana organizacja, składniki materialne, symbole i wartości. Klasy społeczne uważane są za podstawowe elementy makrostruktury społecznej, decydują one o hierarchii miedzy ludźmi o ich szansach życiowych, poziomie zamożności. Klasami nazywamy wielkie grupy ludzi, różniące się miedzy sobą. Powstały one wraz z prywatną własnością środków produkcji, których posiadanie lub nieposiadanie różnicuje ludzi. Klasy dzielimy na podstawowe (właściciele środków produkcji) i niepodstawowe (pracownicy, proletariat) oraz posiadające środki produkcji i ich nie posiadające.. Warstwy są zbiorem lub kategoria społeczną ludzi uplasowanych na podobnej pozycji pod względem stosunku do jakiejś cechy społecznie doniosłej. Warstwa określa się zbiorowość wyodrębniona ze względu na podobny styl życia, obyczaj poziom dochodów.

30. Społeczne znaczenie rodziny

Rodzina to stosunkowo trwała grupa społeczna związana z jednostek powiązanych przez wspólnych przodków, małżeństwo lub adopcję. Wpływ rodziny jest decydujący dla rozwinięcia ważnych cech osobowości dziecka i jaźni subiektywnej. Zadania i funkcje rodziny są ważne dla rodziny, ale przede wszystkim dla społeczeństwa jako całości, dlatego nie są sprawa indywidualna jej członków. Rodzina we wszystkich społeczeństwach i kulturach spełnia dwa podstawowe zadania bez względu na to, jakie przyjmuje formy: wszędzie utrzymuje ciągłość biologiczna społeczeństwa, przekazuje typy genotypowe, utrzymuje i pomnaża jego liczebność oraz utrzymuje ciągłość kulturalna przekazując dziedzictwo kulturowe naszym społeczeństwie mamy do czynienia głównie z jednym jej typem rodziną nuklearną oraz w pewnym stopniu z typem rodziny poszerzonej. Istnieje również trzeci typ rodziny, rodzina poligamiczna. Istota rodziny są dwa rodzaje więzi małżeńska i rodzicielska. Rodzina jest częścią społeczności terytorialnej miejskiej lub wiejskiej. Funkcje rodziny to prokreacyjna - utrzymuje ciągłość biologiczna społeczeństwa, materialno-ekonomiczna (gospodarstwo domowe, zabezpieczenie bytu rodziny, zabezpieczenie na starość, gromadzenie majątku), opiekuńczo-zabezpieczajaca - związana z postępowaniem wobec dzieci i osób starszych, sprawuje kontrole nad postępowanie swoich członków, a przede wszystkim młodego pokolenia, prowadzi gospodarstwo domowe, przekazuje dzieciom pozycje społeczna rodziców, kulturowa, rekreacyjno-towarzyska, emocjonalno-ekspresyjna (zaspokajanie potrzeby przynależności, poczucia bezpieczeństwa.

31.Rodzaje osobowe i instytucjonalne rodziny

32. Czynniki kształtujące struktury rodziny

Struktura rodziny to stałe ramy nie zawsze sformalizowane, wewnątrz których przebiega życie i zachowanie małżeńsko rodzinne. Stuk turę rodziny określa: liczba i jakość członków rodziny, układ ich pozycji i ról społecznych, usytuowanie przestrzenne, siła więzi instytucjonalnych i psychicznych łączących poszczególnych członków rodziny świadczy o jej spójności,

Podział czynności oraz struktura wewnątrz rodzinnej władzy i autorytetów i wewnątrz rodzinny rozkład miłości i względów. Ostatnio obserwuje się, że największym przemiana uległy stosunki miedzy małżonkami, a rodzicami, nastąpił wzrost pozycji kobiety w społeczeństwie, mniejsza zależność żony względem męża, małżeństwa są bardziej partnerskie. Wzrasta pozycja dziecka w rodzinie. Dziecko przestało być siłą robocza w gospodarstwie rolnym, ma inna hierarchie w rodzinie niż w wcześniej. Najlepiej układają się stosunki miedzy rodzeństwem w rodzinach wielodzietnych, w których wszystkie dzieci są traktowane jednakowo.

33. Formy małżeństwa i rodziny

Małżeństwa mogą występować w formie monogamicznej lub poligamicznej. Rodziny dzielimy ze względu na współmałżonków na: monogamiczną - to związek miedzy jednym mężczyzna a jedna kobieta. Poligamiczną to małżeństwo jednego mężczyzny z kilkoma kobietami lub poliandria, czyli małżeństwo jednej kobiety z kilkoma mężczyznami. Małżeństwo endogamiczne zawierane miedzy członkami własnej grupy społecznej. Egzogamiczne to zawierane miedzy partnerami różnych grup społecznych. Ze względu na hierarchię: rodzina patriarchalna - ojciec sprawuje władzę. Rodzina matriarchalna - dominująca pozycje zajmuje matka. Małżeństwa egalitarne to takie gdzie mąż i żona maja równe prawa i obowiązki. Ze względu na miejsce zamieszkania po ślubie dzielimy na patrylokalne - młode małżeństwo mieszka w domu pana młodej, matrylokalne w domu rodziców panny młodej, neolokalne we własnym mieszkaniu. Ze względu na stopień pokrewieństwa wyróżniamy rodziny małe: pełna)małżeństwo + dzieci), niepełna)matka lub ojciec +dzieci), poszerzona (to rodzina trzypokoleniowa składająca się z dzieci rodziców oraz dziadków), rodzina wielka (to grupa składająca się z rodzeństwa ich współmałżonków, ich dzieci oraz rodziców, rodziny wielkie to rodziny, które utrzymują ze sobą kontakty). Ze względu na sposoby ustalania pokolenia: pochodzenie patrilinearne pochodzenie od ojca, matrilinearne - pochodzenie od matki. Ze względu na źródło utrzymania rodziny i styl życia rodzinnego na chłopskie, robotnicze, rzemieślnicze, inteligenckie oraz wiejskie, małomiasteczkowe i miejskie.

34. Przemiany rodziny a zmiany społeczne

Funkcjonowanie polskich rodzin kształtuje się pomiędzy modelem tradycyjnym z dominująca rola męża i ojca oraz interakcjami o charakterze autorytarnym, a modelem partnerskim, w którym interakcje miedzy małżonkami oraz pomiędzy rodzicami a dziećmi a także podział ról pozbawione są dominacji i autorytaryzmu. Najważniejsza funkcja rodziny jest funkcja ekonomiczna i emocjonalna, socjalizacyjno-wychowawcza oraz prokreacyjna i seksualna. Współczesny kształt Polskie rodziny jest wynikiem dwóch równocześnie występujących zjawisk społecznych: z jednej strony utrzymuje się silny familio centryzm polskiego społeczeństwa, z drugiej w decydujący sposób na realne funkcjonowanie rodziny wpływa praca zawodowa kobiet. Stawiając żonę w pozycji partnerskiej względem męża, umacniając przy tym rangę miłości, duchowego partnerstwa w małżeństwie. We współczesnej rodzinę wyraźnie wzrosła pozycja dziecka. Przejawem tego są nowe role domowo rodzinne dzieci inne niż dawniej. Obecnie dziecko obciąża materialnie rodzinę świadczeniami związanymi z kształceniem i zapewnieniem mu materialnych podstaw do założenia własnej rodziny. Dziecko przestało być siła roboczą. Aktualnie często zajmuje w rodzinie centralna pozycje taka, jaka zajmował główny żywiciel lub najstarszy jej członek. Często spotyka się pozycje ulubieńca, którym bywa jedynak lub najmłodsze dziecko.

35. Kryzys życia rodzinnego, a zmiany społeczne

W rodzinie jako najmniejszej komórce społecznej dochodzi często do zakłóceń, które wywołują jej częściowy lub trwały rozkład. Efektem tego jest dezorganizacja rodziny, czyli ograniczenie lub zanik dotychczas wypełnianych funkcji i ról. Zjawiska patologiczne dają początek konfliktom, zdradom małżeńskim, czego efektem najczęściej jest rozwód. Konflikty i kryzysy w życiu małżeńsko rodzinnym są nieuniknione, prawdzie burzą porządek i ład społeczny, lecz ich skutki mogą być niekiedy pozytywne. W sytuacji konfliktowej jedna strona stara się narzucić drugiej własne potrzeby, sposoby działania albo realizować swoje interesy kosztem drugiej osoby. Najlepszym sposobem rozwiązywania konfliktów rodzinnych byłby kompromis, ponieważ długotrwałe napięcie spowodowane utajnionym konfliktem prowadzi do agresji, dezorganizacji pracy, zaniedbywania obowiązków, czego efektem jest rozbicie rodziny. Współcześnie w rodzinie występują nieporozumienia międzypokoleniowe, źródłem, których jest rozbieżność systemów wartości, różnice wzorów kulturowych. Konflikt z rodzicami wywołuje w dzieciach bunt trudny do stłumienia, kończący się ucieczkami niedorosłych jeszcze dzieci z domów. Ważne zadanie w takich sytuacjach maja ośrodki wychowawcze, które starają się łagodzić, eliminować konflikty występujące miedzy rodzicami, a dziećmi. W sytuacji, kiedy dochodzi do trwałych napięć możemy mówić o kryzysie rodzinnym. Po wykorzystaniu wszelkich środków, które prowadza do stabilizacji rodziny rozbicie te przybiera postać separacji lub rozwodu. Głównymi przyczynami rozwodów są zdrady małżeńskie i alkoholizm. Ilość rozwodów w miastach jest wyższa niż wśród mieszkańców wsi.

36.Mezostruktury. Społeczności lokalne

Mezostruktury to struktura pośrednia pod względem rozmiarów i cech miedzy makro i mikrostrukturą. Społeczności lokalne to zbiorowości ludzi zamieszkujących zwarte terytorium, której członkowie powiązani są sąsiedztwem, warunkami życia i kulturą. Zbiorowościami są wieś, miasto, samodzielna dzielnica lub przedmieście wielkiego miasta, osiedle, region, naród, a również jednostki administracyjne gmina, województwo, państwo. Społeczność lokalna jest to zorganizowany sposób życiu ludzi na określonej przestrzeni geograficznej, zbiór ludzi mieszkający na określonej przestrzeni, ceniący wspólny dorobek historyczny, posiadające podstawowe instytucje usługowe, mające świadomość jednostki lokalnej, zdolnej do zbiorowego działania w rozwiązywaniu problemów życia publicznego. Społeczność lokalna jest zbiorowością w wysokim stopniu zorganizowaną, względnie samodzielna, a trwała egzystencja na określonym terytorium powoduje powstanie właściwego dla niej układu stosunków społecznych oraz funkcjonowania instytucji produkcyjnych, usługowych, kulturalnych. Stanowi ona środowisko samowystarczalne, jednorodne kulturowo, lecz współcześnie charakteryzuje się rozluźnieniem więzi. Do jej podstawowych elementów należą: układ grup i instytucji, struktura klasowa ludności, procesy asymilacji.

37.Mniejszości etniczne, wzorce narodowe

Mniejszości etniczne są to zbiorowości oparte na wspólne kulturze. Pojawiły się one w wyniku naturalnego ruchu ludności w ciągu wielu setek lat, zmiany granic państwowych lub w skutek powstawania państw wieloetnicznych. Postawa wyodrębnienia ich jest wspólnota językowa, gwarowa, rasowa. Współczesne zbiorowości etniczne to: narody, mniejszości narodowe, zbiorowości językowe, regionalne, religijno-kulturowe, które nie stanowią narodu, ale zachowują w jego ramach pewna odrębność np.: cyganie, kaszubi. Grupa etniczna jest to zbiorowość najczęściej zamieszkującą wspólne terytorium postrzegana zarówno przez siebie jak i innych jako różna od innych. Etniczność opiera się na elementach kulturowych, członkowie tej grupy mają wspólne dziedzictwo kulturowe, które jest cechą wyróżniającą ich spośród innych grup. Cechy etniczne są przekazywane z pokolenia na pokolenie w procesie socjalizacji. W Polsce liczba mniejszości narodowych nie przekracza 2%. Współczesne społeczeństwo Polskie jest w wysokim stopniu etnicznie, religijnie i obyczajowa jednolite. Mniejszości narodowe maja dużą świadomość narodową tj. przekonanie o wspólnym pochodzeniu, duma z przynależności, świadomość wspólne dziedzictwa kulturowego, języka, religii, dostrzeganie cech różniących naród wobec innych, wspólny stosunek wobec określonego terytorium. Bez świadomości narodowej nawet najbardziej wyodrębniająca się z otoczenia językowo i obyczajowo grupa ludności jest tylko materiałem etnograficznym, który przy sprzyjających okolicznościach może rozwinąć się w naród.

38. Naród i typy identyfikacji

Naród jest to trwała wspólnota powstała na drodze historycznej, połączona na gruncie wspólnych losów dziejowych, gospodarki, polityki, kultury i charakteryzująca się istnieniem poczucia przynależności. To wspólnota, która kształtuje się poprzez terytorium i warunki ekonomiczne. Wspólnota polityczna jest to możliwość obrony interesów i granic, wspólnota kulturowa określa idee i symbole. Wspólnota psychiczna inaczej świadomościowo jest to wytwór istnienia państwa. Są różne model pojmowania narodu, jedna z nich jest: naród pojmowany jest jako kategoria mistyczna, moralna, psychologiczna, drugi: naród pojmowany jest w szerokim kontekście przemian strukturalnych, instytucjonalnych, ekonomicznych, politycznych i klasowych. Inna koncepcja narodu charakteryzuje go jak zbiorowość obywateli i państwa, naród jest ludem, który osiągnął wysoki poziom organizacji politycznej i wysoki poziom kultury oparty na piśmie. W literaturze spotyka się również określenie, że naród jest zbiorowością, która kreuje głównie wspólnota kulturowa i wspólnota losów dziejowych. Dla porównania Weber definiuje naród jako wspólnotę uczuć, które maja wyraz we własnym państwie.

39.Procesy społeczne, przystosowanie, migracja, konflikty

W społeczeństwie jako zbiorowości ludzkiej występują stale procesy społeczne. Pod tym pojęciem należy rozumieć względnie jednorodne serie zjawisk zachodzących w organizacji i strukturze grup Przykładami procesów społecznych jest: 1. Przystosowanie, które jest kompleksem procesów, w wyniku, których jednostka staje się zdolna do uczestnictwa w życiu nowego dla niej środowiska. Jednostka bądź zbiorowość nie mogą narzucić własnych wzorów działania innym osobom, musi te odmienne wzory modyfikować i nawzajem przystosowywać. Proces przystosowania jest dwustronny, ale bardziej przystosowuje swoje zachowanie przybysz niż otoczenie go przyjmujace.2. Konflikt następuje wtedy, gdy jedna ze stron procesu dąży do osiągnięcia własnych celów poprzez wyeliminowanie, podporządkowanie sobie lub zniszczenie inne jednostki lub grupy dążącej do celów podobnych lub identycznych. Konflikt następuje również wtedy, gdy grupy dążą do celów odmiennych niż druga.Konflikty mogą występować wszędzie tam gdzie istnieją rozbieżne interesy, cele, rozbieżne definicje systemów wartości, wykluczające się wzory działania i kryteria ocen. Konflikty mogą być krótko lub długotrwałe oraz mieć różne stopnie nasilenia i zorganizowania. Mogą dotyczyć sfery moralnej, estetycznej, religijnej, politycznej, gospodarczej. Polityczne mogą objawiać się w postaci wojny. 3. Migracja jest to proces przesuwania się jednostek i zbiorowości w przestrzeni społecznej.

40.Rozwój społeczny, zmiana, regresja, postęp

Rozwojem społecznym nazywamy wieloetapowy i wielofazowy proces przemian społecznych, zmierzający w określonym kierunku, dokonujący się w kolejności wynikającej z jego wewnętrznych praw, proces, którego prawidłowy przebieg powoduje miedzy innymi wzbogacenie i zróżnicowanie struktur organizacyjnych i kulturowych danej zbiorowości, rozszerzenie możliwości zaspokajania potrzeb indywidualnych, jednostkowych w różnych okresach historycznych. Wszystkie społeczności ulęgają rozwojowi społecznemu. Proces ten przebiega nieustannie od początku cywilizacji. Przez rozwój społeczny można rozumieć zanik lub powstanie nowego zjawiska lub tez przekształcenie się danej społeczności w jej podstawowych elementach struktury. Rozwój społeczny jest zmianą długookresową, która obejmuje całe społeczeństwo. Zmiana taka ma charakter strukturalny, musza zachodzić zmiany w wewnętrznej budowie danego zjawiska społecznego, przy czym zmiana ta ma charakter kierunkowy tzn. stanowi przejście danego zjawiska do odmiennego stanu w porównaniu ze stanem przed zmianą. Teorie rozwoju społecznego: cykliczna, dychotomiczna i linearna głosiły, że rozwój społeczny ma charakter cykliczny tzn. społeczeństwo przechodzi przez kolejne fazy w swym rozwoju nastepnie fazy te się powtarzają od początku. Wg teorii V.Pareto następuje zjawisko krążenia elit, z czasem powstaje pewna elita rządząca reprezentująca interesy klasy wyższej w efekcie, czego klasy niższe dążą do obalenia istniejącej elity, która z czasem ulega samo degradacji i skostnieniu. Po obaleniu istniejącej elity i objęciu władzy przez nowa następuje ten sam proces.

41.Organizacje w społeczeństwie

Organizacja społeczna jest rozumiana jako: organizacja jako grupa celowa, organizacja jako system przemyślanych metod i środków efektywnego osiągania celów. Organizację społeczna rozumie się jako zespół środków przy pomocy, których zbiorowość utrzymuje swoja równowagę wewnętrzną, czyli swój porządek, ład, to sposoby zarządzania ludźmi oraz kierowania różnymi środkami działania. To układ wzorów zachowań, instytucji, roli społecznych, środków kontroli społecznej, który zapewnia współżycie członków zbiorowości, przystosowuje ich dążenia i działania w procesie zaspokajania potrzeb i rozwiązuje problemy i konflikty wynikające w toku współżycia. Rodzaje organizacji społecznych: 1. Formalna - sformalizowany system przepisów, stanowisk, ról, sankcji i instytucji formalnych ustalonych na drodze prawnej Podstawowe elementy: podział ról, hierarchia władzy, system informacji, zasady współdziałania. 2. Nieformalne - spontaniczny wytwór wzorów działań przekazywanych tradycją, obyczajami, sankcjami etycznymi i satyrycznymi. Podstawowe elementy: zbiorowość nieprzewidziana przez organizacje formalne, kodeks postępowania oparty jest na zwyczajach normach, wartościach grupowych, stereotypach. Organizacja społeczna zapewnia porządek, czyli ład społeczny. Formalna struktura zarządzania odpowiedzialna za planowanie, nadzór i koordynowanie pracy różnych segmentów organizacji jest biurokracja.

42. Polityka, władza, państwo

Polityka dotyczy władzy, jest to instytucja społeczna odpowiedzialna za sposób, w jaki władza jest zdobywana, dzielona i sprawowana. Funkcja społeczna polityki polega łączeniu społeczeństwa z państwem. Partie powiązane ze społeczeństwem są poprzez realizowanie programów wyborczych. Władza to zdolność osiągania celu wbrew oporowi innych. Może pochodzić z różnych źródeł, może się opierać na samej sile fizycznej lub na zasobach ekonomicznych. W zdobyciu władzy mogą pomóc współpraca i wydajność. Można wyróżnić władze prawomocna i nieprawomocna. Prawomocna to taka, która znajduje się w rękach osób uprawnionych do jej sprawowania. Władza nieprawomocna opiera się na przymusie na stosowaniu lub groźbie użycia siły w celu wymuszenia uległości. Państwo jest główną zorganizowaną władzą polityczną w społeczeństwie. Jest to organizacja polityczna, wyposażona w suwerenna władzę, zajmująca określone terytorium. Atrybutem państwa jest suwerenność rozumiana jako całkowita niezależność od jakiejkolwiek siły zewnętrznej i wewnętrznej. Władza państwowa jest najwyższa na danym obszarze i decyduje sama o zakresie swoich kompetencji, a wszystkie inne instytucje i organy funkcjonują za jej zgodą i na warunkach przez nią określonych. Państwo jest organizacja terytorialna, obejmuje ludzi związanych z określonym terytorium. Przynależność do państwa ma charakter sformalizowany (obywatelstwo). W obrębie państwa występuje stosunek: władza - podporządkowane jej osoby i grupy.

43.Typy zarządzania

44.Socjalizacja polityczna, kultura polityczna, komunikowanie polityczne

Socjalizacja jest to proces rozwoju społecznego człowieka, kształtowania jego osobowości, przekazywania systemu wartości, norm wzorów zachowań. Socjalizacji dokonuje się poprzez oddziaływanie środowiska społecznego, osób lub instytucji. Socjalizacja polityczna oznacza proces kształtowania świadomości, postaw i kultury politycznej człowieka. Człowiek przyswajając sobie pewne informacje o systemie politycznym, wartościach, normach i wzorach zachowań politycznych, a także dzięki własnej aktywności zdobywa wiedzę i reguluje własne zachowania Na socjalizacje polityczna wpływają NP.: partie polityczne, środki masowego przekazu, instytucje państw, znajomi, koledzy. Dużą role w socjalizacji politycznej odgrywa edukacja polityczna, w wyniku, której kształtują się postawy, emocje i zachowania poszczególnych ludzi w odniesieniu do zaistniałych zjawisk i podmiotów politycznych oraz wyobrażeń i koncepcji stanowiących podstawę ich aktywności publicznej. Kultura polityczna jest to system postaw, wartości, wzorów zachowań leżących u podstaw działania różnych uczestników życia politycznego. Kultura polityczna reguluje wzajemne stosunki między rządzonymi i rządzącymi. Komunikowanie się jest to każda czynność, wydarzenie lub stan odnoszący się do ludzi, który został wywołany w celu przekazania innym informacji. Z socjologicznego punktu widzenia komunikacja polega na przekazywaniu informacji miedzy uczestnikami życia społecznego, dokonuje się za pomocą języka i różnych znaków oraz symboli. Funkcja komunikacji jest porozumiewanie się, przekazywanie wiadomości i zapewnienie łączności między pozycjami, stanowiskami w grupie. Sprawność społecznego komunikowania jest ważna dla małych grup, zespołów ludzkich jak i dla wielkich struktur społecznych, jakimi są partie polityczne.

45.Podstawowe segmenty struktury społecznej w Polsce

Struktura społeczna jest to układ wzajemnych relacji, elementów, z jakich składa się społeczeństwo. Wyróżnia się następujące elementy struktury społecznej: klasowy (klasy społeczne), warstwową, zawodową (kategorie zawodowe), demograficzną (podział wg wieku, płci, miejsca zamieszkania. W Polsce obecnie wyróżniamy następujące segmenty struktury społecznej: ROBOTNCY - klasa, która pojawiła się wraz z rewolucja przemysłową, do tej grupy możemy zaliczyć wiele różnych grup. Robotnik to ten, kto produkuje lub przekształca dobra, dostarcza usługi zaspokajające potrzeby własne lub obce. Robotników dzielimy na typy: tradycyjny proletariacki np.: górnictwo z silnymi związkami zawodowymi, typ tradycyjny uległych: akceptujący dominacje elity i swoje własne podporządkowanie, typ sprywatyzowany: jest to klasa dochodowa i wyższa, odizolowana od współpracowników, zamknięta we własnym kręgu. CHŁOPI - klasa związana z rodzinnym gospodarstwem rolnym, silne powiązania rodzinne, izolacja przestrzenna, społeczna i kulturowa, ziemia jako wartość najwyższa i obowiązek pracy na niej. Obecnie liczebność tej klasy jest zbyt duża, należy tworzyć dodatkowe miejsca pracy w mieście, struktura agrarna polskiego rolnictwa jest zła jest za dużo małych gospodarstw, które nie maja szans na utrzymanie na rynku, mechanizmy rynkowe eliminują rolników słabych ekonomicznie umacniają pozycje silnych. KLASA ŚREDNIA - jest to klasa zajmująca Środkowa pozycję” w hierarchii społecznej. Obecnie w Polsce wzrasta rola klas średnich. Buduje się dystans miedzy klasa średnia a robotniczą. Podział na fizycznych i umysłowych. Następuje fragmentaryzacja klasy, brak wewnętrznej spójności, podział na przedstawicieli wolnych zawodów i specjalistów. Silne związki zawodowe. Nowa klasa średnia to przedsiębiorca. Droga dochodzenia do klasy średnie w latach 90-tych była często tzw. „przedsiębiorczość” związana z szarą strefą.

Brakuje pytań: 4, 7

1. Socjologia a inne nauki o społeczeństwie

Socjologia jako nauka ukształtowała się w XIX w. ale refleksja społeczna poprzedzająca naukę jest starsza, bo ludzie nie mogliby bez pewnych idei w życiu obejść. Socjologia bada życie społeczne, to nauka zinstytucjonalizowana, penetruje życie ludzkie i przewiduje zmiany opinii. Słowo „socjologia” wprowadził August Comte. Określenie socjologii wobec innych nauk społecznych jest trudne bo jest ona rozdzielona pomiędzy np. antropologię społeczną, ekonomię, politologię, prawo itd. Socjologia ma problem ze znalezieniem własnego obszaru badawczego bo socjologowie badają całokształt życia społecznego, w przeciwieństwie do innych nauk, które badają jego fragmenty, stąd wziął się „imperializm socjologiczny” w pierwszych przedstawieniach socjologii: np. u Augusta Comte socjologia była jedyną nauką społeczną. Czasem twierdzi się, że przedmiotem socjologii są zjawiska posiadające naturę społeczną czyli w jej skład wchodzi i polityka i ekonomia co ma 2 rodzaje korzyści: może przynieść owocne rezultaty i sprzyja integracji nauk społecznych. Socjologia różni się od ideologii tym, że dąży do odkrywania prawd o świecie, a ideologia ustanawia idee i wartości.

2. Geneza socjologii jako dyscypliny naukowej.

Socjologia ukształtowała się jako nauka akademicka dopiero w XIX w. Tym niemniej refleksja społeczna poprzedzająca stadium dojrzałej dyscypliny jest tak stara jak społeczne bytowanie ludzi. Jej początków poszukuje się już w starożytności klasycznej w politycznych pismach Platona i Arystotelesa. Przy czym starożytni nie odróżniali państwa od społeczeństwa ponieważ pojęcia te były dla nich tożsame. Prekursorzy socjologii byli przekonani, że nowa nauka obejmie całość społecznego doświadczenia i pozwoli na ścisłe ustalenie faktów i odkrywanie prawidłowości życia społecznego, które będą uniwersalne. Twórcy nowej nauki pragnęli aby stała się narzędziem pożądanej reformy społecznej. Te pragnienia stały się jednak daremne ponieważ socjologia bada zjawiska pozostające w ciągłym ruchu i ewolucji.

3. Rewolucja przemysłowa, społeczeństwo nowoczesne a powstanie socjologii

Czynniki mające wpływ na powstanie socjologii:
-postęp techniczny, ekonomiczny
-wielkie inwestycje przemysłowe
-rozwój klasy robotniczej, miast
W społ. wczesnego kapitalizmu pojawiła się konieczność regulowania i kontrolowania życia społ., która dała początek socjologii. Reformatorzy społ. podejmowali wysiłki aby łagodzić konflikty społ. wynikające głównie z niesprawiedliwości społ. Pojawiła się ankieta, czyli narzędzie socjologów. Do reformatorów społ. należeli m. in. Booth . W wyniku pracy reformatorów narodziła się dziedzina pracy naukowej - socjotechnika (empiryczna opozycja społ. zjawiska ekonomii ). Pojawiły się też projekty budowy nowego społ., powstały ruchy komunistyczne, gminy socjalistyczne (Fourier, Owen ).
August Comte chciał wprowadzić takie poznanie świata, które byłoby pewne. Herbert Spencer chciał wyjaśnić ewolucję ludzkości, bo wiek XIX to okres szybkiego rozwoju przemysłu.
USA- szkoła chicagowska (Park, Burges)
NIEMCY- Wilhelm Dilthey- nowe założenia badań społeczeństwa
ROSJA- Petrażycki- nowa koncepcja badań zjawisk prawnych

4. Ideologie a powstanie socjologii

(Cztery wielkie ideologie świata nowożytnego (po Rewolucji Francuskiej): konserwatyzm, liberalizm, socjalizmy, populizm (narodnictwo) jako podłoże teoretyczne socjologii)

5. Pozytywizm i neopozytywizm w socjologii

August Comte-

Dzieło: Kurs filozofii pozytywnej
Comte był jednym z głównych przedstawicieli pozytywizmu
Comte stworzył termin socjologia, dlatego nazywa się go ojcem socjologii
Wprowadził pojęcie metoda pozytywna ; jako sposób patrzenia na świat, aby go poznawać i nad nim panować, by go zmieniać, budować wg swego uznania w sposób możliwie najlepszy
W jego obrazie rzeczywistości społecznej można dostrzec pozytywistyczną wizję wojny wszystkich ze wszystkimi
Wzory naturalistyczne powinny być podstawą do budowania naukowej socjologii;
źródła zdobywania wiedzy przez badacza socjologa

6. Typ idealny Webera
Wg. Webera socjologia miała być nauką społeczną, która opisze sens działań społecznych, w którym mieści się też opis sensu wszystkich najważniejszych instytucji społecznych, chociaż są one efektem ciągle powtarzanych działań społecznych. Problem to jak dojść do opisu działań społecznych, jak poznać i zrozumieć ich sens. Punktem wyjścia ma być tutaj metoda „typów idealnych”. Weber rozumie przez to pewien idealny, racjonalny przebieg pewnych działań społecznych, motywacji, instytucji społecznych czy zjawisk społecznych. Typ ten powstaje w umyśle badacza. Jest on pewną fikcją. Socjolog obserwuje badane przez siebie działania społeczne czy instytucje społeczne i stara się zrozumieć motywacje konkretnych badanych przez siebie działań. Weber zastosował typ idealny przy wyjaśnianiu, jak ludzie dokonują wyboru czynności społecznych. Przyjął mianowicie, że ludzie zawsze działają w sposób racjonalny. Wyróżnił 4 kategorie działań ludzkich: działania tradycjonalne, emocjonalne, celowo-racjonalne i zasadniczo-racjonalne.

7. Style uprawiania socjologii

8. Socjologia ogólna a socjologie szczegółowe

SOCJOLOGIA OGÓLNA tworzy teorie obejmujące zespoły zjawisk (ich ogół), występujące w społeczeństwach (całych), które służą wyjaśnieniu zjawisk i procesów podstawowych (ważnych dla wszystkich dziedzin życia społecznego); jej zadaniem jest również ustalanie pojęć.Główne teorie socjologii ogólnej:

-teoria struktur społecznych (teoria społeczeństwa) - uogólnia wyniki badań nad typami i formami zbiorowego życia ludzi ->statyka społeczna

-teoria zmian - uogólnia wyniki badań nad zjawiskami i procesami zachodzącymi w grupach i zbiorowościach ->dynamika społeczna

SOCJOLOGIA SZCZEGÓŁOWA zajmuje się systematycznym opisem poszczególnych dziedzin i wyjaśnianiem zachodzących w nich zjawisk.Każda socjologia szczegółowa ma wielorakie powiązania z socjologią ogólną. Pierwsza z nich korzysta z inspiracji i założeń teoretyczno-metodologicznych drugiej, a socjologia ogólna weryfikując osiągnięcia badawcze socjologii szczegółowej wyprowadza uogólnienia wzbogacające ogólną teorię socjologiczną.Między socjologią ogólną i szczegółową istnieją sprzężenia zwrotne i komplementarne powiązania.

9. Praktyczne zastosowania socjologii

Przedmiotem socjologii są zjawiska i procesy zachodzące w różnych formach życia zbiorowości ludzkiej, czyli bada:

1. instytucje - wychowawcze, religijne, prawne...

2. zbiorowości - grupy społ. zawodowe, tłum...

3. procesy - indywidualizację, urbanizację, migracje...

4. stosunki - społeczne, konflikty, więzi

5. zjawiska kulturowe - normy, wartości, ideologie

6. ruchy społeczne

7. świadomość społeczną

Rozróżnić można też teorie służące do badania tych nauk (ogólne teorie socjologiczne):

- teoria struktur społecznych

- teoria zmiany

- teoria zachowania się jednostek

- teoria zachowania się zbiorowości

Aby socjologia miała praktyczne zastosowania, jej badania, twierdzenia muszą posiadać tzw. „moc prognostyczną” czyli moc pozwalającą na przewidywanie zdarzeń, zachowań jednostek i zbiorowości. Zastosowania wiedzy socjologicznej do regulowania stosunków międzyludzkich w przemyśle, do określania decyzji wyborczych obywateli, decyzji konsumentów na rynku, w badaniach opinii publicznej, badaniach zachowania się tłumów, morale armii, w reklamie - zyskały miano „inżynierii społecznej” lub „socjotechniki”.

Te zastosowania praktyczne socjologii prowadzą z jednej strony do ulepszeń i racjonalizacji życia społecznego, z drugiej strony do uprawiania technik rządzenia społeczeństwem i manipulacji postawami ludzkimi. W pierwszym wypadku socjologia prowadzi do zmian w niektórych obszarach systemu społecznego np. reforma systemu edukacyjnego, lepsza organizacja pracy; w drugim wypadku - do zmian ustrojowych np. przez propagandę ideałów rewolucyjnych.

10. Podstawowe kontrowersje socjologiczne

Socj. jest nauką bez „paradygmatu” tzn. nie istnieje w niej teoria czy twierdzenie które akceptują wszyscy przedstawiciele filozofii, nawet w prostych sprawach istnieją spory.

Przykładem takich kontrowersji mogą być:

1. indywidualizm - holizm (dotyczy natury rzeczywistości społecznej) - tu spór o prymat jednostki wobec społeczeństwa lub odwrotnie - społeczeństwa wobec jednostki. Indywidualiści twierdzą, że społeczeństwo składa się z jednostek, zaś holiści, że nie ma czegoś takiego jak jednostka.

2. teoria funkcjonalna - teoria konfliktu - spór wokół natury społeczeństwa. To albo harmonijna jak organizm całość, albo rzeczywistość rozdarta wewnętrznie.

3. naturalizm - antynaturalizm - naturaliści twierdzą że społeczeństwo trzeba poznać intuicyjnie, przez rozumienie zjawisk, które trzeba odnieść do kultury, a nie wyjaśnienie zjawisk w oparciu o ich powtarzalność, gdyż one nigdy nie powtarzają się tak samo.

4. socjologia teoretyczna - socjologia historyczna - wg pierwszej socjologia powinna formować ogólne prawa życia zbiorowego; antagoniści mówią, że jest to niemożliwe, można tylko formułować prawidłowości ograniczone czasem i przestrzenią.

11. Podstawowe tezy funkcjonalizmu

Funkcjonaliści uważali, że społeczeństwo stanowi system jako całość tworzącą funkcjonalną jedność, co oznacza że wszelkie instytucje społeczne w ramach tego systemu tworzą jedność i są ze sobą powiązane tak, że zmiana któregoś z nich co powoduje zachwianie się równowagi całości co może prowadzić do dezintegracji. Czyli elementy systemu tj. instytucje, normy społeczne, normy kulturowe, wzorce zachowań są funkcjonalne wobec systemu, tzn. przyczyniają się do jego integracji. Funkcjonalizm powstał w USA w latach 40. XIX w. - reprezentanci: Parsons, Martin i Shils. Mówili oni jednak, że w każdym systemie występują też elementy dysfunkcjonalne, które rozsadzają go od wewnątrz, np. dewiacje, działania innowacyjne, nonkonformizm. Wtedy system dąży bądź do eliminowania dysfunkcji (system zamknięty) albo do instytucjonalizowania ich (system otwarty).

Każdy system dąży do stanu równowagi (integracji wewnętrznej) ale stopień integracji jest zmienny. Wg funkcjonalizmu system społeczeństwa stanowi ład społeczny i to jest jego założeniem jako teorii opisującej mechanizmy i warunki ładu społecznego. Zaburzenia tego ładu traktowane są jak stan przejściowy który jest łamany przez samoregulujące mechanizmy systemowe. System społeczny składa się z podsystemów:

• ekonomicznego - dla zapewnienia materialnych warunków życia i sferą interesów gosp.

• politycznego - sfera stabilności i władzy

• kulturowego - sfera wartości

Wg funkcjonalistów wpływ jednostki na życie społeczne jest równy zeru, a ona sama jest aktorem grającym role społeczne czyli działa zgodnie z wymogami społecznymi, jest przymuszona przez system. Zgodnie z funkcjonalną teorią uwarstwienia - w społeczeństwie musi być nierówny podział społeczny (nierówności klasowe, nierówny podział władzy, dochodu itd.) oraz w każdym społeczeństwie muszą istnieć pewne funkcje które są nazywane imperatywami społecznymi.

Analiza funkcjonalna - była użyteczna w odniesieniu tylko do badań nad małymi grupami społecznymi, strukturą kulturową itd., jednak długo pozostawała ona pojęciem najważniejszym w socjologii.

12. Podstawowe tezy teorii konfliktu

Główny reprezentant - Kalt Dahrendorf (XX w.)

Powstaje na przełomie XIX i XX w. W największym stopniu wpłynęła na rozwój tej teorii teoria Marksa, oparta na interpretacji historii jako nieustannej walki klas. O ile funkcjonalizm utrzymywał, że podstawowym motywem działań jest kulturowo wykształcony wzór - norma dla wszystkich - o tyle teoretycy konfliktu odrzucają ten pogląd przyjmując interes za główny motyw działań jednostek.

Interesy są różne dlatego dzielą zbiorowość jednostek na przeciwstawne grupy. Konflikt jest następstwem tego antagonizmu i jest on zjawiskiem naturalnym w każdym społeczeństwie a nie dysfunkcją. Konflikt jest też naturą stosunków społecznych, które opierają się na dominacji i podporządkowaniu. Uniwersalną cechą społeczeństw ma być podział na zbiorowości uprzywilejowane i upośledzone w dostępie do władzy, pieniędzy, informacji itd co powoduje i powodowało w historii przymus i posłuszeństwo, podporządkowanie i zależność, dominację i uległość ale i bunt, rewolucję, niezadowolenie.

Konflikt występuje wszędzie - w małych grupach, dużych i pomiędzy nimi, jest wszechobecny, prowadzi on do zmian lub też czyni, że zmiany są prawdopodobne, dlatego jego waga w społeczeństwie jest duża. Dlatego teoria konfliktu bada źródła konfliktów społecznych. Konflikt pomaga integrować społeczeństwo a Lewis Coser mówi, aby konflikt definiować jako społecznie funkcjonalny sposób rozładowania napięć. Gdy społeczeństwo tłumi konflikty naraża się na jego spotęgowanie, co prowadzi do nieodwracalnych zdarzeń.

Teoria konfliktu jest użyteczna do rozpoznawania procesów społecznych w toku zmian społecznych, gwałtownych lub przyspieszonych.

13. Podstawowe tezy teorii wymiany

XIX w. George Homans i Peter Blau.

To opozycja wobec funkcjonalizmu, ma założenia indywidualistyczne i psychologistyczne. W przeciwieństwie do funkcjonalizmu i teorii konfliktu, zakłada ona prymat jednostki jako fundamentu społeczeństwa, czyli społ. składa się wyłącznie z jednostek, ich wyborów i ich wytworów. Społeczeństwo to to co sami ludzie wytworzyli, a robią to tylko dla korzyści, jakich oczekują od społeczeństwa. jest to indywidualizm skrajny.

Całe życie społeczne to zachowania jednostek, a fakty społeczne to fakty psychologiczne. Zachowaniem jednostki kieruje dążenie do uzyskania nagród i unikania kar. Człowiek działa nie dlatego, że tak nakazuje norma ale dlatego, że chce uzyskać nagrodę lub akceptację ze strony innych. nagroda - to wzmocnienie danego zachowania. W społeczeństwie każdy chce nagród - dlatego życie społeczne jest wymianą nagród między jednostkami. nagrody to dobra materialne i niematerialne tj. uznanie, aprobata. Jednostka nagrodzona czuje się zobowiązana dla innych i tak powstaje wymiana dóbr.

Teoria ta znalazła zastosowanie jedynie w badaniu małych grup społecznych.

14. Makrostruktury społeczne

Makrostruktura - układ który wyznacza ramy i kierunki życia społecznego; charakteryzuje się: wielokrotną złożonością, skomplikowaniem powiązań między elementami, względną odpornością wobec ingerencji i dezintegracji, wspólnotą kultury, są względnie duże.
Własności makrostruktur:
a) samoistność - makrostruktura, to niezależny, zamknięty świat społeczny, w przeciwieństwie do mikrostruktur, które nie są samoistne i egzystują w ramach makrostruktur
b) samoreferencja - rozwój makrostruktur jest autonomiczny, odbywa się w pewnych zamkniętych ramach, odgrodzonych od świata zewnętrznego, gdzie układem odniesienia jest struktura sama dla siebie
c) samowystarczalność - w przeciwieństwie do mikrostruktur Makrostruktury tworzą dla mikrostruktur kierunki i ramy rozwoju. Mogą ulegać destrukcji i dezintegracji w wyniku negatywnego działania mikrostruktur Przykłady mikrostruktur:
- do niedawna były nimi społeczeństwa narodowe, ale pod wpływem postępującego procesu globalizacji stały się one mezostrukturami
- wg Gurwitcha to klasy społeczne są zamkniętymi światami, są całkowicie niekompatybilne między sobą; Marks uważał, że klasy nie są makrostrukturami
- makrostrukturami mogą być np.: klasy, warstwy, stany, ruchy społeczne, etnosy, ludy, narody

15. Mikrostruktury społeczne i struktury pośrednie

Mikrostruktury. Rodzina
1. Jest podstawową mikrostrukturą społeczną. Występowała od najdawniejszych czasów w różnej postaci. Zawsze realizowała funkcje prokreacji (zachowanie ciągłości biologicznej), socjalizacji (przekazywania dziedzictwa kulturowego) i miłości.
2. Rodzina realizuje nstp. Cele: obcowanie płciowe, tworzy instytucjonalną formę małżeństwa, określa stosunki pokrewieństwa i dziedziczenia, daje utrzymanie i opiekę, przygotowuje do samodzielnego życia, tworzy jedno gospodarstwo domowe.

16. Pojęcie kultury w socjologii. Kultura a cywilizacja

Kultura to całokształt wytworów ludzkich, nie podyktowanych instynktem; ludzie tworzą kulturę. Presja natury spowodowała, że człowiek zaczął wytwarzać narzędzia, zaczął przystosowywać się do natury. kultura jest osobliwością wyłącznie ludzką. Każde społeczeństwo wytwarza jakiś typ kultury, nie ma ludzi niekulturalnych ani dzikich społeczeństw. Od czasów starożytnych próbowano zdefiniować kulturę jednak do dziś nie ma jednoznacznej definicji. Można wyróżnić 3 stanowiska:

1. podstawą kultury są procesy internalizacji, przyswojenia sobie przez człowieka opewnych zachować, maksym i dyrektyw postępowania. Korelaty kultury to rzeczy i system znaków . Kultura jest wytworem działań ludzkich.

2. kultura - to zasady, normy organizujące życie ludzkie, działania ludzkie

3. stanowisko polega na poszukiwaniu podstawy zjawisk kultury, czyli badania interesów utrwalonych rezultatów zachowań człowieka.

Kultura wraz z postępem technicznym, cywilizacją może się zmieniać, jednak jej część tzn. religie, literatura, pisanie książek nie podlega prawom postępu. Cywilizacja tym prawom podlega. Kultura oddziaływuje na społeczeństwo poprzez:

• regulowanie sposobu zaspokojenia popędów i skłonności, socjalizuje człowieka

• ustanawia systemy wartości i kryteria określające hierarchie wartości

• kultura ustala wzory zachowania, reagowania w określonych sytuacjach

• ustala modele społeczne i ideały.

17. Systemy wartości, normy i wzory zachowań

Kultura tworzona jest na zasadzie współzależności postaw i wartości. Wartość to tyle, co wszelki przedmiot ludzkich zainteresowań i interesów. 3 rodzaje wartości:

1. konkretne przedmioty pozaludzkiego świata stworzonego przez ludzi

2. inni ludzie

3. wartości symboliczne - powstają w świadomości ludzi, wyrażane za pomocą zjawisk i przedmiotów

Odpowiadają im 3 rodzaje kultury:

1. bytu

2. socjetalna - obejmuje porządek stosunków międzyludzkich; przez ten porządek dokonuje się transmisja wzorów zachowań np komunikowania się za pomocą znaków i symboli tj. język.

3. symboliczna - obejmuje znaki i symbole np. symbol staje się sam wartością (krzyż).

Wartości autoteliczne to te co są posiadane i cenione przez zbiorowości ludzkie dla nich samych chociaż nie mają żadnych funkcji instrumentalnych.

18. Zróżnicowanie społeczne kultury. Subkultury.

Zróżnicowanie kultury jest ogromne, tak jak społeczeństwa są inne tak i ich kultury różnią się od siebie. Możemy wyróżnić wiele kategorii kultury. Wg Ruth Benedict są 3 modele kultur.

• dionizyjska - charakteryzuje się tym, że działania społeczne opierają się na rywalizacji

• apilonejska - w społeczeństwie panuje zgoda, harmonia i wzajemna pomoc

• mieszane

Możemy również rozróżnić:

• kulturę bytu - zajmującą się sferą przedmiotów materialnych, potrzebnych człowiekowi do bytu

• kulturę społeczną - czyli socjalną - zajmującą się stosunkami społecznymi

• kulturę symboliczną na którą składają się:

1. kultura ludowa

2. kultura popularna

3. kultura elitarna

Może też wytworzyć się kultura alternatywna, kontrkultura lub subkultura.

Subkultura to część kultury; wytwarza się ona w społeczeństwach zróżnicowanych, w których występują grupy o specyficznych wartościach, normach i wzorach zachowań. Jeżeli grupy te mają określone granice wartości i zachowań oraz te wartości i zachowania maję charakter trwały to nazywa się je podkulturami lub subkulturami. Subkultury zawierają najczęściej pewne elementy stworzone przez daną zbiorowość. Mogą to być np. grupy rówieśników, grupy zawodowe, artyści, więźniowie w więzieniu. Często granica między subkulturą a kulturą zaciera się.

19. Kontrkultura jako zjawisko społeczne

Termin kontrkultury pojawił się w okresie buntu młodzieży w USA i Europie Zach. w końcu lat 60. Mianem tym określono różne nurty myślenia i różne formy działania kwestionujące zastaną kulturę. Jest to jednocześnie sprzeciw wobec podstawowych idei i wzorów kultury jak i próby tworzenia nowej kultury. Kontrkultura odrzuca idee, wzorce etyczne i normy, role społeczne i style życia. Kontestatorzy - występują przeciw degradacji sacrum i wartości duchowych w kulturze współczesnej, która ogranicza rozwój osobowości człowieka. Poszukują jedności człowieka z naturą, odrzucając dominację człowieka nad nią. Ruchy kontestacyjne uznano za nowe zjawisko nie mieszczące się w żadnym z typów konfliktów. Zakwestionowały one wartość materialnych zdobyczy cywilizacji: przemysłu oraz sens porządku społecznego.

Kontrkultura to wg współczesnych:

- kontestacja - odniesienie do buntów młodzieży

- zespół wartości i postaw przeciwstawnych kulturze dominującej

- ruch odrzucający podstawowy etos kultury zachodniej, propagujący inne wartości i style życia

Kontrkultura jest zjawiskiem nowym, charakterystycznym dla czasów współczesnych. Wraz z końcem hippisów, ruch odrodził się pod nazwą kultury alternatywnej. Kontrkultura kwestionuje kulturę świata zachodniego - model rodziny, szkoły, sztuki, język, nauki społeczne, postęp techniczny, kościoły. Choć kontrkultura przestała istnieć, to pewne jej idee zrealizowano np. ochrona środowiska, reforma szkolnictwa, prawa dla mniejszości etnicznych. Znalazła ona swą kontynuację w kulturze alternatywnej.

20. Cechy kultury masowej

Kultura popularna (masową nazwał ją Dwight McDonald) wyróżnia się od innych rodzajów kultur szerokim zasięgiem, odbiorcami jej są liczne i różne klasy społeczne przez zastosowanie techniki i mass mediów. Dlatego dociera ona do licznych odbiorców co daje jej masowy odbiór. Dociera ona do prawie wszystkich, nawet ośrodków oddalonych od ośrodków kulturalnych. To głównie kultura związana z czasem wolnym, zabawą i rozrywką. Jej treść ze względu na to że dociera do różnych klas społecznych jest uproszczona, o prostych schematach, powiela wątki. Jest produkowana (nie tworzona) przez profesjonalistów. Posiada ona i krytyków i obrońców.

Krytycy:

• zasada „wspólny mianownik”

• wulgarność

• brak treści ambitnych, zmuszających do wysiłku intelektualnego

• może manipulować ludźmi, zniewalać ich umysły

• uzyskuje wpływy polityczne

• ujednolica różne wartości artystyczne

Obrońcy

• demokratyczny charakter

• zgodność z gustami najliczniejszych uczestników życia kulturalnego

• dostępność dla wsi i miasteczek

21. Działanie a zachowanie

Działanie człowieka (interakcja). W toku działania jednostka rozważa sytuację w jakiej znajduje się, rozważa możliwe sposoby reakcji na bodźce ze środowiska, które dostosowuje do siebie, do swoich decyzji. Ważnym elementem działania są inni ludzie. Działający ludzie dostosowują nawzajem swe działania do siebie przez odkrywanie i ujawnianie znaczeń w nich się zawierających. Dlatego społeczeństwo to sieć interakcji, które się nieustannie zmieniają, ale które dostosowują się do siebie (teoria symbolicznej interakcji).

Natomiast w procesie socjalizacji, która odbywa się przez całe życie, człowiek uczy się zachowań zgodnych z ogólnie przyjętymi normami społecznymi wg określonych wzorów. Zachowanie to reakcja na określone sytuacje. Wzór kulturowy określa sposób zachowania się w danej grupie, który jest dopuszczalny lub naturalny. Te wzory zachowań (postępowań) stają się schematem działania człowieka i zostają przez niego zinternalizowane. Internalizacja to mechanizm przejmowania w procesie socjalizacji wzorów zachowań, norm, i wartości tworzonych przez daną kulturę.

22. Działania motywowane normą i interesem. Celowo-racjonalne.

Człowiek jest z natury społeczny, żyjąc w społeczeństwie są w nim określone normy, które wynikają z określonych wartości występujących w różnych społeczeństwach np. uczciwość. Normy mogą być religijne, moralne oraz prawne.

Jednostka aby być przyjętą przez społeczeństwo musi działać zgodnie z narzuconymi przez nie normami. Jednak częstym motywem działań jest nie norma, ale interes jakim jednostka się kieruje. Może on być zgodny z normą np. w gospodarce, ale nie zawsze tak jest i może dojść do konfliktu między interesem a normą co może doprowadzić nie tylko do potępienia i odrzucenia ze strony społeczeństwa ale także do przestępstwa.

23. Elementy więzi społecznej

Ogół stosunków, połączeń i zależności które skupiają ludzi w trwałe zbiorowości nazywamy więzią społeczną. Jej elementami są:

1. styczność przestrzenna - uświadomienie sobie, że na tej przestrzeni gdzie żyjemy są również inni ludzie, np. na studiach

2. styczność i łączność psychiczna - spostrzeżenie cech pożytecznych lub nie, innego osobnika, zainteresowanie się drugim

3. styczność społeczna - pewne układy wynikające z co najmniej 2 osób, a przedmiotem jej jest jakaś wartość lub rzecz i pewne czynności, np. kupno gazety. Mogą one być prywatne lub publiczne.

4. wzajemne oddziaływania - przez nie dokonuje się proces przystosowania się osobnika do grupy

5. stosunki społeczne

6. zależności społeczne - instytucje społeczne i kontrola społeczna

24. Socjalizacja jednostki

Człowiek jest istotą społeczną, ukształtowaną przez kulturę w procesie socjalizacji. jej efektem są określone cechy osobowości: postawy, poglądy, wartości, szacunek dla norm. Proces który wprowadza jednostkę w życie społeczne począwszy od lat najmłodszych, uczy ją zachowania i porozumienia się wg ustalonych wzorów nazywa się procesem socjalizacji. W tym procesie człowiek uczy się panowania nad popędami i potrzebami, a także zaspakajania ich w przyjęty w danym społeczeństwie sposób. Efektem oddziaływania środowiska społecznego jest nauka zachowań zgodnych z ogólnie przyjętymi normami społecznymi i wg określonych wzorców. Socjalizacja ma również ogromne znaczenie w kształtowaniu się systemu wartości i hierarchii potrzeb, które wyznaczają aspirację (dążenie) człowieka do tego aby osiągnąć pewne dobra, uczucia czy cechy (być dobrym, być kochanym, mieć dużo pieniędzy). W każdej grupie istnieje określona hierarchia wartości. Rodzina jest grupą, w której dziecko po raz pierwszy styka się z określonymi wartościami. Hierarchia wartości w dużym stopniu zależy od specyfiki danej grupy i od systemu politycznego, ekonomicznego i społecznego np. czasy komunizmu a czasy demokracji w Polsce.

W pierwszych latach życia człowiek zdobywa wiadomości na temat otaczającej go rzeczywistości i samego siebie. Ta wiedza jest potem modyfikowania przez całe życie i prowadzi człowieka do określonych sposobów myślenia, wartości i celi i sensu istnienia.

Proces socjalizacji powoduje zinternalizowanie niektórych wartości przez człowieka, w tak sposób że postrzega on je jako własne, zostają one wbudowane w jego osobowość, dlatego dąży on do realizacji tych wartości. W procesie socjalizacji uczy się też odgrywania ról społecznych, czyli spełniania oczekiwań społecznych.

Przez socjalizację człowiek zdobywa podstawowe umiejętności potrzebne mu do funkcjonowania w danej społeczności (szkoła, kościół). W procesie tym człowiek uczy się komunikowania z innymi ludźmi za pomocą symboli i języka co odróżnia go od zwierząt.

25. Internalizacja normy

Norma społeczna to pewien sposób kontroli społecznej nad jednostką. Człowiek, który nie przestrzega danych w społeczeństwie norm może być dotknięty określonymi karami lub sankcjami, ze strony tych, którzy normy respektują. Aby spełnić rolę skutecznej kontroli normy muszą być przez jednostkę zinternalizowane, tzn. włączone w ramy własnej osobowości, przyswojone przez nią jako własne. Czyli normy narzucone przez społeczeństwo są rozumiane przez jednostki jako obowiązujące od zawsze. Internalizacja normy jest zadaniem socjalizacji jednostki czyli przysposobienia jej do życia w społeczeństwie. Kontrola społeczna jest raczej nastawiona na przywoływanie do porządku osobników dorosłych ale u jednostki, która nie zinternalizowała normy w dzieciństwie to jest większe prawdopodobieństwo odchyleń od normy w późniejszym okresie.

26. Konformizm

Konformizm to postawa jednostki wykształcona w procesie socjalizacji. To przyjęcie norm narzuconych przez społeczeństwo i zaakceptowanie ich jako swoich. Konformiści starają się przestrzegać norm, a społeczeństwo w większości składa się z konformistów. Konformizm umożliwia w miarę bezkonfliktowe życie w społeczeństwie, z drugiej zaś strony to rezygnacja jednostki z własnego „ja”. Postępujemy konformistycznie też dlatego, że chcemy być lubiani i akceptowani, dlatego też można wyróżnić 3 typy zachowań konformistycznych:

1. uleganie - to zachowanie motywowane uniknięciem kary lub chęcią zyskania nagrody. Konformizm jest nagradzany co służy zwiększeniu ich liczby w społeczeństwie. Nagrodą mogą być dobra materialne lub awans, aprobata, miłość, przyjaźń itp. Karą może być (sankcją) więzienie albo tzw. ostracyzm towarzyski, ośmieszenie, wydalenie ze społeczności. Od początku swego życia człowiek jest motywowany systemem nagród i kar. Uleganie jest zazwyczaj czymś nietrwałym, powierzchownym ponieważ ulegamy naciskowi aby uniknąć kary lub zdobyć nagrodę. Podstawą ulegania jest władza, którą posiada osoba lub grupa oddziałująca na nas (rodzice, państwo)

2. identyfikacja - to trwalsze niż uleganie efekty, tu motywem działania jest pragnienie jednostki aby być podobną do osoby, od której pochodzi oddziaływanie (np. synowie chcą być tacy jak ich ojcowie). Tu akceptujemy i przyswajamy sobie ten system wartości, sposób zachowania, poglądy tej osoby czy grupy. Trwa to dotąd dopóki nie zostanie podważony ten sposób zachowania lub okaże się on sprzeczny z innymi poglądami jednostki.

3. internalizacja - to mechanizm daje najtrwalsze efekty konformistyczne. Czynnikiem decydującym o internalizacji danych wartości lub norm jest przekonanie o ich słuszności i o wiarygodności osoby od której one pochodzą. Internalizacja powstaje przez akceptację wzorów, poglądów, zachowań, wartości, norm innych osób (grup) i włączenie ich w nasz system wartości i poglądów.

Przez konformizm można wyjaśnić takie zachowania jak: uleganie modzie, reklamie, mediom a także akceptację rasizmu, stalinizmu czy faszyzmu.

27. Systemy normatywne w społeczeństwie

System normatywny to normy skłaniające jednostkę do postępowania zgodneko z nakazem lub zakazem w normie wyrażonym, bo w normie ujęty zostaje wzór, który społeczeństwo chce nałożyć na wszystkich uczestników zbiorowego życia. Normy służą kontroli społecznej nad jednostką, która służy integracji społeczeństwa. Dążeniem każdego społeczeństwa jest wewnętrzna zgodność i integracja norm, jednak systemów normatywnych jest tyle ile jest społęczeństw i kultur.

Normy są zróżnicowane, w społeczeństwie może obowiązywać kilka rodzajów norm tworzących system normatywny i tak mogą to być normy:

1. obyczajowe - mogą dyktować zachowania zgodne z panującymi obyczajami

2. moralne

3. religijne

4. prawne - które osiągają najpełniejsze formy kodyfikacji i są poparte sankcjami negatywnymi (jak postąpić nie wolno)

Zazwyczaj nakazy wypływające z jednej z norm pokrywają się z nakazem z drugiej normy, jednak mogą zachodzić między nimi konflikty np. między normą obyczajową a prawną. Normy mogą też być ugruntowane przez tradycje, jeśli wzór do naśladowania został umieszczony w przeszłości. Normy mogą być inne w Polsce, inne w Niemczech. W jednym społeczeństwie potępia się a w innym praktykuje.

28. Sankcje za naruszanie norm

Społeczeństwa w toku rozwoju wykształciły metody wymuszania na jednostce konformizmu. Karl Manheim wyróżnia bezpośrednie i pośrednie metody oddziaływania na jednostkę. Bezpośrednie to wpływ najbliższego otoczenia, np. ojciec, matka, ksiądz, którzy odwołują się do emocji, sugestii, strachu, wychowania w dawnym stylu. Wpajają oni pewne zasady, będące zasadami całego społeczeństwa. Pośrednie to oddziaływanie z daleka zdepersonalizowane, przez strukturę np. oddziaływania gospodarcze.

Społeczeństwo ustala też określone sankcje pozytywne (będące nagrodą) dla konformistów oraz negatywne (będące karą) dla osób łamiących lub uchylających się od norm, dla dewiantów. Znaczenie sankcji jest bardzo ważne, bo to one (kary i nagrody) w większości motywują do określonych działań, które integrują społeczeństwo. Repertuar kar i nagród jest rozległy: mogą to być: napiętnowanie, klątwa, oziębłość, wyłączenie ze społeczeństwa, więzienie, zwolnienie, nagana, strach, ale też: pochwała, premia, aprobata, miłość, awans, zysk, itd. Społeczeństwa odróżniają się od siebie tym, że nacisk kładziony jest bardzie u jednych na karę, u drugich na nagrodę. Jedne społeczeństwa odwołują się do kar, strachu, reżimu np. komunizm, a drugie nacisk kładą na niezależność, wolność wyboru, nagrody co z kolei umożliwia jednostce rozwój zarówno intelektualny jak i zawodowy.

29. Dewiacja i innowacja

W wyniku konfliktów norm lub szybkich premii społecznych rodzi się dewiacja czyli łamanie lub odchylanie się jednostek od norm społecznych. Jest to nonkonformizm, czyli stan odmienny od konformizmu. W każdym społeczeństwie istnieją i istnieli dewianci, którzy z różnych względów łamali zastany, obowiązujący porządek. Dewiacja nie prowadzi zawsze do przestępstwa, do działań na niekorzyść swoją i niekorzyść społeczną. Mówi się, że każdy przestępca to dewiant, ale nie każdy dewiant to przestępca. Wbrew wszystkiemu dewianci są potrzebni w społeczeństwie, ponieważ społeczeństwo które nie posiadałoby dewiantów pogrążyłoby się w stagnacji, zatrzymałby się jego rozwój. Tak więc dewianci to także ci którzy przez nieposłuszeństwo lub niepogodzenie się z normami wyznaczają nowe drogi rozwoju. Gdyby nie dewianci - innowatorzy nie byłoby postępu naukowego, technicznego, rozwoju. Innowatorstwo czyli również dewiacja służy społeczeństwu. Dewianci - innowatorzy często są skłóceni ze swym środowiskiem, jak Kopernik, Luther. Tworzą oni często nowe normy, które zastępują stare. Na koniec trzeba dodać, że każdy człowiek w większym czy mniejszym stopniu jest dewiantem (np. przejście na czerwonym świetle), bo z natury człowieka wypływa pokusa łamania reguł. Mówi się, że zakazany owoc najbardziej kusi, czego przykładem może być walka z reżimem w czasach komunizmu, czy nawet pokusa zapalenia papierosa dla małolata, a te pokusy wzrastają bardziej gdy człowiek ma ograniczony byt przez społeczeństwo. Dewiacja dotyczy jednostki. Im większa kontrola tym więcej dewiantów.

30. Ewolucja kontroli społecznej

Kontrola społeczna to przymuszanie jednostki przez społeczeństwo do określonych zachowań przez stosowanie określonych sankcji.

W społeczeństwach prymitywnych wydawać by się mogło że zakres kontroli społecznej był mały, jednak to sam człowiek będący pod o wiele bardziej większą presją ze strony współplemieńców sam wymierzał sobie sprawiedliwość i sposób postępowania zgodny z grupą. Tam wszystko regulowane było do najdrobniejszych szczegółów: taniec, mycie, polowanie itd. Podobnie było w społeczeństwach średniowiecza lub jeszcze pod koniec XIX w. w małych społecznościach. Współcześnie człowiek ma o wiele większą swobodę ruchów, postępowania, myślenia, rozwoju. ,

Ewolucja w kierunku zmniejszenia kontroli społecznej jest podyktowana między innymi szybkim rozwojem co eliminuje normy stojące na przeszkodzie, również własnymi interesami, ludzie którzy eliminują normy niezgodne z ich interesami oraz tolerancją dla odmienności. W ewolucji kontroli społecznej ważną rolę odgrywa przejmowanie funkcji obyczaju przez prawo, czyli zmiana regulacji z pozytywnej (nakazu) w negatywną (zakazu). O ile obyczaje regulują działania jednostek nawet w sprawach nieistotnych dla społecznego ładu o tyle prawo wkracza wyłącznie w dziedziny zw. z porządkiem. Ferdynand Toemies rozróżnia społeczności w których kontrola jest sprawowana przez zwyczaj i tradycję oraz społeczności nowoczesne - tu kontrolę sprawuje sformalizowane prawo i opinia publiczna. W toku ewolucji kontroli społecznej - tradycja i obyczaje zastępowane są przez normy prawne. Kiedyś jednostki działały pod wpływem działania tradycyjnego, teraz jest działanie racjonalne. Ewolucja dokonuje się w społeczeństwie bez względu na zamiary jednostek lub grup, np wyprawy krzyżowe czy misje. Jednak siła obyczajów jest utwierdzona przez prestiż dawności i przybiera czasem postać przesądów. W przypadku zamierzonej zmiany stosuje się 2 strategie:

• umiarkowana reforma obyczajów (np. misje) - zmiana obyczajów przez masową propagandę

• rewolucyjna strategia w imię oświecenia i rozumu przeciw przesądom

Cechą charakterystyczną ewolucji kontroli społecznej jest tolerancja dla odmienności. Tradycyjne społeczeństwa odznaczają się wrogością i nietolerancją wobec innych kultur przez niewiedzę, np. Polska w stos. o Żydów, Cyganów. Nowoczesne społeczeństwa akceptuje z natury rzeczy odmienne. jednostka może żyć zgodnie ze swymi sposobami nie naruszając interesów innych (np. w USA). Kontrola może np. zmusić polityków do większej odpowiedzialności (np. w Polsce akceptuje się korupcję u polityków, w Niemczech - dymisjonuje się za to).

31. Anomia i jej społeczne konsekwencje

Anomia - bezprawie. Dewiacje jako odchylenia od norm w skali masowej to anomia. O ile dewiacja dotyczy jednostki, to anomia dotyczy całego społeczeństwa lub jego części. Rodzi się ona z szybkich przemian społecznych, kolizji norm, sytuacji w których jednostki zatracają zdolność rozróżniania dobra od zła w wyniku kryzysu społecznego. Źródłem anomii mogą być procesy industrializacji, urbanizacji, wojny domowe, rewolucje, kryzysy gospodarcze. Anomii z reguły towarzyszy prostytucja, narkomania, alkoholizm, przestępczość, samobójstwa.

Wg Durkheima anomia to stan zaniku norm w społeczeństwie, bądź rozpowszechniania się licznych norm konkurujących ze sobą i wymagających od jednostki sprzecznych zachowań w wyniku czego jednostka zachowuje się tak jakby nie istniały żadne normy. Współcześnie anomię rozpatruje się z perspektywy psychologicznej jako zagubienie się jednostki wywołane przez społeczeństwo.

32. Pojęcie roli społecznej

Rola społeczna to stały i wewnętrznie spójny system zachowań i cech będących reakcjami na zachowania innych osób, która przebiega według ustalonego wzoru. W życiu człowieka pojawia się wiele sytuacji społecznych, które wymagają od niego określonego zachowania i cech. Z każdą rolą społeczną związane są określone prawa i obowiązki.

Termin „rola” został zaczerpnięty z teatru. Społeczeństwo daje scenariusz dla wszystkich „aktorów” jednostek życia społecznego. Aktorzy muszą wcielić się w rolę przygotowaną dla nich przez społeczeństwo. Społeczeństwo to też publiczność, która może aktora nagrodzić brawami lub wygwizdać. Role różnią się od siebie pod wieloma względami: znaczeniem w życiu społecznym, konkretnymi działaniami, częstością występowania itp. Role wiążą się nie tylko z działaniem ale i z uczuciami i postawami, które są wzmacniane w związku z odgrywaną rolą. Rola związana jest z określonym stopniem identyfikacji. Może ona być powierzchowna i tymczasowa lub na całe życie. Realizacja roli wymaga pewnych oczekiwanych przez społeczność zachowań i postaw. W życiu odgrywamy wiele ról i może dochodzić do konfliktu między nimi a człowiek musi dokonać wyboru (np. matka a pracownica). Realizacja zależy od wielu czynników np. od czynników psychogennych czy biogennych, które mogą utrudniać lub ułatwiać ich odgrywanie. Człowiek nie tylko jest aktorem, ale także tworzy rolę wpływając na rozwój społeczny. Człowiek musi umieć oddzielić poszczególne role od siebie i dokonać wyboru.

33. Człowiek jako istota społeczna

Człowiek jest istotą społeczną, ukształtowaną przez kulturę w procesie socjalizacji. Jest to proces, który wprowadza jednostkę w życie społeczne, uczy ją zachowania i porozumiewania się według ustalonych wzorów i norm społecznych, uczy panowania nad popędami i potrzebami.
2.Osobowość człowieka składa się z cech biogennych: płeć, wzrost, budowa ciała, itp., z elementów psychogennych: pamięć, wola, inteligencja, temperament, wyobrania oraz elementów socjogennych: kulturowego ideału osobowości, roli społecznej, jani subiektywnej i odzwierciedlonej.

34. Osobowość i jej elementy

Elementami osobowości są:

1. z punktu widzenia biologicznego to cechy biologiczne tj. płeć, budowa ciała, właściwości fizjologiczne

2. elementy psychogenne np. temperament

3. elementy socjogenne tj. kulturowy ideał osobowości, role społeczne, jaźń subiektywna, jaźń odzwierciedlona

1. ................. poczucie szczęścia, pogody ducha akceptuje siebie, życzliwy, tolerancyjny

2. osobowość dezintegracjalna - przez błędy popełnione w socjlaizcji, np. przekazanie dziecku złych informacji o świecie, wychowanie pod kloszem itd., brak miłości, przewaga bodźców negatywnych nad pozytywnymi. Może to być zbyt wysoka samoocena i podejmowanie ról do których jednostka nie posiada predyspozycji, zaniżona samoocena.

Można też osobowość podzielić pod względem wyobrażenia kulturowego:

1. ideał kulturowy osobowości - narzucający człowiekowi wzór cech i zachowań akceptowanych przez społeczność. Przekazywany jest on przez rodzinę, wychowanie, kulturę. Podlega on historycznym przeobrażeniom, różnym pochodzeniom społecznym itd. Dzięki temu ideałowi człowiek wie jakie zachowania są pożądane a jakie nie, do czego w życiu ma dążyć. Ideał tej decyduje kim jesteśmy.

2. osobowość podstawowa - czyli reprezentatywna dla każdego społeczeństwa. To zespół tych cech, które są wspólne wszystkim członkom danego społeczeństwa i nie występują u innych społeczeństw. To inaczej „charakter narodowy”

• to osobowości które występują w danym społeczeństwie najczęściej

• zespół cech osobowości wspólny dla dużej liczby jednostek w społeczeństwie

• osobowość która najlepiej wyraża wartości danego społeczeństwa

3. osobowość statutowa - to osobowość podstawowa, która dodatkowo zajmuje jakiś znaczący status społeczny.

35. Osobowość jako zespół ról społecznych

W osobowości mieszczą się role zarówno normatywne jak i funkcjonalne. Każda jednostka odgrywa role nie tylko narzucone przez społeczeństwo, ale także takie które wypływają z natury rzeczy. Role społeczne jakie odgrywa jednostka są nieodzownym elementem osobowości każdego człowieka. Role społeczne które odgrywa człowiek składają się na jego osobowość, tworzą ją lub zmieniają. I tak np. możemy wyróżnić role kobiety: rolę matki, rolę pracownicy, rolę żony które składają się jako zespół ról na jedną określoną osobowość.

36. Kulturowy ideał osobowości a osobowość podstawowa.

Postawa- w miarę trwała dyspozycja jednostki do określonych zachowań; inaczej gotowość jednostki do reagowania w określony sposób na różne sytuacje. Postawa to pochodna osobowości.

W procesie socjalizacji istotne znaczenie odgrywa kulturowy ideał osobowości, narzucający człowiekowi wzór cech i zachowań akceptowanych w społeczeństwie lub w pewnych grupach społecznych. Ideał osobowości przekazywany jest poprzez wychowanie (przez rodzinę , szkołę) , poprzez kulturę. Podlega on historycznym przeobrażeniom, ma związek z daną epoką historyczną , z ustrojem gospodarczym i politycznym oraz z danym typem kultury.

Pełna internalizacja kulturowego ideału osobowości następuje w okresie dojrzewania, kiedy człowiek w sposób świadomy zaczyna uczestniczyć w procesie budowania swojej tożsamości. O tym kim jesteśmy decydują narzucone i wybrane modele zachowań, z jakimi możemy się zetknąć w danym społeczeństwie. Dzięki kulturowemu ideałowi osobowości człowiek dowiaduje się do czego w życiu warto dążyć i jakie oczekiwania ma wobec niego grupa społeczna. Ponadto dowiaduje się, jakie działania spotkają się z oceną pozytywną, a jakie powodują sankcje negatywne. Internalizacja kulturowego ideału osobowości oznacza, iż stał się on elementem osobowości konkretnej jednostki.

Kulturowy ideał osobowości należy odróżnić od tzw. osobowości podstawowej, którą A.

Kardiner i inni charakteryzują jako typ osobowości reprezentatywnej, a zatem jako zespół

tych cech osobowości, które są wspólne wszystkim członkom danego społeczeństwa, natomiast nie występują w innych społeczeństwach.

Przez osobowość reprezentatywną możemy zatem rozumieć :

1)osobowość, która występuje w danym społeczeństwie najczęściej

2)zespół cech osobowości wspólnych dla dużej ilości jednostek w danym społeczeństwie, pomimo różnic w zachowaniach zewnętrznych

3)osobowość, która najlepiej wyraża istotne wartości danej kultury , nawet jeżeli występuje wśród mniejszości danego społeczeństwa.

Często osobowość podstawową ujmuje się jako „charakter narodowy” , czyli zespół cech i skłonności wyznaczających charakterystyczne dla danego narodu sposoby reagowania na określone sytuacje.

37. Typologie osobowości

Typologia Hipokratesa (ze względu na temperament):

sangwinik - człowiek żywy i o zmiennym usposobieniu;

melancholik - mało uczuciowy i mało aktywny;

choleryk - pobudliwy i mało wytrwały w działaniu;

flegmatyk - mało pobudliwy, ale wytrwały i konsekwentny w działaniu.

Typologia Junga (kierunek i zakres aktywności społecznej):

introwertyk - hermetyczna postawa życiowa;

ekstrowertyk - przeciwieństwo introwertyka.

Typologia Polaków wg Szczepańskiego (styl życia i podstawowy kierunek aktywności):

twórcy - wnoszą nowe idee i pomysły;

ludzie przeciętni - solidnie pracują i realizują swoje zadania, ale niczego nie modernizują;

ludzie aktywni negatywnie - margines społeczny jednostki zdane na pomoc i opiekę innych.

38. Role społeczne

Każda grupa społeczna posiada organizację wewnętrzną - strukturę, którą tworzą role społeczne, pozycje im odpowiadające i system stosunków społecznych. ponieważ poszczególne pozycje łączą rożne stosunki społeczne, w każdej grupie występują różne struktury - struktura władzy, komunikowania się, powiązań emocjonalnych. Każda jednostka obejmuje w obrębie grupy określone miejsce, pewną formalnie lub nieformalnie określoną pozycję, z którą łączy się rola społeczna pełniona przez nią wobec innych członków grupy.

Są dwa ujęcia roli społecznej: funkcjonalna (schemat zachowań stałych i spójnych wewnętrznie będących reakcją na zachowanie innych) i normatywne (zbiór praw i obowiązków, przywilejów określających instytucjonalnie zachowanie jednostki zajmującej daną pozycję.

39, 40 Postawy społeczne . Postawy społeczne a zachowania. ???

Postawa- w miarę trwała dyspozycja jednostki do określonych zachowań; inaczej gotowość jednostki do reagowania w określony sposób na różne sytuacje. Postawa to pochodna osobowości.

W procesie socjalizacji istotne znaczenie odgrywa kulturowy ideał osobowości, narzucający człowiekowi wzór cech i zachowań akceptowanych w społeczeństwie lub w pewnych grupach społecznych. Ideał osobowości przekazywany jest poprzez wychowanie (przez rodzinę , szkołę) , poprzez kulturę. Podlega on historycznym przeobrażeniom, ma związek z daną epoką historyczną , z ustrojem gospodarczym i politycznym oraz z danym typem kultury.

Pełna internalizacja kulturowego ideału osobowości następuje w okresie dojrzewania, kiedy człowiek w sposób świadomy zaczyna uczestniczyć w procesie budowania swojej tożsamości. O tym kim jesteśmy decydują narzucone i wybrane modele zachowań, z jakimi możemy się zetknąć w danym społeczeństwie. Dzięki kulturowemu ideałowi osobowości człowiek dowiaduje się do czego w życiu warto dążyć i jakie oczekiwania ma wobec niego grupa społeczna. Ponadto dowiaduje się, jakie działania spotkają się z oceną pozytywną, a jakie powodują sankcje negatywne. Internalizacja kulturowego ideału osobowości oznacza, iż stał się on elementem osobowości konkretnej jednostki.

Kulturowy ideał osobowości należy odróżnić od tzw. osobowości podstawowej, którą A. Kardiner i inni charakteryzują jako typ osobowości reprezentatywnej, a zatem jako zespół tych cech osobowości, które są wspólne wszystkim członkom danego społeczeństwa, natomiast nie występują w innych społeczeństwach.

Przez osobowość reprezentatywną możemy zatem rozumieć :

1)osobowość, która występuje w danym społeczeństwie najczęściej

2)zespół cech osobowości wspólnych dla dużej ilości jednostek w danym społeczeństwie, pomimo różnic w zachowaniach zewnętrznych

3)osobowość, która najlepiej wyraża istotne wartości danej kultury , nawet jeżeli występuje wśród mniejszości danego społeczeństwa.

Analizując istotę społecznych zachowań ludzi , nie można pominąć teorii ról społecznych, które badają sposoby spełniania różnych wymagań, nakładanych przez społeczeństwo na jednostkę .Rola społeczna to względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań i cech , będących reakcjami na zachowania innych osób i przebiegający według mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego wzoru.

Uczucia i postawy wzmacniane są w związku z odgrywaną rolą. Natomiast mogą nie występować przed podjęciem konkretnej roli. Każda rola związana jest z określonym stopniem identyfikacji.

41. Pozycja i status społeczny jednostki.

Pozycja (status): miejsce zajmowane przez jednostkę w jakiejkolwiek konfiguracji społecznej (zbiorowość , grupa, społeczeństwo).Status społeczny jest najważniejszym czynnikiem społecznego umiejscawiania jednostki w hierarchicznych strukturach społecznych. Pomiar statusu dokonywany jest w relacji do innych (wyższych, niższych) statusów w tej samej konfiguracji.

-przypisany (wiek, płeć, pochodzenie rasowe, etniczne)

-osiągany (status jako rezultat wysiłków i osiągnięć jednostki)

W procesie interakcji ludzie odgrywają role społeczne i zajmują określony status, czyli pozycję w strukturze społecznej. Rola jest zbiorem zachowań, postaw, zobowiązań i przywilejów, jakich inni ludzie oczekują od człowieka zajmującego określony status społeczny. Role reprezentują porządek instytucjonalny społeczeństwa, utożsamiany z obiektywnym wymiarem życia społecznego, ale także nasz sposób myślenia i działania. Każdy z partnerów interakcji stara się zdobyć wiedzę o tym , jak powinien zachować się w stosunku do innych , aby spełnić ich oczekiwania. Status i rola informują o tym, jak zorganizowane są struktury społeczne, w jaki sposób ich członkowie są ze sobą powiązani. Ogół stosunków z innymi ludźmi można podzielić na trzy sfery:

-sfera współżycia- obejmuje kontakty w obrębie których partnerzy występują anonimowo, jako ludzie, powiązani najogólniejszymi normami typu grzeczność, uprzejmość, zasady dobrego wychowania.

-sfera ekspansji- obejmuje wszelkie kontakty związane za pośrednictwem instytucji społecznych.

-sfera dyskursu- oznacza kontakty o charakterze osobowym. Podłożem interakcji jest osiągnięcie porozumienia.

42.Proces socjalizacji.

Socjalizacja to proces , w którym poprzez swoje doświadczenia jednostka:

-nabywa zachowań ludzkich

-uczy się funkcjonowania w kulturze

-kształtuje własną osobowość.

Efektem procesu socjalizacji są określone cechy osobowości, postawy, poglądy, respekt dla norm i wartości powszechnie akceptowanych. W procesie socjalizacji człowiek uczy się panowania nad popędami i potrzebami, a także zaspokajania ich w sposób przyjęty w danym społeczeństwie. Internalizacja stanowi bowiem podstawowy mechanizm przejmowania w procesie socjalizacji wzorów zachowań, norm i wartości, tworzonych przez daną kulturę. Socjalizacja ma również ogromne znaczenie w kształtowaniu systemu wartości i hierarchii potrzeb, które wyznaczają aspiracje człowieka. W procesie tym jednostka uczy się również odgrywania ról społecznych. Człowiek zdobywa zatem podstawowe umiejętności potrzebne mu do funkcjonowania w danej społeczności. Socjalizacja jest procesem, który trwa przez całe życie człowieka, ponieważ społeczeństwo dostarcza mu ciągle nowych bodźców do kształtowania poglądów i zachowań.

Mechanizmy socjalizacji: uleganie, identyfikacja i internalizacja.

Uleganie jest efektem zachowania jednostki motywowanej przez chęć uzyskania nagrody lub uniknięcia kary. Podstawą ulegania jest przede wszystkim władza jaką dysponuje osoba czy grupa oddziałująca na jednostkę .

Identyfikacja gwarantuje trwalsze efekty zachowań konformistycznych . Motywem działania w tym przypadku staje się pragnienie jednostki aby być podobną do osoby, od której pochodzi oddziaływanie.

Internalizacja jest mechanizmem, który daje najtrwalsze efekty konformistyczne. Czynnikiem decydującym o internalizacji określonych wartości, celów poglądów czy wzorów zachowań jest przekonanie o ich słuszności.

43. Socjalizacja a wychowanie

Socjalizacja to proces, w którym poprzez swoje doświadczenia jednostka :

-nabywa zachowań ludzkich

-uczy się funkcjonowania w kulturze

-kształtuje własną osobowość patrz.pyt.40

a wychowanie:

wychowanie jest to pojęcie węższe niż socjalizacja. Proces wychowawczy to socjalizacja jawna, zamierzona i celowa. Polega na wdrażaniu określonego postępowania poprzez wskazanie jednostce wzorów, jak należy postępować w sposób właściwy, łącząc to z nakłanianiem do akceptowania wartości, którym realizowanie tych wzorów ma służyć. Proces wychowawczy dokonuje się poprzez perswazję, nagradzanie i karanie.

44. Etapy socjalizacji.

Socjalizacja : pierwotna i wtórna.

Socjalizacja jest procesem, który trwa przez całe życie człowieka, ponieważ społeczeństwo dostarcza mu ciągle nowych bodźców do kształtowanie poglądów i zachowań. Socjalizacja pierwotna obejmuje kilka okresów rozwojowych człowieka, które różnią się od siebie przede wszystkim stopniem uzależnienia jego zachowań od innych oraz czynnikami pobudzającymi jego rozwój. Jak wskazują niektórzy badacze, w pierwszym okresie rozwoju dziecko pobudzane jest nie przez słowa, ale przez oddziałujące na nie przedmioty. Następny etap w życiu człowieka stanowi okres systematycznego opanowywania wiedzy i umiejętności społecznych. Uczenie się jako praca umysłowa, rozwija poziom intelektualny, rozbudowuje strukturę wiedzy człowieka, doskonali umiejętności podejmowania działań społecznych. W tym okresie następuje formowanie się autonomicznego systemu wartości, potrzeb i celów jednostki. Ważnym okresem w życiu każdego człowieka jest jego wejście w świat instytucji. Jest to taki etap w procesie socjalizacji, w którym człowiek uświadamia sobie swą pozycję społeczną oraz swą odrębność (tożsamość osobistą) w których dokonuje się wtórna socjalizacja jednostki. Ludzie wchodzą codziennie w kontakty z wieloma instytucjami i organizacjami, które wymagają od nich odpowiednich zachowań i cech. W każdym okresie życia człowiek podlega oddziaływaniom, które w rozmaitym stopniu kształtują i modyfikują jego osobowość. Świat zewnętrzny narzuca jednostce konieczność przystosowania się do nowych warunków.

45. Zbiór, zbiorowość, grupa społeczna

Grupa społeczna to taki zbiór ludzi między którymi powstała chociaż na krótko więź społeczna. Za grupę uznajemy:

a) między członkami występują określone interakcje wg pewnych wzorów wartości - kryterium obiektywne

b) osoby te uważają się za członków grupy - kryterium subiektywne

c) są one przez innych postrzegane jako członkowie grupy - kryterium subiektywne

Granice grupy zmieniają się, ma ona charakter ograniczony.

Zbiór to jakaś liczba ludzi, którzy nawet nie uświadamiając sobei tego posiadają pewną wspólną cechę wyodrębnioną przez badacza, np. są lekarzami. Zbiór nie jest grupą społeczną. Cechy te mogą być nieistotne dla socjologii, np. kolor włosów. Cechy te mogą być istotne dla socjologii (np. zawód) i wtedy jest to kategoria społeczna. W zbiorach nie ma więzi społecznej.

Zbiorowość stanowią potencjalne grupy społeczne. Jest to ogólne określenie skupienia ludzi znajdujących się w jednej przestrzeni, między którymi wystąpiła więź społeczna.

1. lokalna - zbiorowość terytorialna

2. społeczność jako synonim wspólnoty

Oprócz tego występują jeszcze kręgi, grupy zbiorowości, które razem tworzą środowisko społeczne. Zbiorowość odznacza się tendencją do przekształcania się w grupę społeczną.

46. Rodzaje zbiorowości społecznych

- kręgi społeczne - to niewielka zbiorowość np. krąg towarzyski, nie ma przywództwa, określonego układu. Odgrywają dużą rolę w kształtowaniu poglądu czy opinii.

- społeczności - lokalne i jako synonim wspólnoty

- środowisko - składają się na niego kręgi, zbiorowości, grupy

Ze względu na podobieństwo zachowań wyróżnia się zbiorowości:

masy społeczne - duże skupienie ludzi anonimowych, znajdujących się w podobnej sytuacji, w których styczności nie mają charakteru osobowego. Wyróżniamy tu tłum, publiczność, zbiegowisko.

47. Zachowania zbiorowe.

Typy zachowań zbiorowych:

1)Wspólność utrwalonych wzorów i norm w zachowaniach (taniec plemienny)- jest to ład normatywny , który charakteryzuje się :

- naciskiem na konformizm (uwewnętrzniony przymus społeczny)

- wiernością wobec tradycyjnych wzorów

- zamiłowaniem do rutyny

- wrogością wobec wszystkich innowacji

- brakiem inicjatywy

- wiarą , że istniejący porządek jest naturalny i jedynie możliwy

2)Indywidualna motywacja w zachowaniach (dansing, dyskoteka)- ład policentryczny (indywidualne decyzje) :

- nacisk na niezależność i inicjatywę jednostki

- dążność do innowacji

- decentralizacja i samoregulacja

- indywidualna inicjatywa i wpółzawodnictwo

- w miejsce regulacji pozytywnej zachowań regulacja negatywna

- wielkość ośrodków decyzji i ograniczenia władzy zwierzchniej.

3)Zachowania koordynowane przez nadrzędny ośrodek decyzji (musztra)- ład monocentryczny (dyspozycje, rozkazy) charakteryzuje się :

- urabianiem posłuszeństwa z plastyczną zdolnością do zmiany opinii, gdy z góry przyjdą takie dyrektywy

- lojalnością wobec władzy zwierzchniej

- poczuciem, że za los indywidualny odpowiedzialne są władze

- centralizacją (eliminacją rynku w gospodarce, areny w polityce i wielości opinii w kulturze)

PRZYKŁADY:

1)ład normatywny

>społeczność pierwotna (plemienna)

>tradycyjna społeczność terytorialna (wspólnota

2)ład policentryczny

>społeczeństwo demokratyczne

>samorzutne, dobrowolne zrzeszenia

3)monocentryczny

>armia, policja

>przedsiębiorstwo

48. Publiczność

Skoro czynnikiem konstytuującym publiczność jest powtarzalność aktu odbioru, to stopień wielokrotności tej czynności, nabierającej charakteru czynności nawykowej, może być podstawą typologii publiczności. Stosując proste pomiary statystyczne można wyróżnić trzy typy publiczności:
• publiczność przeciętną - odbiorcy wykazujący średnią (w skali zbiorowości i okresu objętego badaniem) częstotliwość kontaktów z przekazem danego typu (np. w przypadku gazety ukazującej się sześć razy w tygodniu będą to czytelnicy, którzy co tydzień czytają 3-4 wydania)
• publiczność okazjonalną - odbiorcy wykazujący rzadszą niż średnia częstotliwość kontaktu z tym przekazem (czytelnicy co tydzień czytający 1-2 wydania gazety)
• publiczność klubową - odbiorcy mający częstszą niż średnia częstotliwość kontaktu z tym przekazem (czytelnicy mający nawyk czytania 5-6 wydań tygodniowo)

49. Tłum i publiczność

Tłum to masa ludzi skupionych w określonej w sytuacji społecznej, którzy szybko się aktywizują i wyłaniają przywódcę lub przywódców. Cechą charakterystyczną tłumu są emocje które szybko udzielają się innym. Jednostka będąca w tłumie nie myśli sama, ulega zachowaniu się tłumu.

1. tłum agresywny - atakuje jednostkę (tłum linczujący, samosąd), zbiorowość lub instytucję, kibice.

2. tłum uciekający, ogarnięty paniką - w czasie katastrof czy wojen, zatrata świadomego działania, rządzi tu strach i instynkt, nie działa tu żadna więź

3. tłum rabujący, grabiący, nabywający - w czasach głodu, klęsk żywiołowych, zamieszek ulicznych, dezorganizacji

4. tłum demonstrujący - przez organizatorów, którzy inicjują spotkania przez jakąś propagandę. Są oni odpowiedzialni za tłum, muszą go kontrolować, bo może przerodzić się w tłum agresywny.

Zasada emocyjności tłumu - działa pod wpływem emocji, nie myśli.

Publiczność - powstała przez rozwój środków masowego przekazu, w szerokich kręgach w różnych środowiskach.

1. skupiona (zebrana) - ten sam przedmiot zainteresowania

2. rozproszona - np. TV, radiowa

Przesłanką do tworzenia się publiczności jest podział na organizatorów życia publicznego, kulturalnego, politycznego oraz na masę, która to obserwuje - odbiorcy, konsumenci. Publiczność jest późną formą życia zbiorowego, tworzy się w wielkim społeczeństwie o dobrze wykształconych dziedzinach życia publicznego. Publiczność może przekształcić się w tłum. Publiczność wyrażą zbiorowe sądy o wydarzeniach i osobach.

Opinia publiczna to rezultat uczestnictwa szerokich kręgów obywateli w życiu publicznym.

50. Rodzaje grup

Ze względu na różne kryteria grupy dzielą się na:

1. ze względu na kryterium liczebności zbioru:

1. grupy małe (diady - 2 os., triady - 3 os., wieloosobowe)

2. grupy duże

2. ze względu na kryterium podziału struktury grupy:

1. grupy małe - gdzie struktura jest prosta, mikrostruktury

2. grupy duże - struktura jest złożona, makrostruktury

1. ze względu na rodzaj więzi społecznych

1. pierwotne, np. rodzina

2. wtórne - przez styczność pośrednią, rzeczową, nie socjalizują jednostki

1. ze względu na rodzaj stosunków w grupie

1. nieformalne - stosunki spontaniczne

2. formalne - przez przepisy

1. ze względu na stopień trudności wejścia do grupy:

1. inkluzywne - łatwo wejść

2. ekskluzywne - specjalne wymogi

1. ze względu na trwałość grupy

1. krótkotrwałe

2. długotrwałe

1. wspólnota - wcześniejsza postać grupy, która dąży do odtwarzania swego składu w sposób naturalny. Szeroki zakres życia grupowego.

2. zrzeszenie - powstaje na podłożu wspólnoty, to grupy wyspecjalizowane, koncentrują się na określonej dziedzinie działalności, np. nauce, religii. Mogą mieć charakter prawny.

3. grupa odniesienia

51. Więź społeczna i jej składniki.

Więź społeczna

-identyfikacja (aprobująca świadomość przynależności) z poczuciem odrębności od innych grup

-kult (pielęgnowanie) wspólnych wartości grupowych z tendencją do przestrzegania podstawowych konformizmów

-wyznaczanie wspólnych interesów grupowych z tendencją do ich dominacji nad interesami własnymi.

Więź społeczna występuje w grupach społecznych - zbiorowości stanowią potencjalne grupy społeczne. Zbiorowość społeczna natomiast jest najbardziej ogólnym określeniem skupienia ludzi, między którymi chociaż na krótko wystąpiła więź społeczna.

Rodzaj więzi społecznej pozwala na wydzielenie grup pierwotnych i wtórnych. Termin grupa pierwotna wprowadzony został przez Charlesa H. Cooleya na początku tego stulecia na oznaczenie grup, które występują w każdym środowisku ludzkim- rodzina, grupa sąsiedzka i rówieśnicza. Wszystkie te grupy są małe, związki między ich członkami polegają na tzw. kontaktach „face to face” na stycznościach bezpośrednich, osobistych, są silnie zabarwione emocjami. W następstwie prac Cooleya sformułowano pojęcie grupy wtórnej, w której występuje izolacja członków i anonimowość , przewaga styczności pośrednich , rzeczowych, stajemy się ich członkami później niż członkami grup pierwotnych.

52. Grupa odniesienia

To specyficzny rodzaj grupy, kategoria ta ma podłoże psychologiczne. Wyjaśniając zachowanie jednostki odwołujemy się do jej „układu odniesienia”, do kontekstu społecznego, który kształtuje jego postawy i w jakim człowiek ocenia swą pozycję społeczną. Jednostka jest taka jakie jest społeczeństwo, środowisko w jakim żyje. Jest kopią otoczenia. Wg Roberta Mertona wyróżnić można 2 rodzaje grup:

1. porównawcze - stanowią układ odniesienia, względem którego człowiek ocenia samego siebie i innych ludzi.

2. normatywne - dostarczają jednostce wzorów zachowań, są źródłem wartości.

Te same grupy mogą pełnić obie funkcje. Grupami odniesienia nie muszą być grupy z którymi łączy jednostkę jakaś więź, mogą to być grupy od których jednostka chce się odciąć lub grupy obce - do których jednostka aspiruje. Funkcje grup odniesienia mogą pełnić też jednostki - osoby odniesienia (modele roli)

53. Pozycja i rola w grupie

Każda jednostka przynależąca do grupy zajmuje w tej grupie określone miejsce i pełni rolę wynikającą z tego miejsca. O przynależności do jakiejś grupy świadczy rola pełniona w grupie, np przynależność syna do rodziny, tzn. że jednostka stosuje się do wymogów roli, respektuje narzucone zasady, postępuje zgodnie ze wzorem.

Każda grupa społeczna posiada organizację wewnętrzną - strukturę, którą tworzą role społeczne, pozycje im odpowiadające i system stosunków społecznych. ponieważ poszczególne pozycje łączą rożne stosunki społeczne, w każdej grupie występują różne struktury - struktura władzy, komunikowania się, powiązań emocjonalnych. Każda jednostka obejmuje w obrębie grupy określone miejsce, pewną formalnie lub nieformalnie określoną pozycję, z którą łączy się rola społeczna pełniona przez nią wobec innych członków grupy.

Są dwa ujęcia roli społecznej: funkcjonalna (schemat zachowań stałych i spójnych wewnętrznie będących reakcją na zachowanie innych) i normatywne (zbiór praw i obowiązków, przywilejów określających instytucjonalnie zachowanie jednostki zajmującej daną pozycję.

Grupę społeczną można więc zdefiniować jako układ różnorodnych ról społecznych, które pełnią w niej poszczególni członkowie, np. rola przywódcy.

54. Przywództwo w grupie

Pozycję szczególną w grupie sprawuje jej przywódca, który ma możliwość sprawowania kontroli nad pozostałymi członkami grupy ale jest także przez nią kontrolowany. Aby utrzymać swe przywództwo musi on ściśle przestrzegać norm cenionych przez grupę. Przywódca nie tylko kontroluje to co się dzieje wewnątrz grupy, ale także jej relacje ze światem zewnętrznym, co daje mu możliwość podejmowania decyzji zgodnych z oczekiwaniami grupy. Dopóki decyzje te są akceptowane przez grupę, dotąd jest on przywódcą. Przywódca posiada władzę nad grupą co daje mu prawo wymuszania na członkach zachowań zgodnych z interesami grupy. Przywódca może sprawować władzę na wiele sposobów. 3 podstawowe style kierowania grupą:

1. autorytarny

2. demokratyczny

3. lesseferystyczny - rezygnacja z przywództwa, członkowie robią co chcą

Socjologia wyróżnia 5 typów władzy:

1. władza nagradzania i przymusu - władca obserwuje zachowania nagradzając lub karząc

2. władza eksperta - władza oparta na wiedzy przywódcy

3. władza odniesienia - władza opierająca się na identyfikacji z osobą posiadającą władzę

4. władza legalna - opiera się na akceptowaniu przez jednostkę zintenralizowanych norm i wartości, które zezwalają na akceptowanie wpływu. Przywódca postrzegany jako osoba mająca prawo dyktować zachowania np. matka dziecku

55. Naród jako zbiorowość

Zbiorowość to grupy społeczne, które wiąże określona więź społeczna. Zbiorowość poprzez zamieszkanie na określonym terytorium określa się mianem wspólnot. Naród to wspólnota.

Naród jako zbiorowość - naród jest wspólnotą imaginacyjną, tzn. istniejącą w tej mierze w jakiej jej członkowie intelektualnie i emocjonalnie identyfikują się z pewną zbiorowością mimo braku bezpośredniej styczności ze wszystkimi jej członkami. Naród istnieje pod

warunkiem że pewna zbiorowość identyfikuje się jako naród. Proces kształtowania się narodów w sferze świadomości oznaczał że kryteria etniczne przestawały być jedyną podstawą przynależności do wspólnoty.

56. Socjologiczne ujęcia narodu

Nie ma jednoznacznej definicji narodu. Możemy wyróżnić tylko koncepcje narodu jako:

1. wspólnoty historycznej - czyli wspólnego losu zbiorowości terytorialnej, posiadającej wspólną kulturę, terytorium, państwo

2. wspólnoty terytorialno-ekonomicznej - tu znaczenie czynników obiektywnych, tj. terytorium, wspólny typ gospodarki. Przekształcenie wspólnoty terytorialnej w naród to współpraca grup o wspólnym języku, religii, kulturze...

3. wspólnota polityczna - zbiorowości terytorialne i wspólnoty etniczne łączą się w narody aby zapewnić sobie bezpieczeństwo, wspólne prawo, oświatę i kulturę

4. wspólnota kulturowa - znaczenie kultury, która jest dorobkiem okreslonej zbiorowości

5. wspólnota psychiczna - potwierdza znaczenie wielu czynników jako narodowotwórczych (język, religia) jednak szczególną rolę przypisuje woli bycia narodem oraz poczuciu więzi narodowej.

57. Naród i grupy etniczne

Grupy etniczne to grupy które żyją w obrębie narodu, społeczeństwa, członkowie grup etnicznych genezy swej przynależności upatrują we wspólnej historii i przodkach. Członkowie tworzą sieć organizacji i nieformalnych stosunków społecznych, które zachęcają do pozostania w danej grupie. Grupę etniczną charakteryzuje to że posiada ona własne symbole związane z poczuciem jej odrębności.

W każdym narodzie żyją mniejszości narodowe, kulturowe czy inne, wśród nich są grupy rasowe i etniczne. Pojawiają się z różnych przyczyn, np. emigracja, wojny w krajach do których przynależą, w wyniku przyłączenia ich ziem do innych państw.

Mniejszości etniczne to te, które nie posiadają suwerenności politycznej, nie aspirujące do własnego państwa, a które posiadają świadomość własnej odrębności kulturowej.

Grupy etniczne wg Kurelskiego można podzielić na kategorie etniczne, organizacje etniczne i społeczności etniczne. Szczególne miejsce wśród zainteresowań socjologów zajmują grupy rasowe. Grupa rasowa to pewna kategoria etniczna której członkowie i inni mają przekonanie, że posiada wspólne cechy fenotypu <dalej nawijać o dyskryminacji, ksenofobii>

58. Etnocentryzm i ksenofobia

Żadna kultura współczesnego społeczeństwa nie rozwija się w izolacji. Między kulturami zachodzą procesy dyfuzji i osmozy. Masowy rozwój komunikacji umożliwia międzykulturową wymianę treści symbolicznych. Wg Roberta Lintona każda kultura składa się w 90% z wątków zapożyczonych od innych społeczności, a tylko 10% z własnych wytworów. Wiek XX zrodził przeciwstawne tendencje rozwoju kultur:

1. etnocentryzm - wprowadził to pojęcie Sumner, to występuje wtedy gdy mamy do czynienia z koncentracją na własnej grupie, pochodzenia i zamknięcia się w jej granicach. Towarzyszy temu przekonanie o szczególnej wartości i ważności własnej grupy i własnej kultury wobec innych grup np. społeczności pierwotne w wyniku odizolowania.

2. ksenofobia - to współcześnie inny charakter etnocentryzmu. To lęk lub nienawiść w stosunku do obcych. Oznacza to całkowite odrzucenie innych kultur i pogardliwe ich traktowanie ze względu na odmienność od własnej kultury. Własna kultura jest chroniona od obcych wpływów z obawy przed utratą tożsamości, czystości, odrębności. Wymiana kulturalna postrzegana jest jako zagrożenie dla grupy i przybycie obcym jest zabronione, np. rasizm.

59. Zrzeszenia/ organizacje jako grupy celowe

Organizacje działają w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich. Wg Parsonsa organizacje to zbiorowości dla których cel jest wynikiem wspólnego działania. Cel więc jest główną cechą odróżniającą od innych systemów. Wg Barnonda organizacja to świadomy, przemyślany i celowy typ współpracy między ludźmi. Natomiast dla Baumana organizacja to grupa celowa, której cechę stanowi świadomie i jawnie deklarowane samoograniczenie.

Celowi temu służą statuty, które określają jasno reguły postępowania dla swoich członków. Organizacja to raczej zbiór określonych ról, a nie osobowości ludzkich, bo ludzie są wymieniani, ale role pozostają.

60. Rola organizacji we współczesnym społeczeństwie

We współczesnym świecie istnieje masa różnego typu organizacji, we wszystkich sferach życia, tj. polityka, gospodarka. Istnieją nie tylko organizacje krajowe ale też ponadnarodowe, narodowe czy lokalne, a także jednostkowe np. zrzeszenie wędkarzy. Wszechobecność organizacji w życiu prowadzi do powstania nowego typu „człowieka organizacji” - osobowości ukształtowanej przez organizacje a społeczeństwo składające się z organizacji bywa „społeczeństwem organizacyjnym”.

61. Organizacje a instytucje. Instytucjonalizacja organizacji.

Dawniej występowała mała ilość organizacji. Instytucjonalizację organizacji mogą zapoczątkować nieformalne spotkania kilku osób pragnących udzielić się jakoś społecznie. Potem ta grupa łączy się z inną grupą o tych samych celach i w wyniku tego wydziela się już zarząd, skarbnik, rejestruje się zrzeszenie.

Prawie każdy zespół zinstytucjonalizowanych zachowań jest organizacją, która porządkuje życie społeczne we właściwy sobie sposób. Nie każda natomiast organizacja jest zarazem instytucją, np. organizacja wędkarska.

62.Kontrola wewnątrz struktury organizacji.

Społeczna kontrola to zespół środków działania, jakimi rozporządza grupa w celu zapewnienia jedności i zwartości wewnętrznej, a w szczególności zaś podporządkowania jej członków normom grupowym. Życie społeczne regulowane jest przez normy, które zdefiniować można jako przyjęte przez grupę reguły postępowania. Jednostka lekceważąca normy społeczne jest usuwana ze społeczeństwa na ogół tylko w ostateczności, przeważnie jest dotykana rozmaitymi dotkliwymi sankcjami ze strony tych, którzy normy respektują i uważają że tak się powinno czynić. Podstawowym celem społecznej kontroli jest jedność i zwartość społeczeństwa poprzez zapewnienie integracji jednostki ze społeczeństwem i z tego powodu konflikty systemów normatywnych są zagrożeniem dla kontroli.

Władza jest rozumiana jako możliwość sprawowania kontroli przywódcy nad zachowaniami innych członków grupy oraz możliwość wymuszania zachowań pożądanych z punktu widzenia interesów grupy jako całości. Społeczeństwa wykształciły w toku rozwoju metody wymuszania na jednostce konformizmu, czyli zgodności działania z narzuconym wzorem społecznym. Za Karlem Mannheimem wyróżnimy bezpośrednie i pośrednie metody oddziaływania na zachowania jednostki. Te pierwsze oparte są zawsze na wpływie osobistym i funkcjonują w najbliższym otoczeniu jednostki. Wpływ taki wywiera z reguły ojciec, sąsiad, nauczyciel itp. a używają metod takich , jak odwoływanie się do emocji, sugestia, strach; agitacja. Oddziaływania pośrednie są dokonywane przez jakieś odległe ośrodki, przeważnie zdepersonalizowane. Pośród tych metod Mannheim wyróżnił ciekawą podklasę oddziaływań, którą określił jako metodę oddziaływań przez struktury pola. Taką strukturę pola społecznego wytwarzał od dawna świat handlu. Wpływ struktury pola na cechy jednostki manifestuje się wówczas, gdy jej zachowań nie daje się wyjaśnić wpływem społeczności, do której należy.

Społeczeństwo dysponuje też zestawem sankcji stosowanych w wypadku osób uchylających się od norm, jak i w wypadku przykładnych i gorliwych wyznawców jego zasad. Repertuar kar i nagród stosowanych w systemach społecznych i normatywnych jest rozległy: napiętnowanie, klątwa, banicja, odmowa szacunku, obojętność, wyśmianie, strach, tortury, więzienie itp. i z drugiej strony pochwała, pochlebstwo, aprobata, awans, zysk, premia, order itp.

63. Patologie organizacji

• autonomizacja kontroli

• deformacja osobowości

• fałszowanie informacji przez kierowników niższego szczebla

• niska jakość produktów

64. Cechy organizacji biurokratycznej

Organizacje są racjonalne, w przeciwieństwie do tłumu. Organizacja to formalna, wydzielona z innych grup. Organizacje zbudowane są na zasadach biurokratycznych, są wewnątrz zbiurokratyzowane, tworzą wewnętrzną administrację. Nie jest to wymóg dla wszystkich organizacji, ale wielkie korporacje, np. rząd muszą być zbiurokratyzowane. Organizacje są kierowane centralnie. M. Weber twierdzi, że biurokracja jest racjonalna w dużych przedsiębiorstwach. Cechy biurokracji:

• biurokracja jest zjawiskiem nowym

• racjonalna

• to specjalizacja i podział obowiązków pracy

• hierarchia w biurokracji - zbudowana na zasadzie wieloszczeblowej

• bezosobowość - eliminacja związków emocjonalnych

• dokumentacja - gromadzenie dokumentów pisanych aby można było do sprawy wrócić, dokumenty są archiwizowane

• zasada kwalifikacji, kompetencji i awansu - nie można zatrudnić ludzi przypadkowych, kwalifikacje pracowników

65. Instytucje/organizacje totalne

Występują w państwach o ustroju totalitarnym. Są one podporządkowane tylko i wyłącznie władzy sprawującej kontrolę nad całym życiem społecznym obywateli.

66. Monocentryczny typ ładu społecznego

Historia tworzenia modeli ładu społecznego sięga czasów starożytnych - Platona. Obecnie można wyróżnić 4 rodzaje modeli ładów idealnych: ład monocentryczny, policentryczny, porozumień społecznych oraz przedstawień zbiorowych.

Ład monocentryczny oparty jest na systemie rozkazów i środków jawnego lub utajonego przymusu. istnieje w nim jeden ośrodek kierowniczy, skupiający pełnię władzy politycznej i kierujący się w swych działaniach celami ogólnymi, wśród których rolę decydującą spełnia rozwój, ekspansja, dynamika. Ład ten stwarza najlepsze warunki, poprzez odpowiednie środki przymusu do realizacji planów w skali makrospołecznej, których niewykonanie grozi odpowiednimi sankcjami.

Zakłada on równość społeczną jednak ma tendencję do asymetrii społecznej w wyniku nierównego podziału władzy. Społeczeństwo tu zorganizowane jest hierarchicznie, podporządkowane zorganizowanej monocentrycznie władzy. Temu ładowi odpowiada zazwyczaj dychotomiczna struktura społeczna. Tu zachowania ludzi polegają na sprawnej realizacji decyzji władzy, wyposażonej zgodnie z założeniami w wiedzę o gospodarce i potrzebach społecznych.

67. Cechy ładu policentrycznego.

Ład policentryczny charakteryzuje się wielością ośrodków władzy większą symetrycznością struktury społecznej, istnieniem i funkcjonowaniem licznych grup interesu, oparciem stosunków między grupami i ośrodkami władzy, władzą i społeczeństwem raczej na porozumieniach, przetargach, kompromisach niż na przymusie, represji, sankcjach. Ponadto w tym ładzie występuje decentralizacja i dekoncentracja władzy oraz przeciwstawienie się uniformizmowi. Ład policentryczny związany jest z gradacyjnym modelem struktury społecznej. Występuje tu zróżnicowanie zachowań ludzkich i możliwość wyboru strategii działania, co decyduje o jego funkcjonalności.

68. Sprzeczność interesów i wartości jako źródła konfliktu

Konflikty społeczne są ważnym elementem życia społeczeństwa. Ten pogląd wykazują tacy teoretycy konfliktu jak Marks, Spencer i Dahrendorf. Przez konflikt można rozumieć konkurencję, napięcie, spór jak i otwarte starcia między siłami społecznymi oraz konflikt jest tam gdzie pojawiają się sprzeczne dążenia lub czynności. W węższym znaczeniu konflikt traktowany jest jako określony rodzaj walki będącej skutkiem sprzeczności i napięć psychospołecznych. L. Coser uważa, że konflikt to walka ludzi reprezentujących odmienne wartości lub walka o dostęp do statusu, władzy lub ograniczonych dóbr, w walce tej celem stron konfliktowych jest nie tylko osiągnięcie pożądanych dóbr ale też neutralizacja lub eliminacja przeciwników.

69. Czynniki wzmacniające intensywność konfliktu

Sytuację konfliktową można opisać za pomocą pojęć zakresu konfliktu i jego intensywności.

Intensywność konfliktu jest mierzona stopniem zaangażowania stron. Zależy ona od: znaczenia jakie przypisują pozostające w konflikcie strony problemom stanowiącym przedmiot konfliktu; zakresu problemów objętych konfliktem; stopnia emocjonalnego zaangażowania walczących stron; ideologicznej podbudowy racji o które toczy się walka; wpływu psychologicznych mechanizmów walki. 2 ostatnie mają szczególne znaczenie dla intensyfikacji konfliktu.

Ideologia może zmienić konflikt społeczny w konflikt ideologiczny: ideologia łączy interesy indywidualne w interesy grupowe; ideologia integruje walczącą zbiorowość, ideologia przenosi konflikt na szersze tło społeczne, zwiększa ilość problemów; ideologia przyczynia się do polaryzacji stron, podkreślając to co je dzieli.

Z punktu widzenia psychologicznego konflikt daje impuls do walki albo do kompromisu, z tego względu rozróżnia się konflikty destruktywne i konstruktywne.

70. Konflikt a system społeczny. Funkcjonalność i dysfunkcjonalność konfliktu

Amerykański socjolog L. Coser rozróżnia konflikty funkcjonalne i dysfunkcjonalne względem struktury społecznej. Do funkcjonalnych zalicza te, które dotyczą celów, wartości i interesów, ale nie są sprzeczne z podstawowymi zasadami, na których opierają się stosunki społeczne. Dysfunkcjonalne to te, gdzie zwalczające się strony przestają uznawać podstawowe wartości systemu - są one najgroźniejsze gdyż mogą doprowadzić do zniszczenia danej struktury społecznej.

71. Antagonizm kierowany i zastępcze obiekty wrogich uczuć

Każde społeczeństwo inaczej radzi sobie z konfliktami. Struktury społeczne różnią się jednak od siebie stopniem w jakim antagoniści mogą ujawnić swoje sprzeczne roszczenia. Jedne wykazują większą tolerancję, inne nie tolerują w ogóle konfliktu. Sztywne struktury społeczne, które nie pozwalają na duże ujawnienie się konfliktu, narażają się na kumulację tych konfliktów i gwałtowny wybuch, grożący zniszczeniem tego systemu. W związku z tym istnieją sposoby na przesuwanie wrogości na inne sprawy nie będące bezpośrednią przyczyną konfliktu. I tu można wyróżnić:

• konflikt realistyczny - który wypływa z niespełnienia potrzeb w danym systemie społecznym i jest zwrócony przeciw rzeczywistym źródłom frustracji

• konflikt nierealistyczny, którego celem jest tylko rozładowanie napięcia jednego lub obu antagonistów.

Elastyczne struktury społeczne mają mechanizmy natychmiastowego ujawniania się sprzeczności a co za tym idzie możliwość przekształcania się struktury społecznej w celu wyeliminowania źródeł niezadowolenia. Tu różne konflikty krzyżują się ze sobą i angażują jednostkę w wiele drobnych konfliktów dzięki czemu ona nie bierze udziału w jednym dużym, Konflikt wtedy spełnia pozytywną funkcję względem struktury społecznej gdy są tolerowane i instytucjonalizowane. Wtedy przyczynia się do przekształceń struktury społecznej w lepszym kierunku, do uzgadniania interesów wszystkich grup, do stabilizacji i integracji.

72. Metody rozwiązywania konfliktów

1. konflikty konstruktywne - wtedy gdy ludzie rozwiązują konflikt przez kompromis, ustępstwo jednej ze stron, wspólnych dążeń do pomnożenia dóbr

2. konflikty destruktywne - wtedy gdy jego rozwiązanie polega na zniszczeniu jednej ze stron. To walka, przynosząca zniszczenie, bez kompromisu. Rozwiązuje się go przez przemoc, atak, przez zniszczenie przeciwnika.

73. Źródła nierówności w społeczeństwie

O tym jakie miejsce zajmuje dana jednostka w społeczeństwie i do jakiej klasy należy decyduje rozkład władzy, podział dóbr ekonomicznych i prestiżu społecznego. nierówności społeczne to uwarstwienie lub stratyfikacja społeczna. Uznano, że istnienie nierówności jest cechą wszelkich układów społecznych bez względu na ustrój polityczny i ekonomiczny. Uważano również, że nierówności mogą pochodzić od tego, że istnieją różne funkcje w społeczeństwie a klasy są w zależności od pełnionych funkcji.

Nierówności mogą być klasowe: ze względu na posiadanie dóbr i ich nierówny podział:

• etniczne - ze względu na rasę, pochodzenie

• płciowe

74. Schematy ujmowania struktury społecznej: dychotomia i gradacja

System stosunków, który stanowi strukturę społeczną, daje się sprowadzić do 3 kategorii stosunków:

• zależności wzajemnych wynikających z podziału pracy, tzn. z podziału funkcji

• zależności jednostronnych, wynikających z przywilejów posiadania mniej lub więcej stałych środków przymusu względem innych członków społeczeństwa

• stosunków dystansu, więzi i antagonizmów społecznych

Podstawowe znaczenie w strukturze społecznej ma podział władzy, dóbr ekonomicznych i prestiżu społecznego. To ten podział decyduje o miejscu jednostek i grup w społeczeństwie. Wyodrębnia się różne aspekty struktury społecznej, np. struktura klasowa czy społeczno-zawodowa. Jednym ze schematów struktury społecznej jest schemat dwuczłonowy czyli dychotomia, wg którego społeczeństwo dzieli się na tych co są na górze oraz na dole. Wg niego w społeczeństwie występuje podział: rządzący (klasy panujące) i rządzeniu, bogaci (klasy posiadające) i biedni (klasy nieposiadające), wyzyskujący (ci na których się pracuje) i wyzyskiwani (ci którzy pracują na innych). Moralne aspekty podstawowej dychotomii objawiają się w takich aspektach jak: klasy uciskane i uciskające, ciemiężyciele i ciemiężeni. Ujmując strukturę społeczną w schemat dychotomiczny, mamy do czynienia ze społeczeństwem rozbitym na dwie przeciwstawne klasy, pomiędzy którymi zachodzi stosunek asymetrycznych zależności (np. w Polsce lata komunizmu: podział na klasę władzy i klasę ludzi pracy).

Schemat dwuczłonowy pomija niestety inne możliwości podziału strukturowego. Te możliwości przywraca koncepcja klas lub warstw pośrednich, czyli schemat wieloczłonowy, tzw. gradacja. Przedstawia ona schemat społeczeństwa jako układ warstwowy kilku klas, z których każda jest pod takim samym względem wyższa lub niższa od innych.

75. Rodzaje struktury społecznej

Struktura składa się z pozycji i ról. Można wyróżnić struktury:

1. grupa

2. organizacja

3. społeczność lokalna

4. instytucje

5. struktury kategoryzujące

6. społeczeństwa

76. Status i czynniki statusu

Status jest określany przez grupę. Najważniejszy osobnik w grupie jest przywódcą. przywództwo jest rozmaite - naturalne i nieformalny oraz nienaturalny i formalny.

Status przypisany to miejsce w społeczeństwie z góry przypisane, np. przez urodzenie, lub przynależność do określonej klasy.

Czynnikami statusu są: klasa społeczna, wykształcenie, zawód, rasa (pochodzenie etniczne), płeć oraz inne tj. uroda, inteligencja, zdrowie.

77. Sztywne i elastyczne struktury; status przypisany i osiągany

Stare, tradycyjne społeczeństwa (immobilne) mają sztywną strukturę społeczną z przypisanym urodzeniem, rolami, w którym jednostka dziedziczy własną pozycję społeczną to status przypisany.

Społeczeństwo nowoczesne (mobilne) jest otwarte, odznacza się elastyczną strukturą społeczną z dostępnością ról i pozycji i drożnymi kanałami awansu. Jednostka nie dziedziczy pozycji ale ją osiąga własnymi siłami i pracą - status osiągany.

78. Ruchliwość społeczna, typy ruchliwości

Ruchliwość społeczna jest wtedy, gdy jednostki w obrębie społeczeństwa, klasy mogą zmieniać swoją pozycję społeczną czyli są ruchliwe społecznie. Rozróżniamy ruchliwość pionową i poziomą.

Pionowa odnosi się do zmiany pozycji społecznej na inną o wyższej lub niższej randze, np. sprzedawca ze stacji benzynowej w wyniku ukończenia kursu zostaje agentem ubezpieczeniowym, czyli wykazuje ruchliwość w górę.

Pozioma to zmiana pozycji społecznej na inną o mniej więcej takim samym statusie np. zwolniony dyrektor banku staje się agentem ubezpieczeniowym.

79. Źródła prawomocnego panowania

Wyróżniamy 2 strony stosunku władzy: rządzący i rządzeni. Władza jest relacją między tymi stronami polegającą na podporządkowaniu się władzy. Władza dysponuje pewnymi środkami przymusu, sankcjami. Z władzą prawomocną mamy do czynienia gdy rządzeni przyznają rządzącym prawo do określania polityki, rozstrzygania sporów i wydawania wyroków, czyli do działania przywódczego. Jednak nie przez obawę przed karą za nieposłuszeństwo ale dlatego, że wierzą, że ten posłuch się należy.

Legitymizacja - czyli społeczne uprawomocnienie władzy może przybierać różne formy i opierać się na różnych podstawach. Max Weber wskazał 3 typy podstaw prawomocnej władzy: tradycję, charyzmę i przepis prawa. Władza jest legitymizowana o ile: jest nabywana zgodnie z ustalonymi regułami formalnymi lub nie oraz reguły te znajdują odzwierciedlenie w przekonaniach rządzących i rządzonych na temat tego co jest prawomocnym źródłem autorytetu, jakie cechy rządzących są pożądane i w jaki sposób jednostki mogą je pozyskiwać. Ważne jest też istnienie wspólnych wyobrażeń obu stron na temat ogólnego interesu i potrzeb.

80. Zmiana, rozwój, postęp

Postęp zawsze oznacza zmianę, jednak zmiana nie zawsze oznacza postęp. Za zmianę społeczną uznaje się w socjologii każde przeobrażenie, które jest postrzegane jako znaczące dla życia społecznego. Niektóre pojęcia przydatne do analizy zmiany to np. rozwój, postęp, ruch, dynamika, proces, przewrót, ruchliwość społeczna, ale też anomia, patologia, konflikt, upadek, katastrofa.

Rozwój społeczeństw jest nieuchronny, wszelka zbiorowość musi przechodzić przez kolejne fazy rozwoju w różnym tempie. Każdy rozwój składa się na zmianę, niemożliwe jest trwanie bez zmian. Rozwój nie musi oznaczać dążenia do zmiany, np. rozwój w epoce przedprzemysłowej był podyktowany czynnikami zewnętrznymi tj. zmiany klimatu, jałowienie gleby. Rozwój następował wskutek presji zewnętrznej, bo przy jej braku społeczeństwo może trwać w zastygłym stanie długo, np. społeczeństwa pierwotne.

W epokach przedindustrialnych broniono się przed rozwojem np. Platon pisał, że trzeba się wystrzegać wszelkich zmian, bo są niebezpieczne. Postęp może oznaczać wzrost wskaźnika dochodu narodowego, uprzemysłowienie, nowe technologie.

81. Czynniki zmiany społecznej

Czynniki zmian społecznych mogą być bardzo zróżnicowane. Generalnie czynniki jako przyczyny zmian można podzielić na:

• endogenne (wewnętrzne) i egzogenne (zewnętrzne)

• ekonomiczne i pozaekonomiczne

• powodujące integrację i dezintegrację społeczną

Odnosząc się do czynników endogennych można wymienić tu konflikty i sprzeczności w społeczeństwie. Chodzi tu zarówno o walki klasowe jak też o konkurencję i dążenie do osiągnięcia lepszych dóbr. Ponadto do czynników endogennych można zaliczyć (wg teorii ewolucjonistów): właściwość człowieka, samo społeczeństwo, kultura, sposoby produkcji, czynniki przyrodnicze.

Do czynników egzogennych: dyfuzja i kontakt kulturowy, kryzysy, katastrofy, podbój oraz teoria równowagi: dążenie w społeczeństwie do stabilności i wewnętrznej równowagi dzięki adaptacji i kontroli społecznej.

82. Zmiana a stabilność

Człowiek nie posiada naturalnej skłonności do ulepszeń i innowacji, które prowadzą do zmian porządku społecznego

Każda zmiana wiąże się z naruszeniem jakiegoś porządku kojarzonego ze stabilnością

Zatem zmiana jest zaprzeczeniem stabilności zwłaszcza w przekonaniu społeczeństwa tradycyjnego

(Rosja, Chiny, Bizancjum)

W społeczeństwie nowoczesnym, gdzie jednostki reprezentuje wysoki poziom aspiracji i dążność do zmian, znaleziono sposób pogodzenie zmian ze stabilnością systemu. Ciągłe zmiany, wzrost i dynamika w przemyśle i handlu a także w polityce nie stanowią zagrożenia dla porządku społecznego lecz są przez niego adaptowane, aczkolwiek nie bez konfliktów.

83. Społeczny opór wobec zmian

Nieuchronność rozwoju w społeczeństwie, zbiorowość ludzka musi przechodzić przez rozwój, niemożliwe jest istnienie bez zmian. W społeczeństwach starożytnych, przedindustrialnych obawiano się zmian i uważano je za niebezpieczne, np. Platon w „Państwie”. Istniał społeczny opór przeciw zmianom w związku z tym państwa szczelnie odgradzały się od wpływu świata zewnętrznego, np. Chiny, Rosja. Wtedy mentalność skierowana była w przeszłość, gdzie były wzorce do naśladowania, co stanowiło dla ówczesnych normy, dlatego innowacje były potępione jako ekstrawagancje. Odrzucając zmiany społeczeństwo chroniło się przed naruszeniem porządku, bo każda zmiana naruszała stabilność.

84. Socjologiczne kryteria modernizacji

Modernizacja to wg socjologów przejście społeczeństwa ze stanu zacofania do typu społeczeństwa nowoczesnego. teorie modernizacji analizują przyczyny zacofania i warunków umożliwiających przejście z zacofania do nowoczesności. Z procesem modernizacji wiązano dezintegrację tradycyjnych wartoci, struktur, norm, definicji ról oraz proces tworzenia się nowych, odchodzenie od starych metod wytwarzania, nowe fomy organizacji społeczeństwa.

Procesem prowadzącym do modernizacji jest industrializacja i dyferencjacja.

Kryteria modernizacji: wysokość produktu narodowego, który informuje o wydajności pracy, aktywności społecznej, o uprzemysłowieniu i urbanizacji; poziom produkcji, poziom życia, innowacje oraz stan środowiska.

85. Społeczeństwo tradycyjne i nowoczesne

Społeczeństwo nowoczesne zostało zapoczątkowane przez rewolucję przemysłową drugiej poł. XVIII w.

Struktura społeczna i kulturowa musiały dostosować się do wymogów nowej cywilizacji. Oto przykłady przemian o które różni się społeczeństwo nowoczesne od tradycyjnego:

1. mobilność społeczna Tradycyjne: stare tradycyjne układy społeczne z przypisanymi urodzeniem rolami(społ. immobilne)

Nowoczesne: otwartość, elastyczność struktur społecznych, dostępność ról i pozycji, drożne kanały awansu (społ. mobilne)

2. uniwersalizm i indywidualizm T: społ. komórkowe złożone z autonomicznych społeczności terytorialnych nie zaangażowanych w życie narodowe i państwowe (partykularyzm) N: postęp przemysłu wyzwala jednostkę z wpływu takich wspólnot; jednostka jako obywatel państwa włącza się w życie szerszej wspólnoty narodowej

indywidualizm z silnym poczuciem wolności i wykorzenienia (uniwersalizm i indywidualizm)

3. formalizacja i fragmentaryzacja stosunków społecznych

T: zależności oparte na więzi osobistej N: przyporządkowanie jednostki bezosobowemu prawu i ogólnym regułom; dominacja więzi formalnych wynikających z pełnionych ról społecznych; fragmentaryczność zaangażowania jednostki

4. integracja społeczna T: system zwyczajowych lojalności i możliwość użycia siły w przypadku jej zachwiania N: rolę integracji odgrywa siec wewnętrznej kontroli i komunikacji.

5. Kontrola społeczna T: obyczaj, religii i moralność N: prawo i opinia publiczna

W miejsce regulacji pozytywnej pojawia się regulacj anegatywna

6. konflikt T: nie dopuszczało do artykulacji napięć społecznych (pozory ładu społeczenego, bezkonfliktowego) N: instytucjonalizacja konfliktu; to sposób osiągnięcia kompromisu między przeciwstawnymi interesami grup społecznych

7. racjonalność T: działania zrutynizowane dla których wzorem był zwyczaj i tradycja bez względu na skuteczność N: działania są nastawione na optymalizację doboru środków do siągnięcia zamierzonego celu

8. system wartości T: strach przed zmianami, nastawienie na normy tradycyjnej moralności N: dążność do zmian i ulepszeń

86. Modernizacja społeczna

Nieuchronność rozwoju w świecie społecznym;

Wszelka zbiorowość ludzi przechodzić musi przez kolejne fazy (stadia) rozwoju;

Kraje nowoczesne znajdujące się u kresu fazy zmian

Kraje zacofane wczesna faza zmian

Proces modernizacji przebiega w sposób zróżnicowany (multilinearny)

-stopniowe przechodzenie od epoki teologicznej do epoki pozytywnej wiedzy (racjonalizm)

-militarny charakter społeczeństwa -> industrialny

-ewolucja wspólnoty opartej na relacjach osobistych-> relacje formalne, oparte na prawie opinii publicznej, roli społecznej

-porządek oparty na arystokracji-> kształtowanie demokratycznego etosu wraz z zasadami indywidualizmu i równości

-rozwój podziału pracy: solidarność mechaniczna oparta na wykonywaniu tych samych czynności-> solidarność organiczna oparta na zróżnicowaniu wykonywanych funkcji

-postępująca sekularyzacja

-postępująca urbanizacja

87. Rodzaje ruchów społecznych

ruch społeczny to na ogół działania zbiorowe, które mają na celu wywołanie jakiś zmian społecznych lub przejawiających się w przeżywaniu, demonstrowaniu alternatywnych wartości. Ruchy społeczne zorientowane są na różne cele, interesy, wartości, tworzone przez różne grupy społeczne dlatego jest wiele typów ruchów.

Najczęstszymi kryteriami podziału ruchów są: cele, formy organizacyjne, baza społeczna oraz metody działania.

W oparciu o nie wyróżniamy:

• ruchy rewolucyjne, reformatorskie, kontestacyjne

• ruchy ekonomiczne, polityczne, religijne, narodowowyzwoleńcze

• ruchy klasowe: chłopskie, robotnicze, burżuazyjne

• ruchy obywatelskie - konsumenckie, młodzieżowe, zawodowe, lokalne

Tworzą się również nowe ruchy: pacyfistyczne, ekologiczne, feministyczne, kulturalne.

---