Pytania egzaminu dyplomowego

Studia II stopnia

Z zakresu ekonomii

1. Główne podmioty systemu ekonomicznego i ich funkcje

2. System Rachunków Narodowych

3. Elementy Produktu Krajowego Brutto

4. Cykl koniunkturalny i jego fazy

5. Rodzaje cykli

6. Koncepcja automatycznych stabilizatorów koniunktury

7. Dyskrecjonalna polityka finansowa państwa

8. Istota mnożnikowego działania wydatków publicznych

9. Czynniki kształtujące podaż pieniądza

10. Główne cechy współczesnego pieniądza

11. Główne teorie popytu na pieniądz

12. Różne koncepcje agregatów pieniężnych

13. Koncepcja mnożnika kreacji pieniądza

14. Ekonomiczne znaczenie oszczędności pieniężnych

15. Istota Modeli IS-LM

16. Budowa współczesnego systemu bankowego

17. Podstawowe instrumenty polityki monetarnej

18. Istota niezależności banku centralnego

19. Istota opóźnień czasowych w polityce finansowej państwa

20. Rola banku komercyjnego w funkcjonowaniu gospodarki

21. Inflacja i jej rodzaje

22. Istota i skutki deflacji

23. Mechanizm transmisji polityki monetarnej na sferę realną gospodarki

24. Rodzaje sald budżetowych

25. Inflacyjne i nieinflacyjne finansowanie deficytów budżetowych

26. System finansowy i jego funkcje

27. Systematyka pośredników finansowych

28. Metody kształtowania kursu walutowego

29. Treść i funkcje bilansu płatniczego

30. Istota i funkcje ubezpieczeń gospodarczych

31. Rodzaje ryzyk w działalności gospodarczych

32. Założenie optymalnego obszaru gospodarczo-walutowego

33. Europejski Bank Centralny i jego charakterystyka

34. Główne międzynarodowe instytucje finansowe i ich charakterystyka

35. Typy polityki fiskalnej

36. Harmonizacja podatkowa a konkurencja podatkowa

37. Koncepcja neutralności długu publicznego

38. Pojęcie fiskalizmu i jego miary

39. Polityka finansowa państwa - cele - narzędzia

40. Cele współczesnego przedsiębiorstwa

41. Metody wyceny przedsiębiorstwa

42. Formy organizacyjno prawne przedsiębiorstwa

43. Finanse publiczne i ich funkcje

44. Cechy współczesnych systemów podatkowych

45. Giełda i jej funkcje

46. Główne metody wyceny spółek giełdowych.

47. Istota reguł w polityce budżetowej państwa

48. Koncepcja finansów behawioralnych

49. Funkcje i struktura współczesnej rachunkowości

50. Nadrzędne zasady rachunkowości finansowej - ich systematyka i treść

AD 1 Główne podmioty systemu ekonomicznego i ich funkcje (niepelne)

System ekonomiczny (gospodarczy) - system regulacyjny obejmujący zespół elementów i instrumentów, głównie ekonomicznych, opartych na mechanizmach rynku i polityki gospodarczej, który reguluje procesy gospodarcze kraju.

Cztery podstawowe grupy podmiotów gospodarczych:

• gospodarstwa domowe,

• przedsiębiorstwa,

• państwo,

• zagranica.

Gospodarstwa domowe posiadają czynniki produkcji (zwł. siłę roboczą), dobra konsumpcyjne, oszczędności. Pełnią funkcję konsumpcyjną.

Przedsiębiorstwa posiadają majątek produkcyjny. Mają samodzielność decyzyjną i dochodową. Są podmiotem deficytowym.

Państwo nie jest podmiotem równorzędnym. Ma prawo ustalania i egzekwowania zasad postępowania. Ma za zadanie zapewnić bezpieczeństwo ekonomiczne gospodarce narodowej i społeczeństwu.

System ekonomiczny to zespół, kompleks organizacji, gospodarstw domowych oraz jednostek działających wg określonych zasad, bodźców, zakazów, nakazów w dziedzinie produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji dóbr i usług.
W skład systemu wchodzą 3 składniki
1. Podmioty gospodarcze: konsumenci indywidualni, producenci jako pracownicy najemni, gosp. domowe, przedsiębiorcy, organizacje gospodarcze: spółki, zrzeszenia spółek, holdingi, organizacje, pozarządowe organizacje non-profit, fundacje - pracujące nie dla zysku - ich rola we współczesnym świecie rośnie, zw. zaw.),państwo- to największy podmiot gospodarczy - czynnik kontrolujący, sterujący, państwo jako przedsiębiorca , 
2. Wzajemne relacje między podmiotami
- wzajemne relacje pomiędzy podmiotami gospodarczymi: wzajemne współzależności, określone przez stosunki własności, stosunki współzawodnictwa, kooperacji, współzależności, podległości, zależności
- w komunizmie - stosunki miały charakter pionowe, hierarchiczny 
3. Zasady postępowania - reguły, bodźce, nakazy, zakazy, normy. Często przez instytucję nazywa się zasady jej postępowania. 

AD2. System Rachunków Narodowych

Na system rachunków narodowych składa się zbiór logicznie ze sobą powiązanych

rachunków makroekonomicznych, bilansów oraz tablic, opracowanych

z myślą o dostarczeniu odbiorcom w miarę systematycznego, a zarazem kompletnego

obrazu gospodarki narodowej w postaci określonych kategorii makroekonomicznych,

w ujęciu brutto/netto. Są to m.in.: produkcja globalna, zużycie

pośrednie, wartość dodana, produkt krajowy, dochód narodowy, nadwyżka operacyjna

(dochód mieszany), dochód pierwotny, dochód do dyspozycji, spożycie,

oszczędności czy akumulacja. Kategorie te wyliczane są w sekwencji wzajemnie

powiązanych rachunków ujmujących wielkości przepływów dochodów i wydatków

uczestników życia gospodarczego, przepływów finansowych w gospodarce.

oraz wymianę produktów (wyrobów i usług) pomiędzy gospodarką kraju i zagranicą.

Wszystkie te przepływy wyrażają działania gospodarcze (produkowanie,

konsumowanie, inwestowanie itp.) podejmowane przez jednostki gospodarki,

w systemie rachunków narodowych nazywane transakcjami. Transakcje te

grupowane są następująco:

— transakcje dotyczące produktów (produkcja, wymiana, zużycie produktów),

— transakcje podziałowe, w których następuje podział wartości dodanej wytworzonej

przez jednostki krajowe lub zagraniczne (do tej grupy zaliczane

są również transakcje polegające na redystrybucji dochodu i majątku),

— transakcje finansowe związane ze zmianą aktywów i pasywów finansowych

w sektorach instytucjonalnych.

Pojęcie „sektorów instytucjonalnych” ma kluczowe znaczenie dla systemu

rachunków narodowych. W sektorach grupowani są uczestnicy życia gospodarczego

— jednostki gospodarcze — zgodnie z funkcjami i sposobem realizacji

działalności gospodarczej.

W rachunkach narodowych podstawową jednostką gospodarczą jest „jednostka

instytucjonalna”, która, zgodnie z przyjętymi kryteriami (rodzaj aktywności

w tworzeniu nowych wartości ekonomicznych, sposób uczestniczenia w podziale

dochodów, funkcje spełniane w obsłudze obrotu gospodarczego i jego regulacji),

zaliczana jest do określonego „sektora instytucjonalnego”. Kryteriami podziału

na sektory są cele ekonomiczne, funkcje, jakie pełnią w procesie produkcyjnym

oraz typy zachowań charakterystyczne dla różnych podmiotów gospodarczych.

W systemie wyróżnia się 6 sektorów:

— przedsiębiorstw,

— instytucji finansowych (łącznie z instytucjami ubezpieczeniowymi),

— instytucji rządowych i samorządowych,

— gospodarstw domowych,

— instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych,

— zagranica.

Sektory dzielą się na podsektory instytucjonalne. Dla każdego oraz dla gospodarki

narodowej ogółem sporządza się pełny zestaw rachunków niefinansowych

i finansowych.

W systemie wyróżnia się:

— rachunki bieżące,

— rachunki akumulacji,

— bilanse (czyli rachunki dotyczące stanów).

Na rachunki bieżące składają się następujące rachunki: produkcji, tworzenia

dochodów, podziału pierwotnego dochodów, podziału wtórnego dochodów oraz

wykorzystania dochodów do dyspozycji.

Rachunek produkcji jest pierwszy w całej sekwencji rachunków bieżących,

zestawianych dla poszczególnych sektorów instytucjonalnych oraz całej gospodarki

narodowej. Dochody tworzone w wyniku działalności produkcyjnej prze

noszone są na kolejne rachunki. Dlatego też sposób, w jaki liczona jest produkcja

ma decydujący wpływ na cały system rachunków narodowych. Pozycją bilansującą

w rachunku produkcji jest wartość dodana, jedna z ważniejszych pozycji

bilansujących w całym systemie rachunków narodowych.

Rachunek tworzenia dochodów — są to transakcje związane z procesem

produkcyjnym z punktu widzenia producenta. W rachunku tym po stronie rozchodowej

występują koszty związane z zatrudnieniem, podatki związane z produkcją,

cła i inne opłaty importowe. Ponadto po stronie rozchodowej wykazywane

są dotacje (ze znakiem „-”) udzielane podmiotom gospodarczym. Pozycją

bilansującą w tym rachunku jest nadwyżka operacyjna.

Rachunek podziału pierwotnego dochodów — uwzględnia się w nim podział

wartości dodanej według takich czynników produkcji, jak „praca” i „kapitał”;

wprowadza się również jako jednostkę uczestniczącą w podziale pierwotnym

„rząd i samorząd”. Uwzględniane są także koszty związane z zatrudnieniem,

na które składają się wynagrodzenia, składki na ubezpieczenia społeczne

oraz inne. Pozycją bilansującą w rachunku podziału pierwotnego są dochody

pierwotne.

Rachunek podziału wtórnego dochodów obrazuje dalszy podział dochodów

pierwotnych dokonywany w postaci transferu pomiędzy poszczególnymi sektorami

instytucjonalnymi. Pozycją bilansującą jest tu dochód do dyspozycji.

Rachunek wykorzystania dochodów do dyspozycji jest prezentacją proporcji,

w jakich gospodarstwa domowe i inne podmioty gospodarcze rozdysponowują

swój dochód z przeznaczeniem na spożycie i oszczędności. Spożycie —

zgodnie z zaleceniem Systemu Rachunków Narodowych — występuje

w sektorze gospodarstw domowych, sektorze instytucji rządowych i samorządowych

oraz w sektorze instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw

domowych. Oszczędności definiowane są zgodnie z teorią ekonomii

jako różnica między dochodami do dyspozycji a wydatkami na konsumpcję.

Każdy z wymienionych rachunków zamyka się tzw. pozycją bilansującą,

z których większość stanowi istotne kategorie makroekonomiczne, jak:

— produkt krajowy brutto/netto (wartość dodana brutto/netto),

— nadwyżka operacyjna/dochody mieszane,

— dochody pierwotne,

— dochody do dyspozycji,

— oszczędności.

Produkt krajowy brutto (PKB) stanowi końcowy rezultat działalności produkcyjnej

krajowych jednostek produkcyjnych i wyceniany jest w cenach rynkowych.

Może on być zdefiniowany trzema sposobami:

a) jako suma wartości dodanych poszczególnych sektorów instytucjonalnych

lub poszczególnych gałęzi plus podatki od produktów pomniejszone o dotacje

do produktów (które nie są przydzielone do sektorów czy gałęzi). Jest on

też pozycją bilansującą rachunku produkcji gospodarki ogółem;

b) jako suma końcowego popytu krajowego (końcowego wykorzystania wyrobów

i usług przez krajowe jednostki instytucjonalne, czyli spożycia i akumulacji

brutto) plus eksport i minus import wyrobów i usług;

c) jako suma rozchodów na rachunku tworzenia dochodów gospodarki ogółem

(koszty związane z zatrudnieniem, podatki związane z produkcją i importem

pomniejszone o dotacje, nadwyżka operacyjna brutto oraz dochód mieszany

gospodarki ogółem).

Przez odjęcie amortyzacji środków trwałych od PKB otrzymujemy produkt

krajowy netto (PKN) w cenach rynkowych.

Nadwyżka operacyjna odpowiada dochodowi, który jednostka uzyskuje

z własnego wykorzystania swoich środków produkcji.

Dochód mieszany odzwierciedla dochód uzyskiwany przez wyłącznych właścicieli

oraz spółki nieposiadające osobowości prawnej w sektorze gospodarstw

domowych. Zawiera ukryty element odpowiadający wynagrodzeniu za pracę

wykonywaną przez właściciela lub członka jego rodziny, który nie może być

oddzielony od jego dochodów jako przedsiębiorcy.

Dochód pierwotny jest to dochód, który jednostka będąca rezydentem otrzymuje

z racji swojego bezpośredniego uczestnictwa w produkcji oraz dochód

uzyskany przez właściciela aktywów finansowych lub rzeczowych aktywów

nieprodukowanych w zamian za dostarczenie funduszy albo oddanie rzeczowych

aktywów nieprodukowanych do dyspozycji innej jednostki instytucjonalnej.

Dochód do dyspozycji odzwierciedla transakcje bieżące, ale wyklucza się

z tego rachunku transfery kapitałowe, realne zyski i straty z tytułu posiadania

majątku oraz konsekwencje takich zdarzeń, jak klęski żywiołowe. Jest on rozdzielany

na spożycie oraz oszczędności.

Oszczędności jest to kwota (dodatnia lub ujemna) wynikająca z transferów

bieżących, która stanowi więź z akumulacją. Jeśli oszczędności są dodatnie —

niewydatkowany dochód wykorzystywany jest na nabycie aktywów lub na spłatę

zobowiązań. Jeśli oszczędności są ujemne — pewne aktywa są likwidowane

lub pewne zobowiązania narastają.

Oszczędności, a zwłaszcza oszczędności gospodarstw domowych, stanowią

kluczową pozycję w teorii ekonomii z uwagi na to, że reprezentują fundusze, które

posłużyć mogą do finansowania zakupu nowych środków trwałych, w wyniku

czego (w przyszłości) wzrastać może wydajność czynników produkcji.

Na rachunki akumulacji składają się: rachunek kapitałowy, rachunek finansowy

i rachunki innych zmian aktywów.

Rachunek kapitałowy przedstawia, w jaki sposób z oszczędności finansowane

są inwestycje dotyczące różnego rodzaju aktywów niefinansowych.

Rachunek finansowy pokazuje uzyskiwanie oraz rozdysponowanie finansowych

aktywów i pasywów.

Rachunki innych zmian aktywów rejestrują zmiany wartości aktywów, pasywów

i wartości netto zachodzące w okresie księgowym, wynikające z innych

przepływów (niebędących transakcjami). W ramach tych rachunków wyróżnia

się:

— rachunek innych zmian wolumenu aktywów — rejestrujący zmiany w stanie

aktywów i pasywów spowodowane odkryciami złóż naturalnych lub wyczerpaniem

zasobów, zniszczeniami wojennymi, wydarzeniami politycznymi,

klęskami żywiołowymi itd. Odzwierciedla także zmiany w klasyfikacji

jednostek instytucjonalnych i zmiany zaklasyfikowania aktywów w ramach

jednostek instytucjonalnych;

— rachunek przeszacowań — rejestrujący nominalne zmiany z tytułu posiadania

majątku (aktywów niefinansowych i finansowych oraz zobowiązań) powstałe

w wyniku zmian w poziomie i strukturze cen składników tego majątku.

Bilans jest zapisem, w określonym momencie, wartości posiadanych aktywów

(niefinansowych i finansowych) oraz zobowiązań. Dla jednostki lub dla

sektora instytucjonalnego bilans dostarcza wskaźników opisujących ich pozycję

ekonomiczną, czyli informacji o zasobach finansowych i niefinansowych będących

w ich dyspozycji, zsumowanych w pozycji bilansującej jako wartość netto.

Bilans kończy sekwencję wszystkich wcześniejszych rachunków, pokazując

ostateczny rezultat wynikający z rachunków produkcji, podziału i wykorzystania

dochodów oraz z rachunku akumulacji.

Rachunki narodowe mają na celu pokazanie w konwencji analizy systemowej, co dzieje się w gospodarce z dobrami i dochodami powstającymi w wyniku alokacji zasobów ziemi, kapitału i pracy. Do charakterystyki tych procesów wykorzystywany jest system rachunków narodowych, wykorzystywany przez wiele krajów pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych. W skrócie system ten określa się jako SNA. Dla mutacji SNA stosowanej przez kraje EWG przyjęto określenie SNA/ESA. W rzeczywistości system SNA/ESA oprócz zaprezentowanych tablic podstawowych przedstawia poszczególne rachunki w przekroju sektorowym, co w duŻym stopniu wzbogaca rejestrowany na rachunkach obraz przebiegu procesów gospodarczych. System podstawowych rachunków SNA/ESA składa się z dziewięciu rachunków. Są one ujęte w dwóch grupach: Gospodarka krajowa: C0 rachunek dóbr i usług, produkcji, tworzenia dochodu, podziału dochodu, wykorzystania dochodu, kapitału, finansowy oraz reszta świata: rachunek operacji bieŻących, C 8 kapitału. Nazwy poszczególnych rachunków jak i rejestrowanych na nich transakcji wyjaśniają treść ekonomiczną procesów ujmowanych w systemie rachunków narodowych. Punktem wyjścia systemu rachunków narodowych jest rachunek dóbr i usług, który pokazuje źródła pozyskiwania dóbr oraz sposób ich zuŻycia Podstawowym źródłem strumieni towarów i usług jest produkcja krajowa. Ilość wytwarzanych w kraju dóbr i usług powiększana jest przez ich import. W ujęciu wartościowym wielkość towarów i usług pochodzących z importu jest dodatkowo powiększona o podatki pośrednie od importu. Po stronie zuŻycia rachunku dóbr i usług umieszcza się informacje o kierunkach wykorzystania dóbr i usług. Rachunek produkcji zawęŻa ujęcie procesów produkcyjnych do procesów produkcyjnych odbywających
się wewnątrz kraju, wartość produkcji krajowej uwzględnia cła przywozowe. Na rachunku tworzeni dochodu na uwagę zasługuje to, Że produkt krajowy brutto jest powiększony o subsydia rządowe i od innych instytucji UE. Wyodrębnienie subsydiów od rządu ma waŻne walory poznawcze, bo pozwala ustalić zakres dotowania produkcji przez państw i inne ewentualne instytucje międzynarodowe, to z kolei umoŻliwia identyfikację źródeł powstawania dochodów w gospodarce. Po stronie zuŻycia pojawia się waŻna pozycja nadwyŻka operacyjna gospodarki brutto, powstaje ona jako wynik pomniejszenia ogólnej sumy dochodów o wynagrodzenia pracowników i o podatki związane z produkcją i importem.

WyŻej wymienione rachunki rejestrowały transakcje gospodarki krajowej. Powiązania
gospodarki krajowej z resztą świata w ujęciu dochodowym przedstawia rachunek podziału dochodów. Na rachunku tym pojawiają się nowe pozycje, występują one zarówno po stronie źródeł jak i zuŻycia. Są nimi: dochody z własności przedsiębiorczości obejmują np. dochody z tyt. udzielonych poŻyczek, następny operacje ubezpieczeniowo-odszkodowawcze są to transfery dochodów z tytułu operacji zawartych z towarzystwami ubezpieczeniowymi, trzeci to transfery bieŻące jednostronne do i oraz z reszty Kraków świata są to nieekwiwalentne transfery między krajami. Kolejnym jest rachunek wykorzystania dochodu na którym po obu stronach pojawiła się nowa pozycja zmiana rezerw aktuarialnych emerytur. W ramach narodowej konsumpcji finalnej mieści się konsumpcja prywatna i publiczna. Oszczędność narodowa brutto stanowi nadwyŻkę dochodu narodowego do dyspozycji nad wydatkami wszystkich podmiotów na konsumpcję finalną. Oszczędność narodowa brutto jest głównym źródłem finansowania wzrostu kapitału. ZaleŻność ta znajduje swoje potwierdzenie w rachunku kapitału. Rachunek finansowy ma za zadanie przedstawienie rezultatów stosunków
gospodarczych kraju z zagranicą w ujęciu finansowym. O ile we wcześniejszych rachunkach są ujmowane transakcje informujące o źródłach i zuŻyciu bilansowych wielkości ekonomicznych tj. PKB, DNN, dochód do dyspozycji, o tyle rachunek finansowy rejestruje transakcje wywołujące zmiany w aktywach i pasywach gospodarki w stosunku do reszty świata, przedstawia uproszczoną strukturę zestawienia aktywów i pasywów. Pełny obraz bieŻących stosunków gospodarki krajowej z zagranicą daje rachunek operacji bieŻących z resztą świata. Rejestruje on transakcje związane zarówno z handlem zagranicznym jak i z zatrudnieniem obcokrajowców oraz obywateli krajowych poza granicami, dochody z własności i przedsiębiorczości. Rachunek, który domyka system jest rachunek kapitału po uwzględnieniu reszty świata.

Ad3. Elementy Produktu Krajowego Brutto

PKB: Miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem (tzn. przez obywateli danego kraju oraz przez cudzoziemców); w określonym okresie (np. roku)PKB to suma wydatków na dobra finalne

(PKB = wartość wytworzonych dóbr finalnych).

W celu obliczenia w ten sposób PKB, należy dodać do siebie:

• wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję (C),

• wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I),

• wydatki państwa na zakup dóbr i usług (G),

• wydatki netto zagranicy (X - M).

PKB = Y = C + I + G + X - M

Nie sprzedana część produkcji tworzy przyrost zapasów (∆Z). Zmianę zapasów można włączyć do szeroko rozumianych inwestycji lub wyodrębnić jako dodatkową pozycję (∆Z) w równaniu PKB, które przyjęłoby wówczas następującą postać:

PKB = Y = C + I + ∆Z + G + X - M

1. PKB to suma wartości dodanej.

W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa sumie wartości dodanej.

2. PKB to suma wynagrodzeń czynników produkcji.

W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa sumie dochodów właścicieli czynników produkcji.

+ subsydia

Konsumpcja- wydatki gospodarstw domowych na zakup dóbr. Są to wydatki na: nietrwałe dobra konsumpcyjne, dobra trwałe (meble, komputer) oraz usługi konsumpcyjne (usługi kulturalne, wypoczynkowe, lekarskie, turystyczne)

Alternatywą dla konsumpcji dodatkowej jest oszczędzanie, czyli przeznaczanie pieniędzy na konsumpcję w przyszłości.

Inwestycje - wydatki sektora prywatnego o charakterze inwestycyjnym - wydatki przedsiębiorstw prywatnych (wydatki na urządzenia, maszyny, środki transportu, budowle) i gospodarstw domowych (budowa lub kupno domu, zakup mieszkania)

Oszczędności - ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług.

Zapasy - dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.

Amortyzacja - inaczej zużycie kapitału trwałego, jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

Podatek pośredni jest to danina publiczna płacona w pieniądzu, przymusowa, bezzwrotna, niezwiązana, zasilająca budżet państwa. Do podatków pośrednich zaliczamy: podatek akcyzowy, VAT i podatek od gier losowych.

Subsydia jest to dostarczanie przez rząd albo inną instytucję publiczną środków finansowych lub wsparcia dochodowego, lub cenowego przedsiębiorstwom (najczęściej eksporterowi), lub producentowi wyrobów przeznaczonych na eksport.

Eksport - dobra, które zostały wytworzone w kraju, a następnie sprzedane za granicę.

Import - dobra, które są produkowane za granicą i tam nabywane na potrzeby gospodarki krajowej.

Exnetto rozumiany jest jako różnica eksportu i importu w ujęciu wartościowym. (Exnetto=Ex-Im). Zależności między Ex i Im mogą być różnorodne czyli Exnetto może przyjmować różne wartości. Ich odzwierciedleniem jest saldo bilansu handlowego.

1. Exnetto > 0 gdy Ex > Im

2. Exnetto < 0 gdy Ex < Im

3. Exnetto= 0 gdy Ex = Im 9zrównoważony bilans handlowy)

Wydatki rządowe - wydatki rządowe (organów samorządowych oraz centralnych) - wydatki państwa obejmują wydatki o charakterze konsumpcyjnym i inwestycyjnym np. na utrzymanie sfery budżetowej. Wydatki o charakterze inwestycyjnym związane są z utrzymaniem wojska, policji, sądownictwa, wydatki na aktywne programy walki z bezrobociem. Wydatki na dobra konsumpcyjne państwo może tworzyć pośrednio przyznając wynagrodzenia lub bezpośrednio organizując np. żywienie zbiorowe w szpitalach, domach dziecka.

AD 4 Cykl koniunkturalny i jego fazy

Cykl koniunkturalny zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie. Koniunktura podlega określonym wahaniom cyklicznym które pojawiają się co pewien czas (z pewną regularnością).

• Faza kryzysu

• rośnie: bezrobocie

• maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

• Faza depresji

• koniec spadku, ww. wielkości pozostają na niskim poziomie

• Faza ożywienia

• rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

• maleje: bezrobocie

• Faza rozkwitu

• koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie

W cyklu współczesnym wyróżnia się dwie fazy: ożywienie (ang. Expansion) i recesję (Contraction).

AD 5 Rodzaje cykli

Ze względu na cechy:

- cykl klasyczny,

- cykl współczesny.

Ze względu na przyczynę:

- pochodzenia endogenicznego (wewnętrzna niestabilność),

- pochodzenia egzogenicznego.

Ze względu na zasięg geograficzny:

- światowy,

- regionalny,

- narodowy.

Ze względu na długość:

• Krótkie (cykle Kitchina), trwające 2-4 lata, związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych

• Średnie,

• Cykle Juglara (klasyczny), trwające 8-10 lat, związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, Produktu Narodowego Brutto, inflacją i bezrobociem

• Cykle Kuznetsa, trwające od 15-23 lat, związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje)

• Długie (cykle Kondratiewa), trwające 40-60 lat, związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, internet)

AD 6 Koncepcja Automatycznych stabilizatorów koniunktury

Automatyczne stabilizatory koniunktury są to narzędzia reagujące na zmiany koniunkturalne, nie wymagające podejmowania jakichkolwiek decyzji, dotyczących ich wykorzystania. Samoczynnie pobudzają lub hamują wysoką aktywność gospodarczą bez ingerencji państwa. Służą realizacji pasywnej polityki budżetowej służącej realizacji funkcji stabilizacyjnej dochodów i wydatków publicznych. Automatyczne stabilizatory koniunktury, poprzez oddziaływanie na globalny popyt, mogą zmniejszać wahania gospodarki w krótkim czasie. Natomiast nie stwarzają warunków do zasadniczej zmiany istniejącej sytuacji gospodarczej. Ich zadaniem jest dążenie do utrzymania pewnego poziomu aktywności gospodarczej poprzez obronę wyjściowych rozmiarów popytu globalnego, niezależnie od tego, na jakim poziomie popyt się ustabilizował

Do najważniejszych automatycznych stabilizatorów koniunktury należy zaliczyć:

•  podatki od dochodów ludności - podatki bezpośrednie PIT, płacone są od dochodów ludności, maja charakter progresywny to znaczy że wzrastają wraz ze wzrostem dochodów.

•  podatki od przedsiębiorstw - podatki bezpośrednie CIT, płacone są od dochodów przedsiębiorstw, maja charakter progresywny.

• podatki pośrednie - podatki pośrednie są jednym ze składników cen produktów i są płacone w momencie dokonywania zakupów np. VAT

• zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych oraz programy dla rolnictwa.

AD 7 Dyskrecjonalna polityka finansowa państwa

Polityka pieniężna - dot. kształtowania wielkości zasobów pieniądza w obiegu

- ekspansywna (łagodna): zwiększenie podaży pieniądza w celu pobudzenia popytu globalnego, wzrostu dochodu narodowego i zatrudnienia; groźba inflacji,

- restrykcyjna (twarda): ograniczenie podaży pieniądza w celu zmniejszenia nadmiernego popytu i związanej z nim inflacji.

Polityka fiskalna - gromadzenie i wydatkowanie środków publicznych

=> aktywna

- zwiększanie / zmniejszanie dochodów publicznych

- dyskrecjonalne środki stabilizujące

- np. zmiana stawek podatkowych, ulgi, waloryzacja emerytur

- ograniczenia: ociężała, występują opóźnienia czasowe, sztywność wydatków

- stosowana w czasie kryzysu

=> pasywna

- rozwiązania wbudowane w system

- automatyczne stabilizatory koniunktury, np. progresywne skale podatkowe, zasiłki dla bezrobotnych

- do łagodzenia fluktuacji

- nie wymagają aktywności legislacyjnej ingerencji

- szybkość reakcji

- nie całkiem eliminują naruszenia równowagi

Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna może mieć charakter ekspansywny - państwo poprzez zwiększenie własnych wydatków, obniżenie kwot płaconych podatków lub jedno i drugie równocześnie pobudza niedostateczny popyt globalny, co wpływa na uaktywnienie procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego, albo restrykcyjny - nadmierny popyt globalny jest ograniczany przez zmniejszenie wydatków budżetowych, podwyższenie podatków lub obydwa te instrumenty. W wykorzystaniu aktywnej polityki fiskalnej pojawiają się pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy.

AD 8 Istota mnożnikowego działania wydatków publicznych

• teoria finansowania antycyklicznego

Treść:

Przyrostowi jednostki pieniężnej wydatków publicznych towarzyszy przyrost dochodu narodowego, co prowadzi poprzez wzrost dochodów państwa z podatków nie tylko do odzyskania poniesionych wydatków, lecz także do wzrostu masy dochodów publicznych.

Wydatki stanowią zatem narzędzie pobudzania gospodarki i łagodzenia cyklu koniunkturalnego.

Paradoks niezrównoważonego budżetu państwa: Aby osiągnąć równowagę budżetu, konieczne jest przejściowe powiększenie deficytu budżetowego.

Przeciwnicy zwracają uwagę na nieskuteczność narzędzi fiskalnych (np. opóźnienia czasowe).

Mnożnikiem - nazywamy stosunek zmiany wielkości produkcji w punkcie równowagi do powodującej ją zmiany wydatków autonomicznych.

Mnożnik jest większy wówczas, gdy zwiększa się KSK lub gdy KSO - maleje

Mnożnik:

K>1 wówczas kiedy I (inwestycje) rosną

I↓ - efekt mnożnikowy ujemny

AD 9 Czynniki kształtujące podaż pieniądza

Podaż pieniądza jest to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza występującego w roli środka wymiany.

na podaż pieniądza ma wpływ:

- stopa rezerw gotówkowych banków ,

- ilość gotówki w obiegu oraz ilość gotówki w bankach

- stosunek gotówki do wkładów bankowych w sektorze pozabankowym .

Podaż pieniądza nie zależy od stopy procentowej.

Kontrola podaży pieniądza przez bank centralny

1. Rezerwy obowiązkowe

Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego.

Im wyższa stopa rezerw obowiązkowych, tym podaż pieniądza jest mniejsza

2. Stopa dyskontowa jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.

Im wyższa stopa dyskontowa, tym podaż pieniądza jest mniejsza

3. Operacje otwartego rynku występują wtedy, kiedy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej, kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku.

Gdy bank centralny kupi na otwartym rynku papiery wartościowe, wówczas zwiększy się baza monetarna, a co za tym idzie — podaż pieniądza.

Gdy bank centralny sprzeda na otwartym rynku papiery wartościowe, wówczas zmniejszy się baza monetarna, a co za tym idzie — podaż pieniądza.

AD 10 Cechy współczesnego pieniądza

Pieniądz - pewien powszechnie akceptowany środek platniczy, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań (np. spłata długu). Inaczej mówiąc, jest to środek wymiany.

Główne funkcje pieniądza:

• środek wymiany i płatności [za pośrednictwem pieniądza ludzie dokonują wymiany dóbr i usług oraz spłacają inne wzajemne zobowiązania]

• jednostka rozrachunkowa [w pieniądzu wyrażone są ceny i prowadzone rozliczenia]

• środek przechowywania wartości (tezauryzacji) [pieniądz jest jedną z form gromadzenia i przechowywania bogactwa]

• miernik odroczonych transakcji [ kredytowe płatności, nabywamy a potem płacimy]

AD 11. Teorie Popytu na pieniądz

Klasyczna teoria ilościowa

MV=PT

M - wolumen pieniądza w obiegu

V - średnia liczba transakcji na jednostkę pieniądza (szybkość obiegu)

P - średni poziom cen

T - wolumen transakcji

V i T są niezmienne w krótkim okresie.

Gospodarka dąży do równowagi. Jedynym skutkiem zwiększenia podaży pieniądza jest zmiana poziomu cen.

Podejście zasobowe:

M^d = kYP

P - poziom cen

Y - produkcja

k - parametr, zależy m. in. od zwyczajów płatniczych, oczekiwań inflacyjnych

Keynesowska teoria pieniądza (preferencji płynności)

Motywy popytu na pieniądz:

Motyw transakcyjny trzymania pieniądza oznacza, że ludzie trzymają pieniądze, ponieważ planują zakupy różnych dóbr, a momenty przypływu gotówki nie pokrywają się w czasie z momentami wydatków.

Motyw przezorności trzymania pieniądza polega na tym, że ludzie z góry decydują się trzymać pewien zasób pieniądza na pokrycie nieprzewidzianych wydatków.

Motyw spekulacyjny trzymania pieniądza wynika z niechęci ludzi do ryzyka. Ludzie wolą trzymać aktywa o niskiej, ale pewnej stopie zysku (np. pieniądze na rachunkach bankowych), niż inne aktywa o wysokiej, ale niepewnej stopie zysku.

Popyt na pieniądz wynikający z motywu transakcyjnego i przezorności zależy tylko od dochodu.

Popyt na pieniądz wynikający z motywu spekulacyjnego jest malejącą funkcją stopy procentowej.

AD 12 Różne koncepcje agregatów pieniężnych

Standardowo przyjmuje się następujące miary:

• Agregat M0 - baza monetarna, który obejmuje wartość krążącego w gospodarce pieniądza gotówkowego, wartość rachunków bieżących banków komercyjnych w banku centralnym, za pomocą których dokonują codziennych rozliczeń z Narodowym Bankiem Polskim oraz wartość rachunków rezerwy obowiązkowej.

• Agregat M1 - oprócz pozycji agregatu M0 obejmuje dodatkowo całą wartość depozytów na żądanie w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i instytucji finansowych nie będących bankami.

• Agregat M2 - oprócz agregatu M1 obejmje dodatkowo wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie.

• Agregat M3 - jest najszerszym pojęciem pieniądza, zawiera oprócz pozycji z M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu do 2 lat oraz zobowiązania banków z tytułu operacji przeprowadzonych z podmiotami niebankowymi.

AD 13. Koncepcja mnożnika kreacji pieniądza 

Mnożnik kreacji pieniądza - obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę. 
Podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza * baza monetarna 


Mnożnik zależy od: 
1. Planowanej przez banki stopy rezerw gotówkowych/obowiązkowych (tj. stosunek rezerw do całkowitych wkładów depozytowych w bankach) 
♣ Im niższa jest stopa rezerw gotówkowych, tym większą sumę wkładów stworzą banki na podstawie danych rezerw, a tym samym większa będzie podaż pieniądza. 
2. Planowanego stosunku gotówki w obiegu pozabankowy do całkowitej wartości wkładów w bankach 
♣ Im niższy stosunek gotówki w obiegu do wkładów w bankach tym większa będzie podaż pieniądza 

Mnożnik kreacji pieniądza nie jest wielkością stałą, jego wartość zależy od współczynnika rezerw banków komercyjnych i od preferencji ludności co do form pieniądza. Mnożnik jest tym większy, im niższa jest planowana stopa rezerw gotówkowych banków oraz im niższy jest stosunek gotówki w obiegu do depozytów płatnych na żądanie. Czynniki te zmieniają mnożnik, a w ten sposób również podaż pieniądza towarzyszącą danej bazie monetarnej. Zmienność mnożnika może pociągać za sobą nieprzewidziane wahania podaży pieniądza, szczególnie w krótkich okresach. 

Prosty mnożnik kreacji pieniądza: 
mnożnik kreacji pieniądza=1/re 
Z wzoru tego wynika, że: 
M=H/re 
Gdzie: 
re - stopa rezerw obowiązkowych; 
M - podaż pieniądza; 
H - baza monetarna, czyli, że każdej zmianie bazy monetarnej o ΔH towarzyszy zmiana podaży pieniądza równa iloczynowi mnożnika i tej zmiany. 
Czynniki wpływające na mnożnik 
• wypłaty gotówkowe - zmniejszają sumę depozytów, czyli możliwości kredytowe banków, co obniża wartość mnożnika; 
• rezerwy nadwyżkowe - zmniejszają możliwości kredytowe banków, co obniża wartość mnożnika; 
• zróżnicowanie depozytów - jeżeli rośnie ilość depozytów terminowych w stosunku do depozytów na żądanie, to obniża się wartość rezerw obowiązkowych (ich wskaźnik jest niższy dla depozytów terminowych), co zwiększa możliwości kredytowe banków i wartość mnożnika 

AD 14. Ekonomiczne znaczenie oszczędności pieniężnych

Oszczędności- to ta część dochodów gospodarstw domowych nie wydanych na konsumpcje i usługi (nadwyżka dochodów nad konsumpcje).

Jeżeli gospodarstwu domowemu uda się zaoszczędzić jakąś część dochodu to następuje odpływ z ruchu okrężnego - oznaczający odpływ strumienia pieniądza, który nie przemieszcza się z gospodarstw domowych do przedsiębiorstwa.

Oszczędności to zaniechanie konsumpcji bieżącej na rzecz konsumpcji przyszłej.

Oszczędności są przechowywane w bankach w formie depozytów. Z pozyskanych w ten sposób pieniędzy banki udzielają kredytów przedsiębiorstwom, dlatego też wielkość oszczędności wpływa na wielkość inwestycji dokonywanych przez przedsiębiorstwa. Ponadto oszczędności są często lokowane na rynku kapitałowym (zakup akcji), co zwiększa kapitał posiadany przez przedsiębiorstwa.

Na oszczędności wpływają m. in.:

• stopy procentowe,

• oczekiwania co do zmian stóp procentowych w przyszłości,

• poziom dochodu,

• skłonność do oszczędzania.

Paradoks zapobiegliwości:

Zmiana wielkości oszczędności oznacza zmianę wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Nie zmienia się wielkość oszczędności w punkcie równowagi, gdyż oszczędności są równe inwestycjom.

AD 15. Istota Modeli IS-LM 

 
Oś pozioma reprezentuje dochód narodowy lub realny produkt krajowy brutto i oznaczana jest Y. Oś pionowa oznacza nominalną stopę procentową i. 
Krzywa IS - ZBIÓR RÓŻNYCH KOMBINACJI DOCHODU I STOPY PROCENTOWEJ, PRZY KTÓRYCH RYNEK DÓBR ZNAJDUJE SIĘ W RÓWNOWADZE 
Rynek dóbr znajduje się w równowadze gdy popyt globalny i faktyczny są sobie równe. Jest to wówczas gdy planowane inwestycje i planowane oszczędności są sobie równe. Dlatego zbiór punktów będących kombinacją stopy procentowej i dochodu, przy którym występuje równowaga na rynku dóbr nazywany jest krzywą IS. 
Krzywa LM jest dodatnio nachylona, reprezentuje ona sytuacje na rynku finansowym i monetarnym. Przedstawia ona kombinacje stopy procentowej i realnego PKB dla których rynek pieniężny jest w równowadze. Skrót LM oznacza "Liquidity/"Money supply". Krzywa LM jest inaczej wykresem funkcji, wzdłuż której popyt na zasoby pieniądza jest równy podaży zasobów pieniądza. 
Model IS-LM umożliwia analizę sytuacji na rynku dóbr i pieniądza za pomocą jednego rysunku (punkt przecięcia). 

Polityka fiskalna - przesunięcia krzywej IS. 
Polityka pieniężna - przesunięcia krzywej LM 

AD 16 Budowa współczesnego systemu bankowego

System bankowy to całokształt instytucji bankowych i finansowych oraz normy, które określają ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Za podstawę określenia systemu bankowego uznaje się powstanie układu złożonego z banku centralnego (banku emisyjnego) i banków komercyjnych. System bankowy to także liczba i rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, tworzących logiczną i zwartą całość

Elementy Systemu Bankowego w PL:

• bank centralny

• banki operacyjne - banki komercyjne, depozytowo-kredytowe, uniwersalne

• banki specjalne - banki inwestycyjne, hipoteczne, rolne i melioracyjne, komunalne oraz towarzystwa kredytowe

• kasy oszczędnościowe

• spółdzielczość kredytowa

System bankowy pełni następujące funkcje:

• emisyjną i regulacyjną - pełni ją bank centralny przez emisję i regulację podaży pieniądza,

• depozytowo-kredytową - ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i transformacji ich w pożyczki i kredyty,

• rozliczeniową - bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych (obciąża jedno konto i uznaje drugie),

• alokacyjną - umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych,

• finansowo-doradczą - bank przez służby doradcze zabezpiecza interesy swoich klientów,

• stymulacyjną - bank jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej.

2 opracowanie:

16. Budowa współczesnego systemu bankowego

Charakterystyka dwuszczeblowego systemu bankowego.

System bankowy. 
System bankowy składa się z instytucji, którymi są różnego typu banki funkcjonujące w poszczególnych segmentach rynku finansowego. 
Klasycznym modelem systemu bankowego w gospodarce rynkowej jest tzw. dwuszczeblowy system bankowy, do którego należą: bank centralny oraz różnego typu banki komercyjne, od banków uniwersalnych do specjalistycznych. 
 
Bank Centralny. 
Bank centralny spełnia 3 podstawowe funkcje:  
• Banku emisyjnego, mającego wyłączne prawo do emisji znaków pieniężnych. 
• Banku banków komercyjnych, w ramach której bank centralny realizuje za pomocą odpowiednich narzędzi założenia polityki monetarnej. 
• Banku państwa albo kasjera rządu (obsługa budżetu państwa). 
Bank centralny charakteryzuje to, że: 
• Nie podlega bezpośrednio decyzjom Parlamentu i rządu. 
• Działa na zasadzie non profit. 
• Dysponuje funduszami własnymi. 
• Ma konstytucyjne prawo kształtowania polityki pieniężnej. 
• Nie jest zorientowany na maksymalizację wyników finansowych. 
• Jest to instytucja zwierzchnia w stosunku do pozostałych banków. 
 
Banki komercyjne. 
Banki komercyjne to szczególne przedsiębiorstwa, których przedmiotem działania jest obrót pieniądzem. Instytucje te są zorientowane na zysk.  
Banki komercyjne wprowadzają do obiegu pieniężnego zdecentralizowany pieniądz wkładowy przez udzielenie kredytu. 
Banki komercyjne swoją działalność opierają na zasadach: 
• Samodzielność- oznacza to, że banki mogą podejmować decyzje co do struktury organizacyjnej oraz prowadzonej polityki (zakres działalności i finanse banku). Wszystko to ograniczone jest normami prawnymi. 
• Samofinansowanie- sprowadza się to do maksymalizacji zysku, gdyż bank ponosi wszystkie koszty prowadzonej działalności.  
• Uniwersalizm- oznacza przyjęcie takich samych zasad co do tworzenia banku, jego likwidacji, nadzoru, wykonywania wszystkich czynności bankowych. 
Banki komercyjne są typowymi instytucjami depozytowymi. Depozyty stanowią podstawę działalności pożyczkowej banków komercyjnych. Przyjmują depozyty: 
• Depozyty bieżące (wkłady a vista). 
• Depozyty, na które można wystawić czeki. 
• Oszczędności i depozyty terminowe. 
 
Do czynności bankowych wykonywanych przez bank zalicza się (prawo bankowe):  
• Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów; 
• Prowadzenie innych rachunków bankowych; 
• Udzielanie kredytów; 
• Udzielanie gwarancji bankowych; 
• Emitowanie bankowych papierów wartościowych; 
• Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych; 
• Wykonywanie innych czynności przewidzianych w odrębnych ustawach wyłącznie dla banku. 
 
Ponadto (następujące czynności są czynnościami bankowymi, jeżeli wykonywane są przez banki): 
• Udzielanie pożyczek pieniężnych, 
• Operacje czekowe i wekslowe, 
• Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu, 
• Terminowe operacje finansowe, 
• Nabywanie i zdobywanie wierzytelności pieniężnych, 
• Przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, 
• Wykonywanie obrotu dewizowego, 
• Udzielanie poręczeń, 
• Czynności zlecone, związane z emisją papierów wartościowych. 
 
Bank komercyjny spełnia następujące funkcje: 
• Rozliczeniową 
• Kreacji pieniądza 
• Alokacji oszczędności 
• Akumulacji kapitałów 
• Transformacji środków pieniężnych 
• Instytucji zaufania publicznego 
 

W polskim systemie bankowym wyróżnia się następujące rodzaje banków ze względu na ich formę prawną: 
1. banki państwowe (tworzone przez rząd na wniosek ministra Skarbu Państwa) 
2. banki spółdzielcze (z zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego) 
3. banki w formie spółek akcyjnych (z zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego) 

AD 17) Podstawowe instrumenty polityki monetarnej 

• stopy procentowe (lombardowa, depozytowa, redyskontowa, referencyjna) jest to rynkowy koszt kapitału albo inaczej cena którą płaci się za pożyczanie kapitału na określony czas. 
Stopa referencyjna (interwencyjna, repo) (3,5%) wyznacza minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP. Operacja ta polega na zakupie lub sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych na rynku międzybankowym w celu przywrócenia równowagi. 
Stopa lombardowa (5,00%) pełni funkcję stopy maksymalnej, określa cenę, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. 
Stopa redyskontowa (redyskonto weksli) (3,75%) określa cenę, po jakiej bank centralny skupuje od banków komercyjnych weksle, które wcześniej zostały przez nie nabyte od ich klientów. 
Stopa depozytowa (2,00%) określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. 
Stopy procentowe są wykorzystywane w operacjach kredytowo-depozytowych które są prowadzone z inicjatywy banków komercyjnych. 
• operacje otwartego rynku polegają na zakupie bądź sprzedaży przez BC bankom komercyjnym papierów wartościowych na rynku międzybankowym. BC może tez emitować własne papiery dłużne za pomocą których absorbuje nadwyżki płynnych środków z banków komercyjnych. 
Są przeprowadzane z inicjatywy BC a przedmiotem tych operacji są głównie rządowe instrumenty dłużne, tj. bony (weksle) skarbowe, obligacje skarbowe oraz inne instrumenty, np. bony (weksle) komercyjne, waluty obce. 
Mogą być realizowane jako: 
- operacje warunkowe ( zakupu repo i sprzedaży reserve repo) 
- operacje bezwarunkowe 
Są skutecznym instrumentem wykorzystywanym do regulowania podaży pieniądza. Charakteryzują się one elastycznością oraz łagodnym i płynnym oddziaływaniem na gospodarkę. Nie można ich jednak wykorzystywać do realizowania dwóch podstawowych celów polityki pieniężnej jednocześnie: do utrzymywania rynkowych stóp procentowych na ustabilizowanym poziomie i do dostosowania podaży pieniądza do potrzeb gospodarczych kraju. 
• rezerwa obowiązkowa to określony procent środków pieniężnych, jakie banki komercyjne muszą zdeponować na rachunkach w NBP, stanowi wyrażona w złotych część środków pieniężnych banków, zgromadzonych na ich kontach, ze środków uzyskanych z papierów wartościowych (z wyjątkiem kredytów hipoteczny oraz listów zastawnych na okres ponad 5 lat) i innych środków przejętych przez bank i podlegających zwrotowi (z środków pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata oraz środków pozyskanych na podstawie umów o prowadzenie Indywidualnych kont emerytalnych (IKE)). 
Nałożenie obowiązku utrzymywania rezerwy obowiązkowej na banki komercyjne ma co najmniej dwie przyczyny. Po pierwsze, jest to narzędzie w rękach BC, które umożliwia kontrolę podaży pieniądza i ma wpływ na mnożnik kreacji pieniądza (Jeśli stopa rezerw obowiązkowych rośnie, to maleje całkowita wielkość podaży w gospodarce, i odwrotnie, kiedy maleje - podaż pieniądza rośnie.) i dzięki temu BC może wpływać na poziom inflacji. Po drugie jest to metoda kontroli nadpłynności w sektorze bankowym. 
Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej i wynosi 3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów, będących podstawa naliczenia rezerwy. Banki pomniejszają naliczaną rezerwę o równowartość 500 tys. euro. Środki rezerwy od maja 2004 są oprocentowane. 

AD 18 ) Niezależność banku centralnego

Wzorcowym wyznacznikiem dla Polski był Traktat z Maastricht i Statut Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Na mocy Konstytucji RP (art. 227) NBP jest centralnym bankiem państwa i jest on odpowiedzialny za wartość polskiego pieniądza. Posiada wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych. 
W art.3 ust.1 Ustawy o NBP cel działalności banku określono jako: utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP . 

Poprzez niezależność instytucjonalną należałoby rozumieć całkowitą autonomię banku centralnego, jego organów od osób trzecich, wyrażoną w gwarantowanym przez państwo zakazie wywierania wpływu na decyzje BC przez organy rządowe i pozarządowe oraz przyznanej osobowości prawnej. 
Na mocy ustawy o NBP musi jednak współpracować z organami odpowiedzialnymi za politykę gospodarczą, również z rządem. Dlatego też NBP przekazuje organom państwowym założenia polityki monetarnej oraz informacje na temat jej realizacji oraz sytuacji w systemie bankowym, współpracuje z Radą Ministrów i Ministrem Finansów. 
Dzięki niezależności NBP jest odporny na naciski polityczne. Decyzje muszą być podejmowane obiektywnie, uwzględniając długi horyzont czasowy. Tymczasem politycy chcąc zwiększyć swoje notowania u wyborców, mogliby wywierać nacisk na NBP poprzez presję inflacyjna i nawoływanie do obniżenia stóp procentowych aby w krótkim okresie, szczególnie przedwyborczym doprowadzić do wzrostu zatrudnienia. 

Niezależność funkcjonalna (operacyjna) umożliwia bankowi centralnemu efektywne osiągnięcie celów i wypełnianie zadań. NBP samodzielnie podejmuje decyzje o wyborze instrumentów, konkretyzacji celów, realizacji polityki pieniężnej oraz innych aspektów działalności. 
Pełna autonomia w zakresie wyboru i stosowania instrumentów polityki monetarnej ma istotne znaczenie. W ramach strategii bezpośredniego celu inflacyjnego NBP wykorzystuje stopę procentową. W wyniku wysokich potrzeb pożyczkowych, rząd naciska niejednokrotnie na obniżenie stóp procentowych. 
NBP posiada trzy główne funkcje: 
NBP jako bank emisyjny ustala wielkość i moment emisji pieniądza. NBP jako bank banków jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo systemu bankowego. Odgrywa rolę pożyczkodawcy ostatniej instancji, kontroluje systemy płatności i prowadzi rachunki banków komercyjnych, reguluje płynność na rynku międzybankowym. NBP jako bank centralny zajmuje się bankową obsługą budżetu państwa oraz utrzymywaniem i zarządzanie rezerwami dewizowymi. 
Personalna niezależność wiąże się ze sposobem mianowania członków organów decyzyjnych, długości ich kadencji, oraz gwarancji iż ewentualne odwołanie będzie wynikało jedynie z zaistnienia przesłanek określonych przez literę prawa. Rada Ministrów nie ma żadnego wpływu na obsadzanie głównych stanowisk w banku centralnym. Prezes NBP powoływany był przez Sejm na wniosek prezydenta na 6 - letnią kadencję, natomiast członków RPP powoływano na jedną 6 - letnią kadencję, po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat 
Finansowa niezależność banków centralnych to nic innego jak zdolność do samodzielnego zaopatrywania się w środki pieniężne niezbędne do realizacji powierzonych zadań. W art.220 Konstytucja RP jasno zabrania finansowania deficytu przez zaciąganie zobowiązań w BC. 

AD 19 Istota opóźnień czasowych w polityce finansowej państwa

Opóźnienia diagnostyczne polegają na tym, że od zbierania danych potrzebnych do diagnozy sytuacji gospodarczej do momentu jej sformułowania upływa czas, który może sprawić, że diagnoza już w momencie jej opracowania będzie nieaktualna. Opóźnienia decyzyjne to z kolei czas, jaki upływa od momentu sformułowania diagnozy do momentu podjęcia decyzji o sposobie „leczenia" danej sytuacji. Opóźnienia wdrożeniowe to z kolei zbyt długi czas wprowadzania danego instrumentu (np. od inicjatywy ustawodawczej do ogłoszenia ustawy o danym podatku). Opóźnienia realizacyjne występują wówczas, gdy upływa zbyt długi czas od momentu wprowadzenia jakiegoś instrumentu polityki fiskalnej (np. ogłoszenia ustawy o podatku i odpowiednich przepisów wykonawczych) do momentu, gdy instrument zacznie działać na gospodarkę

Ad 20 Rola banku komercyjnego w funkcjonowaniu gospodarki

Rolę banku w gospodarce narodowej można scharakteryzować poprzez prezentację trzech najbardziej istotnych dziedzin działalności banku. Są to:

• udział w kreacji pieniądza;

• wzrost wielkości kredytów udzielanych przez te banki

• zwiększenie zakupu walut obcych.

Obie te operacje powodują wzrost środków płatniczych w danym banku lub w innym banku, na którego konto zostały przekazane środki otrzymane w formie kredytu. Możliwości kreacji pieniądza przez bank komercyjny są jednak ograniczone. Wynika to z konieczności utrzymywania płynności, co jest uwarunkowane przez wielkość posiadanych środków banku centralnego.

Bank komercyjny musi więc posiadać odpowiednią wielkość pieniądza rezerwowego banku centralnego, aby móc bez ograniczeń pokryć wypłaty gotówkowe swoich klientów oraz pokryć ujemne dla siebie saldo rozliczeń z innymi bankami.

• udział w społecznym podziale pracy;

Bank jest przedsiębiorstwem, które prowadzi działalność mającą na celu przejęcie od jednostek gospodarczych i osób fizycznych czynności finansowych, jest także instytucją dokonującą transformacji terminu, wielkości i ryzyka w stosunkach pieniężnych między pożyczkobiorcą a pożyczkodawcą

• dokonywanie alokacji i transformacji środków.

Banki odgrywają istotną rolę jako instytucje transformacyjne, pośredniczące w doprowadzaniu do wzajemnego uzgodnienia różniących się struktur podaży i popytu. Odnosi się to zwłaszcza do transformacji:

• informacji,

• wielkości zapotrzebowanej sumy pieniądza,

• terminu,

• ryzyka.

Podsumowując Bank pełni kilka ról:

• rola płatnika: dokonywanie płatności w imieniu swoich klientów;

• rola agenta: działanie w imieniu klientów w zakresie emisji papierów wartościowych i zarządzania własnością klientów;

• rola gwaranta: poparcie udzielane klientom w spłacie ich zobowiązań;

• rola pośrednika: dokonywanie transformacji otrzymanych depozytów w kredyty, przede wszystkim dla przedsiębiorstw (pośrednictwo między podmiotami deficytowymi i nadwyżkowymi);

• rola instrumentu w realizacji polityki gospodarczej kraju: regulowanie podaży pieniądza poprzez działanie banku centralnego.

Do funkcji banków komercyjnych należą:

a) funkcja kredytowa, polegająca na udzielaniu kredytów,

b) funkcja depozytowa, polegająca na przyjmowaniu depozytów; zarządzanie aktywami finansowymi i majątkiem na rzecz i w imieniu klientów, a także czynności polegające na pośrednictwie banków w obrocie papierami wartościowymi,

c) funkcja płatnicza, polegająca na dokonywaniu płatności.

AD 21) Inflacja i jej rodzaje. 

Rodzaje inflacji:

- ze względu na tempo wzrostu cen:

• pełzająca - do kilku %, poddaje się kontroli,

• krocząca - do kilkunastu %,

• galupująca - >20%

• hiperinflacja

• megainflacja - >100%.

- ze względu na przyczyny:

• popytowa

• podażowa

• kosztowa

• strukturalna (zw. ze zmianą struktury gospodarczej).

Inflacja, proces wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane i nieakceptowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego. 
Miary inflacji stosowane w Polsce: 
W Polsce korzysta się z 4 mierników inflacji: 
- inflacji cen konsumentów (CPI) - średnia ważona cen towarów i usług przeciętnego gospodarstwa domowego; w odróżnieniu od delatora PKB, CPI mierzy zmiany cen w odniesieniu tylko do niektórych produktów lub usług (ok. 2000 pozycji) wchodzących w skład tzw. koszyka konsumpcyjnego który jest rokrocznie aktualizowany; towary i usługi są ustalane na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych; 
Koszyk taki ustalany na sztywno, ogranicza tą miarę inflacji bo nie uwzględnia efektów substytucyjnych. 
-inflacji cen producentów - służy do pomiaru cen ustalonych przez producentów w różnych etapach produkcji; dotyczy wyłącznie cen towarów w obrocie hurtowym; mierzy ceny netto a więc z wyłączeniem podatku VAT i akcyzy; podawany jest co miesiąc do publicznej wiadomości 
- delatora PKB - jest to stosunek nominalnego i realnego PKB; wskaźnik procentowy, jest miarą zmiany cen towarów i usług; jego użyteczność wynika z faktu, iż obejmuje on ceny wszystkich dóbr wchodzących w skład PKB, a nie tylko dóbr konsumpcyjnych jak w CPI. 
- mierników inflacji bazowej - to inflacja CPI po uprzednim skorygowaniu koszyka konsumpcyjnego. Obserwacja inflacji bazowej pozwala odpowiedzieć na pytanie, które z czynników przyczyniły się do wzrostu cen konsumentów. W przeciwieństwie do trzech pozostałych mierników, które są opracowane przez GUS (Główny Urząd Statystyczny), to inflacja bazowa obliczana jest przez NBP na podstawie danych o inflacji konsumentów. Częstotliwość publikacji jest taka sama jak w przypadku CPI. Mierniki ilustrują długookresowy trend w kształtowaniu inflacji, który powstaje po wyeliminowaniu wahań o charakterze sezonowym i szoków podażowych. Mamy np.: inflacja bazowa po wyłączeniu cen paliw i cen żywności, inflacja bazowa po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych, inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych

AD 22 Istota i skutki deflacji

Deflacja - ograniczenie podaży pieniądza na rynku powodujące wzrost siły nabywczej pieniądza. Potoczne określenie spadku przeciętnego poziomu cen, sytuacji, kiedy za tę samą ilość pieniędzy kupić można coraz więcej dóbr towarów i usług. Przeciwieństwem deflacji jest inflacja.

Wśród przyczyn deflacji wymienia się:

• brak proporcjonalnej do wzrostu gospodarczego emisji pieniądza.

• nadmierne oprocentowanie lokat terminowych czyniących opłacalną tezauryzację pieniądza - zjawisko powszechnie wykorzystywane do walki z inflacją, powoduje jednak wzrost ilości pieniądza poza rynkiem tzw. "balon inflacyjny"; nie tyle znosi więc inflację, co oddala jej wystąpienie i może wywołać przejściową deflację.

• spłata zobowiązań kredytowych przy braku emisji pieniądza i wstrzymaniu akcji kredytowej. Deflacja jest wówczas efektem nadmiernego zadłużenia a to wszystko przyczyną krachu gospodarczego zwanego nietrafnie "nadprodukcją".

Skutki deflacji:

• zmniejszenie opłacalności produkcji (tylko w przypadku regulacji rynkowych uniemożliwiających obniżenie kosztów produkcji)

• wzrost siły nabywczej pracującej części społeczeństwa (tylko w przypadku zamrożenia płac)

• konsumpcja i zamówienia przemysłu są odsuwane w czasie (w oczekiwaniu na niższe ceny), co napędza recesję^[1].

• Jeśli pieniądz powiązany jest z jakimś ograniczonym dobrem (np: złoto, choć nie jest to immanentnie związane ze zjawiskiem deflacji) niemożliwa jest nadmierna ekspansja kredytowa ze strony banków.

AD 23 Mechanizm transmisji polityki monetarnej na sferę realną gospodarki

Bank centralny wykorzystuje posiadane instrumenty do osiągnięcia celu stawianego przed polityką pieniężną, jakim jest stabilizacją ogólnego poziomu cen. Mechanizm transmisji opisuje, jak zmiany w prowadzonej polityce pieniężnej wpływają na zmiany strefy realnej i nominalnej gospodarki. Za pomocą kanałów transmisji impulsy banku centralnego oddziaływają na poziom cen.

Rysunek pokazuje podstawowe kanały transmisji impulsów monetarnych w małej otwartej gospodarce, w której bank centralny prowadzi strategię bezpośredniego celu inflacyjnego (z płynnym kursem walutowym).

KANAŁY TRANSMISJI:

1. Zmiana stóp procentowych wywiera wpływ na poziom rynkowych stóp procentowych:

1. Kanał stopy procentowej - oddziaływanie banku centralnego na popyt globalny odbywa się w ten sposób, że jego impulsy wpływają na zmianę stóp procentowych na międzybankowym rynku pieniężnym, które z kolei przekładają się na stopy procentowe oferowane przez banki komercyjne (od depozytów i od kredytów). W procesie tym istotne jest to, żeby krótkoterminowe stopy procentowe, ustalane przez bank w kategoriach nominalnych wpłynęły na zmianę długookresowych stóp procentowych w wyrażeniu realnym ( tj. po uwzględnieniu kształtujących się oczekiwań inflacyjnych),

2. Kanał kredytów bankowych - w sytuacji wzrostu stóp procentowych na międzybankowym rynku pieniężnym wywołanego decyzjami banku centralnego, banki komercyjne same dążą do ograniczenia rozmiarów akcji kredytowej. W wyniku podniesienia stóp procentowych przez bank centralny zwiększa się motywacja banków do ograniczania kreowania kredytów i pieniądza.

2. Zmiana stóp procentowych banku centralnego wpływa na ceny aktywów (aktywa finansowe, których ceny są ujemnie skorelowane ze zmianami stóp procentowych). Zmiany stóp procentowych wpływają na poziom popytu globalnego przez tzw. kanał papierów wartościowych, który może przybrać 2 formy:

1. Kanał majątkowy - działający w oparciu o efekt bogactwa - stopy procentowe wpływają na rozmiary majątku znajdującego się do dyspozycji podmiotów gospodarujących, a tym samym na możliwość i skłonność do dokonywania wydatków ( wpływ na popyt konsumpcyjny i inwestycyjny gospodarstw domowych),

2. 2 forma związana z teorią q ( koncepcja relacji q mówi o stosunku rynkowej wartości zobowiązań firmy - akcjie obligacje - do cen dóbr inwestycyjnych) -wskazuje, że wysokie stopy procentowe powodują, ze ceny instrumentów finansowych (akcji, obligacji), za pośrednictwem których gromadzone są środki do sfinansowania inwestycji, kształtują się na niskim poziomie stąd przedsiębiorstwa muszą ograniczyć swój popyt inwestycyjny.

3. Zmiana stóp procentowych banku centralnego wpływa na oczekiwania inflacyjne, które mogą być:

1. Źródłem inflacji,

2. Elementem składowym różnych kanałów transmisji,

3. Autonomicznym kanałem transmisji.

4. Zmiana stóp procentowych banku centralnego wywiera wpływ na kurs walutowy - w tym przypadku działanie banku centralnego jest ograniczone, ponieważ przy kształtowaniu tego kanału dużą rolę odgrywają czynniki zewnętrzne (np. zagraniczne stopy procentowe).

1. Różnica (tzw. dysparytet) występujących i oczekiwanych stóp procentowych, krajowych i zagranicznych pociąga za sobą ruchy kapitału portfelowego, które na bieżąco kształtują poziom tego kursu, w konsekwencji wpływają na eksport netto o popyt globalny.

Wpływ kursu walutowego na kształtowanie się globalnego popytu zależy także od realnego poziomo tego kursu, będącego wypadkową jego poziomu nominalnego oraz procesów inflacyjnych zachodzących w kraju i u partnerów zagranicznych.

Przykłady impulsów monetarnych:

Faza	Impuls	Faza I	Faza II
Podmioty gospodarcze (regulujące lub działające)	Bank centralny	Banki komercyjne	Przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe
Proces transmisji	Ekspansywny charakter polityki pieniężnej: - obniżka stopy procentowej (redyskontowej, dyskontowej), - obniżka minimalnych rezerw,	Wzrost wolnych rezerw płynnych zwiększenie podaży kredytów tendencja do spadku stóp procentowych	Wzrost popytu na kredytu wzrost wydatków finansowanych kredytem (szczególnie inwestycyjne)ekspansywne procesy mnożnikowe i akceleracyjne wzrost globalnego popytu
		Restrykcyjny charakter polityki pieniężnej: - wzrost stopy procentowej (redyskontowej, dyskontowej), - wzrost minimalnych rezerw,	Zmniejszenie wolnych rezerw płynnych ograniczanie podaży kredytów tendencja do wzrostu stóp procentowych	Spadek popytu na kredytu zmniejszenie wydatków finansowanych kredytem (szczególnie inwestycyjne)restrykcyjne procesy mnożnikowe i akceleracyjne spadek globalnego popytu

Dodatkowo:

http://www.google.com/url?sa=t&source=web&cd=1&sqi=2&ved=0CBUQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.sciaga.pl%2Ftekst%2Fzalacznik%2F12293%2F&rct=j&q=mechanizm%20transmisji%20polityki%20monetarnej%20na%20sfer%C4%99%20realn%C4%85%20gospodarki&ei=b_nsTYSgCMWYOsqvtYwB&usg=AFQjCNHkXHoWzJA_k1YE0DbAReNZo3frug&sig2=PnZ3woOqEcmcj_FUgvUG_Q

znalazłem cos takiego, może ktos ma lepsze opracowanie bądź pokusi się o streszczenie tego powyższego

AD 24 Rodzaje sald budżetowych

Saldo budżetowe- jest to nadwyżka lub deficyt w budżecie państwa, tj. nadwyżka dochodów względem wydatków budżetu w danym roku lub odwrotnie- nadwyżka wydatków nad dochodami. Salda budżetu państwa nie można jednak sprowadzać wyłącznie do rachunkowego wyliczenia różnicy między dochodami a wydatkami budżetowymi. Pełna interpretacja treści salda budżetu wymaga spojrzenia na nie z różnych punktów widzenia. W związku z tym, można wyróżnić kilka jego rodzajów.

Salda cząstkowe:

• saldo realne - realny stan finansów państwa, saldo nominalne skorygowane o premię inflacyjną,

• saldo pierwotne - jaki byłby stan finansów państwa bez kosztów obsługi długu publicznego,

• saldo majątkowe - zmiany w majątku publicznym,

• saldo cykliczne - rezultat cyklicznego przebiegu procesów gospodarczych,

• saldo strukturalne - jaka byłaby kondycja finansów państwa przy pełnym wykorzystaniu potencjału produkcyjnego (= saldo nominalne - saldo cykliczne)

Rodzaje sald budżetowych

Można rozróżnić następujące rodzaje salda budżetowego:

• saldo kredytowe i majątkowe

W przypadku salda kredytowego, budżet uważa się za zrównoważony, gdy w trakcie trwania jego okresu obrachunkowego państwo nie zaciągnęło nowych pożyczek publicznych. Zgodnie z tą koncepcją, do dochodów budżetowych nie mogą być zaliczane środki pochodzące z poprzednich okresów, a także pożyczki. Jednocześnie wydatki na obsługę długów publicznych nie mogą być ujmowane w wydatkach budżetowych.

Majątkowe saldo budżetu jest różnicą między dochodami budżetowymi, pomniejszonymi o dochody ze sprzedaży majątku publicznego i o pożyczki zaciągane w celu sfinansowania określonych inwestycji, a wydatkami bieżącymi budżetu.

• saldo ogólne i krajowe

Istota salda ogólnego pokrywa się z koncepcją salda kredytowego, natomiast saldo krajowe uzyskuje się poprzez skorygowanie salda ogólnego o budżetowe rozliczenia zagraniczne.

• saldo realne i nominalne

Podział salda na realne i nominalne związane jest z występowaniem inflacji w gospodarce, która wpływa w różnych stopniu na kształtowanie się dochodów i wydatków budżetowych.

Zaprezentowane rodzaje sald nie wykluczają się nawzajem, lecz uzupełniają, stwarzając dobre podstawy do prowadzenia analiz obrachunkowych. Niemniej jednak ich interpretacja stwarza pewne kontrowersje wokół treści i znaczenia budżetu państwa.

Czy deficyt jest szkodliwy?

Deficyt krótkookresowy (koniunkturalny) - jeśli maleje popyt globalny, należy go podtrzymać na stały poziomie np. poprzez:

• Zwiększenie wydatków budżetowych aż do osiągnięcia równowagi

• Wydatki budżetowe przyniosą efekt w postaci => powiększenia dochodu => zwiększenie wpływów do budżetu

• Podtrzymując popyt i produkcje

• W krótkim okresie deficyt jest korzystny

Deficyt długookresowy (strukturalny) - strukturalna nadwyżka wydatków nad dochodami.

• Pojawia się problem z finansowaniem deficytu, rodzi on koszty w gospodarce, ponieważ musi być czymś sfinansowany.

AD 25 Inflacyjne i nieinflacyjne finansowanie deficytów budżetowych

1. Zaciąganie kredytów w bankach

Powoduje to zmniejszenie możliwości kredytowych dla sektora prywatnego, co jest niekorzystne dla inwestorów prywatnych, bo może spowodować wzrost stopy procentowej kredytu. Nazywa się to efektem wypierania, który nie nastąpi jednak w pełni w okresie ożywienia czy recesji. 

2. Zwiększanie długu publicznego 

Dług publiczny to całkowita kwota zadłużenia rządu w formie należytej zapłaty, z tytułu sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa, w celu pokrycia deficytu budżetowego. Możliwości finansowania deficytu publicznego z rosnącym zadłużeniem publicznym zależą od stopnia chłonności i poziomu rozwoju rynku kapitałowego. Skarb państwa Skarb państwa emituje obligacje i sprzedaje je na wolnym rynku. Obligacje te charakteryzują się wysoką płynnością. Zwykle też oprocentowanie jest wyższe od oprocentowania depozytów terminowych. Wykupywanie strych obligacji wraz z odsetkami następuje zwykle z dochodów pochodzących z emisji nowych obligacji. Powoduje to stały wzrost zadłużenia publicznego. Jeśli rynek jest chłonny i rozwinięty to obligacje znajdują swoich nabywców. Jeżeli rynek jest niechłonny to aby sfinansować deficyt budżetowy, niesprzedane obligacje musi wykupić bank centralny (zwykle w drodze emisji pieniądza, co może uruchomić spiralę inflacji).

3. Zmniejszenie wydatków przez rząd

Najprostszą metodą walki z deficytem są drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych w celu ich dostosowania do osiąganych dochodów. Powoduje to zmniejszenie nakładów na oświatę, kulturę, służbę zdrowia itp. Może to doprowadzić do wielu negatywnych następstw w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju oraz w stanie zdrowia społeczeństwa. Poza tym tego typu cięcia mogą poprawić sytuację chwilowo. Zmniejszenie wydatków prowadzi do obniżenia popytu i zahamowania wzrostu dochodu narodowego. W efekcie to co budżet zyska w dłuższym okresie straci.

Inflacja budżetowa jest jedną z odmian inflacji pieniężnej. Potocznie jest także zwana jako inflacja skarbowa, emisyjna, czy rządowa. Nie każdy deficyt budżetowy państwa ma inflacyjne oddziaływanie na mechanizmy gospodarcze. Oddziaływanie to w szczególności zależy od podmiotu, który przyjmuje na siebie funkcje wierzyciela wobec sektora publicznego, a nie rodzaju instrumentu kredytującego działalność tego sektora. Wyłącznie monetyzacja deficytu budżetowego, poprzez kreację pieniądza bez pokrycia, może doprowadzić do wystąpienia zjawisk inflacyjnych. Za neutralną metodę finansowania deficytu budżetowego dla krajowego obiegu pieniądza, czy dla procesów inflacyjnych uważa się finansowanie deficytu budżetowego poprzez zaciąganie pożyczek na rynku finansowym ( bez uczestnictwa banku centralnego), pod warunkiem nie posiadania przez banki komercyjne wolnych rezerw gotówkowych lub utrzymania stałej ich stopy w relacji do depozytów. W tej sytuacji następuje wyłącznie przemieszczanie na rzecz budżetu państwa środków poza bankowego sektora prywatnego, przez co podaż pieniądza nie ulega zmianie.

AD 26 System finansowy i jego funkcje

System finansowy to niezwykle skomplikowany mechanizm i co za tym idzie, jego zdefiniowanie nie jest zadaniem łatwym. Według Z. Polańskiego system finansowy to mechanizm, dzięki któremu świadczone są usługi, pozwalające na krążenie siły nabywczej w gospodarce. Zdecydowanie bardziej rozbudowaną i skomplikowaną definicję podaje A. Matysek. Według niej "system finansowy jest układem wzajemnie powiązanych instytucji finansowych, rynków finansowych oraz elementów infrastruktury systemu finansowego; poprzez ten układ podmioty sfery realnej (przede wszystkim gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd) mogą pozyskiwać fundusze, inwestować oszczędności oraz zaspokajać pozostałe potrzeby związane z finansową sferą funkcjonowania." (A. Matysek-Jędrych, 2007, s. 41)

System finansowy może zostać podzielony na rynkowy oraz publiczny system finansowy. Rozróżnienie wynika z faktu, iż usługi finansowe mogą być dostarczane podmiotom sfery realnej właśnie za pomocą mechanizmów rynkowych lub publicznych. Na pełnowartościowy rynkowy system finansowy składają się:

- instrumenty finansowe (akcje, obligacje, bony skarbowe, opcje, kontrakty terminowe etc...)

- rynki finansowe

- instytucje finansowe (kantory, domy maklerskie, banki, fundusze emerytalne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, [[towarzystwo ubezpieczeniowe}towarzystwa ubezpieczeniowe]], firmy świadczące usługi finansowe jak na przykład faktoring etc.)

- zasady działania oraz regulacje

Publiczny system finansowy tworzą zaś:

- instytucje budżetowe (centralne, lokalne, celowe)

- instrumenty fiskalne (podatki, opłaty, cła, składki społeczne, dotacje, poręczenia skarbowe, gwarancje skarbowe, górne limity wydatków)

- publiczne instrumenty finansowe

- instytucje fiskalne

Funkcje systemu finansowego :

• Monetarna. Polega na dostarczeniu gospodarce pieniądza i umożliwieniu jego obiegu. Wiąże się ściśle z zapewnieniem płynności finansowej gospodarki

• Kapitałowo-redystrybucyjna. Polega na umożliwieniu przepływu wolnych środków pieniężnych.

• Kontrolna. Sprawny system finansowy daje kontrolę nad strumieniami pieniężnymi (na przykład nad inwestycjami i pożyczkami). Dzięki temu system finansowy staje się narzędziem nadzorującym efektywność wykorzystania majątku, a co za tym idzie przyczynia się do poprawy jakości działań gospodarczych.

2 opracowanie

26. System finansowy i jego funkcje

Pojęcie systemu finansowego

Warunki funkcjonowania podmiotów w sferze pieniężnej tworzy system finansowy gospodarki.

Zdaniem Z. Bodie'go o R.C. Mertona system finansowy obejmuje rynki, pośredników finansowych, firmy usługowe oraz inne instytucje wykorzystywane przy podejmowaniu decyzji finansowych przez osoby fizyczne, firmy oraz rządy państw.

Według F.S. Mishkina system finansowy jest złożony i obejmuje wiele różnego rodzaju instytucji finansowych, takich jak: banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze powiernicze, spółki finansowe i banki inwestycyjne, z których każda jest w znacznym stopniu poddana regulacjom prawnym.

S. Owsiak zdefiniował system finansowy jako zespół logicznie ze sobą powiązanych form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji finansowych i innych elementów umożliwiających podmiotom nawiązywanie stosunków finansowych zarówno w sektorze realnym, jak i w sektorze finansowym. System ten tworzy fundamenty działalności dla podmiotów posługujących się pieniądzem, umożliwiając zawierania różnych transakcji gospodarczych, w których pieniądz pełni różne funkcje. Elementami systemu finansowego są instytucje finansowe działające zarówno w sferze pieniężnej (banki, para banki, niebianki), instytucje nadzoru, a także akty prawne oraz fundusze (formy organizacyjne gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych).

L. Szyszko i J. Szczepański określili system finansowy jako zespół norm prawnych, zasad organizacyjnych i szeroko rozumianych instytucji, które są wykorzystywane przy realizacji funkcji finansów i regulowaniu zjawisk przez władze państwowe i samorządowe.

Z. Polański, odróżniając pojęcie sfery finansowej i systemu finansowego, uważa, że system finansowy stanowi mechanizm, dzięki któremu świadczy się usługi pozwalające na krążenie siły nabywczej w gospodarce, a rezultatem istnienia systemu finansowego jest możliwość współtworzenia pieniądza przez niefinansowe podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe) oraz możliwość przepływu między nimi strumieni pieniężnych. Twierdzi również, że system finansowy, dzielący się na publiczny i rynkowy, jest elementem systemu ekonomicznego, który z kolei jest częścią systemu społecznego.

Funkcje systemu finansowego

Z. Bodie i R.C. Merton wyróżnili sześć zasadniczych funkcji pełnionych przez system finansowy:

• Określenie metod transferu zasobów gospodarczych w czasie, przez granice państw oraz między różnymi działami i branżami gospodarki;

• Określenie metod zarządzania ryzykiem;

• Określenie metod rozliczenia i regulowania płatności w celu ułatwienia wymiany towarów, usług i składników majątku;

• Określenie mechanizmu gromadzenia wspólnych zasobów (pooling) przy tworzeniu dużej niepodzielnej firmy oraz podziału praw własności w dużych firmach o dużej liczbie właścicieli;

• Zapewnienie informacji cenowych pomagających skoordynować zdecentralizowane procesy podejmowania decyzji w różnych sektorach gospodarki;

• Określenie metod postępowania dotyczącego systemu bodźców, w przypadku gdy jedna strona transakcji finansowych ma informacje, których druga strona nie ma, lub gdy jedna strona jest agentem (pełnomocnikiem), który podejmuje decyzje za drugą stronę.

  S. Owsiak wśród funkcji systemu finansowego w gospodarce rynkowej wymienił  następujące:

• Płatnicza (system finansowy powinien zapewnić sprawne działanie mechanizmu rozliczeń w transakcjach gospodarczych, zwłaszcza przy zakupie dóbr i usług);

• Płynności (system finansowy umożliwia i ułatwia zamianę papierów wartościowych i innych aktywów finansowych na pieniądz gotówkowy);

• Oszczędności (promowanie warunków atrakcyjnego lokowania nadwyżek pieniądza przy umiarkowanym ryzyku);

• Akumulacji bogactwa („przechowywanie” siły nabywczej danego podmiotu);

• Kredytowa ( zapewnienie nieprzerwanego dopływu kredytu dla przedsiębiorstw, gospodarstw domowych i rządu, w celu finansowania inwestycji i konsumpcji);

• Minimalizacji ryzyka (w system finansowy powinny być wbudowane mechanizmy i instrumenty minimalizacji ryzyka);

• Polityki gospodarczej (system finansowy stwarza możliwość prowadzenia przez rząd polityki mającej na celu wzrost gospodarczy, niskie bezrobocie, walkę z inflacją i zachowanie stabilnej pozycji płatniczej względem zagranicy.

Wg Z. Polańskiego system finansowy, służebny wobec sfery realnej, spełnia trzy, ściśle ze sobą powiązane, funkcje (wiązki zadań):

• Monetarną (dostarczanie podmiotom niefinansowym pieniądza i umożliwianie jego obiegu związanego z płatnościami);

• Kapitałowo-redystrybucyjną (przepływ wolnych środków pieniężnych od podmiotów dysponujących nimi do podmiotów chcących z nich skorzystać, dzięki czemu możliwe jest finansowanie wzrostu gospodarczego, a także powstawanie i dystrybucja środków w celu finansowania dóbr publicznych, usług społecznych i świadczeń społecznych);

• Kontrolną (umożliwianie kontroli nad strumieniami pieniężnymi, w szczególności nad środkami zainwestowanymi, wypożyczonymi i redystrybuowanymi w przeszłości).

AD 27 Systematyka pośredników finansowych

Instytucje finansowe (pośrednicy finansowi) - podmioty ekonomiczne, które specjalizują się w przyjmowaniu na siebie zobowiązań finansowych oraz nabywaniu takich zobowiązań od innych podmiotów.

Cel: utrzymywanie instrumentów finansowych oraz transakcje nimi.

Podział:

kryterium tworzenia pieniądza:

- tworzące pieniądz (depozytowe), np.:

bank centralny: gotówka (pełnoprawny środek płatniczy), depozyty banków komercyjnych w banku centralnym

banki komercyjne: pieniądz bezgotówkowy

SKOK-i : mogą w ograniczonym stopniu udzielać kredytów i przyjmować depozyty

- niedepozytowe

kryterium tworzenia własnych instrumentów finansowych

- bierni pośrednicy - tylko dystrybucja IF, np. biuro maklerskie

- aktywni pośrednicy - tworzą własne IF lub zmieniają ich właściwości, np. banki (kredyty, depozyty), fundusze ubezpieczeniowe (polisa ubezpieczeniowa), fundusze emerytalne otwarte (jednostki uczestnictwa) lub zamknięte (certyfikaty inwestycyjne)

Ad 28 Metody kształtowania kursu walutowego

Odpowiedź na pytanie kto ustala kurs waluty jest proste - Narodowy Bank Polski. A wszystko w zgodzie z artykułem 24 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, który brzmi:
     1. NBP realizuje politykę walutową ustaloną przez Radę Ministrów w porozumieniu z Radą (Radą Polityki Pieniężnej - przyp. autora).
     2. Zasady ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych ustala Rada Ministrów w porozumieniu z Radą
     3. NBP ogłasza bieżące kursy walut obcych oraz kursy innych wartości dewizowych.

Z odpowiedzią na pytanie jak ustala się kursy walut jest trudniej, ponieważ wpływ na kurs ma wiele niezależnych od siebie czynników. Wiadomo, że na kurs walut wpływa inflacja, stan gospodarki oraz stopy procentowe. Jednak podejmując temat ustalania kursu walut trzeba pamiętać o polityce pieniężnej i polityce kursu, bowiem naturalne jest, że każdy kraj chce, aby jego pieniądz był silny.

Politykę pieniężną kraju ustala bank centralny. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski. To właśnie on definiuje cele polityki pieniężnej państwa i nią kieruje. Do zadań Narodo- wego Banku Polskiego należy kształtowanie kursu waluty krajowej, a także regulacja podaży i popytu pieniądza. Bank poprzez stabilizację cen, kontrolę tempa inflacji i ilości pieniędzy w gospodarce wpływa także na siłę złotówki. Ze względu na związki między kursem walutowym i inflacją, polityka pieniężna musi być też koordynowana z polityką kursu walutowego, która jest bardzo ważnym elementem polityki ekonomicznej państwa, ponieważ pływa ona na kształt i kondycję gospodarki państwa. 


Polityka kursu walutowego 

WAŻNE:
Polityka kursu walutowego nie jest częścią polityki pieniężnej, tylko odrębnym narzędziem polityki gospodarczej.

Jednym z narzędzi, dzięki którym państwo może skutecznie oddziaływać na obroty z zagranicą jest polityka kursu walutowego. Jej zadanie polega na ustaleniu optymalnego poziomu kursu waluty (zrównanie popytu i podaży) z uwzględnieniem potrzeb gospodarki wewnętrznej i bilansu płatniczego.

Prowadzona przez bank polityka kursu wpływa na całą gospodarkę państwa. Kurs walutowy jest jednym z czynników decydujących o dokonywaniu transakcji z zagranicą i to on kształtuje cenę produktu krajowego oferowanego na rynku zagranicznym. Jednocześnie - przy danej cenie zagranicznej - kurs walutowy określa cenę wewnętrzną artykułu importowanego. Zmiany kursu walutowego kształtowane poprzez prowadzoną politykę  wywierają wpływ na bilans handlowy tak samo jak zmiany cen. Zachodząca zależność jest dość prosta, bowiem niższy poziom kursu walutowego prowadzi do deficytu w bilansie płatniczym i odpływu rezerw dewizowych, natomiast wyższy kurs walutowy osłabia  konkurencyjność gospodarki. Polityka kursu walutowego ustala reguły kształtowania poziomu kursu, ale także zmienność i jednolitość kursu oraz zakres ograniczeń nałożonych na transakcje walutowo-dewizowe.

W pewnych warunkach ekonomiczno-finansowych sytuacja gospodarcza kraju może wymuszać konieczność dokonania zmianę kursu walutowego. Zmiana ta może mieć charakter jednorazowy i polegać obniżce (dewaluacji) lub podwyżce (rewaluacji), ale może też być rozciągnięta w czasie i oznaczać stopniowy proces obniżania się kursu (deprecjacji) bądź jego podwyższania (aprecjacji).

W polityce kursu banku centralnego możliwe są dwie strategie - przyjęcie całkowicie płynnego kursu walutowego albo sztywnego kursu wymiany.

Prowadząc politykę kursu walutowego bank może obrać dwie strategie. Strategia sztywnego kursu wymiany polega na utrzymywaniu kursu na stałym poziomie oraz manewrowaniu rezerwami walutowymi w celu zapewnienia równowagi popytu i podaży. Prowadząc politykę kursu stałego bank centralny określa tzw. dopuszczalny korytarz wahań waluty wokół kursu. Jeżeli nadwyżka podaży lub popytu na daną walutę powoduje większe od dopuszczalnego odchylenia kursu walutowego od parytetu, wtedy bank podejmuje interwencję, a jeżeli brak jest do tego środków, to ogłasza oficjalną dewaluację, czyli obniżkę kursu waluty własnej.

Drugą opcją, jaką może obrać bank centralny jeststrategia kursu płynnego. W tym wypadku kurs waluty waha się  pod wpływem zmian w popycie na daną walutę i jej podaży. Strategię taką stosuje się  głównie po to, by osiągnąć wyznaczony poziom inflacji (cel inflacyjny). Stosując strategię kursu płynnego bank nie określa żadnych pożądanych wartości ani przedziałów wahań, a kurs walutowy kształtuje rynek. 

Istnieje również opcja mieszana tych strategii, która dopuszcza wahania kursu. Bank może stosunkowo łatwo i szybko zmienić swą decyzję, nawet z dnia na dzień ustalając nowy poziom stałego kursu lub przejście na kurs płynny. 


Polityka pieniężna

Polityka pieniężna, nazywana także monetarną, to wszelkie działania mające na celu zapewnienie stabilności cen, która jest niezbędna do zbudowania trwałych fundamentów długotrwałego wzrostu gospodarczego. Polityka pieniężna oddziałuje na poziom podaży pieniądza oraz kursy walutowe, a prowadzi ją bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji.

WAŻNE:
Polityka pieniężna oddziałuje na kształtowanie się kursu walutowego, co przekłada się na równowagę płatniczą i handlową.

Celem polityki pieniężnej jest zapewnienie równowagi pieniężnej w gospodarce oraz zapobieganie i zwalczanie inflacji. Prowadzi się ją standardowo w dwojaki sposób. Albo poprzez prymat antyinflacyjny, czyli dbałość o stabilny poziom cen poprzez kontrolę podaży pieniądza na rynku, albo poprzez zachowanie autonomicznego charakteru instytucji sprawujących politykę pieniężną - niezależności banku centralnego od rządu, parlamentu i wszelkich grup interesów.

W Polsce głównym celem polityki pieniężnej NBP jest „utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie ogranicza to realizacji tego celu” (Ustawa o NBP z 1997 r.). Bank centralny stosuje strategię bezpośredniego celu inflacyjnego, choć dopiero w 2004 r. Rada Polityki Pieniężnej ustaliła wysokość tego celu inflacyjnego na 2,5% z możliwością odchylenia do 1 punktu procentowego w górę lub w dół. 

Instrumenty polityki pieniężnej 
Są to metody, jakimi posługują się banki centralne w celu kontroli podaży pieniądza i krótkoterminowej stopy procentowej. Dzielą się one na : 

1. Pośrednie - oddziałują na płynność bankową, czyli podaż i koszt kredytów. Należą do nich: 
   •  polityka dyskontowa - zmiana oficjalnej stopy redyskontowej; 
   •  operacje otwartego rynku - sprzedaż lub skup papierów wartościowych z rynku; 
   •  kontrola rezerw obowiązkowych - regulacja poziomu rezerw gromadzonych przez banki. 

2. Instrumenty typu administracyjnego - związane z bezpośrednią kontrolą banku centralnego nad systemem bankowym (np. racjonowanie kredytów). 


Kurs walutowy oraz prowadzona przez bank centralny polityka jego kształtowania mają ogromny wpływ na ogólną kondycję krajowej gospodarki. Mogą przyczynić się do wzrostu gospodarczego kraju, bowiem wpływają w sposób bezpośredni na poziom cen, inflację i transakcje zagraniczne

Ad 29 Treść i funkcje bilansu płatniczego

Bilans płatniczy jest to usystematyzowane zestawienie wartości wszystkich transakcji ekonomicznych dokonanych w danym okresie między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi. Zależności od czasu, jaki obejmują, mogą być roczne, półroczne lub kwartalne bilanse płatnicze. Mogą również dotyczyć pewnego wyznaczonego obszaru.

Bilans płatniczy informuje o relacjach gospodarki krajowej z zagranicą, służy do oceny sytuacji gospodarczej oraz do określania polityki ekonomicznej. Wyraża bezpośrednio strukturę oraz poziom obrotów płatniczych z zagranicą. Ukazuje rodzaj powiązań kraju z gospodarką światową oraz stopień otwarcia gospodarki.

W bilansie płatniczym zawarte są wszystkie rodzaje transakcji. Można je podzielić na odpłatne i nieodpłatne, a także na grupy: rachunek obrotów bieżących, rachunek obrotów kapitałowych oraz rachunek zmian rezerw rządowych. Każda transakcja ma dwie pozycje: „Winien” i „Ma”. Transakcje powiększające aktywa kraju takie jak wartość towarów importowanych bądź należności powiększające rezerwy walutowe kraju zapisuje się po stronie „Wienien”. Natomiast transakcje pomniejszające aktywa kraju, jak wartość towarów eksportowych, zapisuje się po stronie „Ma”. Teoretycznie bilans płatniczy zawsze jest wyrównany. </div> Do podstawowych części bilansu płatniczego należą:

• A. Rachunek obrotów bieżących obejmujący handel towarami (import, eksport), wymianę usług również transportowych, podróże zagraniczne (wartość towarów usług sprzedawanych w kraju cudzoziemcom oraz krajowców za granicą), dochody z inwestycji, inne towary, usługi i dochody, oraz jednostronne przekazy pieniężne ludności i władz.

• B. Rachunek obrotów kapitałowych to przepływy inwestycji bezpośrednich osób i firm prywatnych oraz długo i krótkookresowe przepływy pieniężne zarówno prywatne jak i rządowe.

• C. Rachunek zmian rezerw rządowych, to zestawienie obcych środków płatniczych, złota oraz innych zasobów mających charakter rezerw.

Powyższym rachunkom odpowiadają salda bilansu płatniczego składające się na cały bilans płatniczy. Bardzo ważny jest bilans handlowy będący różnicą między wpływami eksportu a wydatkami na import. Natomiast bilans obrotów bieżących zawiera bilans handlowy, saldo transakcji usługowych oraz transferu pieniędzy ludności i władz, a także dochody z inwestycji. Kolejne saldo to bilans obrotów kapitałowych, który jest wynikiem netto przepływów kapitałowych zawierających inwestycje bezpośrednie, inwestycje portfelowe, kredyty bankowe długo i krótkoterminowe oraz kredyty eksportowe.

Układ bilansu

• A. Rachunek obrotów bieżących

• Saldo obrotów towarowych

• Saldo usług

• Saldo dochodów

• Saldo transferów bieżących

• B. Rachunek kapitałowy

• Przychody

• Rozchody

• C. Rachunek finansowy

• inwestycje bezpośrednie

• inwestycje portfelowe

• pozostałe inwestycje

• pochodne instrumenty finansowe

• D. Saldo błędów i opuszczeń

• Razem A-D

• E. Oficjalne aktywa rezerwowe

Ad 30 Istota i funkcje ubezpieczeń gospodarczych

ubezpieczenia gospodarcze (reg. przez normy prawa prywatnego - cywilnego)

Ubezpieczenia gospodarcze

Firmy ubezpieczeniowe można podzielić na dwie podstawowe grupy, w którym kryterium podziału jest rodzaj oferowanych produktów. Podział ten wynika z uregulowań prawnych zakazujących łączenia ubezpieczeń z różnych działów. (P.Kulpaka 2007, str. 34)Jedna z tych grup obejmuje ubezpieczenia majątkowe, w tym ubezpieczenia gospodarcze. W ramach sprzedaży tych produktów, instytucje ubezpieczeniowe w zamian za odpowiednią składkę oferują możliwość ubezpieczenie majątku od nieprzewidywalnych zdarzeń, do których należą przede wszystkim klęski żywiołowe, takie jak pożary czy powodzie. Do tej grupy zaliczamy również wszelkiego typu ubezpieczenia prowadzonej działalności gospodarczej, takie jak zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym czy odpowiedzialnością cywilną. Instytucje należące do drugiej grupy gwarantują za zebraną składkę pokrycie potrzeb finansowych wynikłych w skutek określonych zdarzeń w życiu człowieka, takich jak kalectwo, niezdolność do pracy czy śmierć.

Podział ze względu na przedmiot ubezpieczenia

Podział ze względu na przedmiot ubezpieczenia :

• ubezpieczenia majątkowe ( przedmiotem ubezpieczenia jest każda wartość majątkowa) i interes majątkowy

• ubezpieczenia osobowe ( życie, zdrowie, zdolność do pracy ).

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r.o działalności ubezpieczeniowej dzieli ubezpieczenia na 2 działy, które stanowią podstawę do podziału firm ubezpieczeniowych: I Dział: Ubezpieczenia na życie:

1. Ubezpieczenie na życie.

2. Ubezpieczenie posagowe, zaopatrzenia dzieci.

3. Ubezpieczenie na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.

4. Ubezpieczenie rentowe.

5. Ubezpieczenie wypadkowe i chorobowe.

II Dział: Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe, w skład których wchodzą między innymi:

1. Ubezpieczenie wypadku,

2. Ubezpieczenie choroby,

3. Ubezpieczenie casco pojazdów lądowych, szynowych i statków powietrznych,

4. Ubezpieczenie szkód wywołane żywiołami,

5. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej,

6. Ubezpieczenie kredytu,

7. Ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych.(Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej)

Generalnie praktyka ubezpieczeniowa pozwala w wyniku porozumienia stron ubezpieczyć się od wszelkiego rodzaju ryzyka.

Funkcje ubezpieczeń

Ubezpieczenia spełniają kilka istotnych z punktu widzenia gospodarki funkcji:

• ochrony ubezpieczeniowej, czyli ochrony przed skutkami niepomyślnych zdarzeń;

• kompensacyjną, która polega na wyrównaniu zakłóceń losowych w procesach społeczno - gospodarczych kraju;

• finansową polegająca na tworzeniu funduszów i rezerw, które mogą być wykorzystywane do zwiększenia tempa rozwoju gospodarki narodowej;

• kontrolną, która jest związana z kontrolowaniem bezpieczeństwa, jakie ubezpieczający zapewnia kontrolowanemu mieniu;

• redystrybucyjną związana z wpływem ubezpieczeń na zmniejszenie napięć na rynku towarowo - pieniężnym;

• prewencyjną oddziałująca na zmniejszenie liczby i wysokości szkód losowych.

Ad 31 Rodzaje ryzyk w działalności gospodarczej

Bardzo prostą i ogólną ale zarazem przydatną w praktyce metodą klasyfikacji ryzyka jest jego podział na ryzyko systematyczne (systemic risk) i ryzyko specyficzne (unsystemic risk). Pierwsze z nich jest wynikiem działania sił zewnętrznych, niepoddających się kontroli podmiotu narażonego na ryzyko. Źródłami ryzyka systematycznego są na przykład zmiany: stopy procentowej, inflacji, przepisów podatkowych, sytuacji polityczno-ekonomicznej. Ryzyko specyficzne jest natomiast częścią całkowitego ryzyka, która jest specyficzna dla danego podmiotu. Źródłami ryzyka specyficznego mogą być m.in.: zarządzanie firmą, konkurencja, dostępność surowców, płynność, bankructwo firmy, poziom dźwigni finansowej i operacyjnej. Rozróżnienie to może być szczególnie przydatne dla doboru narzędzi radzenia sobie z ryzykiem.

W działalności gospodarczej istotne znaczenie ma rozróżnienia ryzyka na: Ryzyko finansowe i ryzyko niefinansowe. Mimo, że obie grupy ryzyka wpływają na wyniki finansowe podmiotu gospodarczego to przy ryzyku finansowym jest to wpływ bezpośredni, natomiast przy ryzyku niefinansowym wpływ pośredni. Oczywiście jest to podział bardzo ogólny, kolejne bardziej uszczegółowione obszary ryzyka identyfikuje się w firmie w zależności od specyfiki prowadzonej działalności.

W szczególności wyróżnić możemy:

1. Ryzyko handlowe - ryzyko wynikające bezpośrednio z prowadzonej działalności handlowej. Składa się na nie:

a. ryzyko płynności - konieczność dopasowania terminów zapadalności aktywów i pasywów,

b. ryzyko kredytowe, związane z niewywiązywaniem się kontrahentów z zobowiązań wobec przedsiębiorstwa. Obecnie ponad 80% handlu światowego prowadzi się z odroczonym terminem płatności. Długość okresu kredytu kupieckiego zależy od rodzaju towaru. Dla towarów konsumpcyjnych jest najkrótszy (ok. 30 dni), na drugim biegunie są dobra inwestycyjne, gdzie termin płatności zaczyna się od roku wzwyż. Z uwagi na coraz większą walkę konkurencyjną firmy, walcząc o klienta, będą te terminy coraz bardziej wydłużały.

2. Ryzyko rynkowe - dotyczy prawdopodobieństwa zmian wartości instrumentów rynkowych, którego szczególnymi przykładami są:

a. ryzyko stopy procentowej, wynika z uzależnienia wartości części aktywów i pasywów od zmian stóp procentowych (np. kredyt oparty o zmienną stopę procentową).

b. ryzyko walutowe, związane z posiadaniem otwartej pozycji walutowej.

Uwzględniając specyfikę działalności firmy możemy także spotkać się z ryzykiem rynkowym o pośrednim wpływie na wyniki finansowe firmy tj. ryzykiem zasobów, ryzykiem zmian cen, ryzyko koniunkturalne, ryzyko technologiczne.

3. Ryzyko społeczne - związane ze sposobem zachowania się obywateli danej społeczności, zasad religii, ustroju, kultury, tradycji

4. Ryzyko wystąpienia zdarzeń losowych - np. klęski i wypadki żywiołowe (powódź, trzęsienie ziemi), wypadki, których źródłem są konflikty społeczne i czyny niedozwolone (np. strajki, podpalenia).

5. Ryzyko polityczne - dotyczy możliwości ingerencji władz państwowych w poszczególnych krajach czy też w skali międzynarodowej, zarówno dla całej gospodarki, jak i w poszczególnych jej sektorach.

6. Ryzyko gospodarcze - związane jest z możliwością zmiany polityki gospodarczej kraju, przepisów prawnych dotyczących np. prawa podatkowego lub dewizowego.

Ad 32 Założenie optymalnego obszaru gospodarczo-walutowego

Optymalny obszar walutowy - największy pod względem zasięgu geograficznego obszar, w którym efektywność ekonomiczna byłaby zmaksymalizowana, gdyby na tym obszarze obowiązywała jedna waluta.

Zalety: niższe koszty transakcyjne, większa przejrzystość cenowa.

Wady: trudność utrzymania pełnego zatrudnienia.

Jak stwierdzić czy dane kraje mogą utworzyć unię walutową, odnosząc w efekcie takiej decyzji większe korzyści niż koszty ekonomiczne?

Analizą tego problemu zajmuje się teoria tzw. optymalnych obszarów walutowych (OOW). Optymalny obszar walutowy tworzy grupa państw ściśle powiązanych ze sobą pod względem monetarnym, które jednocześnie odznaczają się wskazanymi przez autorów teorii cechami gospodarek i polityki gospodarczej. Ojcami teorii są R. Mundell, R.J. McKinnon i P.B. Kennen. Zaproponowali oni kryteria, według których można by wskazać kraje zdolne do włączenia się do unii walutowej:

- według Mundella taką grupę państw powinna cechować wysoka mobilność czynników produkcji, przede wszystkim pracy;

- McKinnon wskazał, że bardziej predestynowane do utworzenia optymalnego obszaru walutowego będą kraje o dużej wzajemnej otwartości (wysokim wzajemnym handlu);

- Kenen zauważył, że lepiej będzie, jeśli państwa decydujące się na unię walutową będą miały zdywersyfikowane struktury produkcji i eksportu.

W późniejszych latach ustalono kolejne kryteria mające ułatwić wyznaczenie potencjalnych uczestników unii walutowej. Kraje wstępujące do unii walutowej powinny mieć podobne cele i realizować zbliżone kierunki polityki gospodarczej. Zwrócono uwagę na konieczność podobieństwa w zakresie niskiej zmienności realnego kursu walutowego, stóp inflacji oraz cech rynku kapitałowego, tj. wysokim stopniem integracji rynków finansowych. Państwa tworzące unię monetarną powinny się cechować symetrycznością cykli koniunkturalnych - szoków gospodarczych.

Utworzenie obszaru walutowego może być uznane za korzystne tylko wtedy, gdy spełnione są wyżej wymienione warunki. Im więcej kryteriów zbieżności zachodzi, tym większe prawdopodobieństwo prawidłowego funkcjonowania gospodarki obszaru, na którym funkcjonuje wspólna waluta. W latach 90-tych w ramach tzw. nowej teorii optymalnych obszarów walutowych, kryteria uaktualniono zgodnie z teorią monetarystyczną i racjonalnych oczekiwań. Oceniono, że koszty związane z utratą niezależności w sferze pieniężnej są znacznie niższe, niż poprzednio spodziewane, zaś główny czynnik zwiększający koszt integracji wiąże się z asymetrycznością przebiegu cykli koniunkturalnych

Ad 33 Europejski Bank Centralny i jego charakterystyka

Europejski Bank Centralny został utworzony na podstawie Traktatu w sprawie Unii Europejskiej z chwilą rozpoczęcia przez UE realizacji trzeciego etapu budowy Unii walutowej.

Udziałowcami Europejskiego Banku Centralnego są wszystkie kraje należące do Wspólnoty Europejskiej. Kapitał zakładowy banku wynosi 5 mld euro, a wielkość udziałów poszczególnych państw jest obliczana na podstawie dwóch kryteriów: procentowego udziału ludności kraju w ogólnej liczbie ludności WE oraz procentowego udziału Produktu Krajowego Brutto kraju w PKB Wspólnoty.

Funkcje

Głównymi funkcjami EBC jest:

•  nakładanie grzywien i periodycznych opłat karnych na przedsiębiorstwa

• emitowanie banknotów oraz wydawanie zgody na emitowanie banknotów i monet przez narodowe banki centralne

• wydawanie opinii na prośbę głównych organów Unii Europejskiej lub stosownych organów krajowych oraz z własnej inicjatywy.

• zarządzanie Europejskim Systemem Banków Centralnych

• wydawanie rozporządzeń, decyzji, zaleceń i opinii oraz inicjowanie wydawania analogicznych aktów przez główne organy UE w zakresie polityki monetarnej i

finansów UE.

Obowiązki

EBC jest zobowiązany rokrocznie przedkładać: Radzie Europejskiej, Radzie, Komisji i Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z działalności ESBC i realizacji polityki pieniężnej.

Głównym organem EBC jest Rada naczelna. W jej skład wchodzą członkowie Zarządu i Prezesi Narodowych Banków Centralnych.

Ad 34 Główne międzynarodowe instytucje finansowe i ich charakterystyka

Międzynarodowe instytucje finansowe zostały powołane głównie w celu regulowania przepływów finansowych na świecie i zapobiegania wydarzeniom kryzysowym oraz zapewnienia krajom środków finansowych na rozwój gospodarczy. Instytucje te są wspólną własnością wielu krajów i działają we wspólnym interesie.

Najważniejszą z nich jest Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), który powstał w 1944 r. i miał stać na straży powojennego ładu monetarnego tak, aby nie powtórzył się międzywojenny okres niestabilności walutowej Wielkiego Kryzysu i załamania się międzynarodowej wymiany gospodarczej w latach 30-tych. Przez ponad ćwierć wieku MFW realizował swoje zadanie zalecając krajom członkowskim stosowanie stałego kursu wobec dolara USA. Po rozpadzie systemu kursów stałych w 1971 r., każdy kraj ma obecnie prawo wybrać dowolny system kursu walutowego. Nie ma też formalnie uzgodnionej jednej waluty światowej. MFW służy pomocą krajom, które mają duże deficyty bilansu płatniczego lub przechodzą kryzys walutowy. MFW udziela wtedy pożyczki na określonych warunkach. Najpierw ocenia sytuację i wydaje zalecenia co do polityki gospodarczej, potem uzgadnia porozumienie z krajem, który zobowiązuje się do wykonania określonych posunięć w zakresie polityki gospodarczej. Pożyczka jest wypłacana na ogół w kilku ratach, a MFW nadzoruje czy kraj wykonuje zobowiązania np. czy obniża deficyt budżetowy, ogranicza kredyt z banku centralnego, czy liberalizuje gospodarkę (np. ograniczając przeszkody dla konkurencji rynkowej). Zadaniem MFW jest także ciągłe obserwowanie sytuacji makroekonomicznej w krajach członkowskich, aby wykryć zagrożenia dla ich walut. Służą temu okresowe „misje” w tych krajach, po których sporządza publicznie dostępne raporty (zob. country reports na stronie www.imf.org).

Oprócz MFW istnieją także międzynarodowe banki, których zadaniem jest finansowanie projektów inwestycyjnych w krajach członkowskich (np. tworzenie infrastruktury) lub przemian strukturalnych w sektorach gospodarki (np. w górnictwie węgla kamiennego). Są to: Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju czy Europejski Bank Inwestycyjny.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, zw. Bankiem Światowym, BŚ (International Bank of Recon-straction and Developmenf) Decyzja o jego powstaniu (a także Międzynarodowego Funduszu Walutowego) zapadła w 1944 roku w Bretton Woods. Działanie rozpoczął 27 grudnia 1945 roku. Siedziba znajduje się w Waszyngtonie. BŚ jest organizacją wyspecjalizowaną w systemie Narodów Zjednoczonych. Miał służyć pomocą i wsparciem zniszczonym przez działania II wojny światowej gospodarkom Europy Zachodniej. Pojawienie się Planu Marshalla pozwoliło na zwrócenie działalności Banku na rzecz rozwoju Azji, Afryki, Ameryki Łacińskiej, a od końca lat 80-tych kraje Europy Środkowej i Wschodniej.

Głównym celem BŚ jest wspieranie rozwoju gospodarki rynkowej przy jednoczesnym zwalczaniu ubóstwa. Pożyczki i kredyty są także przeznaczane na finansowanie zmianBiblioteczka przedsiębiorcy: Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze Leksykon integracji gospodarczej struktury gospodarczej, służących jej stabilizacji i podnoszeniu efektywności. BŚ finansuje również pomoc techniczną i doradztwo. IBRD, prowadzi również analityczne prace badawcze na temat stanu gospodarek określonych krajów i całej gospodarki światowej.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, EBOiR, Powstał w 1991 roku z inicjatywy Francpis Mitteranda. 39 państw (w tym kraje Europy Środkowej i Wschodniej min. Polska, kraje b. Związku Radzieckiego), Wspólnota Europejska i Europejski Bank Inwestycyjny są jego założycielami. Obecnie udziałowcami jest 60 państw. Siedzibą Banku jest Londyn. EBOiR miał stać się dla Europy Środkowej i Wschodniej tym, czym Bank Światowy był po II wojnie światowej dla państw Europy Zachodniej. Dla realizacji tego celu Bank funkcjonuje jako połączenie banku komercyjnego i banku rozwoju. Cele EBOiR:

• wsparcie dla działań na rzecz rozwoju gospodarczego i odbudowy państw Europy Środkowej i Wschodniej,

• rozwój gospodarki rynkowej w regionie,

• propagowanie prywatyzacji,

• ochrona środowiska naturalneg

Europejski Bank Inwestycyjny powołany do życia w 1958 roku na mocy Traktatu Rzymskiego. Siedzibą EBI jest Luksemburg. Jako instytucja finansowa WE, realizuje politykę UE,jako bank ściśle współpracuje z bankami państw UE oraz międzynarodowymi organizacjami finansowymi. Posiada osobowość prawną oraz finansową autonomię w ramach systemuBiblioteczka przedsiębiorcy: Międzynarodowe instytucje finansowe i organizacje gospodarcze Leksykon integracji gospodarczej organów wspólnotowych. Na czele EBI stoi jego Prezes, który zarządza Bankiem, dokonuje oceny jego działalności. Organy Banku ściśle współpracują z instytucjami wspólnotowymi dla lepszej realizacji zadań, m.in.:

• przewodniczący Banku ma prawo od uczestniczenia w posiedzeniach Komisji Europejskiej jako ekspert zabierający głos w dyskusji,

• organy Banku pomagają Radzie Unii Europejskie oraz Komisji Europejskiej w opracowaniu odpowiedzi na zapytania posłów Parlamentu Europejskiego,

• przedstawiciele Banku mogą brać udział w pracach komitetów Parlamentu Europejskiego, które zajmują się polityką finansową

Ad 35 Typy polityki fiskalnej

Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna może mieć charakter ekspansywny - państwo poprzez zwiększenie własnych wydatków, obniżenie kwot płaconych podatków lub jedno i drugie równocześnie pobudza niedostateczny popyt globalny, co wpływa na uaktywnienie procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego, albo restrykcyjny - nadmierny popyt globalny jest ograniczany przez zmniejszenie wydatków budżetowych, podwyższenie podatków lub obydwa te instrumenty. W wykorzystaniu aktywnej polityki fiskalnej pojawiają się pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy.

Ekspansyjna polityka fiskalna

Np.:

• zwiększenie wydatków państwowych

• zmniejszenie podatków

Zwiększenie realnej podaży pieniądza, np.:

• obniżenie stopy rezerw gotówkowych banków

• obniżenie stopy dyskontowej

• zwiększenie bazy monetarnej

Restrykcyjna polityka fiskalna

Np.:

• zmniejszenie wydatków państwowych

• zwiększenie podatków

Zmniejszenie realnej podaży pieniądza, np.:

• zwiększenie stopy rezerw gotówkowych banków

• zwiększenie stopy dyskontowej

• zmniejszenie bazy monetarnej

Ad 36 Harmonizacja podatkowa a konkurencja podatkowa

Harmonizacja podatkowa oznacza kompromis pomiędzy niskim stopniem koordynacji a idealnym poziomem standaryzacji, który oznaczałby w praktyce taki sam system podatkowy. Może być pełna i częściowa. Pełna harmonizacja oznacza ujednolicenie podatków.
W rezultacie pełnej harmonizacji poszczególne elementy konstrukcji podatków stają się w krajach członkowskich identyczne.
Częściowa harmonizacja oznacza niepełne zbliżenie poszczególnych elementów konstrukcji podatków. Wystąpi ona na przykład w przypadku ustalenia stawki minimalnej i maksymalnej podatku.
Konkurencja podatkowa (tax competition) to zjawisko polegające na stosowaniu przez uczestniczące w niej podmioty takich działań z zakresu polityki podatkowej, które mają na celu utrzymanie lub zwiększenie atrakcyjności danego obszaru jako miejsca do prowadzenia działalności gospodarczej.
Konkurencja taka może mieć miejsce w obrębie pojedynczego kraju, jak
i pomiędzy krajami.
Zakres konkurencji podatkowej miedzy regionami danego kraju jest zależny od uprawnień władz regionalnych do kształtowania poziomu podatków. Im uprawnienia te są większe, tym większe możliwości dostosowania obciążeń podatkowych do specyficznych potrzeb poszczególnych regionów.
Z punktu widzenia skutków konkurencję podatkową można podzielić na konkurencję uczciwą (pozytywną - ulepszanie procedur poboru podatku, podwyższenie jakości pracy administracji podatkowej, postępy w zwalczaniu przestępczości podatkowej) i konkurencję (nieuczciwą) szkodliwą.
Argumenty za konkurencją Argumenty za integracją
1. Konkurencja powoduje zwiększenie racjonalności w wydatkach publicznych. 1. Państwa mogą wykorzystywać podatki do przerzucania kosztów własnych wydatków publicznych na inne państwa.
2. Integracja podatków prowadzi do powstawania tzw. karteli podatkowych. 2. Konkurencja podatkowa prowadzi do „erozji podatków”.
3. Konkurencja podatkowa jest zgodna z zasadą subsydiarności i decentralizacji. 3. Negatywne skutki polityki fiskalnej jednego państwa mogą być odczuwalne w państwie sąsiadującym.
4. Konkurencja podatkowa jest szansą dla krajów słabiej rozwiniętych na szybszy rozwój społeczno-gospodarczy. 4. Konkurencja podatkowa przyczynia się do wzrostu bezrobocia tak w krajach konkurujących jak i całej UE.
5. Konkurencja podatkowa zwiększa efektywność systemów podatkowych. 5. W wyniku konkurencji podatkowej, w krajach konkurujących ze sobą następuje zarówno wzrost kosztów prowadzenia działalności gospodarczej jak i kosztów działalności administracji podatkowej.

Ad 37 Koncepcja neutralności długu publicznego

ricardiański teoremat ekwiwalentności (hipoteza neutralności długu publicznego), ekon. koncepcja zakładająca, że wzrost wydatków państwa nie wpływa na wzrost popytu globalnego, gdyż towarzyszy mu wzrost wydatków prywatnych; r.t.e. oznacza, że państwo nie ma wpływu na rozmiary produktu nar., a tylko na jego strukturę; sformułowana przez R. Barro w latach 70. XX w., nawiązuje do poglądów D. Ricardo.

Ujęcie strumieniowe:

Gospodarstwa domowe nie wykorzystują przyrostu dochodu na konsumpcję, tylko zwiększają oszczędności. Spodziewają się, że bieżące wydatki państwowe będą musiały być pokryte zwiększonymi podatkami w przyszłości. Globalne wydatki nie ulegają zmianie, zmienia się tylko ich struktura.

Ujęcie zasobowe:

Deficyt budżetowy nie zmienia wartości majątku gospodarstw domowych (nie działa majątkowy efekt Pigou).

Zgodnie z r. t. e., pobudzanie popytu narzędziami polityki fiskalnej jest nieskuteczne.

W powiązaniu z hipotezą oczekiwań racjonalnych, r. t. e. stanowi dowód na nieskuteczność polityki.

Ad 38 Pojęcie fiskalizmu i jego miary

Fiskalizm - to m.in. sposób prowadzenia polityki skarbowej przez rząd, która ma na celu osiąganie jak największych wpływów do budżetu poprzez nakładanie podatków i pobieranie opłat. 
- dobór źródeł i metod gromadzenia dochodów publicznych oraz kierunków i sposobów realizacji wydatków publicznych dla osiągnięcia celów społecznych i gospodarczych 
- obejmuje politykę budżetową, politykę skarbowa, politykę celną, politykę pomocy publicznej 
Kwestia nadmiernego fiskalizmu: 
Racjonalny fiskalizm to integracja władz publicznych w dochody podmiotów gospodarczych na poziomie, który umożliwia zaspokojenie niewygórowanych potrzeb władz publicznych na dochody i jednocześnie pozwala funkcjonować i rozwijać się podmiotom gospodarczym, a gospodarstwom domowym zaspokajać potrzeby konsumpcyjne na przyzwoitym poziomie, tworząc warunki do oszczędzania, co w skali makro daje podstawy trwałego wzrostu gospodarczego. 
Nadmierny fiskalizm możemy jednak rozumieć jako zbyt agresywne ingerowanie państwa w dochody, co może skutkować spowolnieniem procesów wzrostu gospodarczego, a w skrajnym przypadku prowadzi do upadku wielu podmiotów gospodarczych, co odbije się na dochodach władz publicznych. Nadmierne obciążenie podatkami powoduje zjawisko przerzucania podatku na inne podmioty, ograniczenia lub zaniechania prowadzonej działalności, ogranicza rozwój gospodarczy kraju i sprzyja przechodzeniu do tzw. „szarej strefy”. 
Do oceny poziomu fiskalizmu w danym kraju wykorzystuje się takie mierniki fiskalizmu (kryteria ilościowe) jak: 
′ Zakres ingerencji systemu finansów publicznych w PKB - czyli wysokość dochodów i wydatków publicznych w stosunku do PKB, im wyższa wartość tym większa ingerencja państwa 
′ Stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów 
′ Progresywne skale podatkowe - Nadmierny fiskalizm może się przejawiać w progresywnych skalach podatkowych. Nieprawidłowe stosowanie skal podatkowych może doprowadzić do wzrostu krańcowej stopy opodatkowania do nadmiernie wysokiego poziomu, przy którym prywatni przedsiębiorcy nie będą chcieli intensyfikować działalności gospodarczej, chętniej będą uciekać w szarą strefę. 
Od 2009 mamy dwie stawki: 18% i 32%. Do pierwszego progu podatkowego zalicza się około 95% podatników. 
Problem granic opodatkowania: 
Przekroczenie istniejących granic opodatkowania wywołuje negatywne następstwa przejawiające się w ograniczeniu aktywności gospodarczej oraz zmniejszeniu się dochodów państwa. 
Sytuacja występuje zazwyczaj przy podatkach progresywnych, przy których tempo przyrostu podatku jest wyższe niż tempo przyrostu dochodu. W ujęciu teoretycznym zależność między skala opodatkowania a rozmiarami wpływów do budżetu państwa pokazuje krzywa Laffera, która ma kształt hiperboli. 
Przy niskich skalach progresji dochody państwa rosną szybko bo niewielki ciężar podatkowy powoduje wzrost aktywności gospodarczej. W miarę podnoszenia stawki podatkowej dochody rosną ale wolniej, bo przy rosnącym obciążeniu przedsiębiorstwa postanawiają przejść do 
tzw. szarej strefy, gdzie ukrywają działalność by uniknąć podatków. 

′ Różnice pomiędzy nominalna a efektywną stopą opodatkowania 
Przyczyny różnic np. kwota wolna od podatku, ulgi podatkowe, zwolnienia podatkowe 
′ Zakres występowania tzw. „szarej strefy” w gospodarce. 
„szara strefa” - to wszelkie formy świadomego i celowego uchylania się od płacenia należnych podatków i wypełniania obowiązków podatkowych przez podatników, firmy uciekają przed płaceniem podatków (VAT, składek ZUS, podatków dochodowych), ludzie podejmują prace niezarejestrowaną 

Ad 39 Polityka finansowa państwa - cele - narzędzia

Polityka finansowa państwa - działalność państwa, które dąży do określonych celów za pomocą narzędzi finansowych. Podmiotem polityki finansowej jest państwo. Na politykę finansową państwa składają się polityka monetarna i polityka fiskalna. 
Polityka monetarna. - zastosowanie narzędzi monetarnych dla realizacji określonych celów. Podmiotem polityki monetarnej jest bank centralny, który decyzje odnośnie wykorzystania instrumentów monetarnych podejmuje niezależnie od rządu. Bankowi centralnemu nie wolno udzielać pożyczek rządowi na finansowanie bieżących potrzeb budżetowych. 
Polityka fiskalna - zastosowanie narzędzi fiskalnych do realizacji określonych celów. Polityka fiskalna to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez zmiany we wpływach i wydatkach państwa. 

Cele polityki finansowej państwa: 
a) cele uniwersalne. 
- wzrost gospodarczy (przyrost PKB), 
- stabilizacja gospodarki, 
- zatrudnienie (walka z bezrobociem) 
- zachowanie wartości pieniądza (walka z inflacją), 
- wspieranie konkurencyjności gospodarki, 
- bezpieczeństwo wewnętrzne systemu finansowego, 
- bezpieczeństwo walutowe kraju 
b) cele specyficzne. 
Cele specyficzne to cele uniwersalne, których ranga jest szczególnie wysoka w danym kraju i w danym okresie. Takim celem może być np. przygotowanie gospodarki i społeczeństwa do wprowadzenia euro. 

Narzędzia polityki finansowej: 
Narzędzia polityki finansowej można podzielić na narzędzia monetarne i fiskalne. 
1) Narzędzia polityki pieniężnej to instrumenty jakimi posługują się banki centralne w celu kontroli podaży pieniądza i krótkoterminowej stopy procentowej. 
Podzielić je można na: 
• instrumenty pośrednie - oddziałują na płynność bankową, czyli podaż i koszt kredytów. Banki centralne czynią to za pomocą trzech klasycznych instrumentów, do których należą; 
o polityka dyskontowa - zmiana oficjalnej stopy redyskontowej; 
o operacje otwartego rynku - sprzedaż lub skup papierów wartościowych z rynku; 
o kontrola rezerw obowiązkowych - regulacja poziomu rezerw obligatoryjnie gromadzonych przez banki; 
• instrumenty typu administracyjnego - związane z bezpośrednią kontrolą banku centralnego nad systemem bankowym - np. racjonowanie kredytów. 
Ponadto banki centralne oddziaływać mogą przez perswazję (ang. moral suasion) - przekazywanie wszelkich uwag i sugestii w stronę polityki banków komercyjnych. Polega to zazwyczaj na ustnym formułowaniu przez bank centralny i rząd nieformalnych zaleceń w celu wymuszenia określonych działań. Często oddziaływanie to ma skalę znacznie szerszą - międzynarodową i wywierane jest przez międzynarodowe organizacje finansowe. 
2) Narzędzia polityki fiskalnej dzielą się na narzędzia makroekonomiczne i mikroekonomiczne. 
a) makroekonomiczne narzędzia: 
• Dochody budżetu państwa 
• Wydatki budżetu państwa 
• Deficyty i nadwyżki budżetowe 
• Dług publiczny 
b) mikroekonomiczne narzędzia 
• Podatek 
• Opłata 
• Cło 
• Dotacja 
• Subwencja 
• Bon skarbowy 
• Obligacja skarbowa 
• Poręczenia i gwarancje rządowe 



AD 40. Cele współczesnego przedsiębiorstwa 
Cel jest to pewien pożądany przyszły stan rzeczy, ukierunkowujący działania i wyznaczający ich strukturę. 
Cel główny przedsiębiorstwa: przetrwanie i rozwój 
Cele ekonomiczne: 
• Długoterminowy i krótkoterminowy zysk 
• Poprawa rentowności 
• Poprawa pozycji na rynku 
• Wzrost produktywności czynników wytwórczych 
• Wzrost innowacyjności 
Cele techniczno-produkcyjne: 
• Maksymalizacja produkcji 
• Poprawa jakości 
• Reprodukcja zasobów kapitałowych 
Cele społeczne: 
• Cele ogólnospołeczne (zaspokajanie potrzeb ludności przez wytwarzane produkty) 
• Cele załogi 
Cele regionalne i ekonomiczne: 
• Rozwój infrastruktury komunalnej i regionalnej 
• Aktywizacja regionu 
• Ochrona i odnowa środowiska 
• Racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody

Ad 41 Metody wyceny przedsiębiorstwa

Metody majątkowe:

- aktywa netto,

- skorygowane aktywa netto,

- metoda wartości odtworzeniowej,

- metoda wartości likwidacyjnej.

Metody dochodowe:

- metoda zdyskontowanych zysków,

- metoda zdyskontowanych dywidend,

- metody zdyskontowanych przepływów pieniężnych: FCFF, FCFE.

Metody mieszane:

- metoda niemiecka (berlińska, Schmalenbacha),

- metoda szwajcarska,

- metoda stuttgardzka,

- metoda nadwyżki zysków.

Metody porównawcze (rynkowe):

- metoda transakcji porównywalnych,

- metody mnożnikowe.

Metody mnożnikowe bazują na wskaźnikach rynku kapitałowego:

- wskaźniki rentowności,

- wskaźniki płynności,

- wskaźniki zadłużenia,

- wskaźniki wykorzystania aktywów,

- wskaźniki rynku kapitałowego.

Ad 42 Formy organizacyjno prawne przedsiębiorstwa

Formy prawne przedsiębiorstw (również formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw) - formy, jakie przyjmują przedsiębiorstwa w momencie rejestracji. Można je podzielić na:

1. formy krajowe, które przewidziane są w ustawodawstwie danego kraju oraz

2. formy paneuropejskie, które są uregulowane w ustawodawstwie wspólnotowym i obowiązują we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej.

Wybór formy determinuje m.in. sposób rejestracji przedsiębiorstwa lub spółki oraz zasady organizacji, czyli jego strukturę organizacyjną.

Formy prawne przedsiębiorstw w Polsce

Każda forma prawna przedsiębiorstwa uregulowana jest w innym akcie prawnym.

Spółki prawa handlowego uregulowane w kodeksie spółek handlowych obejmują:

• spółki osobowe

• spółka jawna

• spółka partnerska

• spółka komandytowa

• spółka komandytowo-akcyjna

• spółki kapitałowe

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

• spółka akcyjna

Kodeks cywilny z kolei reguluje działalność następujących form prawnych przedsiębiorstw:

• spółka cywilna

• przedsiębiorstwo prywatne osoby fizycznej

Pozostałe formy prawne uregulowane są w poszczególnych aktach prawnych - ustawach. Inne spotykane podmioty gospodarcze w polskim ustawodawstwie to:

• przedsiębiorstwo państwowe

• stowarzyszenie

• spółdzielnia

• fundacja

Paneuropejskie formy prawne przedsiębiorstw[edytuj]

Od 1 maja 2004 roku w Polsce można również zawiązywać tzw. spółki paneuropejskie, które są uregulowane zarówno w ustawodawstwie wspólnotowym, jak i krajowym. Obejmują one takie formy prawne jak:

• spółka europejska

• europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych

• spółdzielnia europejska

• europejska spółka prywatna

• europejska spółka wzajemna

• stowarzyszenie europejskie

• przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe

Ad 43 Finanse publiczne i ich funkcje

Finanse publiczne obejmują zjawiska i procesy gromadzenia, oraz podziału środków pieniężnych, będących w dyspozycji władz publicznych. Środki te pochodzą głównie z danin publicznych, majątku publicznego, oraz z przychodów zwrotnych tj. kredytów, pożyczek i emisji papierów wartościowych. Ze środków publicznych realizowane są cele i zadania publiczne. Finanse publiczne dzielą się na finanse państwa, finanse jednostek samorządu terytorialnego, oraz finanse systemu ubezpieczeń społecznych.

Funkcje finansów publicznych

• alokacyjna (państwo dysponując zasobami pieniężnymi w formie budżetu może przemieszczać środki finansowe na zadania, które ma obowiązek spełniać, albo też na dziedziny wymagające dofinansowania lub też na dziedziny, które ze swojej istoty nie przynoszą zysku a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa i zbiorowych potrzeb obywateli)

• redystrybucyjna (tzw. wtórny podział PKB; w każdym współczesnym społeczeństwie istnieją potrzeby zbiorowe, które państwo powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę stosowania mechanizmu podzielenia środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej; funkcja ta jest podstawą funkcji finansów publicznych)

• kontrolna (redystrybucja PKB dokonywana poprzez obieg pieniężny pozwala poprzez ściśle określone reguły ewidencjonowania wszystkich zjawisk finansowych poprzez jednostki sektora publicznego na wyciąganie wniosków o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogących powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi; umożliwia także kontrole prowadzenia tejże gospodarki)

• stabilizacyjna (spełnianie przez finanse publiczne ww. 3 funkcji powoduje materializowanie się funkcji 4; polega ona na tym, że prawidłowe alokowanie środków, ich redystrybucja oraz wnikliwa kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego tzw. stabilizacji gospodarczej- zmniejszanie bezrobocia, regulowanie popytu publicznego, rozwój harmonijny równomierny; mechanizm tej funkcji polega na tym, że państwo poprzez dobór odpowiednich źródeł swoich dochodów oraz ustalenie kierunków ich wydatkowania może zachęcać lub zniechęcać podmioty do aktywności gospodarczej)

Ad 44 Cechy współczesnych systemów podatkowych

(S. Owsiak, Finanse Publiczne)

Zasady współczesnych systemów podatkowych:

• wprowadza się kilka podatków, z czego 3-4 stanowią podstawę finansów publicznych;

• sięga się do różnych przedmiotów opodatkowania;

• stosuje się zarówno podatki pośrednie, jak i bezpośrednie;

• podatki bezpośrednie są trudniej przerzucalne, a także pewne i systematyczne, ale są mniej wydajne;

• podatki pośrednie są bardziej wydajne, ale łatwiej przerzucalne;

• nadmierne dochody podmiotów ogranicza się przez progresywne skale podatkowe;

• indywidualizacja obciążeń - równomierne obciążenie podmiotów wg zdolności dochodowej;

• podstawowe podatki są na szczeblu władz centralnych;

• z psychologicznego punktu widzenia, łatwiej zwiększać istniejące ciężary podatkowe niż nakładać nowe;

• z psychologicznego punktu widzenia, łatwiej zwiększać podatki pośrednie niż bezpośrednie;

• rozwinięty system kontroli i kar.

Ad 45 Giełda i jej funkcje

Giełda wywodzi się bezpośrednio z tradycji jarmarku, a więc miejsca, gdzie spotykają się ci, którzy chcą coś sprzedać, z tymi którzy chcą cos kupić.

Współcześnie ze względu na przedmiot obrotów giełdy dzielą się na:

- towarowe

- pieniężne (papierów wartościowych, finansowych kontraktów futur es i opcji)

- usług tj. przede wszystkim frachtowe i ubezpieczeniowe.

Wśród giełd papierów wartościowych trzy giełdy o największym znaczeniu to Nowy Jork, Tokio i Londyn.

Giełdę określa się także jako rynek formalny, który charakteryzuje się tym, że:

- transakcje są zawierane w ściśle określonym miejscu (na parkiecie giełdy)

- transakcje są zawierane w ściśle określonym czasie

- ceny transakcji giełdowych podawane są do publicznej wiadomości

- uczestników giełdy obowiązują ściśle określone zasady zawierania transakcji.

Ze względu na przedmiot obrotu, giełda papierów wartościowych pełni dodatkowe funkcje, do których należą:

- zasilanie przedsiębiorstw w kapitał niezbędny do finansowania ich rozwoju (finansowania inwestycji przedsiębiorstw): giełda jako instytucja głównie rynku wtórnego, wywiera decydujący wpływ na procesy zachodzące na rynku pierwotnym, przede wszystkim zapewniając odpowiednią płynność rynku kapitałowego. Jeżeli papiery wartościowe poszczególnych emisji są przedmiotem aktywnego obrotu giełdowego, to inwestorzy będą skłonni nabywać te papiery na rynku pierwotnym, mając pewność, ze będą mogli je zamienić na gotówkę (upłynnić) bez zwłoki i ponoszenia nadmiernych kosztów.

- wycena kapitału: giełdowe ceny akcji wyznaczają koszt kapitału dla firm; tym samym giełda pełni funkcję mechanizmu zapewniającego dopływ kapitału do tych firm, które potrafią wykorzystać ten kapitał w efektywny sposób.

Ponadto:

- giełda zapewnia efektywność transakcji, gdyż są one zawierane po najlepszej cenie

- w przypadku zawierania transakcji na giełdzie nie pojawia się ryzyko kredytowe, czyli - inaczej mówiąc - sprzedający i kupujący mają pewność, że partnerzy transakcji wywiążą się z ciążących na nich zobowiązań.

Rynek regulowany na terytorium RP obejmuje:

1. rynek giełdowy

2. rynek pozagiełdowy

3. towarowy rynek instrumentów finansowych (organizowany przez giełdę towarową i obejmujący wyłącznie obrót finansowymi instrumentami pochodnymi).

Rynek giełdowy jest obecnie w Polsce organizowany przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., natomiast rynek pozagiełdowy prowadzi BondSpot S.A.

Źródło: Rynki, instrumenty i instytucje finansowe pod redakcją naukową J. Czekaja, PWN, Warszawa, 2008, s. 66-67, 124.

Ad 46 Główne metody wyceny spółek giełdowych.

Metodą wyceny, która jest najczęściej używana przez banki inwestycyjne jest metoda porównawcza. Wartość emitenta jest zestawiana z wartością porównywalnych firm, notowanych na giełdzie, które posiadają podobne fundamenty, dla których charakterystyczne są podobne czynniki ryzyka, perspektywy rozwoju i zyskowność oraz są z tej samej branży. 
Wskaźniki porównywalnych firm obecnych na giełdzie, są używane do obliczenia wartości akcji emitenta. Do tych celów używane są zazwyczaj następujące wskaźniki: P/E (cena/zysk), P/S (cena/sprzedaż), P/BV (cena/wartość księgowa) oraz P/EBIT (cena/przepływy pieniężne), EV/EBITDA (kapitalizacja + dług netto + wartość udziałów mniejszości)/EBITDA. Sukces metody porównawczej często zależy od wyboru odpowiedniej spółki, z którą można by było porównać emitenta. 

Zaletami metody porównawczej są: 
• odniesienie do bieżącej wyceny rynkowej spółek, działających w tej samej branży lub pokrewnych branżach, 
• niewielka subiektywność oceny, która jest ograniczona głównie do doboru spółek tworzących bazę porównawczą, 
• prostota, szeroka znajomość tej metody wśród inwestorów. 

Natomiast wady tej metody polegają na: 
• braku uwzględnienia perspektyw rozwoju spółki, 
• zależności wyceny od koniunktury na rynku, 
• zbyt daleko idących uproszczeniach, 
• rozbieżności w szacowaniu różnych wskaźników. 

Najpopularniejszą metodą wyceny spółki jest wskaźnik P/E. Wskazuje on, ile złotówek są skłonni zapłacić inwestorzy za 1 złotego zysku. Wskaźnik ten możemy obliczyć dzieląc cenę akcji przez zysk, przypadający na 1 akcję. Zysk na 1 akcję możemy otrzymać dzieląc kapitalizację spółki przez zysk netto. Na współczynnik P/E wpływają następujące czynniki: 
• dynamika zysku na jedną akcję (zasadą jest, że im wyższa jest dynamika, tym wyższe jest P/E), 
• zmienność zysków na akcję (regułą jest, że im niższa jest zmienność, tym wyższa jest wartość P/E), 
• dźwignia operacyjna i finansowa (im większa dźwignia, tym niższy jest wskaźnik P/E), 
• przejrzystość i relacje inwestorskie (większa przejrzystość spółki - wyższa wartość wskaźnika P/E), 
• wartość tego wskaźnika dla rynku oraz porównywalnych spółek, 
• poziom stóp procentowych, 
• dywersyfikacja oraz pozycja rynkowa przedsiębiorstwa, 
Wadą tej metody wyceny jest to, że posiada ona zastosowanie tylko do spółek przynoszących zyski. Jak wiadomo, zyski księgowe mogą być sztucznie zaniżone bądź zawyżone poprzez, na przykład, rozwiązywanie rezerw. 

Metodą alternatywną do P/E jest EV/EBITDA. Odzwierciedla ona wartość, jaką inwestorzy gotowi są zapłacić za jednostkę zysku operacyjnego spółki powiększonego o amortyzację: 

EV/EBITDA = (Kapitalizacja + Dług netto + Wartość udziałów mniejszości)/EBITDA 

Ponieważ mniej spółek przynosi straty na poziomie EBITDA niż netto, metoda ta może mieć szersze zastosowanie. Innymi zaletami tej metody są możliwość porównywania spółek o różnym poziomie dźwigni finansowej, jak również lepsze odzwierciedlenie wartości firm działających w sektorach wymagających szczególnie wysokich nakładów inwestycyjnych o długim okresie zwrotu. Natomiast wadą może być różne podejście analityków do szacowania długu netto (wartość z roku bazowego jest wykorzystywana do wskaźników na wszystkie lata lub dług netto prognozowany dla każdego roku osobno) oraz mniejsza niż w przypadku P/E dostępność wskaźników dla porównywalnych spółek. 

Drugą metodą używaną przy wycenach spółek jest metoda DCF - zdyskontowanych przepływów pieniężnych, zaliczana do metod dochodowych. Zaletą tej metody jest to, że uwzględnia ona prognozy wyników finansowych oraz perspektywy rozwoju spółki. Natomiast wadą może być fakt, że jest ona wysoce wrażliwa na przyjęte parametry oraz założenia dotyczące rozwoju i wyników finansowych spółki. Potencjalnym problemem związanym z modelami dyskontowania przepływów pieniężnych jest to, że uzyskana za ich pomocą wewnętrzna wartość akcji może być znacząco powyżej lub poniżej bieżących cen na giełdzie. Może się zdarzyć tak, że cena rynkowa nigdy nie osiągnie wyznaczonej wartości wewnętrznej. W ten sposób oczekiwania inwestora stosującego te metody będą zawiedzione. 

Ad 47 Istota reguł w polityce budżetowej państwa

Zasady polityki budżetowej to: 
• zasada budżetowania - polega na włączeniu danej jednostki państwowej do właściwego budżetu pełnymi kwotami, czyli wszystkimi dochodami i wydatkami. 
• zasada zupełności - budżet swym zasięgiem powinien obejmować całą działalność państwa, wszystkie jego dochody i wydatki 
• zasada jedności - dotyczy wewnętrznej strony budżetu i wymaga, by wszystkie dochody budżetowe tworzyły jeden ogólny zasób środków pieniężnych, by nie występowało wiązanie określonych dochodów budżetowych. Jedność materialna oznacza, że dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne, tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansowanymi z budżetu. Jedność formalna została osiągnięta dzięki budowaniu skonsolidowanego bilansu systemu finansów publicznych obejmującego budżet władz centralnych i budżety samorządowe. Objawia się ujęciem dochodów i wydatków w jednym dokumencie 
• zasada jawności - wymaga, by wydatki i dochody budżetowe nie były tajne, by społeczeństwo mogło przyglądać się kasie publicznej i miało możliwość oceny gospodarowania groszem publicznym przez uprawnione do tego organy. 
• zasada równowagi budżetowej - suma planowanych i rzeczywiście wydatkowanych środków nie może być wyższa od sumy przewidywanych i osiąganych dochodów budżetowych. 
• zasada szczegółowości - dochody i wydatki powinny być ujmowane w sumach ogólnych lecz z dokładnym określeniem źródeł dochodów oraz przeznaczeniem wydatków

Reguły budżetowe - permanentne ograniczenie polityki fiskalnej, odzwierciedlonej we wskaźnikach budżetowych, wskazujących na jej postępy.

Wprowadzenie reguły budżetowej polega na określeniu wskaźnika, którego ma ona dotyczyć, wprowadzeniu rangi prawnej reguły oraz ustaleniu „klauzuli wyjścia”.

Istnieją 4 kategorie reguł budżetowych:

1. reguły salda budżetowego;

2. reguły wydatkowe (w Polsce tymczasowa reguła: wydatki mogą wzrosnąć tylko o 1% w stosunku do roku poprzedniego);

3. reguły zadłużenia (w Polsce w konstytucji);

4. reguły dochodowe.

Ad 48 Koncepcja finansów behawioralnych

Koncepcja finansów behawioralnych

- rozważania nad zachowaniami rynków finansowych, uwzględniające zagadnienia psychologiczne, społeczne i antropologiczne

- poszukiwanie psychologicznych mechanizmów zachowania uczestników rynku

- krytyka racjonalności inwestorów - konieczność uwzględniania ludzkich „ułomności”

Inwestor behawiorystów:

• przesadny optymizm / pesymizm w zależności od nastrojów na rynku

• awersja do strat

• przekonanie, że większość ma rację

• emocjonalne podejście do własnych inwestycji

• „strata bardziej boli niż zysk cieszy”

• podatność na wpływ zbiorowości

• nadmierna pewność siebie

Anomalie na rynkach finansowych

• poinformacyjny dryf cen

• efekt „cena do wartości księgowej”

• efekt „cena do zysku”

• efekt małych spółek

• stopa zwrotu z pierwszych emisji publicznych

• efekt końca miesiąca

• paradoks zamkniętych funduszy inwestycyjnych - wyceniane inaczej niż suma akcji wchodzących w skład jednostki

• nieproporcjonalne obroty w stosunku do kapitalizacji giełdowej

• efekt weekendu - ceny akcji spadają w okolicach weekendu

• efekt stycznia - stopy zwrotu wyższe niż w innych miesiącach

• zjawisko regresji cen do średniej

• dodatnie krótkoterminowe autokorelacje stóp zwrotu

Teoria perspektywy (Kahneman, Tversky)

3 efekty:

• - efekt pewności - preferowany pewny zysk niż wyższy niepewny

• - efekt odbicia - inaczej traktowana prognoza strat niż zysków

• - efekt izolacji - ludzie skupiają się na tym, co dzieli alternatywy, a nie na tym, co je łączy

inne:

• - zdarzenia ekstremalnie nieprawdopodobne uważane za niemożliwe,

• - zdarzenia ekstremalnie prawdopodobne uważane za pewne,

• - efekt niestałości preferencji,

• - przecenianie niewielkich szans wygrania dużej sumy lub zaistnienia bardzo dużej straty

• - malejąca wrażliwość na zmiany (mniej odczuwana różnica 120 - 100 niż 20 - 10)

• - teoria żalu (pułapka żalu)

• - hipoteza samousprawiedliwienia

Ad 49 Funkcje i struktura współczesnej rachunkowości

Wyróżnia się następujące funkcje rachunkowości:
¬ Informacyjna - dostarczanie informacji do podejmowania decyzji w procesie zarządzania, odbiorcą informacji jest zarząd i organy niższych szczebli zarządzania
¬ Kontrolna - ochrona mienia, obejmuje: zabezpieczenie majątku przed przywłaszczeniem i zniszczeniem, oddziaływanie na racjonalne wykorzystanie majątku i zapobieganie marnotrawstwu
¬ Analityczna - interpretacja danych liczbowych za pomocą dodatkowych czynności obrachunkowych i analitycznych - te informacje prezentowane są w postaci sprawozdań
¬ Stymulacyjna - pobudzanie podmiotów gospodarczych do aktywnego działania, modelowanie rozwiązań systemowych rachunkowości,

Struktura rachunkowości:
Trzy przekroje strukturalne rachunkowości. Struktura:
¬ Funkcjonalna - rachunkowość to źródło informacji retrospektywnych (rozliczenie i ocena podmiotu) oraz informacji prospektywnych (kształtowanie zachowań menedżerskich)
o Rachunkowość finansowa - rozliczanie z otoczeniem, informacje dla odbiorców zewnętrznych, podlega standaryzacji
o Rachunkowość zarządcza - podejmowanie decyzji
¬ Przedmiotowa:
o Rachunek zasobów - majątek i kapitały, konta bilansowe, BILANS
o Rachunek strumieni - koszty, przychody, zyski i straty nadzwyczajne, konta wynikowe, RZiS
o Rachunek czynników - siły, czynniki pozytywne i negatywne, konta czynników, RPP
¬ Formalna - wyraża się w ujednoliceniu ewidencji zdarzeń gospodarczych w jednostkach na wzorcowym planie kont (opracowany przez MF).

Ad 50.

50. Nadrzędne zasady rachunkowości finansowej - ich systematyka i treść 
Wśród zasad nadrzędnych wyróżniamy: 
• kontynuacji działania (art. 5 ust.2) - oznacza, że przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w nie zmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. 
• memoriału (art. 6 ust. 1) - polega na tym, że w księgach rachunkowych jednostki należy ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty (wpływu czy wypływu kasowego gotówki). Innym słowem należy rejestrować w księgach rachunkowych zdarzenia gospodarcze nie tylko obrazujące wpłaty i wypłaty środków pieniężnych lecz wszystkie inne „niepieniężne” zmiany w sytuacji finansowo-rzeczowej jednostki gospodarczej 
Kasowa - polega na zaliczaniu do przychodów danego okresu tylko tych przychodów, które nastąpiły w wyniku rzeczywistego wpływu środków pieniężnych do kasy lub na rachunek bankowy przedsiębiorstwa. To samo dotyczy poniesionych kosztów, a więc ujmowania w księgach danego okresu sprawozdawczego tylko tych kosztów, które są związane z rzeczywistą wypłatą środków pieniężnych (np. z kasy, z banku). Zasada ta jest przeciwieństwem zasady memoriałowej 
• współmierności (periodyzacji, art. 6 ust. 2) - mówi, że dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione. Oznacza to konieczność przeciwstawiania osiągniętym w danym okresie przychodom kosztów poniesionych na ich osiągnięcie, celem ustalenia realnego wyniku finansowego. Realizacja tej zasady następuje poprzez wyodrębnienie kosztów i przychodów przyszłych okresów oraz tworzenie rezerw na przyszłe wydatki. 
• ciągłości (art. 5 ust. 1) - (politykę) rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych tak, aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były porównywalne. 
• ostrożności (ostrożnej wyceny) (art. 7 ust.3) - dotyczy sposobu wyceny składników majątku, źródeł finansowania majątku oraz ustalania wyniku finansowego, wycena aktywów i pasywów jednostki musi być dokonana tak aby nie został zniekształcony wynik finansowy. Wymaga stosowania określonych reguł np. odpisywanie umorzenia od wartości początkowej środków trwałych, aktualizacji wyceny wskutek zmniejszania wartości użytkowej lub handlowej składników majątku, zmniejszania wartości należności o znane jednostce grożące straty itp. 
• przewagi treści nad formą, istotności (art. 4 ust 4) - ważniejsza od formy w jakiej prezentowane są informacje jest to aby były one prawidłowe i zgodne z operacjami gospodarczymi zachodzącymi w przedsiębiorstwie 
• prawdziwego i rzetelnego obrazu (atr.4 ust. 1-2) - jednostka ma tak prowadzić swoją rachunkowość aby odzwierciedlała ona rzeczywistą sytuacje majątkową i finansową 
• Zasada periodyzacji - należy ujmować operacje gospodarcze z podziałem na okresy sprawozdawcze ( m-ce, lata obrotowe), umożliwia to porównanie z okresami poprzednimi. Rok obrotowy obejmuje rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych miesięcy 
• Zasada istotności - dotyczy ona przede wszystkim informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych. Mają być w nich wykazane wszystkie istotne informacje, które umożliwiają właściwą ocenę przebiegu i rezultatów działalności w roku minionym oraz obecnej sytuacji majątkowej i finansowej jednostki gospodarczej ( np. jeżeli wartość produkcji w toku jest niska w danej firmie to firma nie musi jej wykazać w swoim majątku, inaczej gdy wartość ta jest wysoka)

Stopa rynkowa

(C+I)↑

Y

AD

45

E0

E1

Realne zasoby pieniądza

Realny popyt na pieniądz

Podaż pieniądza

Stopa równowagi

Popyt globalny = AD = C+I+G+NX

C - popyt konsumpcyjny

I - inwestycje

* funkcja inwestycji Keynes'a

I= I0 - a*r

I0 - inwestycje autonomiczne,

a - wrażliwość inwestycji na zmianę stopy procentowej

NX-= Eksport - Import= E-I- b*r

b - wrażliwość eksportu netto na zmianę stopy procentowej

Realny popyt na pieniądz = k*Y-h*r

K - współczynnik wrażliwości popytu na pieniądz na zmianę dochodu

h- wrażliwość popytu na pieniądz na zmianę stopy procentowej (popyt na pieniądz spekulacyjnych)

Rynek pieniądza

Rynek dóbr i usług

Oficjalna stopa procentowa banku centralnego

Stopy rynkowe

Ceny aktywów

Oczekiwania

Kurs walutowy

Popyt krajowy

Eksport netto

Popyt globalny

Krajowa presja inflacyjna

Inflacja importowana

Inflacja

---