Ściany jamy brzusznej

(okolice brzucha, mięśnie, powięzie, naczynia, nerwy, powierzchnia tylna ściany przedniej brzucha, uwagi praktyczne, elementy topograficzne, otrzewna, rozwój otrzewnej)

O K O L I C E (6)

	okolice nieparzyste (rr. impares)	okolice parzyste ( rr. bipares)
nadbrzusze (epigastrium)	okolica nadbrzuszna (r. epigastrica)	okolica podżebrowa (r. hypohondrica)
śródbrzusze (mesogastrium)	okolica pępkowa (r. umbilicalis)	okolice boczne brzucha (r. abdoominis lateralis)
podbrzusze (hypogastrium)	okolica łonowa (r. pubica)	okolica pachwinowa (r. inguinalis)

M I Ę Ś N I E (6):

Grupy (3):

• mm. boczne (mm. laterales)

• mm. przednie (mm. anteriores)

• mm. tylne (mm. posteriores)

Mięśnie boczne (3) - są to mięśnie płaskie, które w części przedniej tworzą włókniste rozcięgna (aponeuroses)

1) m. skośny zewnętrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis)

zadanie:

1. skurcz jednostronny → zgina kręgosłup w stronę boczną i obraca tułów w stronę przeciwległą

2. skurcz obustronny → zgina kręgosłup do przodu

2. m. skośny wewnętrzny brzucha ( m. obliquus internus abdominis)

zadanie:

1. m. skurcz jednostronny → obraca tułów w stronę jednoimienną

2. skurcz obustronny → zgina kręgosłup do przodu

unerwienie 1 i 2 :

1. nn. międzyżebrowe V - XII

2. n. biodrowo-podbrzuszny

3. n. biodrowo-pachwinowy

3. m. poprzeczny brzucha (m. transversus abdominis)

zadanie: wytwarza tłocznię brzuszną (prelum abdominis)

unerwienie:

1. nn. międzyżebrowe

2. n. biodrowo-podbrzuszny

3. n. biodrowo-pachwinowy

4. n. płciowo-udowy

Mięśnie przednie (2):

1. mięsień prosty brzucha (m. rectus abdominis) + smugi ścięgniste (intersectiones tendineae)

zadanie: zgięcie tułowia do przodu, antagonista mięśnia prostownika grzbietu

unerwienie: nn. międzyżebrowe

2. mięsień piramidowy (m. pyramidalis)

zadanie: napina kresę białą

unerwienie: n. podżebrowy (n. subcostalis)

Mięśnie tylne (1):

1. mięsień czworoboczny lędźwi (m. quadratus lumborum) - część przednia i tylna

zadanie:

1. skurcz jednostronny → zgina tułów do boku

2. skurcz obustronny → obniża 12 żebro

unerwienie:

• n. podżebrowy

• gał. krótkie splotu lędźwiowego

P O W I Ę Z I E (4)

1. powięź powierzchowna

2. powięź podskórna

3. powieź lędźwiowa

4. powięź poprzeczna

Powięź powierzchowna (fascia superficialis) - stanowi część powięzi powierzchownej ciała.

Pokrywa przednią powierzchnię m. skośnego zewnętrznego brzucha.

Jej pochodną jest powięź mięśnia dźwigacza jądra (fascia cremasterica).

Powięź podskórna (fascia subcutanea) - pokrywa tkankę podskórną od wewnątrz

jej pochodnymi są:

1. więzadło procowate prącia (lig. fundiforme penis s. clitoridis)

2. więzadło wieszadłowe prącia (lig. suspensorium penis s. clitoridis)

Powięź lędźwiowa (fascia lubalis) - pokrywa od przodu mięsień czworoboczny lędźwi

Powięź poprzeczna (fascia transversalis) - znajduje się pomiędzy m. poprzecznym brzucha a otrzewną ścienną.

Pokrywa powierzchnię wewnętrzną m. poprzecznego brzucha.

Tworzy 1 wypustkę i 2 wzmocnienia:

1. wyrostek pochwowy powięzi poprzecznej (proc. vaginalis fasciae transversalis) - jest to palczasta wypustka przebiegająca przez kanał pachwinowy poza jamą brzuszną gdzie wytwarza powięź nasienną wewnętrzną (fascia spermatica interna). Wlot do niej stanowi pierścień pachwinowy głęboki

2. sierp pachwinowy (flax inguinalis) - pasmo przyśrodkowe

3. więzadło międzydołkowe (lig. interfoveolare) - jest to boczne pasmo pomiędzy dołkiem pachwinowym powierzchownym, a głębokim (fovea inguinalis medialis et lateralis)

T Ę T N I C E (4):

1. tętnica biodrowa zewnętrzna

1. t. okalająca biodro głęboka (a. circumflexa ilium profunda)

2. t. nabrzuszna dolna (a. epigastrica inf.)

2. tętnica pachowa

1. tętnica piersiowa boczna (a. thoracica lat.)

3. tętnica piersiowa wewnętrzna

1. t. mięśniowo-przeponowa (a. musculophrenica)

2. t. nabrzuszna górna

4. tt. międzyżebrowe tylne (od aorty piersiowej)

46. międzyżebrowe przednie (od t. piersiowej wewnętrznej)

N E R W Y:

1. nn. międzyżebrowe (nn. intercostales) - unerwiają wszystkie mięśnie brzucha

splot lędźwiowy (3) - unerwiają one mięśnie boczne i tylne brzucha

1. n. biodrowo-podbrzuszny (n. iliohypogastrisus)

2. n. biodrowo-pachwinowy (n. ilioinguinalis)

3. n. płciowo-udowy - gał. płciowa (n. genitofemoralis ramus genitalis)

P O W I E R Z C H N I A T Y L N A P R Z E D N I E J Ś C I A N Y B R Z U C H A

Pomiędzy powięzią poprzeczną a otrzewną ścienną biegną naczynia i więzadła, które wytwarzają nierówności otrzewnej (fałdy):

1. fałd pępkowy pośrodkowy (plica umbilicalis mediana) - wywołany przebiegiem więzadła pępkowego pośrodkowego (lig. umbilicale medianum), które jest pozostałością moczownika (urachus)

2. fałdy pępkowe przyśrodkowe prawy i lewy (plica umbilicalis medialis dex. et sin.) - wywołany przebiegiem więzadła pępkowego przyśrodkowego (lig. umbilicale mediale) odpowiadającego zamkniętej części tętnicy pępkowej (pars occlusa a. umbilicalis)

3. fałdy pępkowe boczne prawy i lewy (plica umbilicalis lateralis dex. et sin.) - wywołane przebiegiem tętnicy i żyły nabrzusznej dolnej (brak więzadła o tej nazwie)

Dołki:

1,2) dołek nadpęcherzowy prawy i lewy (fovea supravesicalis dex. et sin.) - między fałdem pępkowym

pośrodkowym, a przyśrodkowymi

3,4) dołki pachwinowe przyśrodkowe prawy i lewy (fovea inguinalis medialis dex. et sin.) - między

fałdami pępkowymi przyśrodkowymi a bocznymi

5,6) dołki pachwinowe boczne (f. ing. lateralis dex. et sin.) bocznie od fałdów pępkowych bocznych

ELEMENTY TOPOGRAFICZNE (2)

Pochewka m. prostego (vagina musculi recti): jest to dwublaszkowy parzysty twór łącznotkankowy zbudowany z rozcięgien 3 bocznych mięśni brzucha obejmujących mięsień prosty brzucha.

części (2):

1) cz. górna (nad pępkiem 2/3 górne)

blaszki (2): przednia i tylna (stosunek ich składników 2 : 2)

przednia:

1. m. skośny zewn. brzucha

2. m. skośny wewn. brzucha (bl. przednia)

tylna:

1. m. poprzeczny brzucha

2. m. skośny wewn. brzucha (bl. tylna)

2) cz. dolna (pod pępkiem 1/3 dolna)

blaszki (1): przednia, tylnej b r a k (stosunek ich składników 4 : 0)

przednia:

1. m. skośny zewn. Brzucha

2. m. skośny wewn. brzucha (bl. przednia)

3. m. skośny wewn. brzucha (bl. tylna)

4. m. poprzeczny brzucha

tylna została zastąpiona przez powięź poprzeczną

zawartość:

1. m. prosty brzucha

2. m. piramidowy

3. t. i ż. nabrzuszna górna

4. t. i ż. nabrzuszna dolna

5. nn. międzyżebrowe dolna

Tętnice i żyły nabrzuszne górne i dolne tworzą ze sobą zespolenie na tylnej powierzchni m. prostego brzucha

KRESY (3):

1. kresa biała (linea alba) - jest to skrzyżowanie włókien obu pochewek m. prostego brzucha w linii pośrodkowej przedniej. Sięga od więzadła łonowego górnego → przytwierdzenie kresy białej (adminiculum lineae albae) do wyrostka mieczykowatego.

2. kresa łukowata (linea arcuata) - jest to dolny, wklęsły brzeg blaszki tylnej pochewki m. prostego brzucha na wys. pępka

3. kresa półksiężycowata (linea semilunaris) - wklęsłość skierowana do pępka, stanowi przejście włókien mięśniowych m. poprzecznego brzucha w rozcięgno

Pierścień pępkowy (anulus umbilicalis) - pierścieniowata przerwa w kresie białej wypełniona przez pępek.

Pępek (umbilicus) - blizna po pępowinie na dnie pierścienia pępkowego. Leży na wysokości krążka międzykręgowego pomiędzy L _{3 - 4.}

KANAŁ PACHWINOWY (canalis inguinalis): jest to kanał w dolno-przyśrodkowej części przedniej ściany brzucha

Oś przebiegu jest potrójnie skośna:

1. z góry na dół

2. z tyłu do przodu

3. z boku ku stronie przyśrodkowej

Posiada 2 pierścienie i 4 ściany:

Pierścienie:

1. pierścień górny - głęboki (annulus superior seu profundus) - w powięzi poprzecznej bocznie od

więzadła pępkowego przyśrodkowego, w obrębie dołu pachwinowego bocznego

ograniczenia: jest to wlot do wyrostka pochwowego powięzi poprzecznej

2. pierścień dolny - powierzchowny (annulus inferior seu superficialis) - w rozścięgnie mięśnia

skośnego zewnętrznego brzucha

ograniczenia (4):

1. odnoga przednia - włókna międzyodnogowe (crus anterius - fibrae intercrurales)

2. odnoga tylna - więzadło zagięte (lig. reflexum)

3. odnoga boczna i przyśrodkowa - rozstępujące się włókna rozcięgna m. skośnego zewnętrznego brzucha

Ściany:

1 i 2 przednia i tylna → szerokie

3 i 4 górna i dolna → wąskie

1. ściana przednia → rozcięgnowa (rozcięgno m. skośnego zewnętrznego brzucha)

2. ściana tylna → powięziowa (powięź poprzeczna)

3. ściana górna → mięśniowa (m. skośny wewnętrzny i m. poprzeczny brzucha)

4. ściana dolna → więzadłowa (więzadło pachwinowe - dolny brzeg rozcięgna m. skośnego zewnętrznego brzucha)

zawartość:

u mężczyzn - powrózek nasienny (funiculus spermaticus):

1. t. jądrowa (a. testicularis) + splot wiciowaty (plexus pampiniformis)

2. t. m. dźwigacza jądra (a cremasterica) - od t. nabrzusznej dolnej + żż. m. dźwigacza jądra

3. t. nasieniowodu (a. ductus deferentis) - od t. biodrowej wewn.

4. gał. płciowa n. płciowo-udowego

5. splot jądrowy + splot nasieniowodowy (sympatyczny)

6. nasieniowód (ductus deferens)

u kobiet :

1. więzadło obłe macicy (lig. teres uteri)

2. gał. płciowa n. płciowo-udowego

U W A G I P R A K T Y C Z N E

1. Punkt McBurney`a - w połowie odległości pomiędzy kolcem biodrowym przednim górnym a pępkiem

2. Punkt Lanza - na linii łączącej kolce biodrowe przednie górne prawy i lewy w 1/3 tej odległości od strony prawej

3. kąt mięśniowy (angulus muscularis) - jest to przejście włókien mięśniowych m. skośnego zewnętrznego brzucha w jego rozcięgno

Powyższe trzy punkty na przedniej ścianie brzucha odpowiadają rzutowi strzałkowemu miejsca odejścia wyrostka robaczkowego od kątnicy

P R Z E P U K L I N Y B RZ U S Z N E Z E W N Ę T R Z N E (herniae abdominalis externae)

Przepukliną brzuszną zewnętrzną nazywamy przemieszczenie narządów jamy brzusznej poza granice anatomiczne.

Przepuklina posiada:

1. wrota przepukliny (loci minoris resistantiae abdominis)

2. zawartość przepukliny - narządy jamy brzusznej

3. worek przepukliny (hernia spuria) - jest on wytworzony przez otrzewną ścienną i powięź poprzeczną

O T R Z E W N A (peritoneum)

Jest to największy worek surowiczy ustroju zawarty w jamie brzusznej.

Blaszki (2):

1. blaszka ścienna (lamina parietalis) - wyściela od wewnątrz ścianę brzucha

2. blaszka trzewna (lamina visceralis) - pokrywa częściowo lub całkowicie narządy jamy brzusznej

JAMA OTRZEWNEJ (cavum peritonei) - jest to przestrzeń potencjalna zawarta pomiędzy obiema blaszkami otrzewnej (nie zawiera żadnych narządów)

Części (2):

1. jama otrzewnej większa = jama otrzewnej właściwa (cavum peritonei maior seu proprium)

2. jama otrzewnej mniejsza = torba sieciowa (cavum peritonei minor sue bursa omentalis)

KREZKA (mesenterium) - jest to aparat wieszadłowy dla jelit, który doprowadza do nich naczynia i nerwy.

Części (2):

1. krezka grzbietowa (mesenterium dorsale) - łączy cewę pokarmową z tylną ścianą jamy brzusznej

2. krezka brzuszna (mesenterium ventrale) - łączy cewę pokarmową z przednią ścianą jamy brzusznej

WAŻNIEJSZE OKOLICE TOPOGRAFICZNE OTRZEWNEJ (3):

Sieć większa (omentum maius) - powstaje z krezki grzbietowej tworząc spłaszczony czteroblaszkowy worek, który zwisa z krzywizny większej żołądka , otwarty ku górze. Pokrywa jak „fartuszkiem” jelito cienkie i okrężnicę poprzeczną, pełniąc funkcje obronne ustroju (żandarm brzucha)

Sieć mniejsza (omentum minus) - podwójna blaszka otrzewnej stanowiąca część tylną krezki brzusznej. Jest rozpięta pomiędzy szczeliną więzadła żylnego i wrotami wątroby (z prawej), a częścią brzuszną przełyku, krzywizną mniejszą żołądka i górną częścią dwunastnicy (z lewej).

części (3):

1. więzadło wątrobowo-przełykowe (lig. hepatoesophageum)

2. więzadło wątrobowo-żołądkowe (lig. hepatogastricum)

3. więzadło wątrobowo-dwunastnicze (lig. hepatoduodenale)

Torba sieciowa (bursa omentalis) - stanowi największy zachyłek jamy otrzewnej.

położenie:

za siecią mniejszą i żołądkiem (stąd nazwa zachyłek zażołądkowy recessus retroventricularis)

przed trzustką, nerką, gruczołem nadnerczowym lewym, okrężnicą i krezką okrężnicy poprzecznej

Otwór sieciowy (foramen epiploicum) - łączy jamę otrzewnej z torbą sieciową, jest położony pomiędzy dwiema największymi żyłami jamy brzusznej

ograniczenie:

1. od góry - płat ogoniasty wątroby

2. od dołu - część górna dwunastnicy

3. od przodu - żyła wrotna (w więzadle wątrobowo-dwunastnicznym)

4. od tyłu - żyła główna dolna pokryta otrzewną ścienną

Podział:

części (2):

1. przedsionek torby sieciowej (vestibulum bursae omentalis) - za siecią mniejszą

2. torba sieciowa właściwa (bursa omentalis propria) - za ścianą tylną żołądka

Pomiędzy przedsionkiem a torbą właściwą znajduje się fałd żołądkowo-trzustkowy (plica gastropancreatica) zawierający naczynia żołądkowe lewe

zachyłki (3):

1. zachyłek dolny - pomiędzy 2 i 3 blaszką sieci większej

2. zachyłek górny - pomiędzy żyłą główną dolną, przełykiem, a płatem ogoniastym wątroby

3. zachyłek śledzionowy - pomiędzy więzadłem żołądkowo-śledzionowym lig. gastricolienale (z przodu), a więzadłem przeponowo-śledzionowym lig. phrenicolienale (z tyłu)

POŁOŻENIE NARZĄDÓW W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ (2):

1. Położenie wewnątrzotrzewnowe (situs intraperitonealis) - gdy narząd jest pokryty całkowicie otrzewną i posiada krezkę (np. żołądek, wątroba, śledziona, jelito cienkie z wyjątkiem części zstępującej, poprzecznej i wstępującej dwunastnicy], okrężnica poprzeczna i esowata, macica i jajniki)

2. Położenie zewnątrzotrzewnowe (situs extraperitonealis) - gdy narząd jest pokryty tylko częściowo otrzewną

1. zaotrzewnowo (retroperitonealis) - gdy narząd jest pokryty otrzewną tylko z przodu (część zstępujące, poprzeczna i wstępująca dwunastnicy, okrężnica wstępująca i zstępująca, nerka, gruczoły nadnerczowe, aorta, żyła główna dolna)

2. podotrzewnowo (infraperitonealis) - gdy otrzewna pokrywa dany narząd tylko z góry (pęcherz moczowy, gruczoł krokowy, pęcherzyki nasienne)

R O Z W Ó J O T R Z E W N E J (evolutio peritonealis)

1. Różnicowanie się jamy ciała

1. powstanie jamy ciała głowowej i tułowiowej

2. zanika jamy głowowej → powstanie jamy opłucnowo-otrzewnowej

3. powstanie osierdzia i zstąpienie serca

4. rozwój przepony → powstanie jamy opłucnowej i otrzewnowej

5. rozpad mezodermy ściennej na otrzewną, opłucną i osierdzie surowicze

2. Różnicowanie się cewy pokarmowej (pierwotne i wtórne)

W 6 tygodniu cewa pokarmowa zajmuje położenie strzałkowe i jest zróżnicowana na:

1. żołądek ustawiony krzywizną mniejszą do przodu

2. pętlę dwunastnicy

3. pętlę pępkową i końcowy odcinek jelita

Jest ona zawieszona na krezce brzusznej i grzbietowej.

Krezka brzuszna (mesenterium ventrale) łączy ²/₃ górne ściany przedniej brzucha (do wysokości pępka) z:

1. częścią brzuszną przełyku

2. krzywizną mniejszą żołądka

3. częścią górną dwunastnicy

W obrębie krezki brzusznej rozwija się wątroba, dzieląc tą krezkę na trzy części:

1. więzadło sierpowate wątroby (lig. falciforme hepatis)

2. błonę surowiczą wątroby (tunica serosa hepatis)

3. sieć mniejszą

Krezka grzbietowa (mesenterium dorsale) - łączy cewę pokarmową z ze ścianą tylną brzucha. Obejmuje śledzionę (do tyłu od krzywizny większej żołądka) oraz trzustkę (do tyłu od dwunastnicy). Jej podział na trzy odcinki odpowiada nieparzystym gałęziom aorty brzusznej.

ETAPY ROZWOJU OTRZEWNEJ (omówione zgodnie z chronologią rozwoju)

1. Pętla dwunastnicy (mała pętla jelitowa)

pierwotnie: zawieszona strzałkowo na krezce grzbietowej, wypukłością skierowana do przodu przed trzustkę

wtórnie: dwunastnica i trzustka obracają się o 90 ^o w prawo względem osi pionowej (podobnie jak drzwi w zawiasach), wiąże się to z utratą krezki grzbietowej i uzyskaniem wtórnie położenia zewnątrzotrzewnowego (poza górną częścią dwunastnicy, do której dochodzi część dolna krezki brzusznej jako więzadło wątrobowo-dwunastnicze)

2. Pętla pępkowa (wielka pętla jelitowa)

pierwotnie: zawieszona strzałkowo na krezce grzbietowej, wypukłością zwrócona do pępka, z którym łączy się przez przewód żółtkowy (ductus omphaloentericus).

ma ona dwa ramiona:

1. kranialne (zawiązek jelita czczego i krętego)

2. kaudalne (zawiązek okrężnicy wstępującej i 2/3 prawe okrężnicy poprzecznej)

na pograniczu ramion znajduje się zawiązek kątnicy (cecum).

wtórnie: pętla dokonuje obrotów

1. względem obserwatora odwrotnie do ruchów wskazówek zegara

2. względem płodu zgodnie z ruchem wskazówek zegara

osią obrotu w płaszczyźnie strzałkowej jest t. krezkowa górna

1. pierwszy obrót → o 90 ^o

1. ramię górne (kranialne) staje się prawym

2. ramię dolne (kaudalne) staje się lewym

2. na początku 3 miesiąca zaczyna silniej wzrastać ramię górne i powstaje fizjologiczna przepuklina pępkowa i repozycja jelit

2. drugi obrót o 90 ^o

1. ramię prawe znajduje się na dole

2. ramię lewe na górze

4. translacja jelit, która jest równoważna kolejnemu obrotowi o dalsze 90 ^o

1. ramię pierwotnie górne staje się lewym

2. ramię pierwotnie dolne prawym

5. po obrotach i translacji zawiązek kątnicy układa się prawostronnie pod wątrobą

W wyniku zstąpienia kątnicy spod wątroby do prawego dołu biodrowego powstaje okrężnica wstępująca.

Kątnica traci krezkę, ale nie przyrasta do tylnej ściany brzucha.

Okrężnica wstępująca traci krezkę i przyrasta do tylnej ściany brzucha uzyskując wtórnie położenie zewnątrzotrzewnowe.

3. Wyosobnienie się końcowego odcinka jelita

pierwotnie: występuje ślepo kończąca się cewa jelitowa (zawiązek 1/3 lewej okrężnicy poprzecznej, okrężnicy esowatej i odbytnicy)

wtórnie:

1. cewa zajmuje lewostronne położenie, okrężnica zstępująca zstępując traci krezkę i uzyskuje wtórnie położenie zewnątrzotrzewnowe. Okrężnica esowata zachowuje krezkę i położenie wewnątrzotrzewnowe

2. przegroda moczowo-odbytnicza (septum urocecale) dzieli stek odchodowy (cloaca) na:

1. część przednią → zatokę moczowo-płciową (sinus urogenitalis)

2. część tylną → odbytnicę z wytworzeniem odbytu

4. Żołądek

pierwotnie: ustawiony strzałkowo, krzywizną mniejszą zwrócony do przodu, przed śledzioną

wtórnie: obrót o 90 ^o w prawo, z zachowaniem przez te narządy położenia wewnątrzotrzewnowego. Czołowe ustawienie żołądka przyczynia się do powstania torby sieciowej.

RÓŻNICOWANIE SIĘ KREZEK

Krezka brzuszna	Krezka grzbietowa
1) więzadło sierpowate wątroby	1) krezka grzbietowa przełykowa (mesophageum dorsale) - zanika
2) błona surowicza wątroby
sieć mniejsza a) więzadło wątrobowo-przełykowe	2) krezka grzbietowa żołądkowa (mesogastrium dorsale)
b) więzadło wątrobowo-żołądkowe	a) więzadło żołądkowo-przeponowe
c) więzadło wątrobowo-dwunastnicze	b) więzadło żołądkowo-śledzionowe
	c) więzadło żołądkowo-okrężnicze
	3) krezka grzbietowa dwunastnicza - zanika
	(mesoduodenum dorsale)
	4) krezka jelita czczego (mesojejunum)
	5) krezka jelita krętego (mesolieum)
	6) krezka kątnicy (mesocoecum) - zanika
	7) krezka okrężnicy wstępującej (mesocolon
	ascendens) - zanika
	8) krezka okrężnicy poprzecznej (mesocolon
	transversum)
	9) krezka okrężnicy zstępującej (mesocolon
	descendens) - zanika
	10) krezka okrężnicy esowatej (mesocolon
	sigmoideum)

Część górna (gruczołowa) jamy brzusznej

wątroba, trzustka, śledziona, żołądek

Wątroba (hepar)

Jest największym gruczołem „laboratorium” człowieka (przeprowadza przemiany metaboliczne, wydziela żółć, magazynuje glikogen, odtruwa organizm)

Budowa zewnętrzna

kształt - przeciętego wzdłużnie jaja z zachowanym tępym biegunem

powierzchnie (2):

1) powierzchnia przeponowa (facies diaphragmatica) - wypukła (convexa)

części (4):

1. górna

2. prawa

3. przednia

4. tylna - pole nagie (area nuda) - zawiera bruzdę żyły głównej dolnej (sulcus vena cavae inferioris)

2) powierzchnia trzewna (facies visceralis) - litera „H” i wyciski (impresiones)

litera H:

1. szczelina strzałkowa lewa (fissura sagittalis sinistra) [2]:

1. szczelina więzadła obłego (fissura lig. teretis)

2. szczelina więzadła żylnego (fissura lig. venosi)

2. szczelina strzałkowa prawa (fissura sagittalis dextra) [2]:

1. dół pęcherzyka żółciowego (fossa vesicae felleae)

2. bruzda żyły głównej dolnej (sulcus vena cavae inferioris)

Wrota wątroby (porta hepatis):

1. przewód żółciowy wspólny (ductus hepaticus communis)

2. t. wątrobowa właściwa (a. hepatica propria)

3. żyła wrotna (v. portae)

1 + 2 + 3 = DVA

powyższe twory są objęte przez więzadło wątrobowo-dwunastnicze (lig. hepatoduodenale) i układają się:

1. od przodu do tyłu: przewód żółciowy wspólny → t. wątrobowa właściwa → żyła wrotna

2. z prawa na lewo: przewód żółciowy wspólny → żyła wrotna → t. wątrobowa właściwa

brzeg (1): brzeg przedni (dolny) - u zbiegu obu powierzchni

płaty (4):

1. prawy - ⁴/₅ wątroby, na prawo od więzadła sierpowatego wątroby (lig. falciforme hepatis), bruzdy żyły głównej dolnej, dołu pęcherzyka żółciowego

2. lewy - ¹/₅ wątroby, na lewo od więzadła sierpowatego wątroby, szczeliny więzadła obłego szczeliny więzadła żylnego

3. ogoniasty (lobus caudatus) - wyrostek brodawkowaty i ogoniasty (processus papillaris et caudatus) - nad wrotami wątroby

4. czworoboczny (lobus quadratus) - pod wrotami wątroby

segment (segmentum) [4] - jest to część wątroby posiadająca odrębne naczynia krwionośne i drogi żółciowe:

1. segment przedni

2. segment tylny

1 + 2 leżą w płacie prawym

3. segment przyśrodkowy

4. segment boczny

3 + 4 leżą w płacie lewym

Budowa wewnętrzna

Podstawową jednostką architektoniczną jest płacik (lobulus) otoczony trzema triadami międzyzrazikowymi [tętnicą, żyłą i przewodzikiem międzyzrazikowym (ductulus interlobularis)], które wnikają do środka zrazika. Naczynia międzyzrazikowe przechodzą w naczynia zatokowe wątroby.

krwiobiegi (2):

1. krwiobieg czynnościowy (circulatio publica) - 80%

1. żyła wrotna [ż. śledzionowa, ż. krezkowa górna i dolna]

2. żyła międzyzrazikowa (vena interlobularis) - biegnie w triadzie międzyzrazikowej

3. sieć dziwna żylna wątroby (rete venosum mirabile hepaticum)

4. żyła środkowa - śródpłacikowa (v. centralis s. intralobularis) - w osi zrazika

5. żyła podzrazikowa [podpłacikowa] (v. sublobularis) - biegnie samotnie

6. żyły wątrobowe prawa, lewa i środkowa (vv. hepaticae dex., sin. et media)

7. żyła główna dolna (v. cava inf.)

2. krwiobieg własny (circulatio privata) - 20%

1. tętnica wątrobowa właściwa: gałąź prawa i lewa (a. hepatica propria: ramus dex. et sin.)

Drogi żółciowe (7):

I. wewnątrzwątrobowe (1-3)

1. kanaliki żółciowe włosowate (canaliculi bilicapillaris) - pomiędzy dwoma hepatocytami

2. przewodziki międzyzrazikowe (ductuli interlobulares) - w triadzie międzyzrazikowej

3. przewodziki żółciowe (ductuli biliferi) - biegną promieniście do wnęki

II. zewnątrzwątrobowe (4-7)

4. przewód wątrobowy prawy (ductus hepaticus dexter) - powstaje z połączenia przewodzików żółciowych płata prawego i czworobocznego

5. przewód wątrobowy lewy (ductus hepaticus sinister) - powstaje z połączenia przewodzików żółciowych płata lewego i ogoniastego

6. przewód wątrobowy wspólny (ductus hepaticus communis) [4 mm] - powstaje z połączenia przewodów wątrobowych prawego i lewego. Biegnie we wrotach wątroby najbardziej z przodu i na prawo oddaje wstecznie przewód pęcherzykowy (ductus cysticus) + pęcherzyk żółciowy

PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY (vesica fellea) [60 ml] - jego zadaniem jest magazynowanie i zagęszczanie żółci

położenie:

1. dno i trzon - w dole pęcherzyka żółciowego, powleczone na powierzchni dolnej otrzewną

2. szyjka (collum) - wchodzi w więzadło wątrobowo-dwunastnicze (lig. hepatoduodenale), przedłuża się w przewód pęcherzykowy

PRZEWÓD PĘCHERZYKOWY (ductus cysticus) [3 mm] - wyściela go fałd spiralny (plica spiralis)

położenie - w więzadle wątrobowo-dwunastniczym

7. przewód żółciowy wspólny (ductus choledochus) [5 mm] - rozpoczyna się od miejsca połączenia przewodu wątrobowego wspólnego z przewodem pęcherzykowym i biegnie do brodawki większej dwunastnicy (papilla duodeni maior)

części (4):

1. część naddwunastnicza (pars supraduodenalis) - w więzadle wątrobowo-dwunastniczym

2. część zadwunastnicza (pars retroduodenalis) - za częścią górną dwunastnicy

3. część trzustkowa (pars pancreatica) - pomiędzy głową trzustki, a częścią zstępującą dwunastnicy (pars descendens duodeni)

4. część śródścienna (pars intramuralis) - tworzy bańkę wątrobowo-trzustkową (ampulla hepatopancreatica) objętą m. zwieraczem bańki wątrobowo-trzustkowej (m. sphincter ampullae hepatopancreaticae)

krzyżuje (6):

z przodu (3):

1. gał. prawą t. wątrobowej właściwej (ramus dex. a. hepatica propriae)

2. gał. prawą żyły wrotnej (ramus dex. v. portae)

3. t. żołądkowo-dwunastniczą (a. gastroduodenalis)

z tyłu (3):

1. t. trzustkowo-dwunastnicza górna tylna (a. pancreaticoduodenalis superior posterior)

2. przewód trzustkowy dodatkowy (ductus pancreaticus accesorius)

3. część górna dwunastnicy (pars superior duodeni)

POŁOŻENIE WĄTROBY

W STOSUNKU DO KOŚĆCA - w okolicy podżebrowej prawej (regio hypohondrica dex.), okolicy nadbrzusznej (regio epigastrica) i okolicy podżebrowej lewej (regio hypohondrica sin.)

granica dolna:

1. wzdłuż łuku żebrowego (arcus costarum) - od linii łopatkowej prawej (linea scapularis dex.) do linii środkowo-obojczykowej prawej (linea medioclavicularis dex.)

2. krzyżuje żebro X

3. przez okolicą nadbrzuszną dochodzi do łuku żebrowego lewego (żebro VIII)

4. kończy się na wys. V międzyżebrza w linii środkowo-obojczykowej lewej

W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ - położenie wewnętrzotrzewnowe z wyjątkiem (4):

1. pole nagie (area nuda)

2. wrota wątroby (porta hepatis)

3. bruzda żyły głównej dolnej (sulcus v. cavae inferioris)

4. dół pęcherzyka żółciowego (fossa vesicae felleae)

więzadła otrzewnowe (11):

I. ustawione czołowo (8):

1. więzadło wieńcowe (lig. coronarium) - blaszka przednia i tylna wokół pola nagiego

2,3) więzadło trójkątne prawe i lewe (lig. triangulare dex. et sin.) - są to boczne części więzadła wieńcowego utworzone przez zrośnięcie blaszki przedniej i tylnej

4) więzadło wątrobowo-przeponowe (lig. hepatophrenicum) - powstaje z blaszki przedniej więzadła wieńcowego

5) więzadło wątrobowo-nerkowe (lig. hepatprenale) - powstaje z blaszki tylnej więzadła wieńcowego

6, 7) więzadło wątrobowo-przełykowe (lig. hepatoesophageum), wątrobowo-żołądkowe (lig. hepatogastricum) - powstają przez zdwojenie blaszki tylnej więzadła wieńcowego w szczelinie więzadła żylnego

8) więzadło wątrobowo-dwunastnicze (lig. hepatoduodenale) - powstaje poprzez zdwojenie blaszki tylnej więzadła wieńcowego we wrotach wątroby

6 + 7 + 8 = sieć mniejsza (omentum minus)

II. ustawione strzałkowo (3):

9. więzadło sierpowate wątroby (lig. falciformae hepatis) - powstaje przez zdwojenie blaszki przedniej i tylnej więzadła wieńcowego pomiędzy płatem prawym i lewym

10. więzadło obłe wątroby (lig. teres hepatis) - leży w dolnym wolnym brzegu więzadła wieńcowego, jest pozostałością po żyle pępkowej (v. umbilicalis)

11. więzadło żylne (lig. venosum) - jest pozostałością po przewodzie żylnym (ductus venosus)

W STOSUNKU DO NARZĄDÓW:

Wyciski (8)

1. powierzchnia przeponowa (1) - wycisk sercowy (impressio cardiaca) na płacie lewym i prawym

2. powierzchnia trzewna (7):

1. płat lewy:

1. wycisk przełykowy (i. esophagea)

2. wycisk żołądkowy (i. cardiaca)

2. płat czworoboczny:

3. wycisk odźwiernikowy (i. pylorica)

3. płat prawy:

4. wycisk dwunastniczy (i. duodenalis)

5. wycisk okrężniczy (i. colica)

6. wycisk nerkowy (i. renalis)

7. wycisk nadnerczowy (i. suprarenalis)

Naczynia chłonne (2):

1. naczynia powierzchowne uchodzą do:

1. węzłów chłonnych wątrobowych (nodi lymphatici hepatici) - we wrotach wątroby

2. w więzadle sierpowatym, przez trójkąt mostkowo-żebrowy (trigonum sternocostale) do węzłów chłonnych śródpiersiowych (nodi lymphatici mediastinales)

2. naczynia głębokie:

1. z żyły wrotnej do węzłów chłonnych wątrobowych we wrotach wątroby, a następnie do węzłów chłonnych trzewnych (nodi lymphatici celiaci)

2. z żyły głównej dolnej do węzłów chłonnych sródpiersiowych

Nerwy

nerwy somatyczne - nerw przeponowy (n. phrenicus)

nerwy autonomiczne:

1. sympatyczne - splot wątrobowy (plexus hepaticus) - oplata siateczką sympatyczną tętnicę wątrobową właściwą, hamuje wydzielanie żółci

2. parasympatyczne - nerw błędny (n. X) - pobudza wydzielanie żółci

TRZUSTKA (pancreas)

Jest to gruczoł trawienno-dokrewny (wydziela do światła dwunastnicy amylazę, lipazę, trypsynę i chymotrypsynę, zaś do krwi insulinę i glukagon), ze względu na wygląd zewnętrzny jest zwany „ślinianką brzuszną”

Budowa zewnętrzna

kształt - pochylona na lewo niezgrabna szóstka

części (3):

1) głowa + wyrostek haczykowaty (processus ucinatus)

2) trzon - kształt trójściennego graniastosłupa

powierzchnie (3):

1. tylna [+ bruzda tętnicy i żyły śledzionowej] - największa

2. przednia [+guz sieciowy (tuber omentale)] - średnia

3. dolna - najmniejsza

brzegi (3):

1. przedni - pomiędzy powierzchnią przednią i dolną

2. górny - pomiędzy powierzchnią przednią i tylną

3. dolny - pomiędzy powierzchnią tylną i dolną

3) ogon

Przewody (ductus) [2]:

1. przewód trzustkowy (ductus pancreaticus)

2. przewód trzustkowy dodatkowy (ductus pancreaticus accesorius)

przewód trzustkowy - uchodzi razem z przewodem żółciowym wspólnym do bańki wątrobowo-trzustkowej (wewnątrz brodawki większej dwunastnicy)

przewód trzustkowy dodatkowy - uchodzi na brodawce mniejszej dwunastnicy, wyprowadza wydzielinę tylko z głowy

Budowa wewnętrzna

Zrąb (stroma) - utkanie łącznotkankowe dzieli miąższ na zraziki i prowadzi przewody wyprowadzające

Miąższ (parenchyma) - utkanie gruczołowe wypełnia zraziki pod dwiema postaciami:

1. jako utkanie zewnątrzwydzielnicze

2. jako utkanie wewnątrzwydzielnicze = wyspy Langerhansa:

1. komórki α - produkują glukagon

2. komórki β - produkują insulinę

3. komórki Δ - produkują somatostatynę

Położenie

W STOSUNKU DO KOŚĆCA:

1. w okolicy nadbrzusznej (głowa) i podżebrowej lewej (trzon i ogon)

2. w poprzek na wysokości kręgu L2

W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ:

1. wtórnie położenie zaotrzewnowe - otrzewna ścienna pokrywa tylko powierzchnię przednią i dolną

2. powierzchnia tylna za pomocą blaszki Treitza (powięzi zatrzustkowej) jest zrośnięta z tworami tylnej ściany jamy brzusznej

W STOSUNKU DO NARZĄDÓW:

1. głowa - leży w podkowie dwunastnicy, z tyłu w bruździe pomiędzy nimi znajduje się przewód żółciowy wspólny, t. trzustkowo-dwunastnicza górna tylna, gał. tylna tętnicy trzustkowo-dwunastniczej dolnej

przed - żyłą główną dolną, tętnicą i żyłą nerkową prawą

za - okrężnicą poprzeczną i jelitem cienkim

2. szyja - przed żyłą wrotną, za odźwiernikiem

3. trzon - za torbą sieciową, ścianą tylną żołądka

przed - aortą piersiową, początkiem tętnicy krezkowej górnej, częścią lędźwiową przepony, tętnicą i żyłą nerkową lewą, nerką i gruczołem nadnerczowym lewym, tętnicą i żyłą śledzionową (w pobliżu brzegu górnego)

brzeg przedni - miejsce przyczepu krezki okrężnicy poprzecznej

4. ogon - w więzadle przeponowo-śledzionowym (lig. phrenicolienale)

dochodzi do wnęki śledziony

opiera się na zagięciu lewym okrężnicy

Tętnice (4):

1. t. trzustkowo-dwunastnicza górna tylna (a. pancreaticoduodenalis superior posterior)

2. t. trzustkowo-dwunastnicza górna przednia (a. pancreaticoduodenalis superior anterior)

1 + 2 pochodzą od t. żołądkowo-dwunastniczej (a. gastroduodenalis)

3. t. trzustkowo-dwunastnicza dolna (a. pancreaticoduodenalis inferior) - posiada gałąź przednią i tylną, pochodzi od t. krezkowej górnej (a. mesenterica superior)

4. gał. trzustkowe t. śledzionowej (rr. pancreatici a. lienalis)

1 + 2 + 3 - tworzą łuk tętniczy trzustkowo-dwunastniczy (arcus arteriosus pancreaticoduodenalis)

Naczynia chłonne:

Trzustka posiada najbardziej rozgałęziony odpływ chłonki ze wszystkich narządów jamy brzusznej

Drogi odpływu (4) - przez:

1. węzły chłonne trzustkowo-śledzionowe (n. l. pancreaticolienales) - wzdłuż górnego brzegu trzonu i ogona

2. węzły chłonne trzustkowe górne (n. l. pancreatici superiores) - w okolicy górnego brzegu głowy

3. węzły chłonne trzustkowe dolne (n. l. pancreatici inferiores) - w okolicy dolnego brzegu głowy

4. węzły chłonne żołądkowe lewe (n. l. gastrici sinistri) - w okolicy górnej części krzywizny mniejszej

Wiodą one chłonkę do węzłów chłonnych trzustkowych, a stąd przez pnie jelitowe (trunci intestinales) do przewodu piersiowego (ductus thoracicus).

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot trzustkowy (od splotu trzewnego) - hamuje wydzielanie

2. część parasympatyczna - n. X - pobudza wydzielanie

ŚLEDZIONA (lien)

Największy gruczoł chłonny, którego odrębność polega na włączeniu go w układ krwionośny (a nie limfatyczny).

Jej zadaniem jest produkcja limfocytów (limfopoeza), fagocytoza (hemoliza) i magazynowanie krwi.

Budowa zewnętrzna:

Kształt - ziarna kawy

Powierzchnie (2):

1. powierzchnia przeponowa (facies diaphragmatica) - wypukła (convexa)

2. powierzchnia trzewna (facies visceralis) - wklęsła (concava) - podzielona przez brzeg pośredni (margo intermedius) na:

1. część przednią - powierzchnia żołądkowa

2. część tylna - powierzchnia nerkowa

Brzegi (2):

1. górny - ostry (acutus) - karbowany

2. dolny - tępy (obtusus) - gładki

Końce (2):

1. przedni

2. tylny

Budowa wewnętrzna

Zrąb (stroma) - rusztowanie łącznotkankowo-mięśniowe - beleczki śledziony (trabecule lienalis)

Miąższ (parenchyma):

1. miazga biała (pulpa alba) - grudki limfatyczne + limfocyty

2. miazga czerwona (pulpa rubra) - naczynia włosowate + erytrocyty

Układ naczyń wewnątrzśledzionowych:

1. gał. śledzionowe t. śledzionowej - wstępują do wnęki śledziony (hilus lienalis)

2. t. beleczkowata (a. trabecularis) - biegnie wzdłuż beleczek śledziony, wnika do grudki chłonnej (folliculus lymphaticus)

3. t. środkowa (a. centralis) - rozgałęzia się wewnątrz grudki chłonnej, a po wyjściu z niej wstępuje do miazgi czerwonej rozgałęziając się jako pędzelki (penicilli)

4. pędzelki - uchodzą do zatoki śledziony (sinus lienalis)

5. zatoka śledziony - rozszerzenia kapilarów żylnych pełnią rolę zmiennego filtru w zależności od zapotrzebowania. Mogą być magazynem erytrocytów lub limfocytów

Położenie:

W STOSUNKU DO KOŚĆCA - w okolicy podżebrowej lewej, pomiędzy brzegiem górnym żebra IX, a brzegiem dolnym żebra XI. Oś długa narządu wzdłuż żebra X.

Koniec przedni nie przekracza linea costoatricularis sin (pomiędzy końcem żebra XI a stawem mostkowo-obojczykowym lewym)

W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ - położenie wewnątrzotrzewnowe

więzadła (2):

1. w. przeponowo-śledzionowe (lig. phrenicolienale)

2. w. żołądkowo-śledzionowe (lig. gastricolienale)

pokrycia otrzewną nie posiada jedynie wnęka wątroby

W STOSUNKU DO NARZĄDÓW -

powierzchnie (4):

1. pow. żołądkowa (f. gastrica) - największa, do przodu od wnęki wątroby

2. pow. okrężnicza (f. colica) - najmniejsza, na końcu przednim

3. pow. nerkowa (f. renalis) - do tyłu od wnęki śledziony

4. pow. trzustkowa (f. pancreatica) - we wnęce wątroby

Tętnica (1) - t. śledzionowa (a. lienalis)

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot śledzionowy - od splotu trzewnego

2. część parasympatyczna - n. X

Naczynia limfatyczne - głębokie i powierzchowne - wiodą chłonkę do węzłów chłonnych trzustkowo-śledzionowych, a stąd do węzłów chłonnych trzewnych i przewodu piersiowego.

ŻOŁĄDEK (ventriculus)

To workowate rozszerzenie cewy pokarmowej, którego zadaniem jest trawienie mechaniczne (perystolika i perystaltyka) i chemiczne (pepsyna, kwas solny)

Budowa zewnętrzna:

kształt - zmienny (haka, rogu, retorty) zależny od stopnia wypełnienia, położenia ciała, napięcia mięśniówki (atoniczny, hipotoniczny, ortotoniczny, hipertoniczny)

części (4):

1. wpust i ujście wpustowe (cardia et ostium cardiacum)

2. dno - sklepienie (fundus - fornix) - położone najwyżej

3. trzon

4. odźwiernik i ujście odźwiernikowe (pylorus et ostium pyloricum)

ściany (2):

1. przednia

2. tylna

krzywizny (2):

1. większa (curvarura maior) + kolano żołądka (genu ventriculi) - wypukła, skierowana na lewo i do przodu

2. mniejsza (curvatura minor) + wcięcie kątowe (incisura angularis) - wklęsła, skierowana na prawo i do tyłu

kolano żołądka + wcięcie kątowe to miejsce przejścia trzonu w część odźwiernikową

Budowa wewnętrzna

ściana - trójwarstwowa

1. błona surowicza - blaszka trzewna otrzewnej (lamina visceralis peritonei)

1. tkanka podśluzowa (tela submucosa) + więzadła żołądka przednie i tylne - przytrzymują ramiona wcięcia kątowego

2. błona mięśniowa

1. warstwa podłużna (na krzywiznach)

2. warstwa okrężna - szczególnie gruba przy odźwierniku - tworzy m. zwieracz odźwiernika (m. sphincter pylori)

3. włókna skośne - w obrębie dna i trzonu

pomiędzy warstwami a, b i c znajduje się splot mięśniowy (plexus myentericus)

3. błona śluzowa

1. fałdy żołądkowe (plicae gastricae) - od 8-10 ograniczają drogę żołądkową, są utworzone przez błonę śluzową i podśluzową pod wpływem błony mięśniowej

2. pola żołądkowe (areae gastricae) - są utworzone przez błonę śluzową pod wpływem blaszki mięśniowej błony śluzowej (lamina muscularis mucosae)

3. fałdy kosmkowate i dołeczki żołądkowe (plicae villosae et foveolae gastricae) - ujścia gruczołów żołądkowych

tkanka podśluzowa - splot podśluzowy (plexus submucosus)

Położenie:

w stosunku do kośćca - w okolicy nadbrzusznej i podżebrowej lewej

w pozycji leżącej:

1. wpust - na wys. kręgu Th₁₀, w linii przymostkowej L (linea parasternalis sin.)

2. dno - w V przestrzeni międzyżebrowej, w linii środkowo-obojczykowej L (linea medioclavicularis sin.)

3. odźwiernik - na wys. kręgu L1, w linii przymostkowej P (linea parasternalis dex.)

w pozycji stojącej o jeden kręg niżej

w stosunku do otrzewnej - położenie wewnątrzotrzewnowe (z wyjątkiem pasma pomiędzy blaszkami sieci większej, mniejszej oraz więzadła żołądkowo-przeponowego (lig. gastrophrenicum) tzw „siodła dna” (sella fundi)

więzadła (4):

1. w. wątrobowo-żołądkowe (lig. hepatogastricum) - od strony krzywizny mniejszej

2. w. żołądkowo-przeponowe

3. w. żołądkowo-śledzionowe (lig. gastrolienale)

4. w. żołądkowo-okrężnicze (lig. gastrocolicum)

2+3+4 są położone od strony krzywizny większej

w stosunku do narządów:

1. z przodu (3):

1. pow. wątrobowa

2. pow. przeponowa

3. pow. wolna (facies libera) - przylega do przedniej ściany jamy brzusznej

2. z tyłu (6) - przylega do narządów przez szczelinę torby sieciowej

1. pow. przeponowa

2. pow. nerkowa lewa

3. pow. nadnerczowa lewa

4. pow. śledzionowa

5. pow. trzustkowa

6. pow. krezkowa i okrężnicza (facies mesocolica et colica)

Tętnice (5):

1. t. żołądkowa prawa (a. gastrica dex.) - od wątrobowej właściwej

2. t. żołądkowa lewa (a. gastrica sin) - od pnia trzewnego

1 i 2 biegną i zespalają się wzdłuż krzywizny mniejszej żołądka, w obrębie sieci mniejszej

3. t. żołądkowo-sieciowa prawa (a. gastroepiploica dex.) - od t. żołądkowo-dwunastniczej (a. gastroduodenalis)

4. t. żołądkowo-sieciowa lewa - od t. śledzionowej (a. lienalis)

3 i 4 biegną i zespalają się wzdłuż krzywizny większej żołądka

5. tt. żołądkowe krótkie (aa. gastricae breves) - od t. śledzionowej, biegną w więzadle żołądkowo-przeponowym i zaopatrują dno żołądka

Żyły (6):

1. ż. żołądkowo-sieciowa lewa

2. żż. żołądkowe krótkie

1 + 2 uchodzą do żyły śledzionowej

3. ż. żołądkowo-sieciowa prawa - uchodzi do ż. krezkowej górnej (v. mesenterica sup.)

4. ż. żołądkowa lewa

5. ż. żołądkowa prawa

6. ż. przedodźwiernikowa (v. prepylorica)

4 + 5 + 6 - uchodzą do pnia żyły wrotnej

Naczynia chłonne - 4 drogi odpływu chłonki przez węzły chłonne regionalne:

1. w. chłonne żołądkowe lewe i prawe (n. l. gastrici sin. et dex.) - leżą wzdłuż odpowiadającym im naczyniom, zbierają chłonkę z okolicy wpustu i krzywizny mniejszej

2. w. chłonne trzustkowo-śledzionowe (n. l. pancreaticolienales) - znajdują się na górnym brzegu trzonu i ogona trzustki, zbierają chłonkę z okolicy dna żołądka

3. w. chłonne żołądkowo-sieciowe lewe i prawe (n. l. gastroepiploici sin. et dex.) - leżą wzdłuż odpowiadającym im naczyniom, zbierają chłonkę z krzywizny większej

4. w. chłonne odźwiernikowe (n. l. pylorici) - leżą za częścią odźwiernikową, zbierają chłonkę z okolicy odźwiernika

Z węzłów chłonnych regionalnych żołądka chłonka odpływa do węzłów chłonnych okrężniczych , a następnie przez pnie jelitowe (trunci intestinales) do przewodu piersiowego

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot żołądkowy od splotu trzewnego, hamuje perystaltykę i perystolikę

2. część parasympatyczna - n. X : pnie błędne przedni i tylny (trunci vagalis ant. et post.), pobudza perystaltykę i perystolikę

1 + 2 tworzą splot śródścienny (pl. intramuralis) [2]:

1. splot mięśniowy - pomiędzy warstwami błony mięśniowej

2. splot podśluzowy - w tkance podśluzowej

Część dolna (jelitowa) jamy brzusznej

jelito cienkie, jelito grube

JELITO CIENKIE

części (3):

1. dwunastnica (duodenum) - trawienie chemiczne do miazgi pokarmowej (chymus)

2,3) jelito czcze i kręte (jejumum et ileum) - wchłanianie metabolitów ze światła jelita do krwiobiegu

DWUNASTNICA

Budowa zewnętrzna

kształt - podkowa (otwarta na lewo), litera C

zagięcia (3):

1. górne (flexura duodeni superior)

2. dolne (flexura duodeni inferior)

3. dwunastniczo-czcze (flexura duodenojejunalis)

części (4):

1. górna - opuszka dwunastnicy (pars superior s. bulbus duodeni) [4-5 cm] - kieruje się na prawo i do tyłu od odźwiernika do zagięcia górnego dwunastnicy (na wys. szyjki pęcherzyka żółciowego)

2. zstępująca (pars descendens) [8-10cm] - biegnie pionowo w dół od zagięcia górnego do zagięcia dolnego dwunastnicy (na wys. dolnego brzegu głowy trzustki)

3. dolna - pozioma (pars inferior s. horizontalis) [6 cm] - biegnie poziomo ze strony prawej na lewą (do naczyń krezkowych górnych)

4. wstępująca (pars ascendens) [6 cm] - pionowo w górę, od tętnicy i żyły krezkowej górnej do zagięcia dwunastniczo-czczego

Budowa wewnętrzna:

1. błona surowicza (tunica serosa)

2. błona mięśniowa

1. warstwa podłużna (stratum longitudinale) - na zewnątrz

2. warstwa okrężna (stratum circulare) - wewnątrz

pomiędzy a i b znajduje się splot warstwy mięśniowej jelita (plexus myentericus)

3. błona śluzowa (tunica mucosa)

1. fałdy okrężne (plicae circulares) - wywołane przez blaszkę mięśniową błony śluzowej (lamina muscularis mucosae)

2. kosmki jelitowe (villi intestinales) - są to wyniosłości śluzówki pokryte nabłonkiem wałeczkowatym

3. fałd podłużny dwunastnicy (plica longitudinalis duodeni) - jest wywołany przebiegiem przewodu żółciowego wspólnego (ductus choledochus)

4. brodawka większa dwunastnicy (papilla duodeni maior) - miejsce ujścia przewodu trzustkowego i żółciowego wspólnego

5. brodawka mniejsza dwunastnicy (papilla duodeni minor) - miejsce ujścia przewodu trzustkowego dodatkowego

6. tkanka podśluzowa (tela submucosa) - zawiera gruczoły dwunastnicze (glandulae duodenales s. Brunneri)

Położenie:

w stosunku do kośćca:

• w pozycji leżącej:

1. część górna - na wys. kręgu L1

2. część zstępująca - na prawo od kręgu L2

3. część pozioma i zagięcie dolne - na poziomie kręgu L2

4. zagięcie dwunastniczo-czcze - na lewo od kręgu L2

• w pozycji stojącej : o 1 lub 2 kręgi niżej

w stosunku do otrzewnej - położenie zewnątrzotrzewonowe (wtórnie) za wyjątkiem części górnej, która jest objęta przez pochodną krezki brzusznej → dolną część sieci mniejszej tj. więzadło wątrobowo-dwunastnicze (lig. hepatoduodenale)

w stosunku do narządów -

• wklęsły obwód dwunastnicy obejmuje głową trzustki

• część górna:

1. przed: ż. wrotną, przewodem żółciowym wspólnym, t. wątrobową właściwą

2. za: płatem czworobocznym wątroby, szyjką pęcherzyka żółciowego

• część zstępująca:

1. przed: nadnerczem prawym, wnęką i miedniczką nerkową, moczowodem prawym, ż. nerkową prawą

2. za: płatem prawym wątroby, pęcherzykiem żółciowym, okrężnicą poprzeczną

• część pozioma (dolna):

1. przed: ż. główną dolną, aortą brzuszną

2. za: jelitem czczym, okrężnicą poprzeczną, t. i ż. krezkową górną

część wstępująca:

1. przed: m. lędźwiowym większym lewym

2. za: korzeniem krezki, t. i ż. krezkową górną

Tętnice: takie jak głowa trzustki

1. t. trzustkowo-dwunastnicza górna tylna s. t. zadwunastnicza (a. pancreaticoduodenalis superior posterior seu a. retroduodenalis)

2. t. trzustkowo-dwunastnicza górna przednia s. tętnica naddwunastnicza (a. pancreaticoduodenalis superior anterior seu a. supraduodenalis)

1 + 2 pochodzą od t. żołądkowo-dwunastniczej (a. gastroduodenalis)

3) t. trzustkowo-dwunastnicza dolna (a. pancreaticoduodenalis inferior) - posiada gałąź przednią i tylną, pochodzi od t. krezkowej górnej (a. mesenterica superior)

1 + 2 + 3 - tworzą łuk tętniczy trzustkowo-dwunastniczy przedni i tylny (arcus arteriosus pancreaticoduodenalis anterior et posterior)

Naczynia chłonne - przez węzły chłonne trzustkowo-dwunastnicze górne i dolne (n. l. pancreaticoduodenales sup. et inf.) do węzłów chłonnych trzewnych (n. l. celiaci)

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot żołądkowo-dwunastniczy (pl. gastroduodenalis) od spl. trzewnego

2. część parasympatyczna - n. X

1 + 2 - tworzą splot śródścienny:

1. splot warstwy mięśniowej jelita (pl. myentericus)

2. splot podśluzowy

Zachyłki otrzewnej (recessus peritonei) w okolicy zagięcia dwunastniczo-czczego - są to zachyłki powstające w wyniku rozwoju otrzewnej i mogą stanowić wrota dla przepuklin wewnętrznych.

1. zachyłek dwunastniczy górny (recessus duodenalis superior)

2. zachyłek dwunastniczy dolny (recessus duodenalis inferior)

3. zachyłek przydwunastniczy (recessus paraduodenalis)

4. zachyłek naddwunastniczy (recessus supraduodenalis)

5. zachyłek zadwunastniczy (recessus retroduodenalis)

JELITO CZCZE I KRĘTE - jelito krezkowe (intestinum mesenteriale)

Budowa zewnętrzna:

od - zagięcia dwunastniczo-czczego

do - ujścia krętniczo-kątniczego (ostium ileocecale) + zastawka krętniczo-kątnicza (valva ileocecalis)

brzegi (2):

1. krezkowy

2. wolny

- ²/₅ górne stanowi jelito czcze

- ³/₅ dolne stanowi jelito kręte

- brak wyraźnej granicy pomiędzy nimi

Uchyłek jelita krętego (diverticulum ilei) - pozostałość po przewodzie żółtkowym (ductus omphaloentericus s. vitellinus) występuje w około 2 % przypadków 50-100 cm od zastawki krętniczo-kątniczej.

Budowa wewnętrzna:

warstwy (3):

1. błona śluzowa:

1. zawiera kosmki jelitowe (villi intestinales) szczególnie liczne w jelicie czczym

2. fałdy okrężne (plicae circulares)

3. grudki chłonne samotne (folliculi lymphatici solitarii) - w j. czczym

4. grudki chłonne skupione (folliculi lymphatici aggregati) [kępki Peyera (agmina Peyeri)] - w jelicie krętym

5. tkanka podśluzowa zawiera splot podśluzowy

2. błona mięśniowa: odpowiada za ruchy wahadłowe, segmentalne i perystaltyczne jelita

1. warstwa podłużna - na zewnątrz

2. warstwa okrężna - wewnątrz

pomiędzy nimi znajduje się splot błony mięśniowej jelita (pl. myentericus)

TABELA PORÓWNAWCZA BUDOWY JELITA CZCZEGO I KRĘTEGO

	jelito czcze	jelito kręte
część jelita cienkiego	2/5 górne	3/5 dolne
światło	większe	mniejsze
błona mięśniowa	grubsza	cieńsza
unaczynienie	bogatsze	uboższe
fałdy okrężne	liczne, wysokie	mniej liczne, niskie
ilość kosmków	większa	mniejsza
grudki chłonne	samotne	skupione

Położenie:

w stosunku do kośćca:

• początek - na wys. kręgu L2

• koniec - w prawym dole biodrowym

Jelito to jest ruchome (intestinum mobile)

w stosunku do otrzewnej: położenie wewnątrzotrzewnowe, posiada krezkę (pochodna krezki grzbietowej) przytwierdzoną do tylnej ściany jamy brzusznej - korzeń krezki (radix mesenterii)

KORZEŃ KREZKI - jest to przejście blaszki ściennej w blaszkę trzewną otrzewnej

przebieg - ukośnie od zagięcia dwunastniczo-czczego do prawego dołu biodrowego

krzyżuje od przodu (6):

1. część wstępującą dwunastnicy

2. aortę brzuszną

3. ż. główną dolną

4. m. lędźwiowy większy prawy

5. moczowód prawy

6. t. i ż. jądrową (jajnikową) prawą (a. et v. testicularis [ovarica] dex.)

w stosunku do narządów - położenie zmienne

Jelita wypełniają przestrzeń ograniczoną:

1. od góry przez - okrężnicę poprzeczną

2. bocznie przez - okrężnicę wstępującą i zstępującą

pokrywając je od przodu

• u ♂ wypełniają zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe

• u ♀ wypełniają zagłębienie odbytniczo-maciczne

Tętnice:

tt. jelita czczego i krętego (aa. jejunales et ilei) [10-18] pochodzące od t. krezkowej górnej (a. mesenterica superior).

W obrębie krezki wytwarzają arkady (łuki) tętnicze od II do V.

Żyły:

Towarzyszą tętnicom, zespalają się podobnie jak tętnice tylko jeszcze liczniej i tworzą podobne sieci. Uchodzą do ż. krezkowej górnej, która prowadzi krew do żyły wrotnej.

Naczynia chłonne (chylifera):

Odprowadzają chłonkę z jelita krezkowego przez węzły chłonne krezkowe przyjelitowe i środkowe [w krezce] do węzłów chłonnych trzewnych (n. l. mesenterici iuxtaintestinales et centrales)

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot krezkowy górny od splotu trzewnego

2. część parasympatyczna - n. X

1 + 2 - tworzą splot śródścienny:

1. splot warstwy mięśniowej jelita (pl. myentericus)

2. splot podśluzowy

JELITO GRUBE

części (3):

1. jelito ślepe s. kątnica (cecum)

2. okrężnica (colon)

3. odbytnica (rectum)

JELITO ŚLEPE

Budowa zewnętrzna:

kształt - zmienny (lejka), posiada wyrostek robaczkowy (appendix vermiformis) + grudki chłonne skupione (folliculi aggregati).

Na pograniczu z jelitem krętym znajduje się ujście krętniczo-kątnicze (ostium ileocecale) + zastawka krętniczo-kątnicza (valva ileocecalis s. Bauchini).

zastawka krętniczo-kątnicza - jest to wpuklenie się dolnego końca jelita krętego do światła kątnicy.

posiada:

1 i 2) wargę górną i dolna (labium superius et inferius)

3 i 4) wędzidełko przednie i tylne (frenulum anterius et posterius)

zbudowana jest z błony śluzowej i warstwy okrężnej błony mięśniowej jelita krętego.

Budowa wewnętrzna:

1. błona surowicza

2. błona mięśniowa:

1. warstwa podłużna - w postaci trzech pasm - taśm (taeniae) rozpoczynających się na wyrostku robaczkowym

2. warstwa okrężna

pomiędzy a i b znajduje się splot błony mięśniowej jelita

3. błona śluzowa

Położenie:

w stosunku do kośćca - w prawym dole biodrowym

w stosunku do otrzewnej -

1. kątnica: położenie wewnątrzotrzewnowe, ale bez krezki (cecum mobile)

2. wyrostek robaczkowy - położenie wewnątrzotrzewnowe, posiada krezkę wyrostka robaczkowego

w stosunku do narządów - położenie zmienne

kątnica wraz z wyrostkiem robaczkowym mogą leżeć pod pow. trzewną wątroby → zachowując stosunki pierwotne, albo zstępować bardzo nisko - do jamy miednicy

zachyłki otrzewnej w okolicy jelita ślepego (3):

1. zachyłek krętniczo-kątniczy górny (recessus ileocecalis superior)

2. zachyłek krętniczo-kątniczy dolny (recessus ileocecalis inferior)

3. zachyłek zakątniczy (recessus retrocecalis)

Tętnice (3):

1. t. kątnicza przednia (a. cecalis anterior)

2. t. kątnicza tylna (a. cecalis posterior)

3. t. wyrostka robaczkowego (a. apendicularis)

tętnice te pochodzą od tętnicy krętniczo-okrężniczej (a. ileocolica)

Naczynia chłonne: przez węzły chłonne krętniczo-okrężnicze (n. l. ileocolici) uchodzą do węzłów chłonnych trzewnych

Nerwy:

1. część sympatyczna - splot krezkowy górny od splotu trzewnego

2. część parasympatyczna - n. X

1 + 2 - tworzą splot śródścienny:

a) splot warstwy mięśniowej jelita (pl. myentericus)

b) splot podśluzowy

OKRĘŻNICA

Budowa zewnętrzna

części (4):

1. okrężnica wstępująca (colon ascendens)

2. okrężnica poprzeczna (colon transversum)

3. okrężnica zstępująca (colon descendens)

4. okrężnica esowata (colon sigmoideum)

1. ramię okrężnicze (ramus colicus)

2. ramię odbytnicze (ramus rectalis)

zagięcia (2):

1. zagięcie prawe okrężnicy - wątrobowe (flexura coli dextra s. hepatica) - pomiędzy częścią wstępującą, a poprzeczną okrężnicy

2. zagięcie lewe okrężnicy - śledzionowe (flexura coli sinistra s. lienalis) - pomiędzy okrężnicą poprzeczną, a zstępującą

Budowa wewnętrzna - ściana trójwarstwowa:

1. błona surowicza: przyczepki sieciowe (appendices epiploicae)

2. błona mięśniowa:

1. warstwa podłużna (stratum longitudinale) - tworzy taśmy (teniae) [3]:

1. wolna (tenia libera)

2. krezkowa (tenia mesocolica)

3. sieciowa (tenia omentalis)

taśma wolna - znajduje się z przodu na okrężnicy wstępującej i zstępującej oraz na tylnym obwodzie okrężnicy poprzecznej.

taśma krezkowa - z tyłu i przyśrodkowo na okrężnicy wstępującej i zstępującej oraz z tyłu na okrężnicy poprzecznej

taśma sieciowa - z tyłu i boczne na okrężnicy wstępującej i zstępującej oraz na górnym obwodzie okrężnicy poprzecznej

2. warstwa okrężna (stratum circulare)

pomiędzy a i b znajduje się splot warstwy mięśniowej jelita

3. błona śluzowa - brak kosmków jelitowych

fałdy półksiężycowate (plicae semilunares) - są to niestałe twory, które wpuklają ścianę do światła jelita (pomiędzy dwoma taśmami); są utworzone przez błonę śluzową, tkankę podśluzową i warstwę okrężną błony mięśniowej

wypuklenia okrężnicy (haustra coli) - są to uwypuklenia ściany na zewnątrz (pomiędzy wcięciami półksiężycowatymi (incisurae semilunares)

4. tkanka podśluzowa (tela submucosa) - zawiera splot podśluzowy

Położenie:

W STOSUNKU DO KOŚĆCA:

1. okrężnica wstępująca - od prawego dołu biodrowego do kręgu L₂

2. okrężnica poprzeczna - od kręgu L₂ do L₁

3. okrężnica zstępująca - od kręgu L₁ do grzebienia biodrowego lewego

4. okrężnica esowata - od grzebienia biodrowego lewego do połowy kości krzyżowej

1. ramię okrężnicze - w lewym dole biodrowym

2. ramię odbytnicze - w miednicy mniejszej

W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ - NAPRZEMIENNE:

1. położenie wewnątrzotrzewnowe - okrężnica poprzeczna i esowata

2. położenie zewnątrzotrzewnowe - okrężnica wstępująca i zstępująca

krezka okrężnicy poprzecznej (mesocolon transversum) -

1. podwiesza okrężnicę poprzeczną

2. doprowadza naczynia i nerwy

3. biegnie poprzecznie wzdłuż przedniego brzegu trzustki

4. tworzy część ściany tylnej torby sieciowej

więzadło żołądkowo-okrężnicze (lig. gastrocolicum) -

1. stanowi część sieci większej

2. łączy krzywiznę większą żołądka z taśmą sieciową okrężnicy poprzecznej

krezka okrężnicy esowatej (mesocolon sigmoideum) -

1. podwiesza okrężnicę esowatą

2. doprowadza naczynia i nerwy

3. przebiega zygzakowato od lewego grzebienia biodrowego go do połowy kości krzyżowej

4. krzyżuje (ze strony prawej na lewą) [4]:

1. m. lędźwiowy większy lewy

2. lewy moczowód [poprzez zachyłek międzyesowaty]

3. promontorium

4. t. i ż. biodrową wspólną

zachyłek międzyesowaty (recessus intersigmoideus) - jest to zachyłek otrzewnej, który powstaje na skutek zygzakowatego przebiegu krezki okrężnicy esowatej i esowatego przebiegu okrężnicy esowatej. Zawiera lewy moczowód.

W STOSUNKU DO NARZĄDÓW -

1. okrężnica wstępująca:

• przed: m. lędźwiowym większym, m. czworobocznym lędźwi prawym

• za: jelitem krętym

• przyśrodkowo: od ściany jamy brzusznej

• bocznie od m. lędźwiowego większego prawego

• zagięcie prawe

1. przed: końcem dolnym nerki prawej (pow. okrężnicza)

2. za: płatem prawym wątroby (wycisk okrężniczy)

2. okrężnica poprzeczna:

• przed: częścią zstępującą dwunastnicy, głową trzustki - część ustalona (pars fixa), jelitem cienkim - część ruchoma (pars mobile)

• za: siecią większą

• zagięcie lewe

1. przed: końcem dolnym nerki lewej

2. na końcu przednim śledziony

3. okrężnica zstępująca:

• przed: m. czworobocznym lędźwi

• za: jelitem czczym

• przyśrodkowo: od ściany jamy brzusznej

• bocznie: od m. lędźwiowego większego lewego

4) okrężnica esowata:

• za: pęcherzem moczowym, macicą

• przed: odbytnicą

• względem jelita cienkiego - położenie zmienne

Tętnice (4):

1. t. okrężnicza prawa (a. colica dextra) - od t. krezkowej górnej; zaopatruje okrężnicę wstępującą

2. t. okrężnicza środkowa (a. colica media) - od krezkowej górnej; zaopatruje 2/3 prawe okrężnicy poprzecznej

3. t. oktężnicza lewa (a. colica sinistra) - od t. krezkowej dolnej:

1. ramię wstępująca - zaopatruje 1/3 lewą okrężnicy poprzecznej

2. ramię zstępujące - zaopatruje okrężnicę zstępującą

4. tt. esicze (aa. sigmoideae) - od t. krezkowej dolnej; zaopatrują okrężnicę esowatą

Naczynia chłonne - przez:

1. węzły chłonne okrężnicze prawe i środkowe (n. l. colici dex. et medii) do węzłów chłonnych krezkowych górnych (n. l. mesenterici superiores)

2. węzły chłonne okrężnicze lewe (n. l. colici sin.) do węzłów chłonnych krezkowych dolnych (n. l. mesenterici inferiores)

następnie przez pnie jelitowe do przewodu piersiowego

Nerwy:

1. część symaptyczna:

1. splot krezkowy górny - od splotu trzewnego

2. splot krezkowy dolny - od splotu międzykrezkowego

2. część parasympatyczna:

1. n. X

2. nn. trzewne miedniczne (nn. splanchnici pelvini) - od nerwów miednicznych

1 + 2 - tworzą splot śródścienny:

a) splot warstwy mięśniowej jelita (pl. myentericus)

3. splot podśluzowy

ODBYTNICA

Budowa zewnętrzna

części (2):

1. część miedniczna (pars pelvina) = bańka odbytnicy (ampulla recti) - spłaszczona czołowo

2. część kroczowa (pars perinealis) = kanał odbytu (canalis analis) - spłaszczony strzałkowo

pomiędzy 1 i 2 znajduje się m. dźwigacz odbytu (m. levator ani)

zagięcia:

1. w płaszczyźnie strzałkowej (2):

1. zagięcie krzyżowe (flexura sacralis) - część miedniczna wypukła do tyłu

2. zagięcie kroczowe (flexura perinealis) - część kroczowa wypukła do przodu

2. w płaszczyźnie czołowej (2-4) - zagięcia boczne (flexurae laterales): ograniczone przez wcięcia poprzeczne (incisurae transversales)

Budowa wewnętrzna:

1. błona surowicza - brak przyczepek sieciowych

2. błona mięśniowa - brak taśm

1. warstwa podłużna - łączy się z:

1. m. odbytniczo-guzicznym (m. rectococcygeus)

2. m. odbytniczo-pęcherzowym (m. rectovesicalis)

3. m. odbytniczo-cewkowym (m. rectourethralis)

4. m. dźwigaczem odbytu (m. levator ani)

2. warstwa okrężna - tworzy m. zwieracz wewnętrzny odbytu (m. sphincter ani internus) [mięsień gładki = lissosphincter]

3. błona śluzowa

1. część miedniczna - fałdy poprzeczne (plicae transversales)[3]: utworzone przez błonę śluzową, tkankę podśluzową i warstwą okrężną błony mięśniowej

największy - fałd poprzeczny środkowy s. fałd Kohlrausch`a - po stronie prawej

2. część kroczowa - od góry do dołu:

1. pas słupów odbytu (zona columnaris):

• linia odbytniczo-prostnicza (linea anorectalis)

• słupy odbytu (columnae anales) [5-10]

• fałdy i zatoki odbytu (plicae et sinus anales) + kieszonki Morganiego

• pas splotu odbytniczego (zona hemorrhoidalis) + splot żylny odbytniczy wewnętrzny (plexus venosus haemorrhoidalis internus)

• pas skóry (zona cutanea) - grzebień odbytniczy (pecten analis), linia odbytniczo-skórna (linea anocutanea), odbyt (anus)

Położenie:

W STOSUNKU DO KOŚĆCA -

1. w miednicy mniejszej

2. w linii pośrodkowej tylnej

3. od kręgu S₃

4. wzdłuż przedniej powierzchni kości krzyżowej i guzicznej

W STOSUNKU DO OTRZEWNEJ - położenie zewnętrzotrzewnowe (pierwotnie i wtórnie)

1. otrzewną jest pokryte 2/3 górne przedniej ściany bańki i 1/3 górna bocznej ściany bańki

• z przodu - zagłębienie odbytniczo-maciczne (♀) i odbytniczo-pęcherzowe (♂)

W STOSUNKU DO NARZĄDÓW -

a) część miedniczna: w leju przepony miednicy

• przed: kością krzyżową i guziczną, m. gruszkowatym, splotem krzyżowym

• (♀) za: macicą, pochwą, jelitem krętym, okrężnicą esowatą

• (♂) za: pęcherzem moczowym, nasieniowodem, pęcherzykami nasiennymi, gruczołem krokowym, jelitem krętym, okrężnicą esowatą

b) część kroczowa : przebija lej przepony miednicy objęty przez m. zwieracz zewnętrzny odbytu (mięsień

poprzecznie prążkowany = rhabdosphincter)

pomiędzy dołem kulszowo-odbytniczym prawymi lewym

Tętnice (5):

1. t. odbytnicza górna (a. rectalis sup.) od t. krezkowej dolnej

2,3) t. odbytnicza środkowa prawa i lewa (a. rectalis media dex. et sin.) - od t. biodrowej wewnętrznej

4,5) t. odbytnicza dolna prawa i lewa (a. rectalis inf. dex. et sin.) - od t. sromowej wewnętrznej

Żyły:

rozpoczynają się na wysokości pasa splotu odbytniczego (zona hemorrhoidalis) w:

1. w splocie żylnym odbytniczym wewnętrznym (plexus venosus haemorrhoidalis internus) - w błonie podśluzowej

2. w splocie żylnym odbytniczym zewnętrznym (plexus venosus haemorrhoidalis externus) - w błonie surowiczej

3. żyła odbytnicza górna (v. rectalis sup.) - uchodzi do ż. krezkowej dolnej [ i do ż. wrotnej]

4. żż. odbytnicze środkowe (vv. rectales medii) - do ż. biodrowej wewn. [ i do ż. głównej dolnej]

5. żż. odbytnicze dolne (vv. rectales inf.) - do ż. sromowej wewn. [i do ż. biodrowej wewn.]

Powstają zespolenia portokawale odbytnicze

Naczynia chłonne (3 grupy) przez:

1. węzły chłonne krzyżowe - z bańką

2. węzły chłonne biodrowe wewnętrzne - z kanałem odbytu

3. węzły chłonne pachwinowe powierzchowne - z pasa skórnego kanału odbytowego

Nerwy:

1. część sympatyczna:

1. splot odbytniczy górny - od splotu międzykrezkowego (pl. intermesentericus)

2. splot odbytniczy środkowy

3. splot odbytniczy dolny

b + c pochodzą od splotu podbrzusznego dolnego (pl. hypogastricus inf.)

2. część parasympatyczna:

1. nerwy trzewne miedniczne

1 + 2 - tworzą splot śródścienny (pl. intramuralis):

1. splot warstwy mięśniowej jelita (pl. myentericus)

2. splot podśluzowy (pl. submusosus)

TABELA PORÓWNAWCZA JELIT

	JELITO CIENKIE	JELITO GRUBE
ZADANIE	trawienie i wchłanianie	przemieszczanie treści, odwadnianie i wydalanie
BUDOWA ZEWNĘTRZNA
powierzchnia	gładka	pomarszczona (taśmy, wpuklenia)
części	trzy	trzy
	dwunastnica	jelito ślepe
	jelito czcze	okrężnica
	jelito kręte	odbytnica
BUDOWA WEWNĘTRZNA
Błona surowicza	-	-
Błona mięśniowa	splot błony mięśniowej jelita	jak obok
	kosmki jelitowe szczególnie w jelicie czczym	trzy taśmy
	gruczoły jelitowe s. Lieber -Kuhn`i	jak obok
	gruczoły dwunastnicze (Brunneri)	brak
	grudki chłonne samotne (j. czcze)	brak
	grudki chłonne skupione (j. kręte)	jak obok + fałdy poprzeczne i słupy odbytnicze
POŁOŻENIE
jelito cienkie względem jelita grubego	otoczone obramowaniem jelita grubego	tworzy obramowanie (z wyj. odbytnicy) dla jelita cienkiego
w stosunku do otrzewnej	wewątrzotrzewnowo (z wyj. dwunastnicy)	naprzemiennie (wewnątrz, zewnątrz, wewnątrz, zewnątrz)
UNACZYNIENIE	pień trzewny, t. krezkowa górna	t. krezkowa górna i dolna
UNERWIENIE
sympatyczne	zwój trzewny górny (z ośr. sympatycznego rdzenia)	zwój krezkowy dolny (jak obok)
parasympatycznie	n. X z ośr. parasympatycznego mózgu)	nn. miedniczne (z ośrodka parsympatycznego rdzenia)

Przestrzeń zaotrzewnowa jamy brzusznej

(naczynia nerwy, narządy)

Przestrzeń zaotrzewnowa jamy brzusznej (spatium retroperitonele abdominis) - to okolica jamy brzusznej położona do przodu od kręgosłupa i do tyłu od otrzewnej ściennej.

Aorta brzuszna (aorta abdominalis) - jest to dolny odcinek aorty zstępującej

od: rozworu aortalnego przepony (hiatus aorticus diaphragmatis) na poziomie Th₁₂

do: dolnej połowy kręgu L₄ - rozdwojenie aorty (bifurcatio aortae)

przebieg - pionowo w dół; na lewo od linii pośrodkowej tylnej

przed: więzadłem podłużnym przednim, żż. lędźwiowymi lewymi

za: trzonem trzustki, ż. śledzionową, częścią poziomą trzustki, ż. nerkową lewą, korzeniem krezki, otrzewną ścienną

na lewo od: ż. głównej dolnej

GAŁĘZIE AORTY BRZUSZNEJ
I. gałęzie ścienne (parzyste)	Gałęzie trzewne		IV. gałęzie końcowe
tt. przeponowe dolne	II. parzyste	III. nieparzyste	t. biodrowa wspólna lewa i prawa
tt. lędźwiowe	tt. nadnerczowe środkowe	pień trzewny	t. krzyżowa pośrodkowa
	tt. nerkowe	t. krezkowa górna
	tt. jądrowe (jajnikowe)	t. krezkowa dolna

I. gałęzie ścienne (2):

1. T. PRZEPONOWA DOLNA (a. phrenica inf.)

początek - na wys. kręgu Th₁₂

przebieg - na pow. przedniej części lędźwiowej przepony

gałęzie (1): t. nadnerczowa górna (a. suprarenalis sup.)

2. TT. LĘDŹWIOWE (aa. lumbales) [4]

początek - na wys. kręgu L_1-4

przebieg - prostopadle do aorty, ku bokowi, za m. lędźwiowym większym, m. czworobocznym lędźwi

za - ż. główną dolną (z prawej)

do - mm. brzucha

gałęzie (1) : gał. grzbietowa (r. dorsalis) [+ gał. rdzeniowa]

II. gałęzie trzewne parzyste (3):

1. T. NADNERCZOWA ŚRODKOWA (a. suprarenalis media)

początek - pomiędzy pniem trzewnym, a t. krezkową górną

przebieg - za odnogą przepony, ku bokowi

gałęzie (1) - gał. gruczołowe (rr. glandulares)

2. T. NERKOWA (a. renalis) - są krótkie, ale o dużej średnicy

początek - pomiędzy kręgiem L₁ a L₂, poniżej t. krezkowej górnej

przebieg - prostopadle do aorty, ku bokowi

przed - odnogą przepony i m. lędźwiowym większym

za - ż. główną dolną, ż. nerkową prawą, głową trzustki, częścią zstępującą dwunastnicy → t. nerkowa prawa

za - trzonem trzustki, ż. nerkową lewą → t. nerkowa lewa

gałęzie (4) -

1. t. nadnerczowa dolna (a. suprarenalis inf.)

2. gał. moczowodowe (rr. ureterici)

3. gał. przednia - tt. segmentu (aa. segmenti)

4. gał. tylna - tt. segmentu

3a) T. JĄDROWA (a. testicularis)

początek - na wys. kręgu L₂, poniżej t. nerkowej

1. część lędźwiowa - do dołu i bocznie na m. lędźwiowym większym

przed - ż. główną dolną → t. jądrowa prawa

za - cz. Poziomą dwunastnicy → t. jądrowa prawa

za - krezką okrężnicy esowatej → t. jądrowa lewa

krzyżuje do przodu (3):

1. moczowód ( ze strony przyśrodkowej na boczną)

2. n. płciowo-udowy

3. t. biodrową zewnętrzną

2. część pachwinowa - biegnie przez kanał pachwinowy w składzie powrózka nasiennego (funiculus spermaticus)

gałęzie (2):

1. gał. moczowodowe (rr. ureterici)

2. gał. najądrzowe (rr. epididymales)

3b) T. TAJNIKOWA (a. ovarica)

przebieg -

1. część lędźwiowa - tak jak tętnica jądrowa

2. część miedniczna - w miednicy mniejszej, w więzadle wieszadłowym jajnika (lig. suspensorium ovarii) do końca jajowodowego jajnika, w krezce jajnika (mesovarium)

gałęzie (2):

1. gał. moczowodowe

2. gał. jajowodowe [+ gał. jajowodowe od t. macicznej tworzą łuk jajnikowy (arcus ovaricus)]

III. gałęzie trzewne nieparzyste (3):

1) PIEŃ TRZEWNY (truncus celiacus)

początek - z przedniego obwodu aorty, pomiędzy kręgiem Th12 a L1, nad górnym brzegiem trzustki oddaje 3 gałęzie:

1. tętnica żołądkowa lewa (a. gastrica sin.)

część wstępująca - w górę, na lewo i do przodu, wywołuje fałd żołądkowo-trzustkowy (plica gastropancreatica)

kolano (genu) - w części górnej krzywizny mniejszej

część zstępująca - biegnie wzdłuż krzywizny mniejszej i zespala się (anastomozuje) z t. żołądkową prawą

gałęzie (2):

a) gał. przełykowe (rr. esophagei)

b) gał. żołądkowe (rr. gastrici)

2. tętnica wątrobowa wspólna (a. hepatica communis)

przebieg - poziomo na prawo, nad trzustką, za odźwiernikiem rozdwaja się na:

1. t. wątrobową właściwą (a. hepatica propria) - biegnie w więzadle wątrobowo-dwunastniczym

oddaje:

1. t. żołądkową prawą (a. gastrica dex.) - biegnie wzdłuż krzywizny mniejszej i zespala się z t. żołądkową lewą

2. gałąź prawa:

1. t. pęcherzykowa (a. cystica)

2. t. płata ogoniastego (a. lobi caudati)

3. tt. segmentowe

3. gałąź lewa:

1. t. płata ogoniastego (a. lobi caudati)

2. t. płata czworobocznego (a. lobi quadrati) i tt. segmentowe

1. t. żołądkowo-dwunastnicza (a. gastroduodenalis) - biegnie za częścią górną dwunastnicy

oddaje:

a) t. trzustkowo-dwunastniczą górną tylną (a. pancreaticoduodenalis superior posterior)

b) t. trzustkowo-dwunastniczą górną przednią (a. pancreaticoduodenalis superior anterior)

c) t. żołądkowo-sieciową prawą (a. gastroepiploica dex.) - układa się wzdłuż krzywizny większej żołądka i zespala się z t. żołądkowo-sieciową lewą

a, b + t. trzustkowo-dwunastnicza dolna tworzą łuk trzustkowo-dwunastniczy przedni i tylny (arcus pancreaticoduodenalis anterior et posterior)

3. t. śledzionowa (a. lienalis) - największa

przebieg - poziomo na lewo

w bruździe t. śledzionowej na pow. tylnej głowy trzustki, na górnym brzegu trzonu trzustki

w więzadle przeponowo-śledzionowym (lig. phrenicolienale) do wnęki śledziony

gałęzie (4):

1. gał. trzustkowe

2. t. żołądkowo-sieciowa lewa (a. gastroepiploica sin.) - wzdłuż krzywizny większej żołądka, w więzadle żołądkowo-śledzionowym

3. tt. żołądkowe krótkie (aa. gastricae breves) - biegną w więzadle żołądkowo-przeponowym i dochodzą do dna żołądka

4. gał. śledzionowe (rr. lienales) [5-8]

2) TĘTNICA KREZKOWA GÓRNA (a. mesenterica superior)

początek - z przedniego obwodu aorty, na wys. kręgu L1

przebieg - za trzustką, przez wcięcie trzustkowe (incisura pancreatis)

przed - częścią poziomą dwunastnicy

przez - korzeń krezki do krezki

w krezce - łukiem wypukłym w lewo

w dole biodrowym zespala się z t. krętniczo-okrężniczą (a. ileocolica)

gałęzie (5):

1. t. trzustkowo-dwunastnicza dolna (a. pancreaticiduodenalis inferior): ramię przednie i tylne - odchodzi z wklęsłego obwodu, zespala się z t. trzustkowo-dwunastniczą górną tylną i przednią [w bruździe tylnej i przedniej pomiędzy częścią zstępującą dwunastnicy, a głową trzustki]

2. tt. jelita czczego i krętego (aa. jejunales et ilei) [10-18] - odchodzą z wypukłego obwodu, biegną w krezce tworząc łuki (arcades) I do V rzędu (ordinis)

3. t. okrężnicza środkowa (a. colica media) - odchodzi z wklęsłego obwodu, biegnie w krezce okrężnicy poprzecznej, zaopatruje 2/3 prawe okrężnicy poprzecznej

4. t. okrężnicza prawa (a. colica dextra) - odchodzi z wklęsłego obwodu, zaopatruje okrężnicę wstępującą, biegnie zaotrzewnowo

5. t. krętniczo-okrężnicza (a. ileocolica) - odchodzi z wklęsłego obwodu, biegnie zaotrzewnowo

krzyżuje od przodu:

1. moczowód prawy

2. t. jądrową (jajnikową) prawą

3. m. lędźwiowy większy prawy

oddaje:

1. gał. okrężniczą (ramus colicus)

2. gał. biodrową (ramus iliacus)

3. gał. trzewną przednią (ramus celiacus ant.)

4. gał. trzewną tylną

5. t. wyrostka robaczkowego (a. appendicularis)

3) TĘTNICA KREZKOWA DOLNA (a. mesenterica inferior)

początek - z przednio-lewego obwodu aorty, na wys. dolnej połowy kręgu L3 [4 cm powyżej rozdwojenia aorty brzusznej (bifurcatio aortae)]

przebieg - łukiem wypukłym w lewo, początkowo - zaotrzewnowo, następnie - w krezce okrężnicy esowatej, później ponownie zaotrzewnowo, dochodzi do bańki odbytnicy, przechodzi w t. odbytniczą górną (a. rectalis sup.)

krzyżuje od przodu:

1. pień współczulny lewy

2. t. biodrową wspólną lewą

równolegle i na prawo od - moczowodu lewego, t. jądrowej (jajnikowej) lewej

gałęzie (3):

1. t. okrężnicza lewa (a. colica sin.) - biegnie zaotrzewnowo

a) ramię wstępujące

- krzyżuje od przodu nerkę lewą

- wstępuje w krezkę okrężnicy poprzecznej

- zaopatruje 1/3 lewą okrężnicy poprzecznej

b) ramię zstępujące

biegnie zaotrzewnowo

zaopatruje okrężnicę zstępującą

2. tt. esiczne (aa. sigmoideae) [2-3] - biegną w lewo, zaotrzewnowo

krzyżują od przodu: moczowód lewy, m. lędźwiowy większy lewy, t. jądrową (jajnikową) lewą

3. t. odbytnicza górna (a. rectalis sup.) - stanowi przedłużenie t. krezkowej dolnej, biegnie na tylnej pow. bańki odbytnicy

IV. gałęzie końcowe aorty brzusznej (3):

1, 2) t. biodrowa wspólna prawa i lewa (a. iliaca communis dex. et sin.)

od - rozdwojenia aorty brzusznej (na wys. dolnej połowy kręgu L4)

do - podziału na t. biodrową zewnętrzną i wewnętrzną (na wys. kręgu L5)

przebieg - ku bokowi, do przodu i do dołu, wzdłuż przyśrodkowego brzegu m. lędźwiowego większego, za otrzewną ścienną

przed - ż. biodrową wspólną

t. biodrowa wspólna lewa krzyżuje od tyłu - moczowód lewy, t. krezkową dolną

t. biodrowa wspólna prawa krzyżuje od przodu - ż. biodrową wspólną lewą

gał. końcowe (2):

1. t. biodrowa zewnętrzna

2. t. biodrowa wewnętrzna

3) t. krzyżowa pośrodkowa (a. sacralis mediana) - jest to rozwojowe przedłużenie aorty, odchodzi z

tylnego obwodu, nad rozdwojeniem aorty

przebieg - linii pośrodkowej tylnej

do przodu od - ż. lędźwiowej V, kości krzyżowej i guzicznej

kończy się - kłębkiem ogonowym (glomus coccygeus)

gałęzie (2):

1. t. lędźwiowa najniższa (a. lumbalis ima)

2. gał. krzyżowe boczne (rr. sacrales laterales)

Żyły (2):

1. Żyła główna dolna

2. Żyła wrotna

ŻYŁA GŁÓWNA DOLNA (v. cava iferior)

Jest to spływ żylny z podprzeponowej części ciała.

od - połączenia żył biodrowych wspólnych - na wys. kręgu L5

do - prawego przedsionka

przebieg - pionowo w górę

1. część brzuszna

na prawo od - aorty brzusznej

na lewo od - m. lędźwiowego większego, moczowodu prawego

krzyżuje od przodu (4):

1. tt. lędźwiowe prawe

2. t. nerkową prawą

3. t. nadnerczową środkową prawą

4. część poziomą dwunastnicy

przed - pniem współczulnym prawym

za - głową trzustki, ż. wrotną, otworem sieciowym

w bruździe ż. głównej dolnej (pole nagie wątroby)

przez - otwór żyły głównej dolnej przepony (foramen v. cavae diaphragmatis) + n. przeponowy prawy

2. część piersiowa - zewnątrzosierdziowo (extrapericardiaca), wewnątrzosierdziowo (intrapericardiaca)

DOPŁYWY:

ścienne (2):

1. żż. przeponowe dolne (vv. phrenicae inferiores)

2. żż. lędźwiowe (vv. lumbales) - ich podłużne zespolenia tworzą ż. lędźwiową wstępującą, która uchodzi do ż. nieparzystej (v. azygos) i ż. głównej górnej:

1. żż. lędźwiowe I i II - przeważnie uchodzą do ż. nieparzystej

2. żż. lędźwiowe III i IV - przeważnie uchodzą do ż. głównej dolnej

trzewne (4):

1. żż. wątrobowe (vv. hepaticae) - biegną całkowicie w miąższu wątroby

2. żż. nerkowe [+ ż. jądrowa (jajnikowa) lewa]

3. żż. nadnerczowe prawe i lewe

4. ż. jądrowa (jajnikowa) prawa

ŻYŁA WROTNA (vena portae)

Jest to spływ żylny z nieparzystych narządów jamy brzusznej.

Początek i koniec ma charakter naczyń włosowatych

od - szyjki trzustki (collum pancreatis)

do - wrót wątroby (porta hepatis)

przebieg:

1. cz. zatrzustkowa (pars retropancreatica) - za szyjką trzustki

2. cz. zadwunastnicza (pars retroduodenalis) - za częścią górną dwunastnicy

3. cz. sieciowa (pars omentalis) - w więzadle wątrobowo-dwunastniczym (do przodu od otworu sieciowego)

oddaje (2):

1. ramię prawe

2. ramię lewe

DOPŁYWY:

początkowe (3):

1. żyła krezkowa górna (v. mesenterica superior)

leży wzdłuż prawego obwodu t. krezkowej górnej

za szyjką trzustki łączy się z żyłą śledzionową (v. lienalis)

przyjmuje:

1. żż. jelita czczego i krętego (vv. jejunales et ilei)

2. ż. krętniczo-okrężniczą (v. ileocolica)

3. ż. okrężnicza prawa (v. colica dex.)

4. ż. okrężnicza środkowa (v. colica media)

5. ż. żołądkowo-sieciowa prawa (v. gastroepiploica dex.)

6. ż. trzustkowo-dwunastnicza dolna (v. pancreaticoduodenalis inf.)

2. żyła śledzionowa (v. lienalis)

leży poniżej jednoimiennej tętnicy

krzyżuje od przodu aortę brzuszną

przyjmuje:

1. żż. trzustkowe (vv. pancreaticae)

2. żż. żołądkowe krótkie (vv. gastricae breves)

3. ż. żołądkowo-sieciową lewą (v. gastroepiploica sin.)

4. ż krezkową dolną

3. żyła krezkowa dolna (v. mesenterica inferior)

leży wzdłuż lewego obwodu jednoimiennej tętnicy, biegnie zaotrzewnowo (wspólnie z ramieniem wstępującym t. okrężniczej lewej)

przed - zachyłkiem przydwunastniczym i dwunastniczym górnym

uchodzi do - ż. śledzionowej

przyjmuje (3):

1. ż. okrężniczą lewą

2. żż. esiczne (vv. sigmoideae)

3. ż. odbytniczą górną

końcowe (6) - uchodzą do pnia żyły wrotnej:

1. ż. żołądkowa lewa

2. z. żołądkowa prawa

3. ż. przedodźwiernikowa (v. prepylorica)

4. ż. trzustkowo-dwunastnicza górna tylna

5. ż. pęcherzykowa

6. żż. przypępkowe (vv. paraumbilicales)

Zespolenia portokawalne (4):

W przypadku wzrostu ciśnienia w krążeniu wrotnym rozwija się krążenie oboczne (w kierunku wstecznym) z pominięciem wątroby.

1) zespolenie przełykowe:

1. ż. żołądkowa lewa - do żyły wrotnej

2. żż. przełykowe, żż. przeponowe dolne - do żyły głównej dolnej

2) zespolenie odbytnicze:

1. ż. odbytnicza górna - do żyły wrotnej

2. żż. odbytnicze środkowe przez ż. biodrową wewnętrzną, ż. biodrową wspólną - do żyły głównej dolnej

3. żż. odbytnicze dolne przez ż. sromową wewn. ż. biodrową wewnętrzną, ż. biodrową wspólną - do żyły głównej dolnej

3) zespolenie pępkowe - żż. powierzchowne okolicy pępkowej do:

1. przez ż. nabrzuszną powierzchowną (v. epigastrica superficialis), ż. udową, ż. biodrową zewnętrzną, ż. biodrową wspólną - do żyły głównej dolnej

2. przez żż. piersiowo-nabrzuszne (vv. thoracoepigastricae), ż. piersiową boczną, ż. pachową, ż. podobojczykową, ż. ramienno-głowową - do ż. głównej górnej

3. żż. przypępkowe (vv. paraumbilicales) - do ż. wrotnej

4) zespolenie zaotrzewnowe A. Retziusa:

1. ż. okrężnicza prawa, ż. okrężnicza lewa, żż. trzustkowo-dwunastnicze - uchodzą przez żż. krezkowe do żyły wrotnej, ale ściśle zespalają się z żż. nerkowymi

2. żż. jądrowe (jajnikowe) - uchodzą do ż. głównej dolnej

Zespolenia kawo- kawalne (3):

1) zespolenie lędźwiowe:

1. żż. lędźwiowe - do ż. głównej dolnej

2. ż. lędźwiowa wstępująca - przez ż. nieparzystą - do ż. głównej górnej

2) zespolenie nabrzuszne głębokie:

1. ż. nabrzuszna górna, przez ż. piersiową wewnętrzną, ż. ramienno-głowową - do ż. głównej górnej

2. ż. nabrzuszna dolna, przez ż. biodrową zewnętrzną, ż. biodrową wspólną - do żyły głównej dolnej

3) zespolenie nabrzuszne powierzchowne:

1. ż. nabrzuszna powierzchowna, przez żyłę udową, ż. biodrową zewnętrzną, ż. biodrową wspólną - do żyły głównej dolnej

2. żż. piersiowo-nabrzuszne (vv. thoracoepigastricae), przez ż. piersiową boczną, ż. pachową, ż. podobojczykową, ż. ramienno-głowową - do ż. głównej górnej

Węzły chłonne [ścienne zaotrzewnowe] (nodi lymphatici parietales retroperitoneales)

1) węzły chłonne biodrowe wewnętrzne, zewnętrzne i wspólne - leżą wzdłuż odpowiednich naczyń

1. węzły chłonne biodrowe wewn. - drenują miednicę

2. węzły chłonne biodrowe zewn. - otrzymują chłonkę przefiltrowaną przez w. chłonne pachwinowe z kończyny dolnej

3. węzły chłonne biodrowe wspólne - otrzymują chłonkę z a + b i odprowadzają ją do w. chłonnych lędźwiowych

2) węzły chłonne lędźwiowe - leżą w pobliżu aorty brzusznej i żyły głównej dolnej. Otrzymują chłonkę z

węzłów chłonnych biodrowych wspólnych, ze ścian i parzystych narządów jamy brzusznej.

odprowadzają chłonkę przez pnie lędźwiowe (trunci lumbales)

3) węzły chłonne trzewne - leżą w pobliżu pnia trzewnego i t. krezkowej górnej. Są końcową stacją

filtracyjną dla nieparzystych narządów jamy brzusznej

odprowadzają chłonkę przez pnie jelitowe (trunci intestinales)

Węzły chłonne w okolicy poszczególnych narządów zostały omówione przy poszczególnych narządach

PRZEWÓD PIERSIOWY (ductus thoracicus) - powstaje w jamie brzusznej z połączenia pni lędźwiowych i jelitowych na wys. kręgu L_1-3

Nerwy brzucha

Układ nerwowy somatyczny → splot lędźwiowy

Układ nerwowy autonomiczny:

I. Część sympatyczna - sploty jamy brzusznej (4):

1) SPLOT TRZEWNY (plexus celiacus) s. słoneczny (solaris), s. mózg brzucha (cerebrum abdominale)

posiada zwoje (3):

1. zwój trzewny (ganglion celiacum)

2. zwój krezkowy górny (ganglion mesentericus sup.)

3. zwój aortowo-nerkowy (ganglion aorticorenale)

dochodzą do niego nerwy trzewne większym mniejszy i najniższy (nn. splanchnici: maior, minor et imus) oraz nn. trzewne lędźwiowe

Splot otacza naczynia krwionośne siateczką sympatyczną i tworzy sploty okołotętnicze (pl. periarteriales), które dochodzą do narządów parzystych i nieparzystych oddając sploty

wtórne:

1. parzyste [4] (bipares):

1. splot przeponowy (pl. phrenicus)

2. splot nadnerczowy (pl. suprarenalis)

3. splot nerkowy (pl. renalis)

4. splot jądrowy [jajnikowy]

2. nieparzyste [4] (impares):

1. splot wątrobowy

2. splot żołądkowy górny, dolny i żołądkowo-dwunastniczy

3. splot trzustkowo-śledzionowy (pl. pancreaticolienalis)

4. splot krezkowy górny (pl. medentericus sup.)

2) SPLOT AORTOWO-BRZUSZNY (pl. aorticiabdominalis)

3) SPLOT MIĘDZYKREZKOWY (pl. intermesentericus) - sploty wtórne (2):

1. splot krezkowy dolny (pl. mesentericus inf.)

2. splot odbytniczy górny (pl. rectalis sup.)

4) SPLOT PODBRZUSZNY GÓRNY (pl. hypogastricus superior) - nie oddaje splotów wtórnych. Dzieli się na nerwy podbrzuszne prawy i lewy (nn. hypogastrici dex. et sin.), które zasilają splot podbrzuszny dolny

II. Część parasympatyczna:

1. nerw błędny

2. nerwy trzewne miedniczne

NERW BŁĘDNY (nervus vagus) - zaopatruje w jamie brzusznej i miednicy te narządy, które

zaopatrywał splot trzewny:

a) narządy parzyste (3): gruczoły nadnerczowe, nerki, jądra (jajniki)

b) narządy nieparzyste (6): żołądek, dwunastnica, jelito czcze i kręte, jelito ślepe, okrężnica wstępująca, ²/₃ prawe okrężnicy poprzecznej, wątroba, trzustka, śledziona

NERWY TRZEWNE MIEDNICZNE (nn. splanchnici pelvini) [nerwy miedniczne] - pochodzą z części krzyżowej układu parasympatycznego (j. pośrednio-przyśrodkowe S_1-4)

zaopatrują - wszystkie pozostałe narządy jamy brzusznej - ¹/₃ lewą okrężnicy poprzecznej, okrężnicę zstępującą i esowatą, odbytnicę oraz wszystkie narządy miednicy.

II + III = tworzą splot śródścienny (pl. intramuralis), który zawiera włókna sympatyczne i parasympatyczne oraz liczne zwoje śródścienne, które występują w ścianach narządów wydrążonych jako:

1. splot podśluzowy - w tkance podśluzowej

2. splot błony mięśniowej jelita (pl. myentericus) - pomiędzy warstwą podłużną i okrężną błony mięśniowej

Granica unerwienia parsympatycznego czaszkowego (n. X) i krzyżowego (jądro pośrednio-przyśrodkowe) oraz sympatycznego (spl. krezkowy górny i dolny) jelit pokrywa się z granicą unaczynienia przez t. krezkową górną i dolną.

Granica podziałowa dzieli okrężnicę poprzeczną na dwie nierówne części:

1. prawą - większą (²/₃)

2. lewą - mniejszą (¹/₃)

Narządy przestrzeni zaotrzewnowej:

1. dwunastnica

2. trzustka

3. gruczoły nadnerczowe

4. nerki

5. moczowód

Gruczoły nadnerczowe (glandula suprarenalis)

Jest to gruczoł dokrewny, produkuje hormony kortykosteron, adrenalinę, noradrenalinę

Budowa zewnętrzna:

kształt:

1. gruczoł lewy - półksiężycowaty

2. gruczoł prawy - trójkątny

powierzchnie (3): przednia, tylna, nerkowa

brzegi (2):

1. przedni - wypukły

2. dolny - wklęsły

Budowa wewnętrzna:

1. część korowa powstaje z mezodermy - działanie anabolizujące

2. część rdzeniowa powstaje z ektodermy - działanie glukolityczne

Położenie - na biegunach nerek

49

---