Podstawy produkcji zwierzęcej- małe przeżuwacze

Użytkowanie rozpłodowe

Dojrzałość płciowa

Zdolność organizmu zwierzęcia do wytwarzania komórek płciowych (gamet) zdolnych do zapłodnienia.

♀ - komórki jajowe

♂ - plemniki

Dojrzałość rozpłodowa (hodowlana)

stopień rozwoju fizycznego zwierzęcia, po osiągnięciu którego może być użyte do rozpłodu bez negatywnego wpływu na jego dalszy rozwój oraz na późniejszą użytkowość

Dojrzałość rozpłodowa zależy od:

• Rasy

• Poziomu żywienia

• Płci

• Masy ciała - 75% masy ciała dorosłego osobnika

Owce

• Dojrzałość płciowa - 4 - 8 miesięcy

• Dojrzałość rozpłodowa - 7-18 miesięcy

U owiec występuje sezonowość aktywności płciowej

Sezonowość aktywności płciowej

• Związana jest z długością dnia świetlnego (skracanie długości dnia, a wydłużanie nocy)

• Dotyczy głównie osobników ♀ (samce są gotowe do rozpłodu przez cały rok)

• Przypada na miesiące jesienno- zimowe

• Zależy od rasy zwierząt

Sezonowość aktywności płciowej

• Merynos polski - VI- XII

• Polska owca nizinna- VIII- XII

• Polska owca długowełnista - IX-XII

• Polska owca górska - IX- XII

Rasy asezonalne

To rasy zdolne do rozpłodu przez cały rok (np. Dorset Horn, Wrzosówka )

Ruja

To chęć przyjęcia samca przez samicę.

Trwa: 30-36 godzin

Występuje cyklicznie: co 17 dni (jest sterowany hormonalnie).

Pod koniec rui występuje owulacja.

Ruja jest bezobjawowa!!! Można ją poznać za pomocą tryka szukarka, próbnika.

Systemy krycia

Okres, w którym prowadzone jest krycie to stanówka.

• Krycie z ręki

• Krycie haremowe

• Krycie wolne

Krycie z ręki

Do stada maciorek wpuszcza się tryka szukarka, którego zadaniem jest wyszukanie owiec będących w rui.

• Oddzielenie maciorek w rui

• Pokrycie maciorek trykiem przewidzianym w planie kopulacyjnym

Na 1 dorosłego tryka - 60 maciorek

Młody tryk - 35 maciorek

Krycie haremowe

• Tworzy się stada- haremy z maciorek

• 1 harem = 1 tryk

• Tryk przebywa z maciorkami przez okres 6 tygodni

• Dorosły tryk- 30-35 maciorek

• Młody tryk - 25 maciorek

Krycie wolne

Stosowane w stadach towarowych.

Brak potrzeby znajomości pochodzenia potomstwa.

Ocena efektów rozrodu prowadzona jest w oparciu o następujące wskaźniki:

• Płodność = maciorki wykocone : maciorki stanowione x 100%

• Plenność = jagnięta urodzone: maciorki wykocone x100%

• Odchów = jagnięta urodzone: jagnięta odłączone x 100%

Ciąża - 150 dni (142-156 dni)

Poród - 40 minut

Liczba jagniąt- 1

Okres przy matkach - 70 -100 dni

Kozy

Dojrzałość płciowa - 5-7 miesięcy

Dojrzałość rozpłodowa - 75% masy ciała dorosłego (kozy - 30 kg, kozły -36 kg)

(ok. 7-8 miesięcy)

U kóz, podobnie jak u owiec, występuje sezonowość aktywności płciowej

Sezonowość aktywności płciowej przypada na IX- XII.

• Ruja objawowa (grzanie się):

• Beczenie (bekanie)

• Merdanie ogonem

• Wypływ śluzu z dróg rodnych

• Stroszenie sierści

• Obskakiwanie innych zwierząt

• Wyraźny niepokój

• Ruja- 36 godzin

• Owulacja- 36 godzin od początku rui

• Cykl płciowy - 21 dni

• Krycie z ręki (wpuszczenie kozy do kozła); na 1 dorosłego kozła - 40-45, na młodego - 25 kóz

• Krycie haremowe dorosły kozioł- 25-30 kóz, młody - 10-12

• Ciąża- 150 dni

• Liczba koźląt: 2-3

• Masa koźląt:

1- 3-5 kg

2/3- 1,5-3 kg

Użytkowanie mięsne

Krzyżowanie towarowe

• jednostopniowe

• dwustopniowe

Krzyżowanie jednostopniowe

♀ rasy miejscowe (np. merynos) x ♂ rasy mięsne (np.. suffolk)

♀♂ 100% potomstwa przeznaczone na tucz i rzeź

• w stadach owiec o wysokiej plenności

• wykorzystuje się heterozję (wybujałość cech)

• poprawa tempa wzrostu

• zmniejszenie zużycia paszy/1kg przyrostu

• poprawa wartości rzeźnej

Krzyżowanie dwustopniowe

♀ rasy miejscowe x ♂ rasy plenne (np. rasa romanowska)

F₁
♀ - dalsza hodowla, ♂ - rzeź

F₂ ♀ z F₁ x ♂ rasy mięsne

♀♂ 100% potomstwa przeznaczone na tucz i rzeź

Rasy mięsne owiec

Ile de france, Charollais, Suffolk, Berrichonne du Cher, Texel, Dorper, Czarnogłowa i białogłowa owca mięsna

Rasy mięsne kóz

Koza burska

Metody tuczu

• tucz do masy ciała 22 kg

• tucz do masy ciała 30 kg

• tucz do masy ciała 30-40 kg

Tucz do masy ciała 22 kg

> 2 miesięcy - mleko matki

1kg ciała - 4-6kg mleka

< 2 miesięcy - pasze stałe

(pełnoporcjowa mieszanka treściwa, granulowana- ziarna zbóż, poekstrakcyjna śruta sojowa, susz z zielonek)

Tucz do masy ciała 30 kg

Również intensywna forma tuczu. Stosuje się żywienie do woli lub normowane

• Jagnięta przy matkach + żywienie do woli = 90-100 dni (po tylu dniach osiągają końcową masę ciała)

• Jagnięta odsadzone wcześniej (5-8 tyg)+ żywienie do woli = 100-110 dni

• Żywienie normowane (pasze treściwe)= 110-120 dni

Tucz do masy ciała 30-40 kg

• Mniej intensywna forma tuczu

• Odsadzenie najpóźniej w 100 dniu życia

• Podział na grupy wg płci i masy ciała

• Osiągnięcie maksymalnej wagi - 150 dni

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE WARTOŚĆ RZEŹNĄ

- Genetyczne

- Środowiskowe

GENETYCZNE

• Stopień uwarunkowania genetycznego cech mięsnych

• Rasa

• Krzyżowanie towarowe

• Jednostopniowe

• Dwustopniowe

• Linie syntetyczne

ŚRODOWISKOWE

• Wiek ubijanych zwierząt

• Płeć

• Żywienie

~ Mleczność matek

~ Rodzaj, ilość, jakość pasz

~ Zdrowotność

• Warunki utrzymania

Metody oceny użytkowości mięsnej

• Ocena przyżyciowa

• Ocena poubojowa

Przyżyciowa ocena użytkowości mięsnej

1. Dobowe przyrosty masy ciała

2. Stopień wykorzystania pasz

3. Umięśnienie i otłuszczenie

4. Skład tkankowy (ocena pokroju/ultrasonografia)

Dobowe przyrosty masy ciała

M_k - M_p

_D

M_k- masa końcowa

M_p- masa początkowa

D- dni tuczu

Stopień wykorzystania pasz

To ilość energii i białka paszy, jaka zwierzę zużyło na przyrost 1 kg masy ciała

P * K

Mk - Mp

P- ilość paszy zużytej podczas tuczu

K- zawartość białka (g) lub energii (MJ)/ 1kg paszy

M_k- masa końcowa

M_p- masa początkowa

Umięśnienie i otłuszczenie

Określa się eksterier zwierzęcia - budowę zewnętrzną, pokrój

Cechy dobrego umięśnienia

- Szeroka, bezrożna głowa

- Krótka, gruba szyja, płynnie związana z tułowiem

- Szeroki tułów, beczkowaty z dobrze wysklepionymi żebrami

- Szeroki zad

- Krótki pękaty udziec

- Dobrze umięśniona partia lędźwiowa

- Stosunkowo krótkie kończyny, szeroko rozstawione

- Skóra owcy napięta

Skład tkankowy

• Ultrasonografia

• Tomografia komputerowa

• Rezonans magnetyczny

Ocena poubojowa tuszy

• Wydajność rzeźna

• Umięśnienie i otłuszczenie tuszy

• Jakość mięsa

• Owce przed ubojem powinny być głodzone przez 12 godzin

• Owce są ważone

• Ogłusza się mocnym uderzeniem (drewnianym młotem) w głowę

• Przecina się tętnicę szyjną w celu wykrwawienia

• Profiluje się skórę

• Po zdjęciu skóry - odcina się głowę i wyjmuje narządy wewnętrzne (z wyjątkiem nerek)

• Odcina się nogi w stawach

Wydajność rzeźna

M_t* 100%

M_c

M_t- masa tuszy schłodzonej

M_c- masa ciała zwierzęcia bezpośrednio przed ubojem

Tusza Półtusza Wyręby i tkanki

Wyręby cenne:

- udziec (kulka z golenią tylną),

- comber

- antrykot- stanowią 40% udziału w tuszy

Każdy z wyrębów dzieli się na 3 tkanki:

kostna, mięsna, tłuszczowa

Jagnięta ( 20% kostna, 20% tłuszczowa, 60% mięsna)

Koźlęta (20 parę% kostna, 60 parę% mięsna, 10% tłuszczowa)

Umięśnienie tuszy System EUROP

Klasy otłuszczenia

• Grubość warstwy tłuszczu na zewnętrznej i wewnętrznej stronie tuszy

• Wyróżnia się 5 klas otłuszczenia

Klasa I - bardzo małe

Klasa II - małe

Klasa III - średnie

Klasa IV - mocne

Klasa V - bardzo mocne

Zalety mięsa koziego

• mięso chude

• zawiera dużo białka i soli mineralnych

• wysoka strawność

• struktura drobnowłóknista

• duży udział luźnej, delikatnej tkanki łacznej

• zawiera mniej cholesterolu niż wieprzowina

• korzystny dla człowieka profil kwasów tłuszczowych

• zawiera znaczne ilości kwasów orotowych o działaniu antynowotworowym oraz regulującym funkcjonowanie organizmu ludzkiego

• niska zawartość tłuszczu śródmięśniowego oraz wysoki poziom białka i składników

mineralnych pełnowartościowy, dietetyczny o wysokich walorach smakowych produkt spożywczy

• Surowiec o małej zawartości cholesterolu i dużym udziale kwasów tłuszczowych nienasyconych oraz korzystnym współczynniku UFA/SFA

• Tłuszcz mięsa jagnięcego i koźlęcego charakteryzuje się wysoką zawartością skoniugowanej formy kwasu linolowego (SKL)

• Skład kwasów tłuszczowych można łatwo modyfikować (zwiększając udział kwasów tłuszczowych nienasyconych) przez suplementację diety nasionami roślin o wysokim udziale NNKT (len, rzepak, słonecznik)

Skład chemiczny

• 22-26% sucha masa

• 20-22% białka

• 2-3,5% tłuszcz

---