Geografia polityczna [z wikipedii]

Geografia polityczna - dyscyplina geografii, zajmująca się wzajemnym oddziaływaniem przestrzeni geograficznej i procesów politycznych. Innymi słowy, zajmuje się badaniem zjawisk i systemów politycznych w ich kontekście przestrzennym.

Przedmiotem badań geografii politycznej jest struktura i funkcja różnego rodzaju jednostek politycznych, tj. obszarów jednorodnych pod względem badanych cech politycznych. Są to przede wszystkim państwa, ale również jednostki niższego rzędu (analiza podziału administracyjnego) oraz struktury ponadpaństwowe (organizacja międzynarodowa). Do szczegółowych zagadnień geografii politycznej należą studia nad granicami i pograniczami politycznymi oraz geografia wyborcza.

Enklawa - terytorium otoczone ze wszystkich stron terytorium innego państwa. Jeżeli stanowi ono część jakiegoś państwa to jest ono jego eksklawą. Na przykład San Marino stanowi enklawę w terytorium Włoch, zaś wieś Campione stanowi enklawę w terytorium Szwajcarii i eksklawę Włoch. Terminów "enklawa/eksklawa" używa się także dla określenia tego typu terytoriów w skali subnarodowej. Terminu "enklawa" używa się także w przypadku, gdy teren jednego rodzaju jest otoczony terenem innego rodzaju, np. las liściasty na terenie porośniętym lasem iglastym.

Enklawy są dziedzictwem historycznym i politycznym, choć niekiedy niektóre terytoria stały się faktycznymi enklawami na skutek np. zmiany biegu rzeki.

Życie w enklawach może być niewygodne z racji oderwania od terytorium macierzystego. Stąd też zainteresowane państwa starają się podpisać umowy regulujące takie kwestie jak dostawy energii, przepływ osób, usługi publiczne dla ludności, itp. Najlepiej zdefiniowana jest sytuacja enklaw w Europie, zwłaszcza w epoce swobodnego przepływu osób w Unii Europejskiej. Natomiast w Azji enklawy nadal stanowią nierzadko przedmiot sporów terytorialnych.

Państwa-enklawy, otoczone ze wszystkich stron przez inne państwo, nie są eksklawami. Istnieją trzy takie państwa:

• San Marino w terytorium Włoch,

• Watykan w terytorium Włoch, w Rzymie,

• Lesotho w terytorium RPA.

Cechą charakterystyczną "prawdziwych" enklaw jest to, że by się do nich dostać trzeba poruszać się po terytorium innego państwa. Najbardziej znaną enklawą w Europie był Berlin Zachodni. Inne mniej znane przykłady, za to nadal istniejące, to:

• miasto Baarle w południowej Holandii to administracyjnie dwa miasta - belgijskie Baarle-Hertog to 22 belgijskie enklawy w terytorium holenderskim oraz holenderskie miasto Baarle-Nassau, które samo posiada także 3 enklawy na terenie Belgii oraz jedną małą enklawę wewnątrz jednej z belgijskich enklaw Baarle-Hertog,

• niemieckie Büsingen stanowi enklawę w terytorium szwajcarskiego kantonu Szafuza,

• włoskie miasto Campione d'Italia wewnątrz kantonu Ticino (Szwajcaria), chociaż w praktyce administrowane jest jako część Szwajcarii, tzn. stanowi część szwajcarskiego obszaru celnego, jego mieszkańcy posługują się frankiem szwajcarskim i nie płacą podatków we Włoszech, choć nadal podlegają zwierzchnictwu włoskiemu (Prowincja Como),

• hiszpańskie miasto Llivia położone w południowej Francji, kilka kilometrów na wschód od Andory,

• rosyjska enklawa Sankowo-Miedwieże w terytorium Białorusi składa się z dwóch wsi,

• autostrada przebiegająca przez wschodnią Mołdawię została wymieniona na terytorium o takiej samej powierzchni stając się jednocześnie ukraińską enklawą na terytorium Mołdawii,

• wsie Ormidhia i Xylotimbou na Cyprze otoczone są przez formalnie niezależną brytyjską bazę Dhekelia. Ponadto na terenie bazy znajduje się elektrownia również należąca do Cypru,

• wieś Sastavci należąca do Bośni i Hercegowiny tworzy enklawę na terytorium Serbii w pobliżu miasta Priboj.

Poza Europą enklawy można znaleźć także w Azji:

• Madha należąca do Omanu stanowi enklawę w terytorium Zjednoczonych Emiratów Arabskich, jednocześnie na jej terytorium znajduje się mniejsze terytorium Nahwa, które jest eksklawą ZEA wewnątrz Madhy,

• przy granicy indyjsko-bengalskiej znaleźć można 92 bengalskie eksklawy na terytorium Indii i 106 indyjskich eksklaw na terytorium Bangladeszu. Ponadto 21 z tych bengalskich eksklaw znajduje się wewnątrz indyjskich eksklaw, oraz 3 indyjskie eksklawy wewnątrz bengalskich. Sytuacja jest niekiedy bardzo skomplikowana, gdy np. największa indyjska eksklawa Balapara Khagrabari zawiera w sobie bengalską eksklawę Upanchowki Bhajni, która zawiera znowu indyjską eksklawę Dahala Khagrabari,

• terytorium Armenii zawiera 3 eksklawy Azerbejdżanu, dwie z nich to wsie w północno-wschodniej Armenii, a trzecia znajduje się w regionie Nachiczewan; istnieje też jedna eksklawa Armenii w terytorium Azerbejdżanu,

• Kotlina Fergańska podzielona między Kirgistan, Tadżykistan i Uzbekistan daje liczne przykłady enklaw, m.in. kirgiska wioska Barak w terytorium Uzbekistanu, tadżycka wioska Sarwan także otoczona przez Uzbekistan, tadżycki Kajragasz wewnątrz Kirgistanu, uzbeckie miasta Soch i Szachimardan oraz terytoria Kalasza i Chalmion stanowią enklawy w terytorium kirgiskim.

Szczególne przypadki enklaw stanowią wyspy otoczone wodami terytorialnymi innego państwa. Są to:

• należące do Malawi wyspy Chisamula i Likoma położone na jeziorze Niasa na wodach terytorialnych Mozambiku,

• argentyńska wyspa Isla Martin Garcia otoczona przez urugwajskie wody terytorialne przy ujściu Rio de la Plata.

Do niektórych terytoriów oderwanych od zasadniczego obszaru kraju można dotrzeć przez wody międzynarodowe. Zazwyczaj w stosunku do nich nie używa się określenia enklawa. Kilka przykładów takich terytoriów to:

• hiszpańskie miasta Ceuta i Melilla na północnym wybrzeżu Maroka,

• brytyjska kolonia Gibraltar na południu Hiszpanii,

• Oecussi-Ambeno, część Timoru Wschodniego położona na wybrzeżu indonezyjskim,

• Kabinda położona na północ od głównego terytorium Angoli, wciśnięte między Demokratyczną Republika Kongo i Kongo,

• rosyjski obwód kaliningradzki, między Polską a Litwą; przed II wojną światową terytorium to oraz sąsiednie obszary stanowiły niemiecką eksklawę Prusy Wschodnie.

• Alaska oddzielona od pozostałej części Stanów Zjednoczonych przez Kanadę,

• południowa Dalmacja - część Chorwacji oddzielona przez terytorium Bośni i Hercegowiny.

Niektóre terytoria, nie oddzielone fizycznie od danego kraju, są łatwiej dostępne poprzez terytorium sąsiedniego kraju. Dzieje się tak zwłaszcza w obszarach górskich oraz tam gdzie jedyna dostępna droga prowadzi przez obce terytorium. Takie terytoria nie są teoretycznie enklawami, ale w praktyce tak. Kilka przykładów takich obszarów:

• austriacka gmina Jungholz jest otoczona prawie zewsząd przez terytorium Niemiec poza jednym miejscem - szczytem góry,

• do Kleines Walsertal, doliny w Vorarlbergu (Austria), można dojechać jedynie przez położony w Bawarii Oberstdorf,

• szwajcarska wieś Samnaun była początkowo dostępna jedynie drogą biegnącą przez Austrię, stąd też została wykluczona w 1892 ze szwajcarskiego obszaru celnego; pomimo, że w latach 1907-1912 powstała droga bezpośrednio łącząca z pozostałą częścią Szwajcarii wyjątek ten został utrzymany; z podobnych przyczyn włoska dolina Livigno wyłączona jest z unijnego obszaru VAT,

• kilka wsi we wschodniej Estonii (np. Lutepää) jest dostępnych przez drogę biegnącą przez terytorium Rosji. Można poruszać się drogą bez wizy, ale tylko pojazdem i nie można się zatrzymywać przed powrotem do Estonii,

• do rosyjskiej wsi Dubki (est. Tupka) położonej na zachodnim brzegu Jeziora Pskowskiego lądem można dotrzeć tylko od strony estońskiej (mapka).

Enklawy powojenne w Polsce

Po zakończeniu II wojny światowej nie wszystkie tereny zostawały od razu zagospodarowywane przez Polaków, m.in. porty (np. w Szczecinie). Przykład enklawy, w której do 1946 roku nie istniała administracja polska, to

• Enklawa Policka - obszar utworzony przez wojska radzieckie i poddany jego zarządowi, na terenie dzisiejszej gminy Police i północnej części miasta Szczecin w obecnych granicach. Enklawa formalnie istniała od 5 października 1945 do 25 września 1946 roku, był to obszar (ok. 90 km²) czasowo wyłączony spod administracji polskiej. Celami istnienia enklawy było zabezpieczenie oraz wywóz do ZSRR ocalałych pozostałości po hitlerowskiej fabryce benzyny syntetycznej w Policach Hydrierwerke Pölitz AG. Na jej obszarze pracowało ponad 20 tysięcy jeńców i robotników niemieckich. Dopiero po zlikwidowaniu enklawy mogli tu formalnie przybywać osadnicy polscy. Istnienie Enklawy Polickiej opóźniło powojenną odbudowę i rozwój Polic oraz przyczyniło się do lokalizacji siedziby powiatu ziemskiego w Szczecinie.

Kolonializm - polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych, wykorzystywaniu ich zasobów ludzkich i surowcowych. Początki kolonializmu wiążą się z okresem wielkich odkryć geograficznych przełomu XV i XVI wieku.

Przyczyny kolonializmu:

• względne przeludnienie obszarów wyżej rozwiniętych i dążenie do znalezienia nowych terenów osadnictwa,

• poszukiwanie kruszców i surowców,

• dążenie do zmonopolizowania handlu międzynarodowego w poszczególnych dziedzinach lub na pewnych obszarach,

• w okresie uprzemysłowienia także poszukiwanie rynków zbytu oraz terenów eksportu kapitału.

Imperia kolonialne w historii:

• Hiszpania, Portugalia (XV-XVI w.)

• Anglia, Francja, Holandia, Belgia, Rosja (XVI-XIX w.)

• Włochy, Stany Zjednoczone, Japonia, Niemcy (XIX-XX w.)

Państwa kolonizujące w historii:

• Grecja,

• Rzym,

• Fenicja,

• Hiszpania,

• Portugalia,

• Francja,

• Anglia, Wielka Brytania,

• Włochy, poszczególne kraje Italijskie,

• Holandia,

• Dania,

• Rosja,

• Niemcy, poszczególne księstwa Rzeszy Niemieckiej,

• Belgia,

• Turcja, Imperium Osmańskie,

• Persja,

• Stany Zjednoczone,

• Chiny,

• Oman,

• Japonia,

• Polska, Kurlandia (Kolonie Polski, w tym rozdz. Kolonie Kurlandii)

• Szwecja,

• Normandia,

Terytorium sporne jest to terytorium, które jest obiektem sporu międzynarodowego pomiędzy co najmniej dwoma państwami. Najbardziej znane przykłady sporów terytorialnych:

• spór kaszmirski pomiędzy Pakistanem a Indiami,

• wojna izraelsko-palestyńska,

• Trójkąt Halaib - spór między Egiptem i Sudanem.

Osetia Południowa- rejon w północnej Gruzji obejmujący tereny istniejącego do 1991 roku Południowoosetyjskiego Obwodu Autonomicznego, wchodzącego w skład ówczesnej Gruzińskiej SRR. Zajmuje powierzchnię 3,9 tys. km².

Zgodnie z prawem międzynarodowym Osetia Południowa stanowi integralną część Gruzji. W 1991 lokalne władze utworzyły Republikę Południowej Osetii, która ogłosiła niepodległość, chcąc uniezależnić się od Gruzji i połączyć z sąsiednią Osetią Północną. Republika ta jest de facto niepodległa, stanowi państwo nieuznawane pozostające w silnej zależności od Rosji. Jej niepodległość uznały jedynie Rosja (od 26 sierpnia 2008) oraz Nikaragua (od 5 września 2008).

Władze Republiki Południowej Osetii do czasu wojny z Gruzją w sierpniu 2008, nie sprawowały kontroli nad całym obszarem dawnego Południowoosetyjskiego Obwodu Autonomicznego - obszary zamieszkane w większości przez Gruzinów pozostawały pod kontrolą władz Gruzji, która na tych terenach powołała w kwietniu 2007 własne władze osetyjskie: tymczasową Administrację Południowej Osetii. Obecnie władze osetyjskie kontrolują cały obszar kraju. Gruzja oficjalnie uznaje ten teren za będący pod okupacją rosyjską.

Wojna w Osetii Południowej 1991-1992

Do następnych wystąpień antygruzińskich, doszło w okresie budzenia się sentymentów narodowych czasu Pierestrojki. Wówczas, w 1988 roku dwie osetyjskie organizacje, złożone z intelektualistów - południowy Adamon Nychas i północny Adamon Cadisz wystąpiły pod hasłem „Jeden naród - Jedna republika” i zażądały połączenia obu ziem osetyjskich pod zwierzchnictwem Moskwy. Rada Obwodu 10 listopada 1989 roku ogłosiła zmianę statusu na republikę autonomiczną. Istnieją wątpliwości co do całkowitej niezależności tych ruchów i kwestii zaangażowania radzieckich organów bezpieczeństwa w podsycanie konfliktu, który miał pomóc zatrzymać Gruzję w ZSRR^.Władze gruzińskie świadome strategicznego znaczenia Osetii Południowej, nie mogły się na to zgodzić. Osetia Południowa leży w miejscu dla Gruzji newralgicznym. Dodatkowo granice obwodu biegną 35 km. od rogatek Tbilisi, nieomal ocierając się o jedyny, w praktyce funkcjonujący, szlak miedzy Gruzją a Północnym Kaukazem tj. tzw. Gruzińską Drogę Wojenną oraz dzieląc kraj na Gruzję wschodnią i zachodnią, nastawiając na główną oś transportowo-komunikacyjną kraju tj. doliny rzek Mtkvari i Rioni. Dlatego też w odpowiedzi parlament gruziński odmówił tym działaniom jakichkolwiek podstaw prawnych, a opozycja zapowiedziała demonstrację w Cchinwali, do której jednak nie doszło, w skutek działań Osetyjczyków. Reakcją Tbilisi były zmiany kadrowe, na najwyższych szczeblach władz w obwodzie - nie wywarło to jednak zbyt wielkiego wrażenia na Osetyjczykach.

Pierwsze walki wybuchły w 1990, między paramilitarnymi oddziałami kierowanymi przez opozycyjne Towarzystwo Meraba Kostawy z Ważą Adamią na czele oraz oddziałami samoobrony osetyńskiej, dowodzonymi przez gen. Kima Cagałowa.

W 1990 roku zaszły jednak poważne zmiany na gruzińskiej scenie polityczne, które zakończyły się krótkim rozejmem. Rządy w pierwszych demokratycznych wyborach po obaleniu komunistów objął intelektualista oraz dysydent - Zwiad Gamsachurdia, który doszedł do władzy dzięki hasłom narodowym. Jego sztandarowym sloganem był: Gruzja dla Gruzinów. Gamsachurdia, choć początkowo zapewniał, że nie zlikwiduje istniejących na terenie Gruzji jednostek autonomicznych, pozwolił by parlament 11 grudnia 1990 (w dwa dni po wygranych przez niego wyborach) zlikwidował POA, a w dwóch centralnych rejonach Osetii (cchinwalskim i drawskim) wprowadzono stan wyjątkowy. Rozpoczęto równolegle blokadę energetyczną zbuntowanej prowincji. Regularne walki rozpoczęły się 6 stycznia 1991 roku, z czego ich apogeum przypada na wiosnę i późną wiosnę tego samego roku. W tym okresie z terenów objętych ruchami zbrojnymi wyemigrowała większość Gruzinów i część Osetyńcow (szacuje się ok. 100 tys. ludzi). Bilans strat wyglądał następująco: 93 wsie spalone, zburzenie (choć nie zdobycie) Cchinwali, śmierć 100 Osetyjczyków oraz podobnej ilości Gruzinów. 14 maja 1992 roku zawarto rozejm, by po jedenastu dniach - 25 maja rozpocząć walki na nowo. Osetyńcy, którzy oskarżyli o rozerwanie rozejmu Gruzinów, w odwecie przerwali na trzy tygodnie dostawy rosyjskiego gazu płynące gazociągiem do Armenii. Konflikt ostatecznie zakończono 25 czerwca 1992 porozumieniem w Dagomysie - podpisanym przez prezydenta Federacji Rosyjskiej Borysa Jelcyna i Gruzji Eduarda Szewardnadzego.

Na mocy postanowień z Dagomysu, w Osetii Południowej zaczęły stacjonować siły pokojowe złożone z batalionów: osetyńskiego, rosyjskiego i gruzińskiego. Ich rozmieszczenie pokrywało się niemal z tym, w jakim zastał siły osetyńskie i gruzińskie rozejm.

Okres pokoju 1992-2008

W miarę stabilny rozejm utrzymał się do 2004, kiedy to w wyniku pogorszenia relacji rosyjsko-gruzińskich (po wyborze Saakaszwilego na prezydenta Gruzji) zaczęły się sporadyczne incydenty zbrojne. Niespełna miesiąc przed podpisaniem zawieszenia broni Osetia Południowa ogłosiła niepodległość. Proklamacja niepodległości ogłoszona przez rząd nie została potwierdzona przez parlament - do tej pory, gdy stosunki osetyjsko-gruzińskie ulegają pogorszeniu, rząd Osetii Południowej grozi przeprowadzeniem referendum potwierdzającego niepodległość kraju lub też referendum o połączeniu Osetii Południowej z Osetią Północną w składzie Rosji.

W 2007 władze Gruzji zaproponowały utworzenie Autonomicznej Republiki Południowej Osetii wchodzącej, podobnie jak Adżaria, w skład Gruzji. W kwietniu 2007 parlament Gruzji powołał na terenie Południowej Osetii "Tymczasową Jednostkę Terytorialną" wraz z "Tymczasową Administracją Południowej Osetii". Jednostronne ogłoszenie przez Kosowo niepodległości w lutym 2008 zachęciło do oderwania się od terytorium Gruzji i prezydent Eduard Kokojty zapowiedział domaganie się od Trybunału Konstytucyjnego Rosji uznania swojej republiki za część terytorium Federacji Rosyjskiej. Progruzińskie władze Osetii Południowej swoją siedzibę miały w miejscowości Kurta położonej 9 kilometrów na północny-wschód od Cchinwali, na terenie Osetii zajmowanym do niedawna przez siły gruzińskie. W sierpniu 2008 w czasie wojny w Osetii Południowej Kurta została zdobyta przez osetyjskie wojska a siły gruzińskie w większości wyparte z Osetii Południowej.

Wojna w Osetii Południowej 2008

W sierpniu 2008, po załamaniu rozmów gruzińsko-osetyjskich i wielokrotnym ostrzeliwaniu przez Osetyjczyków terenów znajdujących się pod kontrolą sił gruzińskich (faktowi temu zaprzecza strona osetyjska i rosyjska) oraz wielokrotnym ostrzeliwaniu Osetii Południowej przez Gruzję (czemu zaprzeczała strona gruzińska), Gruzja przystąpiła do zbrojnego zajęcia separatystycznego obszaru. Główne działania zbrojne rozpoczęły się wieczorem 7 sierpnia, a 8 sierpnia wojska gruzińskie wkroczyły do Cchinwali. Strony gruzińska i rosyjska wzajemnie przypisują sobie wrogie działania ^[2]. 9 sierpnia siły rosyjskie wyparły Gruzinów ze stolicy Osetii i odsunęły ich pozycje poza teren sporny. Jakkolwiek Rosjanie stoją na stanowisku, iż wypełniają mandat ONZ i są siłami bezpieczeństwa^[3] w Osetii Południowej, do opinii publicznej dociera dużo informacji o działaniach zaczepnych na terenie Gruzji, a w szczególności w okolicach jej stolicy Tbilisi. 25 sierpnia parlament rosyjski ( Rada Federacji i Duma Państwowa ) uznał niepodległość Południowej Osetii oraz Abchazji a dzień później to samo zrobił prezydent Dmitrij Miedwiediew. Strona Gruzińska odebrała to jako "jawną aneksję" tych obszarów i 29 sierpnia zerwała stosunki dyplomatyczne z Rosją.

Cypr Północny, Turecka Republika Cypru Północnego (tur. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti), oficjalnie jest to część Republiki Cypryjskiej, de facto to samozwańcze państwo zajmujące północną część wyspy Cypr zamieszkiwaną przez ludność turecką. Państwowość uznana jedynie przez Turcję, dzięki której pomocy Cypr Północny funkcjonuje politycznie i ekonomicznie.

Powierzchnia: 3355 km²
Stolica: Nikozja - część turecka (39 tys.)
Liczba mieszkańców: 209 tys.

Głową państwa jest Mehmet Ali Talat, a szefem rządu Ferdi Sabit Soyer. Kraj jest uznawany przez Turcję, Nachiczewańską Republikę Autonomiczną i Organizację Konferencji Islamskiej. Cypr Północny posiada własny rząd, parlament, konstytucję i hymn (Istiklâl Marsi).

Historia (kalendarium)

• 11 tys. lat p.n.e. - pierwsi osadnicy na wyspie Cypr

• XIV wiek p.n.e. - Mykeńczycy opanowali wyspę.

• XV wiek - Wenecja podbiła Cypr.

• 1571 - Imperium Osmańskie zdobyło wyspę.

• 1878 - Osmani odstąpili Cypr Wielkiej Brytanii.

• 1925 - wyspa oficjalnie kolonią brytyjską

• 1950 - w referendum greccy Cypryjczycy w 60% opowiedzieli się za przyłączeniem do Grecji.

• 1957 - Cypr brytyjską autonomią

• 1960 - wyspa uzyskała niepodległość

• 1963 - starcia między mieszkańcami greckiej i tureckiej części wyspy

• 1964 - oddziały UFICYP wylądowały na terytorium Republiki Cypru.

• 15 lipca 1974 - domagająca się przyłączenia Cypru do Grecji opozycja, z Gwardią Narodową na czele, dokonała krwawego zamachu stanu obalając legalne władze Cypru, mordując przy okazji setki Turków i prorządowych Greków.

• 20 lipca 1974 - inwazja turecka zakończona pokonaniem Gwardii Narodowej (dzięki czemu do władzy mógł powrócić legalny rząd Cypru) i zajęciem północnej części wyspy

• luty 1975 - proklamowanie Tureckiego Federalnego Państwa Cypru (Kibris Tŭrk Federe Devleti) wchodzącego w skład Cypru

• 15 listopada 1983 - proklamowano Turecką Republikę Północnego Cypru ogłaszając jednocześnie niepodległość.

• 18 lutego 2008 - uznało Kosowo za państwo niepodległe.

Czeczenia- autonomiczna republika, ze stolicą w mieście Grozny, wchodząca w skład Federacji Rosyjskiej. Jest położona na północnym Kaukazie, graniczy z rosyjskimi Dagestanem na wschodzie, Inguszetią na zachodzie i Krajem Stawropolskim na północy oraz z Gruzją na południu.

Mimo ogłoszenia niepodległości w 1991 roku, obecnie żadne państwo świata nie uznaje niepodległości Czeczenii. W 1991 r. niepodległość Czeczenii uznała Gruzja (prezydentem Gruzji był wtedy Zwiad Gamsachurdia, późniejsi prezydenci zachowywali się tak, jakby tej decyzji nie było, nie nastąpiło jednak formalne jej anulowanie). Niepodległość Czeczenii uznawał też Afganistan pod rządami talibów. Opinia publiczna na świecie jest podzielona; część obserwatorów uważa, że Czeczeni bronią niepodległości kraju przed Rosją, inni zaś uważają, że nadrzędnym jest prawo Federacji Rosyjskiej do zachowania integralności swego terytorium.

23 marca 2003 r. w Czeczenii przeprowadzono referendum konstytucyjne. Jednym z najważniejszych postanowień nowej konstytucji republiki było pozostanie w Federacji Rosyjskiej. W wyborach, w których udział wzięło niemal 90% uprawnionych do głosowania, prawie 96% opowiedziało się za zaproponowaną przez władze rosyjskie konstytucją. Warunki, w jakich było przeprowadzone głosowanie, budziły zastrzeżenia. Według wielu obserwatorów Rady Europy referendum powinno być przełożone na czas uspokojenia się sytuacji w regionie. Wątpliwości budziło również głosowanie samych żołnierzy, którzy na stałe stacjonowali (zdaniem zwolenników niepodległości jako okupanci) w republice i stanowili około 10% wyborców. Zdaniem władz rosyjskich zastrzeżenia te nie wpłynęły jednak na sam wynik referendum, ponieważ sama ludność czeczeńska jest zmęczona przeciągającymi się działaniami wojskowymi i w zdecydowanej większości poparła uchwalenie konstytucji. Zwolennicy niepodległości nawoływali do bojkotu referendum, a jego wyniki uważają za sfałszowane (przynajmniej w kwestii podanej wysokiej frekwencji). Strona rosyjska zaprzecza tym oskarżeniom. Niektórzy politycy krajów Unii Europejskiej uznali referendum za "krok w dobrym kierunku". Natomiast zdecydowanie krytycznie o referendum wypowiadały się organizacje praw człowieka, podzielając wymienione wyżej zastrzeżenia.

W czasie rozpadu ZSRR grupa przywódców czeczeńskich ogłosiła niepodległość republiki, która trwała od 1991 do 1994, pomimo braku oficjalnego uznania przez inne państwa. W 1992 Czeczenia (wraz z Tatarstanem) odmówiła podpisania układu stowarzyszeniowego z Federacją Rosyjską. Rosja nie uznała tej odmowy i w 1994 rozpoczęła wojnę mającą na celu opanowanie Czeczenii - konflikt w 1996 r. zakończył się zwycięstwem zwolenników niepodległości. Drugą próbę podporządkowania republiki Rosja podjęła w 1999 r., i po zajęciu całego terytorium przez wojska federalne ogłosiła w 2002 r. oficjalne zakończenie wojny. Według innych opinii, w tym separatystów, wojna trwa nadal. Obie wojny doprowadziły do wielkich zniszczeń i doszczętnie zrujnowały ten kraj. W 2007 r trwa odbudowa republiki ze zniszczeń wojennych - na razie całkowicie odbudowano Gudermes i Argun, trwa odbudowa Groznego.

Oficjalne uzasadnienie władz Federacji Rosyjskiej wojny z Czeczenią mówi o obronie integralności terytorialnej Rosji i walce z separatystycznymi, fundamentalistycznymi grupami muzułmańskimi.

Pierwsza niezależność (1991-1994)

W czasie postępującego rozpadu ZSRR przywódca ruchu niepodległościowego, prezydent-elekt, Dżochar Dudajew (wybrany na prezydenta 27 października 1991) ogłosił 1 listopada 1991 powstanie niepodległej Czeczenii. Rosja odpowiedziała wprowadzeniem stanu wyjątkowego w Czeczenii i Inguszetii (w miesiąc później Ingusze w referendum wypowiedzieli się za oddzieleniem się od Czeczenii). 12 marca 1992 czeczeński parlament uchwalił konstytucję niepodległej Czeczenii. Następnie Czeczenia odmówiła podpisania 31 marca 1992 układu federacyjnego, pozostając formalnie poza państwem rosyjskim. Natomiast Inguszetia już jako osobna republika powstała 4 czerwca 1992 przystąpiła do Federacji Rosyjskiej. Prowadzona przez Czeczenów polityka niepodległości sprowokowała rosyjskie (federalne) interwencje militarne począwszy już od listopada 1991, kiedy to na lotnisku w Groznym wylądował oddział komandosów, którego misja przywrócenia w Czeczenii rosyjskich porządków zakończyła się kompletnym fiaskiem. Moskwa podjęła też działania zakulisowe prowadzone przez służby specjalne, m.in. wspierając opozycję wobec prezydenta Dudajewa, w tym kilka nieudanych prób zbrojnego przewrotu. 17 kwietnia 1993, po kolejnych konfliktach z parlamentem, Dudajew podjął decyzję o rozwiązaniu parlamentu i wprowadzeniu rządów prezydenckich. Ruch opozycyjny działał nadal, podejmując próby zbrojnego przejęcia władzy. Już w tamtym okresie miały miejsce na terenie sąsiednich terytoriów rosyjskich (Kraj Stawropolski i Krasnodarski) przypadki akcji terrorystycznych dokonywanych przez Czeczeńców, jak np. porwania autobusów i samolotów. Czeczenia 16 stycznia 1994 przyjęła nazwę Czeczeńska Republika Iczkerii.

I wojna w Czeczenii (1994-1996)

11 grudnia 1994 do republiki wkroczyły wojska rosyjskie. Od lutego 1995, kiedy Rosjanie zdobyli Grozny, trwały walki partyzanckie. W sierpniu 1996, po przeprowadzeniu przez Czeczenów kontrofensywy, Grozny został odbity. 31 sierpnia 1996 w Chasawjurcie podpisano rozejm, kończący pierwszą wojnę czeczeńską. Na jego mocy m.in. problem statusu republiki został odłożony na 5 lat.

Druga niezależność (1996-1999) [edytuj]

W wyborach przeprowadzonych 27 stycznia 1997 - nadzorowanych przez międzynarodowych obserwatorów (wg angielskiej Wikipedii), ale kwestionowanych w Rosji ze względu na udział w nich mniej niż połowy uprawnionych do głosowania - prezydentem został wybrany Asłan Maschadow. 12 maja 1997 podpisano w Moskwie rosyjsko-czeczeński traktat pokojowy.

Jednak sytuacji wewnętrznej nie zmieniło krótkotrwałe mianowanie premierem uznanego przez Rosję za terrorystę Szamila Basajewa. Miały miejsce liczne porwania ludzi dla okupu, zwłaszcza cudzoziemców, łącznie z przypadkami ich zabijania w przypadku nieuzyskania wykupu - najbardziej znane jest zabójstwo w grudniu 1998 czterech Brytyjczyków i Nowozelandczyka. W maju 1998 porwano przedstawiciela prezydenta Rosji w Czeczenii Walentina Własowa, a w marcu 1999 rosyjskiego generała Konstantina Szpiguna. Zdarzenia takie dotknęły też obywateli polskich. W grudniu 1997 porwano pięciu Polaków (m.in. Marka Kurzyńca). Natomiast w sierpniu 1999 na terytorium sąsiedniego Dagestanu uprowadzono dwie Polki: prof. Zofię Fiszer-Malanowską i doc. Ewę Marchwińską-Wyrwał. To ostatnie porwanie przypisuje się grupie braci Achmadowów. Władze republiki wysuwały oskarżenia, że proceder ten jest inspirowany przez rosyjskie służby specjalne - o zabójstwo w 1996 sześciu lekarzy Czerwonego Krzyża obwiniono zamieszkałego w Moskwie Adama Denijewa jako agenta (lub pułkownika) FSB, a zabójstwem Brytyjczyków i Nowozelandczyka obciążono Arbi Barajewa jako kolaboranta i agenta FSB, pomimo tego, że do jego zabicia przez armię federalną w 2001 rzekomo nie był przez te władze niepokojony.

Pod protektoratem Szamila Basajewa i Zelimchana Jandarbijewa - zwolenników kontynuowania walki zbrojnej aż do wyparcia Rosjan z całego Kaukazu - w Czeczenii utworzono kilka obozów szkoleniowych kształcących wojowników świętej wojny z całego Kaukazu. Spowodowali oni szereg zbrojnych incydentów i akcji terrorystycznych zwłaszcza w Dagestanie. Coraz większe wpływy w republice zdobywał radykalny islam. Ulegając naciskom jego zwolenników Maschadow wiosną 1999 wprowadził szariat w Czeczenii.

II wojna w Czeczenii (rozpoczęta w 1999) [edytuj]

Okres względnego spokoju został przerwany 7 sierpnia 1999, kiedy to do Dagestanu wkroczyły oddziały dowodzone przez Szamila Basajewa pod hasłem ustanowienia na Kaukazie islamskiego kalifatu i ogłoszenie się przez Basajewa kalifem Kaukazu oraz zamachy bombowe w Moskwie i Wołgodońsku w sierpniu i wrześniu tego roku, o które władze rosyjskie obwiniły czeczeńskich separatystów. Wydarzenia te strona rosyjska podała jako powód kolejnej interwencji militarnej. Z kolei pod adresem rosyjskich służb specjalnych wysuwane są zarzuty prowokacji. Maschadow potępił zarówno zamachy, jak i wejście Basajewa do Dagestanu. Wskutek przeprowadzonego 23 marca 2003 referendum konstytucyjnego Czeczenia 2 kwietnia 2003 stała się częścią Federacji Rosyjskiej. Jednak pomimo kilkakrotnego ogłaszania końca drugiej wojny czeczeńskiej konflikt tli się nadal - pojedyncze akcje partyzanckie i akty dywersyjne trwają do chwili obecnej (2007, źródło Radio Free Europe, Radio Liberty [1]).

Prawa człowieka i zbrodnie wojenne [edytuj]

Zdaniem obserwatorów, łamanie praw człowieka i zbrodnie wojenne popełniane przez obie strony konfliktu były na porządku dziennym, stając się integralną częścią konfliktu. Są one dokumentowane przez organizacje pozarządowe: Moskiewskie Centrum Praw Człowieka "Karta" czy Międzynarodową Helsińską Fundację Praw Człowieka.

Według oficjalnych danych po stronie rosyjskiej w konflikcie zginęło ok. 5 tys. żołnierzy armii federalnej i wojsk MSW. Według sieci zrzeszającej matki zabitych żołnierzy, prawdziwa liczba sięga 11 do 12 tys. osób.

Dane o ofiarach po stronie czeczeńskiej, niewątpliwie znaczne, są trudne do ustalenia - znany polski publicysta, znawca z pobytów na miejscu problemów republik postradzieckich, Wojciech Jagielski, podał we wrześniu 2004 r., że mogą one sięgać liczby od 100 do 200 tysięcy osób. Również cytowany przez prasę jako wyraziciel opinii separatystów elektroniczny KavkazCenter (rezydujący na różnych serwerach) podaje sprzeczne i różne dane jak np. że straty ludności cywilnej (bez uściślenia, ale prawdopodobnie od początku II wojny) wahają się od 40 do 55 tysięcy (na październik 2003 r.), natomiast w związku z atakiem na szkołę w Biesłanie opublikowano w nim informację o tym, że w ciągu 10 lat konfliktu zginęło 42.000 czeczeńskich dzieci.

Istniejące w czasie konfliktu tzw. obozy filtracyjne, porównywane były w różnych opiniach do obozów koncentracyjnych. Z różnych źródeł, również rosyjskich, pochodziły informacje o zbrodniach armii rosyjskiej przeciwko ludności cywilnej - wymieniano gwałty, mordy, uprowadzenia, handel organami ludzkimi, handel zwłokami, tortury, okaleczanie ludzi, zaczystki. Również stronę czeczeńską obwiniano o dokonywanie rozmiarami podobnych do rosyjskich masowych zbrodni, jak np. mordowanie jeńców czy ludności rosyjskiej zamieszkującej tereny republiki.

Kaszmir - jeden z 4 regionów Dżammu i Kaszmiru. Od 1948 roku podzielony pomiędzy Indie (Kotlina Kaszmirska) i Pakistan (Azad Kaszmir).

W 1947 roku Indie uzyskują niepodległość. Ponieważ Indie składały się z wielu drobnych państewek i regionów o wyrazistej odrębności kulturowej doprowadziło to do sporów dotyczących podziału terytorium. Największym z problemów była sprawa przynależności państwowej Kaszmiru, do którego prawo rościł sobie także powstający Pakistan. Maharadża Hari Singh, pod którego zwierzchnością pozostawała ta prowincja pragnął zachować niepodległość swego państwa, lecz w obliczu wkroczenia pakistańskich bojówek zdecydował się na przystąpienie do Indii. Pakistan nie uznał decyzji maharadży powołując się na niejasne okoliczności podpisania dokumentu (Dokument Akcesji) dołączającego Kaszmir do Indii oraz na słabe zakorzenienie w regionie rządzącej dynastii. Wobec takiego obrotu sprawy w 1948 roku rozpoczęła się kosztowna i wycieńczająca obie strony wojna między Indiami a Pakistanem. Z pomocą ONZ udało się rok później zakończyć walki. Druga wojna o Kaszmir rozegrała się w 1965.

Kotlina Kaszmirska ma ok. 7200 km² powierzchni i rozciąga się 1700 m nad poziomem morza. Pełniła ona bardzo ważną funkcję w historii starożytnych Indii, przez pewien czas była centrum kultury sanskrytu. Kaszmirska literatura, rzeźba, muzyka, taniec i architektura wyraźnie wpłynęły na obecny kształt azjatyckiego dziedzictwa kulturowego.

Kosowo (alb. Kosova / Kosovë, serb. Косово / Kosovo) - terytorium sporne w południowej Europie ze stolicą w Prisztinie; jednostronnie ogłosiło swoją niepodległość 17 lutego 2008 jako Republika Kosowa^[4] (alb. Republika e Kosovës, serb. Република Косова / Republika Kosova), zgodnie z prawem międzynarodowym jest to od 1999 protektorat ONZ, formalnie pozostający częścią Serbii, której władze stosują nazwę Prowincja Autonomiczna Kosowo i Metochia (alb. Kosovë e Metohi oraz Krahina Autonome e Kosovës dhe Metohisë, serb. Косово и Метохија / Kosovo i Metohija oraz Аутономна покрајина Косово и Метохија / Autonomna pokrajina Kosovo i Metohija).

Kosowo leży w południowo-zachodniej części Serbii, względnie na południowy-zachód od niej. Region zamieszkany jest obecnie w przeważającej części przez Albańczyków, jednak od wieków związany jest z Serbią. Od zakończenia wojny w Kosowie administrowany przez ONZ (UNMIK) przy pomocy wojsk NATO (KFOR). Stanowi punkt sporu pomiędzy ludnościami serbską i albańską, zamieszkującymi jej teren. Z punktu widzenia prawa międzynarodowego i zgodnie z rezolucjami ONZ Kosowo jest częścią Serbii, jednak od interwencji międzynarodowej w 1999 posiada faktyczny status protektoratu międzynarodowego. Decyzji odnośnie ewentualnej zmiany statusu Kosowa nie udało się uzgodnić na forum ONZ. W wyniku przeprowadzonej 17 lutego 2008 sesji parlamentu w Prisztinie zadeklarowano jednak zerwanie dotychczas istniejącej federacji z Serbią i ogłoszono niepodległość kraju. Obecnie na arenie międzynarodowej Kosowo zostało uznane przez 47 krajów, w tym przez Polskę.

Przed przedstawieniem nowej 17 lutego 2008, Kosowo nie posiadało własnej flagi. Do 1992 władze Jugosławii używały w Kosowie flagi Albanii z żółtą gwiazdą w lewym, górnym rogu.

Wojna

Oddziały UÇK rozpoczęły wojnę partyzancką, przeprowadzając serię ataków partyzanckich na serbskie siły porządkowe, reprezentantów władzy oraz zamachów terrorystycznych wycelowanych w domniemanych kolaborantów. W tej sytuacji w 1998 na pomoc serbskiej policji przyszła regularna armia jugosłowiańska, przeprowadzając szeroko zakrojoną akcję zbrojną, wymierzoną w UÇK. W przeciągu następnych kilku miesięcy zginęły setki ludzi, a około 200 tysięcy uciekło z miejsca zamieszkania; większość z nich stanowili Albańczycy. Z drugiej strony, przemoc Albańczyków skierowana była również wobec Serbów - raport UNHCR z marca 1999 informuje, że zostali oni usunięci z około 90 wiosek na terenie prowincji. Serbowie przemieszczali się do innych części prowincji lub decydowali się na ucieczkę do Serbii. Jugosłowiański Czerwony Krzyż szacuje, że w opisywanym okresie z miejsca zamieszkania uciekło około 30 tysięcy nie-Albańczyków.

W wyniku odrzucenia przez Serbów planu, przygotowanego przez Grupę Kontaktową na konferencji w Rambouillet, 24 marca 1999 r. wybuchła wojna. Atak NATO, któremu nadano nazwę „Sojusznicza siła” (Allied Force) składał się z kilku faz, które obejmowały szereg operacji zmierzających do uzyskania pełnej kontroli nad terytorium Kosowa. Rozkaz rozpoczęcia nalotów uzależniony był od decyzji politycznych i militarnych Rady Północnoatlantyckiej. Operacja Allied Force podzielona została na fazy:

• FAZA 0 - 20 stycznia 1999 r., na podstawie decyzji politycznej większości państw NATO, siły powietrzne Sojuszu rozmieszczone zostały na przewidzianych lotniskach, skąd miały wziąć udział w nalotach.

• FAZA I - prowadzenie ograniczonych działań powietrznych przeciwko z góry wytypowanym celom o znaczeniu militarnym. Faza ta rozpoczęła się 24 marca atakami wymierzonymi w jugosłowiańską obronę przeciwlotniczą (wyrzutnie rakietowe, punkty radarowe, urządzenia kontrolne, lotniska i samoloty) na terenie całej Jugosławii.

• FAZA II - zaczęła się 27 marca na skutek braku reakcji rządu jugosłowiańskiego, która do tego czasu nie podjęła inicjatywy pokojowej. Cele nalotów zostały rozszerzone na infrastrukturę wojskową oraz bezpośrednio w siły wojskowe stacjonujące w Kosowie (główne kwatery dowodzenia, koszary, instalacje telekomunikacyjne, magazyny broni i amunicji, zakłady produkcyjne i składy paliw). Rozpoczęcie tej fazy operacji było możliwe dzięki jednogłośnej decyzji członków Paktu Północnoatlantyckiego.

• FAZA III - hasłem do niej był szczyt NATO w Waszyngtonie w kwietniu 1999 r. W fazie tej doszło do znacznego rozszerzenia powietrznych działań przeciwko szczególnie ważnym celom o znaczeniu wojskowym na północ od 44 równoleżnika na obszarze całej Jugosławii. Po miesiącu powietrznej kampanii dla NATO stało się oczywiste, że dotychczasowa strategia nie była skuteczna. W kwietniu 1999 r. na szczycie NATO w Waszyngtonie zdecydowano się na większą elastyczność w atakowaniu nowych celów w ramach fazy 1 i 2, które były konieczne, aby osiągnąć cele taktyczne w Kosowie i strategiczne na terenie Jugosławii.

• FAZA IV - wsparcie działań stabilizacyjnych w Kosowie.

• FAZA V - przegrupowanie sił i powrót wojsk do baz. Równocześnie na terenie Kosowa obie strony prowadziły liczne działania zbrojne. Organizacje międzynarodowe alarmowały głównie o czystkach etnicznych prowadzonych przez Serbów. W wyniku tych działań, szereg wysokich urzędników Jugosłowiańskich, w tym prezydent Slobodan Milošević, zostało postawionych w stan oskarżenia przez Międzynarodowy Trybunał Karny ds. Zbrodni w Byłej Jugosławii (ICTY). Wiele z tych spraw przekazano pod jurysdykcję Międzynarodowego Trybunału Zbrodni Wojennych w Hadze. Porozumienie o warunkach wycofania wojsk serbskich z Kosowa oraz wejścia do prowincji sił międzynarodowych KFOR podpisano 9 czerwca 1999 roku w Kumanovie.

ONZ szacuje, że w czasie działań wojennych na terenie Kosowa, w okresie od marca 1998 r. do kwietnia 1999 r., z rejonu tego uciekło lub zostało przeniesionych około 340 tysięcy Albańczyków. Większość z nich udało się do Albanii, Czarnogóry i Macedonii. Siły rządowe niszczyły dokumenty tożsamości uciekającej ludności. Działania te określane są dziś mianem czystki tożsamości. W znacznym stopniu utrudniły one identyfikację i kontrolę powracających po wojnie ludzi. Strona serbska twierdzi, że od czasu zakończenia wojny, na teren Kosowa przeniosło się około 300 tysięcy ludzi, podających się za byłych mieszkańców regionu. Z racji braku spisów śmierci i narodzin, sprawa nie może być rozstrzygnięta.

Materialne straty poniesione w przeciągu 11 tygodni bombardowań oceniono na większe od tych poniesionych podczas II wojny światowej. Serbscy ekonomiści z tzw. G-17 oszacowali szkody spowodowane nalotami NATO na łączną kwotę 1,2 mld dolarów, zaś straty ekonomiczne na około 29,6 mld dolarów, choć oficjalne źródła rządowe mówią nawet o 200 mld dolarów.

Zbrodnie wojenne Kosowian

Po zakończeniu działań wojennych w 1999, albańskie siły UÇK rozpoczęły prowadzenie czystek etnicznych na terenie Kosowa. Akcja obejmowała niszczenie serbskich i romskich wiosek, świątyń i pomników. W wyniku przeprowadzonych akcji 300 tysięcy Serbów i Cyganów zostało wypędzonych, reszta pozostała w nielicznych, strzeżonych przez NATO KFOR enklawach. Albańska UÇK doprowadziła do zniszczenia ponad 150 świątyń prawosławnych (z których najstarsze pochodziły z XII wieku, niektóre były zabytkami uznanymi przez UNESCO za światowe dziedzictwo kultury - np. klasztor w Dechani ostrzelany z moździerza).

W 2004 roku miały miejsce tzw. pogromy marcowe. 17-18 marca 2004 roku, pod egidą władz UÇK i ASRH, miały miejsce pogromy Serbów. Zorganizowane bandy albańskie (niektóre liczące ponad 3000 osób), pomimo ochrony KFOR-u wdzierały się na teren enklaw serbskich i dokonywały mordów i zniszczeń. Zgodnie z rozkazem, KFOR w pierwszej kolejności zapewniał bezpieczeństwo własnym żołnierzom, następnie ewakuował zagrożonych Serbów i Cyganów.

Carla del Ponte w swojej książce opisuje proceder wywożenia Serbów do Albanii, gdzie poddawano ich zabiegom usuwającym ich organy wewnętrzne. Sprawę obecnie bada Human Rights Watch^[6] oraz Międzynarodowy Trybunał Karny ds. zbrodni w byłej Jugosławii.

Status międzynarodowy

Pomimo ogłoszenia niepodległości, z prawnego punktu widzenia Kosowo nadal wchodzi w skład Serbii. Od 1999 jest ono jednak protektoratem międzynarodowym pod auspicjami ONZ (na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244, stwierdzającej także, iż Kosowo jest częścią Serbii). Rząd serbski nie ma faktycznie żadnego wpływu na decyzje międzynarodowej administracji. Prowincją zarządza misja ONZ UNMIK. Bezpieczeństwo stara się zapewnić misja NATO KFOR, podległa UNMIK.

Od początku swojej misji ONZ zapewniła istnienie i działanie instytucji zgromadzenia narodowego, rządu oraz prezydenta. Kwestie bezpieczeństwa, ustawodawstwa i spraw zagranicznych podlegają UNMIK. Wybory członków Zgromadzenia Narodowego Kosowa miały miejsce w październiku 2001 roku. W marcu 2002 roku na stanowisko prezydenta wybrano w wyborach Ibrahima Rugovę. Siedzibą Zgromadzenia Narodowego, rządu oraz prezydenta jest Prisztina. Dotychczas Zgromadzenie Narodowe doprowadziło do przyjęcia wytycznych do uchwalenia nowej konstytucji, prawa celnego oraz dwóch kodeksów karnych.

UNMIK wydaje mieszkańcom prowincji dokumenty zastępujące paszporty, zezwalające na podróżowanie za granicę do państw, które je uznają. UNMIK wydaje również dowody osobiste oraz tablice rejestracyjne pojazdów, które również pozostają ważne jedynie w państwach, które je uznają. Podobna sytuacja panuje w przypadku systemu pocztowego. Listy adresowane do Kosowa lub Serbii mogą nie dojść do adresata. Zalecane jest adresowanie listów "Kosowo (UNMIK)".

UNMIK stworzył również formację policyjną, zatrudniającą członków wszystkich grup etnicznych (Albańczyków, Serbów, Romów, Bośniaków) oraz zarządza liniami kolejowymi oraz liniami lotniczymi (Kosova Airlines). Przestrzeń powietrzna kontrolowana jest przez KFOR. UNMIK używa flagi ONZ.

Przyjęte przez Zgromadzenie Narodowe wytyczne do uchwalenia konstytucji zakładają prowadzenie polityki wspierania mniejszości etnicznych. Ze 120 miejsc w Zgromadzeniu Narodowym, 10 zarezerwowanych jest dla Serbów, 10 dla innych mniejszości, pozostałe 100 zaś obsadzane jest na drodze wyborów. 9 kwietnia 2008 r. deputowani parlamentu Kosowa przez aklamację przyjęli tekst nowej konstytucji.

Proklamowanie niepodległości

Z formalnego punktu widzenia Kosowo postrzegane jest na arenie międzynarodowej jako część Serbii. Jego przyszły status był obiektem ustaleń międzynarodowych, jednak propozycja byłego prezydenta Finlandii Martti Ahtisaariego polegająca na nadaniu Kosowu "kontrolowanej niepodległości" nie została zaakceptowana przez wszystkie strony - za opowiedziały się władze Kosowa, część państw Unii Europejskiej i Stany Zjednoczone, przeciw władze Serbii, Chin i Rosji. Fiasko ustaleń międzynarodowych skłoniło władze Kosowa, popierane przez Stany Zjednoczone i częściowo Unię Europejską, do podjęcia jednostronnych decyzji - w grudniu 2007 premier Kosowa zapowiedział, że prowincja ta ogłosi niepodległość.

Na niepodległość Kosowa i oderwanie od Serbii 15% jej terytorium demokratyczne władze Serbii nie wyrażają zgody. Uchwalona jednogłośnie przez parlament Serbii nowa konstytucja stanowi, że Kosowo jest integralną częścią kraju - w tej sprawie w październiku 2006 przeprowadzono ogólnonarodowe referendum, w którym większość głosujących poparła konstytucję. Kwestia niepodległości Kosowa budzi wiele emocji - decyzja taka postrzegana jest przez wielu jako niezgodna z Kartą Narodów Zjednoczonych (jest to pierwsza po 1945 roku jednostronna zmiana granic w Europie, która może pociągnąć za sobą konsekwencje np. w Abchazji i Osetii Południowej). Powszechna jest również obawa, że decyzja ta może doprowadzić do dalszego rozpadu byłej Jugosławii (rozpad Bośni i Hercegowiny) oraz ponownego zaognienia sytuacji w regionie - w pierwszej kolejności w Macedonii, gdzie także działa UÇK, która już w 2001 roku wystąpiła zbrojnie.

Ogłoszenie niepodległości przez Kosowo było przez kolejne tygodnie odkładane, czekano m.in. na rozstrzygnięcie wyborów prezydenckich w Serbii - zakładano, że może po wyborach władze Serbii jeszcze raz zasiądą do negocjacji, lecz na kolejne negocjacje nie chciały się zgodzić władze Kosowa. Ostatecznie premier Kosowa zapowiedział proklamowanie niepodległości 17 lutego 2008 o godzinie 15:51, a parlament jeszcze tego samego dnia przyjął deklarację niepodległości^[7] stosunkiem głosów 109-0, jednak na posiedzeniu nie stawili się przedstawiciele partii serbskich. Status międzynarodowy Kosowa nadal pozostaje niejednoznaczny - nie może ono liczyć w najbliższym czasie na uznanie przez ONZ ze względu na sprzeciw Rosji i Chin, a zatem na status "normalnego" państwa.

W dniu proklamowania przez Kosowo niepodległości władze Serbii potępiły ten akt, uznając go za sprzeczny z prawem międzynarodowym. Zapowiedziały również zerwanie współpracy z misją Unii Europejskiej w Kosowie. Prezydent Serbii Boris Tadić zwrócił się do sekretarza generalnego ONZ o unieważnienie proklamowania niepodległości Kosowa przez tamtejszy parlament, które nazwał "aktem secesji serbskiej prowincji Kosowo", jednocześnie domaga się od wszystkich członków ONZ pełnego poszanowania suwerenności terytorialnej i integralności Serbii oraz odrzucenia proklamacji niepodległości Kosowa. Władze Serbii wprowadziły na Kosowo sankcje gospodarcze i polityczne oraz obniżyły rangę stosunków dyplomatycznych z państwami uznającymi Kosowo. Jednocześnie zapowiedziały utworzenie w Kosowie równoległych organów władzy z rządem i parlamentem wybieranym przez serbską ludność Kosowa i uznającym Kosowo za część Serbii. Obserwatorzy sceny politycznej nie wykluczają również oderwania od Kosowa terenów w większości zamieszkanych przez Serbów. 11 maja 2008 władze Serbii przeprowadziły również na terenie Kosowa zamieszkanego przez większość serbską ogólnokrajowe wybory parlamentarne do parlamentu Serbii oraz do władz lokalnych. Krok ten został skrytykowany zarówno przez władze Kosowa, jak i administrację międzynarodową^[8].

Poza Serbią, deklaracji niepodległości nie uznały również m.in. Azerbejdżan, Cypr, Gruzja, Hiszpania, Rosja ^[9] i Sri Lanka (wszystkie te państwa są zagrożone istnieniem mniejszości etnicznych, walczących zbrojnie zawczasu lub obecnie o niepodległość), ponadto Argentyna, Białoruś, Boliwia, Kazachstan, Kirgistan, Laos, Mołdawia, Rumunia, Tadżykistan, Wenezuela i Wietnam. Rosja zażądała zwołania Rady Bezpieczeństwa ONZ w sprawie Kosowa oraz anulowania decyzji władz Kosowa niezgodnej z rezolucją nr 1244 Rady Bezpieczeństwa ONZ, Kartą Narodów Zjednoczonych i Aktem Końcowym KBWE. Sekretarz generalny ONZ Ban Ki Mun oznajmił, że Misja ONZ w Kosowie (UNMIK) będzie nadal wykonywała swój mandat, zgodnie z pozostającą w mocy rezolucją nr 1244 z 1999 r., powierzającą Organizacji Narodów Zjednoczonych administrację nad tym regionem. Dodatkowo, w paru krajach ich najbardziej wpływowi politycy ustosunkowali się negatywnie do deklaracji (w tym Bośnia i Hercegowina, Kuba i Słowacja), jednak same te kraje jeszcze nie ustosunkowały się oficjalnie w tej kwestii. Słowacja wyznaczyła sobie 4 miesiące na gruntowne zbadanie kwestii niepodległości Kosowa. Ponadto liderzy bośniackiej Republiki Serbskiej zagrozili, że jeśli rząd centralny w Sarajewie uzna Kosowo, ci wystąpią z federacji^[10].

Kraje, które uznały niepodległość Kosowa (46 członków ONZ i Tajwan, stan na 21 sierpnia 2008).[Polska 26 lutego 2008]

Unia Europejska pozostawiła decyzję uznania Kosowa krajom-członkom. Szereg krajów czekało na decyzję Unii Europejskiej.

Pięć krajów oficjalnie wyraziło zaniepokojenie "jednostronnymi posunięciami" lub namawia obie strony do kontynuacji zaniechanych negocjacji. Są to Brazylia, Chiny, Filipiny, Republika Południowej Afryki i Ukraina.

Natomiast Nowa Zelandia, w formie wypowiedzi jej premiera Helen Clark, podkreśliła, że zasadniczo nigdy nie ustosunkowuje się do jednostronnych deklaracji państwowości i nie zamierza formalnie uznać lub zaprzeczyć niepodległości Kosowa, i że przyszłe stosunki z osobami i agencjami sprawującymi władzę na terenie terytorium spornego wykażą ich uznanie w praktyce, lecz oficjalnego uznania ze strony Nowej Zelandii raczej nie należy się spodziewać.

Szereg krajów ustosunkowało się aktualnie neutralnie, w tym Chile, Indie, Kuwejt i Nikaragua, wyrażając ubolewanie z powodu braku konsensusu, jak i nadzieję na pokojowe rozpatrzenie sprawy w drodze dialogu i uszanowania praw i zasad Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Kosowo planował także uznać Międzynarodowy Komitet Olimpijski i dopuścić je do Letnich Igrzysk Olimpijskich 2008 w Pekinie, ale pod warunkiem, że Kosowo zostanie uznane oficjalnie przez ONZ, uformuje krajowy komitet olimpijski i wprowadzi stosunki z co najmniej pięcioma federacjami sportowymi w sportach olimpijskich ^[12]. Warunki te nie zostały spełnione. Dwie międzynarodowe sportowe federacje, w tenisie stołowym i piłce ręcznej, już 3-4 lata temu uznały kosowskie reprezentacje (reprezentacja Kosowa uczestniczy w mistrzostwach tenisa stołowego od 2003), co nie jest równoważne z uznaniem państwowości Kosowa - w wielu federacjach sportowych uczestniczą terytoria zależne czy autonomiczne jednostki państw.

Sytuację postanowiły za to wykorzystać rządy Abchazji i Osetii Południowej, które zwróciły się do Rosji, Wspólnoty Niepodległych Państw i ONZ z prośbą o uznanie ich niepodległości. Rosja początkowo zniosła ograniczenia gospodarcze w stosunku do Abchazji, co zostało w świecie odebrane jako uznanie de facto państwowości tej republiki^[13]). Natomiast po wojnie w Gruzji w sierpniu 2008, Rosja, powołując się przy tym na precedens kosowski, oficjalnie uznała niepodległość Abchazji i Osetii Południowej.

Również rząd Kraju Basków oświadczył, że przykład rozwiązania konfliktu w Kosowie powinien mieć zastosowanie także w przypadku Kraju Basków. W podobnym tonie wypowiadali się politycy z Katalonii i Quebecu. O uznanie międzynarodowe zaapelowały także władze Naddniestrza, a władze Armenii oświadczyły, że jeżeli uznają Kosowo to wyłącznie równocześnie z uznaniem niepodległości Górskiego Karabachu, co władze Azerbejdżanu skomentowały, że w takim przypadku zbrojnie zajmą Górski Karabach. Również organizacje secesjonistyczne z innych obszarów (Czeczenia, Flandria, Ilam, Katalonia, Kurdystan, Republika Serbska w Bośni i Hercegowinie) uznały kwestię Kosowa za analogiczną do ich sytuacji.

Zamieszki

• W dniu proklamowania niepodległości około 2000 Serbów protestowało pod ambasadą Stanów Zjednoczonych w Belgradzie, obrzucając ją kamieniami i butelkami z benzyną^[14]. Protestujący wybili również szyby w ambasadzie Słowenii oraz zniszczone zostały restauracje McDonald's w Belgradzie i Nowym Sadzie.

• 18 lutego w Kosowskiej Mitrowicy wybuchły dwie bomby niszcząc pojazdy ONZ, lecz nie powodując ofiar w ludziach.

• 19 lutego zostały spalone dwa przejścia graniczne pomiędzy Kosowem a Serbią^[15].

• 21 lutego odbyła się wielka demonstracja w Belgradzie, w której uczestniczyło ponad 500.000 osób. W ich wyniku częściowo spalona została ambasada Stanów Zjednoczonych, lekko uszkodzona została ambasada Chorwacji (w tym spalono chorwacką flagę), wybito okna w ambasadzie Słowenii oraz obrzucono różnymi przedmiotami ambasady Belgii, Niemiec, Turcji, Wielkiej Brytanii. W chorwackiej Puli spalono dwa samochody należące do Albańczyków.

• 25 lutego ponad 100 Serbów zaatakowało przejście graniczne w Mutivoda, w wyniku czego 19 kosowskich policjantów zostało rannych.

• 26 lutego po proteście w Banja Luce, w którym uczestniczyło ok. 10.000 osób, częściowo zniszczony został front budynku, w którym znajduje się biuro ambasady USA.

• 3 marca ostrzelane zostało biuro ONZ w północnej części Kosowskiej Mitrowicy.

• 14 marca Serbowie, w tym m.in. pracownicy sądownictwa wyrzuceni z pracy w 1999 roku przez Albańczyków^{[potrzebne źródło]}, zajęli budynek ONZ-owskiego sądu w Kosowskiej Mitrowicy.

• 17 marca w Kosowskiej Mitrowicy doszło do starć pomiędzy wchodzącą w skład sił ONZ policją UNMIK (w tym z udziałem służących w nich Polaków) i mieszkającymi w okolicy Serbami, w ich wyniku zmarł, wskutek obrażeń, porucznik ukraińskiej milicji, 3 zostało ciężko rannych, 28 polskich policjantów i 20 francuskich żołnierzy zostało lekko rannych

Państwa członkowskie

21 z 27 państw UE uznało niepodległość Kosowa. Natomiast 3 państwa oficjalnie jej nie uznały (Cypr, Hiszpania, Rumunia), a pozostałe 3 jeszcze nie ustosunkowały się oficjalnie w tej sprawie (Grecja, Portugalia, Słowacja). W umowie stowarzyszeniowej Unia (czeka na ratyfikację) potwierdza granice Serbii.

Działania organów Unii Europejskiej

Misje / organy / instytucje Unii w Kosowie^[16]:

• EULEX Kosovo^[17]

• Specjalny Reprezentant UE dla Kosowa^[18]

• Europejska Agencja Restrukturyzacji^[19]

• Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Kosowie^[20]

Polska a Kosowo

Polska uznała Kosowo 26 lutego 2008^[21]. Dokonała tego po siedmiodniowej zwłoce w zajęciu stanowiska w sprawie niepodległości Kosowa, w Polsce odbyły się niewielkie demonstracje protestacyjne^[22].

Macedonia (gr. Μακεδονία, mac. Македонија, bułg. Македония) to region geograficzno-historyczny leżący w znacznej części na terenie Grecji, Republiki Macedonii i Bułgarii (niewielkie części regionu znajdują się w Albanii i Serbii). Ma powierzchnię około 67 000 km i liczy niemal 5 milionów mieszkańców. Nazwa regionu i obszar przez niego zajmowany powoduje wiele sporów między Grecją i Republiką Macedonii. Macedonia obejmuje dorzecza rzek Aliákmon, Wardar i Strumy, a także równiny w okolicach Salonik i Serresu.

Somali (Ogaden) - region we wschodniej Etiopii, zamieszkany przez Somalijczyków. Region graniczy z Dżibuti na północy, Kenią na południu, Somalią na wschodzie i południu oraz z regionem Oromia na zachodzie.

• Stolica: Dżidżiga,

• Powierzchnia: 250 000 km²,

• Ludność: 4 329 000 mieszkańców,

• Skład etniczny: Somalijczycy 95,6%, Oromowie 2,25%, Amharowie 0,69%

• Język urzędowy: somalijski,

• Religie: muzułmanie 98,7%, prawosławni chrześcijanie 0,9%,

Głównym zajęciem ludności jest pasterstwo. Na niewielką skalę uprawia się także: kukurydzę i sorgo. Zajęcie ludności daje też handel.

W Somali przeważa teren równinny. Temperatura sięga tutaj od 32 do 40°C, średnia opadów wynosi od 300 do 500 mm.

Historia regionu [edytuj]

W czerwcu 1897 Wielka Brytania i Etiopia podpisały traktat, na mocy którego Ogaden wszedł w skład Somali Brytyjskiego. W 1954 powrócił do Etiopii. Od tego czasu w prowincji działała separatystyczna partyzantka somalijska. 23 lipca 1977 Somalia najechała Etiopię aby zagarnąć Ogaden. Wojska somalijskie zostały jednak wyparte i 15 marca 1978 zawarto zawieszenie broni. Do maja 1980 Somalijczycy utrzymywali jeszcze kontrolę nad większością regionu. Ostatecznie armie separatystyczne rozbito w 1981.

W 1996 Ogaden przekształcono w prowincję Somali. Ludność regionu nadal dąży do połączenia z Somalią. W 2007 doszło do konfrontacji pomiędzy wojskami rządowowymi a Narodowym Frontem Wyzwolenia Ogadenu (NFWO). Reakcja armii etiopskiej była spowodowana atakiem bojówkarzy NFWO w kwietniu 2007, podczas, którego zabili oni 7 chińskich i 65 etiopskich pracowników chińskiego pola naftowego. Etiopia została oskarżona przez organizacje miedzynardowe (m.in. Human Rights Watch) o łamanie praw człowieka i liczne nadużycia podczas działań antyterrorystycznych^[1]. Premier Meles Zenawi zaprzeczył jakoby takie wydarzenia miały miejsce.

Tybet (tybetański Bod [pʰø̀ʔ]) - region w Azji Środkowej; dawniej niepodległe państwo, w 1949 roku anektowane przez Chiny (zobacz: Tybetański Region Autonomiczny). Przed okupacją składało się z trzech prowincji (Amdo, Kham, Ü-Cang (dBu-gTsang)) i miało powierzchnię około 2,5 mln km². Tybet położony jest na średniej wysokości około 4000-5000 metrów nad poziomem morza. Od południa i zachodu jest ograniczony przez Himalaje, Karakorum oraz masyw Pamiru, od północy przez Kunlun, Ałtyn-tag oraz Nanszan. Rozciągłość równoleżnikowa Tybetu wynosi około 2500 km. Na jego terenie biorą początek takie wielkie rzeki jak Jangcy, Brahmaputra, Indus, Mekong oraz mniejsze - Saluin, Satledź, Kali Gandaki, Trisuli, Manas, Subansuri.

Stolicą Tybetu jest Lhasa. Przywódcą politycznym jest Dalajlama (obecnie na emigracji). Tybetańczycy posługują się językiem tybetańskim, w większości są buddystami, mają wielowiekową kulturę i tradycję.

Dominium (łac. posiadłość)

• dominium - Niezależne państwo wchodzące w skład brytyjskiej Wspólnoty Narodów oraz uznające monarchę brytyjskiego za głowę państwa, a będące niegdyś kolonią Wielkiej Brytanii, np. Australia, Kanada, Nowa Zelandia.

Eksklawa - część terytorium państwa lub innej jednostki administracyjnej, położona w oddzieleniu od głównego jego obszaru, otoczona terytorium innego państwa/jednostki administracyjnej. Przykładem eksklawy są miejscowości Campione i Büsingen należące do Włoch i Niemiec, otoczone terytorium Szwajcarii, Nachiczewan, Alaska, Kabinda, obwód kaliningradzki oraz polskie miasto Sławków, wieś Zabieżki, gmina Fabianki czy gmina Igołomia-Wawrzeńczyce.

Faktoria (łac. facere - robić, czynić) - placówka handlowa położona w krajach kolonialnych, które stanowiły obszary eksploatacji przez europejskie potęgi kolonialne, głównie przez Brytyjczyków, Francuzów czy Holendrów. Lokalizowane zazwyczaj na wybrzeżu, tak by wywóz surowców z nowych obszarów był jak najbardziej ułatwiony.

Początkowo stanowiły punkty handlowe, gdzie europejscy kupcy spotykali się z autochtonami, sprzedającymi produkty rolne oraz swoje wyroby. Później faktorie stanowiły przyczółki głębszej penetracji nieznanych bądź jeszcze nie podbitych obszarów. Faktorie stanowiły główne punkty, przez które przechodziły towary ze skolonizowanych krajów. Najbardziej znane faktorie handlowe powstawały w Kanadzie, na wybrzeżu afrykańskim i indyjskim, a także na Dalekim Wschodzie.

Heartland - jeden z elementów koncepcji geograficznej osi historii, przedstawionej przez Halforda Johna Mackindera na posiedzeniu Royal Geographical Society w 1904 roku. Heartland miał być według niej jądrem Wyspy Świata, naturalną fortecą, obszarem warunkującym panowanie nad resztą globu. Tworzyć go miały terytoria obejmujące Rosję, zachodnie Chiny, Mongolię, Afganistan, Beludżystan oraz Iran. Na słabe strony tej teorii wskazywał m.in. Nicholas Spykman, formułując koncepcję Rimlandu.

Pół-enklawa, półenklawa - część terytorium lądowego państwa, oddzielona od reszty jego terytorium (enklawa), ale posiadająca jednocześnie dostęp do morza (granicę morską).

Przykładami pół-enklaw są:

• Alaska

• Gibraltar

• Kabinda

• Obwód Kaliningradzki

• południowa część Dalmacji (Chorwacja) oddzielona od reszty kraju kilkunastokilometrowym korytarzem należącym do Bośni i Hercegowiny

• Ras al-Dżibal - część terytorium Omanu nad cieśniną Ormuz, otoczona od strony lądu przez terytorium Zjednoczonych Emiratów Arabskich.

Terytoria mandatowe - terytoria (kolonie) odebrane po I wojnie światowej Niemcom i Turcji i powierzone, uchwałą Ligi Narodów, do administracji państwom zwycięskiej Ententy: Wielkiej Brytanii, Francji lub Belgii, a także Japonii, Australii i Związkowi Południowej Afryki (ZPA, późniejsza RPA). Państwa te nazywane były mandatariuszami.

Terytoria mandatowe były podzielone na trzy kategorie:

• A - obszary rozwinięte, mogące się szybko usamodzielnić,

• B - obszary słabo rozwinięte, wymagające opieki przez dłuższy czas,

• C - obszary typowo kolonialne - bez najbliższej perspektywy na usamodzielnienie.

Po II wojnie światowej terytoria mandatowe przekształcono w terytoria powiernicze ONZ. Jedynie Afryka Południowo-Zachodnia pozostała formalnie terytorium mandatowym, gdyż Republika Południowej Afryki zaanaketowała ją i nie oddała pod powiernictwo ONZ. Pomimo wielu uchwał Zgromadzenia Ogólnego ONZ RPA nie opuściło tego terytorium aż do roku 1990 - wtedy terytorium to ogłosiło niepodległość i znane jest jako Namibia.

Kategoria A [edytuj]

• Irak ( Wielka Brytania) 10 sierpnia 1920 - 3 października 1932

• Palestyna ( Wielka Brytania) 25 kwietnia 1920 - 14 maja 1948

• Syria ( Francja) 29 września 1923 - 1 stycznia 1943

Kategoria B [edytuj]

• Kamerun Brytyjski ( Wielka Brytania) 20 lipca 1922 - 13 grudnia 1946

• Kamerun Francuski ( Francja) 20 lipca 1922 - 13 grudnia 1946

• Ruanda-Urundi ( Belgia) 20 lipca 1922 - 13 grudnia 1946

• Tanganika ( Wielka Brytania) 20 lipca 1922 - 11 grudnia 1946

• Togo Brytyjskie ( Wielka Brytania) 20 lipca 1922 - 13 grudnia 1946

• Togo Francuskie ( Francja) 20 lipca 1922 - 13 grudnia 1946

Kategoria C [edytuj]

• Afryka Południowo-Zachodnia ( RPA) 1920-1966

• Mandat Południowego Pacyfiku ( Japonia) 1920 - 18 lipca 1947

• Nauru ( Australia) 17 grudnia 1920 - 1 listopada 1947

• Nowa Gwinea Australijska ( Australia) 17 grudnia 1920 - 8 grudnia 1946

• Samoa Zachodnie ( Nowa Zelandia) 17 grudnia 1920 - 25 stycznia 1947

Terytorium zależne - ogólne określenie obszarów znajdujących się pod różnymi formami zależności politycznej od jakiegoś państwa. Terytoriami zależnymi są lub były: kolonie, departamenty zamorskie i terytoria zamorskie, kondominia, protektoraty, terytoria mandatowe i powiernicze, kraje stowarzyszone, terytoria zewnętrzne, dependencje, terytoria nieinkorporowane i inne.

Terytorium zamorskie jest, w języku polskim, terminem równoznacznym terminowi terytorium zależne. Jest to ogólne określenie obszarów znajdujących się pod różnymi formami zależności politycznej od jakiegoś państwa.

Terytorium zamorskie jest również terminem prawnym oznaczającym pewien rodzaj terytoriów zależnych od Wielkiej Brytanii i od Francji.

Brytyjskie terytoria zamorskie

Nazwa terytorium zamorskie (ang. overseas territory) została wprowadzona w 2002 roku na mocy "British Overseas Territories Act". Wtedy to dla części posiadłości Wielkiej Brytanii zmieniono określenioe z "terytorium zależne" (ang. dependent territory), wprowadzone w 1981 roku (wcześniej uzywano określenia "kolonie").

Obecnie Wielka Brytania posiada 15 "terytoriów zamorskich" (na 18 terytoriów ogółem):

• Akrotiri

• Anguilla

• Bermudy

• Brytyjskie Terytorium Antarktyczne

• Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego

• Brytyjskie Wyspy Dziewicze

• Dhekelia

• Falklandy

• Georgia Południowa i Sandwich Południowy

• Gibraltar

• Kajmany

• Montserrat

• Pitcairn

• Święta Helena

• Turks i Caicos

Francuskie terytoria zamorskie

Nazwa terytorium zamorskie (fr. territoire d'outre mer, TOM) - nazwa francuskiego terytorium zależnego o pewnej autonomii wewnętrznej używana dawniej dla czterech terytoriów (obecnie tylko dla jednego).

Francuskimi terytoriami zamorskimi są lub były:

• Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne - od 1956

• Nowa Kaledonia - od 1946 do 1999 (obecnie posiada specjalny status)

• Polinezja Francuska - od 1946 do 2003 (obecnie zbiorowość zamorska)

• Wallis i Futuna - od 1961 do 2003 (obecnie zbiorowość zamorska)

Dół formularza

nawigacja

zmiany

Rozpad Jugosławii - proces zapoczątkowany w 1980 roku przez śmierć byłego przywódcy Jugosławii Josipa Broz Tito, w wyniku którego stale od 1991 roku dochodzi do rozpadu Federalnej Republiki Jugosławii.

Socjalistyczna Federalna Republika Jugosławii obejmowała sześć republik i dwie prowincje autonomiczne:

• Bośnię i Hercegowinę

• Chorwację

• Macedonię

• Czarnogórę

• Serbię

• Kosowo

• Wojwodinę

• Słowenię

Geneza rozpadu

Prezydentem Jugosławii od 1953 roku był przywódca Komunistycznej Partii Jugosławii Josip Broz Tito. Po jego śmierci w maju 1980 roku, kraj pogrążył się w narodowościowym, politycznym i ekonomicznym kryzysie. Rosły nacjonalistyczne i etniczne napięcia, z którymi następcy prezydenta nie potrafili sobie poradzić. Te napięcia były powodowane głównie przez Serbów, którzy bali się rozpadu swojego kraju.

Proklamowanie niepodległości przez państwa byłej Jugosławii

W 1991 r. trzy z sześciu republik tworzących Jugosławię jednostronnie ogłosiły niepodległość po przeprowadzonych wcześniej referendach:

• Republika Chorwacji (25 czerwca)

• Republika Słowenii (25 czerwca)

• Republika Macedonii (8 września)

5 kwietnia 1992 roku suwerenność ogłosiła również Republika Bośni i Hercegowiny. Po tym rozpad Jugosławii stał się faktem. 4 lutego 2003 w miejsce Jugosławii powstało nowe państwo - Serbia i Czarnogóra, które istniało do 3 czerwca 2006, kiedy to kraj podzielono na 2 państwa:

• Czarnogóra

• Serbia

17 lutego 2008 od Serbii oddzieliło się:

• Kosowo

Historia rozpadu i reakcje Serbii

Chorwacja i Słowenia kontra Serbia

Republika Serbii zdecydowanie potępiła decyzje o uchwaleniu niepodległości tych państw, dlatego kiedy Chorwacja i Słowenia proklamowały swoją suwerenność rozpoczęła się druga jugosłowiańska wojna domowa.Doszło do walk armii jugosłowiańskiej (zdominowana przez Serbów) i serbskich ochotników z oddziałami słoweńskimi i chorwackimi. Walki serbsko-słoweńskie ustały po kilku dniach, serbsko-chorwackie toczyły się do końca roku. Zabitych zostało około 10 tysięcy ludzi. Narody byłej Jugosławii mordowały się wzajemnie, rozstrzeliwały jeńców, ludność cywilną i dokonywały czystek etnicznych.

Macedonia, "trzecia Jugosławia", Bośnia i Hercegowina

Kiedy 17 września 1991 r. niepodległość ogłosiła Macedonia, władze Serbii i Czarnogóry proklamowały powstanie "trzeciej Jugosławii" (3 stycznia 1992). Wkrótce potem zaczęły rościć pretensje terytorialne do sąsiadów. Niedługo potem, bowiem 5 kwietnia 1992 roku rozpad Jugosławii stał się faktem, ponieważ niepodległość ogłosiła Bośnia i Hercegowina co spowodowało Wojnę w Bośni. Serbia potem połączyła się z Czarnogórą i ogłosiła powstanie Federalnej Republiki Jugosławii.

Lata 1993-1995

W czerwcu 1993 roku doszło do nowej wojny, gdy mieszkający na terenie Chorwacji Serbowie ogłosili powstanie swego państwa - Serbskiej Krajiny, której mieszkańcy w nielegalnym referendum opowiedzieli się za związkiem z Jugosławią. Armia chorwacka w lecie 1995 zlikwidowała Serbską Krajinę, łamiąc opór Serbów. Do wojny doszło też w Bośni i Hercegowinie, gdzie Serbowie proklamowali Serbską Republikę Bośni i Hercegowiny, do której chcieli włączyć serbskie enklawy. Na terenie Bośni i Hercegowiny problem był szczególnie skomplikowany, gdyż zamieszkiwały ją trzy narody: Serbowie, Chorwaci i Bośniacy różniące się religią (prawosławie, katolicyzm, islam) , do tego żaden z nich nie zamieszkiwał zwartego obszaru. Wszyscy praktykowali ludobójstwo, co spowodowało, że po zakończeniu wojny zbrodniarze wojenni trafili przed międzynarodowy trybunał w Hadze. 12 października 1995 roku w życie weszło zawieszenie broni, jednakże nie było ono wszędzie respektowane.

Rokowania w Dayton
Następnie 1 listopada 1995 roku rozpoczęły się rokowania w Dayton. Udział w tych rokowaniach wzięli prezydenci Serbii, Chorwacji i Bośni. Dziesięć dni później podpisano pokój i Bośnia stała się krajem niepodległym. Piętnaście dni od tej chwili (czyli 25 listopada) zakończono wojnę w Bośni. NATO czuwało nad przestrzeganiem porozumień.

Początek walki z Kosowem oraz odłączenie się Czarnogóry

Kolejnym punktem zapalnym okazało się zamieszkane przez Albańczyków Kosowo, w którym w 1999 roku doszło do walk serbskich sił zbrojnych z albańskim separatystami z UCK. W wyniku tego w marcu 1999 roku rozpoczęły się naloty sił NATO na Serbię wskutek których doszło do przejęcia kontroli w Kosowie przez międzynarodowe siły pokojowe. Nastąpiło wycofanie się oddziałów serbskich z Kosowa i utworzono w nim międzynarodowy protektorat. W wyniku nalotów zginęło ok. 2 tys. mieszkańców Jugosławii, a kolejne kilkaset tysięcy musiało opuścić swoje domostwa. 24 czerwca 2000 roku władzę stracił Slobodan Milošević, który rok później został aresztowany i osądzony w Hadze. W zamian za ekstradycję Slobodana Miloševića Serbia otrzymała wielomilionowe wsparcie. Wsparcie to było potrzebne, gdyż Serbia była już zrujnowana wojnami i nalotami sił NATO. 3 czerwca 2006 roku doszło do rozpadu Serbii i Czarnogóry, w wyniku czego powstała Czarnogóra i Serbia. Serbia posiadała dwie autonomiczne prowincje, czyli Kosowo i Wojwodina. Nie doszło do najazdu wojsk serbskich na Czarnogórę, a to dlatego, że Federacja Serbii i Czarnogóry zgodziła się na "rozluźnienie związków".

Ciąg dalszy sporu o Kosowo

18 lutego 2008 od Republiki Serbii odłączyło się Kosowo, ogłaszając niepodległość co spowodowało kryzys w kontaktach międzynarodowych i może spowodować w przyszłości tzw. efekt "domina" m.in w Hiszpanii. Kosowo jest najprawdopodobniej pierwszym państwem, które odłączyło się od Serbii, a nie zostało uznane przez wszystkich - Kosowa nie uznała m.in Rosja, Serbia, Hiszpania, Chiny, Rumunia. Nie mogąc się pogodzić ze stratą Kosowa, Serbowie zdemolowali ambasadę USA, a w Belgradzie doszło do zamieszek. Władze Serbii są podzielone co do rozmów z UE - ówczesny premier Serbii Vojislav Koštunica nie chciał, ze względu na uznanie Kosowa przez część państw UE, rozmawiać o przyłączeniu się Serbii do Unii, podczas gdy ówczesny prezydent Serbii Boris Tadić oznajmił, że rozmowy z UE będą kontynuowane. Jednakże niedługo potem Vojislav Koštunica zrezygnował ze swojego urzędu, doszło również do rozwiązania rządu. W wyniku tego przeprowadzone zostały nowe wybory, wynik których jest nieznany.

W dzień proklamowania niepodległości władze Kosowa oznajmiły, że państwo to zamierza zintegrować się z Europą oraz przyjąć jej wartości moralne. Ze względu na brak środków pieniężnych młode państwo zdane jest w chwili obecnej na pomoc USA. Prezydentem Kosowa został Fatmir Sejdiu, a premierem Hashim Thaçi. Władze Kosowa i Serbii mówią, że do wojny nie dojdzie, lecz mimo to misja ONZ w Kosowie trwa nadal.

Rozpad Jugosławii, a interes Polski

Polska oficjalnie uznała niepodległość wszystkich państw, które odłączyły się od Serbii. Uznała też niepodległość Kosowa, dlatego zwiększono bezpieczeństwo w polskiej ambasadzie w Serbii.

Kraj Basków, Baskonia (bask. Euskadi, Euskal Herria, potocznie Euskal Autonomia Erkidegoa; hiszp. Pais Vasco, potocznie Comunidad Autónoma Vasca, Vascongadas) — wspólnota autonomiczna w północnej Hiszpanii, położona nad Zatoką Biskajską. Tworzą ją prowincje: Gipuzkoa/Guipúzcoa, Bizkaia/Vizcaya i Araba/Álava. Zajmuje ona powierzchnię 7,3 tys. km². W roku 2001 zamieszkiwało ją w sumie około 2,1 mln ludzi, z których większość (ok. 1,9 mln) to Baskowie, pozostali to głównie Hiszpanie. Najwięcej Basków mieszka w prowincjach Bizkaia i Gipuzkoa. Stolicą wspólnoty jest Vitoria-Gasteiz.

Ustrój Kraju Basków regulują: konstytucja Hiszpanii z 1978 roku oraz Statut Autonomiczny Kraju Basków uchwalony przez Kortezy Generalne 22 grudnia 1979 roku, zwany Statutem z Guerniki.

Konstytucja przewiduje podział Hiszpanii na prowincje, które mogą jednak łączyć się tworząc wspólnoty autonomiczne. Uprawnienie to zostało wykorzystane przez wszystkie prowincje hiszpańskie. Jedną ze wspólnot autonomicznych jest właśnie Kraj Basków, który składa się z trzech prowincji.

Z punktu widzenia konstytucji, wspólnoty autonomiczne zamieszkiwane w dużym stopniu przez mniejszości językowe i narodowościowe nie mają statusu innego niż wspólnoty autonomiczne zamieszkiwane przez ludność hiszpańskojęzyczną. Kraj Basków ma więc podobny status co Andaluzja. Jedyna różnica wynika z historii - Kraj Basków ma (tak jak Nawarra) statut wspólnoty prawa lokalnego (comunidad foral), jako że wyjątkowo w tych regionach prawa lokalne (fueros) nie zostały nigdy zlikwidowane (w prowincjach Gipuzkoa i Bizkaia zniósł je dopiero gen. Franco w odwecie za poparcie ludności dla republiki). Dzięki temu Kraj Basków był uprawniony do natychmiastowego ogłoszenia szerszej autonomii oraz posiada uprawnienie do negocjacji budżetowych z rządem hiszpańskim.

Konstytucja nie przewiduje prawa wspólnot autonomicznych do secesji.

Statut Autonomiczny Kraju Basków

Statut z Guerniki określa Basków jako „autonomiczną społeczność w ramach państwa hiszpańskiego”. Obszar wspólnoty stanowią tzw. terytoria historyczne: Araba, Gipuzkoa i Bizkaia, do których może dołączyć Nawarra, gdyby jej mieszkańcy tak zadecydowali (Nawarra utworzyła jednak odrębną wspólnotę autonomiczną). Językiem urzędowym obok hiszpańskiego został baskijski. Pozostaje to w pełnej zgodności z konstytucją, która dopuszcza istnienie innych języków urzędowych niż państwowy (hiszpański), o ile wspólnoty tak postanowią.

Władza sprawowana jest za pośrednictwem parlamentu (bask. Eusko Legebiltzarra, hiszp. Parlamento Vasco), który składa się z 75 posłów wybieranych na czteroletnią kadencję. Reprezentują oni w równej liczbie trzy prowincje.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd (bask. Eusko Jaurlaritza, hiszp. Gobierno Vasco), któremu przewodniczy prezydent (lehendakari) wybierany przez parlament. Prezydent stanowi najwyższą władzę wspólnoty (bask. lehendakaritza, hiszp. presidencia).

Istotną kwestią rozstrzygniętą w statucie są kompetencje finansowe wspólnoty. Jako wspólnota prawa lokalnego, wspólnie z rządem hiszpańskim wypracowuje ona tzw. umowę ekonomiczną (hiszp. Concierto Económico), która określa udział każdej ze stron w wydatkach i podatkach. Wspólnota jest zobowiązana przekazywać część swoich dochodów do budżetu centralnego, by partycypować w kosztach tzw. funkcji ekskluzywnych państwa. W ich zakres wchodzą konstytucyjnie wymienione czynności zastrzeżone tylko dla państwa: utrzymywanie stosunków międzynarodowych, obrona i sądownictwo. W kasie wspólnoty pozostają natomiast dochody podatkowe z tytułu: podatku od osób fizycznych, wartości dodanej, a także od wagi i ciężaru.

ETA (bask. Euskadi Ta Askatasuna — Kraj Basków i Wolność) — militarno-polityczna organizacja walcząca o niezależność Baskonii, założona w 1959 r. przez radykalnych działaczy Nacjonalistycznej Partii Basków (PNV); działa głównie na terytorium Hiszpanii.

Imperializm - polityka zagraniczna państwa polegająca na rozciąganiu władzy lub kontroli na inne kraje, za pośrednictwem bezpośrednich podbojów kolonialnych lub pośrednich metod kontroli politycznej, wojskowej lub ekonomicznej.

Pierwsze teorie imperializmu pojawiły się pod koniec XIX wieku. Według nich szybki rozwój państw kolonialnych wynikał z eksploatacji należących do nich kolonii. Orędownikami takiego podejścia byli przede wszystkim Włodzimierz Lenin i Róża Luksemburg. Według Lenina imperializm był szczytowym stadium kapitalizmu. Obecnie mianem imperializmu określa się głównie wojowniczą politykę USA wobec Afganistanu, Iraku czy Iranu, Rosji wobec Czeczenii. Według marksistów możliwe są również imperializmy: brytyjski, francuski, niemiecki (przede wszystkim w ujęciu historycznym, głównie w odniesieniu do ich byłych kolonii). Członków rządów krajów imperialistycznych, bądź ich zwolenników nazywa się (w tej ideologii) imperialistami.

Imperium Osmańskie (jako nazwa państwa pisane wielką literą, jako nazwa imperium dynastii Osmanów - małą; dla tego drugiego znaczenia synonimem jest nazwa imperium ottomańskie) - państwo tureckie (kalifat) na Bliskim Wschodzie, założone przez jedno z plemion tureckich w zachodniej Anatolii, obejmujące w okresie od XIV do XX wieku Anatolię, część południowo-zachodniej Azji, północną Afrykę i południowo-wschodnią Europę. W kręgach dyplomatycznych na określenie dworu sułtana, później także całego państwa tureckiego, stosowano termin Wysoka Porta.

W wiekach XVI i XVII było to jedno z najpotężniejszych politycznie i militarnie państw na świecie, od chwili, gdy kraje europejskie poczuły się zagrożone stałymi postępami imperium na Bałkanach.

Państwo zostało założone przez Osmana I. Imię założyciela brzmi po arabsku Uthman - stąd też pochodzi alternatywna nazwa sułtanatu (imperium otomańskie). W pierwszych wiekach swojego istnienia było to państwo skrajnie agresywne, prowadzące nieustanną politykę podbojów. W wiekach XIII-XIV władcom tureckim udało się podbić całą Anatolię oraz rozpocząć trwający ponad dwa wieki podbój Półwyspu Bałkańskiego, stopniowo podporządkowując sobie skłócone i słabe feudalne państewka chrześcijańskich władców. Dalszy rozwój imperium powstrzymali islamscy przywódcy religijni, którzy sprzeciwiali się wprowadzaniu wszelkich wynalazków z Europy, takich jak zegar, czy kompas, uważając, że rytm dnia muzułmanina powinien być regulowany przez cykl modlitw. Przegrana w bitwie pod Wiedniem rozpoczęła wypieranie Turków z Europy .

Organizacja państwa

Sułtan był władcą despotycznym, "panem ludzkich karków" - wszystkich poddanych traktowano jak jego niewolników. Państwo i cała ziemia w jego obrębie uznawana była za dziedziczną własność dynastii Osmanów. Wola sułtana była święta, a jedynym ograniczeniem jego władzy był szariat (prawo religijne) - nie mógł on postępować wbrew jego przepisom. Sułtana nazywano kalifem, "sługą dwóch świątyń" (odniesienie do opieki nad Mekką i Medyną), "imperatorem Wschodu i Zachodu", a wykorzystując perskie wzorce ustrojowe - padyszachem (panem królów) lub szachinszachem (królem królów). Sułtani tytułowali się także cesarzami rzymskimi (po zdobyciu Konstantynopola w 1453 roku).

Sułtan rządził z pomocą zastępu urzędników. Najwyższym był wielki wezyr, który odpowiadał za koordynację prac urzędów, politykę zagraniczną, ogólną politykę wewnętrzną, często dowodził wyprawami wojennymi. Poza nim było jeszcze dwóch wezyrów niższego stopnia. Dwaj ministrowie zajmowali się skarbowością i finansami, çavus başi (czyt. czawus baszi) kierował dworem i wymiarem sprawiedliwości, kapudan pasza dowodził flotą wojenną, kahyabey kierował sułtańską kancelarią, dwóch kadi asker odpowiadało za sądownictwo wojskowe. Najwyżsi urzędnicy byli członkami dywanu (rady doradczej sułtana), która często obradowała sama i, niczym rząd, zajmowała się sprawami powierzonymi przez władcę.

Generalnie było to państwo o strukturze feudalnej o ogromnych wpływach biurokracji i armii.Było ono na tyle sprawnie administrowane iż w Europie wieków XV-XVII panowało wśród wielu rządzących oraz filozofów społecznych przekonanie o niemalże doskonałości systemu tureckiego który próbowano mniej lub bardziej udanie naśladować (początki absolutyzmu w Europie).W swojej organizacji gospodarczej było to państwo łupieskie które swój zloty okres przeżywało w okresie grabienia podbijanych terytoriów. Taka organizacja państwa była spadkiem po koczowniczych początkach imperium kiedy to imperium było po prostu jednym z wielu łupieżczych sułtanatów istniejących w Azji Mniejszej. Imperium nie zdołało jednak z powodu nadmiernej biurokratyzacji i militaryzacji życia społecznego wytworzyć klasy średniej i zaczątków nowoczesnej gospodarki kapitalistycznej. Spowodowało to iż od wieku XVII imperium zaczęło powoli chylić się ku upadkowi (w wiekach XVIII i szczególnie XIX zwano Turcję "chorym człowiekiem Europy")Trzeba jednak przyznać ze w wiekach XV-XVIII na tle targanych wojnami państw europejskich było ono oazą stabilności i dzięki rozwojowi handlu względnej zamożności co powodowało iż ludność chłopska z terenów cesarstwa Habsburgów mając dosyć wojen i prześladowań religijnych uciekała na tereny osmanów.

Prowincje

W okresie swojego rozkwitu w skład imperium osmańskiego wchodziło 29 prowincji z Azji, Afryki i Europy, kilka księstw wasalnych (wśród których były Wołoszczyzna, Siedmiogród, Mołdawia, Algieria i Tunezja) oraz chanat krymski, które były zobowiązane do wierności państwu Osmanów.

Kocioł bałkański - potoczne określenie sytuacji geopolitycznej na Płw. Bałkańskim, szczególnie jego północno-zachodniej części, od połowy XIX w. do dziś. Wynikał on ze sprzecznych interesów politycznych państw Półwyspu Bałkańskiego oraz ingerujących w ten rejon mocarstw, a także dużego przemieszania etniczno-religijnego oraz wzajemnych roszczeń terytorialnych.

Przed XIX w. Bałkany, tu rozumiane przede wszystkim jako ich część północno-zachodnia, a w mniejszym stopniu tereny Grecji i Bułgarii, były w większości pod władzą Imperium Osmańskiego. Był to teren w większości zamieszkany przez Słowian, między którymi głównym rozdzielnikiem była religia. Ówczesna świadomość narodowa była bardzo niewielka, co wynikało z charakteru władzy tureckiej, która nie zmuszała nikogo do wyrzekania się swojej kultury, nie prowokując tym samym reakcji narodowowyzwoleńczej.

Jednakże na skutek rozwoju świadomości narodowej, a co za tym idzie, nacjonalizmów lokalnych, sytuacja stawała się w tym rejonie coraz bardziej niestabilna, szczególnie ze względu na duże wymieszanie między grupami religijnymi. Podział powstał głównie, choć nie wyłącznie, na tej podstawie - katolicy określili się jako Chorwaci, prawosławni jako Serbowie, a muzułmanie jako Bośniacy. Świadomość pojawiła się również wśród Albańczyków, którzy nie wywodzą się z ludów słowiańskich, a raczej z niezromanizowanych Illirów i Traków. Rozwijały się również nacjonalizmy w regionach ościennych - Bułgarii, Grecji, na Węgrzech, co ze względu na pewien stopień osadnictwa wspomnianych narodów na terenie Bałkanów Centralnych miało wpływ na ten rejon.

Nałożyła się na to sytuacja międzynarodowa, sprzeczne interesy mocarstw w tym regionie oraz postępujące osłabienie wewnętrzne Imperium Osmańskiego - zwanego, szczególnie pod koniec XIX w., chorym człowiekiem Europy.

Początek konfliktów [edytuj]

Pierwszym państwem z rejonu Bałkanów, które uzyskało niepodległość, była Serbia ^[1] - po dwóch powstaniach, w których zdobyła najpierw częściową autonomię, a następnie niepodległość, po długiej walce, zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Wspierana była przez Austro-Węgry oraz Rosję, które liczyły na objęcie protektoratu na tych ziemiach, oraz na osłabienie Turcji.

Kolejnym państwem była Grecja, która po dziewięcioletniej wojnie zdobyła w 1830 r. niepodległość dzięki wydatnej pomocy Francji, Wielkiej Brytanii i Rosji, choć objęła tylko południową cześć historycznej Hellady.

W 1876 Serbia ogłosiła zjednoczenie z Bośnią i Czarnogórą, co doprowadziło do wojny z Turcją, do której przystąpiła również Rosja. To spowodowało m.in. ogłoszenie niepodległości przez Rumunię (1877) i Bułgarię. Rozwiązanie tej wojny przyniósł Pokój w San Stefano z 3 marca 1878, który osłabiając Turcję, wzmacniał Rosję. W tej sytuacji inne mocarstwa (przede wszystkim Wielka Brytania) doprowadziły do Kongresu w Berlinie, który ograniczył wpływy Rosji, głównie przez pomniejszenie Bułgarii. Jednocześnie zaprzepaszczone zostały dążenia Serbskie - choć niepodległość Serbii i Czarnogóry została zatwierdzona, to Bośnia i Hercegowina zostały przekazane pod władzę Austro-Węgier.

Rosja popierała ideę zjednoczenia Słowian na Bałkanach (Panslawizm) pod przywództwem prawosławnej Serbii. Ten mały kraj stał się sojusznikiem Rosji. Układ serbsko-rosyjski był zagrożeniem dla monarchii Austro-Węgierskiej (zamieszkiwanej przez 7 mln Słowian). W 1908 roku, gdy Austro-Węgry zaanektowały okupowaną od 1878 roku Bośnię i Hercegowinę, na Bałkanach groził wybuch wojny. 13 marca 1912 miał miejsce konflikt zbrojny (tzw. Pierwsza wojna bałkańska) - Grecja, Serbia, Czarnogóra i Bułgaria zaatakowały Turcję, która została pokonana tracąc niemal wszystkie ziemie w Europie.

Zwycięskie państwa nie doszły do porozumienia i rok później Grecja, Serbia, Czarnogóra, Rumunia oraz Turcja zaatakowały i pokonały Bułgarię (Druga wojna bałkańska). Po tej wojnie wzrosła siła Serbii, ale Rzesza i Austro-Węgry utworzyły niezawisłą Albanię (żeby nie pozwolić na rozwój Serbii). Sytuacja w regionie była raczej niestabilna - to właśnie zamach serbskiego nacjonalisty na Arcyksięcia Austro-Węgier był przyczyną najpierw wypowiedzenia wojny przez Austro-Węgry Serbii, a w efekcie szeregu sojuszy - Pierwszej wojny światowej.

Budowa niepodległości

Po I wojnie światowej sytuacja w kotle bałkańskim była bardzo chaotyczna. Upadek Monarchii Austro-Węgierskiej oraz rewolucja w Rosji zlikwidowały dotychczasowe mocarstwa, których strefą wpływów były Bałkany. Także inne państwa tego regionu (Imperium Osmańskie oraz Bułgaria) znalazły się po stronie przegranych. Jednak rejonem były zainteresowane państwa alianckie m.in. Włochy oraz Grecja, co wpłynęło na konsolidację lokalnych działaczy niepodległościowych.

Tymczasem już w trakcie wojny zwiększała się liczba zwolenników zjednoczonego państwa Słowian bałkańskich. W 1915 powstał Komitet Jugosłowiański z siedzibą w Londynie. Dwa lata później podpisał on umowę z rządem Serbii, w efekcie której zadeklarowano powołanie po wojnie wspólnego państwa Słowian południowych, będącego królestwem pod berłem serbskich Karadziordziewiciów.

Realizacja tych postanowień miała miejsce pod koniec 1918 roku - w październiku powstała w Zagrzebiu Rada Narodowa Słoweńców, Chorwatów i Serbów. Parlament chorwacki zerwał unię z Węgrami, a następnie, 31 października proklamowane zostało Państwo Słoweńców, Chorwatów i Serbów. W tym czasie Wojwodina i Czarnogóra przyłączyły się do Serbii, a parlament Państwa SHS uchwalił zjednoczenie ziem Słowian południowych. Wkrótce potem, 1 grudnia, powstało Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców.

Międzywojnie

Młode państwo nie było jednak w komfortowej sytuacji. Liczne konflikty terytorialne (Karyntia, Triest, Baczka, Macedonia, Kosowo) ze wszystkimi sąsiadami (Austrią, Węgrami, Rumunią, Bułgarią, Grecją i Albanią) nie sprzyjały stabilizacji. Także wewnątrz państwa istniały silnie separatystyczne tendencje odśrodkowe, a także, z drugiej strony, dążenia do dominacji jednej grupy etnicznej nad innymi (szczególnie konflikt na linii Serbowie-Chorwaci). Przykładem niepokojów, jakie to wywoływało, był np. zamach, przeprowadzony w 1928 r. przez posła czarnogórskiego, w którym zginęło trzech członków Chorwackiej Partii Chłopskiej, w tym jej założyciel i lider - Stjepan Radic. Efektem tego były powszechne niepokoje w Chorwacji.

W konsekwencji król Aleksander I zawiesił obowiązywanie konstytucji, przy okazji zmieniając nazwę państwa na Królestwo Jugosławii. Efektem tego były dalsze niepokoje, co w połączeniu z zaostrzaniem się kursu jego rządów, doprowadziło do jego zamordowania przez terrorystów chorwackich i macedońskich. Rządy za jego małoletniego następcę sprawowała Rada Regencyjna, co spowodowało dalsze konflikty wewnątrzpaństwowe.

W 1941 roku Jugosławia przystąpiła do Paktu Stalowego, sprzymierzając się z Osią. Wkrótce po tym miał miejsce przewrót, w wyniku którego zadeklarowano ponowną neutralność. W efekcie wywołało to inwazję Niemiec na Jugosławię, która broniła się przez 12 dni. W efekcie powstało Niezależne Państwo Chorwackie, na czele którego stanął przywódca ustaszy (tj. chorwackich nacjonalistów) Ante Pavelić, a resztę ziem podzielono między Niemcy, Włochy, Węgry i Bułgarię. Niemal od razu rozpoczęły się w tym rejonie walki partyzanckie (górzysty i zalesiony teren Jugosławii ułatwiał działania), które wkrótce przerodziły się w trójstronną wojnę domową, którą toczyli z jednej strony chorwaccy ustasze wspierani przez Niemców, z drugiej monarchistyczna, serbska partyzantka Dragoljuba Mihailovicia, zwana czetnikami, oraz partyzantka komunistyczna pod dowództwem Josipa 'Broz' Tity. Zdarzała się zresztą współpraca pomiędzy czetnikami a Niemcami, ci pierwsi bowiem unikali walk z okupantem, koncentrując się na zwalczaniu komunistów.

Sytuacja po 1945 roku [edytuj]

Po II wojnie światowej słowiańskie państwa bałkańskie ponownie zjednoczyły się w Jugosławię, głównie dzięki zabiegom Broz Tity. Objął on najważniejsze funkcje w państwie i doprowadził do stłumienia wewnętrznych konfliktów etnicznych. Po jego śmierci w 1980 roku stare problemy jednak odżyły, a wzajemne antagonizmy zaczęły się nasilać.

Sytuacja zaogniła się gwałtownie po upadku "żelaznej kurtyny". Poszczególne kraje składowe federacji ogłosiły niepodległość - Słowenia i Chorwacja (25 czerwca 1991 r.), Macedonia (17 wrzesień 1991 r.), Bośnia i Hercegowina (1 marca 1992 r.). W federacji pozostali Serbowie i Czarnogórcy, zmieniając w 1992 r. nazwę państwa na Federalną Republikę Jugosławii. Z decyzjami Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny nie pogodzili się zamieszkujący te tereny Serbowie i ogłosili secesję od tych krajów, tworząc separatystyczne republiki oraz doprowadzając do wojny na terenie Chorwacji i Bośni. Konflikty zbrojne zakończyły się w 1995 r. układem z Dayton.

W 1998 zarzewiem kolejnego konfliktu stało się Kosowo, autonomiczna część Nowej Jugosławii. Stanowiący większość mieszkańców Albańczycy domagali się niepodległości, co wobec ograniczania autonomii prowincji doprowadziło do wojny partyzanckiej. Konflikt udało się zażegnać w 1999 r., kiedy to Kosowo otrzymało status międzynarodowego protektoratu (będąc jednak formalnie częścią Serbii).

17 lutego 2008 r. Zgromadzenie Narodowe w Prisztinie proklamowało niepodległość Kosowa (wbrew władzom Serbii).

Kaukaz jest regionem na pograniczu Europy i Azji pomiędzy Morzem Czarnym a Kaspijskim wokół gór Kaukaz.

W skład Kaukazu wchodzi:

• Kaukaz Północny (Przedkaukazja)

• góry Kaukaz

• Kaukaz Południowy (Zakaukazja)

Czasami do Kaukazu zalicza się także północną część Wyżyny Armeńskiej.

W starożytności Kaukaz był pod władzą Asyryjczyków, później Persów, a w VII wieku p.n.e. swoją kolonię założyli Grecy. W I w.p.n.e Zakaukazję zdobył Tigranes II. W kolejnych wiekach Kaukaz był najeżdżany przez: Chazarów, Hunów, Awarów i Arabów. W XIII w. został zdobyty przez Mongołów. W XVIII w. podbity przez Rosję, która w 1785 utworzyła namiestnictwo kaukaskie, a w kolejnych latach przesuwała granice na południe.

W czasie wojny rosyjsko-tureckiej (1877-1878) w Kaukazie wybuchło powstanie wspierane przez Turcję.

Po wybuchu rewolucji bolszewickiej ludność Kaukazu zwołała demokratyczny parlament, który proklamował 9 kwietnia 1918 r. niezawisłość Kaukazu Południowego (do 26 maja 1918 istniała Zakaukaska Demokratyczna Republika Federacyjna). 29 maja powstały niepodległe republiki: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan. W latach 1920-1921 zostały one najechane przez bolszewików i wcielone do Rosyjskiej Federacyjnej Republiki Radzieckiej.

Teraźniejszość

Obecnie na terenie Kaukazu trwa nieustający konflikt narodowościowy. Kaukaz Północny należy do Rosji (m.in. Czeczenia, Dagestan), a w Kaukazie Południowym istnieją trzy niepodległe państwa, w których także trwają walki (m.in. Górski Karabach, Osetia Południowa, Abchazja). Najwięcej kontrowersji wzbudzają dziś badania etnograficzne. Szczególnie jest to ważne ze względu na konflikty mające miejsce na tym terenie. Z drugiej strony są one niezwykle skomplikowane. Kaukaz zamieszkują dziś ludy, których etnogeneza nie została jeszcze w pełni wyjaśniona. Teoria jafetycka mówi o wspólnych przodkach ludów kaukaskich i indoeuropejskich, lecz to tylko przypuszczenia.

Dziś na Kaukazie jest to ok. 70 narodowości. W ciągu wieków liczba ta ulegała zmianie. Nawet w XX wieku kilka ludów zostało w różny sposób i z różnorakich przyczyn wykreślonych lub dopisanych do tej listy. Występują też pewne rozbieżności, co do zakwalifikowania konkretnych ludów czy etnosów do odpowiednich grup i poziomów zaawansowania w rozwoju świadomości oraz budowy własnej narodowości. Stąd też liczby są podawane w przybliżeniu. Dziś przyjmuje się za obowiązujący podział na 70 nacji. W przybliżeniu ten podział wygląda następująco:

• Rodzina kartwelska (Gruzini)

• Rodzina abchasko-adygijska (Abchazi, Adygejczycy, Czerkiesi)

• Rodzina nach-dagestańska (Awarowie, Czeczeni, Lezgini)

• Rodzina indoeuropejska:

• Grupa ormiańska (Ormianie)

• Grupa irańska (Osetyńczycy, Kurdowie, Talsinowie, Tamowie, Górscy Awarzy)

• Grupa słowiańska (Rosjanie, Ukraińcy) - napływowa

• Grupa grecka (Grecy) - napływowa

• Rodzina ałtajska:

• Grupa turecka (Azerowie, Bałkarzy, Kumycy, Nogajcy, Turkmeni, Kazachowie)

• Grupa mongolska (Kałmucy)

• Rodzina semito - chamicka:

• Grupa semicka (Asyryjczycy)

Ludy te zamieszkują obszar 440 tys. km². Łącznie w 1991 roku na tym terenie żyło 28,5 miliona ludzi. Jest ostatnia oficjalna liczba podawana we wszelkich rodzajów źródłach. Szczególne wątpliwości budzi pokrewieństwo między językami południowo - i północnokaukaskimi. Przy akceptacji takiego, być może dalekiego pokrewieństwa, w rodzinie kaukaskiej można sklasyfikować ok. 37 języków używanych na Kaukazie. Z nich wszystkich tylko 12 ma standardy literackie: gruziński, abazyński, abchaski, awarski, adygejski, dargiński, inguski, kabardo-czerkieski, lakijski, lezgiński, tabasański i czeczeński. Większość z nich powstała w XIX wieku w oparciu o alfabet rosyjski. Wszelkie próby stworzenia własnych alfabetów, przy wykorzystaniu alfabetu arabskiego lub łacińskiego spełzły na niczym. Stąd też przeważająca liczba narodów ma swoje języki tylko w formie mówionej. Ostatnimi czasy próbuje się to zmienić wprowadzając zapis 34-literowy, oparty na piśmie łacińskim, wśród ludów turkojęzycznych. Efekty tego eksperymentu zostaną poznane dopiero w niedalekiej przyszłości.

Wojna w Afganistanie (1978-1994)

Już pod koniec lat 70. socjalistyczny rząd napotykał na silną opozycję wśród znacznej części mieszkańców Afganistanu, głównie z powodu stosowanych masowych represji i terroru politycznego stosowanego przez służbę bezpieczeństwa CHAD. W 1979 antyrządowe oddziały islamskich bojowników (mudżahedinów) pod wodzą Ahmada Szacha Masuda stawiły zbrojny opór wkraczającym oddziałom armii radzieckiej, przybyłym na pomoc afgańskiemu reżimowi komunistycznemu - który mimo istotnego finansowego i wojskowego wsparcia ZSRR nie był w stanie pokonać partyzantów. Rozpoczęła się wojna afgańska, w której mudżahedinów wsparły pieniędzmi i bronią m.in. USA, Wielka Brytania, Pakistan, Arabia Saudyjska, Iran oraz Chiny. Mimo zaangażowania znacznych sił i najnowocześniejszej broni wojska radzieckie wspierane przez afgańskie siły rządowe nie potrafiły pokonać islamskich bojowników, stosowany przez armię radziecką terror, barbarzyńskie metody walki (m.in. taktyka "spalonej ziemi") z użyciem wszystkich możliwych rodzajów broni, w tym napalmu, min-zabawek i dywanowych bombardowań obiektów pozbawionych znaczenia strategicznego nastawiły wrogo do ZSRR większość społeczeństwa afgańskiego i światową opinię publiczną. W roku 1986 Babrak Karmal zrezygnował ze swojego stanowiska. Jego następcą został Mohammad Nadżibullah.

Dwa lata później Afganistan, ZSRR, USA i Pakistan zawarły porozumienie pokojowe i wojska radzieckie zaczęły opuszczać kraj. Ostatnie oddziały opuściły Afganistan w następnym roku. Po wycofaniu się wojsk radzieckich siły rządowe powoli traciły kolejne terytoria, aż w końcu, na początku 1992 r., mudżahedini zdobyli Kabul. Zwycięzcy utworzyli nowy rząd, a prezydentem kraju został Tadżyk Burhanuddin Rabbani.

Jedność zwycięzców skończyła się jednak bardzo szybko. Pierwszy przeciwko rządowi wystąpił Gulbuddin Hekmatjar. Kraj zaczął się rozpadać na kilka stref kontroli, a najcięższe walki toczyły się o Kabul. W ich trakcie wcześniej prawie nietknięte miasto zostało bardzo zniszczone.

Talibowie

W 1994 r. na afgańskiej scenie pojawił się nowy aktor - talibowie, czyli wspierani głównie przez Pakistan fundamentalistyczni, islamscy studenci, przeważnie narodowości pasztuńskiej, którzy bardzo szybko stali się znaczącą siłą. Rabbani i Hekmatjar porozumieli się na początku 1996 r., ale nie powstrzymało to postępów talibów, którzy we wrześniu zdobyli Kabul i ogłosili się rządem Islamskiego Emiratu Afganistanu. Na jego czele stał mułła Mohammad Omar. Rząd talibów uznały tylko Pakistan, Arabia Saudyjska i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Reszta świata (w tym ONZ) uznawała za legalne władze, prezydenta Burhanuddina Rabaniego i jego rząd.

Na kontrolowanych przez siebie terenach (wtedy dwie trzecie Afganistanu) talibowie wprowadzili surowe prawo islamskie, m.in. drastycznie ograniczając prawa kobiet.

W następnych kilkunastu miesiącach talibowie zdobyli 90% terytorium Afganistanu, a jedynym liczącym się przeciwnikiem był już tylko wsławiony walkami z wojskami radzieckimi Ahmad Szach Masud ze swoją tadżycką armią. W tym czasie do Afganistanu przybył Osama bin Laden. Już w 1998 r. USA zażądały jego wydania za zamachy w Kenii i Tanzanii. Talibowie odmówili. W sierpniu 1998 na jeden z obozów należących do organizacji bin Ladena spadły amerykańskie pociski typu Tomahawk. W listopadzie 1999 r. ONZ nałożyła na Afganistan sankcje ekonomiczne, również żądając wydania bin Ladena. Sankcje wzmocniono w styczniu 2001 r. (m.in. zakazem sprzedaży broni do Afganistanu).

W marcu 2001 r. talibowie zniszczyli dwa gigantyczne starożytne posągi Buddy w Bamian. Podobny los spotkał tysiące mniejszych zabytków. Akt ten potępiło nawet wiele krajów muzułmańskich.

Obalenie talibów

Dnia 9 września 2001 r. zamachowcy udający algierskich dziennikarzy zdetonowali bombę podczas rozmowy z Masudem. Dwa dni później dokonano zamachów na budynki WTC w Nowym Jorku i Pentagon w Waszyngtonie. Stany Zjednoczone prawie natychmiast uznały, że winę ponosi Al-Kaida i zażądały od talibów wydania jej przywódcy, Osamy bin Ladena. Ci odrzucili amerykańskie żądanie, więc w niedzielę 7 października 2001 roku amerykańskie oraz brytyjskie siły powietrzne rozpoczęły bombardowanie wyznaczonych celów . Korzystając z hojnej amerykańskiej i rosyjskiej pomocy Sojusz Północny złożony głównie z Tadżyków i Uzbeków ruszył na talibów. Wielu lokalnych komendantów (w tym także Pasztuni) szybko przeszło na stronę USA zaś siły talibów poszły w rozsypkę. Kilka tysięcy amerykańskich żołnierzy rozpoczęło polowanie na Bin Ladena i mułłę Mohammada Omara, jednak obaj zdołali umknąć. Do stycznia 2002 siły talibów i Al Kaidy Osamy bin Ladena zostały całkowicie rozbite.

Władzę w Afganistanie objął Pasztun Hamid Karzai, wybrany przez Loja Dżirgę w czerwcu 2002 r. na prezydenta, a do kraju przybyło kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy sił pokojowych pod dowództwem NATO. Wielu z ponad trzech milionów afgańskich uchodźców, którzy żyli - czasami od ponad 10 lat - głównie w Iranie i Pakistanie zaczęło wracać do kraju. Członkowie zwycięskiej koalicji zajęli się odbudową kraju zniszczonego ponad 20-letnią wojną. Jednak wielu lokalnych przywódców dysponuje własnymi oddziałami zbrojnymi i nie chce się podporządkowywać władzom w Kabulu, a w górach i na pograniczu z Pakistanem wciąż ukrywają się siły talibów. Potrafią oni zadawać dotkliwe ciosy. Na przykład w lipcu 2002 r. zamachowcy zastrzelili w Kabulu wiceprezydenta kraju Hadżiego Abdula Kadira. Od wiosny 2003 nasiliły się ataki na wojska międzynarodowe, siły wierne władzom w Kabulu oraz organizacje humanitarne, które musiały zrezygnować z działalności w zdominowanej przez Pasztunów południowo-zachodniej części kraju. W latach 2005-2006 liczebność i aktywność sił antyrządowej opozycji znacznie się wzmogła, systematycznie rosną straty wojsk rządowych oraz sił NATO coraz częściej odbieranych w opinii społeczeństwa afgańskiego jako okupanci.

Zamach na World Trade Center w 1993

26 lutego 1993 roku pod Północną Wieżą WTC eksplodowała ciężarówka, wypełniona 682 kg materiałów wybuchowych (azotan amonu), zaparkowana w podziemnym garażu. W wyniku zamachu zginęło 6 osób, a ponad tysiąc zostało rannych. Sześciu ekstremistów islamskich odpowiedzialnych za atak zostało skazanych w 1997 i 1998 roku na 25 lat pozbawienia wolności każdy.

O godzinie 12.18 bomba eksplodowała. Zamachowcy planowali aby eksplodująca bomba rozerwała podziemną konstrukcję nośną wież i spowodowała zawalenie budynków. W wyniku zamachu zginęło 6 osób i ponad 1000 zostało rannych lub poparzonych, wieże jak olbrzymie kominy wessały dym do góry szybami wentylacyjnymi, pracowników wyższych pięter ewakuowano z powietrza.

Atak znacznie zaostrzył przepisy dotyczące bezpieczeństwa: w wieżach WTC wprowadzono sztab kryzysowy, specjalny oddział wyposażony w szkolone psy mające rozpoznać obecność ładunków wybuchowych, zainstalowano także dodatkowe gaśnice oraz nowoczesne czujniki dymu wraz z alarmem. Także regularnie przeprowadzane próbne ewakuacje (co 6 miesięcy) pracowników miały na celu poprawić bezpieczeństwo.

Pod World Trade Center znajdowały się jedne z największych na świecie depozyty złota, trzymane tam przez grupę banków. Bomba w 1993 roku eksplodowała w pobliżu skarbca, ale nie zdołała go zniszczyć. Wartość przechowywanego w tamtym okresie złota szacowano na miliard dolarów (oficjalne dane nie były oczywiście dostępne), później ponoć znalazło się tam jeszcze więcej cennego kruszcu. Pod koniec 2001 roku część złota odzyskano.

Zamach na World Trade Center i Pentagon - seria ataków terrorystycznych przeprowadzonych 11 września 2001 roku na terytorium Stanów Zjednoczonych za pomocą uprowadzonych samolotów. Dokonało go 19 porywaczy, którzy kupili bilety na 4 samoloty wewnętrznych linii amerykańskich. Podejrzewa się, że wykupili też znaczną część miejsc w tych samolotach, żeby zmniejszyć liczbę ludzi przebywających na pokładzie, co miało ułatwić opanowanie samolotów. Po przejęciu kontroli nad samolotami skierowali je na znane obiekty na terenie USA.

Dwa z nich rozbiły się o bliźniacze wieże World Trade Center w Nowym Jorku, trzeci zniszczył część Pentagonu. Ostatni (opóźniony) samolot United Airlines 93 nie dotarł do celu - rozbił się na polach Pensylwanii ok. 15 min. lotu od Waszyngtonu. Przypuszcza się, że miał uderzyć w Biały Dom lub Kapitol, choć nie jest to pewne. Maszyna nie doleciała do celu, gdyż pasażerowie, którzy dowiedzieli się o losie innych samolotów, zaatakowali porywaczy i doprowadzili do katastrofy samolotu na bezludnym terenie - szczątkowe informacje o ostatnich minutach tego wydarzenia pochodzą z rozmów telefonicznych pasażerów i odtworzenia danych zarejestrowanych w czarnej skrzynce samolotu. Na podstawie zapisów rozmów telefonicznych i zeznań świadków (rodzin i rozmówców) dokonano rekonstrukcji wydarzeń sfilmowanej w półdokumentalnym filmie "Lot 93".

Skutki

Ustalono ostatecznie, iż w zamachu zginęły 2752 osoby (stan na 29 października 2003), w tym pięciu Polaków. Bardzo duże straty poniosły służby miejskie, głównie straż pożarna i policja - w trakcie akcji ratunkowej poległo ponad 300 funkcjonariuszy. Ostateczna liczba ofiar jest o 40 osób mniejsza w stosunku do poprzedniej wersji, która jest już zawarta w niektórych encyklopediach. Ustalając liczbę ofiar i ich tożsamość po raz pierwszy w historii posłużono się na masową skalę badaniami materiału genetycznego, które były praktycznie jedynym sposobem identyfikacji szczątków ofiar.^[1]

Zamach na World Trade Center był pierwszą skuteczną operacją tego typu i pociągnął za sobą więcej ofiar i strat materialnych niż jakikolwiek inny akt terroru w dotychczasowej historii Stanów Zjednoczonych i świata.

Reakcja świata na zamachy

Niemalże cały świat z przerażeniem przyglądał się fali ataków terrorystycznych w USA. Do Waszyngtonu napływały kondolencje i zapewnienia o gotowości do niesienia pomocy. Atmosfera świętowania panowała natomiast wśród Palestyńczyków na Zachodnim Brzegu Jordanu, gdzie na ulice wyległy tłumy ludzi, śpiewając „Bóg jest wielki”. Niektórzy strzelali w powietrze^[2].

Natomiast przywódca Autonomii Palestyńskiej potępił atak i powiedział, że jest nimi „zupełnie zszokowany”. „Wysłałem kondolencje prezydentowi, rządowi i narodowi amerykańskiemu” - oświadczył Jaser Arafat.

Prezydent Rosji Władimir Putin wyraził współczucie dla narodu amerykańskiego i nazwał ataki „straszliwymi tragediami”.

Za dusze ofiar modlił się papież Jan Paweł II. Watykan wydał oświadczenie, w którym podkreślono, że „Ojciec Święty jest na bieżąco informowany o tej ogromnej tragedii”. „Od pierwszej chwili papież modli się do Boga o wieczny odpoczynek dla licznych ofiar oraz prosi o pocieszenie dla rodzin ofiar” - głosiło oświadczenie.

„Zgroza” - to słowo, które dominowało w oświadczeniach szefów Komisji Europejskiej. „Straszliwe tragedie w Nowym Jorku i Waszyngtonie przepełniają mnie zgrozą” - oświadczył przewodniczący organu wykonawczego UE, Romano Prodi.

Szef brytyjskiego rządu Tony Blair zwołał nadzwyczajne posiedzenie gabinetu. Jako „zło naszych czasów” określił zmasowany terroryzm, popełniony przez „fanatyków, którzy są obojętni na świętość życia ludzkiego”.

Królowa Elżbieta II zapewniła, że śledzi rozwój wypadków „z rosnącym niedowierzaniem i jest zupełnie zszokowana”. Ofiarowała Amerykanom "swoje myśli i modlitwy”.

Prezydent Francji Jacques Chirac nazwał zamachy „potwornymi”. „Nie ma na to innego słowa” - dodał.

Kanclerz Niemiec Gerhard Schröder oświadczył, że „rząd z najwyższą mocą potępia te terrorystyczne ataki”. Szef rządu zwołał w tej sprawie posiedzenie Federalnej Służby Bezpieczeństwa.

Sprawcy

Winą za zamachy obarczono organizację al-Kaida dowodzoną przez Osamę bin Ladena^[3]. Mimo to istnieje grupa ludzi, która uważa, że oficjalnie przedstawiana wersja wydarzeń jest nieprawdziwa i nie odpowiada na wszystkie wątpliwości.

29 października 2004 roku arabska telewizja satelitarna Al-Dżazira nadała wystąpienie Osamy bin Ladena, w którym wziął on na siebie odpowiedzialność za zamachy z 11 września 2001 roku i zagroził ich powtórzeniem. Oświadczył, że ataki terrorystyczne na USA to przejaw walki o wolność. W internecie pojawiły się wątpliwości co do autentyczności tego nagrania.^[4]

Wojna z terroryzmem

Ataki z 11 września były bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia tak zwanej "wojny z terroryzmem", której pierwszym etapem był atak na rządzony przez talibów Afganistan, gdzie przebywał Osama bin Laden oraz zaostrzenie środków bezpieczeństwa (m.in. na lotniskach) i wprowadzenie w wielu krajach ustaw antyterrorystycznych, które w niektórych przypadkach ograniczają prawa obywatelskie^[5].

Nie brak głosów, że władze amerykańskie nadużywają zamachu do usprawiedliwienia ataków na Afganistan i Irak oraz ograniczenia praw obywatelskich.

Zamach był również przyczyną poważnego kryzysu branży lotniczej i turystyki, pociągnął też za sobą poważne zmiany w procedurach bezpieczeństwa w USA i na całym świecie.

Żałoba narodowa

W Polsce żałobę narodową ogłosił prezydent Aleksander Kwaśniewski. Obowiązywała ona od środy 12 września do piątku 14 września włącznie.

Nowe śledztwo

Pomimo iż oficjalne śledztwo dotyczące zamachów z 11 września zakończyło się w 2003 roku^[6], wiele osób twierdzi, iż nie zostało ono przeprowadzone właściwie i nie odpowiedziało na wiele pytań^[7]. Osoby te domagają się ponownego otwarcia dochodzenia i rozpoczęcia śledztwa, które wyjaśniłoby wszystkie pozostałe wątpliwości^{[8][9][10][11]}.

W maju 2008 tygodnik Laif opublikował artykuł według którego blisko 7 lat po zamachach z 11 września aż 46% Amerykanów nie wierzy w wersję wypadków podawaną przez rząd. Niemal połowa Amerykanów, w tym wielu naukowców i polityków, domaga się ponownego śledztwa w sprawie zamachów z 11 września^[12]

Dekolonizacja to proces uniezależniania się krajów i narodów spod wpływów kolonialistów oraz tworzenie nowych państw na terenach dawnych kolonii.

Dekolonizacja terytoriów należących do Wielkiej Brytanii

Za cenę utrzymania korzystnych stosunków z nowymi państwami Wielka Brytania zrezygnowała z niektórych kolonii w Azji. Walka o wyzwolenie Indii, w której szczególną rolę odegrała taktyka biernego oporu propagowana przez Mahatmę Gandhiego, zakończyła się w sierpniu 1947 roku przyznaniem niepodległości Indiom, w których przeważali hindusi, oraz Pakistanowi, gdzie dominowali muzułmanie. W trakcie podziału na te dwa państwa doszło do krwawych walk między dwiema grupami religijnymi. Indie były krajem formalnie neutralnym, ale faktycznie sympatyzującym ze Związkiem Radzieckim, natomiast Pakistan przyjął orientację prozachodnią. Pełną niezależność uzyskał też w 1947 roku Nepal. W styczniu 1948 roku niepodległość przyznano Birmie, a w lutym tego roku Cejlonowi. W obu tych krajach Anglicy utrzymali poważne wpływy gospodarcze i wojskowe. Na Malajach Brytyjczycy utworzyli odrębną kolonię - Singapur (od 1965 roku niepodległe państwo), a resztę półwyspu zorganizowano w 1948 roku w formie Federacji Malajskiej, która w 1957 r. uzyskała niepodległość (od 1963 roku jako Malezja).

Dekolonizacja terytoriów należących do Francji

Francuska polityka wobec kolonii była mniej skuteczna niż brytyjska. Jeszcze w czasie II wojny światowej generał Charles de Gaulle zapowiedział powołanie Unii Francuskiej, obejmującej terytoria zależne od Francji, której członkowie mieli zachować dużą niezależność. Kiedy Unia powstała w 1946 roku Francja utrzymała dużą przewagę w jej Zgromadzeniu, a i w krajach członkowskich Francuzi zachowali przywileje wyborcze. W większości koloni siły niepodległościowe były słabe, natomiast w Algierii, Tunezji, Maroku i na Madagaskarze doszło do walk z administracją kolonialną. Przedstawiciele ludności miejscowej coraz silniej domagali się niepodległości. Jeszcze trudniejszą sytuację zastali Francuzi, gdy w październiku 1945 roku ich wojska powróciły do Indochin. Wietnam ogłosił niepodległość jeszcze pod rządami japońskimi, w marcu 1945 roku. We wrześniu 1945 związek komunistyczny Ho Chi Minha proklamował w Hanoi powstanie Demokratycznej Republiki Wietnamu i rozbroił oddziały francuskie. Francuzi utrzymali się jedynie na południu Wietnamu.

Postkolonializm - zbiorczy termin szeregu teorii filozoficznych i literaturoznawczych obejmujących zagadnienia związane z dziedzictwem europejskich potęg kolonialnych i dekolonizacją w drugiej połowie XX wieku.

W rozumieniu literaturoznawczym postkolonializm to krytyczna analiza literatury tworzonej w krajach, które były lub są koloniami innych krajów, literatury pisanej przez mieszkańców państw kolonizujących lub byłych kolonii. Postkolonialna literatura zajmuje się problematyką rozwijania tożsamości narodowej w skolonizowanych społeczeństwach, różnicami i wzajemnymi wpływami kulturowymi między światami kolonizatorów i narodów podbitych, wreszcie, stosunkami byłych kolonii i byłych potęg kolonialnych.

Postkolonializm jako badania nad literaturą postkolonialną rozwinął się w latach 70. XX wieku; za jego twórcę uważa się Edwarda Saida (praca Orientalizm). Inne ważne teoretyczne pozycje to:

Bla, bla, bla...

Powodzenia na poprawce!

OlgaBe :)

---