WYKŁAD I - 02.10.2007 r.

Podręczniki:

1. Janusz Gilas „Prawo międzynarodowe” Toruń 1999

2. Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides „Prawo międzynarodowe publiczne” wyd. VIII Warszawa 2004

3. W. Góralczyk „Prawo międzynarodowe w zarysie” Warszawa 2006

4. Alfons Klafkowski „Prawo międzynarodowe publiczne” Warszawa 1979

5. Tadeusz Wasilewski „Stosunek wzajemny. Porządek międzynarodowy…..” Toruń 2004 (rozdziały I - IV)

Źródła:

1. Kazimierz Kocot, Karol Wolfke „Wybór dokumentów do nauki prawa międzynarodowego”

2. Anna Przyborowska - Klimczak „Prawo międzynarodowe publiczne - Wybór dokumentów”

3. „Encyklopedia prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych” pod redakcją Alfonsa Klafkowskiego

Zagadnienia:

1. Zagadnienia wprowadzające.

2. Historia prawa międzynarodowego, historia nauki prawa międzynarodowego.

3. Źródła prawa międzynarodowego, norma prawa międzynarodowego.

4. Podmioty prawa mdzn.

5. Ogólne instytucje prawa mdzn.

6. Terytorium i ludność.

7. Prawo dyplomatyczne i konsularne.

8. Regulowanie sporów mdzn.

9. Prawo wojny.

Źródła prawa międzynarodowego:

1. Konwencja o pokojowym załatwianiu sporów mdzn. z 18.10.1907 r. (I KH - I Konwencja Haska).

2. Konwencja Genewska z 1864 r. (otwiera serię konwencji genewskich składających się na prawo humanitarne)

3. IV KH (1907) o prawach i zwyczajach wojny lądowej.

4. Traktat przeciwwojenny - Pakt Brianda - Kelloga (pakt o wyrzeczeniu się wojny. Likwiduje ius ad bellum - prawo do wojny. Wszystkie spory załatwiane drogą pokojową).

5. Pakt Ligi Narodów z 28.06.1919 r.

6. Karta Narodów Zjednoczonych (San Francisco 26.06.1945 r.)

7. Statut MTS (przyjęty jednocześnie z Kartą) - zgodnie z art. 92 KNZ jest on integralną częścią KNZ.

8. Statut Komisji Prawa Morza 21.11.1947 r.

9. Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego NZ nr 184.

10. IV Konwencje Genewskie o prawie morza:

1. I KG (1958) w sprawie morza terytorialnego i strefy przyległej.

2. II KG w sprawie mórz pełnych (mórz otwartych).

3. III KG w sprawie rybołówstwa i konserwacji zasobów biologicznych mórz pełnych otwartych.

4. IV KG w sprawie szelfu kontynentalnego

11. Konwencja o stosunkach dyplomatycznych 18.04.1961 r.

12. Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych 1963 r.

13. Konwencja wiedeńska o prawie traktatów

14. Akt końcowy KBWE - deklaracja zasad rządzących prawem mdzn. Akt końcowy wymieniał trzy dziedziny współpracy niezbędne dla pokojowego rozwoju stosunków międzynarodowych w Europie. Są to:

1. współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa ( tzw. pierwszy koszyk ),

2. współpraca w sferze gospodarki, nauki i techniki, ochrony środowiska ( tzw. drugi koszyk ),

3. swobodniejszy przepływ idei, informacji, wartości kulturalnych i kontakty międzyludzkie, współpraca w dziedzinach humanitarnych ukierunkowana na poszanowanie praw człowieka ( tzw. trzeci koszyk ).

15. Akt kodyfikacji - Deklaracja zasad prawa mdzn. dot. przyjaznych stosunków i współdziałania państw zgodnie z KNZ (GA/Res/2625/1970)

WYKŁAD II - 09.10.2007 r.

1.Karta Narodów Zjednoczonych - została podpisana na zakończenie konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco 26.06.1945 r. Zawiera normy prawne mdzn. porządku prawnego, a także wyznacza ramy dla postępowania państw w stosunkach mdzn. Ramy te są wyznaczane przez 2 pierwsze artykułu KNZ.

2.Znaczenie KNZ - jest to najważniejszy traktat. Argumenty:

• Ma pierwszeństwo przed wszelkimi zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego

Art. 103 KNZ - w razie kolizji - prymat postanowień Karty

• Obowiązek rejestrowania umów mdzn. w sekretariacie ONZ

• Ustanawia obowiązki na rzecz państw trzecich - art. 2§6 - przykład pactu In detrimentum tertii

• Formułuje zasady działania tej organizacji, które odnoszą się do wszystkich sfer stosunków mdzn., współpracy mdzn. Stanowią one normy bezwzględnie obowiązujące (ius cogens)

• Prawo stosowania sankcji w przypadku, gdy dochodzi do naruszenia, zagrożenia pokoju na świecie.

3.Cele Narodów Zjednoczonych - zawarte w Art. 1 KNZ; wyrażają wartości o charakterze instrumentalnym w stosunku do zasad ujętych w artykule 2.

• Art. 2 (1) utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa mdzn. poprzez stosowanie skutecznych środków zbiorowych, tłumienie aktów agresji, łagodzenie sporów mogących prowadzić do zakłócenia porządku

• Art.2(2) rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami opartych na zasadzie równouprawnienia i samostanowienia narodów

• Art.2(3) doprowadzenie do współdziałania mdzn, działanie na rzecz popierania i ochrony praw człowieka

• Art.2(4) ONZ - forum do uzgadniania działań mdzn. służących do realizacji wspólnych celów.

4.Zasady prawa międzynarodowego - różnorakie definicje. Mogą być definiowane jako:

1. Normy o charakterze informacyjnym , uogólnienie wielu norm szczegółowych;

2. Konsekwencje logiczne obowiązywania norm o charakterze ogólnym;

3. Reguły postępowania o charakterze przewodnim odnoszące się do zakresu stosunków ……………….

1. Najważniejsze normy prawa mdzn.

2. Bezwzględnie obowiązujące; są akceptowane przez całą społeczność mdzn. i ich zmiana jest dopuszczalna jedynie za zgodą całej społeczności.

5.Zasady Karty Narodów Zjednoczonych

1. zasada suwerennej równości - 2 elementy: suwerenność i równość;

2. zasada wykonywania w dobrej wierze zobowiązań wynikających z KNZ (zasada bona fides) - postępowanie zgodnie z literą i duchem tego traktatu

3. zasada obowiązku załatwiania sporów mdzn. środkami pokojowymi - dopełnieniem tej zasady jest zasada autonomii wyboru środka w zależności od okoliczności sporu (art. 33 KNZ).

Art. 33 KNZ - wymienia takie pokojowe środki jak: rokowania, badania, pośrednictwo, pojednawstwo, arbitraż,

sądownictwo, odwołanie się do organizacji regionalnych lub układów regionalnych.

Dodatkowo: dobre usługi (mieszczą się w obrębie mediacji) - zaoferowanie przez wybitną osobistość, państwo trzecie, organizację doprowadzenia stron sporu do stołu rokowań. Na tym instytucja dobrych usług się kończy.

Art. 33§2 KNZ - RB może wezwać strony do rozstrzygnięcia sporu takimi środkami, jakie uzna za konieczne, np. oddanie sporu do MTS-u.

4. zasada zakazu groźby lub użycia siły w stosunkach mdzn. przeciwko integralności terytorialnej lub niepodległości (zasada nieagresji)

Nie ma charakteru bezwzględnego. KNZ dopuszcza stosowanie siły zbrojnej w następujących przypadkach:

• rozdział VII (akcja w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji) - art. 42 KNZ - potencjalne (np. demonstracja siły) lub rzeczywiste użycie siły zbrojnej (zastosowanie sankcji przez RB).

• Art. 51 KNZ - potwierdza prawo każdego państwa do obrony indywidualnej czy zbiorowej, gdy dokonano aktu agresji zanim RB zastosuje konieczne środki. Członkowie, którzy zastosowali pewne środki w wykonaniu swego prawa do samoobrony mają obowiązek natychmiastowego zawiadomienia RB. Środki nie naruszają prawa i obowiązku RB do podejmowania akcji, jakie uważa za stosowne dla utrzymania lub przywrócenia mdzn. pokoju i bezpieczeństwa.

• Rozdział VIII (organizacje regionalne) - muszą spełniać następujące warunki:

• Układy powinny być zgodne z celami i zasadami KNZ

• Powinny służyć załatwianiu, rozstrzyganiu sporów

• Mają prawo do stosowania środków przymusu, sankcji z upoważnienia RB, do odparcia zbrojnej napaści zanim RB wkroczy. Przykłady organizacji regionalnych: Organizacja Jedności Afrykańskiej (obecnie Unia Afrykańska), Liga Państw Arabskich, Organizacja Państw Amerykańskich.

• Klauzula państw nieprzyjacielskich - art. 107 KNZ. Dopuszcza on możliwość użycia siły w stosunku od państw nieprzyjacielskich w czasie II wojny światowej. Obecnie ma ona historyczne znaczenie.

• Zasada obowiązku udzielania pomocy ONZ w akcjach podjętych przez nią zgodnie z KNZ - jest tu z jednej strony obowiązek udzielenia pomocy ONZ, a z drugiej - obowiązek nieudzielenia pomocy państwu, przeciw któremu ONZ zastosowała środki prewencji.

• Zasada nieinterwencji ONZ w sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa oraz brak możliwości nakazu przekazania tych kompetencji ONZ.

6.Zasady prawa międzynarodowego skodyfikowano w Deklaracji Zasad Prawa Międzynarodowego - rezolucji GA/2625/XXV/1970 z dnia 24.10.1970 r.

Hierarchia zasad - wszystkie zasady zawarte w deklaracji są ze sobą wzajemnie powiązane i każda zasada winna być interpretowana w duchu pozostałych, w odniesieniu do innych. Są to podstawowe zasady prawa mdzn., normy właściwe dla całego systemu prawa mdzn.

1. Zasada zakazu użycia siły i groźby jej użycia przeciwko integralności terytorialnej i niepodległości politycznej

2. Zasada regulowania sporów środkami pokojowymi

3. Zasada obowiązku nieingerencji w sprawy należące do wewnętrznej jurysdykcji państwa

4. Zasada obowiązku współdziałania między państwami zgodnie z KNZ

5. Zasada równouprawnienia i samostanowienia narodów

6. Zasada suwerennej równości państw

7. Zasada wykonywania zobowiązań w dobrej wierze zgodnie z KNZ - zasada bona fides.

7.Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa w Europie 1.08.1975 r. - zawiera głównie normy polityczne. Jest to deklaracja zasad rządzących stosunkami w obrębie KBWE (10 zasad):

1. Zasada suwerennej równości i poszanowania praw wynikających z suwerenności.

Suwerenna równość - państwa są równe pod względem prawnym. Zasadniczo na wszystkich państwach spoczywają te same prawa i obowiązki.

1. Prawa - każde państwo korzysta z pełni swoich praw wynikających z suwerenności

- prawo do swobodnego wyboru wg uznania i rozwijania swojego systemu politycznego, społecznego,

gospodarczego, kulturalnego

- prawo do poszanowania jego integralności terytorialnej i niepodległości politycznej

2. obowiązki - obowiązek szanowania podmiotowości drugiego państwa

- wykonywania zobowiązań mdzn. i współżycia państw.

Względem zasady 1 z Deklaracji zawiera dodatkowe prawa, np. prawo do modyfikowania granic w drodze pokojowej, prawo należenia do organizacji mdzn., prawo bycia stroną umów mdzn., prawo do neutralności.

2. Zasada zakazu użycia groźby lub siły w celu zrezygnowania ………..

3. Zasada nienaruszalności granic

4. Zasada poszanowania integralności terytorialnej państw

5. Zasada pokojowego załatwiania sporów mdzn. (przyjmuje stypulację art. 33§1 KNZ)

6. Zasada nieingerencji w sprawy wewnętrzne - obejmuje zakaz ingerowania bezpośredniego czy pośredniego w wewnętrzne czy zewnętrzne sprawy państwa, a także zakaz groźby użycia siły lub użycia siły

7. Zasada poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, włączając w to wolność sumienia, myśli

8. Zasada równouprawnienia, samostanowienia

9. Zasada współpracy między państwami

10. Zasada wykonywania w dobrej wierze zobowiązań wynikających z KNZ.

Co zwraca uwagę w Dekalogu?

- ujęcie nieco inaczej 1 zasady

- ujęcie w sposób odrębny 3 istotnych zasad koniecznych do stosowania w stosunkach mdzn. - zasada 3, 4, 7.

8.Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości jest to jeden z głównych organów ONZ (wymieniany w art. 7 KNZ jako jeden z głównych organów). Zgodnie z art. 92 KNZ jest to główny organ sądowy Narodów Zjednoczonych. Zasady działania są określone KNZ (rozdział XIV), Statutem MTS, Regulaminem z 1946 r.

Statut opiera się na statucie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej. Działał on w okresie istnienia Ligi Narodów. W 1920 roku Rada LN powołała 10-cio osobowy komitet doradczy w celu opracowania statutu. 16.12.1920 roku doszło do podpisania protokołu przyjęcia statutu STSM. Była to instytucja odrębna w stosunku do Ligi Narodów. W jurysdykcji znajdowały się sprawy sporne i niesporne (opinie doradcze). STSM rozpoczął działalność 15.02.1922 roku i działał do roku 1940.

Dorobek: rozpatrzył 61 spraw, w tym 34 sporne (31 wyroków różnego rodzaju: 22 merytoryczne, 6 kompetencyjnych, 2 interpretacyjne i 1 odszkodowawczy).

Izby: - Izba Postępowania Sumarycznego

- Izba Postępowania Uproszczonego

- Izba Ds. Międzynarodowej Organizacji Pracy

- Izba Ds. Tranzytu i Komunikacji

1/3 spraw spornych stanowiły sprawy polskie, 11 opinii doradczych dotyczyło Polski.

Rozdział XIV KNZ - Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Jest to główny organ sądowy Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Kompetencje/jurysdykcja MTS: co do zasady jurysdykcja Trybunału jest fakultatywna; aby MTS był właściwy do rozstrzygania sporu, wymagany jest odpowiedni akt woli.

Sposoby wyrażenia zgody:

1. Ad hoc - w stosunku do konkretnego, pojedynczego sporu po jego zaistnieniu, czyli ex post;

2. Post hoc - przez drugą stronę sporu po wniesieniu przez pierwszą memoriału pozwu do Trybunału;

3. Ante hoc - z góry, w odniesieniu do wszystkich, bądź pewnej kategorii sporów prawnych. Wiąże się z dwoma sytuacjami:

1. Przyjęcie, akcesja do klauzuli fakultatywnej (art. 36§2 Statutu MTS)

2. Przyjęcie klauzul sądowych zawartych w traktatach dwustronnych czy wielostronnych o charakterze ogólnym lub specjalnym, które wskazują jako właściwy MTS w odniesieniu do sporów prawnych.

Formy udzielania zgody:

1. Poprzez zawarcie umowy specjalnej, umowy międzynarodowej

Klauzule sądowe wpisane w umowy międzynarodowe. Jurysdykcja ta może być jurysdykcją:

• Obligatoryjną - wystarczy wniosek jednej strony sporu, np. Konwencja w Sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa - art. 9, Konwencja o Obywatelstwie Kobiet Zamężnych

• Nieobligatoryjną - wszystkie strony sporu musze się zgodzić, np. Traktat w Sprawie Antarktyki

• Jednoznacznie nie można określić - należy domniemywać obligatoryjności.

• dokonanie zapisu na sąd (osiągnięcie kompromisu czy zawarcie umowy kompromisowej),umowa powinna zawierać określenie stron sporu, przedmiotu sporu)

• Przystąpienie czy przyjęcie klauzuli fakultatywnej - art. 36§2; przyjęcie tej klauzuli nie musi następować w chwili związania się statutem i oznacza obligatoryjna jurysdykcję

Deklaracja o obligatoryjnej jurysdykcji złożona STSM (o ile nie wygasła)

4. Forum prorogatum - z rzymskiego prawa prywatnego. Polega na pozwaniu państwa - strony sporu przed Trybunał. Postacie:

• Przyjęcie jednostronnego wezwania do stawienia się przed MTS

• Stawienie się przed MTS tylko po to, aby pokazać, że Trybunał nie ma kompetencji

• …………




WYKŁAD III - 16.10.2007 r.

Jurysdykcja - ogólna i szczególna zdolność MTS do rozstrzygania sporów i wydawania opinii doradczych.

Rodzaje kompetencji (jurysdykcji) MTS:

1. Kompetencje/Jurysdykcja Ratione Personae - czyli kto może być stroną w postępowaniu przed MTS

• Tylko państwa mogą stawać jako strony sporu (art. 34§1 „Tylko państwa mogą być stronami przed Trybunałem”

• art. 35 precyzuje: państwa - strony Statutu mogą być stornami przed Trybunałem:

• państwa członkowskie ONZ, które ipso facto są stronami Statutu MTS

• państwa nieczłonkowskie ONZ na warunkach, które każdorazowo ustali ZO na zalecenie RB (art. 92 KNZ)

• państwa, które mogą być dopuszczone jako strony postępowania spornego na zalecenia i na warunkach ustalonych przez RB (art. 35§2 )

W pewnych sytuacjach międzyrządowe organizacje mdzn. mogą udzielać informacji, czy to z własnej inicjatywy, czy to na prośbę Trybunału.

Istnieje błędne przekonanie, że w sprawach o elementach międzynarodowych stronami mogą być osoby fizyczne.

2. Kompetencja/Jurysdykcja Ratione Materiae - odpowiada na pytanie jakie sprawy (spory) mogą być przedmiotem badania przez MTS. Stanowi o tym art. 36 Statutu MTS

Art. 36§1

• wszelkie (sprawy) przedłożone przez państwa. Z tym wiąże się zgoda dana Trybunałowi ad hoc do konkretnego sporu po jego zaistnieniu, czyli ex post

• wszelkie materie specjalne przewidziane w KNZ (art. 36 KNZ - RB ma prawo wydawania zaleceń, by spór prawny był dany do rozstrzygnięcia MTS)

• wszelkie materie specjalne przewidziane w traktatach bądź konwencjach międzynarodowych (przypadek klauzuli sądowej wpisanej w traktat o charakterze ogólnym lub traktat o charakterze ……………. Ta klauzula może powodować, że jurysdykcja będzie obligatoryjna lub fakultatywna.

Jakie są te specjalne materie? Zazwyczaj spory prawne, których przedmiotem jest interpretacja lub stosowanie postanowień danej umowy międzynarodowej.

• Art. 36§2 - spory prawne (spór o charakterze prawnym, spór natury prawnej) mogą dotyczyć:

• interpretacji umów międzynarodowych

• każdej kwestii prawa międzynarodowego

• zaistnienia faktu, który w razie potwierdzenia przez MTS, stanowi pogwałcenie zobowiązań mdzn.

• rodzaj i wysokość odszkodowania należnego za zerwanie zobowiązań międzynarodowych (z tytułu naruszenia zobowiązań prawno - międzynarodowych)

Paragraf 2 wyraża klauzulę fakultatywną!

Każdy z tych elementów odzwierciedla spór prawny. Związane są z przyjęciem, przystąpieniem do klauzuli fakultatywnej (w formie deklaracji czyni jurysdykcję MTS obligatoryjną). Państwa będące stronami Statutu mogą w każdym czasie oświadczyć, że w stosunku do innego państwa, które przyjęło takie zobowiązanie, uznaje za obowiązującą ipso facto i bez specjalnego porozumienia jurysdykcję w sporach natury prawnej.

Ta deklaracja może być złożona:

- bezwarunkowo

- pod warunkiem wzajemności

- na pewien okres czasu

- wobec określonych państw lub wobec określonej kategorii spraw

Oświadczenia określone w art. 36§2 statutu składa się Sekretarzowi Generalnemu ONZ, który przesyła ich odpisy stronom Statutu i Sekretarzowi MTS. 1/3 państwa członkowskich ONZ złożyła takie deklaracje, czyniące jurysdykcję MTS jurysdykcją obligatoryjną.

Elementy deklaracji:

- preambuła

- ogólna formuła przywołująca generalne zobowiązanie z art. 36§2

- zastrzeżenia (ograniczenia merytoryczne ogólnej formuły z art. 36§2)

- postanowienia formalne (dot. okresu, terminu początku jej obowiązywania, wygaśnięcia, wypowiedzenia, modyfikacji zastrzeżeń, czyli dodania nowych, uzupełnienia zastrzeżeń wpisanych w deklarację, zmiany bądź skrócenia tych zastrzeżeń)

1989/90 - pod wpływem rezolucji podjętej przez Polską Grupę ILA, Komisję Prawa Międzynarodowego, rząd polski zdecydował się na złożenie deklaracji o przystąpieniu do klauzuli fakultatywnej. Złożona została na okres 5 lat, z możliwością prolongaty na okresy roczne, jeśli deklaracja nie zostanie wycofana.

25.03.1996 r. - została wycofana polska deklaracja i złożona nowa, zgodnie z którą RP uznaje za obowiązującą ipso facto i bez specjalnego porozumienia w stosunku do każdego państwa przyjmującego takie same zobowiązania jurysdykcję w odniesieniu do sporów prawnych wymienionych w artykule 36 z wyjątkiem...

Wyłączenia (zastrzeżenia) kompetencji MTS:

• Spory powstałe przed 25.09.1990 r. (data wejścia w życie deklaracji), czy wynikające z faktów czy sytuacji mających miejsce przed tą datą

• Spory dot. terytorium i granic państwa

• Spory dotyczące ochrony środowiska (modyfikacja)

• Spory dot. wierzytelności lub długów zagranicznych

• Spory z państwem, które złożyło deklarację o przyjęciu obligatoryjnej jurysdykcji MTS na mniej niż 12 miesięcy przed datą wniesienia pozwu

• Spory, co do których strony uzgodniły inny sposób ich uzgodnienia

• Spory dot. spraw, które zgodnie z prawem mdzn. należą do wyłącznej jurysdykcji RP.

Rząd polski zastrzegł sobie możliwość wycofania deklaracji ze skutkiem 6 miesięcy od daty notyfikacji.

W okresie międzywojennym Polska nie przystąpiła do klauzuli fakultatywnej STSM, za to zaakceptowała obligatoryjną jurysdykcję STSM na podstawie klauzul sądowych.

Po II wojnie światowej Polska złożyła zastrzeżenia do około 40 traktatów międzynarodowych zawierających klauzule jurysdykcji MTS-u czy trybunałów arbitrażowych. Po złożeniu deklaracji Polska wycofała te zastrzeżenia.

3. Kompetencja/Jurysdykcja Ratione Iuris - czyli na podstawie czego Trybunał rozstrzyga spory.

• Trybunał wydaje swoje decyzje na podstawie przepisów określanych w art. 38§1 statutu. Zawiera on podstawy wyrokowania:

• Umowy międzynarodowe o charakterze powszechnym (ogólnym) lub partykularnym (specjalnym), ustalające reguły wyraźnie uznane przez państwa wiodące spór

• Zwyczaj międzynarodowy jako dowód istnienia ogólnej praktyki przyjętej przez prawo

• Ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane

• Orzecznictwo sądowe (wyroki sądowe oraz opinie najznakomitszych znawców prawa publicznego) jako środek pomocniczy do stwierdzenia norm prawa międzynarodowego - wyłączone są wyroki sądowe, z zastrzeżeniem art. 59, wg którego wyrok Trybunału wiąże tylko strony i tylko w stosunku do danego sporu. Wyroki mogą mieć charakter precedensowy i oddziaływać na rozstrzygnięcia podobnych spraw.

• Art. 38§2 dopuszcza rozstrzygnięcie sporu ex aequo et bono o ile państwa - strony wyrażą na to uprzednio zgodę.

Ex aequo et bono - zasada słuszności, sprawiedliwości. Formuła ta mieści w sobie moralność międzynarodową.

Rodzaje wyroków sądowych:

• Kompetencyjne - MTS orzeka czy ma, czy też nie, kompetencję do rozstrzygania. Jeśli orzeknie brak kompetencji, wówczas postępowanie zostaje zakończone.

• Merytoryczne - MTS orzeka co do meritum, stwierdzając np. fakt naruszenia prawa międzynarodowego. Co do zasady kończą sprawę przed Trybunałem definitywnie i bezapelacyjnie.

• Odszkodowawcze - stanowią następstwo wyroku merytorycznego, a następnie zasądzają wysokość odszkodowania z tytułu poniesionej szkody.

Te 3 rodzaje wyroków wystąpiły w sporze albańsko - brytyjskim w sprawie Cieśniny Korfu.

• Interpretacyjne - (art. 60) może być wydany na wniosek jednej ze stron sporu po wydaniu wyroku merytorycznego w przypadku wątpliwości co do znaczenia czy co do zakresu wyroku. Wydaje się niewiele wyroków tego rodzaju.

• Rewizyjne - art. 61. Wydawane, gdy wchodzi w grę:

• Odkrycie nowego faktu nieznanego Trybunałowi lub stronie żądającej rewizji w chwili wydania wyroku

• Nowy fakt musi mieć decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

• Nieznajomość tego faktu nie może być następstwem niedbalstwa ze strony strony żądającej rewizji

• Wniosek o rewizję powinien być złożony do MTS w czasie 6 miesięcy od daty wykrycia, ustalenia innego faktu i nie później niż w ciągu 10 lat od daty wydania wyroku.

Interwencja uboczna - art. 62 Statutu, art. 64, 65 Regulaminu. Jeżeli państwo uzna, że ma interes natury prawnej, który może być dotknięty wyrokiem Trybunału, ma prawo żądać dopuszczenia do toczącego się postępowania w charakterze interwenienta. Wniosek należy wnieść nie później niż przed datą rozpoczęcia postępowania ustnego. Decyzję podejmuje w tej sprawie MTS ……………………

Skutek dopuszczenia:

- państwo staje się stroną postępowania co do przedmiotu sporu

- wydany wyrok wiąże go tak, jak strony sporu.

Interwencja procesowa - państwo interweniujące ma prawo domagać się od Trybunału dopuszczenia go do postępowania w ograniczonym zakresie ilekroć wchodzi w grę interpretacja wielostronnego traktatu międzynarodowego, którego zainteresowane państwo jest stroną. Wyrok ma ograniczoną skuteczność co do dokonanej interpretacji przy okazji rozpatrywania danego sporu.

Wyroki odwoławcze - Art. 67 Regulaminu. Należy je wiązać z Trybunałem jako instytucją odwoławczą od wyroków innych trybunałów międzynarodowych.

Postępowanie przed MTS.

Wyrok jest wydawany po przeprowadzeniu postępowania pisemnego, jak i postępowania ustnego.

Na postępowanie pisemne składa się:

- złożenie memoriału pozwu

- złożenie kontr memoriału

- w razie potrzeby repliki, jak również inne akty i dokumentu dla poparcia swego stanowiska.

Doręczenie drugiej stronie odpisów wymienionych pism odbywa się za pośrednictwem Sekretarza Trybunału.

postępowanie ustne

Rozprawa przed MTS jest publiczna, chyba że Trybunał zarządzi inaczej albo też strony zażądają rozprawy bez udziału publiczności. Rozprawą kieruje Prezes lub w jego zastępstwie Wiceprezes, a gdyby i ten nie mógł przewodniczyć - wówczas przewodniczy sędzia najstarszy wiekiem. W postępowaniu uczestniczą przedstawiciele państw - stron sporu, doradcy i adwokaci.

W postępowaniu ustnym jest też możliwość przeprowadzenia wizji lokalnej. W fazie ustnej można przesłuchiwać świadków i rzeczoznawców, aczkolwiek gros dowodów wywodzi się z dokumentów. Postępowanie kończą przemówienia stron, podsumowujące ich stanowiska.

Po zamknięciu postępowania ustnego Trybunał udaje się na naradę. Uczestniczą w niej sędziowie wraz z sekretarzem lub jego zastępcą. Narady są zamknięte, mają charakter tajny. Kieruje nimi Prezydent MTS, jego zastępca lub najstarszy wiekiem sędzia. Każdy z sędziów przedstawia swoje stanowisko w spawie wraz z uzasadnieniem. Następnie powołany jest zespół redakcyjny, który przygotowuje I projekt orzeczenia.

Trybunał obraduje na posiedzeniu plenarnym . W skład wchodzi 15 sędziów. Prezydent może zwolnić z uzasadnionych przyczyn sędziów. Kworum wynosi 9. W przypadku równowagi głosów przesądza głos przewodniczącego posiedzenia. Możliwe, by MTS obradował w składzie 17 sędziów, gdyż istnieje tzw. instytucja sędziów narodowych - każda strona, która uczestniczy w sporze, ma prawo powołać sędziego swojej narodowości (osoba o wysokim poziomie moralnym, o uznanym autorytecie), jeśli takiego nie ma w Trybunale.

Trybunał może od czasu do czasu powoływać izby 3 - osobowe o charakterze wyspecjalizowanym, które będą właściwe do zajmowania się sprawami z zakresu prawa pracy, telekomunikacji czy innymi specjalnościami. Izba specjalna została powołana w 1993 roku i miała rozpatrywać spory związane z międzynarodowym prawem ochrony środowiska. Mandat jej następnie kilkakrotnie przedłużano.

Co roku w składzie 5-ciu sędziów + 2 zastępców co do orzekania w trybie sumarycznym lub uproszczonym.

Do wyroku mogą być dołączone odrębne opinie. Każdy sędzia ma prawo dołączyć votum separatum (sprzeciw wobec wyroku) lub opinię indywidualną (zgoda co do sentencji, ale odmienne uzasadnienie).

Jeżeli strona nie stosuje się do wyroku, druga ma prawo zwrócenia się do RB, która może zalecić bądź zdecydować, jakie środki zastosować w celu nadania skuteczności wyroku (art. 94 KNZ). Wyrok rozstrzyga sprawę w sposób definitywny i bezapelacyjny. Jednak zdarzają się przypadki, że państwa nie stosują się do wyroku, np. Albania nie chciała wypłacić odszkodowania z roku 1949, uczyniła to dopiero w roku 1996.

Pewnym problem jest niestawiennictwo się stron przed Trybunałem, np. USA w sprawie działań militarnych w Nikaragui i w otoczeniu Nikaragui. Zgodnie z art. 53, jeżeli jedna ze stron nie stawi się przed Trybunałem, albo sprawy swojej nie broni, druga strona może wezwać Trybunał do wydania decyzji na jej korzyść. Przed postąpieniem w ten sposób Trybunał musi przekonać się, że nie tylko jest kompetentny, ale także, ze pretensja jest uzasadniona faktycznie i prawnie. Trybunał jest zobowiązany zatem zbadać wszystkie zarzuty, jakie ewentualnie zgłosiłoby w sprawie nieobecne państwo.

Opinie doradcze - podstawą prawną do ich wydawania jest art. 96 KNZ i art. 65 statutu MTS. Są wydawane w procedurze niespornej, w postępowaniu doradczym. Natomiast reguły postępowania spornego dotyczą postępowania doradczego na tyle na ile mogą mieć zastosowanie.

Kto ma kompetencję zwrócenia się do MTS o wydanie opinii:

• Zgromadzenie Ogólne lub Rada Bezpieczeństwa, które władne są wnioskować o wydanie opinii doradczej w każdej kwestii prawnej;

• Inne organy ONZ oraz organizacje wyspecjalizowane systemu NZ, którym w każdym czasie upoważnienia może udzielić ZO w kwestiach wchodzących w zakres jedynie ich kompetencji

Tylko 2 organy mają kompetencję zwrócenia się do MTS o opinię w każdej kwestii prawnej. Nie mają takiej kompetencji państwa - taki wniosek zostanie odrzucony. Ta sama sytuacja dotyczy osób fizycznych i osób prawnych. Do opinii doradczych mogą być dołączone opinie odrębne i opinie indywidualne. Opinie doradcze co do zasady nie mają mocy prawnej, ale oddziaływają na kształtowanie się prawa międzynarodowego!

MTS pełni następujące funkcje:

• Sądu o kompetencji fakultatywnej - rozstrzygającego spór między państwami przedłożony mu na podstawie kompromisu zawartego przed strony (zapisu na sąd) lub na podstawie klauzuli zawartej w umowie międzynarodowej obowiązującej strony uczestniczące w sporze (art. 36§1 Statutu, klauzule sądowe art. 36§1)

• Sądu o kompetencji obligatoryjnej - przypadki klauzuli sądowej w traktacie wskazującej MTS jako właściwy do rozstrzygania, deklaracje o przyjęciu obligatoryjnej jurysdykcji MTS. Trybunał działa na podstawie skargi wniesionej przez jedną ze stron (art. 36§2)

• Doradcy prawnego ONZ (ZO, RB, organizacji wyspecjalizowanych ONZ) - art. 96 KNZ w związku z art. 65 Statutu

• Sądu polubownego (czy rozjemczego, a raczej koncyliatora) - o ile orzekałby ex aequo et bono, jeśliby strony się na to zgodziły.

POLITYKA, NAUKA POLITYCZNA, NAUKA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Polityka - pochodzi z greckiego polis (państwo - miasto). Różne znaczenia:

• Działalność związana z państwem

• Działalność mająca charakter publiczny

• Ukierunkowanie państwa przez wskazanie form jego działalności. Na politykę składa się cały system polityczno - ustrojowy państwa.

• Czynności rządzenia tego, kto, będąc suwerenem, kieruje państwem. Rząd należy rozumieć jak najszerzej (definicja E. Giraud).

Wszystkie te określenia są formułowane przy uwzględnieniu jej sfery wewnętrznej.

Definicję polityki można budować odwołując się do 2 funkcji spełnianych przez państwo:

• funkcja wewnętrzna - polityka wewnętrzna (państwo pełni tu funkcję stabilizatora do pewnego stopnia)

• funkcja zewnętrzna - polityka zewnętrzna, międzynarodowa.

Polityka - całokształt działań zmierzających do ukształtowania określonych relacji dominujących między podmiotami polityki poprzez różnego rodzaju organizowanie życia społecznego w ramach społeczności narodów (w stosunkach międzynarodowych) lub w stosunkach wewnętrznych.

Podmiotami polityki będą warstwy społeczne, jednostki, narody, państwa, organizacje międzynarodowe, korporacje międzynarodowe, grupy zawodowe.

Polityka ma swe różne odcienie i sfery działania. Jest przedmiotem zainteresowania nauki. Powstaje tzw. Teoria polityczna, najwcześniej we Francji, Belgii, Szwajcarii, w USA (nie mając głębokich korzeni historycznych przywiązywały duże znaczenie do polityki).

3 elementy decydujące o powstaniu dyscypliny naukowej:

• przedmiot;

• zakres;

• metodologia badawcza (bardzo zróżnicowane).

3 poglądy dotyczące teorii politycznej:

1. mamy do czynienia jedynie z wiedzą polityczną;

2. mamy do czynienia z wieloma naukami politycznymi, szczegółowymi (np. Eisenmann, Prelot, Meynard, Aron, Jellinek, Janet)

• historia polityczna

• doktryna polityczna

• prawo polityczne

• socjologia polityczna

• ekonomia polityczna

• geografia polityczna.

• istnieje 1 nauka polityczna - ten pogląd jest reprezentowany przez ekspertów UNESCO, którzy zarysowali program nauk politycznych.




WYKŁAD IV - 23.10.2007 r.

Struktura nauki polityki w ujęciu ekspertów UNESCO

Political science (nauka polityczna):

1. Część teoretyczna (człon teoretyczny) = teoria polityczna + historia myśli politycznej (historia doktryn politycznych)

2. Człon o władzy politycznej (o instytucjach polit.) = Konstytucja + władza centralna + władza regionalna i lokalna + administracja publiczna + funkcje ekonomiczne i społeczne rządu + komparatystyka instytucji polityki.

3. Wykład o społeczeństwie = partie polityczne + grupy i stowarzyszenia + udział obywateli w zarządzaniu + opinia publiczna.

4. Stosunki międzynarodowe = prawo międzynarodowe + polityka międzynarodowa + problematyka organizacji mdzn.

Obejmuje on tradycyjną problematykę polityczną.

Jest możliwe udoskonalenie tego członu, uogólnienie i steoretyzowanie:

• Teoria stosunków międzynarodowych;

• Organizacja stosunków międzynarodowych;

• Zasady stosunków międzynarodowych - znaczą coś więcej jak zasad konkretnego systemu prawnego. Będą to całe wielkie systemy normatywne, np.:

• Prawo międzynarodowe sensu largo (jak najszerzej) - porządek prawno - międzynarodowy;

• Moralność międzynarodowa, pod której wpływem jest prawo międzynarodowe;

• Kurtuazja międzynarodowa - zbiór norm kurtuazyjnych, na które składają się w znacznym stopniu normy protokołu, ceremoniału dyplomatycznego (comitas gentium);

• Normy zewnątrzpaństwowe - normy prawa krajowego regulujące stosunki międzynarodowe zawarte w źródłach prawa krajowego;

• Międzynarodowe normy polityczne - tworzą jedynie zobowiązanie polityczne(!);

• Prakseologia międzynarodowa - zespół norm położony najdalej, gdyż motyw skuteczności działań prowadzi do tego, że państwa niekiedy, chcąc osiągnąć pewne cele, łamią prawo międzynarodowe.

Te porządki międzynarodowe są ułożone hierarchicznie (najwyżej prawo międzynarodowe.

Porządek prawno - międzynarodowy:

• Prawo międzynarodowe publiczne;

• Prawo międzynarodowe prywatne;

• Międzynarodowe prawo gospodarcze;

• Międzynarodowe prawo administracyjne;

• Międzynarodowe prawo karne;

• Międzynarodowe prawo morza;

• Międzynarodowe prawo ochrony środowiska.

Są one uporządkowane w zależności od cech tych norm, podmiotów.

Relacje pomiędzy prawem międzynarodowym a moralnością międzynarodową - Moralność międzynarodowa i jej oddziaływanie na system prawa międzynarodowego.

Moralność międzynarodowa - normy, którymi kierują się podmioty w stosunkach międzynarodowych w pewnej mierze noszą charakter etyczny. Normy moralne (ich całokształt tworzy moralność międzynarodową) i normy prawne (normy zewnątrzpaństwowe).

2 poglądy:

1. Moralność i moralność międzynarodowa sprowadzone do jednostki;

2. Przypisuje wielkim grupom, narodom, określony katalog norm moralnych………. Można mówić o moralności:

• W szerokim ujęciu - zespół norm moralnych, którymi kierują się państwa, organizacje międzynarodowe, osoby prawne i fizyczne w ich wzajemnych stosunkach, w ich odrębności międzynarodowej;

• W ścisłym ujęciu - gałąź specjalna moralności, która kieruje stosunkami ludzi, w szczególności tych, którzy zajmują kierownicze stanowiska w stosunkach międzynarodowych.

Austin - prawo międzynarodowe jest niczym innym jak pozytywną moralnością, system pozbawiony skutecznych form przymusu.

Jest możliwe przeprowadzenie rozróżnienia norm prawnych i moralnych, możliwe odróżnienie moralności międzynarodowej od prawa międzynarodowego. Kryteria rozróżnienia:

1. Czy zachowanie, które jest przedmiotem regulacji, ma charakter wewnętrzny (normy moralna) czy zewnętrzny (norma prawna)? Zachowanie się ważnych podmiotów stosunków międzynarodowych manifestuje się zawsze obiektywnie, zawsze zewnętrznie; wtedy wszystkie normy nosiłyby charakter prawny, co nie odpowiadałoby rzeczywistości.

2. Normy, które mogą być przedmiotem roszczeń sądowych są to normy prawne, a te, które nie dają podstaw do formułowania roszczeń - normy moralne. Droga sądowa jest często fakultatywna, więc wszystkie normy miałyby charakter moralny.

3. Koncepcja sformułowana przez Leona Petrażyckiego: normy moralne - normy obdarzone następującymi cechami: obowiązkowe, rodzące jedynie obowiązki moralne, jednostronne, bezroszczeniowe, wyłącznie imperatywne, mają charakter jednostronny (2 cechy charakterystyczne tych norm: co do zasady nie dają nikomu żadnych uprawnień; brak sankcji w przypadku ich niewykonania), natomiast normy prawne - mają charakter dwustronny, obowiązkowo roszczeniowe, imperatywno - atrybutywne.

Art. 227 Traktatu Wersalskiego z 28.06.1919 roku stawiał w stan oskarżenia Wilhelma II Hohenzollerna za obrazę moralności międzynarodowej.

Rodzaje norm moralnych:

1. Zasada solidarności międzyludzkiej, międzynarodowej - jej konsekwencją jest norma wyrażająca się w zasadzie współpracy - nakaz udzielenia pomocy w przypadku katastrofy, suszy, głodu, trzęsienia ziemi. Udzielenie pomocy nie stanowi obowiązku prawnego, a jedynie z uświadomienia sobie przez państwo obowiązku moralnego. Ma ona swoje odzwierciedlenie w międzynarodowym prawie morza - pomoc rozbitkom znajdującym się na morzu, każdej osobie ludzkiej, nawet jeśli to osoba wroga.

2. Zakaz wojny - w prawie międzynarodowym przyjmuje postać zakazu groźby lub użycia siły w stosunkach międzynarodowych.

3. Zasada wierności - obowiązek moralny dotrzymywania słowa, danej obietnicy (pacta sunt servanda).

4. Zasada wzajemnego szacunku - norma moralna, a zarazem i norma prawna, która zobowiązuje każde państwo do ………….. a państwa do nietykalności terytorium.

5. Zasada poszanowania godności i wolności człowieka.

6. Zasada równości - ma swą konsekwencję w suwerennej równości w prawie międzynarodowym.

7. Zasada umiarkowania, proporcjonalności, stosunkowości - wyraża się w przeciwśrodkach i sankcjach międzynarodowych. Są to środki przymusu indywidualnego i zbiorowego.

Przeciwśrodki (counter measures) - dawna nazwa sankcji zdecentralizowanych. Owoc pracy Komisji Prawa Międzynarodowego.

1. Retorsja ⇒ legalny środek odwetowy stosowany w odpowiedzi na, zdaniem państwa stosującego ten środek, niesprawiedliwe, niesłuszne, dyskryminujące, szykanujące, krzywdzące postępowanie drugiego państwa, którego postępowanie nie wykracza poza ramy legalności (nie naruszające jednak prawa międzynarodowego);

• Jest to akt nieprzyjazny będący odpowiedzią na wcześniejsze nieprzyjazne akty drugiego państwa niestanowiące naruszenia prawa międzynarodowego;

• Instytucja międzynarodowego prawa zwyczajowego wynikająca z zasady równości, motywowana zasadą sprawiedliwości, którą należy stosować zgodnie z zasadą proporcjonalności.

• Może być skierowana w stosunku do obcego państwa lub jego obywateli.

• Formy:

• Stosowanie obostrzeń w zakresie wymogów paszportowo - wizowych;

• Odmowa stosowania zwolnień lub zniżek celnych;

• Wprowadzenie specjalnej regulacji w handlu zagranicznym;

• Ograniczenie swobody poruszania się na terytorium obywateli tego państwa, wobec którego stosuje się środek retorsyjny;

• Ograniczenie nabywania nieruchomości przez cudzoziemców - obywateli tego państwa;

• Zakaz wykonywania czy ograniczenie wykonywania określonych zawodów;

• Wydalanie cudzoziemców (to często klauzula wyższych interesów państwowych)

• Akty retorsyjne mogą mieć charakter sporadyczny lub tworzyć ciąg zdarzeń (np. wojna celna).

• Można ją stosować w każdej sytuacji. Ostrzeżenie nie jest konieczne. Państwo samo decyduje, kiedy i w jaki sposób zareaguje - ważne, żeby przestrzegało zasady proporcjonalności. Np. skazanie w Pradze na 10 lat Oatisa, korespondenta USA, za szpiegostwo. USA odpowiedziały retorsjami, które nie były proporcjonalne.

Dekret z 14.01.1936 roku prezydenta RP o ochronie interesów państwa polskiego i jego obywateli w stosunkach międzynarodowych upoważnia Radę Ministrów do stosowania retorsji w następujących przypadkach:

• Gdy państwo obce traktuje gorzej obywateli polskich;

• Gdy państwo obce nie zapewnia takiej ochrony obywatelom polskim, jaka jest udzielana innym;

• Gdy państwo obce ogranicza państwo polskie w rozporządzaniu majątkiem przez obywateli czy utrudnia dochodzenie roszczeń;

• Gdy państwo obce naraża na uszczerbek interesy państwa polskiego.

• Represalia - nieprzyjazne postępowanie jednego państwa w stosunku do drugiego, naruszającego jego interesy, polegające na naruszeniu prawa międzynarodowego. Państwo, w stosunku do którego zostało naruszone prawo międzynarodowe, ma prawo odpowiedzieć naruszeniem prawa międzynarodowego zgodnie z zasadą proporcjonalności.

• na czas pokoju: obowiązują 2 zasady - Zasada obowiązku załatwiania sporów międzynarodowych środkami pokojowymi i Zasada zakazu użycia siły lub groźby użycia siły. Dopuszczalne są represalia innego typu, np. zawieszenie wykonywania umowy międzynarodowej lub jej wypowiedzenie.

• Na czas wojny: drugie państwo nie może odpowiadać na działania pierwszego tym samym (np. rozstrzeliwanie lotników).

IV Konwencje Genewskie o ochronie ofiar wojny 12.08.1949 r.

I KG o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych;

II KG o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu

III KG o traktowaniu jeńców wojennych

IV KG o ochronie osób cywilnych podczas wojny.

• Zakazane są represalia w stosunku do następujących kategorii ofiar wojny:

• Rannych i chorych w wojnie lądowej;

• Rannych, chorych i rozbitków w wojnie morskiej;

• Jeńców wojennych;

• Ludności cywilnej.

• Zakazane jest zastraszanie, terroryzowanie, wszelkie czyny godzące w życie, zdrowie, nietykalność cielesną, a także androlepsja (zakaz brania zakładników).

Sankcje międzynarodowe - przymus zbiorowy, zorganizowany, zinstytucjonalizowany. Zasadniczo do stosowania tych sankcji upoważniona jest RB, w pewnych sytuacjach ZO i organizacje regionalne (art. 52 i następne KNZ) do czasu zajęcia stanowiska przez RB.

Sankcje organizacyjne - art. 5, 6 i 19 KNZ. Są to:

• Zawieszenie w prawach i przywilejach członkowskich ONZ (o ile wcześniej w stosunku do państwa zastosowano środki prewencyjne, zapobiegawcze lub środki przymusu);

• Wykluczenie - jeżeli stwierdzi się przypadek poważnego i trwałego naruszenia KNZ; nie wystarczy jednostkowy fakt.

• Zawieszenie z mocy art. 19 w sytuacjach zalegania z wpłatą składki do budżetu regularnego za okres co najmniej pełnych 2 lat.

Art. 5, 6, 19 → decyzję podejmuje ZO na zalecenie RB. Sprawa ważna- w grę wchodzi zastosowanie art. 18 KNZ (większość kwalifikowana 2/3 głosów członków obecnych i głosujących).

WYKŁAD V - 30.10.2007 r.

Sankcje na zalecenie RB przez ZO to między innymi s. organizacyjne (art. 5, 6, 19 KNZ)

Opinia doradcza MTS w przedmiocie pewnych wydatków ONZ - opinia nietrafna, bo art. 19 KNZ odnosi się do wpłat do składek świadczonych do budżetu regularnego. Dot. to sfinansowania akcji, czyli do budżetu specjalnego. MTS nie miał kompetencji do rozstrzygania.

Problem związany ze stosowaniem s. organizacyjnych - są to sprawy ważne, regulowane art. 18 KNZ. Jest przyjętą zasadą, że w sprawach mniej ważnych decyzje zapadają większością głosów obecnych i głosujących.

Większość kwalifikowana dotyczy podejmowania decyzji w zakresie:

- zalecenie dot. utrzymania mdzn pokoju i bezpieczeństwa;

- przyjęcie p. do ONZ;

- wykluczenie z ONZ;

- zawieszenie w prawach i przywilejach członka ONZ;

- wybór niestałych członków RB;

- wybór członków rady powierniczej (jej dział. zawieszono);

- wybór członków Rady Gospodarczo - Społecznej;

- sprawy związane z funkcjonowaniem systemu powierniczego;

- sprawy budżetowe.

Art. 18 § 2 - sposób podejmowania decyzji.

Inna opcja głosowania w ZO - „inne sprawy”(nie mieszczą się w obrębie paragrafu 1 i mają być przyjmowane większością 2/3).

Warianty podejmowania decyzji w ONZ:

1 - sprawy ważne - decyzja podejmowana większością kwalifikowaną (patrz wyżej).

2 - bierze się pod uwagę stosunek, głosów pozytywnych do głosów negatywnych z pominięciem głosów wstrzymujących się.

3 - wybór sędziów MTS - w ZO bezwzględną większością głosów - dla ustalenia wyniku głosowania bierze się pod uwagę stos. głosów pozytywnych do głosów negatywnych i głosów wstrzymujących się (głosów za więcej niż głosów przeciw i wstrzymujących się)

4 - wnoszenie poprawek do KNZ (bardzo trudno wnieść poprawki; większość kwalifikowana 2/3 członków ZO, co jest równoznaczne z większości kwalifikowaną członków ONZ. Sama uchwała podjęta w ten sposób nie jest wiążąca - jest konieczne ratyfikowanie jej przez co najmniej 2/3 członków ONZ (włączając w to wszystkich stałych członków RB).

Sankcje RB wiążące się z samą treścią i tytułem rozdz. VII (Akcja w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji) art.39 i następne

Typy sankcji stosowanych przez RB - różnorodne. Kierowano się zasadą proporcjonalności, odpowiednio stopniując sankcję od środków łagodniejszych do bardziej dotkliwych (czy nawet wyżej zorganizowanych). O kategoriach tych sankcji traktuje art. 41 i 42 KNZ. Wymienia się tutaj rodzaje sankcji:

• S. łagodniejsze - dyplomatyczne; polegające na zerwaniu stosunków dyplomatycznych (RB zaleca państwu członkowskiemu zerwanie stosunków dyplomatycznych z państwem w stosunku, do którego te sankcje mają być zastosowane). Ten rodzaj sankcji ma charakter całkowity - nie jest możliwe częściowe zerwanie stosunków dyplomatycznych.

• S. komunikacyjne o charakterze całkowitym bądź częściowych - ich istota polega na przerwaniu komunikacji drogowej, kolejowej, morskiej, lotniczej, pocztowej, łączności telegraficznej, telekomunikacyjnej czy radiowej, czy wszelkiej innej (jest to katalog bardzo rozległy), np. rezolucja RB nr 667 zarządzająca s. polegające na przerwaniu komunikacji powietrznej i morskiej z Irakiem w związku z jego inwazją na Kuwejt w sierpniu 1990.

• S. gospodarcze - mogą przyjmować kształt embarga, bojkotu bądź blokady pokojowej:

• Embargo - zakaz prowadzenia handlu, eksportu czy importu określonych towarów, produktów (mieszczą się tu też inne działania, np. zakaz transferów gospodarczych lub finansowych, zamrożenie kont bankowych, embargo na dostawy broni, amunicji, sprzętu wojskowego). Czasem do embarga zalicza się też s. komunikacyjne.

• Bojkot - instytucja, o której się wyraźnie nie mówi w art. 41, ale możliwy jest też do zastosowania. Polega na odmowie zakupu towarów państwa, które jest bojkotowane, czy na odmowie świadczenia określonych usług;

• Bojkot stosowany przez ludność danego państwa (np. ludność turecka, która przed I wojną bojkotowała towary Austro - Węgier, bojkot towarów greckich, aby nie popierała ona poparcia rebelii na Krecie, ludność chińska, która bojkotowała towary amerykańskie, a także towary japońskie). Jest to problem bardzo drażliwy - ustawodawstwa niektórych państw odnoszą się negatywnie do bojkotu zarządzanego przez ludność (Szwajcaria - kara grzywny i więzienia dla organizatorów bojkotu, podobnie Francja - sąd potępił bojkot zarządzony przez dokerów w Marsylii)

• Stosowany przez państwa (mieści się w obszarze przeciwśrodków);

• blokada pokojowa - zakaz całkowitego komunikacji lądowej, morskiej czy powietrznej (np. w 1962 USA zarządziły blokadę morską Kuby tzw. Kwarantanna, polegała ona na zatrzymaniu statków i nie dopuszczeniu na Kubę części wyrzutni rakietowych i niektórych innych rodzajów broni. Spór załatwiono w drodze rokowań, których rezultatem było usunięcie wyrzutni rakietowych z Kuby i zaprzestanie blokady. Blokady morskie - instytucja znana od dawna; praktykowane na dużą skalę; blokada powietrzna Iraku na mocy rezolucji nr 670 w związku z inwazją na Kuwejt).

Prawo mdzn. stoi na gruncie blokad efektywnych (winna odpowiadać zasadzie skuteczności) w przeciwieństwie do blokad……………..

Sankcje gospodarcze mogą być czasem niewystarczające, np. s. nałożone na Rodezję, Irak, Somalię, Jugosławię. Kiedy ich cały katalog jest niewystarczający, wówczas możliwe jest zastosowanie s. wojskowych.

• S. wojskowe - dopuszczenie na podstawie uznania RB, że sankcje z art. 41 są nieadekwatne; możliwość zastosowania od razu s. wojskowych. Polegają na użyciu siły zbrojnej, przy czym ich użycie może być potencjalne bądź rzeczywiste.

• Potencjalne - polega na groźbie użycia siły, na demonstracji siły wobec p., do którego stosuje się s., np. zmasowany przelot samolotów, przepływ okrętów wojennych.

• Rzeczywiste - gdy p. nie stosuje się.

Irak doświadczył całego katalogu sankcji.

Kazus koreański - pocz. lat 50-tych (1950 r.) - prowadzona dyskusja w ZO i RB w przedmiocie użycia sił zbrojnych w Korei. W tym czasie ZSRR wykorzystując brak przedstawiciela Chin we wszystkich organach zgłasza generalne weto i nie uczestniczy w ogóle w posiedzeniach RB. RB ma utrudnione pole działania i w związku z tym za sprawą USA dochodzi do przyjęcia słynnej rezolucji Uniting for Peace nr 377 z 3.11.1950 r. Decyzje w przedmiocie s. z art. 41 i 42 podejmuje RB, jednak w syt. gdy RB z powodu braku jednomyślności jest zablokowana wetem wielkiego mocarstwa, a mamy do czynienia z sytuacją wymienioną w art. ……... , wówczas władne jest działać ZO, które w ciągu 24 h zbiera się na sesji nadzw. Z wnioskiem występuje większość członków ONZ lub którychkolwiek 9 członków RB. Stanowi ona rewizję KNZ, ale nie jest to tak do końca oczywiście poprawne twierdzenie, bo w istocie rzeczy o s. z art. 41 i42 powinna decydować RB.

Zdarzały się w praktyce ONZ, kiedy wysyłano tzw. doraźne siły zbrojne, wysyłano obserwatorów w postaci sił zbrojnych i też następowało podjęcie decyzji przez Zgromadzenie Ogólne. Wytworzyła się praktyka przy zastrzeżeniu składanym przez ZSRR przeciwna do postanowień KNZ, że możliwe jest wysyłanie sił zbrojnych na mocy decyzji ZO.

Ciekawy był przypadek Kanału Sueskiego i nacjonalizacji ……… Kanału Sueskiego.

Normy moralności mdzn. - Relacje między pr. mdzn. a moralnością mdzn.

W przypadku prawa i prawa mdzn. również moralność jest w większym stopniu czynnikiem warunkującym aniżeli czynnikiem przezeń uwarunkowanym. Pr. mdzn znajduje się pod przemożnym wpływem moralności. Prawo mdzn nie jest częścią moralności. Moralność nie jest też źródłem pr. mdzn.

Instytucja mandatów w systemie Ligi Narodów nie była zwykłą………, lecz drogę od obowiązku moralnego do prawnego przerzucono za pomocą materialnych składników procesu prawotwórczego. Ta instyt. znalazła swą egzystencję w wyraźnej woli państw danej w art. 22 paktu Ligi Narodów.

Wyodrębniono 3 kategorie mandatów:

1. Terytoria najbardziej rozwinięte, tzn. którym przyznana została pewna forma autonomii a rola mandatariusza sprowadzała się do rad i pomocy w administrowaniu - były to te terytoria, które zostały poddane najmniejszej kontroli, bo znaczna forma autonomia RB i pomoc mandatariusza w adm. Były to: Syria i Liban (m. była Francja) Palestyna i Mezopotamia (Anglia)

2. Terytoria wymagające ściślejszej kontroli w zakresie uniemożliwiającym takie nadużycia, jak handel niewolnikami, alkoholem z jednoczesnym zagwarantowaniem wolności i takimi ograniczeniami, które są związane z ……. Przykłady: Togo i Kamerun (m. w części była Francja i Anglia), Tanganika (Anglia),

3. terytoria wymagające najściślejszej kontroli, które wskutek słabej gęstości zaludnienia, niewielkiego obszaru, przyległości geogr. do teryt. mandatariusza miały być rządzone pod panowaniem ustaw tego mandatariusza. Były nimi: Afryka PŁD-Zach., późniejsza Namibia (m. najpierw Unia Afrykańska, późnej RPA), w-py położone na Pacyfiku w stos. do wysp położonych na północ - Japonia, południe - Australia i do Samoa - Nowa Zelandia

Sytuacja wkomponowania w system pr. mdzn moralności mdzn w tym sensie, że mamy bardziej klarowne czy mniej klarowne odwołanie się do tej moralności. Chociaż pr. mdzn stanowi zupełny system norm to są takie stos czy sytuacje, które prowadza do sporów. Mogą mieć one również istotną rolę dla utrzymania pokoju i bezp. mdzn. stąd też system pr. Mdzn wkomponowana została moralność mdzn w jej sformalizowanej formie pod postacią słuszności i sprawiedliwości bądź tylko samej słuszności czy sprawiedliwości. Jest wiele przykładów na odwołanie się pr. mdzn do słuszności. Np. jednym z pierwszych są 2 traktaty zwarte między USA a p europejskimi

1794 r. Traktat USA - Anglia

1795 r. Traktat USA - Hiszpania

Oba wymieniają słuszność an equity, jako podstawę rozstrzygania sporów przy wykonaniu jakichkolwiek postanowień traktatów. Słuszność pojawia się często w orzeczeniach sądów arbitrażowych - np. spór w sprawie statku Hero, gdzie wymieniono justice and equity and principation …….. jako podstawę, na której oparto orzeczenie (z 1895 r.)

1910 r. - orzeczenie w stos. Ameryk. - wenezuelskich Doty. Parowca Orinoco wydane na podstawie słuszności i sprawiedliwości.

Istotny wkład do sposobu rozwijania zasady słuszności wnosi Doradczy Komitet Prawników, powołany przez Radę LN do opracowania Statutu STSM. W trakcie obrad tego komitetu pojawia się problem słuszności w procesie orzekania przez Trybunał. Jako pierwszy wypowiada się profesor De Lapradelle - law, justice and equity (podstawa orzekania przez STSM). Istotna wypowiedź Lorda Phillimore'. - w prawie anglosaskim equity ma długą tradycję - przyjęcie equity jako odrębnej podstawy wyrokowania nie byłoby wystarczającą wskazówką dla sądu, bo słuszność może być różnie pojmowana przez sędziów. Najdalej idące Stanowscy - Ricci Busatti - general principles of equity odrębną podstawą wyrokowania STSM. Ten pogląd zostaje zganiony, m. In. Przez Lapradella.

Stanowisko Doradczego Komitetu

- większość uznaje, że słuszność, sprawiedliwość mdzn nie może stanowić odrębnej podst. wyrokowania bo jest różnie pojmowana w obrębie systemów pr. i STSM będzie miął problemy z jej stosowaniem

- słuszność mdzn powinna być w jakimś sensie stosowana w nawiązaniu do umów mdzn i prawa zwyczajowego, bo słuszność jako taka staję się ogólną zasadą prawa, jest obecna w różnych systemach prawa

- za spr. Francuza Fromageot'a znalazła się w par. 2 art. 38 statutu STSM formuła ex aequo et bono.

W innych sytuacjach odnajdujemy odwołanie się do słuszności - b ciekawy pogląd w opinii indywidualnej sędziego amerykańskiego Hudsona do wyroku wydanego w sporze między Holandią a Belgią o odprowadzenie wód rzeki Mozy. H twierdzi, że tak szeroko znane zasady słuszności od dawna stanowiły integralną część pr. mdzn i dlatego musza być stosowne przez tryb mdzn. Nie może mieć miejsca tak ścisłe rozdzielenie……………. Od pr. mdzn. Wynika z tego że tryb może stosować słuszność mdzn bez uzyskiwania upoważnienia z art. 38 par. 2 statutu STSM. Teza ta zostaje przytoczona i rozwinięta w memoriale Tunisu do STSM. Dużo wnosi deklaracja Trumana z 1945 - brak jest jakiegokolwiek konkretnego kryterium rozgraniczenia, jest jedynie ogólna formuła, że rozgraniczenie obszarów szelfu kontyn nastąpi na podstawie zasad słuszności. Decydujące znaczenie posiada orzecznictwo trybunałów mdzn, ale nie pozostaje bez znaczenia proklamacja ameryk, wiele państw wydaje podobne proklamacje.

ORZECZENIA ZWIĄZANE Z ZASADĄ SŁUSZNOŚCI

Słuszność jako kontr. Prawna należy do jednych z najtrudniejszych zagadnień. Jej zastosowanie:

- gdy mamy do czynienia ze skomplikowaną materią faktyczną i nie daje się zamknąć

- gdy same p z różnych względów odwołują się do tej ogólnej konstrukcji normatywnej.

Rysują się 2 warianty rozumienia słuszności:

• jako słuszności pozostającej na zewnątrz 38§2 - nie ma zasadniczo związku z prawem mdzn. Konieczne jest uzyskanie zgody zainteresowanych p.

• jako integralna część pr. mdzn gdzie naturalnie nie jest wymagane jakiekolwiek upoważnienie, bo z mocy własnej kompetencji, własnej władzy sądowej T ją stosuje

Orzecz. Niemcy v. Holandia i Dania - kazus delimitacji obszarów szelfu kontynentalnego (1969)

Orzecz. 1982 r. spór dot. Rozgraniczenia obszarów delimitacji morskich między Libią a Tunezją

1984 r. - orzeczenie w sporze o delimitację obszarów morskich między USA a Kanadą - kazus Zatoki Maine.

Wyrok wydany w sporze między Libią a Maltą o rozgraniczenie obszarów morskich (1985)

Orzecz. Wydane w sporze między Danią a Norwegią w sprawie rozgraniczenia obszarów morskich między Grenlandią (Dania) a Wyspą Jana Mayen'a (1993)

Orzecz. Arbitrażowe między Wlk. Bryt. A Francją o rozgraniczenie w kanale la Manche

1986 - Trybunał o 3 rodzajach słuszności (Izba MTS) - orzeczenie w sprawie delimitacji granicy państwowej między Burkina Faso a Mali

1982 r. spór Libia Tunezja, gdzie MTS wypowiada się na temat istoty pr. Słuszności

Słuszność jako koncepcja prawna bezpośrednio wywodzi się z idei sprawiedliwości, zaś MTS jest zobowiązany do jej stosowania

Dodaje, że jednakże sprawiedliwość, z której słuszność się wywodzi, nie jest abstrakcyjną sprawiedliwością, a sprawiedliwością sharmonizowaną do przepisów prawa, stąd jest ona słuszn. Jest ogólna zasadą stosowaną jako prawo. MTS wskazuje na zas. słusznościowe ukształtowane w praktyce traktatowej i które wynikają z orzeczn. Trybunałów mdzn:

• zas. Mediany - medium Line jest to zas. Linii środkowej i odnosi się do pary państw czy kilku p gdy wchodzi w grę rozgraniczenie odp obszaru czy obszarów, gdy mniej więcej linie brzegowe są tej samej długości, nie ma istotnych okoliczności co może modyfikować tę linię - zasadą rozgr. Jest linia środkowa mierzona od linii podstawowych morza terytorialnego (p położone naprzeciwko siebie. Jest możliwe położenie obok siebie

• zas. Ekwidystansu - czyli equidistance Line (linia równych odległości gdy państwa leżą obok siebie).

• zas. Ekwidystansu istotnych okoliczności - będą modyfikowały i przesuwały linię mediany i ekwidystansu. Charakter jaki mogą mieć te okoliczności:

• mogą się wiązać z geografią i konfiguracją linii brzegowej (nieregularna linia, powyginana, wklęsa, wypukła), długością linii brzeg, występowaniem wysp, ich lokalizacją, wielkością i powierzchnią mierzoną w stosunku do całego lądu, związane z profilem dna, istnieniem praw historycznych, charakterem wyspy, czy jest zamieszkała czy nie, ze strukturą wewnętrzną wyspy i innymi parametrami

• z geologią i geomorfologią dna morskiego - z konfiguracja i strukturą dna morskiego

• z występowaniem zasobów naturalnych, jak np. ropa naftowa, gaz ziemny, z rodzajami i wielkością, strukturą tych zasobów i koniecznością ich słusznego podziału

• z żeglugą - istnieniem kanałów żeglugowych i koniecznością problemów związanych z nawigacją, bezpieczeństwem

• Z rybołówstwem - konserwacja połowów, miejsc lęgowych

• Z ochroną środowiska morskiego i problemami bezpieczeństwa morskiego

Były one stosowane dla rozgraniczenia szelfu kontynentalnego, obszarów morskich.

Zasady słusznościowe sformułowane w orzecznictwie - skomplikowana materia faktyczna i prawna. Bardzo trudne problemy, które wymagały bardzo starannego zbadania. Najistotniejsze znaczenie posiada wydane przez MTS między Libią a Maltą w 1985 r.:

1. Zasada iż nie może być mowy o poprawianiu geografii czy kompensowaniu nierówności natury - należy tak rozstrzygać określony spór, jak wynika to z czynników naturalnych

2. Zasada unencroachment (zasada niewkraczania jednego państwa na naturalne przedłużenie terytorium lądowego drugiego państwa) - negatywny wyraz pozytywnej zasady, ze każde państwo wykonuje prawa suwerenne na całej długości szelfu kontynentalnego wyznaczonej zgodnie z prawem mdzn.

Szelf rozpoczyna się po zewnętrznej granicy morza terytorialnego. Państwo wykonuje na szelfie prawa suwerenne (to nie jest suwerenność) w zakresie badania i eksploatacji zasobów naturalnych szelfu.

3. Zasada respektowania określonych okoliczności

4. Jakkolwiek państwa są równe wobec prawa i zasługują na równe traktowanie, to słuszność nie zawsze oznacza równość.

5. Nie może być mowy o zastosowaniu sprawiedliwości rozdzielczej do każdego przykładu (czyli dla każdego równo). Jeżeli długości są zróżnicowane, to państwo może otrzymać fragment szelfu proporcjonalnie do długości brzegu.


Orzeczenie Burkina Faso v. Mali - MTS stwierdza, że słuszność nie zawsze znaczy równość, ale w tych konkretnych przypadkach zbiornik należy podzielić na 2 równe części.

6. Zasada prostopadł. szelfu kontynentalnego do wybrzeża wynikają z orzeczenia MTS w sprawie Libia vs. Tunis

7. Zasada przedłużenia ogólnego kierunku granicy lądowej Sformułowane do przypadków rozgraniczenia szelfu







kontynentalnego 2 państw

6) 7)







3 kategorie słuszności: a)equity intra, equity infra, equity secundum legem (art. 38 § 1)

b) equity praeter legem

c) equity contra legem (art. 38 § 1, gdy chodzi o wybór preferencyjne normy pr.

§ 2, gdy chodzi o takie przypadki kiedy brak jest

prawa, kiedy dane stosunki mdzn nie podlegają

regulacji i strony wyrażą zgodę)

W sprawie Burkina Faso

Wnioski: słuszności an equity jest zastosowaniem sprawy do konkretnej przestrzeni. Winna być rozumiana jako zasada ogólna prawa, stosowana w nawiązaniu do prawa zwyczajowego i umownego. Powinna być też wykładana jako metoda interpretacji prawa mdzn. w działaniu zakładająca zwężające czy rozszerzające podejście do norm prawnych czy jako środek łagodzący skutki zbyt rygorystycznego stosowania prawa.

Equity jako metoda rozstrzygania sporów w przypadku braku prawa, a nawet orzekania contra legem w przypadku możliwych różnych norm do zastosowania.

WYKŁAD VI 06.11.2007 r.

Sankcje w prawie mdzn na podstawie KNZ - procedura głosowania w RB

2 warianty art. 27 KNZ

1. Sprawy merytoryczne - …… większość kwalifikowana (min. 9 głosów, wliczając głosy wszystkich stałych członków RB);

2. Sprawy proceduralne - obowiązuje większość kwalifikowana co najmniej 9 dowolnych członków RB; bez różnicowania na stałych i niestałych członków RB.

W ZO są 2 kategorie spraw: ważne i inne.

W jednych, jak i w drugich, sprawach obowiązuje większość kwalifikowana (w RB).

W RB są również podejmowane decyzje co do wyboru sędziów MTS - zasada bezwzględnej większości głosów (8 głosów za określoną kandydaturą, 7 pozostałych to mogą być głosy negatywne i wstrzymujące się).

Słuszność przewija się przez system przede wszystkim rzymskiego prawa prywatnego, a także systemom prawnym tym najbardziej reprezentatywnym (np. common law, system prawa kontynentalnego, islamskiego, Grecji, Włoch, Francji, USA, Australia, Japonia, prawo żydowskie). |Nie pojawia się w systemie prawa polskiego (jej namiastka jest zawarta w …………..). Wielki wkład w propagowanie słuszności mają Żydzi - np. Alfredo Mordechai Rabello. Słuszność przez trybunały mdzn może być uwzględniana w obrębie prawa mdzn, a także obok prawa zwyczajowego (jeżeli bierzemy pod uwagę MTS).

Przejawy funkcjonowania słuszności w systemie prawa mdzn w niektórych odgałęzieniach:

A) nowy mdzn ład gospodarczy (mdzn prawo gospodarcze) - np. słuszne ceny, korzyści, warunki handlu, konstrukcja sprawiedliwości rozdzielczej i wyrównawczej).

Spraw. wyrównawcza - uprzywilejowanie p rozwijających się gospodarczo - system przywilejów bezzwrotnych - prawom jednej ze stron nie odpowiadają uprawnienia drugiej.

W relacjach miedzy państwami rozwiniętym gospodarczo - prawa są zrównoważone przez uprawnienia, a obowiązki są zrównoważone przez obowiązki drugiej ze stron. To jest model sprawiedliwości rozdzielczej gdzie każdemu przysługują pewne uprawnienia i są rozdawane wg jednej proporcji (tej samej proporcji).

B) Konwencja NZ o prawie morza UNCLOS czy Konwencja z Montego Bay (10.12.1982) - rezultat 3 konferencji NZ w sprawie prawa morza. Zasady korzystania z obszarów morskich itp. Ogromny traktat liczący 320 artykuły, 9 aneksów i porozumienie implementacyjne do części XI (28.07.1994).

Preambuła - mówi się obok zasady pokojowego wykorzystania mórz i oceanów o zasadzie słusznego i efektywnego wykorzystania zasobów tych obszarów. Poza tym ma ona sprzyjać ustanowieniu ładu ekonomicznego, gdzie będą uwzględnione interesy i potrzeby całej ludzkości, a przede wszystkim krajów rozwijających się. Poprzez zwrócenie szczególnej uwagi na zabezpieczenie interesów krajów rozwijających się gospodarczo ten motyw jest bardzo zaakcentowany. Przykładem jest specjalna strefa ekonomiczna, gdzie państwo nadbrzeżne wykonuje wyłączna jurysdykcję i prawa suwerenne (m.in. badanie zasobów znajdujących się na dnie, w wodach położonych ponad dnem, korzystanie w celach energetycznych z wody, wiatru itp.). Jest rzeczą charakterystyczną że poprzez stworzenie strefy sui generis nie jest ona składnikiem morskiego terytorium p., nie jest częścią morza otwartego. W tej strefie p. trzecie sprawują wolności komunikacyjne: układania kabli i rurociągów, wolność żeglugi, wolność przelotu nad tą strefą.

Sprawa rozstrzygania konfliktów interesów na tle jurysdykcji państwa nadbrzeżnego - konflikt powinien być rozstrzygany na podstawie słuszności i przy wzięciu pod uwagę interesów państw - stron sporów i interesów całej społeczności mdzn (art. 52). Wyłączna strefa ekonomiczna może rozciągać się do maks. dystansu 200 mil morskich licząc od linii podstawowej morza terytorialnego (lub sprawa delimitacji między państwami sąsiadującym ze sobą).

Zasada optymalnego wykorzystania zasobów żywych wył. strefy ekonom. - art. 69 (pr. dostępu państw śródlądowych do nadwyżki zasobów żywych wył. strefy ekonom. pod warunkiem zawarcia odp. porozumienia mdzn.) i 70 (dopuszcza możność przystąpienia do odławiania nadwyżki wyłącznej strefy ekonom. tego samego regionu czy subregionu dla p. o niekorzystnym położeniu geograficznym) UNCLOS. Preferowane są państwa rozwijające się lub biedne tego samego regionu lub subregionu. Słuszność jest tu elementem stanowionego prawa mdzn.

Rozgraniczenie obszarów morskich jak wył. strefa ekonom. I szelf kontynentalny (art. 74 - delimitacja wyłącznej strefy ekonomicznej i art. 79 - delimitacja szelfu kontynentalnego). Są to 2 odrębne instytucje mdzn. prawa morza. …….. Słuszne rozstrzygnięcie jest elementem integralnym……….. Podstawą w obu przypadkach powinien być traktat mdzn, umowa mdzn. Rezultat delimitacji - słusznościowe rozstrzygnięcie.

Art. 82- motyw słuszności w związku z eksploatacją zasobów mineralnych na szelfie poza wył. strefą ekonom. Na szelfie kontynentalnych - 10 państw szeroko obrzeżowych. Wnoszenie wkład w naturze lub opłat w pieniądzu za 6 rok i wynoszą 1%wartości lub wielkości produkcji, z każdym rokiem zwiększają się………. . Są one wnoszone na rzecz ……….. Podział następuje na podstawie interesów p. rozwijających się, śródlądowych i najbiedniejszych.

Art. 293 § 2 - odwołanie się do ex aequo et bono - trybunały wymienione w Art. 287 są władne przy rozstrzyganiu są zobowiązane stosować słuszność. Np. Mdzn. Tryb. Pr. Morza, MTS i trybunał arbitrażowy (ad hoc) bądź specjalne trybunały arbitrażowe w ramach poszczególnych org. mdzn.

C) sukcesja - słuszność pojawia się w kontekście sukcesji państw. 2 konwencje - Konwencja o sukcesji państw w stos. do traktatów i Konwencja o sukcesji państw w sprawach pozatraktatowych (własność państwowa ruchoma i nieruchoma, długi państwowe i archiwalia p.)

Sukcesja - zastąpienie jednego państwa przez drugie w odpowiedzialności za mdzn. stosunki terytorium. Państwo, które zostało zastąpione - p. poprzednika. Państwo, które zastąpiło - p. sukcesor. Każda z tych konwencji operuje 4 modelami sukcesji.

4 modele:

1. Cesja - poprzednik i sukcesor zachowują ciągłość i identyczność, a jedynie część terytorium spod władzy poprzednika (cedent) przechodzi na cesjonariusza zgodnie z zasadą przesuwalności granic w drodze pokojowej. Suwerenność cedenta na terytorium wygasa a w to miejsce wchodzi suwerenność cesjonariusza. Nie ma transferu suwerenności. Jest transfer terytorium, a nie ma transferu suwerenności.

2. Powstanie nowego p. niepodległego

3. Zjednoczenie państw

4. Rozpad państw. - słuszność pojawia się w tym kontekście się i w następstwie tego losu własności państwowej własności nieruchomej i ruchomej. Rozpad w konsekwencji prowadzi do tego, że własność nieruchoma przechodzi na państwa sukcesorów zgodnie z zasadą rzymską quad es in territorio est etiam de territorio, tzn., że wszystko to co się znajduje na danym terytorium dzieli jego losy, należy do tego terytorium. Własność przechodzi na rzecz sukcesorów razem z terytorium. Własność nieruchoma poza terytorium państwa poprzednika - jest przyjętą zasadą w odwołaniu się do praktyki, że własność nieruchoma poza terytorium państwa poprzednika przechodzi na jednego z sukcesorów a pozostali otrzymują słuszne odszkodowanie. Własność ruchoma na terytorium przechodzi na sukcesorów, a poza terytorium - przechodzi na wszystkich sukcesorów w słusznej proporcji.

Długi państwowe wg poszczególnych modeli sukcesji:

1. Pojawia się w przypadku cesji części terytorium - zasada prymatu traktatu mdzn, który decyduje w jakiej części przechodzi czy nie przechodzi dług z poprzednika na sukcesora. Jeżeli brak jest traktatu mdzn, brak jest regulacji, dług przechodzi na sukcesora w słusznej proporcji z uwzględnieniem jaka własność, jakie prawa i jakie zobowiązania przeszły na sukcesora w związku z długiem państwowym.

2. Tabula rasa - nieprzejmowanie długów, ale praktyka dowodzi, że nowe państwa niepodległe te długi przejmowały. W tym przypadku dług nowe państwo niepodległe przejmuje w słusznej proporcji biorąc pod uwagę jaka własność, jakie …. przeszły na nowe państwo.

3. Preferowana zasada - przejęcie przez sukcesorów długów w słusznej proporcji. Związane przede wszystkim z tym, jaka własność znajdzie się w posiadaniu poszczególnych sukcesorów.

D) Konwencja w sprawie nieżeglownego wykorzystania cieków wodnych (1997) - przyjmuje zasadę słusznego i rozsądnego korzystania z cieku wodnego. Zrywa z konstrukcją rzeki mdzn, a posługuje z konstrukcją mdzn cieku wodnego - to system wód powierzchniowych, ale nie tylko, bo i głębinowych, stanowiących jedność pod wzgl. Fizycznym, uchodzących do jednego ujścia. Musi rozprzestrzeniać się na terytorium co najmniej 2 państw.

Zasada rozsądnego, optymalnego , rozsądnego wykorzystania cieku wodnego - nie da się tego ująć w jakiekolwiek precyzyjne normy pr. Odwołanie się do słuszności.

E) Preambuła do IV Konwencji Haskiej z 1907 - odzwierciedla stan norm prawnych w dziedzinie prowadzenia wojny. Znajduje się klauzula Fiodora Fiodorowicza Martens'a (najwybitniejszy internacjonalista Rosji carskiej, członek delegacji rosyjskiej na obie haskie konferencje pokojowe, sędzia STA) - stanowi, że deligerenci wojujący nie mają nieograniczonego wyboru środków szkodzących przeciw wrogowi. Brak regulacji w pr. Mdzn. nie oznacza dowolnych metod postępowania - oznacza konieczność poszanowania słuszności moralnej.

Słuszność, sprawiedliwość, zwłaszcza w przypadku rozgraniczenia obszarów szelfu kontynentalnego - prof. Wasilewski „Delimitacja szelfu kontynentalnego”.

KURTUAZJA MIĘDZYNARODOWA

inaczej określona grzecznością mdzn, formułą comitas gentium.

To zbiór reguł mdzn, obowiązujących między podmiotami stos. mdzn. dających wyraz szacunkowi. Wartość szacunku jest zasadniczym kryterium kurtuazji. Wyrazem są przede wszystkim normy protokołu dyplomatycznego i konsularnego, np. tytułowanie.

Ma bardzo ścisły związek ze zwyczajami mdzn będącymi źródłami prawa mdzn. By można było mówić o normie zwyczajowej prawa mdzn, muszą wystąpić następujące elementy:

a) uzus - element obiektywny.

b) opinio iuris sive necessitatis - element subiektywny.

W przypadku normy kurtuazyjnej występuje pewna praktyka, natomiast nie ma normy prawnej.

Kurtuazja wyraża się w pewnej praktyce, akceptowanej przez inne podmioty stosunków mdzn.

Na kurtuazję mdzn składają się obyczaje mdzn, pewna praktyka aprobowana przez inne podmioty stosunków mdzn, zwyczaje mdzn, które jednak nie są normami prawa mdzn. Niekiedy bywa tak, że normy kurtuazji mdzn. stanowią konsekwencję innych norm prawa mdzn, np. zasada suwerennej równości, którą współtworzy suwerenność i równość. Konsekwencją tej zasady są normy nakazujące okazywanie szacunku godłom, urzędom innych p., regułą alternatu (odnosi się do korespondencji dyplomatycznej - wszelkie wzmianki dot. państwa wysyłającego dot. jego nazwy czy instytucji stawia się na pierwszym miejscu.) - zasada protokolarna stosowana od dawna w obrocie dypl. i w traktatach wyłącznie dwustronnych polegająca na honorowaniu przez państwa nawzajem ich przedstawicieli.

• W tytule, jak i w preambule traktatu, i we wszystkich postanowieniach wszelkie wzmianki dotyczące państwa wymienia się na 1 miejscu w egzemplarzu dla niego przeznaczonym;

• Przedstawiciel każdego p. podpisuje egzemplarz umowy przeznaczony dla własnego mocodawcy po tzw. prawicy heraldycznej, po czym osoby asystujące zamieniają egzemplarze i każdy przedstawiciel podpisuje egzemplarz z drugiej strony. Po tej czynności następuje uścisk dłoni i wymiana tekstów traktatów tak, że każdy z przedstawicieli ma tekst przeznaczony dla własnego mocodawcy.

• Jeżeli umowa mdzn jest sporządzana w języku obu państw, w egzemplarzu przeznaczonym dla każdego z państw jego tekst znajduje się na 1 miejscu, czyli po lewej stronie. Jeżeli umowa jest sporządzana w języku p. trzeciego, bo np. są językami egzotycznymi, wówczas znajduje się ona na trzecim miejscu.

• Jeżeli umowa mdzn zawiera 2 czy więcej kartek - spinanie kartek wstążką czy sznurkiem o barwach narodowych każdego z partnerów i pieczętowanie pieczęcią drugiego.

• Jeżeli umowa zawierana w trybie złożonych (konieczna ratyfikacja) - podpisanie terytorium na terytorium jednego p, a uroczysta wymiana dokumentów na terytorium drugiego i stwierdzana protokolarnie.

Stół w odległości 2 m od ściany, aby można było swobodnie wykonywać czynności przez osoby asystujące - odległość między fotelami nie mniejsza niż 80 cm. Po lewej stronie miejsce gospodarza, po prawej - gościa.

Zasada przedstawicielstwa - jej treścią jest czynne i bierne prawo legacji, prawo wysyłania przedstawicieli dypl. do obcych państw i prawo przyjmowania przedstawicieli dypl. innych państw. Wiążą się z nią normy regulujące akredytację, czy uwierzytelnienie, w tym składanie listów uwierzytelniających.

Akredytacja - zespół czynności czy dokumentów warunkujących podjęcie misji przez przedstawiciela dyplomatycznego, szefa misji dyplomatycznej.

Przedstawiciel misji dyplomatycznej:

- szef misji dyplomatycznej

- w szerszym ujęciu - członek personelu dyplomatycznego posiadający rangę dyplomatyczną.

Listy uwierzytelniające - prawo dyplomatyczne jest wierne pewnej tradycji. Jest to jeden dokument, ale siłą tradycji nazywa się je do dzisiaj listami. Dawniej listy kredencyjne, nazywane też kredensami, stanowią podstawę urzędowego stanowiska przedstawiciela dyplomatycznego, szefa misji dyplomatycznej. To nie kto inny, tylko szef misji dyplomatycznej, składa głowie państwa przyjmującego tam, gdzie jest akredytowany, listy uwierzytelniające. Listy to uroczysty dokument, będący podstawą do rozpoczęcia misji przez przedstawiciela dyplomatycznego.

Elementy listu uwierzytelniającego:

1. Wymienienie imienia, nazwiska, tytułu i stanowiska służbowego przedstawiciela

2. Zapewnienie adresata, że jest to osoba godna zaufania i należy dać wiarę wszelkim oświadczeniom, jakie będą składane w imieniu p. wysyłającego

3. Prośba skierowania do adresata o okazanie niezbędnej życzliwości w działaniach szefa misji, bowiem jednym z istotnych celów jest zacieśnienie lub nawiązanie stosunków między państwem wysyłającym a przyjmującym

Wystawiane przez głowę państwa wysyłającego, adresując do głowy p. przyjmującego. Zdarza się, że oprócz podpisu głowy p. na listach uwierzytelniających znajduje się podpis premiera i MSZ, którzy kontrasygnują. Ich oryginał składany głowie państwa na uroczystej audiencji. Gdy misja dypl. danego szefa misji dobiega końca, głowa p. wysyłającego kieruje do głowy państwa przyjmującego listy odwołujące, które nowo mianowany szef misji wręcza podczas wstępnej wizyty u MSZ lub podczas…………. Odpowiedzią na listy odwołujące są listy rekredencyjne, wystawiane przez głowę państwa przyjmującego, potwierdzające przyjęcie listów odwoławczych, a zatem uznanie dla walorów odwołanego szefa misji i jego dokonań w czasie pełnienia tej funkcji.

Akredytacja - katalog czynności, dokumentów które warunkują podjęcie oficjalnej misji przez przedstawiciela dypl. Pierwszą rzeczą jest upatrzenie kandydata. Powinna być to osoba godna zaufania, dyskretna, doskonale przygotowana do pełnienia służby dyplomatycznej pod względem profesjonalnym. Rząd, jeśli posiada kandydata, zwraca się do rządu państwa, w którym będzie akredytowany o zgodę, z zapytaniem czy państwo przyjmujące jest gotowe do zaakceptowania tego kandydata, do udzielenia zgody na pełnienie przez niego funkcji szefa.

Agrement ( z francuskiego) - procedura uzyskiwania zgody państwa przyjmującego. Należy odróżnić od angielskiego „agrement”. W praktyce urzędujący szef misji dypl., którego funkcja szefa misji dobiega końca, składa wizytę szefowi protokołu dypl. MSZ w p., w którym jest akredytowany, prosząc o agrement dla konkretnego kandydata. Do tej rozmowy dołącza wykaz odzwierciedlający życiorys kandydata: imię, nazwisko, wiek, wykształcenie, stopnie i tytuły naukowe, przebieg pracy naukowej, status rodzinny i inne informacje związane z tą osobą. Dlaczego odbywa się to w formie ustnej - podyktowane jest to pewną ostrożnością, bo cała procedura ma charakter poufny - żadne informacje nie mogę przedostać się do prasy, do jakichkolwiek mediów. Gdyby była odmowa, lepiej gdyby nie było jakiegokolwiek śladu. Niekiedy państwa wymagają pisemnej prośby. Prośba o agrement jest traktowana zawsze jako sprawa pilna, mniej więcej agrement bądź jego odmowa powinna nastąpić w ciągu 2 tygodni od przeprowadzonej odmowy. Jeżeli ten termin jest niedotrzymany, w trzecim tygodniu lub po 3 tygodniu możliwe jest ponowienie tej prośby. Informacja o udzieleniu agrement przekazywana jest ustnie, po zaproszeniu szefa misji dypl., niekiedy telefonicznie z jednoczesnym przesłaniem noty dypl. szefowi misji dypl. Czy jest możliwa odmowa? - tak. Państwo nie musi nawet uzasadniać. Motywy odmowy:

- nieżyczliwa wypowiedź pod adresem państwa przyjmującego

- wierzenia kandydata, jego stosunek do określonej religii

- względy osobiste

- podejrzenie o szpiegostwo.

Jeżeli kandydat otrzymuje agrement, następuje akt mianowania. Dokonuje go głowa państwa, powinno się to dostać do prasy, a nie procedura składania prośby o agrement. Akt nominacji: prezydent RP mianował….. taką a taką osobę (i podany krótki życiorys). Po nominacji następują dalsze czynności: złożenie wizyty szefowi misji dypl. Państwa, w którym będzie akredytowany szef misji, odbiór listów uwierzytelniających i udanie się do państwa, gdzie jest mianowany szefem misji. Podróż najczęściej droga lotniczą. Na lotnisku z ramienia p przyjmującego wita szef lub dyrektor protokołu dyplomatycznego, charge d'affaires ad interim (zazwyczaj odwołanego szefa misji już nie ma i na czas jego nieobecności jest tymczasowy szef misji, zanim przejdzie całą procedurę akredytacji) i najstarsi rangą członkowie personelu dyplomatycznego. Przejazd niekiedy odbywa się do rezydencji pojazdem głowy p. w towarzystwie szef protokołu.

Wizyta u szefa protokołu, który przedstawia organizację władz centralnych państwa przyjmującego, w szczegółach MSZ, ceremoniał składania listów uwierzytelniających, wizyty obowiązkowe jego i małżonki u najważniejszych osobistości. Szef misji przedstawia kopię przemówienia, jakie wygłosi na uroczystej audiencji i wykaz członków personelu, którzy będą uczestniczyli w ceremonii składania. Na zakończenie szef protokołu informuje o terminie wizyty u MSZ p. przyjmującego. Ta wizyta jest 1 kontaktem z osobą odpowiadającym za stosunki zagraniczne.

Następnie - ceremonia składania listów - w ustalonym dniu do misji dyplomatycznej pojazdem głowy państwa przybywa szef protokołu dypl. i prosi szefa misji wraz z pracownikami, żeby udali się na ceremonie przyjęcia listów uwierzytelniających. Przejazd odbywa się samochodem głowy państwa, a pozostali - samochodem należącym do kancelarii głowy państwa. Przed rezydencją - oddanie honorów, granie hymnu, wraz ze swym orszakiem witany przez wysokich urzędników wchodzi do Sali audiencjonalnej, gdzie oczekuje gościa głowa p. Szef misji wita ukłonem głowę p., szef protokołu przedstawia gościa wymieniając pełne imię nazwisko i tytuł. Następuje wręczenie oryginału listów uwierzytelniających i odwoławczych, po czym szef misji wygłasza przemówienie. Odpowiada na nie głowa p. przyjmującego parafrazując to przemówienie, po czym następuje przedstawienie członków personelu dyplomatycznego, który prosi wcześniej o to głowę państwa. Po czym głowa p. przedstawia swoich dostojników zgodnie z zasadą starszeństwa (precedencji). Prezentacja osób towarzyszących głowie państwa.

Audiencja prywatna - część nieoficjalna. W jednym z salonów głowa państwa przyjmuje szefa misji wraz z MSZ. Pozostali uczestnicy pozostają w Sali audiencjonalnej. Z saloniku wszyscy opuszczają rezydencję głowy państwa - wyjście na dziedziniec. Kompania honorowa oddaje honory wojskowe. Orkiestra gra hymn państwa przyjmującego i następuje odjazd.




WYKŁAD VII 13.11.2007

Zasada pierwszeństwa - odgrywa b. ważną i istotną rolę. Istotny jest załącznik XVII do Aktu Końcowego Kongresu wiedeńskiego z dnia 9 czerwca 1815 r.(Regulamin wiedeński). Uczestniczyli w nim najwybitniejsi przedstawiciele życia politycznego ówczesnej polityki. Przedstawiciel portugalski zaproponował szeregowanie ambasadorów wg daty złożenia listów uwierzytelniających. Wywołało to sprzeciw francuski.

3 klasy szefów zgodnie z Konwencją Wiedeńską z 1961 roku:

1. Ambasadorowie, legaci, nuncjusze apostolscy akredytowani przy głowach państwa (oraz innych szefów misji równorzędnego szczebla) - korzysta z zasady pierwszeństwa. Najwyższa klasa.

2. Ministrowie i posłowie, internuncjusze akredytowani przy głowie państwa - korzysta z zasady pierwszeństwa w stosunku do klasy 3

3. Charge d'affaires en pied - akredytowani przy MSZ.

W obrębie poszczególnych klas pierwszeństwo zależy od długości sprawowania urzędu (oficjalnego rozpoczęcia pracy).

• Klasy: pierwsza i druga przedstawiają listy uwierzytelniające. Klasa trzecia wręcza listy wprowadzające, które są przekazywane MSZ.

• Klasa druga jest to klasa zanikająca.

• Klasa trzecia jest stosowana sporadycznie, gdy stosunki nie są do końca uregulowane. Po rewolucji komunistycznej w Chinach Wlk. Brytania utrzymywała z racji jego wielkości utrzymywała stosunki na szczeblu charge d'affaires.

Charge d'affaires ad interim - zastępuje przedstawiciela dyplomatycznego na czas jego nieobecności. Szef misji wyznacza z członków misji najwyższego rangą charge, który pełni funkcje charge d'affaires ad interim.

Pierwszeństwo między klasami jest rzeczą oczywistą. Powstaje kwestia prawa procedencji w obrębie poszczególnych klas - decyduje oficjalna data rozpoczęcia pełnienia swoich funkcji (data złożenia listów uwierzytelniających lub poinformowania ……………). Decydującym kryterium jest data i godzina złożenia listów uwierzytelniających. Szeregowanie charge d'affaires

ad interim - decyduje data notyfikacji o objęciu funkcji dokonana przez stałego szefa misji dyplomatycznej. Na wszelkiego rodzaju uroczystościach, przyjęciach, będą oni szeregowani w taki właśnie sposób, że pierwsze miejsce będzie zajmował dziekan korpusu dyplomatycznego (z reguły jest to nuncjusz apostolski), w następnej kolejności - ambasadorzy, nuncjusze wg starszeństwa ich listów uwierzytelniających. Następnie 2 i 3 klasa.

Charge d'affairs ad interim - kiedy szef misji dyplomatycznej pełni swoje funkcje w wielu państwach. Wtedy w najważniejszym państwie rezyduje szef misji, a w mniejszych wyznacza on charge d'affairs ad interim.

Personel dyplomatyczny - członek personelu dyplomatycznego jest to osoba, która posiada rangę dyplomatyczną. Rangi dyplomatyczne:

• Ambasador nadzwyczajny i pełnomocny - w dawnych czasach stali szefowie misji dyplomatycznych byli nazywani ambasadorami. Nadzwyczajni byli wysyłani w misjach specjalnych, np. w sytuacji koronacji, udział w zaślubinach, pogrzebach. Często ci szefowie misji nadzwyczajnych korzystali z pierwszeństwa w stosunku do zwyczajnych. Z biegiem upływu czasu wszyscy zwyczajni ambasadorowie stali się ambasadorami nadzwyczajnymi. Są oni uprawnieni do załatwiania wszystkich interesów państwa.

• Ambasador ad personam

• Minister pełnomocny

• Radca - mister pełnomocny

• Radca

• Pierwszy sekretarz

• Drugi sekretarz

• 3 sekretarz

• Attache (różne kategorie)

• Sekretarz - archiwista.

2 klasa - poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny. Dzisiaj państwa wyznaczają na ogół szefa misji w obrębie 1 klasy.

Biuro radcy handlowego - jest on równy rangą radcy. Attache handlowy jest równy randze 1 sekretarza a attache ekonomiczny jest równy randze 2 sekretarza.

Pierwszeństwo przedstawicieli wojska

Generał - radca pełnomocny

Pułkownik - radca

Podpułkownik i major - 1 sekretarz

Kapitan - 2 sekretarz

Porucznik - 3 sekretarz i attache

Podporucznik - sekretarz archiwista.

Attache wojskowy korzysta z pierwszeństwa w stosunku do zastępcy……………… .

Stopnie konsularne i ich odpowiedniki

Konsul generalny, minister pełnomocny - radca ministra pełnomocny

Konsul - radca

Konsul 1 sekretarz……………………

Problem pierwszeństwa - ustala szef misji dyplomatycznej kierując się wytycznymi własnego państwa. Zazwyczaj tak, że protokół dyplomatyczny p. przyjmującego aktualizuje co jakiś czas listę członków misji dypl. Przekazuje on tą listę szefowi misji, który sprawdza czy wszystko się zgadza i oddaje szefowi protokołu dypl. p. przyjmującego.

Przyjętą zasadą, że z pierwszeństwa przy równych rangach korzystają ci, którzy zajmują się sprawami ogólnymi, w stosunku do tych, którzy zajmują się sprawami szczegółowymi.

Protokół dyplomatyczny jest związany także ze sprawą przyjęć i zaproszeń na te przyjęcia. W powszechnej praktyce wykształciły się pewne formuły. Elementy, które powinno zawierać zaproszenie:

- kto zaprasza

- kogo zaprasza

- z jakiej okazji, czy na czyją cześć

- forma przyjęcia

- czas i miejsce przyjęcia

- obowiązujący strój, jeżeli jest to przyjęcie organizowane w porze wieczornej.

Zaproszenia piszemy w trzeciej osobie liczby pojedynczej czy liczby mnogiej. Muszą być one wysłane w odpowiednim czsie (co najmniej na 2 tygodnie wcześniej). Zapraszamy czasami telefonicznie, niekiedy, jeśli chodzi o najważniejsze osoby, wskazane jest wysłanie specjalnego zaproszenia.

P.M. Pour Memoire/Pro memoria - dla pamięci, ku pamięci.

R.S.V.P. Repordez s'ilvous plait - proszę odpowiedzieć. W dolnej części z prawej lub lewej strony. Osoby zapraszane powinny w miarę szybko odpowiedzieć.

Forma uroczysta przyjęcia. Kategorie przyjęć:

- siedzące - mają wyższą rangę. Organizowane w porze wieczornej. Są wyrazem okazywanego szacunku, zainteresowania, pogłębienia istniejących stosunków. Np. śniadanie, obiad, obiad bufetowy, kawy, herbatki.

- stojące - aperitif, koktajl, lampki wina, przyjęcie bufetowe.

Przyjęciami rządzi odpowiedni czas. Mają one różną oprawę. Np. dla śniadania są odpowiednie godziny między 12 a 14:30. Dla obiadu - między 19 - 20:30. Lampka wina 12 - 13:00. Koktajl 16 - 20:00 (z reguły trwają 2 h).

Oprawa i sposób zorganizowania - duża dokładność i staranność, poczucie estetyki. Np. obiad. Musimy mieć odpowiednią salę, gdzie ustawiamy stół wielkością dostosowany do ilości zaproszonych gości. Winien być ustawiony wzdłuż ścian jadalni symetrycznie do żyrandoli, by umożliwiał odpowiednie wykonywanie zadań przez kelnerów, a tak, by zostały zachowane odpowiednie odległości. Sposoby nakrycia stołu:

- można zrezygnować z nakrycia obrusem jeśli stół ma idealną powierzchnię. Przed każdym gościem kładziemy serwetkę w kształcie odpowiadającym kształtowi stołu, oczywiście z materiału, nie z papieru.

- przy stołach o nierównej powierzchni - nakrycie białym materiałowym obrusem, starannie wyprasowanym, zgodnie z zasadą, że plama na obrusie to plama na honorze gospodyni. Z każdej krawędzi powinien opadać równo z każdej strony na długość nie większą niż 20 - 30 cm.

Na serwetce czy na obrusie stawiamy talerz podstawowy, który pełni funkcję dekoracyjną. Na nim kładziemy serwetkę z koronki. Następnie - rozłożenie sztućców - zasada 1 cm.

Kwestia przedstawiania - mężczyznę przedstawiamy kobiecie, młodszego przedstawiamy starszemu, młodszego rangą przedstawiamy starszemu rangą. Ręki nie podaje młodszy starszemu, zawsze starszy pierwszy wyciąga rękę.

Rozsadzenie gości - 2 systemy:

1. Europejski - gospodarze zajmują miejsca naprzeciwko siebie w części środkowej stołu. Miejsca honorowe po prawej stronie pani domu i pana domu.

2. Anglosaski - gospodarze zajmują miejsca na krańcach stołu (stół prostokątny) - najmłodsi rangą w części środkowej stołu. Najmłodsi znajdują się najdalej od gospodarzy, na tych częściach, które w systemie europejskim są miejscami gospodarzy.

Zdolność traktatowa ius tractatuum - jej konsekwencją są normy kurtuazyjne regulujące tryb i procedurę przygotowywania umów mdzn, a zwłaszcza umowy mdzn. W zakresie budowy umowy mdzn. nie ma sprecyzowanych norm prawa mdzn. Natomiast w tradycji wykształciły się pewne reguły utrwalone praktyką. Mamy zatem do czynienia z regułami kurtuazji mdzn.

Umowa mdzn składa się z:

1. Tytuł - wymienia się rodzaj umowy, przedmiot, strony w sytuacji umów dwustronnych czy wielostronnych o ograniczonej liczbie strony (jeśli umowa liczy kilkadziesiąt państw - z reguły tylko tytuł i przedmiot)

2. Preambuła - w umowach dawnego typu.

• Inwokacja - wezwanie do Trójcy Św. lub do Boga Wszechmocnego i Litościwego (w krajach niechrześcijańskich). Dzisiaj jest stosowana sporadycznie.

• Intytulacja - wymienia się p. strony umowy czy organy działające w imieniu państwa w porządku alfabetycznym wg języka autentycznego. Można także stosować zasadę, wg której wymienia się najpierw państwa większe, a dalej pozostałe w porządku alfabetycznym.

• Arenga - podaje motywy zawarcia umowy. Najczęściej przyjmuje postać: „Ożywieni pragnieniem rozwijania przyjaznych stosunków, które łączą nasze państwa…”

• Narracja - opis okoliczności towarzyszących zawarciu umowy mdzn. Jest to opis czynności, zdarzeń, które spowodowały wszczęcie rokowań, wyznaczenie pełnomocników, sprawdzenie pełnomocnictw i uznanie ich za dobre.

• Komparycja - kończy wstęp. Oznacza stwierdzenie osiągnięcia porozumienia o przedmiocie zawarcia umowy i zarazem wyliczenie pełnomocników, którzy są upoważnieni do podejmowania wszelkich czynności związanych z zawieraną umową.

Jaki walor prawno - mdzn. posiada wstęp? Kierując się poglądami nauki prawa mdzn. można sformułować dwa stanowiska:

1. Wstęp ma charakter wiążący;

2. Wstęp jest pozbawiony znaczenia prawnego, ponieważ nie wnosi niczego nowego do części dyspozytywnej. Jest to stanowisko raczej chybione, gdyż wprawdzie nie ma normy prawa mdzn., która nakazywałaby badać określone części wstępu, ale też nie ma takiej normy, która pozbawiałaby znaczenia prawnego wstępu.

Wstęp ma taki charakter, jaki nadały mu umawiające się strony. Z reguły będzie tak, że wstęp jest integralną częścią umowy, a jego postanowienia powinny być uwzględnione w procesie interpretacji i stosowania umowy. Jeżeli spojrzymy na Konwencję Wiedeńską o prawie traktatów, to możemy się przekonać, że wstęp powinien być brany pod uwagę przez umawiające się państwa w procesie wykładni i stosowania postanowień.

3. Zobowiązania merytoryczne ujęte w częściach, działach, rozdziałach, punktach, podpunktach, artykułach, ustępach. Część ta jest też określana mianem dyspozycji lub osnowy. Spotykamy często klauzule jednolite lub klauzule umowne, przez które należy rozumieć postanowienia umów o ściśle określonej treści, oparte na ustalonych wzorcach wypracowanych w praktyce mdzn., gdzie na skutek użycia tych klauzul, strony są zwolnione ze szczegółowego opisu swych zobowiązań, ponieważ klauzule są znane i stosowane. Do najczęściej stosowanych klauzul zaliczamy takie, jak:

• Klauzula największego uprzywilejowania - oznacza, że umawiające się strony zobowiązują się wobec siebie do przyznania wszelkich przywilejów, korzyści, ułatwień, udogodnień, jakie zostały przyznane bądź będą w przyszłości przyznane państwu najbardziej uprzywilejowanemu.

• Klauzula narodowa - oznacza, że obywatele, osoby prawne, towary, statki morskie, powietrzne każdej z umawiających się stron korzystają na terytorium drugiej strony z identycznych przywilejów, z jakich korzystają obywatele tej strony.

• Klauzula wzajemności - oznacza, że strony przyznają sobie takie same przywileje.

d) postanowienia końcowe - w tej części występują klauzule typu:

• K. wyrażenia zgody na związanie się umową mdzn. - wyrażenie zgody poprzez:

• K. podpisania - w zależności od trybu zawarcia umowy. Wyróżniamy tryb prosty i tryb złożony (podpisanie tylko jednym z elementów, musi być one potwierdzone ratyfikacją lub……)

• K. ratyfikacyjna - zawarta w specjalnym akcie zgoda państwa na związanie się traktatem mdzn. Jest to akt pozostający w sferze swobodnego uznania państwa.

• K. przyjęcia - mówi się o tzw. zróżnicowanym przyjęciu, co uznacza łączne uwzględnienie ratyfikacji bądź ratyfikacji i zatwierdzenia. Przyjmuje postać zwrotu: „Traktat podlega przyjęciu zgodnie z prawem wewnętrznym każdego z umawiających się stron”.

• K. zatwierdzenia - procedura alternatywna, przypisana innym organom, np. rząd działający In pleno, szef rządu, szef danego resortu (minister).

• K. przystąpienia (akcesyjna) - odnosi się do państwa nieuczestniczącego w negocjacjach mdzn. lub takiego, które chce ratyfikować traktat.

• Inne rodzaje klauzul - na ogół związane z wejściem w życie umowy mdzn.

5. Korroboracja - wzmocnienie umowy przyjmujące kształt formuły: „Na dowód zawarcia umowy pełnomocnicy złożyli swoje podpisy i wycisnęli swoje pieczęcie”.

Normy kurtuazyjne ulegają przekształceniu w normy prawa mdzn., np. przypadek immunitetów i przywilejów przysługujących przedstawicielom na terytorium państwa trzeciego. Ta praktyka nie była powszechna i jednolita, jednak były przypadki gdy państwa trzecie przyznawały immunitety przedstawicielom dyplomatycznym państwa trzeciego. Do czasu przyjęcia Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych jedynie jeśli chodzi o kurierów można było dowodzić prawa kurtuazyjnego nakazującego ich ochronę i nietykalność na terytorium państwa trzeciego w związku z wykonywaniem przez nich ich obowiązków. Standard traktowania przedstawicieli dyplomatycznych na terytorium p. trzeciego In transitu jest identyczny jak …………… na pewno przywilej nietykalności osobistej, immunitet od jurysdykcji karnej, cywilnej, administracyjnej, immunitet podatkowy i celny.

Na podstawie kurtuazji mdzn. rozstrzygane są takie kwestie jak wynikające ze zbiegu jurysdykcji, kolizji praw, sprawy ekstradycyjne, odszkodowania ex gratia (na podstawie grzeczności). Do przestrzegania norm kurtuazyjnych przywiązuję się wielką rolę, bo ich nieprzestrzeganie nie tylko kompromituje państwo, a także obniża prestiż osób reprezentujących państwo. („Protokół dyplomatyczny” E. Pietkiewicz).




WYKŁAD VIII - 20.11.2007 r.

Normy zewnątrzpaństwowe - teoretyczne podstawy do ich wyodrębnienia zostały scharakteryzowane w dziele Hegla „Zasady filozofii prawa”, wg niego to po prostu prawo mdzn. gdzie ważną rolę odgrywa traktat mdzn, który dochodzi do skutku wg zgodnej woli państw. W latach 70. - jedynie ta część prawa krajowego, która reguluje stosunki międzynarodowe. W tym ujęciu traktaty mdzn. nie uzyskiwały zabezpieczenia ich wykonania i miały być przestrzegane tak długo ,jak to jest dla państwa wygodne. W Niemczech - prymat prawa krajowego nad pr. mdzn. Znalazło to odzwierciedlenie w narodowo - socjalistycznej doktrynie Hitlera.

Monizm internacjonalistyczny lub dualizm jako efekt suwerenności. W każdym porządku prawa krajowego możemy odnaleźć normy regulujące stosunki międzypaństwowe. Zewnątrzpaństwowy system normatywny obejmuje zatem każdorazowo normy prawa krajowego regulujące stosunki mdzn.

Normy zewnątrzpaństwowe mogą być najczęściej efektem:

1. inkorporacji lub recepcji norm pr. mdzn. do pr. krajowego [np. tak się dzieje w przypadku prawa konstytucyjnego (normy konstytucyjne oraz ustaw zwykłych) - podstawowe konstrukcje dotyczące ochrony praw człowieka - na podstawie inkorporacji poszczególnych mdzn. konwencji). Np. konwencja MOP nr 109 dotycząca płacy, czasu pracy na statkach i stanu załogi dający podstawę do recepcji norm prawa mdzn. do prawa krajowego przewidujący, że jej implementacja może nastąpić przez: ustawodawstwo bądź układy zbiorowe albo w sposób mieszany - połączenie ustawodawstwa z układami zbiorowymi;

2. uznania w pr. mdzn. kompetencji dyskrecjonalnej p. do regulowania pewnych kwestii stosunków mdzn. w pr. wewnętrznym (np. problem obywatelstwa - nabycie lub utrata - regulowany w konstytucjach państw lub ustawach zwykłych bądź wynikająca z powszechnego prawa mdzn. jako zasada wyłączna kompetencja każdego państwa - będąca rezultatem jego suwerenności nad terytorium państwa - do regulowania i kontrolowania w prawie wewnętrznym kwestii wkraczania, pobytu cudzoziemców na jego terytorium państwowym oraz decydowania we wszelkich sprawach szczegółowych z tym związanych wg prawa krajowego, chyba że w ściśle określonych kwestiach zobowiązania prawno międzynarodowe stanowiłyby coś innego. Samo p. określa kto ma być jego obywatelem, jakie okoliczności decydują o ewentualnym zrzeczeniu się obywatelstwa). Nabycie obywatelstwa - prawo ziemi i prawo krwi, ponadto przez małżeństwo (naturalizacja). Także reintegracja (odzyskanie obywatelstwa).

3. Istnienie luki w pr. mdzn.

4. Odesłania przez n. pr. mdzn. do pr. krajowego, np. art. 60 Konwencji nr 102 MOP - gdy chodzi o świadczenia czy części świadczeń finansowanych z funduszy publicznych państwo - strona konwencji jest władne przyjąć własne regulacje (minimalne normy zabezpieczenia publicznego).

Normy zewnątrzpaństwowe występują we wszystkich źródłach prawa krajowego.

Mogą mieć różny charakter:

• Merytoryczne

• Jurysdykcyjne

• Kolizyjne - normy prawa :mdzn. prywatnego - ich zadaniem jest usuwanie kolizji gdy powstają wątpliwości który system wybrać; karnego mdzn. - działy zagraniczne zarówno KPK, jak i normy jurysdykcyjne w kodeksach karnych; administracyjnego mdzn.

Poszczególne zagadnienia, jakie są przedmiotem regulacji konstytucyjnej:

Kompetencje organów w zakresie utrzymywania stos. mdzn., w zakresie zawierania umów mdzn., normy regulujące instytucję azylu politycznego (terytorialnego), ekstradycji (w niektórych przypadkach ten rodzaj norm będzie właściwy dla KPK), określające przykładowo wolność żeglugi na rzekach danego p. bez względu na banderę, regulujące monopol państwa w dziedzinie międzynarodowych stosunków gospodarczych, handlu zagranicznego, normy określające istotę władzy p. nad jego terytorium (suwerenność), n. regulujące opiekę dypl. W stosunku do własnych przynależnych, n. dające podstawę do karania zbrodniarzy wojennych, n. regulujące stosunek pr. wewn. do pr. mdzn.

Relacje między pr. wewnętrznym a pr. mdzn. - relacja p. mdzn. do pr. wewnętrznego. W zakresie tego tematu - podręcznik prof. Wasilewskiego, s. 57-63.

2 zasadnicze koncepcje teoretyczne w nauce prawa mdzn.:

1. Dualizm - jeden z 2 poglądów teoretycznych sformułowanych w nauce pr. mdzn. zgodnie z którym pr. wewn. i pr. mdzn. stanowią 2 odrębne i niezależne od siebie systemy prawne. Motywy takiego stanowiska:

1. Każdy z tych systemów dysponuje odrębnym źródłami prawa - dla pr. wewn. właściwe jest wewn. prawo zwyczajowe i wewn. prawodawstwo, dla pr. mdzn. - zwyczaj mdzn. i umowy mdzn.

2. Odmienna kategorie podmiotów - pr. krajowe (osoby pr., jednostki, org. mdzn i inne podmioty pr. mdzn.), pr. mdzn.

3. Regulują odmienne stosunki prawne - pr. krajowe - stos. wewn. o różnym charakterze; pr. mdzn. - stosunki zewn. o charakterze koordynacyjnym

4. Prawo mdzn. ma charakter faktu który jest wyrazem woli państwa.

Pr. mdzn. może uzyskać moc wiążącą w systemie prawa krajowego. Kilka technik:

• Metoda recepcji - powtórzenie w systemie pr. krajowego normy pr. mdzn. Utworzenie równoległej normy mocą stosownego aktu norm.

• Transformacja zwykła (indywidualna) - odbywa się na podstawie zgody kompetentnego org. prawodawczego i ogłoszenia umowy w dzienniku urzędowym (przekształcenie n. pr. mdzn. w n. pr. wewn. w odniesieniu do każdego indywidualnego traktatu).

• Transformacja generalna - odbywa się na podst. Ogólnej klauzuli, zwykle konstytucyjnej, włączające całe pr. mdzn. czy w części do systemu

• Odesłanie - wskazanie przez n. pr. wewn. że określone sprawy należy rozstrzygać zgodnie z określ. n. pr. mdzn. Np. w KPK w dziale zagranicznym, gdzie wskazuje się na inne osoby korzystające z przywilejów i immunitetów.

Twórcy tej doktryny : Heinrich Triepel, Dionisio Anzilotti, Ludwik Ehrlich, Berezowska, Klafkowski.

2. Monizm -jego podstaw leży jedność normatywna świata norm prawnych, która znajduje swe ujęcie w 2 wersjach monizmu: ma jakby 2 odcienie

1. monizm nacjonalistyczny (prymat pr. wewn. nad pr. mdzn; rozwija się w 2 połowie XIX w. Zwolennicy i propagatorzy w okresie międzywojennym - nacjonalistyczna doktryna pr. narodów Hitlera. Np. Gustaw L….; Ten nurt został odrzucony) i

2. monizm internacjonalistyczny (prymat pr. mdzn. nad pr. krajowym; właściwy dla wiedeńskiej szkoły pr. mdzn., która przedstawiała świat norm jako zbudowany hierarchicznie u podstaw którego leży najważniejsza norma: „Umów należy przestrzegać” - z niej wynikają inne normy pr. mdzn, które znajdują swą kontynuację w systemach pr. krajowego; pr. mdzn. - wyższy porządek normatywny. W konsekwencji ma być przedmiotem ograniczeń podyktowanych przez pr. mdzn. Uznają nie tylko podmiotowość państwa, ale preferują podmiotowość jednostek. Np. Kelsen, Kunz, Verdross, bliskie poglądy: Perassi, Ross, Guggenheim. Solidaryzm francuski - 2 wersje tego solidaryzmu: dla prawa w ogóle przez Gigota i dla prawa mdzn. przez S…. Ich zdaniem prawo, w tym pr. mdzn. jest rezultatem solidarności międzyludzkiej, w tym celu ustanawiane jest pr. mdzn. - preferowanie podmiotowości jednostek; spychanie na dalszy plan podmiotowości państwa i krytyka terytorializmu pr. mdzn.) .

Stosunek państw do n. pr. mdzn. - ta relacja niekiedy ma ujęcie fragmentaryczne, niekiedy koncentruje się na pokazaniu stosunku między ustawą a umowami mdzn. Niekiedy ta relacja ujmuje związki między zwyczajem mdzn., umowami mdzn, i prawem wewnętrznym.

• Common law - wiążąca reguła, że pr. mdzn. jest częścią pr. krajowego, z tym, że w przypadku kolizji między n. krajową stanowioną a pr. mdzn., ta pierwsza przeważa, przy równoczesnym założeniu że nigdy nie jest intencją władzy prawodawczej uchylanie się od zobowiązań mdzn. i stanowienie prawa pozostającego w kolizji z pr. mdzn. USA: należy odróżniać treaties od porozumień wykonawczych - executive law). W praktyce trzeba powiedzieć, że układ tych źródeł jest nieco inny - pierwszeństwo konstytucji, następnie traktaty a także powszechne, zwyczajowe pr. mdzn. i na 3 miejscu prawo stanowione. Orzecznictwo sądowe dokonało hierarchizacji przepisu art. 6 Konstytucji ameryk. z roku 1787r. Wlk. Brytania: z punktu widzenia teoretycznego potwierdza się zasadę sformułowaną przez Blackstone'a, że pr. mdzn. jest częścią pr. brytyjskiego, z tym, że praktyka konstytucyjna wykształciła zasadę, że ilekroć postanowienia traktatu mdzn. decydują o obowiązkach i postanowienia traktatowe wymagają modyfikacji pr. pospolitego (common law) czy prawa stanowionego, wówczas zgody na związanie się takim traktatem należy do Parlamentu. Brytyjczycy nazywają to inkorporacją, lecz to jest raczej transformacja indywidualna. Jest załączany do ustawy lub inkorporowany i następuje recepcja tego traktatu do aktu prawodawczego.

• Republika federalna Niemiec - kilka postanowień w Konstytucji RFN z 1949 r.; stanowi się, że pr. mdzn. zawarte w ogólnych zasadach prawa narodów jest częścią składową pr. związkowego i ma pierwszeństwo przed ustawami i tworzy bezpośrednio prawa i obowiązki dla mieszkańców kraju związkowego. Cały problem sprowadza się do interpretacji ogólnych zasad pr. narodów - wydawałoby się, że ta formuła ma związek jedynie z zasadami pr. mdzn. (ogólnym zasadami pr. mdzn. czy podstawowymi zasadami pr. mdzn.). Uwzględnić należy ogólne zasady pr. uznane przez narody cywilizowane tak jak są rozumiane przez orzecznictwo, czyli normy wspólne dla większości systemów prawnych i powszechne zwyczajowe pr. mdzn. (pomijając orzecznictwo, wnioski, jakie mogłyby być wyprowadzone przy posłużeniu się interpretacją gramatyczną, logiczną)

• Włochy - 1947 r. Konstytucja; przepis art. 10, który stanowi że włoski porządek pr. dostosowuje się do powszechnie uznanych zasad pr. mdzn. Porównując Art. 25 Konstytucji RFN i 10 włoskiej można by stwierdzić, że identyczne normy wchodzą w grę. A jednak nie. Orzecznictwo sądów włoskich stoi na gruncie uznania tej formule zasad powszechnych pr. mdzn. zasad pr. mdzn. i powszechnego zwyczajowego pr. mdzn. Poza art. 10 pozostają ogólne zasady pr. uznane przez narody cywilizowane, zwyczaj regionalny, partykularny, miejscowy czy dwustronny.

• Francja - art. 55 reguluje stosunek między ratyfikowanymi czy zatwierdzonymi um. mdzn. a ustawami. Ratyfikowane bądź zatwierdzone traktaty czy um. mdzn. z chwilą ich ogłoszenia mają moc nadrzędną pod warunkiem wzajemności ze strony innych państw.

• Państwa Benelux-u - konstytucja holenderska ta relacje między pr. mdzn. a pr. krajowym ujmuje w 2 stypulacjach - art. 93 przyjmuje zasadę że traktaty i uchwały org. mdzn. ale będące decyzjami po opublikowaniu są wiążące dla wszystkich; w przypadku kolizji pomiędzy umową mdzn., uchwałą przyjmującą kształt decyzji a ustawami - pierwszeństwo mają postanowienia traktatu, uchwały będącej decyzja przed przepisami ustawodawczymi które nie mają w takim przypadku zastosowania. Ta rzecz odnosi się do decyzji, czyli szczególnej kategorii uchwał. Luksemburg - czołowe orzeczenie w sprawie Paganii z roku 1954 - teza: w przypadku kolizji praw ma zastosowanie reguła: prawo późniejsze uchyla pr. wcześniejsze. W sytuacji gdy 2 prawa są różnej rangi wówczas traktat przeważa nad prawem pochodzącym od organu państwowego. Belgia - podobna regulacja. Ogólna zasada, że n. mdzn. jest przeważająca nad n. krajową, co jest konsekwencją samej natury umownego prawa mdzn.

• Polska - Konstytucja a źródła prawa mdzn. Ten problem jest nieco inaczej widziany na poszczególnych płaszczyznach.

1. Płaszczyzna orzecznicza - zasada, która sprowadza ratyfikowane umowy mdzn. do równych mocą prawną ustawie. Kilkakrotnie SN w różnych orzeczeniach zajmował to stanowiska. Istota ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację um. mdzn. - uchwalenie ustawy oznacza transformację traktatu w prawo krajowe o randze ustawowej. Istota ratyfikacji - przez ratyfikację um. mdzn. Polska jest nią związana i sądy mają obowiązek stosowania tych przepisów na zasadzie proprio vi gore (z własnej mocy), chyba że z treści traktatu wynika że umowa jest samo wykonalna. Zostaje sformułowane przez SN z dnia 25.08.1987 r. niezwykle ciekawe stanowisko - to postanowienie ma związek z odmową rejestracji NZSS Solidarność w Przędzalni Merinotex - SN powiada, że poprzez ratyfikację um. mdzn. następuje jedynie zobowiązanie się państwa wobec społeczności mdzn. do wprowadzenia norm ratyfikowanej umowy do prawa wewnętrznego, ratyfikacja nie jest aktem transformacji, wywołuje jedynie skutek w sferze mdzn - to zobowiązanie się p. do prowadzenia przepisów tej umowy do pr. wewn. Niewprowadzenie tej umowy lub niepełne wykonanie tej umowy może być ocenione negatywnie przez społeczność mdzn. i w konsekwencji prowadzić do tego, że państwo będzie oskarżone o popełnienie deliktu mdzn, ale w świetle konstytucji lipcowej nie wynika, by ratyfikacja um. mdzn. Przez kolegialną głowę państwa oznaczała akt stanowienia z norm pr. mdzn. norm prawa wewnętrznego. W świetle konstytucji nie można domniemywać żeby ratyfikacja wywoływała taki skutek. Konkluzja - poprzez ratyfikacje państwo polskie zobowiązuje się do wprowadzenia, a nie ………………. Wnioski: przyjęte zostało stanowisko skrajnie dualistyczne, opowiedziano się nad wyższością ustawy nad umowami mdzn, odrzucono konstrukcję transformacji i przyjęto konstrukcję wykonania………….. To są 2 skrajne stanowiska SN.

2. Płaszczyzna ustaw zwykłych - można zaobserwować zjawisko ……….. Dowody w postaci najczęściej następującej klauzuli, tzn. przepisów niniejszej ustawy nie stosuje się w przypadku gdy umowa tak stanowi, np. w części 3 KPC otwierającej mdzn. postępowanie cywilne, w art. 1 ustawy o pr. mdzn. prywatnym, art. 615 KPK z 1997 r., art. 1 ustawy o obszarach morskich RP i administracji morskiej. Prymat uregulowań traktatowych nad przepisami odnośnych ustaw zwykłych.

3. Konstytucyjna - w pewnym sensie były kształtowane pod wpływem kolejnych konstytucji. Konstytucja marcowa z 1921 roku (do 1952 r. obowiązywała) generalnie nie regulowała relacji, ale w drodze praktyki konstytucyjnej ta relacja była do ustalenia. ………………… Istniały pewne kategorie umów mdzn, w odniesieniu do których wymagana była uprzednio zgoda sejmu (traktaty handlowe, celne; obciążające pod względem finansowym p. polskie; traktaty graniczne; traktaty sojusznicze). Wytworzyła się praktyka konstytucyjna, że sejm udzielał zgody dla głowy państwa na zawarcie tej umowy w drodze ustawy. 1952 - konstytucja lipcowa - brak jest jakichkolwiek regulacji, jest stypulacja, że Rada państwa ratyfikuje i wypowiada umowy mdzn. Można było ustalić miejsce tych umów, ale duże znaczenie miała nieopublikowana uchwała z …………. która pozwalała na ustalenie tego miejsca, z tym, że uchwała była niepublikowana. 1992 r. Mała konstytucja - brak uregulowania relacji, a jest pewna kontynuacja rozwiązania z konstytucji marcowej, art. 33 - niemalże dosłowne powtórzenie postanowień konstytucji marcowej z wyłączeniem traktatów handlowych i celnych; kompetencja ratyfikacji przypisana prezydentowi, który miał obowiązek uzyskania uprzedniej zgody sejmu w drodze ustawowej w odniesieniu do umów granicznych, sojuszniczych itd. Konstytucja z 1997 roku - art. 9, wynika że RP przestrzega wiążącego ją pr. mdzn. - należy widzieć cały katalog źródeł pr. mdzn, czyli mdzn, pr. zwyczajowe, pr. umowne i zasady ogólne prawa oraz uchwały prawotwórcze org. mdzn. międzyrządowych. Art. 87 - wśród źródeł powszechnie obowiązującego prawa wymienia obok Konstytucji, ustaw, ratyfikowane umowy mdzn i rozporządzenia. Art. 89 - powinna być odczytywana w świetle AT. 133 - umowy o zasadniczym znaczeniu, najważniejsze, podlegają ratyfikacji przez prezydenta, za uprzednią zgoda udzieloną w formie ustawy w odniesieniu do 5 kategorii tematów. Prezydent ratyfikuje(!), ale 5 kategorii kiedy prezydent musi otrzymać upoważnienie ustawowe. Ważne dla tej relacji art. 90 - dotyczy szczególnej formy udzielania zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej z mocy której następuje przekazanie kompetencji organizacji mdzn, czy organowi mdzn, organu władzy państwowej w niektórych sprawach (tzw. Klauzula europejska). Ta szczególna forma polega na udzieleniu zgody większością kalif. 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów i senatorów (każda i izb oddzielnie). Art. 91 - kompetencje w jakich sprawach następuje przekazanie kompetencji - jeśli weźmiemy pod uwagę podział wg Monteskiusza, to przekazanie komp. nastąpiło w sferze prawodawczej. Sądy poszczególnych państw są w istocie rzeczy sądami powszechnym europejskiego prawa wspólnotowego. Mechanizm wykonawczy wspólnotowy jest słaby - egzekucja tego prawa spoczywa na organach tego państwa. Art. 91 - ustala miejsce ratyfikowanych umów mdzn. w systemie pr. krajowego - ratyfikowane umowy mdzn. po ich ogłoszeniu w krajowym dzienniku publikacyjnym, lub w przypadku tych umów. Pierwszeństwo umów, które wymagały dla ratyfikacji upoważnienia ustawowego.

Prawo stanowione przez instytucje WE - Art. 91§3 - o ile wynika z ratyfikowanej umowy mdzn, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio i ma pierwszeństwo podczas kolizji z ustawami.




WYKŁAD IX - 27.11.2007 r.

Stosunek między prawem wewn. a prawem mdzn. Relacja w systemie prawa polskiego i orzecznictwo.

Normy zewnątrz państwowe występują w różnych działach prawa krajowego, np. Polska - w KK są określone zasady jurysdykcji karnej(art. 5 KK): zasada terytorializmu, zasada personalna czynna (art. 109 KK), zasada personalna bierna, zasada uniwersalna - jest konsekwencją represji wszczechświatowej (art. 113 KK). Dział XIII KPK - normy regulujące przywileje i immunitety osobowe przedstawicieli dyplomatycznych, członków personelu administracyjnego i technicznego, urzędników ……., przepisy regulujące mdzn……….. przepisy dot. ekstradycji, wydania przedmiotów przestępstwa, przejęcie i przekazanie ścigania karnego, przejęcie i przekazanie osób skazanych do wykonania wyroku. Jest to b. ważny dział, zarazem nie będący działem samoistnym (prymat uregulowań traktatowych nad postępowaniem działu xiii). Takie zobowiązania traktatowe wiążą RP - pierwszeństwo regulacji umów. KPC, część III - reguluje mdzn. postępowanie cywilne, b. ściśle związana z pr. mdzn. prywatnym - jurysdykcja krajowa, postępowanie, zdolność sądowa, procesowa, zabezpieczenia kosztów procesu, zwolnienia cudzoziemców od kosztów sądowych, pomoc prawna i doręczenia, zabezpieczenia dowodów, zagraniczne dokumenty urzędowe, zabezpieczenie spadku po cudzoziemców, uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądów zagranicznych.





Normy bezwzględnie obowiązujące (normy ius cogens)

Zasady ogólne prawa

Uchwały prawotwórcze organizacji mdzn.

Uchwały organizacji europejskich (integracyjnych; UE/WE)

Normy międzynarodowo ujednolicone

Mdzn. organizacja Lotnictwa Cywilnego ICAO, WHO, WMO - maja kompetencję prawotwórczą w zakresie prawa zewn. (pro foro ex terno). System contracting out. Termin prekluzyjny nie może być przywrócony. Brak działania ze strony państwa uznaje się za zgodę.

Uchwały (rozporządzenia), dyrektywy w pewnym sensie, i tak samo decyzje.

Normy międzynarodowo ujednolicone - regulują prawa i obowiązki osób fizycznych i prawnych. Zasadniczo ……….zobowiązania……. i zabezpieczenia aby te normy były przestrzegane. Metody stanowienia prawa mdzn. ujednoliconego:

• Umowa mdzn. - określa prawa i obowiązki państw a także osób fizycznych i prawnych.

• Umowa mdzn. z dołączoną ustawą jednolitą - pozwala to osiągnąć identyczne normy w systemach prawnych poszczególnych państw. Była stosowana już w okresie międzywojennym, np. dwie konwencje genewskie z roku 1930 (dot. jednolitego prawa wekslowego) i 1931 (jednolite prawo czekowe). Zawierały ustawy jednolite, które były podstawą dla szeregu państw wydania ustaw w prawie wewn. 2 konwencje haskie z 1964 - w sprawie umów mdzn. sprzedaży przedmiotów ruchomych materialnych i druga: o dochodzeniu do skutku umów mdzn. sprzedaży przedmiotów ruchomych materialnych.

• Umowa mdzn. zawierająca ustawę koordynującą, która dopuszcza pewne nieznaczne ustępstwa od przyjętego wzorca

• Mowa mdzn. z dołączoną ustawą wzorcową - wskazuje jedynie ogólny proponowany kierunek uregulowania

• Uchwała organizacji mdzn.

• Ogólne warunki - była kiedyś stosowana w RWPG (ogólne warunki dostaw, sprzedaży itp.) Ogólne warunki dostaw zostały zmodyfikowane w roku 1988 i są dalej stosowane w ramach przedsiębiorstw ChRL, Federacji Rosyjskiej.

Wzorce opracowane przez EKG i ONZ są przyjmowane do zawieranych kontraktów; INCO Terms (International Commercion Terms) - opracowane przez MDzn. Izbę Handlową (ostatnio w 2000 r.). Relacja INCO Terms do postanowień kontraktu mdzn. - pierwszeństwo postanowień kontraktu przyjętego przez strony, gdy odwołają się do INCO, te postanowienia mają pierwszeństwo do postanowień Konwencji wiedeńskiej z 11.04.1980.

Działy prawa wewn. gdzie spotykamy ten normy:

• Prawo drogowe

• Pr. kolejowe

• Transportowe

• Morskie

• Lotnicze

• Handlowe

• PC

• Prawo własności intelektualnej

Mdzn. normy polityczne

Międzynarodowość i polityczność tych norm.

Międzynarodowość - (wyraża się w tym, że jest to taka kategorii norm społ., które obowiązują w społeczności mdzn) Społeczność - ogól państw i narodów aspirujących do własnej państwowości (państwa, organizacje mdzn. międzyrządowe i pozarządowe, osoby fizyczne i prawne nawiązujące stosunki zawierające element obcy). W klasycznym pr. mdzn. - ograniczona jest do co prawda ogółu państw, ale wzajemnie się uznających. i polityczność tych norm

Polityczność - należy rozumieć jako określenie stopnia natężenia woli, by pewne reguły znalazły swój sformalizowany wyraz w dokumencie mdzn, ale nie tak znaczny aby powstały zobowiązania prawno - mdzn. Ich intencją nie jest jeszcze stanowienie pr. mdzn, lecz norm mdzn. politycznych. Mdzn. normy polityczne są to takie normy społ., funkcjonujące w społeczność mdzn. rozumianej szeroko, które powstają w wyniku natężenia woli na tyle głębokiego, że powstają pewne reguły sformalizowane, ale nie tak znaczne, by powstały zobowiązania.

Źródła:

• Akty końcowe konferencji mdzn. - nie zawsze tak jest, można wskazać akty, które zawierają zobowiązania prawno-mdzn. Np. Akt końcowy kongresu wiedeńskiego z 1815 roku - klasyczny przykład traktatu mdzn. Akt Końcowy KBWE z 1.08.1975 roku - jest źródłem mdzn. źródłem norm politycznych. Jedynym wyjątkiem: Dekalog.

• Komunikaty z wizyt dypl., międzypaństwowych - zawiera zobowiązania polityczne. Państwa uzgadniają ewentualny przedmiot przyszłej umowy mdzn. Dopiero proces negocjacji może doprowadzić do przekształcenia tych norm w zobowiązania mdzn.

• Uzgodnione oświadczenia

• Uchwały rezolucje org. mdzn, głównie pozarządowych. Organizacje międzyrządowe - zdecydowana większość stanowi obok norm pr. mdzn., także mdzn, normy polityczne. Np. ONZ - ma kompetencję prawotwórczą w zakresie pr. wewn. (pro foro interno), reguluje status p. członkowskich wewnątrz organizacji. Ta sfera zewn., tzn. uchwały, rezolucje ZO ONZ zawierają innego rodzaju normy i nie posiadają charakteru formalnie wiążącego. Rezolucje ZO - nie mają one co do zasady charakteru prawnie wiążącego (mogą zawierać następujące rodzaje norm i posiadać stosowny charakter: mogą zawierać mdzn. normy polityczne, normy moralności mdzn, mogą mieć charakter mieszany, mogą wyrażać praktykę samej ONZ, czy praktykę p. czł., mogą wyrażać opinio iuris, mogą być dowodem istnienia normy zwycz.., mogą posiadać charakter prawnie wiążący - jest aktem interpretacji postanowień KNZ i ZO ma kompetencję do dokonania tej interpretacji. Rezolucje zasadniczo nie mają charakteru wiążącego, jedynie w pewnych wyjątkowych sytuacjach.

• Komunikaty z posiedzeń międzypartyjnych kongresów mdzn.

• Praktyka podmiotów stosunków mdzn.

Normy te odznaczają się b. dużym stopniem ogólności. Wyrażają pewne hasła wymagające sprecyzowania w zawieranych traktatach mdzn. Np. Międzynarodowy ład ekonomiczny, który współtworzą deklaracja ZO NZ nr 3201 w sprawie ustanowienia nowego mdzn. ładu ekonomicznego (przyjęta 01.05.1974 roku) - takie wyrażające bardzo ogólne reguły, czy zasada jak najszerszej współpracy wszystkich państw - członków społeczności mdzn. (wymaga to także norm programowych, niezwykle szczegółowych by to hasło mogło znaleźć swe rzeczywiste wykonanie); Karta praw i obowiązków ekonomicznych państw - rezolucja 3281 z 1974 roku (zawarte następujące mdzn. normy polityczne: kompetencji każdego państwa do sprawowania nadzoru i władzy nad ………; komp. Każdego państwa do sprawowania nadzoru i w3ładzy nad działalność korporacji, zasada nacjonalizacji za odszkodowaniem i rozstrzygania sporów nacjonalizacyjnych……….. Powtórzona jest także zasada współzależności interesów i współpracy mdzn……… Rezolucje - uchwały ZO, gdzie podczas każdej sesji dochodzi do przyjęcia kilkudziesięciu lub nawet kilkuset, zawierają pewne ogólne reguły postępowania i wymagają przekształcenia w zobowiązania mdzn. np. rezolucja nr 3254 - przewidywała zasadę wykorzystania w części zaoszczędzonych środków finansowych z budżetów wojskowych państw o …………… dla niesienia pomocy krajom rozwijającym się gospodarczo. Te rezolucje nie odniosły większego rezultatu i zostały jedynie normami politycznymi. Rezolucja nr 3264 - jej treścią jest zasada nieoddziaływania na klimat w celach niewojskowych i innych celach. Została ona zmaterializowana i przyjęła kształt zobowiązań - Konwencja o zakazie wykorzystywania technik ………. W celach wojskowych i innych wrogich celach (1977). Rezolucja nr 3265 - zobowiązanie polityczne do tworzenia stref bezatomowych w różnych regionach świata jako jeden z istotnych kroków ………Znalazła ona wyraz w strefach bezatomowych w różnych regionach świata. Kwestia Aktu Końcowego KBWE - nie jest źródłem prawa mdzn, chociażby z tego względu bo nie podlega rejestracji w Sekretariacie ONZ stosownie do art. 102 KNZ i taka formuła znalazła się w treści Aktu. Nie przewidziano dla tego aktu też ratyfikacji czy innego sposobu wyrażenia zgody na związanie się umową mdzn, - odrzucono koncepcje umowy mdzn. Akt ma treść złożoną - ma tzw. postanowienia dot. bezpieczeństwa i współpracy w europie, w dziedzinie współpracy, w dziedzinie humanitarnej i innych dziedzinach. Jak należy spoglądać na Akt Końcowy - można by przyjąć takie rozwiązanie, że w obrębie tej pierwszej części dot. bezpieczeństwa między państwami - uczestnikami wspomniany katalog 10-ciu zasad jest zastosowaniem, interpretacją …. do stosunków wzajemnych miedzy poszczególnymi państwami. Przede wszystkim są to zobowiązanie polityczne, które z jednej strony miały być wprowadzone poprzez wydanie stosownych ustaw przez stosowne państwa, bądź w drodze dwustronnej lub wielostronnej (te części należy traktować je jako zobowiązanie do prowadzenia rokowań mdzn. z intencją zawarcia istotnych umów mdzn. czyli przekształcenia w wyniku procesu prawotwórczego tych zobowiązań Polit. W Zubow. Mdzn.) Pactum de contrahento - instytucja - 2 poglądy:

1. Zobowiązanie do zawarcia umowy mdzn

2. Zobowiązanie do prowadzenia negocjacji z intencją zawarcia umowy mdzn. (słabsza wersja).

Największe znaczenie posiada orzecznictwo - STSM i MTS wypowiedziało się na ten temat. STSM - spór między Polska a Litwą o uruchomieniu kolei na jakiejś tam trasie. Orzekł on że zobowiązanie do negocjacji nie oznacza obowiązku zawarciu umowy mdzn. Litwa nie przyjęła na siebie zobowiązania o przyjęciu definitywnego … Ustalając pozytywną treść zobowiązania Litwy tryb. Dowodził że jest to Zubow. Do prowadzenia rokowań z intencją zawarcia umowy.

MTS - sprawa statusu prawnego Afryki Płd.-Zach. - świetle KNZ na mandatariuszu nie spoczywa obowiązek zawarcia umowy z ONZ poddający mandat systemu powierniczemu. Pactum de contrahento przeczy zasadniczej koncepcji mdzn. i w kontekście KNZ mandatariusz nie ma obowiązku prowadzenia nawet negocjacji………….. od zawarcia umowy mdzn. MTS odrzucił obie wersje pac tum. Było to powodem do kolejnych opinii wydanych na wniosek ZO i RB, a podsumowującym stadium tej opinii było oddalenie skargi Etiopii i Liberii wniesionej do MTS w związku z uprawianą RPA polityką Apartheidu (b. krytyczne przyjęcie wielu państw).

Praktyka traktatowa przyjmuje łagodniejszą wersję, czyli zobowiązanie do prowadzenia negocjacji gdzie nie ma obowiązku zawarcia umowy.

akt kongresu wiedeńskiego z 1815 - art. 108 - 118 zawierały pac tum de contrahento; art. 3 II konwencji genewskiej z 1958 roku; art. 5 Traktatu o zakazie umieszczania broni jądrowej i innych rodzajów broni masowej zagłady ……. z 1971 roku, art. 69 i 70 ….. nie wiem czego, aby umożliwić państwom danego regionu czy subregionu do nadwyżki żywych zasobów wyłącznej strefy ekonomicznej. (przykłady tej łagodniejszej odmiany).

Organ, który jest organem politycznym, nie władczym - Rada Europejska. Jest organem decyzji politycznych, jest organem UE. Nie jest instytucją, ale jest organem politycznym. Skład: szefowie państw lub rządów p. czł., MSZ, przewodniczący komisji i jeden z komisarzy w którego gestii leżą spray zagr. Wskazany przez przewodniczącego komisji. Początki - lata 70. Kiedy dochodziło do spotkań na szczycie państw 6-stki. W 1974 nadano tym spotkaniom charakter i nazwę RE, jej kompetencje zostały określone w deklaracji londyńskiej z 1977 a skonkretyzowanie w deklaracji o UE z 1983 roku. Podstawę pr. do działania ustanawia JAE. Nazwa nie ma istotnego znaczenia, ważna jest teść, prawa i obowiązki wynikające z danego aktu. TUE - RE jest organem politycznym, decyzji politycznych w UE. Co do zasady nie stanowi prawa. Jest to organ nierządowy, niesformalizowany, nie ma swojej stałej siedziby, regulaminy. Uchwały są podejmowane w drodze konsensusu - nie oznacza on jednomyślności, ale zgodę przy braku wyraźnego sprzeciwu. To RE nadaje impulsy dla rozwoju UE i wytycza kierunki jej polityki, określa w jakim kierunku będzie przebiegał proces integracji, jak ten proces będzie rozszerzał się i pogłębiał. RE ustala zasady i ogólne wytyczne WPZIBII filaru. Te decyzje polityczne są przekształcane w normy prawne, a czyni to prawodawca, czyli RUE, samodzielnie bądź niekiedy wespół z PE. To RE aprobuje tzw. Białe księgi, które są dziełem komisji i nakazuje przekształcenie tych zobowiązań politycznych w normy prawne. Jest klasycznym organem decyzji politycznych, jedynie wiążące akty są w przedmiocie UGW i odnośnie zawieszenia państwa członkowskiego, które nie przestrzega wartości wynikające z ar. 6 TUE.

Prakseologia mdzn. - bardzo szerokie pojęcie. Szerokie, które sprowadza się do reguł skutecznego działania stosowanych w stosunkach mdzn. To zbiór reguł skutecznego działania stosowanych w stosunkach mdzn. Oprócz prakseologii niekiedy operuje się podobnymi pojęciami, np. socjotechnika mdzn. (pojęcie węższe, która zajmuje się regułami skutecznego działania w kierunku osiągania założonych celów z punktu widzenia………..) polityka prawa mdzn. (sprowadza się do kształtowania, opracowania instytucji………. Z przystosowaniem do poziomu świadomości narodów, aby umożliwić …………….), dyplomacja (może być pojmowana w wieloraki sposób, np. jako środki i metody stosowane w stosunkach mdzn. dla osiągnięcia wytyczonych celów, jako polityka mdzn. ujmowana chronologicznej czy lepiej może mówiąc historycznej, jako zespół personalny MSZ wraz z przedstawicielstwami dyplomatycznymi działającymi za granicą; opiera się w istocie rzeczy na motywie kurtuazyjnym, nie zawsze, ale często gra tu kluczową rolę). Ma to związek z prakseologią mdzn. ma związek z jej źródłami. Są one węższe od prakseologii. Źródła:

1. Bezpośrednie

1. Korespondencja dyplomatyczna

2. Akty końcowe konferencji mdzn.

3. Protokoły spotkań dyplomatycznych

4. Umowy mdzn.

5. Pamiętniki mężów stanu, dyplomatów, dowódców wojskowych;

2. Pośrednie

1. Monografie

2. Rozprawy

3. Studia poświęcone prakseologii, socjologii, socjotechnice mdzn, prawu mdzn. moralności mdzn, polityce i stosunkom mdzn.

Motyw skuteczności działania w stosunkach mdzn. odgrywa b. ważną rolę. Występuje w działalności państwa, korporacji i narodów dążących do ustanowienia własnych państwa, …………….., czy grupy państw, w działaniu tych organów, które reprezentują państwa, org. mdzn., w działaniach głów państw, szefów rządu, MSZ.

2 sytuacje

- kiedy jakiś podmiot dąży do osiągnięcia celu zgodnego z prawem mdzn, moralnością mdzn, tzn. dozwolonego czy niezakazanego przez pr. mdzn.

- kiedy państwo dąży do osiągnięcia celu niegodziwego, tzn. celu niezgodnego z pr. mdzn. sprzecznego z moralnością mdzn.

Zarówno osiągnięcie pierwszego jak i drugiego stanu jest możliwe.

Jak motyw skuteczności działania działa w poszczególnych przypadkach:

- jakieś państwo dąży do osiągnięcia celu niezgodnego z pr. mdzn. - osiągnięcie takiego celu jest możliwe i jest wypadkową siły i sprawności działania. Siła jest wymierna, decyduje o tym potencjał gospodarczy, militarny, sojusze wojskowe. Sposób czy relacja tych elementów polega na porównaniu z identycznymi elementami państwa lub grupy państw, które są przeciwnikami. Jeśli jedno państwo będzie miało zdecydowaną przewagę nad drugim, który jest przeciwnikiem, motyw sprawności działania nie jest taki istotny. Gdy istnieje równowaga sił między stornami, decydującym elementem będzie skuteczność. Gdy p. czy grupa p. ustępuje pod względem sił w stosunku do przeciwnika, najistotniejszą role będzie grał motyw działania, nawet jeśli nie ……… to pozwoli zmniejszyć ewentualne straty. Mając to na uwadze trzeba wskazać, że do sztuczności działania w stosunkach mdzn. należy przywiązywać duże znaczenia, zwłaszcza p. małe, słabe, ale i średnie nie mogą tego motywu zlekceważyć. Wielkie mocarstwa nie zawsze mogą odstępować od techniki czy technik skutecznego działania.

Wzorcowy model skutecznego działania w stosunkach

1. Preparacja - polega na podejmowaniu pewnych prób i opracowaniu na podstawie tych prób planów działania. 3 rodzaje prób:

1. Diagnostyczne - służą bezpośredniemu sprawdzeniu możności działania. Zawierają elementu sondażu, który może zmierzać do ustalenia zwolenników, przeciwników, do ustalenia rzeczywistego układu sił (jakie są warunki do działania). 1933 - światowa konferencja gospodarcza w Londynie, Hitler wysyła ministra gospodarki Hudenberga. W trakcie konferencji Hudenberg uczestniczącym w konferencji składa propozycję: Niemcy są gotowe uderzyć na ZSRR pod warunkiem, że mocarstwa kolonialne zapłacą za to koloniami dla Niemiec. Spotyka się to z bardzo krytycznym przyjęciem. Hitler odwołuje Hudenberga, po powrocie do Berlina zostaje natychmiast zdymisjonowany, a jego stanowisko zostaje określone jako prywatne. Ta próba właśnie ma na celu rozpoznanie rzeczywistego układu sił.

2. Ćwiczebne - do nabycia skuteczności działania. Praktyczny wymiar mają w przeprowadzanym manewrach, zanim dokona się inwazji na terytorium innego państwa, ćwiczy się w zależności od wyposażenia armii. Mają na celu nabycie sprawności skuteczności, przećwiczenia różnych wariantów działania

3. Komatywne - zmierzają do osiągnięcia bezpośrednio wyznaczonego celu.

Mają zastosowanie w stosunkach mdzn. Są one podstawą do opracowania planu działania.

2. Opracowanie planu działanie - kilka wersji planów przygotowanych na każda ewentualność. Plan działania do ustalenie doboru czynności zjednoczonych wspólnym celem. Państwo, która ma należycie przeprowadzone próby i opracowane próby będzie dążyło w wielu przypadkach do sprowokowania, bo działanie przez zaskoczenie jest……… kilka cech:

1. Metodyczność - Powinna być kojarzona z utrzymaniem istniejącego stanu stosunków, wiąże się z zachowaniem istniejącego status quo, stanu stosunków bądź zapobieżenie niekorzystnej zmianie; B. często ma to kształt wdania się w rokowania mdzn by stworzyć pozory że możliwa jest droga pokojowa, a w dogodnym momencie bezpośrednio używa się siły. Z rokowaniami mdzn. są związane reguły prakseologiczne. Motyw skuteczności rokowań jest i był dostrzegany. Jest kila reguł odnoszący się do skutecznych rokowań. Niezależnie od przyjętego wariantu państwa powinny wdać się w rokowania z drugą stroną by stworzyć pozory pokojowego załatwienia sporu.

2. Organiczność - przyjecie przez wszystkie współpracujące państwa tego samego celu, np. walka z terroryzmem. Przedstawianie nowych argumentów na rzecz tego Celu

3. Centralizacja - ustanowienie organu centralnego składającego się z kilku państw; takim organem może być wielkie mocarstwo. Podporządkowanie współdziałających państw. Konieczne jest konkretne, solidne współdziałanie podmiotów, wspomaganie centralizacji i organiczności. Konieczne jest osłabienie centralizacji i organiczności podmiotów będących przeciwnikiem. Ma zastosowanie maksyma - divide … (dziel i rządź). Stosowane techniki mogą mieć b. różny wymiar. Sprowokowanie sytuacji, by przeciwnik był pozostawiony w realizacji.

4. Działanie w zespole państw, pozyskanie dla własnego planu, dla realizacji własnego celu innych państw. Np. wydarzenia z roku 2003 - były poprzedzone udana próbą zabiegiem dyplomacji ameryk by pozyskać jak największej grupy p. Po pokoju frankfurckim Niemcy dążyły do izolacji Francji, by nie doszło do zbliżenia między Francją, Austrią a Rosją, które to państwa mogły być zainteresowane przeciwstawieniem się Niemcom. Dlatego Bismarck pozwala na stopniowe zbliżenie się Austrii i Rosji, wkrótce do tej konwencji przystępują Prusy i Francja pozostaje na marginesie polityki mdzn.




WYKŁAD X - 04.12.2007

11.12 - wykład o godz. 9 III rok prawa - prof. Białocerkiewicz aud. B. Terytorium państwowe, wspólne, morskie.

Kwestia prakseologii mdzn. - tematyka wzorcowego modelu prakseologicznego. Stadium preparacji (przygotowań).

Reguły prakseologiczne dotyczące rokowań:

• Konieczność prowadzenia ich na możliwie najniższym szczeblu - w przypadku nieuwzględnienia ich rezultatu łatwiej jest obarczyć odpowiedzialnością za rzekome niedopatrzenia osoby za nie odpowiedzialne. B. rzadko są prowadzone przez głowę państwa, MSZ, premiera. Jest powierzane to specjalnie przygotowanym negocjatorom, bądź przedstawicielom dyplomatycznym którzy charakteryzują się specjalnymi cechami. Umożliwia do prowadzenie elastycznej polityki mdzn.

• Należy prowadzić w zespole państw, aby zminimalizować skutki ewentualnej porażki

• W rokowaniach należy rozszerzyć przedmiot w taki sposób, aby i druga strona mogłaby uzyskać w tym zakresie korzyści - np. propozycja zgłoszona przez przedstawiciela duńskiego w Norwegii norweskiemu MSZ Ihlenowi (przedstawiciel Danii dążąc do uznania suwerenności norweskiej nad Grenlandią zaproponował uznanie suwerenności duńskiej na Szpicbergiem. Powstał na tym tle spór). Sztuka rokowań jest sztuką osiągania kompromisów przy uwzględnieniu interesu państwa.

• Prowadzenie rokowań tajnie - znajduje pełne poparcie w postępowaniu mężów stanu, dyplomatów, jednak jest kwestionowana przez moralistów. Dotyczy b. wielu, niemalże wszystkich prowadzonych rokowań mdzn. Często mają one różne momenty, zrazem są przedkładane różnorakie, często b. odmienne propozycji i nie ma potrzeby by wszystkie te szczegóły były podawane opinii publ. Rezultat ogólny rokowań powinien być ogłoszony. Z tym wiążę się obowiązek rejestracji umów mdzn - wykształcił się w okresie działania LN (art. 19 paktu nakładał na p. czł. obowiązek rejestracji każdej umowy w Sekretariacie. Niedotrzymanie tego warunku skutkowało brakiem takiej umowy w obrocie mdzn.). W stosunku do części tej ostatniej (In fine) ar. 18 Paktu LN wykształciła się n. zwyczajowa - umowy takie miały moc wiążącą, przy czym niedopuszczalne było powołanie się na nie przed jakimkolwiek organem LN. Modyfikowała ona art. 18 in fine LN stała się podstawą do przyjęcia odpowiedniej regulacji w art. 102 KNZ - obowiązek p. czł. Rejestracji każdej zawartej umowy mdzn. w Sekretariacie ONZ. Jeżeli ten obowiązek nie będzie dopełniony, sankcją jest niemożność powołania się na tę umowę przed jakimkolwiek organem ONZ, nie wyłączając MTS.

Plan działania i centralizacja oraz organiczność.

Organiczność - należy ją rozumieć jako przyjęcie przez wszystkie p. współdziałające, zmierzające do osiągnięcia tego samego celu. Wspólny jest cel w sytuacji konkretnego planu działania. Wymaga to pewnych działań, by skupić współdziałające państwa wokół wytyczonego celu. Konieczne jest mobilizowanie współdziałających członków wokół wytyczonego celu, przedstawianie nowych argumentów za koniecznością jego osiągnięcia.

Realizacja celu przez grupę może nastąpić na skutek działania, jest jednak też możliwe zrealizowanie celu nawet przy minimalnym zaangażowaniu środków. Ta formuła przyjmuję ……. Zasad minimalizacji interwencji, m. In.

1. Zasada kunktacji - wybranie takiego momentu, który będzie umożliwiał realizację wyznaczonego celu przy minimalizacji interwencji. Np. 17 września 1939 roku kiedy Polska zaangażowana była w konflikt zbrojny będący następstwem agresji Niemiec na Polskę. Nie była w stanie nawet w pełni skutecznie przeciwstawić sił armii hitlerowskiej, stosunkowo łatwo dochodzi do zajęcia polskich ziem. To wybranie odpowiedniego momentu do działania przy minimalizacji interwencji, minimalnych środkach, niewielkim udziale sił zbrojnych.

2. Reguła potencjalizacji - zastąpienie działania przejawem możności jego wykonania. Zamiast bezpośredniego ataku, działa się groźbą o różnym wymiarze, np. może polegać na czynieniu jawnych przygotowań wojskowych, skupienie sił zbrojnych na jego granicy. Jest to działanie groźbą. Pr. mdzn. stara się zapobiec tej technice, nie zawsze skutecznie. Np. taktyka postępowania Hitlera - groźbą została zajęta Kłajpeda, Sudetenlandu, próbowano także odebrać Polsce tzw. Korytarz.

Co się tyczy relacji prakseologia mdzn. a prawo mdzn. Prawo mdzn. stara się przeciwstawić niecnym technikom prakseologicznym które stanowią wyraz interwencji w sprawy obcych państw, czy zamiar zajęcia ich terytoriów państwowych. Tego systemu normatywnego. Nie zawsze jest to skuteczne. Społeczność mdzn. nie dysponuje stałymi, odpowiednio silnymi siłami zbrojnymi które byłyby w stanie się temu przeciwstawić. Po drugie - brak obowiązkowej jurysdykcji trybunałów mdzn. (m.in. MTS - klauzula fakultatywna wpisana w art. 36§2 nie rozwiązuje problemu, gdyż stosunkowo nieliczna grupa państw członków społeczności mdzn. złożyła takie deklaracje, które jednak są obwarowane licznymi wyłączeniami). Mimo tego obrazu jakby ujemnej strony trzeba wskazać na te normy i instytucje które oparte są na motywie prakseologicznym. Jeną z zasad moralnych jest zasada równości państw, która w prawie mdzn. uzyskuje kształt zasady suwerenności (jedno państwo - jeden głos). Waga głosów jest jednakowa wszystkich państw. Pr. mdzn. ze względów prakseologicznych niekiedy odstępuje od tej zasady, uprzywilejowując niektóre p.

• wielkie Mocarstwa (posiadają stałe miejsce w RB ONZ, waga głosów tych państw jest wyższa od wagi głosów innych p.; przysługuje im w sprawach merytorycznych prawo weta. Dla skuteczności podejmowanej decyzji jest wymagana ich jednomyślność. TO stałe członkowstwo rozciąga się na inne organy, m.in. RG-S, MTS. Ukształtowała się w tym zakresie norma zwyczajowa, że wielkie mocarstwa mają swych sędziów w MTS). Mamy tu do czynienia z uprzywilejowaniem wielkich mocarstw.

• System ważenia głosów - powinien być kojarzony głównie z podejmowaniem uchwał większością kwalifikowaną. Polega na różnicowaniu wagi głosów w zależności od różnych czynników (od znaczenia gospodarczego państwa, wkładu finansowego, czy od czynnika demograficznego). Np. organizacje wyspecjalizowane systemu NZ (MFW, MBOiR, MTF), mdzn. org. surowcowe, Wspólnoty Europejskie. Wspólnota Europejska - ilość głosów w RUE jest zależna od czynnika demograficznego, jakkolwiek wydaje się, że coraz większego znaczenia zaczyna nabierać czynnik gospodarczy. Są 2 opcje podejmowania uchwał. W obu przypadkach jest wymagana ilość co najmniej 255 głosów za przez co najmniej połowę p. czł. Jeżeli z wnioskiem uchwały występuje KE, w innych przypadkach występuje ta sama proporcja - 255 członków przez co najmniej 2/3 państw. W innych przypadkach członek ma prawo wystąpić (co najmniej 62% ogółu ludności UE). Poszczególne państwa mają przyznane zróżnicowane ilości głosów. Łączna liczba wynosi 345 głosów przy 27 członkach, do końca grudnia 2006 te proporcje były nieco innego (ogół 321, dla podjęcia uchwały kiedy działa KE - co najmniej 232 głosy i większość państw członkowskich, gdy nie działa KE - co najmniej 232 głosy i 2/3 p. czł. Dla podjęcia skutecznej uchwały). System ważenia głosów jest motywowany koniecznością skutecznego prowadzenia procesu integracji, nie tylko gospodarczej, ale i innej. Zasada jednomyślności jak pokazała działalność niektórych organizacji oznacza że co prawda akceptuje zasadę suwerenność, ale mankamentem jest niska skuteczność działania w podejmowaniu skutecznych decyzji.

Instytucją jest kontrola mdzn., służąca dla zabezpieczenia wykonania zaciągniętych zobowiązań prawno-mdzn. Ma na celu nie dopuszczenie do takiej sytuacji, by p. nie stosujące się do zobowiązań prawno-mdzn. były w korzystniejszej sytuacji od p., które postępują z zasadą bona fides i pacta Sunt servanda, by nie były w sytuacji mniej korzystnej wypełniając swoje zobowiązania. Możemy się przekonać, że przewidziano takie systemy kontroli, które szczególnie są narażone na niewykonywanie, np.

• sfera pokojowego wykorzystania energii nuklearnej (MAEA współdziała z org. regionalnymi zajmującymi się pokojowym wykorzystaniem energii i państwami korzystającymi z tej pomocy; podlega ten system dość rozbudowanej kontroli wykonywanej przez MAEA),

• mdzn. ochrona pr. czł. (konwencje mdzn. o zasięgu uniwersalnym zawarte pod auspicjami ONZ czy org. wyspecjalizowanych systemu NZ - UNESCO, MIOP - podlegają kontroli. Podobnie rzecz się dzieje w przypadku umów mdzn. o zasięgu regionalnym jeżeli uwzględnimy chociażby Europę, Afrykę - funkcjonują one w obrębie partykularnych systemów ochrony pr. czł.);

• porozumienia rozbrojeniowe - ich przedmiotem jest ograniczenie czy redukcja zbrojeń różnorakich - konwencjonalnych, zwykłych, takich, które mieszczą się w broni masowej zagłady.

Aby umowa była skuteczna, konieczne jest ujawnienie wszystkich informacji. Mogą one przyjmować niekiedy kształt usystematyzowany. Środki ujawniania - informacje, sprawozdania. Usystematyzowane informacje przekazywanie mdzn. organowi kontrolnemu czy innym państwom. Drugą sferę tego systemu, dopełnieniem, są środki weryfikacji, np. obserwacja wykonywana najczęściej za pomocą narodowych środków technicznych, np. do przestrzegania porozumień o ograniczeniu zbrojeń strategicznych, ……. Antyrakietowych (za pomocą satelitów, urządzeń sejsmicznych), inspekcje (np. budżetowa, finansowa, urządzeń służących do produkcji energii nuklearnej dla celów pokojowych). Istota zastosowania motywu prakseologicznego w systemach kontroli wyraża się w sprzężeniu środków ujawniania ze środkami weryfikacji.

Są też pewne instytucje, które oparte są na motywie prakseologicznym, np. demilitaryzacji, neutralność wieczysta,

1. demilitaryzacja - jest to wynikający z umowy mdzn. obowiązek zlikwidowania a także zakaz utrzymywania w przyszłości na danym terytorium urządzeń, obiektów wojskowych, umocnień, fortyfikacji, zakaz utrzymywania sił zbrojnych i zbrojeń. Jest bardzo starą instytucją, jest znana najwcześniej traktatom pokojowym. Zarazem może dotyczyć terytorium państwowego i terytorium niepaństwowego. Może mieć charakter całkowity (odnosi się do całego terytorium państwowego czy niepaństwowego; odnosi się do wszystkich rodzajów sił zbrojnych i zbrojeń. Częściowy - dotyczy ona tylko pewnej części terytorium państwowego Bądź niepaństwowego, albo ma charakter częściowy z tego względu, że jej przedmiotem jest tylko pewna kategoria zbrojeń. Instytucja demilitaryzacji znana była traktatowi wersalskiemu (art. 42-43, które ustanawiały Nadreńską strefę zdemilitaryzowane. Podlegał lewobrzeżny Ren i 50 km pas terytorium na prawobrzeżnym Renie), umowa poczdamska z 2.08.1945 (szeroki program demilitaryzacji w stosunku do Niemiec, które podlegały władzy Sojuszniczej rady kontroli nad Niemcami: rozwiązanie wszelkich sił zbrojnych i z. zniszczenie wszelkiego sprzętu wojskowego, zakaz produkcji sprzętu, likwidacja wszystkich centów militaryzmu niemieckiego. To wszystko połączone ze ścisła kontrolą); traktat pokojowy z Włochami 10.02.1947 (ustanowienie strefy zdemilitaryzowanej w pasie o szer. 20 km wzdłuż granicy włosko-francuskiej i włosko-jugosłowiańskiej; zakaz umocnień, fortyfikacji, usunięcie wszelkich istniejących umocnień i fortyfikacji itp.) Jest także demilitaryzacja terytoriów niepaństwowych, np. terytorium które pretenduje do terra communis (terytorium wspólne) - Antarktyka (1959 r. - ). W pewnym sensie …… są spotkania konsultacyjne odbywające się co 2 lata i uczestniczą państwa - strony traktatu antarktycznego. Inicjatywa wyszła ze strony licznych p. rozwijających się, które uznały że A. należy do całej społeczności mdzn. Istota terra communis - terytorium nie podlegające suwerenności p., terytorium niepaństwowe, gdzie władza należy do całej społeczności mdzn, za pośrednictwem ustanowionej org. mdzn. (w sposób zinstytucjonalizowany). Traktat Antarktyczny tworzy instytucję zamrożenia roszczeń - nie uznaje roszczeń wcześniej złożonych i wyklucza składanie dalszym roszczeń (Wellington 1988 - Konwencja wellingtońska dopuszczająca możność prowadzenia eksploatacji …… złóż Antarktyki. Duże zainteresowanie ze strony państw. Ostatecznie została ona zawieszona na mocy protokołu madryckiego do traktatu antarktycznego z 1991 na 50 la. Pryz okazji uznaje on A. za ogólnoświatowy park, który powinien być poświęcony pokojowi i nauce i ustanawia komitet ochrony środowiska). Traktat w sprawie A. ustanawia całkowita demilitaryzację na terytorium pretendującym do terra communis, ma być ona użytkowana wyłącznie do celów całej społeczności - zakaz podejmowania Inter alia wszelkich środków o charakterze wojskowym, zakaz przeprowadzania wszelkich prób ze wszelkimi broniami, jakichkolwiek …….. Jest ona całkowicie zdemilitaryzowana i zneutralizowana wojskowo. Zarazem, TA jak i inne porozumienia czy uchwały spotkań konsultacyjnych przewidują możność korzystania z personelu i sprzętu wojskowego dla prowadzenia badań naukowych w charakterze pokojowym. Warunki są bowiem szczególne i wymagają wysokich kwalifikacji i doskonałego sprzętu. W dobrze szanującym się p. najnowszymi technologiami dysponuje wojsko, dlatego dopuszczono taką możliwość. Inny przykład - Księżyc i inne ciała niebieskie i przestrzeń kosmiczna - zasady prawne regulujące użytkowanie przestrzeni kosmicznej wraz z księżycem innymi ciałami niebieskimi reguluje traktat kosmiczny z 27.01. 1967 r. Mamy tu do czynienia z 2 konstrukcjami też terytorium niepaństwowego - tzn. przestrzeń kosmiczna ma status terra uzus publicum (identyczny jak morze otwarte, morze pełne; terytorium powszechnego użytku) - nie podlega suwerenności p.; 2 kategoria terytorium niepaństwowego, ale każde z p. które bada i prowadzi działalność wobec tej działalności sprawuje jurysdykcje i ponosi za nią odpowiedzialność. Księżyc i inne ciała niebieskie są częścią kosmosu, ale porozumienie w przedmiocie działalności państw na Księżycu I innych ciałach niebieskich uszczegóławia tę problematykę, poddając ją szczegółowej regulacji w odniesieniu do księżyca i innych ciał niebieskich zarysowuje się koncepcja terra communis - wyraża ją art. 11, czyli podobnie jak w przypadku A., bo jedno jest jak na razie terra communis, które spełnia wszystkie kryteria definicyjne (tzn. dno mórz i oceanów poza zasięgiem jurysdykcji, tzn. obszar poza granicami…….. szelfu kontynentalnego.

Zakres - przestrzeń kosmiczna zdemilitaryzowana jest częściowo - zakaz umieszczania broni masowej zagłady (a, b, c i to, co się z tym wiążę). Księżyc i inne ciała niebieskie - zdemilitaryzowane na mocy traktatu kosmicznego, którego postanowienia potwierdza porozumienie z ……… roku - demilitaryzacja jest całkowita, identycznie jak w przypadku Antarktyki. W konsekwencji tego - zakaz zakładania baz wojskowych, urządzeń wojskowych, fortyfikacji, przeprowadzania manewrów Wojkowych i zakaz instalowania jakichkolwiek broni. Tak samo jak w przypadku A. sprzęt Wojskowy i personel, jeżeli badania będą prowadzone w interesie całej ludzkości. Łatwiej jest osiągnąć demilitaryzację w stosunku do obszarów niepaństwowych.

Traktat o zakazie umieszczania broni masowej zagłady na dnie mórz i oceanów oraz we wnętrzu ziemi 11.02.1971 - mamy demilitaryzację częściową - zakaz instalowania broni masowej zagłady, radiologicznej, poza morzem terytorialnym, poza zewnętrzną granicą morza terytorialnego. Status tych obszarów jest zróżnicowany. Na zewn. granicy wyłącznej strefy ekonomicznej będzie rozpoczynał się obszar, a zatem zakaz poddania jakiejkolwiek władzy państwowej, zawłaszczania i temu podobnej. Te prawa suwerenne w wył. strefie ekonomicznej czasami są zredukowane do dna i badan zasobów naturalnych (nie zrozumiem o co tu chodzi).

Przypadki demilitaryzacji, gdy ten zakaz jest ograniczony do broni nuklearnej - obszary zdemilitaryzowane częściowo, obejmują terytoria państwowe i jest zakaz umieszczania bronik atomowej. Strefy zdenuklearyzowane - obszar ameryki Łacińskiej - traktat o zakazie umieszczania broni nukl. W Ameryce Łacińskiej - 14.02.1967 r. T z Tlatelonco (dzielnica Meksyku); Traktat z …tonga z 06.08.1985 r. ustanawiający strefę bezatomową w płd. Części Pacyfiku (Rarotonga - terytorium zależne, ale autonomiczne N. Zelandii); Azja Płd-Wsch. - sformalizowane w Traktacie o zakazie broni nuklearnej w …………. Z Bangkoku z 1995 roku; 4 strefa - obejmuje Afrykę, sformalizowana została w traktacie z Kairu z 19.04.1996 roku. Wszystkie te strefy bezatomowe odnoszą się do terytorium państwowego.

2. Neutralizacja wojskowa - oznacza traktatowe wyłączenie terytorium państwowego czy niepaństwowego z ewentualnych przyszłych działań wojennych oraz zakaz korzystania z tego terytorium w celu przygotowania działań zbrojnych w charakterze bazy. Na zneutralizowanym Wojskowo terytorium mogą być utrzymywane siły wojskowe, chyba ze zarazem to terytorium zostanie zdemilitaryzowane. Sprzyja ona utrzymaniu pokoju mdzn. jeśli zostają wyłączone z działań wojskowych szczególnie ważne obszary mdzn. Zneutralizowane są mdzn. drogi morskie, tzn. cieśniny i kanały mdzn. (np. cieśnina Magellana 1981 r. traktat miedzy Argentyną a Chile), Kanał Panamski (2 traktaty, tzn. traktat Usa-Anglia z 1901 roku - Heja-paceffota; i traktatu Usa-Panama 18.11.1903 r. Heja-Buno…._ - zakaz prowadzenia działa zbrojnych w Kanale Panamskim. Ten traktat z 1903 roku między USA a Panamą zawarty bardzo krótko po ustanowieniu Panamy, wszystkie traktaty dotyczące kanału Panamskiego które zostały zawarte później i wszelkie klauzule innych traktatów zostały uchylone włącznie z 2 traktatami o przyjaźni i 1977 roku w Waszyngtonie zawarto 2 traktaty USA - Panama, tzn. Traktatu w sprawie Kanału Panamskiego, który zastąpił traktat z 1903 roku, i który obowiązywał do 31.12.1999 roku do godziny 12 w południe czasu panamskiego. Aktualnie neutralizację kanału reguluje traktat w sprawie prawnej neutralizacji i eksploatacji kanału z września 1977 roku. Taką strefą jest także Kanał Sueski - konwencja konstantynopolitańska z 29.10.1888 roku. Jest to przykład układu ustanawiającego obiektywny ustrój terytorialny, gdzie korzystają wszystkie państwa, mimo że nie są one stroną tej konwencji. Kanał nie może być przedmiotem blokady. Na podstawie tej konwencji są wzorowane postanowienia traktatu Heya-paceffota…… i Haya - .. art. 18 traktatu z 1903 odwołuje się do art. 3 traktatu Anglia - USA z 1901 r. Ale art. 3 nie przejął wszystkich postanowień konwencji konstantynopolitańskiej, a zwłaszcza tego, które zobowiązywało nadbrzeżne państwo wojujące do zapewnienia żeglugi(????). Niekiedy instytucja demilitaryzacji wiąże się z neutralizacją - np. Antarktyka, Księżyc i inne ciała niebieskie.

3. Neutralność wieczysta - oznacza zobowiązanie p. do nieuczestniczenia nigdy w żadnej wojnie w zamian za zobowiązanie ze strony innych państw gwarantów neutralności wieczystej, do nieprowadzenia działań wojennych przeciwko temu państwu. Tworzy ona trwały stan rzeczy i nie należy jej mylić, łączyć zawsze z neutralnością wojenna, która odnosi się do stosunku państwa niewojującego do państw wojujących konkretnej wojny. Nie oznacza ona jednak rezygnacji państwa z prawa do samoobrony, które jest prawem naturalnym, a także nie oznacza demilitaryzacji i zakazu posiadania armii. Państwo najczęściej zobowiązuje się do prowadzenia polityki neutralnej w czasie pokoju - polega na nieprzyłączaniu się do jakichkolwiek sojuszy Wojkowych, zakazie udostępniania własnego terytorium do ustanowienia bazy wojskowej. Neutralność wieczysta sformalizowania jest w traktacie mdzn określającym prawa i obowiązki p. neutralnego i gwarantów tej wieczystej neutralności. Przykłady: Szwajcaria (reguluje tę neutralność akt uznania i gwarancji wieczystej neutralności Szw. I części Sabaudii podpisanej przez Szwajcarię i uczestników konwencji wiedeńskie. Zostało to potwierdzone traktatem wersalskim, a ten pierwszy traktat uznaje wieczysta neutralność Sz., zawiera zobowiązanie do poszanowania i nienaruszania integralności terytorium. Od 2002 roku - członek ONZ. Drugie państwo - Austria. Historia tej neutralności jest znacznie krótsza. Ustanawia ją traktat z 15.05.1955 roku, który rozwija i potwierdza stypulacje traktatowe i zawiera dodatkowe zobowiązania. W ustawie parlamentu austriackiego z 1955 roku. 4 mocarstwa gwarantami - USA, ZSRR (także podpisał ten traktat), UK i Francja. Traktat zwiera analogiczne zobowiązania jak traktat szwajcarski. Jest jednak pewien problem. Na mocy traktatu akcesyjnego 1994 roku z dniem 1.01.1995 A. została członkiem UE. UE to są 3 filary - 2 filar WPZiB przewiduje wspólne kształtowanie polityki obronnej nie wyłączając wspólnej obrony. To jest proces, być może będzie to proces długi. Jednak w pewnym sensie ta neutralność wieczysta A. zaczęła się kruszyć.

4. Nie ma motywu prakseologicznego, ale pojawiła się w kontekście neutralności wieczystej.




WYKŁAD XI - 11.12.2007 r.

II konwencja genewska o wodach mdzn. - reguły jurysdykcji. Musiała ona odnieść się do zagadnienia ratowania życia i mienia na wodach mdzn. W swojej treści nie zawiera norm materialnych, ale zobowiązania formalne państwa, do tego, ażeby poleciło swoim dowódcom, żeby w przypadku odebrania sygnału SOS pospieszyli jak najprędzej i najbliższą drogą w celu udzielenia pomocy. Dowódca jednostki który odebrawszy sygnał sos podąży na miejsce wypadku sam we własnym sumieniu rozstrzyga, czy może w danej sytuacji udzielić pomocy jednostce znajdującej się w niebezpieczeństwie. Będzie to zależało od sytuacji, bo gdyby miało to narazić jednostkę niebezpieczeństwo, to niestety nie może ona pomóc. Taka decyzja kapitana nosząca pozornie cechy arbitralności podlega czasami ocenie. Są specjalistyczne sądy (np. sąd morski w Gdyni), które oceniają, czy odmowa udzielenia pomocy była zasadna, czy nieuzasadniona. Tutaj rozwiązania konwencji są takie, jakie były możliwe do przyjęcia. Kapitan to organ państwa.

III konwencja genewska z 1958 roku - jest to konwencja nietypowa, bo dotyczy rybołówstwa i ochrony zasobów biologicznych morza pełnego. Nie zawiera w swojej treści norm materialnych dot. rybołówstwa, a jedynie mechanizm ochrony biologicznych zasobów morza pełnego. Gdyby były zawarte takie normy, to konwencja musiałaby spetryfikować wszystkie umowy, które ograniczały wolność rybołówstwa. Odwołuje się jedynie do tych wszystkich umów, które wobec stron konwencji są w mocy. Człowiek homo oeconomicus - człowiek dokonuje degradacji środowiska. Tych konwencji, które ograniczają, ustanawiają okresy ochronne dla niektórych gatunków, jest ich sporo. Są one ogólne (np. o ochronie zasobów biologicznych Antarktyki) i szczegółowe (dot. tuńczyka, łososia), techniczne. Konwencja dowołując się do tych umów petryfikuje tylko to, co już zostało zrobione. Stronami tych umów są różne państwa, gdyby wszystkie były stronami - byłoby idealne.

W swojej treści zawiera mechanizm ochrony zasobów biologicznych - państwo lub grupa państw poławiająca na danym terenie, lub na terenie, gdzie ssaki i ryby silnie migrują, może na podstawie tej konwencji żądać, aby inne państwa przystąpiły z nimi do konwencji o ochronie tych zasobów. To zobowiązanie to nie jest takie sobie zobowiązanie. To zobowiązanie ma charakter pactum de contrahendo (patrz wykład wcześniej). W szczególności Konwencja odnosi się do ochrony gatunków anadromicznych (spędzają cały swój cykl życiowy w morzu, a tylko na okres tarła udają się do wody słodkiej) i katadromicznych (np. węgorz, cały cykl spędza w wodzie słodkiej, a na tarło udaje się do morza - tylko do jednego morza - M. Sargassowego). W takiej sytuacji gdy państwo jest zainteresowane by ryby nie były łupione, występuje z inicjatywą stworzenia mechanizmu ochronnego do innych państw.

IV konwencja genewska - prawo państwa nadbrzeżnego do szelfu kontynentalnego (dobra wszelkiego rodzaju). Kluczową kwestią było określenie prawne szelfu kontynentalnego, ponieważ funkcjonowało geograficznie pojęcie, ale żeby mówić o prawie państwa nadbrzeżnego, trzeba było to przepoczwarzyć w pojęcie prawne. Suwerenność państwa rozciąga się na dno morskie aż do środka ziemi. Szelf - dno morskie i oceaniczne od granicy końcowej morza terytorialnego. Od linii końcowej morza terytorialnego rozciąga się dno morskie i oceaniczne, które przylega do tertyrium państwa, i z tego powodu Truman zadekretował, że państwo to będzie rościć sobie prawa do szelfu. Jednak były problemy, gdyż mieszano pojęcie prawne i geograficzne. Pojęcie geograficzne - stosunkowo płytkie wody pokrywające dno morskie do granicy izobary 200 metrów. Przy takim pojęcie geograficznym prawa państw zbytnio daleko nie sięgały. Ale na konferencji genewskiej dodano do tego element nowy - obecnie brzmi on tak: szelf kontynentalny jest to dno morskie i oceaniczne oraz jego podziemia nad którym lustro izobary nie przekracza 200 m albo poza tę granicę, jeśli na to możliwości eksploatacyjne pozwalają (ta jurysdykcja p. nadbrzeżnego będzie sięgać tak daleko, jak daleko będą mogły pozwolić możliwości eksploatacyjne - pełzająca jurysdykcja). To otworzyło drogę do zgłaszania roszczeń do dna morskiego i oceanicznego, co zaowocowało rozwiązaniami w Konwencjach z Montego Bay.

Ustalenie jakie prawa będą przysługiwały państwom nadbrzeżnym, a jakie państwom trzecim. Zanim rozpoczęto dyskusję, państw małe, śródlądowe (nie mają szerokiego szelfu) zażądały, żeby państwa przyjęły konwencję, żeby te prawa nie wpłynęły na wolność morza otwartego (żeby pozostały wodami mdzn.) - żądały one gwarancji, że prawa na szelfie kontynentalnym nie uszczkną ich wolności na morzu otwartym. Taka deklaracja zostaje przyjęta, chociaż później pozostają wątpliwości czy państwa w dobrej wierze składały takie deklaracje. Prawa państwa nadbrzeżnego:

• prawo do zasobów nieożywionych szelfu (płynne, stałe i gazowe); Jest to reguła, która jest dalej idąca - chroni interesy państw nadbrzeżnych - prawa do zasobów nieożywionych mają charakter ekskluzywnych (przypadek psa - ogrodnika).

• Same ekskluzywne prawa nie wystarczały - żądały one prawa do zasobów żywych. Tu się już zaczęły schody. W tym przypadku osiągnięto tzw. zgniły kompromis - podzielone ekosystem szelfu na 2 części bez uzasadnionej racji - zasoby, które miały przypaść p. nadbrzeżnemu i zasoby mdzn. Te zasoby żywe, które swój cykl życiowy spędzają na szelfie, będą się należały p. nadbrzeżnemu. Pozostałe gatunki ryb, ssaków, będą objęte wolnością rybołówstwa. A wobec tego ta deklaracja o zachowaniu wolności morza otwartego została zdywersyfikowana.

Wkrótce po wejściu w życie prawa genewskiego, miała miejsce wojna o Langustę, bo nie mieściła się w tym dychotomicznym podziale. Część życia spędza na szelfie, a gdy jest osobnikiem dorosłym pływa na terenie nadszelfowym. Francja poławiała sobie je w Brazylii. Brazylijczycy wysłali okręty wojenne, by przepędzić trawlery francuskie. Komentarze do 4 konwencji przekonały Brazylijczyków, że langusta nie spędza całego swojego życia na szelfie i Francuzi mieli rację.

Wprowadziła ono jedno ograniczenie wolności żeglugi - wydawało się to wtedy mało istotne. Państwa eksploatujące szelf kontynentalny i będą budowały urządzenia, będą mogły one ustanawiać 500 m strefę ochronna, której nie będzie można naruszać, mimo tego, że są to wody mdzn.

Mimo tego, że I, III IV konwencja mają pewne niedoskonałości, spełniły one swoją rolę, bo położyły tamę wybujałym aspiracjom państw. W całym procesie kodyfikacyjnym trzeba je ocenić pozytywnie. Oczekiwano, że w dalszych etapach zostanie dopracowane to, co nie zostało dotychczas.

II konferencja w 1960 roku nie doszła do skutku. Powstało szereg nowych państw, które w procesie kodyfikacji prawa morza nie uczestniczyły, i oświadczyły, że przyszły proces kodyfikacji musi uwzględniać ich interesy. W 1964 roku zostaje sformułowana koncepcja nowego łądu gospodarczego i państwa te widzą te swoją szansę w tym, by w przyszłej kodyfikacji prawa morza uwzględnić ich interesy, by prawo morza stało się ich katalizatorem. Zmienia się wobec tego formuła - KPM, w której są reprezentowane państwa bogatego zachodu. Chcą one, by wszystkie państwa miały swój udział. Zaproponowały tryb konferencyjny (proces będzie się ślimaczył). Co więcej zażądały, by system ten opierał się na formule konsensusu. Oznaczało to, że nie będzie to takie proste. Pierwsze prace zaczynają się w 1973 roku i w trybie sesyjnym trwają lat 9. Dochodzi do podpisania w Montego Bay Aktu Końcowego konferencji, której zasadniczą częścią jest Konwencja z Montego Bay. Są to prawie w całości traktaty gospodarcze (w przeciwieństwie do genewskich, które były terytorialistyczne). Z uwagi na to, że przyjęto że decyzję będą dokonywane za pomocą konsensusu, podzielono problemu na pakiety. Do pakietu wrzucano te kwestie, które nie budziły wątpliwości i problem budzący wątpliwości. Gdyby jakieś państwo zdecydowało się odrzucić jakieś pakiety, to musiało by odrzucić np. wolny przepływ. Jeżeli A w pakiecie, to i B w pakiecie odrzucano. Konwencja ta powiela po części to, co zostało podjęte w Genewie.

Konwencja z Motego Bay - pojawia się nowa kategoria wód, podlegająca jurysdykcji państw - wody archipelagowi. To oznacza, że uregulowano położenie państw archipelagowych względem morza. Na czym polegał problem z archipelagiem - w dotychczasowej praktyce przyznawano im prawo do wyznaczenia morza wokół poszczególnych części archipelagu. Jednak te państwa chciały uznać, by zastosować ……. norweskie - poprowadzić podstawowe proste okraczające archipelag i dopiero wtedy ustalić granice. Rozwiązanie problemu państw archipelagowych były warunkiem, że te państwa poparły inne rozwiązania pakietowe.

Precyzyjne ustalenie szerokości morza terytorialnego - w I konwencji genewskiej określono pośrednio. Każde p. nadbrzeżne ma prawo do 12 milowej ……. i 12 milowej strefy przyległej (zasada parytetu). Za tę decyzję trzeba było zapłacić. Efekt domina - poszerzenie granic morza terytorialnego postawiło na porządku dziennym zagadnienie cieśnin - w dotychczasowej praktyce w cieśninach przyjmowano, że morze terytorialne nie było większe niż 6 mil morskich. Jest to instytucja daleko ograniczająca prawa państw, które dotychczasowo miały prawo do wolnej żeglugi. Konwencja ta postanowiła rozwiązać kompleksowo to zagadnienie (118 cieśnin).

• Te grupy cieśnin, które do czasu konwencji z Montego Bay posiadały odrębny status traktatowy (Polska protestowała) - są 2 grupy tych ważnych cieśnin:

• cieśniny Duńskie (Mały i wielki Bełt, Sund) Cieśniny Duńskie dla państw bałtyckich stanowiły drogę konieczną na tzw. Mały Świat. Do czasu kanału Kilońskiego była to jedyna droga, więc Duńczycy kazali sobie płacić. Dopiero gdy USA włączyły się do handlu mdzn, nacisnęły pokojowo na Danię, by otworzył cieśniny na handle mdzn. za jednorazową ogromną opłatą mdzn. Król Eryk zgodził się na przepuszczanie wszystkich statków handlowych i zobowiązał się, że za te pieniądze będzie utrzymywał przepływowość cieśnin. Traktat kopenhaski nie zawierał ani słowa na temat statków wojennych. Schody się zaczęły gdy Dania przystąpiła do NATO. Okręty państw spoza Paktu nie miały prawa do przepływu przez te Cieśniny. Jedno szczęście jedna część cieśńiny Sund należy do Szwecji, która pozwalała na przepływ statków wojennych.

• Czarnomorskie (Bosfor i Dardanele). Bosfor i Dardanele - sprawa wewn. Turcji do wojny krymskiej. Problem ten stał się mdzn. kiedy dostęp uzyskała Rosja. Na podstawie traktatu z 1936 - przepływ okrętów handlowych właściwie bez ograniczeń. Natomiast okręty wojenne (ich status) zostały uregulowano w ten sposób, czy w zależności od tego, czy Turcja jest stroną wojującą, czy nie. Jeżeli Turcja była stroną wojny - dostęp utrudniony.

• Cieśniny, które ze względu na poszerzenie granic morza terytorialnego stały się morzem terytorialnym (ich szerokość nie przekracza 24 mil morskich). Aby nie generować takich sytuacji, powołano nową instytucję, która nosi nazwę prawo przejścia tranzytowego przez cieśninę mdzn. Różni się ono od prawa nieszkodliwego przepływu: przejście przez taką cieśninę obejmuje zarówno jednostki pływające, jak i statki powietrzne: cywilne i wojskowe; łodzie podwodne mogą płynąć w zanurzeniu; państwo czy państwa nadbrzeżne nie może zawiesić ani ograniczyć prawa przejścia tranzytowego. Jeżeli chodzi o wolności komunikacyjne zachowały one taki status, jaki miały przed poszerzeniem.

• Cieśniny szersze aniżeli 24 mile morskie.

Konwencja z Montego Bay obejmuje także inne cieśniny, np. cieśniny półzamknięte (Cieśnina Pilarska). Istnieją grupy cieśnin nie ujęte regulacją prawa mdzn, gdyż nie łapią się na żaden z tych systemów ustalonych na konferencji.

Prawo nieszkodliwego przepływu - ta pierwsza reguła, że przepływ jest nieszkodliwy była nieostra. W konwencji z Montego Bay w art. 19 doprecyzowano jakie czyny będą uznane za zagrażające bezpieczeństwu bezpiecznego przepływu:

- groźba użycia siły lub jej użycia niezgodnie z KNZ

- wykonywanie podczas nieszkodliwego przepływu manewrów wojskowych;

- przyjmowanie na pokład lub zezwalanie na start z pokładu przepływającej jednostki statków powietrznych

- używanie broni jakiegokolwiek rodzaju

- wyładowywanie ludzi, towarów z naruszeniem przepisów celnych

- umyślne i poważne zanieczyszczenie morza terytorialnego

- zakłócanie systemu łączności państwa nadbrzeżnego.

Kolejną nową kwestią jest sprawa przepływu przez morze terytorialne jednostek o napędzie jądrowym lub jednostki o specjalnej charakterystyce przewożące materiały toksyczne. Podzieliło to konferencję. Przeciwnicy podnosili, że gdyby doszło do awarii takiej jednostki cały ekosystem jest niszczony na 300 lat, może to doprowadzić do daleko idących skutków, nieodwracalnych. Osiągnięto pewien kompromis, przyjęto, że takie jednostki korzystają z prawa nieszkodliwego przepływu, ale będą musiały posiadać i okazywać na terytorium p. nadbrzeżnego certyfikaty bezpieczeństwa, wydawane przez stosowne organizacje mdzn. (w przypadku jednostek o napędzie jądrowym: MAEA, a w przypadku supertankowców i innych statków przewożących materiały niebezpieczne - …….). Rola tego certyfikatu polega na tym, że jednostka z napędem atomowym posiada zabezpieczenia, że w normalnych warunkach nawet podczas awarii nie pozwoliłyby na uwolnienie energii jądrowej. W przypadku supertankowców - posiadają ręczne sterowane blokady czy śluzy zamykające poszczególne grodzie - substancja toksyczna nie będzie wypływała w całości. Nadal pozostaje problem taniej bandery. Jest to lepsze, niż byłoby wyłączenie tych jednostek z przepływu.

II konwencja - wody mdzn. Jednak pojawiło się kilka nowości w konwencji z Montego Bay.

• 2 artykuły: art. 88 i 89 Konwencji z Montego Bay:

• Art.88 - wody mdzn. są zastrzeżone wyłącznie do celów pokojowych (kończy on dyskusję wokół tego, czy na wodach mdzn. można dokonywać prób z bronią, czy nie)

• Jakiekolwiek roszczenia dotyczące wód mdzn będą uznane za nielegalne i nie mogą stać się prawne. Poza te granice ustalone w konwencji jakiekolwiek inne roszczenia nie będą uznawane.

• Na konferencji z Montego Bay do 5 wolności dodano inna. Mianowicie dodano wolność budowania sztucznych wysp na wodach mdzn. Jeżeli ich będzie stosunkowo niedużo, to jeszcze jako tako.

• Sprawa zmiany pewnego paradygmatu - prawo wizyt i rewizji. W prawie genewskim były 4 podstawy (3 wprost powiedziane, a 1 domyślnie), w konwencji z Montego Bay dodano nową - jeżeli okręt wojenny dojdzie do wniosku, że statek nadaje piracki sygnał i jest odbierany w jakimś państwie nadbrzeżnym - okręt ten ma prawo do wizyty i rewizji.

III konferencja - czy jako podstawę wpisać podejrzenie, że statek trudni się nielegalnym handlem narkotykami. I tu podobnie konferencja podzieliła się dychotomicznie. Jedni mówili tak, że jeżeli dzisiaj napiszemy, że podejrzenie narkotyków, jest podstawą, bo pod pozorem sprawdzenia, czy na pokładzie są narkotyki, byłby sprawdzamy co drugi statek. Wówczas prawo swobodnego przepływu byłoby iluzoryczne. Zwolennicy wpisania argumentowali, że wobec tego wody mdzn. mogą być obszarem, gdzie będzie się dokonywał nielegalnie handel psychotropami. Art. 108 - kompromis. Inicjatywa należy do państwa, którego banderę inkryminowany statek nosi. Okręt samodzielnie nie może podjąć takiej decyzji, dopiero kidy państwo bandery go o to poprosi i wtedy odbywa się zgodnie z regułami.

Na długo przed rozpoczęciem konferencji w 1971 w różnych deklaracjach państw zaczęła się pojawiać koncepcja konieczności ustalenia stref wyłącznego rybołówstwa. Argumentowały, że ich gospodarki narodowe są wysoce uzależnione od ryb, mączki rybnej, i przy tak rabunkowej gospodarce na morzu mdzn. może zabraknąć tych dóbr. Z punktu widzenia ideologii nowego ładu gospodarczego, jednak godziło ono w wolność mórz. Jednakże w rezultacie na konferencji w Montego Bay przekształcono tą koncepcję tak, iż w rezultacie art. 55 i dalsze odwróciły się przeciwko państwom trzeciego świata. Wprowadzono instytucję WSE (art. 55 definiuje ją, stanowiąc że jest to obszar położony na zewn. morza terytorialnego, w którym o jurysdykcji i prawach rozstrzyga niniejsza Konwencja. Jest to obszar wód mdzn. przylegających do morza terytorialnego w którym p. nadbrzeżnemu przysługuje jurysdykcja, niektóre prawa i państwom trzecim coś tam przysługuje na otarcie łez.). Pierwszym problemem do rozstrzygnięcia - do jakich granic będzie sięgała ta strefa. Bangladesz wytyczył ją do 200 mil morskich (to dużo). Przyjęto, że WSE będzie sięgała do 200 mil morskich od linii morskiej liczonej linii podstawowej. Ta WSE zróżnicowała państwa względem położenia morza i jego zasobów. WSE łączy w sobie dwa elementy - strefę rybołówczą i prawa na szelfie kontynentalnym. Państwu nadbrzeżnemu przysługuje wszystko - zasoby żywe i nieożywione, także te objęte wolnością rybołówstwa. Państwo nadbrzeżne ma wyłączne prawo do wykorzystania wiatrów i prądów do pozyskiwania energii. Państwo posiada wyłączność budowania sztucznych wysp, ….. Państwa trzecie otrzymały jedynie wolności komunikacyjne - prawo żeglugi po wodach strefy, prawo przeloty nad wodami strefy, prawo kładzenia kabli i rurociągów na dnie strefy. Nie ma takiej możliwości żeby państwo nie uzasadniło odmowy. Może bronić na przykład swojego interesu ekologicznego. Państwa, które zostały pokrzywdzone tą opcją żądały jakiejś kompensaty od tych państw (np. Malta), które mają ogromne możliwości. Zgodzono się, że p. nadbrzeżne będą udostępniały tylko część zasobów żywych pod licznymi warunkami. Konwencja dopuszcza, że p. nadbrzeżne ustanowiło co roku kwoty połowowe. Np. państwo X ustala, że w roku 2008 odłowi 100 tys. ton wszystkiego. Jeżeli państwo po ustaleniu tej kwoty nie odłowi tego, to wówczas zostaje nadwyżka i do tej nadwyżki mogą aspirować państwa z tego samego regionu lub subregionu, które są albo państwami o niekorzystnym położeniu albo państwami rozwijającymi się gospodarczo. Oczywiście dostęp do takiej nadwyżki to dostęp ten może być podyktowany warunkami. Konwencja wymienia:

- wykupienie licencji;

- państwo nadbrzeżne może zażądać aby część odłowionej nadwyżki wpłynęła na jego rynek wewnętrzny,

- państwo nadbrzeżne może zażądać aby zatrudniło część jego obywateli

- może wysłać kontrolerów, którzy sprawdzają czy odławianie nadwyżki dokonuje się zgodnie z nadwyżką.

WSE łączy w sobie te 2 części. Wobec tego na konferencji pojawiły się nieśmiałe głosy, że może by zrezygnować z szelfu, by nie wychodzić poza granicę 200 mil morskich. Jednak te państwa mające szerokie wybrzeże, zakwestionowały, że skoro raz prawo mdzn. przyznało to prawo do szelfu, no to kto śmie to zmieniać. Wówczas konferencja zdecydowała się na kwotowe wskazanie granicy do jakiej może sięgać szelf kontynentalny. Przyjęto, ze ostateczna granica do jakiej może sięgać szelf kontynentalny nie może przekroczyć 350 mil morskich. Podobnie jak przy WSE, na otarcie łez wprowadzono regułę, że p. eksploatujące szelf od granicy 200 nil morskich będą zobowiązane łożyć na rzecz państw o niekorzystnym położeniu, na rzecz państw śródlądowych kwoty pieniężnej lub w naturze od ilości wydobywanych złóż. Ten mechanizm został pomyślany tak: pięć pierwszych lat to gratis, od 6. roku państwo eksploatujące będzie obowiązane świadczyć w naturze lub w pieniądzu 1% wartości wydobywanych zasobów szelfu i co roku aż do 12. roku ten próg będzie się zwiększał o jeden stopień procentowy. I kiedy w 12-tym roku osiągnie 12% ustabilizuje się na poziomie 7%. Państwa te będą tworzyły swoisty fundusz, który będzie kompensował państwom ich szkodę. Jeżeli szelf będzie eksploatowany intensywnie, to ta kompensata może spełnić swoją rolę. Jeśli będzie śladowe wydobycie, to jego rola będzie żadna.

Dopiero po ustaleniu granic szelfu uregulowano status prawny głębokiego dna morskiego (to, co pozostało) nadając mu nazwę obszar. Żeby było ciekawiej, prawnie określono to jako wspólne dziedzictwo ludzkości (głębokie dno morskie i oceaniczne).




WYKŁAD XII - 18.12.2007 r.

Pierwszy termin egzaminu - to nie jest egzamin zerowy! 22.01.2008 r. godz. 9:30. Drugi termin - 05.02.2008 r.

Neutralność wieczysta - rzecz dotyczy neutralności wojennej. Neutralność wojenna to stan prawny na który składają się prawa i obowiązki państw nie biorących udziału w konkretnej wojnie w stosunku do stron wojujących i odpowiadające im prawa i obowiązki wojujących w stosunku do nie biorących udziału w wojnie. Jest ona regulowana mdzn. normami zwyczajowymi, a także normami prawa umownego (V konwencja Haska o pr. i obowiązkach państw z 1907 r. i XIII konwencja z 1907 r.; Deklaracja paryska przyjęta na zakończenie wojny krymskiej w przedmiocie prawa wojny morskiej).

Podstawowym obowiązkiem państw wojujących (belligerentów) jest nienaruszalność terytorium p. neutralnego jego interesów i interesów jego obywateli. Deklaracja Paryska z 1856 roku zawiera normę zgodnie z którą towar neutralny na statku nieprzyjacielskim i vice versa nie podlegają Konfiskacie, prawu łupu, za wyjątkiem kontrabandy wojennej (przede wszystkim tej o charakterze bezwzględnym - broń, amunicja, sprzęt wojskowy). Sytuacja prawna zarówno obywateli p. neutralnego, jak i własności neutralnej na terytorium państw wojujących nie ulega zmianie w porównaniu z okresem pokoju. Podstawowym obow. p. neutralnych jest w miarę możliwości jednakowe traktowanie stron wojujących (nie udostępnianie własnego terytorium do przejazdu wojsk, przelotu samolotów, przepływu okrętów wojennych przez wody terytorialne). To jest pewna ogólna zasada, jeżeli popatrzymy b. szczegółowo, to rzeczywiście z V konwencji wynika zakaz korzystania przez strony wojujące z terytorium p. neutralnego, ale z drugiej strony to ograniczenie przełamuje art. 7 tej konwencji, który stanowi że jest możliwy tranzyt uzbrojenia, sprzętu wojskowego storn wojujących przez terytorium p. wojującego pod warunkiem że te transporty nie są pod konwojem. Co się tyczy wód terytorialnych (p. neutralne mają prawo do ustanowienia na mocy XIII konwencji stref neutralności które są zazwyczaj szersze od morza terytorialnego. W tych strefach neutralności ustanowionych przez państwa niezaangażowane przez konflikt, strony wojujące nie powinny wykonywać aktów wojennych, prawa łupu, zakazane jest także przekształcanie statków handlowych w okręty wojenne, jest możliwy w tych strefach przepływ nieszkodliwy okrętów wojennych państw wojujących). P. neutralne ma obowiązek nieudostępniania własnego terytorium do werbunku do sił zbrojnych belligerentów (nie dotyczy to wyjazdów ochotników spośród obywateli p. neutralnego. Jest możliwy udział w takim konflikcie, ale p. oficjalnie nie może prowadzić werbunku).

1928 r. Pakt Brianda - Kelloga podpisany w Paryżu (pakt przeciwwojenny). Po raz pierwszy likwiduje on prawo do wojny (ius ad bellum), a zatem otwiera się rozdział, gdy można mówić o agresji, zakazie agresji w pr. mdzn. Ten fakt zostaje potwierdzony raz jeszcze KNZ (art. 2 § 4). Wojna agresywna jest poza nawiasem prawa. To ma określone konsekwencje dla interpretacji stypulacji z V i XIII Konwencji Haskiej. Państwo neutralne powinno jednakowo traktować strony wojujące (to proponowało prawo haskie, standard jednostronności).

Pojawiło się nowe pojęcie kwalifikowanej neutralności wojennej. Polega na tym, że p. neutralne może być, ale nie musi być neutralne. Dzieje się tak, bo następstwem zakazu agresji jest obowiązek potępienia agresji i agresora i uprzywilejowania ofiary agresji. Współcześnie p. neutralne to takie p, które pozostaje na stopie pokojowej ze stornami wojującymi, ale zarazem może legalnie pomagać p. legalnie wojującemu, które jest ofiarą agresji i legalnie szkodzić p. bezprawnie wojującemu (agresorowi). Duży wkład w rozwój tak pojmowanej kwalifikowanej neutralności wniosły USA. Na początku II wojny USA, kiedy jeszcze nie zostały zaangażowane w wojnę, w 1940 roku udzieliły one pomocy Wlk. Brytanii odstępując kilkadziesiąt niszczycieli, a w rok później aliantom europejskim zaangażowanym w konflikt zaproponowały pożyczkę materiałów wojennych (tzw. lentlees).

Państwo neutralne ma prawo, a nawet obowiązek, zbrojnej obrony swojego terytorium, jeżeli to terytorium, czy to morskie, czy lądowe, czy powietrzne, jest naruszane. Szwajcaria w czasie II wojny światowej, która była p. wieczyście neutralnym kilkakrotnie skorzystała ze swego prawa obrony terytorium, gdy zostało ono naruszone przez samoloty Niemiec hitlerowskich, ale też samoloty alianckie, ponieważ były przypadki nieusłuchania rozkazu wezwania do lądowania, były odpalone rakiety. P. neutralne mogą działać także w charakterze mocarstw opiekuńczych (tu mocarstwa nie rozumiemy w takim ścisłym znaczeniu ,ale jako p. neutralne działające na rzecz ochrony ofiar wojny stron konfliktu - w takim charakterze Szwajcaria i Szwecja podczas II wojny światowej).

Są także konfliktu nie mdzn, gdzie na terytorium danego p. toczy się wojna domowa. Powstaje tu problem również neutralności, który nie jest dokładnie regulowany pr. mdzn. i przez analogię należy stosować mdzn. prawo zwyczajowe (uznanie za powstańców czy stronę wojującą pociąga za sobą konieczność poszanowania wszystkich praw i obowiązków wynikających z neutralności w konfliktach zbrojnych mdzn.).

Porządek mdzn. Prawo mdzn. sensu largo (znowu PODRĘCZNIK)

Ma złożoną strukturę. Jest to system n. pr. regulujących stosunki mdzn. w szerokim znaczeniu, czyli nie tylko stosunki między państwami, org. mdzn. międzyrządowymi, ale również stosunki między tymi wymienionym podmiotami i jednostkami prywatnymi, a także wszelkie stosunki pomiędzy przynależnymi różnych państw (osobami fizycznymi, osobami prawnymi). W strukturze pr. mdzn. sensu largo możemy wyodrębnić pewne zespoły norm, pewne gałęzie tego szeroko rozumianego prawa.

Pr. mdzn. publiczne, prywatne, mdzn. pr. gospodarcze, mdzn. pr. karne, mdzn. pr. admin., mdzn. pr. morza, mdzn. pr. ochrony środowiska, mdzn. prawo ochrony pr. jednostek.

Pr. mdzn. prywatne - to jest taki zespół norm, który nie reguluje bezpośrednio praw i obowiązków jednostek prywatnych, on jedynie wskazuje na właściwy miarodajny system norm merytorycznych, gdzie należy poszukiwać norm materialnych właściwych dla rozstrzygnięcia stosunku prywatnoprawnego z elementem obcym (jest to zespół norm obowiązujących na terytorium danego p. których przedmiotem jest wskazanie właściwego systemu prawnego dla rozstrzygnięcia stosunku prywatnoprawnego z dziedziny pr. cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego czy prawa pracy, w których w stanie faktycznym jest zwarty element obcy). Element obcy przejawi się w stanie faktycznym stosunku w różnych formach:

• Gdy uczestnikiem stosunku pr. jest obywatel obcego p. czy osoba pr. mająca siedzibę za granicą

• Gdy przedmiot położony jest za granicą

• Gdy czynność prawna czy zdarzenie pr. miały miejsce za granicą

• Gdy skutki prawne czynności prawnej czy zdarzenia wybiegają poza granice danego państwa (występuje on w sprawach związanych z podmiotem stosunku prywatnoprawnego - ratione persone czy ratione materiae).

Normy kolizyjne - to one służą do usuwania kolizji między systemami prawnym różnych państw. Kiedy organ orzekający ma wątpliwości którego p. system prawny z uwagi na element obcy należy zastosować. Oprócz norm kolizyjnych mamy też normy ujednolicone merytorycznie, które eliminują normy kolizyjne, ponieważ w drodze traktatu mdzn. państwa przyjmują normy merytoryczne i materialne i rozwiązanie odbywa się wprost przez zastosowanie pr. jednolitego). W konsekwencji przyjęcia jednolitych norm merytorycznych zastosowanie mają postanowienia tych umów, a nie normy prawa kolizyjnego.

Budowa normy kolizyjnej: ma postać hipotetyczną, a nie kategoryczną, ponieważ nie jest skierowana do wszystkich, wszelkich podmiotów, tylko do podmiotów stosujących prawo. N. kolizyjna jest podobna do normy intertemporalnej, tylko kolizyjna usuwa kolizję między normami w przestrzeni (wymiar horyzontalny) natomiast norma intertemporalna eliminuje kolizje między systemami prawnym w czasie (ma zatem wymiar wertykalny).

Hipoteza - poprzednik, dyspozycja - następnik, sankcja.

Przykład normy kolizyjnej: W sprawach spadkowych właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci.

H: w przypadku normy kolizyjnej jest zakres - różnego rodzaju stosunki prawne zaczerpnięte z materialnego prawa cywilnego, pracy itd. Będą to zatem zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, opieka, kuratela, sprawy spadkowe.

D: norma merytoryczna. Najczęściej spotykamy nakaz wypowiedziany alternatywnie. W przypadku klauzuli porządku publicznego - zakaz. TU mamy przykład nakazu zastosowania systemu prawnego, który jest wskazany przez łącznik.

Łącznik - który wiąże sytuację prawną czy stosunek prawny z miarodajnym systemem prawnym. Ma on swoją budowę. Składa się z określnika nominalnego prawo ojczyste spadkodawcy (a ten z podstawy - prawo ojczyste i dopełniacza - spadkodawcy) i subokreślnika temporalnego z chwili jego śmierci - data otwarcia spadku (precyzuje określnik nominalny pod względem czasowym).

PROSTO: można powiedzieć, że wszelkie sprawy spadkowe należy oceniać i do nich stosować prawo tego państwa, którego obywatelstwo miał spadkodawca umierając. Bo prawo ojczyste to jest lex Patria (łącznik wskazujący na obywatelstwo spadkodawcy), a zatem trzeba sięgnąć do norm merytorycznych tego p., którego obywatelstwo posiada spadkodawca umierając).

Stosowane łączniki:

• Obywatelstwo, czyli lex patria

• Miejsce zamieszkania, czyli lex domici

• Siedziba osoby prawnej

• Miejsce położenia rzeczy, czyli lex reici (prawo cywilne tego p., w którym ta rzecz jest nabywana)

• Wyboru prawa.

Pr. mdzn. prywatne jest odrębną gałęzią. Nie jest częścią pr. mdzn. publicznego (3 motywy: 1 - odmienna systematyka źródeł - kluczowa rola ustawodawstwa wewn., wewn. pr. zwyczajowe: w pr. mdzn - umowa mdzn. i zwyczaj mdzn. ; 2 - odrębne kategorie podmiotów: pr. mdzn. prywatne - osoby fiz. i prawne, 3 - odrębny system załatwiania sporów), ani tez wewn. prawa krajowego, bo 1 - zakresy norm kolizyjnych obejmują nie tylko własnego prawa cywilnego i temu podobne, ale też instytucje występujące w systemach państw, 2 - normy kolizyjne mają charakter norm zupełnych; 3 - luki w pr. mdzn. prywatnym wypełniane z reguły w odwołaniu do reguł ogólnych prawa, a nie tylko własnego systemu prawa; 4 - pr. mdzn. prywatne coraz rzadziej przy kwalifikowaniu pojęć prawnych czy rozwiązywanie kwestii wstępnych posługuje się prawem lex fori, odwołując się do zasad ogólnych prawa.

Mdzn. prawo gospodarcze - są 2 punkty wyjścia dla charakterystyki tego zespołu norm.

1. uznaje mdzn. pr. gospodarcze za część pr. mdzn. publicznego - prof. Uniwersytetu Wiedeńskiego Ignacy Seidl Hohenveldern.

2. Andreas Lowenfeld - ustawodawstwo USA. Mdzn. pr. gospodarcze to nie tylko wyodrębniony zespół norm pr. mdzn. publicznego, pr. mdzn. prywatnego, ale także pr. wewnętrznego, zarówno normy publicznoprawne, jak i prywatnoprawne.

Organizowanie tego systemu na 2 płaszczyznach - współpracy międzypaństwowej, i na płaszczyźnie współpracy podmiotów prywatnoprawnych.

Operowanie licznymi pojęciami ekonomicznymi. Istotne znaczenie problem własności, produkcji, bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

Kwestia transportu mdzn, handlu mdzn, rozliczeń mdzn. Mdzn. prawo gospodarcze to system norm pr. obowiązujących między państwami, org. mdzn. oraz osobami fizycznymi i prawnymi o odmiennej przynależności państwowej regulowane przez prawo mdzn. gospodarze.

Podmioty - i publicznoprawne, państwa, międzyrządowe org. mdzn., osoby prawne, osoby fizyczne (znacznie pełniejszy katalog przedmioty). Źródeł należy poszukiwać i w ustawodawstwie wewnętrznym, i w klasycznych źródłach prawa mdzn. publicznego.

Systematyka źródeł prawa 0 dzieło Grocjusza „Trzy księgi o prawie pokoju i prawa wojny” - uważany za ojca prawa mdzn. proponuje taką oto systematykę:

Ius In bello (prawo wojenne, będące konsekwencją istniejącego wówczas prawa do wojny) z niewielkim udziałem prawa do pokoju.

1. Ius pacem - prawo pokoju.

2. Iuc contra bellum - prawo przeciwwojenne

3. Ius In bello - prawo wojenne (prawo do samoobrony indywidualnej i zbiorowej, możliwość stosowania sankcji zbrojnych).

Ta systematyka pr. mdzn. publicznego wygląda:

Historia pr. mdzn., nauki pr. mdzn. Źródła, Podmioty, Terytorium państwowe, niepaństwowe, wspólne, publicznego użytku, niczyje, Ludność, Organy podmiotów pr. mdzn. działające w stosunkach zewnętrznych, ………. , Prawo wojenne.

Mdzn. prawo karne - wkracza w ………..

UZUPEŁNIJ DEFINICJĘ!!!!!!!!

Normy materialne i proceduralne są dopełnione normami jurysdykcyjnymi wskazującymi na jurysdykcję sądów krajowych czy trybunałów mdzn, czy normy kolizyjne wskazujące na właściwe pr. karne, które należy zastosować.

Zawdzięcza swój rozwój działalność mdzn. trybunałów wojskowych, które były powołane do ukarania osób dopuszczających się przestępstw mdzn., zbrodni, które nie były możliwe do zlokalizowania pod względem terytorialnym Działalność tych trybunałów była podsumowana w licznych rezolucjach ONZ. Powoływanie trybunałów ad hoc.

Powołanie MTK - instytucja stała. Ma swoją siedzibę w Hadze.

Mdzn. prawo administracyjne - bada zjawiska mdzn. których zbiór łączny tworzy pojęcie tzw. adm. Mdzn. Wkracza w takie elementy jak podmiotowość, ludność, terytorium i władza najwyższa. Administracja mdzn. - organy adm. Międzypaństwowej, a także org. krajowe, występujące w swych funkcjach w stosunkach mdzn.

Pr. mdzn. administracyjne (grupa norma pr. mdzn. publicznego o charakterze administracyjnym) i prawo administracyjne mdzn. (zbiór norm pr. administracyjne poszczególnych p. o charakterze mdzn - przepisy prawa cudzoziemców).

Inne gałęzie porządku prawno międzynarodowego - PODRĘCZNIK.

Prawo mdzn. publiczne - kilka istotnych kwestii.

Definicja. Można skonstruować ta definicję operując określeniami ogólnymi. Pr. mdzn. publiczne to system norm prawnych regulujący stosunki wzajemne między jego podmiotami. Nie da się z żadnej definicji zawrzeć wszystkich specyficznych cech, np. przedmiotu norm, podmiotowości, źródeł prawa mdzn. publicznego, budowy normy pr. mdzn. publ.

Norma prawa mdzn. - reguła postępowania określająca granice i formy zachowania się podmiotów tego systemu normatywnego, zwłaszcza p. i międzyrządowych org. mdzn. Jest nietypowa, że zasadniczo składa się z 2 elementów: H są przeważnie domyślnie, zasadniczym elementem jest D, czyli sposób zachowania się podmiotu tego systemu normatywnego. Zabezpieczeniami tych norm są sankcje, przeciwśrodki, sankcje mdzn. Trudno byłoby wskazać takie przypadki, kiedy wszystkie normy są zabezpieczone sankcjami. Tylko niektóre są zabezpieczone. Generalnie system ten funkcjonuje w oparciu o zasadę dobrej wiary. Wyróżnik normy mdzn. prawnej - ma z natury rzeczy charakter autonomiczny (wyraża się w tym, że te same podmioty są twórcami, adresatami i gwarantami zabezpieczającymi ich przestrzeganie; podmioty występują w wielorakiej funkcji). Przypadki, gdy normy są heteronomiczne (inny podmiot stanowi normy dla różnych adresatów: 3 sytuacje:

• Działalność organizacji o kompetencjach prawotwórczych - organizacje wyspecjalizowane systemu NZ (ICAO, WHO, WMO). Funkcjonuje specjalny system podejmowania uchwał - contracting out.

• Odstępstwo od zasady pacta tertiis nec noces nec prosunt (umowa mdzn. tworzy jedynie prawa i obowiązki dla jej stron; umowa nie może nakładać obowiązków i praw dla państwa). Res Inter alies acta - rzecz działana między innymi. Jednak są wyjątki, gdy o prawach p. trzecich stanowią strony umowy (przykład pactu In favorem tertii - na korzyść państwa trzeciego. Umowa poczdamska dla Polski; pactum In detrimentum tertii - na niekorzyść).

• Wiąże się z europejskim prawem integracyjnym, z działalnością wspólnot, a zwłaszcza WE, która stanowi prawo adresowane do p. czł. I przynależnych tychże państw. Normy mają wybitnie charakter heteronomiczny.

Przedmiot - wszelkiego rodzaju stosunki między jego podmiotami, gospodarcze itp.

J. Sutor Prawo dyplomatyczne i konsularne

Prawo międzynarodowe publiczne - prof. Tadeusz Wasilewski (wykład)

Katarzyna Nosal Strona 1

B

A

B

A

---