OLEJKI LOTNE - olejki eteryczne
Definicja olejków eterycznych
Etymologia
Historyczne ujęcie olejków eterycznych.
Surowce olejkowe
Ziele i liście
Kłącza i korzenie
Kwiaty
Nasiona
Owoce
Rozpowszechnienie i występowanie olejków w świecie
roślinnym
Powstawanie olejków eterycznych w roślinach.
BIOGENEZA
Składniki olejków eterycznych
- Monoterpeny
- Monoterpeny acykliczne
- Monoterpeny alicykliczne
- Monoterpeny bicykliczne
- Seskwiterpeny
POD WZGLĘDEM CHEMICZNYM SĄ TO MIESZANINY RÓŻNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH;
AROMATYCZNYCH: FENOLOPOCHODNE
TYMOL - tymianek
.
WĘGLOWODORY :
WĘGLOWODORY MONOTERPENOWE C-10
WĘGLOWODORY DZIELĄ SIĘ NA ALKANY, ALKENY I CYCLOALKANY
POCHODNE TLENOWE:
MONOTERPENY
MIRCEN- CHMIEL
FELANDREN-EUKALIPTUS I MIĘTA LIMONENE - SOSNA , POMARAŃCZA
PINENE -SOSNA, EUKALIPTUS, HYZOP
SESKWITERPENY C-15
TILIA SP.
(Artemisia cina) BYLICA CYTWAROWA
JUNIPERUS VIRGINIANA
TLEN
DODANIE DO CZĄSTECZKI ALIFATYCZNEJ LUB AROMATYCZNEJ, GRUPY FUNKCYJNEJ NP.: -OH, =O TWORZY NOWĄ STRUKTURĘ O NAZWIE; ALKOHOL, ALDEHYD LUB KETON
ALKOHOLE
CITRONELOL, MENTHOL,
BORNEOL, NEROL, TERPINEOL,
ALCOHOL BENZYLOWY (fenolowe)
ALDEHYDY
CITRAL I CITRONELAL
.
OLEJEK MELISOWY, LEMONGRASOWY, POMARAŃCZOWY, EUCALIPTUSOWY . ALDEHYD CYNAMONOWY,
KETONY
KAMFORA
TUJON
FENCHON, KARWON, MENTON I JASMON,
ESTRY
OCTAN BORNYLU, OCTAN GERANYLU,
OCTAN LINALILU
OCTAN EUGENOLU, METHYL SALICYLATE (fenolowe),
TLENKI
CINEOL = EUCALIPTOL.
ROSEMARY, CINNAMON, MELISSA, BASIL
ETERY
FENCHON, METYLOCHAWIKOL
AZARONY
WYSTĘPUJĄ W: KWIATACH, LIŚCIACH, ŁODYGACH, KORZENIACH, KŁĄCZACH, OWOCACH I NASIONACH ROŚLIN DZIKICH I HODOWLANYCH.
Metody otrzymywania olejków naturalnych i ich przechowywanie
METODA DESTYLACJI Z PARĄ WODNĄ
1.CASTOREUM -STRÓJ BOBROWY; GRUCZOŁY PRZYPŁCIOWE SAMCA I SAMICY BOBRA EUROPEJSKIEGO
MUSK TONG - WYDZIELINA GRUCZOŁU SAMCA PIŻMOWCA,ZNAJDUJĄCEGO SIĘ KOŁO GR. PŁ. - MUSKON -UTRWALACZ ZAPACHÓW
CIVET (CYBET) - AFRYKAŃSKI, AZJATYCKI; PRODUKT GRUCZOŁÓW PRZYPŁCIOWYCH - KETON-CYBETON; DAWNIEJ POBUDZAJĄCY, OBECNIE DO WYROBU PERFUM
AMBERGRIS - AMBRA; PRODUKT POWST. W TRZEWIACH KASZALOTA - UTRWALACZ ZAPACHÓW
OLEJKI ETERYCZNE I PREPARATY OLEJKOWE W LECZENIU CHORÓB WEWNĘTRZNYCH
PREPARATY OLEJKOWE
W terapii chorób wewnętrznych często stosowane są preparaty zawierające mieszaniny olejków eterycznych, ich składników, a także mieszaniny olejków eterycznych i składników olejkowych. Z takich preparatów wytwarzanych w kraju można wymienić TERPICHOL I ARGOL ESSENZA BALSAMICA, A Z PREPARATÓW ZAGRANICZNYCH NEO-ANGIN, SEPTOLETE, OLBAS PASTILLES, GELOMYRTOL FORTE, AMOL I KLOSTERFRAU MELISSENGEIST. W piśmiennictwie wzmiankowany jest także preparat o ukierunkowanym działaniu klinicznym, otrzymany z połączenia olejku mięty pieprzowej i olejku kminkowego. Oto krótka charakterystyka wymienionych preparatów.
TERPICHOL - KAPSUŁKI, PŁYN
Preparat jest mieszaniną składników olejkowych: mentolu (3,2 g), mentonu (0,6), alfa- i beta-pinenu (1,7 g), borneolu (0,5 g), 1,8-cyneolu (0,2 g) i kamfenu (0,5 g) w oleju z oliwek (3,3 g). Natomiast preparat XUND-KNOBLAUCH, zawierający olejek czosnkowy, zapobiega zmianom miażdżycowym i wzmaga odporność organizmu na zakażenia. W 1 drażetce tego leku znajduje się 5 mg olejku, a zatem dziennie (2 drażetki) wprowadza się do organizmu 10 mg (0,5 kropli) olejku. Preparat stosuje się w kamicy żółciowej, stanach zapalnych pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, zaburzeniach wydzielania żółci, kolce żółciowej oraz zakażeniu dróg żółciowych wielkouśćcem jelitowym Lamblia intestinalis. Preparat podaje się doustnie w ilości 2~1 kapsułek dziennie lub w ilości 3-8 kropli 3-5 razy dziennie. Maksymalnie przyjmuje się 760 mg składników olejkowych dziennie.
ARGOL ESSENZA BALSAMICA - PŁYN
W 1000 g preparatu znajduje się 25 g olejków eterycznych i 15 g mentolu. Substancje te rozpuszczone są w 60% alkoholu etylowym. Wśród olejków eterycznych wyróżnia się: olejek melisowy (3,4 g) oraz olejki: cynamonowy goździkowy, tymiankowy, cytrynowy, muszkatołowy, kolendrowy i mięty pieprzowej (łącznie
21,6 g). Preparat stosowany jest w ostrych i przewlekłych schorzeniach górnych dróg oddechowych (zapaleniu gardła, krtani i migdałków podniebiennych, kaszlu, chrypce, podrażnieniu strun głosowych), stanach przeziębieniowych, grypie, zaburzeniach trawiennych, bólach głowy, migrenach, złym samopoczuciu, napięciach nerwowych i chorobie lokomocyjnej. Preparat podaje się doustnie w ilości 10-15 kropli w miodzie, na cukrze lub w pól szklanki wody 2-3 razy dziennie. Maksymalna dzienna dawka składników olejkowych preparatu wynosi ok. 40 mg.
NEO-ANGIN - TABLETKI DO SSANIA
W skład jednej tabletki wchodzi: olejek anyżowy 2,5 mg, olejek mięty pieprzowej 0,6 mg, mentol 5,9 mg. Preparat stosowany jest w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, m.in. w zapaleniu błon śluzowych jamy ustnej, dziąseł, migdałków podniebiennych, nieżycie gardła i krtani oraz chorobach przeziębieniowych. Stosuje się po jednej tabletce do ssania co 2-3 godziny. Maksymalna dzienna dawka składników preparatu wynosi ok. 100 mg.
SEPTOLETE - PASTYLKI DO SSANIA
Jedna pastylka preparatu zawiera: olejek mięty pieprzowej 1 mg, olejek eukaliptusowy 0,6 mg, mentol 1,2 mg, tymol 0,6 mg. Preparat polecany jest w stanach zapalnych błon śluzowych jamy ustnej i gardła oraz chorobach przeziębieniowych, chrypce i kaszlu. Jedną pastylkę do ssania stosuje się co 2-3 godziny. W ciągu dnia podaje się maksymalnie 30 mg składników preparatu.
OLBAS PASTILLES - PASTYLKI DO SSANIA
W 100 g pastylek znajduje się: 1,16 g olejku eukaliptusowego, 1,12 g olejku mięty pieprzowej, 0,067 g olejku jałowcowego, 0,047 olejku brzozowego, 0,0025 g olejku goździkowego i 0,10 g mentolu. Preparat stosowany jest w bólach gardła, chrypce i kaszlu. Zmniejsza ból głowy towarzyszący chorobom przeziębieniowym. Zaleca się stosowanie maksymalnie 8 pastylek do ssania w ciągu dnia, co daje ok. 300 mg składników preparatu.
GELOMYRTOL FORTE - KAPSULKI
Skład preparatu w odniesieniu do jednej kapsułki: limonen 75 mg, 1,8-cyneol 75 mg, alfa-pinen 20 mg. Preparat stosuje się w ostrym i przewlekłym nieżycie oskrzeli i zapaleniu błony śluzowej jamy nosowej. W ostrych stanach chorobowych zaleca się przyjmowanie doustnie 3-4 kapsułek dziennie, w przewlekłym przebiegu choroby można stosować 2 kapsułki dziennie.
AMOL - PŁYN
W 1000 g preparatu znajduje się 1 g olejku lemongrasowego z Cymbopogon citratum i 17,23 g mentolu. Preparat stosowany jest w wielu dolegliwościach, m.in. w zaburzeniach żołądkowych i jelitowych, chorobach przeziębieniowych, schorzeniach nerwowych (zaburzenia krążenia, trudności w zasypianiu, wyczerpanie), migrenie, bólach reumatycznych i bólach innego pochodzenia. Preparat przyjmuje się doustnie w ilości 10-15 kropli 3 razy dziennie.
KLOSTERFRAU MELISSENGEIST - płyn
W 100 ml preparatu znajdują się olejki eteryczne w alkoholowym destylacie z: 0,536 g Folium Melissae, 0,714 g Rhizoma Helenii, 0,714 g Radix Angelicae, 0,714 g Rhizoma Zingiberis, 0,285 g Flores Caryophylli, 0,285 g Rhizoma Galangae, 0,071 g Fructus Piperis nigri, 0,714 g Radix Gentianae, 0,071 g Semen Myristicae, 0,714 g Pericarpium Aurantii, 0,321 g Cortex Cinnamomi, 0,036 Flores Cassiae i 0,001 g Fructus Cardamomi. Preparat stosuje się w zaburzeniach psychowegetatywnych (dolegliwości nerwicowe, stany napięcia nerwowego, stany podniecenia, wewnętrznego niepokoju, trudności w zasypianiu, trema, bóle głowy na tle nerwowym, nadwrażliwości na zmiany pogody),zaburzeniach pracy serca bez przyczyny organicznej, bolesnym miesiączkowaniu i okresie menopauzy, dolegliwościach żołądkowe-jelitowych, a także chorobach przeziębieniowych i grypie. Preparat przyjmuje się doustnie w ilości 1-3 łyżeczek dziennie. Na uwagę zasługują także wyniki badań klinicznych z podwójnie ślepą próbą, które wykazały, że preparat charakteryzuje się działaniem przeciwbólowym. Ponadto stwierdzono, że ten sam preparat w kapsułkach pobudzał krążenie krwi w naczyniach włosowatych.
PREPARAT OLEUM MENTHAE PIPERITAE/OLEUM CARVI
Preparat otrzymano przez połączenie olejku mięty pieprzowej i olejku kminkowego. Jedna kapsułka preparatu zawiera 90 mg Oleum Menthae piperitae i 50 mg Oleum Carvi. Preparat podawano doustnie 3 razy dziennie po 1 kapsułce przez 4 tygodnie. Badania kliniczne z podwójnie ślepą próbą wykazały, że preparat jest bardzo pomocny w leczeniu niestrawności czynnościowej objawiającej się wzdęciami i odbijaniem. Na 39 pacjentów aż w 35 przypadkach uzyskano znaczną poprawę stanu zdrowia, co może być alternatywnym sposobem leczenia w porównaniu z terapią lekami syntetycznymi.
PODSUMOWANIE
Przegląd zastosowania olejków eterycznych i preparatów olejkowych w leczeniu chorób wewnętrznych wskazuje, że najczęściej są one wykorzystywane w terapii dróg oddechowych, stosunkowo często w schorzeniach przewodu pokarmowego, a także wątroby, dróg żółciowych i moczowych, w mniejszym stopniu mają zastosowanie w schorzeniach układu nerwowego, miażdżycy i w walce z bólem.
Ilości olejków eterycznych i preparatów olejkowych podawanych doustnie nie są duże. Maksymalne dawki dzienne nie przekraczają w większości przypadków 15 kropli, co odpowiada 300 mg tych substancji, nie stanowią więc zagrożenia dla zdrowia człowieka.
Na podstawie niniejszego opracowania można przyjąć, że olejki eteryczne i preparaty olejkowe są grupą leków naturalnych, która zasługuje na większe zainteresowanie lekarzy i szersze niż dotąd wykorzystanie w leczeniu chorób wewnętrznych.
JAK STOSOWAĆ OLEJKI?
Istnieje wiele sposobów stosowania olejków eterycznych. Każdy z nich w różnym stopniu pozwala na wykorzystanie właściwości esencji zapachowych.
MASAŻ. Stymuluje on i rozluźnia mięśnie, pobudza krążenie krwi i limfy, a także poprawia trawienie. Jego wynikiem jest także fizyczna i umysłowa równowaga, świetne samopoczucie i wzmocnienie układu odpornościowego. Do tego celu rozpuszcza się olejki w oleju roślinnym z orzechów lub nasion, tłoczonym na zimno.
BEZ ROZCIEŃCZANIA MOŻNA STOSOWAĆ TYLKO OLEJEK LAWENDOWY I Z LIŚCI DRZEWA HERBACIANEGO.
Żeby dobrać odpowiednie proporcje, dzielimy ilość mililitrów oleju nośnikowego przez 2 i w ten sposób otrzymujemy ilość kropel olejku, na przykład na 4 ml oleju potrzeba 2 kropli olejku eterycznego.
KĄPIEL jest również fantastycznym pomysłem na spożytkowanie dobroczynnej mocy olejków zapachowych. 10-12 kropli olejku wystarczy na całą wannę wody. Skóra bardziej skorzysta na tym zabiegu, jeśli dodamy również odrobinę oleju roślinnego. Powinniśmy wysuszyć skórę tak, aby nie zetrzeć całego olejku. Po wszystkim odpoczywamy z nogami uniesionymi w górę.
INHALACJE są szczególnie przydatne w przypadku chorób układu oddechowego i płuc. Inhalację parową przygotowujemy w następujący sposób: do 1 litra gorącej wody dodajemy 2-3 olejku, pochylamy się nad naczyniem z zamkniętymi oczami i nakrywamy głowę ręcznikiem. Należy głęboko oddychać. Inhalacja bezpośrednia polega na tym, że jedną lub dwiema kroplami olejku skrapiamy chusteczkę do nosa i wąchamy zawsze, kiedy czujemy taką potrzebę.
PŁUKANIE GARDŁA (2-3 krople olejku na pół szklanki wody).
KOMPRES: przygotowujemy kawałek czystej, dobrze wchłaniającej tkaniny. Do 1 litra wody albo naparu z mięty lub rumianku dodajemy około 10 kropel olejku i mieszamy, po czym ściągamy go z powierzchni za pomocą tkaniny albo waty. Przykładamy na 10 minut. Na ciepłe okłady kładziemy butelkę z gorącą wodą, a na zimne lód w woreczku foliowym.
ODŚWIEŻANI POWIETRZA. Wystarczy, ze przed odkurzaniem wkropimy kilka kropel do worka w odkurzaczu, skropimy kaloryfer, dywan, obicie mebli albo oprawę żarówki. Ciepło sprawi, że olejek zacznie parować i oczyszczać powietrze. Należy go stosować z umiarem. Podobnie działają wszelkie kominki i parowniki, które można kupić w sklepie. Najlepsze i najbezpieczniejsze są te, podgrzewane elektrycznie. Jeśli nie mamy takiego urządzenia, możemy po prostu dolewać do olejku wrzącej wody.
AROMATERAPIA - LECZENIU SKÓRY GŁOWY I WŁOSÓW. 2-3-procentową mieszankę olejku i oleju nośnikowego wmasowujemy w skórę i pozostawiamy na czas od pół godziny do dwóch. Głowę owijamy ręcznikiem albo zakładamy miękką czapeczkę. Później myjemy zwykłym szamponem. W razie łupieżu olejek dodajemy do szamponu.
MAŚCIE I KREMY. W tym celu w kąpieli wodnej rozpuszczamy 7g nierafinowanego pszczelego i 23 ml oleju roślinnego. Następnie wstawiamy do zimnej wody, a kiedy masa zacznie gęstnieć, dodajemy 15-20 kropli olejku eterycznego, szybko mieszając. Żeby sporządzić krem do twarzy, rezygnujemy z wosku i bierzemy tylko połowę oleju roślinnego, uzupełniając go wodą różaną albo z kwiatu pomarańczy.
Leczenie zapachami jest niezwykle przyjemne i, jeśli zastosujemy odpowiednie ilości olejków, nie ma skutków ubocznych.
Arcydzięgiel litwor
|
Występowanie: Występuje na dużych obszarach Europy i Azji, zwłaszcza w rejonach północnych i w wyższych położeniach. Uprawiana jest w ogrodach i w polu
Morfologia rośliny: Jest to roślina dwuletnia do 2 m wys., o pokroju rozłożystym, kłączu stożkowatym, ciemnym i silnych korzeniach. W pierwszym roku wydaje różyczkę liści odziomkowych, w drugim roku - potężną, bruzdowaną, dętą, obficie rozgałęzioną łodygę, pokrytą liśćmi naprzemianległymi, podwójnie lub potrójnie pierzastosiecznymi z błoniastą pochwą u nasady. Na wierzchołku łodygi znajduje się baldach złożony. Kwiaty mają barwę zielonkawą. Owocem jest rozłupnia podwójna. Cała roślina przyjemnie pachnie.
Surowiec: W celach farmaceutycznych zbiera się korzenie (Radix Angelicae) i owoce (Fructus Angelicae). Korzenie wykopuje się pod koniec drugiego roku wegetacji, najlepiej na jesieni, gdy zawierają najwięcej olejku eterycznego. Po oczyszczeniu z ziemi i umyciu nacina się korzenie na krzyż i suszy w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 35 °C. Owoce zbiera się w miarę dojrzewania baldachów. Ścięte baldachy umieszcza się na płótnach, gdzie ostatecznie dojrzewają i wysychają, po czym młóci.
Skład chemiczny: Korzenie i owoce zawierają olejek eteryczny (główne składniki: b-felandren, a-pinen, p-cymol, kwasy organiczne), gorycze, garbniki i cukry, kumaryny.
Działanie i zastosowanie: - goryczowe (aromaticum amarum);
- uspokajające - na układ nerwowy (kumaryny);
- ogranicza występowanie migren i zaburzeń nerwowych, łagodzi skurcze przewodu pokarmowego, ułatwia i przyspiesz trawienie. W farmacji dodawane są do preparatów aromatycznych i do mieszanek uspokajających lub regulujących trawienie. Zewnętrznie stosowane są do kąpieli i płukania gardła.
OLEJEK SZAŁWIOWY OLEUM SALVIAE
OLEJEK SZAŁWIOWY USPRAWNIA PROCESY TRAWIENNE I DZIAŁA WIATROPĘDNIE.
STOSOWANY JEST TAKŻE W ZAPALENIU OSKRZELI, JAKO ŚRODEK ASEPTYCZNY I PRZECIWZAPALNY.
DROGĄ DOUSTNĄ PODAWANY JEST W ILOŚCI KILKU KROPLI DZIENNIE.
Melissa officinalis L.
Melisa lekarska
Rodzina: Labiatae
Wargowe Surowiec:
olejkowy
»Melissae folium (FP V) Liść melisy
OLEJEK CYTRYNOWY OLEUM CITRI wchłania się w jelicie cienkim i wydala przez drogi oddechowe. Drażni błonę śluzową oskrzeli, wzmaga wydzielanie śluzu, rozrzedza wydzielinę. Działa słabo wykrztuśnie i przeciwdrobnoustrojowo. Stosuje się go w ilości kilkunastu kropli dziennie.
W nieżycie dróg oddechowych wykorzystuje się także kamforę, główny składnik Oleum Camphoratum. Stosowana jest doustnie w dawce dziennej 30-300 mg. Kamforę stosuje się ponadto doustnie w hipotonicznych zaburzeniach krążenia. Dawki w granicach 30-300 mg dziennie wpływają tonizująco na układ krążenia.
W przewlekłych migrenowych bólach głowy znalazł zastosowanie olejek goździkowy Oleum Caryophylli. Podaje się go w kapsułkach.
OLEJEK EUKALIPTUSOWY OLEUM EUCALYPTI
Olejek eukaliptusowy stosowany jest doustnie jako rozrzedzający wydzielinę oskrzelową i wykrztuśny. Zmniejsza stan napięcia mięśni gładkich, rozkurcza oskrzela, przywraca prawidłowe ruchy nabłonka rzęskowego, wyzwala odruch kaszlowy i działa przeciwbakteryjnie. Dawka dzienna mieści się w granicach 0,1-0,6 g, co odpowiada 5-30 kroplom olejku. Ostatnio został wprowadzony do lecznictwa preparat Bronchomed zawierający w 1 kapsułce 300 mg olejku eukaliptusowego. Dzienna dawka tego leku równa jest 30 kroplom olejku.
Olejki eteryczne |
Inne olejki eteryczne |
Preparaty olejkowe |
Terpichol (kapsułki, płyn) |
Stosowanie olejków eterycznych do wewnątrz organizmu w porównaniu z innymi lekami roślinnymi jest stosunkowo rzadkie. Główną przeszkodą jest przekonanie o ich dużej toksyczności. W świetle ostatnich badań okazuje się jednak, że doustne podawanie olejków eterycznych jest częstokroć mniej szkodliwe od ich stosowania zewnętrznego. Dotyczy to szczególnie olejków do masażu dużych powierzchni ciała, kiedy to mogą one wchłaniać się przez skórę i przenikać do krwiobiegu w dużych ilościach. Wartości LD50 dla większości powszechnie używanych olejków eterycznych mieszczą się powyżej 5 g/kg masy ciała zwierząt doświadczalnych. W klasyfikacji Hodge'a i Sternera stanowią one zatem grupę substancji słabo toksycznych, dla których prawdopodobna dawka śmiertelna dla człowieka dorosłego wynosi powyżej 250g.
OLEJEK SANDAŁOWY OLEUM SANTALI ALBI
Olejek sandałowy wykazuje działanie odkażające drogi moczowe. Znajduje zastosowanie w leczeniu zakażeń dróg moczowych w dawce 1-1,5 g dziennie, co odpowiada 50-150 kroplom olejku. Podawany jest w kapsułkach zabezpieczających przed działaniem soku żołądkowego.
OLEJEK TERPENTYNOWY REKTYFIKOWANY OLEUM TEREBINTHINAE RECTIFICATUM
Olejek terpentynowy rektyfikowany stosowany jest w chorobach dróg oddechowych jako środek rozrzedzający śluz i działający wykrztuśnie. Dawka dzienna 0,15-0,3 g odpowiada 8-15 kroplom olejku.
OLEJEK CZOSNKOWY OLEUM ALLII SATIVI
Olejek czosnkowy znalazł zastosowanie w leczeniu przewlekłego zapalenia oskrzeli, nieżytu dróg oddechowych, nawracających stanów przeziębieniowych, krztuśca, astmy oskrzelowej i grypy. W tym celu podaje się doustnie 1-6 kropli olejku.
OLEJEK LAWENDOWY OLEUM LAVANDULAE
Olejek lawendowy ułatwia trawienie, działa wiatropędnie i przeciwskurczowo, a także słabo znieczulająco w obrębie przewodu pokarmowego. Poza tym działa uspokajająco i uśmierzająco w bólach głowy na tle depresyjnym. Olejek lawendowy stosuje się doustnie w dawkach 1-10 kropli dziennie. Wchodzi w skład preparatu galenowego Spiritus Lavandulae w ilości 0,3%.
OLEJEK TYMIANKOWY- OLEUM THYMI
Olejek tymiankowy pobudza funkcje wydzielnicze błony śluzowej dróg oddechowych, pobudza ruch rzęsek aparatu migawkowego, działa wykrztuśnie i aseptycznie. Olejek podawany doustnie wzmaga wydzielanie soku żołądkowego i śliny. Zwiększa nieznacznie wydzielanie żółci, działa lekko moczopędnie. Rozkurcza mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Olejek tymiankowy znalazł zastosowanie w przewlekłym nieżycie dróg oddechowych i kaszlu różnego pochodzenia, a także zaburzeniach trawienia. Podawany jest doustnie w ilości od kilku do 15 kropli dziennie.
OLEJEK KOLENDROWY Oleum Coriandri i OLEJEK MAJERANKOWY Oleum Majoranae są stosowane w: zaburzeniach trawiennych, braku łaknienia, nieżycie żołądka i jelit, wzdęciach i kolce jelitowej w ilości kilku kropli dziennie.
Duża grupa olejków eterycznych wykorzystywana jest w leczeniu schorzeń układu oddechowego: OLEJEK SOSNOWY OLEUM PINI SILVESTRIS, OLEJEK KOSODRZEWINOWY OLEUM PINI PUMILIONIS I OLEJEK JODŁOWY OLEUM PICEAE. Pobudzają one czynność wydzielniczą górnych dróg oddechowych, rozrzedzają śluz, działają wykrztuśnie i przeciwdrobnoustrojowo. Podaje się je doustnie w dawkach dziennych 0,15-0,3 g (8-15 kropli).
OLEUM NIAULI polecany jest w nieżycie górnych dróg oddechowych w dawce 0,2-2 g (10-100 kropli). OLEUM RHODODENDRI DAURICI jest lekiem wykrztuśnym i przeciwkaszlowym w dawce dziennej 0,15-0,3 g (8-15 kropli). OLEUM VITICIS NEGUNDO pobudza odkrztuszanie wydzieliny oskrzelowej i pomocny jest w kaszlu, astmie i przewlekłym zapaleniu oskrzeli. Olejek ten podaje się w ilości 60-120 mg (3-6 kropli) dziennie w kapsułkach żelatynowych.
OLEJEK KOPROWY OLEUM FOENICULI
Olejek koprowy działa wiatropędnie, ułatwia trawienie i powoduje rozkurcz mięśni gładkich okolicy żołądka i jelit. Z tego względu stosowany jest w nieżycie przewodu pokarmowego, kolce jelitowej, wzdęciach i czkawce. Olejek koprowy jest dobrym środkiem rozrzedzającym wydzielinę oskrzelową i wykrztuśnym. Znalazł zastosowanie w stanach zapalnych oskrzeli. Dzienna dawka olejku podawanego doustnie waha się od 3 do 30 kropli.
OLEJEK ARCYDZIĘGLOWY OLEUM ANGELICAE
Olejek arcydzięglowy pobudza czynność wydzielniczą żołądka, ułatwia trawienie, działa wiatropędnie i zwiększa łaknienie. Stosowany jest także w nieżycie jelit, skąpomoczu oraz bólach mięśniowych i nerwobólach. Olejek podawany jest doustnie w ilości od kilku do 20 kropli dziennie. Wchodzi w skład preparatu galenowego Angelicae compositus w ilości 0,3%.
OLEJEK MIĘTY PIEPRZOWEJ OLEUM MENTHAE PIPERITAE
Olejek mięty pieprzowej stosowany jest doustnie przede wszystkim w chorobach przewodu pokarmowego. Ułatwia trawienie, działa wiatropędnie i przeciwskurczowo. Podawany jest w braku łaknienia, zaburzeniach trawiennych połączonych z wymiotami i bólami, w skurczach nadbrzusza, kolce jelitowej, w stanach zapalnych żołądka i jelit, a także w zapaleniu i stanach skurczowych jelita grubego.
Olejek mięty pieprzowej wykazuje działanie żółciopędne, żółciotwórcze oraz działa leczniczo w schorzeniach wątroby, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. W tym celu stosuje się także preparaty zawierające w swym składzie olejek mięty pieprzowej, takie jak: Colpermin, Cholagogum i Raphacholin.
Wykorzystywany jest również w chorobach górnych dróg oddechowych. Rozrzedza śluz, działa wykrztuśnie i leczy stany przeziębieniowe. Polecany jest także w wymiotach u ciężarnych i bolesnym miesiączkowaniu.
Olejek mięty pieprzowej stosowany jest w dawkach dziennych 3-12 kropli. W przypadku preparatu Colpermin maksymalna dawka dzienna wynosi 6 kapsułek (1,2 g), co odpowiada ok. 61 kroplom olejku. Dawka dzienna preparatu Cholagogum wynosi 30 mg, co odpowiada ok. 1,5 kropli, a preparatu Raphacholin 90 mg, to jest ok. 5 kropli olejku. Należy dodać, że 1 g olejku eterycznego odpowiada 51 kroplom.
W praktyce leczniczej stosuje się także Oleum Menthae arvensis w chorobach i zaburzeniach przewodu pokarmowego oraz w schorzeniach dróg oddechowych w dawce 3-6 kropli dziennie.
W preparatach niemieckich występuje także olejek miętowy chiński (China Oel) oraz olejek miętowy japoński (Japanisches Heilpflanzenol). Preparaty te stosuje się w chorobach górnych dróg oddechowych (katar, zapalenie błony śluzowej nosa i oskrzeli) oraz czynnościowych zaburzeniach żołądka, jelit i dróg żółciowych. Dzienna dawka obu preparatów (zawierają czyste olejki miętowe) wynosi 10 kropli
OLEJEK CYNAMONOWY CHIŃSKI OLEUM CINNAMOMI CASSIAE
Oleum Cinnamomi cassiae pobudza wydzielanie soku żołądkowego, działa wiatropędnie i przeciwbiegunkowo. Zapobiega zaburzeniom jelitowym, a także łagodzi stany przeziębieniowe. Podawany jest doustnie w dawkach 3-30 kropli. W podobnych schorzeniach stosuje się olejek cynamonowy cejloński Oleum Cinnamomi zeylanicum. Podaje się go w ilości 3-10 kropli dziennie
OLEJEK TATARAKOWY OLEUM CALAMI
Olejek tatarakowy wzmaga czynność trawienną żołądka i zapobiega wzdęciom, dlatego stosowany jest w zaburzeniach trawiennych i nieżytach przewodu pokarmowego. Doustnie podawany jest w ilości kilku kropli dziennie. Olejek tatarakowy wchodzi w skład preparatów Uldenol i Ulventrol w ilości 10 mg w odniesieniu do jednej drażetki, co przy maksymalnym stosowaniu preparatów w ilości 9 drażetek odpowiada 90 mg, to jest ok. 5 kroplom olejku dziennie.
OLEJEK KMINKOWY OLEUM CARVI
Olejek kminkowy bywa wykorzystywany głównie w schorzeniach przewodu pokarmowego. Działa rozkurczająco na mięśnie gładkie, zmniejsza perystaltykę żołądka, zapobiega nudnościom. Działa wiatropędnie, przywraca prawidłową amplitudę ruchów perystaltycznych jelit. Zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Ponadto wzmaga funkcje wydzielnicze błony śluzowej dróg oddechowych i działa wykrztuśnie. Olejek kminkowy jest pomocny w nieżycie żołądka i jelit, działa przeciwbiegunkowo i pobudza łaknienie. Niekiedy stosowany jest w skąpomoczu, zaburzeniach laktacji, bolesnym miesiączkowaniu i zapaleniu oskrzeli. Olejek kminkowy podaje się doustnie w ilości 3-10 kropli dziennie.
OLEJEK JAŁOWCOWY OLEUM JUNIPERI
Olejek jałowcowy stosowany jest w zaburzeniach trawienia, a także w schorzeniach układu wątrobowo-żółciowego i pęcherza moczowego. Zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, działa żółciopędnie i moczopędnie. Najczęściej stosowany jest w dawce 1-5 kropli dziennie, rzadziej w dawce 0,15-0,3 g, co odpowiada 8-15 kroplom dziennie.
OLEJEK ANYŻOWY OLEUM ANISI
Olejek anyżowy stosowany jest jako środek ułatwiający trawienie i wiatropędny. Zmniejsza także napięcie mięśni gładkich, dzięki czemu zapobiega wzdęciom. Podawany doustnie wchłania się w jelicie cienkim i częściowo wydalany jest przez drogi oddechowe. Olejek drażni błonę śluzową oskrzeli, zwiększa wydzielanie śluzu, upłynnia wydzielinę, pobudza ruch rzęsek aparatu migawkowego i wzmaga odruch kaszlowy. Olejek anyżowy wykorzystywany jest w niestrawności jelitowej i nieżycie dróg oddechowych, m.in. w zapaleniu oskrzeli, kaszlu konwulsyjnym i krztuścu. Olejek podaje się w dawce 3-15 kropli dziennie. Olejek anyżowy wchodzi w skład preparatu galenowego Spiritus Amonii anisatus w ilości 1% oraz mieszanek wykrztuśnych. Jest składnikiem tabletek Azarina o działaniu wykrztuśnym i przeciwkaszlowym. W lecznictwie stosowany jest również Oleum Anisi stellati, jako środek poprawiający trawienie, zapobiegający wzdęciom i skurczom w obrębie przewodu pokarmowego. Podaje się go w dawce 3-30 kropli dziennie. W dawce 15 kropli dziennie polecany jest on ponadto jako lek rozrzedzający wydzielinę oskrzelową i ułatwiający jej odkrztuszanie.
Występowanie: Gatunek ten rośnie w Europie, Azji i północnej Afryce, w miejscach suchych, w zespołach roślin zielnych, jako chwast. W Polsce występuje powszechnie na przydrożach, nieużytkach, zboczach.
Morfologia rośliny: Jest to bylina o pokroju zwartym, łodygach wzniesionych, pokrytych liśćmi pierzastosiecznymi, naprzemianległymi. Cała roślina jest szaro, filcowato owłosiona. Łodyga kończy się wiechą żółtych koszyczków. Owocem jest niełupka
Surowiec: ziele bylicy piołun zebrane w pierwszym roku wegetacji lub z roślin starszych zebrane w czasie kwitnienia. Wskaźnik goryczy surowca musi być nie niższy niż 500.
Zbiera się ziele, które ścina się w odległości 30 cm od wierzchołka łodygi, zrywając jednocześnie liście różyczki i pozostałej części łodygi.
Morfologia surowca: Główną masę surowca stanowią liście i koszyczki kwiatowe.
- liście i pędy są szaro-srebrzyście owłosione. Całobrzegie, lancetowate lub łopatkowate, dolne 3-krotnie pierzasto-sieczne, środkowe 1-2-krotnie pierzastosieczne, górne niepodzielone.
- koszyczki kuliste, lekko zwisłe, otoczone dwoma rzędami dachówkowato na siebie zachodzących listków okrywy. Składają się one z żółtych kwiatów rurkowatych z których brzeżne są żeńskie, a środkowe - obupłciowe;
- zapach jest swoisty, aromatyczny. Smak długotrwale gorzki.
Anatomia surowca: - w śródliściu występują gruzły szczawianu wapnia i sferokryształy inuliny;
- we wgłębieniach skórki znajdują się włoski gruczołowe typ Composite;
- włoski okrywające T-owate.
Skład chemiczny: Goryczowe laktony seskwiterpenowe z grupy gwajanolidów o charakterze proazulenów: absyntyna i anabsyntyna, które podczas destylacji przekształcają się w chamazulen i dihydrochamazulen Występuje także olejek (ok.. 0,5 %), który zawiera azuleny, tujol, tujon, felandren, bisabolen i inne Oprócz tego surowiec zawiera flawonoidy, lignany, garbniki
Działanie i zastosowanie:
- goryczowe (amarum) - gorycze pobudzają wydzielanie soku żołądkowego na drodze odruchowej jaki i bezpośrednio. Niektóre składniki olejku również wykazują takie działanie za pomocą mechanizmów podobnych do tych z jakimi działają gorycze jak i poprzez podrażnienie receptorów węchowych;
- żołądkowe (stomachicum);
- tonizujące (tonicum),
- metabolicum - wyciągi mają działanie wzmacniające i regulujące przemianę materii.
- przeciwskurczowe (spasmolyticum) - olejek zawarty w surowcu posiada właściwości spazmolityczne w obrębie mięśni gładkich przewodu pokarmowego oraz działanie antyseptyczne;
- Składniki ziela piołunu powodują poprawienie przepływu żółci do dwunastnicy.
Zewnętrznie wyciągi z piołunu działają trująco na pasożyty skóry oraz na owsiki (Oxyuris).
Z surowca przyrządza się napary i nalewki.
Wyciągi podawane w większych dawkach lub przez dłuższy czas powodują zawroty głowy i zwiększenie agresywności. Jest to zawiązane z obecnością toksycznego tujonu w surowcu.
PODSUMOWANIE
Przegląd zastosowania olejków eterycznych i preparatów olejkowych w leczeniu chorób wewnętrznych wskazuje, że najczęściej są one wykorzystywane w terapii dróg oddechowych, stosunkowo często w schorzeniach przewodu pokarmowego, a także wątroby, dróg żółciowych i moczowych, w mniejszym stopniu mają zastosowanie w schorzeniach układu nerwowego, miażdżycy i w walce z bólem.
Ilości olejków eterycznych i preparatów olejkowych podawanych doustnie nie są duże. Maksymalne dawki dzienne nie przekraczają w większości przypadków 15 kropli, co odpowiada 300 mg tych substancji, nie stanowią więc zagrożenia dla zdrowia człowieka.
Na podstawie niniejszego opracowania można przyjąć, że olejki eteryczne i preparaty olejkowe są grupą leków naturalnych, która zasługuje na większe zainteresowanie lekarzy i szersze niż dotąd wykorzystanie w leczeniu chorób wewnętrznych
Wyszukiwarka