UBEZPIECZENIA

Literatura:

1. Podstawy ubezpieczeń, pod red. J.Monkiewicza.

1. Mechanizmy i funkcje, Poltext, Warszawa 2000

2. Produkty, Warszawa 2001

3. Przedsiębiorstwo, Warszawa 2003

2. K. Czerwieńska, P. Ilnicki, W.J. Kowalski, Nowe prawo ubezpieczeniowe. Komentarz, wyd. Twiger, Warszawa 2003.

3. Ubezpieczenia w UE, pod red. J. Monkiewicza, wyd. Poltext, Warszawa 2002.

4. Zarządzanie ryzykiem w ubezpieczeniach, pod red. W. Ronka- Chmielowiec, wyd. AE, Wrocław 2002.

5. Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, pod red. T. Songowskiego, wyd. Branta, Bydgoszcz-Poznań 2002, część 4.

WYI. WPROWADZENIE DO TEORII UBEZPIECZEŃ

1. Pojęcie ubezpieczeń w różnych aspektach

1. Ubezpieczenie jako kategoria mikroekonomiczna

2. Ubezpieczenie jako kategoria makroekonomiczna

3. Ubezpieczenie jako kategoria prawna

4. Ubezpieczenie jako kategoria finansowa

5. Ubezpieczenie jako metoda zarządzania ryzykiem

2. Samoubezpieczenie

3. Captiv

4. Ekonomiczne i społeczne funkcje ubezpieczeń

1a) Ubezpieczenie jako kategoria mikroekonomiczna

Ubezpieczenie jest to działalność w zakresie usług finansowych, ale i jako dyscyplina naukowa.

Wiedza ubezpieczeń to ogół uporządkowanych naukowo wiadomości służących do poznania istoty i zasad działania ubezpieczeń oraz określający warunki ich dalszego rozwoju. Wiedza ubezpieczeniowa jest syntetycznym ujęciem dorobku naukowego wielu nauk: ekonomii, prawa, statystyki, chemii, socjologii, psychologii, nauk przyrodniczych i medycznych, a nawet wiedzy o przestępstwach ubezpieczeniowych wywodzących się z kryminologii. Wiedza ubezpieczeniowa potrzebna jest w wielu zawodach.

W XIX w. niemiecki badacz Gobi zdefiniował ubezpieczenia w oparciu o teorie potrzeb. Najpierw powstaje potrzeba związana z utrata majątku spodziewanego zysku, dodatkowych wydatków, potrzeb finansowych (narodzenie dziecka, dożycie wieku poprodukcyjnego) i ubezpieczenie zaspokajające owe potrzeby.

Inny niemiecki badacz Wagner w XIX w. zdefiniował ubezpieczenia oparte na teorii szkód. W tej teorii ubezpieczenie jest narzędziem gospodarczym, mającym na celu wyrównanie szkody finansowej wyrządzonej na majątku przez różne zdarzenia losowe.

Prof. J. Łazowski (okres międzywojenny) Ubezpieczenie jest to urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek wskutek urzeczywistnienia się zdarzeń losowych w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym zagrażają te same zdarzenia. Tak naprawdę sami ubezpieczeni finansują ciężar wyrównywania szkód losowych.

Ś.u. Składka S S Ś.u.

Ś.u.

S S S Świadczenie ubezpieczeniowe

Suma świadczeń ubezpieczeniowych= suma składek

Podstawową zasadą, na której opiera się działalność ubezpieczeniowa jest tworzenie puli wspólnego ryzyka, czyli łączenie niezależnych od siebie rodzajów ryzyka dotyczących różnych podmiotów i rozkładanie go na dużą liczbę członków zbiorowości.

Ubezpieczenie nie jest ani formą gry ani dobroczynnością, choć transakcje ubezpieczeniowe mają przypominać grę (do ubezpieczenia przystępuje ten, kto ma awersję do ryzyka, zaś zakład ubezpieczeniowy zakłada, że nie będzie ryzyka tylko składka). Ubezpieczony tak jak gracz może uzyskać więcej niż wpłacił, a odszkodowanie zależy od przypadku. Jednakże ubezpieczenie rekompensuje stratę, podczas gdy wygrana powiększa dochód. Ubezpieczenie dotyczy ryzyka (jest sposobem na zarządzanie ryzykiem), zaś gra kreuje ryzyko.

1b) Ubezpieczenie jako kategoria mikroekonomiczna

W ubezpieczeniu jako kategorii mikroekonomicznej na uwadze jest jednostka, która ma swoje potrzeby. W ujęciu makroekonomicznym ubezpieczenia kreują fundusze- stanowią formę centralizacji funduszy ze źródeł rozproszonych i przeznaczenie ich na finansowanie celów rozwojowych zarówno przedsiębiorstwa jak i całej gospodarki. Ubezpieczenia są jednym z ogniw systemu finansowego państwa. Przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe podobnie jak banki są pośrednikami finansowymi i inwestorami instytucjonalnymi. Klienci wpłacają składki do Zakładu Ubezpieczeniowego, który to lokuje owe fundusze w obligacje, bony skarbowe (finansują budżet) lub depozyty (przyszłe kredyty) albo kupuje akcje i udziały w innych przedsiębiorstwach.

1c) Ubezpieczenie jako kategoria makroekonomiczna

Umowa ubezpieczeniowa regulowana jest prawem cywilnym, a działalność firm ubezpieczeniowych prawem ubezpieczeniowym.

Definicja Ignacego Biskupskiego. W aspekcie prawnym ubezpieczenie jest umową cywilną, na mocy której zakład ubezpieczeniowy zobowiązuje się wypłacić ubezpieczonemu w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego odszkodowanie lub świadczenie, zaś ubezpieczony zobowiązuje się do zapłacenia składki.

odszkodowanie, świadczenie- zobow.

uwarunkowane wypadkiem ubezp.

Zakład ubezpieczeniowy Klient

(ubezpieczyciel) (ubezpieczający)

składka-zobowiązanie

nieuwarunkowane

Składka ubezpieczeniowa- cena ochrony ubezpieczeniowej.

Przedmiotem ubezpieczenia mogą być:

• Majątek/ mienie (dobra materialne)

• Dobra osobiste (ubezpieczanie się): życie, zdrowie, zdolność do pracy zawodowej, do zarobkowania

Różnica między odszkodowaniem a świadczeniem:

• Uszczerbek na mieniu = odszkodowanie

• Uszczerbek na dobrach osobistych = świadczenie

• Odszkodowanie + świadczenie = świadczenie ubezpieczeniowe

Wypadek ubezpieczeniowy jest to takie zdarzenie losowe, którego nastąpienie rodzi obowiązek wypłacenia świadczenia ubezpieczeniowego. Ubezpieczeniowego praktyce wypadek ubezpieczeniowy to zdarzenie wyszczególnione w OWU (ogólnych warunkach ubezpieczenia).

1d) Ubezpieczenie jako kategoria finansowa

Świadczenia ubezpieczeniowe mają najczęściej charakter pieniężny. W formach wcześniejszych historycznie świadczenia ubezpieczeniowe były realizowane w naturze (rzadko spotykane obecnie np. w ubezpieczeniach społecznych tzw. Protezowanie oraz darmowe lecznictwo).

1e) Ubezpieczenie jako metoda zarządzania ryzykiem

We współczesnych definicjach ubezpieczeń akcentuje się ich użyteczność jako jednej z metody zarządzania ryzykiem.

Co to jest ryzyko?

1. Niebezpieczeństwo

- potencjalne

- w fazie realizacji

- skutek niebezpieczeństwa, które się zrealizowało

2. Niepewność

- mierzalna

- niemierzalna

3. Prawdopodobieństwo

4. Możliwość

5. Dyspersja rezultatów rzeczywistych - - - - - - prawdopodobieństwo w wyniku innego i oczekiwanych rezultatu niż oczekiwany

6. Jako przedmiot ubezpieczenia

- ubezpieczony przedmiot

- ubezpieczona osoba

Wyróżniamy ryzyko:

1. Ryzyko czyste wiąże się z tzw. wariancją podwójną, co oznacza, że w przypadku zrealizowania się ryzyka powstaje strata. Natomiast niezrealizowanie się ryzyka nie powoduje zysku (przysporzenie, lecz stan rzeczy nie ulega zmianie). Ryzyko czyste istnieje tylko z natury rzeczy i jest mierzalne metodami pomiaru statystycznego. Jest ubezpieczane.

2. Ryzyko spekulatywne (sztuczne) wiąże się z tzw. wariancja potrójną. Ryzyko to nie powoduje straty a ni nie przysparza korzyści. Ryzyko to nie nadaje się do ubezpieczania. Jest powodowane w sposób sztuczny przez samego człowieka np. podejmowanie hazardu. Nie jest ono mierzalne metodami statystycznymi.

Zarządzanie ryzykiem jest to szeroko [pojęty proces zarządzania , którego istota sprowadza się do procedur towarzyszących podejmowaniu optymalnych decyzji gospodarczych w warunkach ryzyka.

Fazy risk management:

Diagnozowanie ryzyka Kontrola ryzyka

1. Identyfikacja ryzyka 1.Wybór metody kontroli

2. Ocena ryzyka (kwantyfikacja) 2. Wycena (taryfikacja)

3. Selekcja ryzyka 3. Wdrażanie wybranej metody

4. Faza monitoringu

5. Ocena efektywności metody

6. Wnioski co do przyszłej metody

Metody manipulowania (zarządzania) ryzykiem:

1. Unikanie ryzyka- zagrożony podmiot nie podejmuje ryzyka

2. Zatrzymanie ryzyka- zagrożony podmiot podejmuje ryzyko i godzi się ponieść jego finansowe skutki

3. Kontrola- zagrożony podmiot podejmuje działania zapobiegające ryzyku lub mające ograniczyć jego ujemne skutki.

4. Transfer- przekazanie ryzyka na inny podmiot

5. Sparing of risk - dzielenie obiektów, którym ryzyko zagraża

6. Pooling of risk- ciężar ryzyka podejmuje grupa podmiotów

7. Repartycja strat- ciężar strat jest rozdzielony na większa grupę podmiotów

8. Ubezpieczenie- jest powszechnie uważane za optymalna metodę. Zawiera w sobie elementy wszystkich powyższych metod.

Mankamenty ubezpieczenia:

1. Nieubezpieczalność niektórych rodzajów ryzyka

2. Ograniczona pojemność finansowa ubezpieczycieli

3. Brak pełnej kompensacji strat

4. Możliwość odmowy.

Model ubezpieczalności ryzyka (wzorzec).

Elementy:

• Ubezpieczeniom podlegają tylko zdarzenia losowe

• Musi istnieć odpowiednio duża liczba narażonych jednostek

• Strata spowodowana przez dany rodzaj ryzyka musi być definitywna i mierzalna w sensie finansowym => jednoznacznie stwierdzona

• Urzeczywistnienie się ryzyka musi mieć charakter nadzwyczajny albo przypadkowy (wykluczenie z ubezpieczenia/ odpowiedzialności zdarzeń losowych)

• Strata powstała w wyniku urzeczywistnienia się ryzyka nie powinna realizować się w stosunku do zbyt wielkiej liczby jednostek narażenia w tym samym czasie (wykluczenie odpowiedzialności za skutki działań wojennych, politycznych, terrorystycznych, wybuchu nuklearnego)

• Ubezpieczeniu nie podlega naturalne zużywanie się majątku (amortyzacja)- tylko zdarzenia losowe

Zdarzenie losowe są to obiektywne (realne) stany świata zewnętrznego będące skutkiem urzeczywistniania się określonych ryzyk. Powoduje ono straty lub zwiększone potrzeby finansowe u osoby w, stosunku do której dane zdarzenie się realizuje.

CECHY zdarzeń losowych:

1. Masowość

2. Statystyczna prawidłowość

3. Możliwe, lecz konieczne (mogą, lecz nie muszą nastąpić)

4. Nadzwyczajne (odstępstwa od normalnego stanu rzeczy)

5. Subiektywnie losowe (nie można z góry przewidzieć, do kogo się zrealizują)

6. Niezależne od poszkodowanego (nie mogą być skutkiem świadomego działania poszkodowanego)

Systematyka zdarzeń losowych:

1. Klęski żywiołowe

2. Nieszczęśliwe wypadki

1. O skutkach pomyślnych

2. O skutkach niepomyślnych

1. Kataklizmy żywiołowe

2. Zaburzenia społeczne

3. Czyny niedozwolone

4. Awaria techniczna

5. Wypadki komunikacyjne

6. Inne

• Ryzyko biotyczne (niedołęstwo)

• Ryzyko ekscentryczne (utrata głosu przez śpiewaka)

• Spekulatywne

1. Niepewne, co do tego czy nastąpią

2. Niepewny jest skutek tych zdarzeń

3. Niepewne, kiedy nastąpią

2. Samoubezpieczenie

Samoubezpieczenie jest to alternatywny sposób w stosunku do ubezpieczenia, gdyż występuje ono wtedy, gdy podmiot zagrożony sam sobie tworzy fundusze np. przedsiębiorstwo tworzy rezerwy na skutki zdarzeń losowych lub odkładanie pieniędzy na „czarną godzinę”. Jest to skuteczne przy niewielkich zdarzeniach. Jest tanie i niebezpieczne, bo czasem strata może być większa niż się spodziewamy.

1. CAPTIVE

CAPTIVE jest szczególną formą samoubezpieczenia, a powołuje go przedsiębiorstwo lub grupa kapitałowa w celu ubezpieczenia interesu majątkowego tego przedsiębiorstwa/ grupy kap[itałowej. Captive- ich głównym celem było ubezpieczenie producentów ryzyka o odpowiedzialności cywilnej. Pierwsze powstawały w Europie Zachodniej w okresie międzywojennym, zaś w USA w latach 50/70tych. Obecnie obserwuje się wzmożoną aktywność ubezpiecz ubezpiec Captive. W Polsce jest to Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych TUW CUPRUM założona przez kombinat KGMN Polska Miedź, powołane do ubezpieczania tegoż kombinatu.

Klasyfikacja Captive

1. Ze względu na wielkość

1. Papierowy- zakładany tam gdzie są korzystne uregulowania podatkowe

2. Mały- tworzony zwykle w innym kraju niż siedziba założyciela w krajach o korzystniejszych niż w danym kraju warunkach podatkowych, zarządzany przez wyspecjalizowana firmę

3. Pełnowymiarowy- z własną struktura władzy , niezależny od rynku ubezpieczeniowego ubezpieczeńowego reasekuracyjnego

2. Ze względu na własność

1. Jednego właściciela

2. Wielu właścicieli - przyjmuje formę TUW

3. Ze względu na zakres działalności

1. Czysty- przejmuje ryzyko tylko założycieli

2. Otwartego rynku- szerszy, może przejmować ryzyko od innych struktur związanych z Captive

4. Ze względu na pełnione funkcje

1. Zajmujące się tylko ubezpieczeniem

2. Tylko reasekuracją

4. Ekonomiczne i społeczne funkcje ubezpieczeń

1. Ochronna- inaczej kompensacyjna (kompensuje straty w sposób finansowy)

2. Finansowa- Ubezpieczenia tworzą fundusze pochodzące ze składek - są z nich wypłacane świadczenia i część jest inwestowana.

(a) Funkcja fiskalna- firmy ubezpieczeniowe odprowadzają podatek

3. Oszczędnościowa- w przypadku ubezpieczeń życiowych. Niektóre rodzaje ubezpieczeń życiowych mają za zadanie zgromadzenie funduszy na okres poprodukcyjny.

4. Prewencyjna

Wy II. Klasyfikacja ubezpieczeń

1. Ubezpieczenia społeczne a gospodarcze

2. Ubezpieczenia komercyjne a zwyczajne

3. Majątkowe i osobowe

4. Tzw. ustawowy podział ubezpieczeń gospodarczych (dział I i II)

5. Historyczne typy ubezpieczeń

6. Ekonomiczne typy ubezpieczeń

1. Ubezpieczenia społeczne a gospodarcze

Społeczne (publiczne)	Gospodarcze (prywatne)
Instrument polityki społecznej państwa	Instrument polityki gospodarczej
Charakter obowiązkowy	Głównie charakter dobrowolny (obowiązek wynika tylko z obowiązku zawarcia umowy)
Różnice historyczne(120 lat)	Długie tradycje (4000 lat)
Stosunek publiczno- prawny	Stosunek cywilno- prawny
Publicznoprawne instytucje ubezpieczeniowe	Komercyjne + wzajemne zakłady ubezpieczeń
Trójstronny stosunek prawny	Z reguły stosunek dwustronny
Ubezpieczenie osobowe	Ubezpieczenie majątkowe + osobowe
Warunki ubezpieczenia określono ustawowo	OWU określa zakład ubezpieczeń
Szczególny tryb kontroli sądowej	Kontrola sądów powszechnych
Gwarancja SP	Brak gwarancji państwa
Odrębne zasady nadzoru	Nadzór na zasadach ustaw ubezpieczeniowych
Odrębne regulacje w ustawach szczególnych	Regulacje prawne w kodeksie cywilnym i morskim oraz ustawie ubezpieczeniowej

Ubezpieczenia

Społeczne Gospodarcze

1. Majątkowe

- mienia (dóbr rzeczowych)

- odpowiedzialności cywilnej (OC)

2. Osobowe

- na życie

- NW

Podział ubezpieczeń na majątkowe i osobowe wynika z kodeksu cywilnego.

Systematyka ubezpieczeń gospodarczych:

1. Ze względu na przedmiot

1. Majątkowe: mienia i OC

2. Osobowe: na życie i NW

2. Kryterium branżowe (ustawowe)

1. Życiowe (dział I)

2. Pozostałe osobowe + majątkowe (dział II)

3. Ze względu na autonomię stron

1. Dobrowolne

2. Obowiązkowe

4. Ze względu na dywersyfikację ryzyka

1. Bezpośrednie

2. Pośrednie

5. Ze względu na prawną regulację

1. Lądowe (kodeks cywilny)

2. Morskie (kodeks morski)

6. Ze względu na typ interesu ubezpieczeniowego

1. Wartości majątkowe

- istniejące (samochód)

- przyszłe (samochód- taksówka)

- ujemne (z tytułu odpowiedzialności cywilnej, ubezpieczenie utraty zysku w przedsiębiorstwie)

2. Niemajątkowe dobra osobiste

7. Ze względu na okres ubezpieczenia

1. Krótkoterminowe (np. KL- koszty leczenia za granicą)

2. Średnioterminowe (roczne- ubezpieczanie samochodów na jeden rok)

3. Długoterminowe (na życie)

8. Ze względu na liczbę ubezpieczonych osób/ przedmiotów

1. Jednostkowe (indywidualne)

2. Zbiorowe (wielość przedmiotów ubezpieczanych)

3. Grupowe (wielość osób ubezpieczanych)

9. Ze względu na stopień oznaczoności ubezpieczonego

1. Imienne

2. Bezimienne

3. Na rzecz tego, kogo dotyczy

10. Ze względu na liczbę ryzyka

1. Scalone

2. Blokowe

3. All r0isk

11. Ze względu na liczbę zakładów

1. Koasekuracyjne

2. Kolektywne

5. Historyczne typy ubezpieczeń

1. Przedkapitalistyczny

2. Kapitalistyczny

3. Socjalistyczny

6. Ekonomiczne typy ubezpieczeń

1. Pomocy wzajemnej

2. Publicznoprawny

3. Handlowy (komercyjny)

Ubezpieczenie w formie publicznoprawnej działa na zasadzie albo ubezpieczenia handlowego albo wzajemnego. Cechą wyróżniającą ten typ jest to, że ubezpieczenie jest wykonywane przez przedsiębiorstwa państwowe, samorządowe, bądź związki korporacyjno- zawodowe, uwzględniający w swej działalności interes ogólnospołeczny.

Wy III. Charakterystyka najważniejszych produktów ubezpieczeniowych
1. Charakterystyka ubezpieczeń osobowych I
2. Charakterystyka ubezpieczeń majątkowych (rzeczowych)
3. Charakterystyka ubezpieczeń finansowych
4. Charakterystyka ubezpieczeń OC
5. Ubezpieczenia a gwarancja ubezpieczeniowa

1. Charakterystyka ubezpieczeń osobowych I

1. Zwykłe ubezpieczenia życiowe (tradycyjne)- Dział I, grupa I

2. Nowoczesne ubezpieczenia na życie- z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym

Zwykłe ubezpieczenia życiowe

Cechą, która wyróżnia ubezpieczenia na życie od pozostałych ubezpieczeń gospodarczych jest tzw. Rezerwa matematyczna

Rezerwa matematyczna to nadpłacona składka, wyższa od aktualnego ryzyka śmierci ubezpieczonego. Jest ona inwestowana przez firmę ubezpieczeniową i na jej rachunek. Dochody z tytułu lokaty rezerwy mają pokryć późniejsze niedobory. Z ekonomicznego punktu widzenia rezerwa matematyczna jest własnością ubezpieczonego. Oznacza to, że może być wypłacona ubezpieczonemu na niemal każde żądanie (jeśli produkt ma tzw. wartość wykupową).

Wartość wykupowa osiągana jest po 2-3 latach. Jest to inaczej wartość odstąpienia, część rezerwy matematycznej, czyli nadpłaconej składki pomniejszonej o koszty akwizycji i administracji.

Premia nadzwyczajna jest to część zysków zainwestowanej rezerwy matematycznej, które firma przekazuje klientowi w różnych formach np. obniżenie składki, podwyższenie sumy ubezpieczeniowej, odłączenie opcji rozszerzającej.

Wartość polisy- to kwota stanowiąca sumę zabranych składek plus premia nadzwyczajna.

Ubezpieczenia bezskładkowe. Ubezpieczenie życiowe może się przekształcać w ubezpieczenia bezskładkowe automatycznie lub na życzenie klienta. Staje się to możliwe, gdy powstała już wartość wykupowa, a ubezpieczony nie może już z przyczyn ekonomicznych opłacać składek, a nie chce zrywać umowy. Wówczas ubezpieczyciel traktuje dotychczasową wartość polisy jako składkę jednorazową i odpowiednio zmniejsza sumę ubezpieczeniową.

Dodatkowe opcje:

- indeksacja- uwzględnianie inflacji

- umowa podstawowa + NNW

Nowoczesne ubezpieczenia na życie (grupa III, dział I)

Rezerwa matematyczna zamieniana jest na jednostkę uczestnictwa w wyodrębnionym rachunkowo funduszu inwestycyjnym (nie otwartym). Te jednostki uczestnictwa są inwestowane na rachunek i ryzyko klienta. Klient może sobie dowolnie zwiększać rezerwę matematyczną. Suma ubezpieczeń jest uzależniona od powodzenia zainwestowanych jednostek uczestnictwa.

• Jednostki z przewaga funkcji ochronnej

• Jednostki z przewagą funkcji inwestycyjnej

2.Charakterystyka ubezpieczeń majątkowych (rzeczowych)

Kryteria	Ubezpieczenie osobowe	Ubezpieczenie majątkowe
Przedmiot	Ryzyko osobowe obejmujące życie, zdrowie i zdolność do pracy ubezpieczonego	Ryzyko majątkowe obejmujące prawa i obowiązki osoby ubezpieczonej
Podmiot	Osoby fizyczne	Osoby fizyczne i prawne
Szkoda	Ma charakter niewymierny( czy wymienny???), w pieniądzu, nie zawsze ma charakter negatywny	Ma charakter wymierny w pieniądzu i zawsze charakter zdarzenia negatywnego
Suma ubezpieczeniowa	Swobodnie ustalana przez strony umowy	Ustalana na podstawie wartości przedmiotu ubezpieczeniowego
Charakter świadczenia	Świadczenie	Odszkodowanie
Czas	Zazwyczaj długookresowe (> 1 rok)	Wyłącznie krótkoterminowe (do 1 roku)

Ubezpieczenia majątkowe dzielimy na:

1. Rzeczowe

2. Majątkowe sensu stricte (=finansowe)

3. Ubezpieczenie zobowiązań OC

Ad.1 Ubezpieczenia rzeczowe

- kradzież

- rabunek

- wandalizm

- huragan, powodzie

- awaria maszyn

Suma ubezpieczeniowa- górna granica odpowiedzialności zakładu

Bezwzględna górna granica świadczenia

• W ubezpieczeniach osobowych - JEDYNA

• W ubezpieczeniach majątkowych - WZGLĘDN A

Górna granica odpowiedzialności:

• Per capita z tytułu jednego wypadku

• Górna granica odpowiedzialności za okres ubezpieczenia niezależnie od liczby wypadków (konsumpcja sumy)

Podstawa odliczenia składki:

• Stopa składki brutto

• Taryfowa stopa składek

W ubezpieczeniach majątkowych obowiązuje zasada odszkodowania, wg której kompensacja finalna ma być pełna, ale nie może spowodować wzbogacenia się (nie może być wyższa niż szkoda, wynika z kodeksu cywilnego i odróżnia ubezpieczenie od działań spekulacyjnych).

Ubezpieczenia majątkowe	Ubezpieczenia osobowe
Odszkodowanie	Świadczenie nieodszkodowawcze
Regres	Brak regresu
Zakaz kumulacji odszkodowania	Dopuszczalność kumulacji świadczeń

Ubezpieczenie podwójne (wielorakie)- kiedy to samo ryzyko ubezpieczamy w dwóch lub więcej firmach. Ma to uzasadnienie w przypadku dużych firm. Ubezp. mogą tworzyć tarczę podatkową.

Ubezpieczenie w pełnej wartości gwarantuje adekwatność, pełne zadowolenie klienta, odszkodowanie pokrywa szkodę.

Nadubezpieczenie jest bezcelowe. Nie warto zawyżać wartości przedmiotu. Płacimy wyższe składki a odszkodowanie i tak otrzymujemy do wysokości wartości rzeczywistej przedmiotu.

Niedoubezpieczenie- nie zapewnia pełnej ochrony. W przypadku szkody całkowitej ubezpieczony otrzyma tylko wysokość sumy ubezpieczeniowej, która nie pokryje całej szkody.

Ubezpieczenie w pełnej wartości	Suma ubezpieczeniowa = wartość ubezpieczenia
Nadubezpieczenie	Suma ubezpieczeniowa > wartość ubezpieczenia
Niedoubezpieczenie	Suma ubezpieczeniowa < wartość ubezpieczenia

Adekwatność ubezpieczenia zależy od prawidłowej wyceny wartości mienia.

Sposoby określenia wartości mienia:

1. Wartość rzeczywista

2. Wartość szacunkowa

3. Wartość otaksowana

4. Wartość inwentarzowa (brutto/ netto)

5. Wartość odtworzeniowa

6. Wartość nowa

W praktyce sposób określania wartości ubezpieczeniowej regulowany jest zazwyczaj w OWU (Ogólne Warunki Ubezpieczenia). Mogą przewidywać, że wartość deklaruje sam klient, firma narzuca, albo w sprawach spornych można powołać rzeczoznawcę.

Ad.5

Suma ubezpieczeniowa rzeczowych składników majątku trwałego, których wartość zużycia<40% wartości nowej, to wycena na podstawie wartości odtworzeniowej.

Wartość odtworzeniowa to koszt przywrócenia obiektu do stanu pierwotnego, ale nie ulepszonego..

W warunkach inflacji powinno zabiegać się o klauzulę inflacyjną, która pozwala podwyższyć odszkodowanie o wskaźnik inflacji.

Jeśli majątek trwały jest zużyty > 40%, powinien być ubezpieczony na podstawie wartości rzeczywistej, zwanej techniczną. Jest to wartość odpowiadająca wartości nowej, pomniejszona warunkach faktyczne zużycie techniczne. Użyteczna bywa klauzula inflacyjna

Ad.4 Wartość inwentarzowa- nie warto, bo nie ma adekwatności ubezpieczeniowej, ponieważ wartość inwentarzowa < wartości rzeczywistej.

Przy ubezpieczaniu majątku obrotowego wskazane jest opieranie się na wartości odtworzeniowej np. gotówka- wartość nominalna, papiery wartościowe - wartość rynkowa.

W ubezpieczeniach majątkowych mamy 2 systemy:

1. Na tzw. sumy stałe- ubezpieczający zobowiązany jest podać pełną wartość ubezpieczanego mienia lub zadeklarować max dzienną wartość środków obrotowych bądź gotówki i od tych środków płacić składkę. Każde odszkodowanie (wypłacone) w tym systemie automatycznie pomniejsza sumę ubezpieczenia i w celu jej uzupełnienia należy płacić dodatkową składkę.

2. Na tzw. sumy zmienne- wykorzystywany przy ubezpieczaniu majątku obrotowego. Wtedy ubezpieczany płaci składkę zaliczkową (depozytową) od 50 do 80%. Po okresie umownym składka jest korygowana wg rzeczywistej wartości majątku obrotowego. Jest tańszy dla ubezpieczonego, ale bardziej kłopotliwy dla obu stron.

W określonych przypadkach ubezpieczyciele ograniczają swoją odpowiedzialność do tzw. limitów odszkodowawczych:

1. Gdy ubezpieczone mienie znajduje się na terenach zagrożonych katastrofami i kumulacji szkód

2. Gdy zakład oferuje ubezpieczenie od wszelkich ryzyk i trudno mu obiektywnie oszacować wysokość szkody

3. Gdy zakład oferuje ubezpieczenie kosztów lub utraty zysków i nie może precyzyjnie określić wartości szkody

Zb. Jęksa- ubezpieczenie majątku i zysku firmy

Świadczenia ubezpieczeniowe:

1. Pieniężne

2. 
   Niepieniężne

1. Assistance

2. Pomoc prawna

3. Windykacja roszczeń Restytucja naturalna

4. Ocena ryzyka

Systemy wypłaty odszkodowań:

1. Na tzw. pierwsze ryzyko (odszkodowanie= suma ubezpieczenia). Zakład ponosi odpowiedzialność za wszelkie szkody w granicach sumy ubezpieczeniowej. W przypadku sum częściowych każda szkoda obniża sumę ubezpieczeniową, a umowa jest ważna do całkowitego wyczerpania tejże sumy.

Przykład.

SU= 10000zł. Nastąpiła szkoda całkowita (kasacja środka majątkowego)- wtedy dostajemy sumę maksymalną= 10000zł.

Gdy zaś dojdzie do częściowego uszkodzenia kilka razy, wtedy:

- kraksa 5000

- kraksa 3000 8000

- kraksa 5000 - wypłacone zostanie tylko 2000 zł, reszta musi być pokryta przez poszkodowanego. Można jednak doubezpieczyć się (dopełnić sumę ubezpieczeniową).

2. Na tzw. jedno ryzyko- z chwilą wypłaty jakiegokolwiek, nawet minimalnego odszkodowania umowa wygasa

Przykład.

SU= 10000zł, odszkodowanie =3000 zł i pomimo, że nie jest wypłacona cała kwota, umowa wygasa.

3. 
   System proporcjonalny- w razie zaistnienia szkody częściowej odszkodowanie zostaje wypłacone w takiej proporcji, w jakiej pozostaje suma ubezpieczeniowa do rzeczywistej wartości mienia. Ma skutki przy nadubezpieczeniu i niedoubezpiezceniu (jaki był % niedoubezpieczenia, taki będzie procent obniżenia szkody częściowej).

Przykład.

Wartość ubezpieczenia= 120000 niedoubezpieczenie 20%

Suma ubezpieczenia= 10000

Jeśli szkoda warta jest 6000, to zakład wypłaci nam o 20% mniej, czyli 4800zł

O/SZ= S/W

O=SZ*S/W

Zadanie.

Wartość rynkowa pojazdu wynosi 10000zł, ubezpieczenie na 8000zł. Nastąpiło częściowe ubezpieczenie pojazdu. Koszt naprawy wynosi 5000zł.

O= 8000*5000/10000=4000 (było niedoubezpieczenie)

SKUTKI NADUBEZPIECZENIA:

• W ubezpieczeniu lądowym nie przekracza wartości ubezpieczenia mimo wyższej sumy ubezpieczenia

• W ubezpieczeniu morskim- bezskuteczność przy przekraczaniu wartości

• Skutek dla ubezpieczającego- wyższa składka bez możliwości jej obniżenia

Dodatkowe postanowienia umowne ograniczające wypłatę:

1. Franszyzy- Klauzule ograniczające. Wyróżniamy:

• Integralną (warunkową)- kwotowo określona wysokość szkód bagatelnych, które nie są kompensowane. Jeśli jednak szkoda jest wyższa, franszyzy się nie uwzględnia.

• Potrącaną (bezwarunkową)- określona kwotowo lub % część szkody, którą się zawsze potrąca z odszkodowania. Zwana też redukcyjną

2. Karencja (aby ubezpieczający nie był zainteresowany szybko wypadkiem)

• Umowna

• Ustawowa

- koniec następnego dnia od zawarcia umowy

- za samobójstwo ubezpieczonego, ubezpieczycie odpowiada po 2 latach od upływu umowy

• Dodana- okres przedłużonej ochrony po zawiązaniu umowy.

OWU

• Cel: uproszczenie i ułatwienie masowego zawierania umów

• Jednolite ujęcie wzorcowych postanowień umowy typowych dla danego rodzaju

• Nie są przepisami prawnymi, tylko postanowieniami inkorporowanymi do treści umowy, stanowiącymi integralną jej część

• Charakter prawny jak wzory, regulaminy

• Ubezpieczycie zobowiązany jest do dostarczenia klientowi pisemnego tekstu OWU przed zawarciem umowy

• Jednoznaczne sformułowane i czytelne

• Zawierają:

• Przedmiot i zakres ubezpieczenia

• Sposób zawarcia umowy

• Zakres i czas trwania odpowiedzialności

• Prawa i obowiązki stron

• Sposób ustalania o opłacania składek oraz ich indeksacji

• Tryb, warunki oraz sposób dokonywania zmian w umowie zawartej na czas nieokreślony

• Sposób i tryb dochodzenia roszczeń z umowy ubezpieczenia

• Informacje o sądzie właściwym dla rozstrzygnięcia sporów

• Sumę ubezpieczenia i warunki jej zmiany.

Zakład ubezpieczeń powinien poinformować klienta o sposobie i trybie rozpatrywania skarg.

OWU mogą być rozpatrywane w dwa ujęcia, sposoby konstrukcji:

1. Klasyczny- Zakład ubezpieczeń dokładnie wymienia i definiuje ryzyka, za które bierze odpowiedzialność.

2. All risks- Zakł. ubezp bierze odpowiedzialność za wszelkie ryzyka poza wymienionymi w OWU

3. Charakterystyka ubezpieczeń finansowych

• Dotyczą one ochrony strat wywołanych różnych wierzycieli z powodu nie otrzymania określonej w umowie należności

• Ochrona interesów wierzyciela

- Dostawca (wierzyciel) - - - Odbiorca (kredyt kupiecki)

- Pożyczkodawca

- Bank (kredytodawca)

- Leasingodawca

Ubezpieczenia kredytów bankowych:

• 
  Należności leasing

• Sprzedaży ratalnej

• Należności faktoringowych Ubezpieczenia finansowe

• Utraty zysku

• Gwarancje ubezpieczeniowe

Jest to grupa 14, 15, 16 działu II.

Cechy odróżniające ubezpieczenia finansowe od pozostałych:

1. Źródło ryzyka tkwi bardziej w procesach ekonomicznych bądź politycznych niż losowych

2. Ubezpieczenia tego rodzaju w niewielkim stopniu podlegają prawu wielkich liczb (każde ryzyko trzeba ocenić indywidualnie).

3. Nie są standardowymi ubezpieczeniami. Każda umowa ma charakter indywidualny i podlega negocjacjom.

4. Składki ubezpieczeniowe zwykle nie są ratyfikowane, a są ustalane indywidualnie.

5. Stosowanie metod bankowych

Ubezpieczenia krajowych wierzytelności handlowych (kredyt kupiecki)

Przedmiotem ubezpieczenia są przysługujące dostawcy (ubezpieczonemu) bezsporne należności z tytułu odroczonych płatności.

Zazwyczaj ubezpieczeniem nie obejmuje się odsetek kar umownych, opłat manipulowanych i innych należności dodatkowych.

Ubezpieczenie wierzytelności handlowych może być zawarte w dwóch wariantach:

1. Polisa obrotowa- ubezpieczający ubezpiecza wszystkie swoje należności przysługujące do wielu odbiorców.

2. Polisa indywidualna- firma chroni należności od wskazanego kontrahenta

Zamiast sumy ubezpieczeniowej jest limit zaangażowania kredytowego oraz czas jego obowiązywania.

Podstawą do wypłacenia odszkodowań- tzw. zdarzenie ubezpieczeniowe, jest:

• Ogłoszenie upadłości dłużnika przez sąd

• Usunięcie postępowania układowego z dłużnikiem

• Tzw. upadłość rzeczywista tzn. niepowodzenie postępowania egzekucyjnego wskutek braku majątku dłużnika.

• Nieuzasadniona, przewlekła zwłoka dłużnika w spłacie odroczonych należności.

Ubezpieczenie wierzytelności eksportowych

Oprócz ryzyka handlowego jest też niehandlowe:

1. Polityczne- wojny, strajki, rewolucje itp.

2. Ryzyko katastroficzne- tornado, powódź itp.

3. Ryzyko kursowe

4. Ryzyko dłużnika publicznego - transakcje z kontrahentem publicznym, który nie podlega prawu upadłościowemu

(a) Nieuzasadniona, przewlekła zwłoka kredytobiorcy publicznego

(b) Odmowa wykonania kontraktu przez kredytobiorcę publicznego

(uzupełnienie z jej książki)

4. Charakterystyka ubezpieczeń OC

Ubezpieczenia OC- ochrona naszych pasywów, ewentualnie zobowiązań.

OC- odpowiedzialność odszkodowawcza, rozumiana jako prawny obowiązek naprawienia szkody.

Odpowiedzialność sprawcy może być:

1. Osobista- całym jego majątkiem

2. Rzeczowa- ograniczona do danej rzeczy

W świetle prawa cywilnego wyróżnia się trzy rodzaje OC:

1. Deliktowa- zobowiązanie z tytułu czynów niedozwolonych, zawinionych i niezawinionych, w wyniku których powstała szkoda majątkowa lub niemajątkowa.

2. Kontraktowa- następstwo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, czyli kontraktu

3. Deliktowo- kontraktowa

Obowiązek naprawienia szkody może spoczywać na sprawcy szkody (odpowiedzialność ubezpieczeniowa), albo na osobie, która zobowiązała się zapłacić odszkodowanie (odpowiedzialność indywidualna).

Przez umowę ubezpieczenia OC ubezpieczycie zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność ponosi ubezpieczający lub osoba, na której rzecz umowa została zawarta.

Ubezpieczenie OC spełnia 2 funkcje:

1. Chroni pasywa osoby ubezpieczonej przed zagrażającymi obciążeniami

2. Chroni poszkodowanego przed niewypłacalnością sprawcy

Podział ze względu na produkty:

1. Ubezpieczenie OC dobrowolne

2. Ubezpieczenie OC obowiązkowe (19 produktów w Polsce):

1. OC posiadania pojazdów mechanicznych

2. OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego

3. OC adwokatów

4. OC radców prawnych

5. OC rolnicy- nieruchomości

6. OC biegłych rewidentów księgowych

7. OC notariuszy

8. OC zawodów medycznych

9. OC pośredników ubezpieczeniowych (brokerów i multiagentów)

10. OC organizatorów imprez masowych

11. OC turystyki i pośrednictwa turystycznego

12. OC komorników sądowych

13. OC przedsiębiorców świadczących usługi detektywistyczne

14. OC rzeczoznawców majątkowych

15. OC architektów

16. OC przewoźników

Różnica między OC a innymi ubezpieczeniami:

- zamiast sumy ubezpieczeniowej pojawia się suma gwarancyjna, która reguluje górną granicę odpowiedzialności. Obecnie z tytułu posiadania pojazdów mechanicznych suma gwarancyjna, to równowartość 350000 euro na każdą poszkodowana osobę i 200000 euro na wszystkie szkody wynikające z jednego zdarzenia.

WY. ASPEKTY PRAWNE UBEZPIECZEŃ

1. Źródła prawne powstawania ochrony ubezpieczenia

2. Sposoby zawierania umowy ubezpieczenia

3. Dokumenty potwierdzające zawarcie umowy

4. Początki odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń

5. Zasady wypłaty odszkodowań.

1. Źródła prawne powstawania ochrony ubezpieczenia

1. Kodeks cywilny- spełnia najważniejszą rolę, reguluje umowę ubezpieczeń

2. Kodeks spółek handlowych - reguluje funkcjonowanie przedsiębiorstw handlowych: spółek i TUW

3. Kodeks morski- reguluje funkcjonowanie ubezpieczeń żeglugi morskiej

4. Pakiet czterech ustaw ubezpieczeniowych z 22.V.2003r. (weszły w życie 1.I.2004r.)

1. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej

2. Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym

3. Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym, Polskim Biurze ubezpieczeń Komunikacyjnych

4. Ustawa o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz o Rzeczniku Ubezpieczeniowym

5. Ustawa z 7.VII.1994r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa Ubezpieczeniach eksportowych

6. Ustawy około ubezpieczeniowe

1. Ustawa o rachunkowości

2. Ustawa o biegłych rewidentach

3. Ustawa o doradztwie podatkowym

4. Ustawa o usługach turystycznych

7. Konwencje międzynarodowe

8. Dyrektywy UE

Kodeks Cywilny

Wszystkie ubezpieczenia gospodarcze w Polsce są umowne: dobrowolne- klient ma dobra wolę zawrzeć umowę i obowiązkowe- klient ma obowiązek zawrzeć umowę. Przepisy dotyczące umowy mają charakter względnie i bezwzględnie obowiązujący.

Strony i podmioty

1. 
   Ubezpieczyciel strony

2. Ubezpieczający

1. Ubezpieczony

• imiennie oznaczony

• imiennie nieoznaczony

Uposażony

Osoby trzecie

• Nabywca ubezpieczonej nieruchomości

• Wierzyciel hipoteki z tytułu obciążenia ubezpieczonej nieruchomości

• Poszkodowany na tle ubezpieczenia OC

• Cesjonariusz i zastawnik wierzytelności ubezpieczonej

Obowiązki stron

1. Ubezpieczający

1. Podstawowe

• Zapłacenie składki

• Dodatkowe

• Przed zawarciem umowy obowiązek deklaracji

• Po zawarciu umowy:

• Obowiązek notyfikacji

• Inne obowiązki związane z zachowaniem określonych środków bezpieczeństwa przy obchodzeniu się z ubezpieczonym mieniem

• Po wypadku ubezpieczeniowym obowiązek ratowania

2. Zakład ubezpieczeń

1. Podstawowe

• Wypłata świadczenia

• Dodatkowe

• Wydanie polisy

• Poręczenie OWU

• Protokół rozbieżności między umową a OWU

• Pisemne zwrócenie uwagi oraz wyznaczenie co najmniej 7-dniowego terminu do złożenia sprzeciwu

• Obowiązek zwrotu poniesionych kosztów zabezpieczenia mienia o ile były celowe

Deklaracja ryzyka ubezpieczeniowego- SYSTEMY

Wyjaśnienie- przy zawieraniu umowy ubezpieczenia, ubezpieczający ma obowiązek podać do wiadomości ubezpieczyciela zgodnie z prawdą, wszelkie okoliczności mające wpływ na ocenę ryzyka (niebezpieczeństwa).

1. System anglosaski

2. System kontynentalny (Polska)

3. System mieszany

Sankcje za naruszenie:

1. Obowiązek deklaracji spontanicznych- ubezpieczający nawet bez uprzednich zapytań ze strony ubezpieczyciela, powinien informować o wszelkich okolicznościach, które są lub powinny być uznane.

2. System odpowiedzi na pytania- obowiązek deklaracji dotyczy tylko znanych ubezpieczającemu okoliczności, o które pytał ubezpieczyciel (ubezpieczycie formularzu wniosku- oferty albo w innych pismach)

3. Ubezpieczjacy odpowiada zgodnie z prawdą na pytania ubezpieczyciela , ale ponadto jest obwiązany zwrócić uwagę ubezpieczyciela na okoliczności jego zdaniem ważne, choćby ubezpieczyciel o nie nie pytał.

Sankcje. Ubezpieczeczyciel

1. Jest wolny od odpowiedzialności

2. Może odstąpić od umowy

3. Może zwiększyć składkę

CECHY UMOWY UBEZPIECZENIOWEJ.

Jest to umowa:

1. Nazwana

2. Konsensualna- zgodne oświadczenie woli dwóch stron

3. Odpłatną

4. Dwustronnie zobowiązującą

5. Najwyższej dobrej wiary

6. Adhezyjną- klient ma do wyboru: przyjąć OWU lub odrzucić

7. Stałej współpracy kontraktowej

8. Subiektywnie losową

9. Synellegamtyczną (wg teorii ponoszenia rzyzka)

10. Kauzalną

2. Sposoby zawierania umowy ubezpieczenia

1. Ofertowy (a) Prosty (b) Złożony

2. Rokowaniowy

3. Przetargowy (a) Ustawowy (b) Umowny

Najbardziej popularny jest tryb ofertowy- prosty. Jedna strona składa ofertę a druga ją przyjmuje. Ofertę składa klient ubezpieczycielowi, wypełniając formularz wniosku opracowany przez firmę ubezpieczeniową lub ustnie.

Ofertowy- złożony.Firma nie przyjmuje do razu wniosku od klienta, może złożyć kontrofertę, która jeśli zostanie przyjęta przez klienta, to zawarta zostaje umowa.

Kodeks cywilny nie przewiduje żadnej specjalnej formy dla ubezpieczeń.

Polisa- wystawiony przez ubezpieczyciela pisemny dokument na dowód zawarcia umowy ubezpieczenia (umowę zawieramy ustnie), na zasadzie długiej tradycji- korzystna forma.

Treść:

• Oznaczenie ubezpieczenia

• Oznaczenia przedmiotu ubezpieczenia

• Oznaczenie ubezpieczonych ryzyk (niebezpieczeństwa)

• Określenie czasu, na który jest zawarta umowa

• Początek i koniec okresu ochrony

• Suma ubezpieczenia (gwarancyjna)

• Miejsce i data wystawienia (oraz godzina)

• Podpis ubezpieczyciela

Inne:

Ubezpieczający Ubezpieczany Uposażony

OWU + indywidualna klauzula (a) rozszerzenie ochrony (b) wyłączenie ochrony

Składka- wysokość, termin, sposób zapłaty

Umowa jest zawarta w momencie oświadczenia

Części produktu ubezpieczeniowego





Niematerialne Materialne świadczenie - akwirowanie lub składka

- polisowanie

- ochrona ubezpieczeniowa

Okres ubezpieczenia

1. Formalny









Okres obowiązywania umowy

A B

2. Materialny






Okres odpowiedzialności

A B

3. Techniczny- okres słakdkowy









Karencja Karencja materialny, formalny

dodana

Karencja- okres zawieszenia ochrony ubezpieczeniowej, biegnący od chwili zawarcia umowy do chwili rozpoczęcia ochrony ubezpieczeniowej.

Cel ochrony ubezpieczeniowej: prewencja- aby ubezpieczający nie był zainteresowany natychmiastowym nastąpieniem wypadku.

Karencja:

1. Umowna

2. Ustawowa

- koniec następnego dnia od zawarcia umowy (zapłacenie składki)

- w ubezp. na życie za samobójstwo ub-nego, ub-ciel odpowiada po upływie 2 lat od zawarcia umowy.

Karencja dodana- okres przedłużonej ochrony po rozwiązaniu umowy ubezpieczeniowej np. w ubezpieczeniu grupowym na życie ochrona trwa jeszcze jakiś czas po rozwiązaniu umowy, aby dać ubezpieczonemu możliwość zawarcia umowy indywidualnej (ubezpieczenie kontynuowane).

Tryb milczący- tryb 14 dni ustosunkowania się do wniosku (negatywnie). Jeśli to nie nastąpi, to 15 dnia umowa jest zawarta w trybie milczącym, bez względu na to czy składka została wniesiona, czy nie (od momentu wpłynięcia wniosku do firmy).

2 warunki dla ważności umowy:

1. Zawarcie umowy

2. Zapłacenie składki

Rodzaje polis:

We wszystkich ubezpieczeniach:


Jednostkowa

Zbiorowa




Imienna

Bezimienna (na okaziciela)

For the benefis of whom it may concer (dla beneficjenta, którego to może dotyczyć)

6. Zasady wypłaty odszkodowań.

Odpowiedzialność Zakładu Ubezpieczeniowego jest odpowiedzialnością cywilno- kontraktową. Polega to na obowiązku wypłaty odszkodowania po zajściu w OWU określonego zdarzenia losowego, zwanego wypadkiem ubezpieczeniowym, który obliguje zakład do wypłaty odszkodowania/ świadczenia.

Co jest podstawą wypłaty odszkodowania/ świadczenia?

Podstawą jest zaistnienie szkody. Szkoda w rozumieniu prawnym, która uprawnia do odszkodowania jest to wszelki uszczerbek na dobrach lub interesach prawie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swojej woli.

Pojęcie szkody obejmuje następujące zdarzenia:

• Poniesienie straty materialnej np. z tytułu kradzieży, zniszczenia, uszkodzenia mienia itp.

• Utracenie korzyści, które mogłyby być osiągnięte gdyby nie było szkody.

• Poniesione koszty będące następstwem zdarzeń losowych (np. koszty leczenia)

• Szkody poniesione w osobie poszkodowanego ( materialne np. utrata biżuterii w wyniku napadu i niematerialne- cierpienie fizyczne i psychiczne w wyniku napadu, pobicia itp.)

Roszczenie o odszkodowanie może być uznane tylko wtedy, gdy zostanie stwierdzony bezpośredni związek między przyczyną szkody a szkodą, przy czym szkoda musi być bezpośrednim następstwem działania przyczyny wyszczególnionej w OWU.

Nieszczęśliwy wypadek- spowodowany jest przyczyną zewnętrzną (popchnięcie, spadające sople, odłamek budynku itp.).

Podstawa odszkodowania roszczeń ma być ściśle związana z umową ubezpieczenia.

Wyróżniamy 3 systemy wypłaty odszkodowań w doktrynie i praktyce (systemy te wkomponowane są w produkty):

1. Na tzw. pierwsze ryzyko

2. Na tzw. jedno ryzyko

3. Proporcjonalny

WY. ZASADY ORGANIZACYJNO PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW UBEZPIECZENIOWYCH

1. Pojęcie i elementy rynku ubezpieczeniowego

2. Pojęcie firmy ubezpieczeniowej i działalności ubezpieczeniowej

3. Formy prawne zakładów ubezpieczeniowych

4. Wymagania stawiane zakładom ubezpieczeniowym.

1. Pojęcie i elementy rynku ubezpieczeniowego

Rynek- ogół transakcji kupna-sprzedaży danego dobra, usługi lub czynnika produkcji, zawieranych na pewnym terytorium w określonym czasie.

Rynek ubezpieczeniowy- segment rynku ogólnego, który obejmuje całokształt usług ubezpieczeniowych, zaliczany do tzw. rynku usług finansowych.

Rynek ubezpieczeniowy w ujęciu podmiotowym- obejmuje wszystkie osoby i podmioty uczestniczące w dystrybucji usług ubezpieczeniowych oraz podmioty, ograny i instytucje zrzeszające uczestników rynku, kontrolujące i nadzorujące jego działalność i funkcjonowanie.

Rynek ubezpieczeniowy w ujęciu strukturalnym (segmentowym)- grupy podmiotów uczestniczące w całym procesie dystrybucji usług ubezpieczeniowych (od ubezpieczających do zakładów ubezpieczeń i reasekuracji).

Segmenty rynku ubezpieczeniowego

Ubezpieczający
Makler morski		Agent morski	Broker ubezpieczeniowy		Subagent
			Broker buforowy		Agent
					Akwizytor wewnętrzny
Zakład ubezpieczeń
			Broker reasekuracyjny
Reasekurator

I. Segment popytowy

II. Segment usług buforowych (pośredniczący)

III. Segment podaży pierwotnej

IV. Segment podaży wtórnej (reasekuracji)

Zasady rynku ubezpieczeniowego w Polsce:

1. Zasada ubezpieczenia rynkowego

• Demonopolizacja

• Komercjalizacja

• Prywatyzacja

2. Zasada koncesjonowania działalności ubezpieczeniowej

3. Zasada nadzoru państwa

4. Zasada rozdziału branż- zakłady ubezpieczeniowe nie mogą prowadzić jednocześnie ubezpieczeń życiowych i nieżyciowych

• Ubezpieczenia życiowe

• Ubezpieczenia pozostałe (nieżyciowe)

1. Zasady ubezpieczeń umownych

2. Zasady ograniczonych form prawnych zakładów ubezpieczeniowych

• Zakłady komercyjne (SA)

• Zakłady wzajemne (TUW)

1. Zasada dobrowolności ochrony ubezpieczeniowej

2. Zasada ochrony ubezpieczającego

3. Zasada kontroli sądowej (do sądów cywilnych)

4. Zasada ograniczania pozaubezpieczeniowej działalności ubezpieczycieli (zakłady ubezpieczeniowe mogą prowadzić tylko działalność ubezpieczeniową i związaną z nią lokacyjną)

5. Zasada protekcjonizmu- jeśli firmy spoza UE chcą u nas prowadzić własne oddziały, muszą wpłacić kaucję.

6. Zasada europeizacji

Zakład ubezpieczeń (prawo)= firma ubezpieczeniowa= towarzystwo ubezpieczeniowe= ubezpieczyciel= asekurator= przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe. Jest to jedyny podmiot uprawniony do prowadzenia działalności ubezpieczeniowej. Owym uprawnieniem jest koncesja wydawana do 31.XII.2003 r. przez Ministra Finansów, a od 1.I.2004 r. przez organ nadzoru Komisję Nadzoru Ubezpieczeniowego i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE). KNUiFE działa z połączenia Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeniowego i Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi (PUNU+UNFE).Zakład w swojej nazwie musi wskazywać na to, że jest to zakład ubezpieczeń.

Działalność ubezpieczeniowa- wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka zdarzeń

Czynności, które mogą być wykonywane wyłącznie przez Zakład Ubezpieczeń	Czynności, które mogą być wykonywane przez inne jednostki na rzecz Zakładu Ubezpieczeń
Zawieranie umów ubezpieczenia, umów reasekuracji i gwarancji ubezpieczeniowych lub zlecanie ich zawierania uprawnionym pośrednikom ubezpieczeniowym, a także wykonywanie tych umów	Ocena ryzyka w ubezpieczeniach osobowych i ubezpieczeniach w umowach gwarancji ubezpieczeniowej
Składanie oświadczeń woli w sprawie roszczeń o odszkodowanie lub inne świadczenia należne z tytułu wyżej wymienionych umów	Likwidacja szkód -szacować wysokość szkód
Ustalanie składek i prowizji z tytułu zawieranych umów	Wypłacanie odszkodowań (banki)
Ustanowienie koniecznych zabezpieczeń osobistych lub rzeczowych	Postępowanie regresowe, windykacyjne w stosunku do wierzycieli
	Lokowanie środków pieniężnych np. przez biura maklerskie
(rozwinięcie w ustawie)	Czynności prewencyjne

Formy organizacyjno- prawne zakładów ubezpieczeniowych

1. S.A.- jest obwarowana bardzo rygorystycznymi zasadami niż zwykłe spółki (wymagania kapitałowe, kadrowe itp.)

2. TUW (Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych)

TUW regulowane jest kodeksem spółek handlowych i ustawą o działalności handlowej. TUW przypominają spółdzielnie.

Cechy TUW:

• Działalność non- profit

• Celem jest ubezpieczenie swoich członków na zasadzie wzajemności, czyli stosunek ubezpieczenia = stosunek członkowski (Każdy członek TUW jest ubezpieczony)

• Najczęściej TUW tworzą się dla określonych zawodów lub społeczności lokalnej np. SKOK dla pracowników UMCS UMCS MPWiK, TUW Florian- ubezpieczenia strażaków).

• Jest lepszy kontakt między członkami a zarządem. Na zachodzie TUW to wielkie przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe konkurujące z korporacjami.

• Niektóre TUW przekształcają się w S.A.- demutualizacja. Tworzą się również TUW TUW- Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych Towarzystw Ubezpieczeń Wzajemnych. Np. TUW Wielkopolska nielokalny- działa na skalę krajową.

• W Polsce mamy 72- 74 firmy ubezpieczeniowe (z czego 70 to firmy krajowe, a reszta- zagraniczne oraz 6 TUW)

• Firmy ubezpieczeniowe mają głównie charakter uniwersalny, choć są i specjalistyczne np. Ubezpieczenia Komunikacyjne Link4- jego udział w rynku wynosi 1,5%, PZU ma 60% rynku komunikacyjnego; ubezpieczenia finansowe: GERLING, HESTIA- pakiety rodzinne itp. (5 firm ma 90% udziału w rynku). Dział I =36 firm ubezpieczeniowych, dział II= 36 (w sumie 72). 5 firm z działu I ma 95% rynku, a 31 firm 5%.

• TUW są tańsze, gdyż nie ma tu marży zysku. Ceny usług ubezpieczeń TUW są bardzo konkurencyjne dla S.A. ALE członkostwo w TUW wymaga wpłacenia składki ubezpieczeniowej jak gdyby zaliczkowo (na początku roku TUW zakłada pewną wielkość składki; gdy okaże się, że mamy deficyt, to jest on pokrywany z dodatkowego opodatkowania członków wyższą składką w kolejnym roku; nadwyżka zaś idzie na poczet przyszłych składek).

• TUW uzyskuje osobowość prawną w momencie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego aktem notarialnym, wymaga nadzoru.

• TUW nie może prowadzić reasekuracji czynnej, ubezpieczeń finansowych (są bardzo ryzykogenne), niektórych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej.

S.A.

• Kapitał zakładowy: zwykła spółka akcyjna wymaga min kapitału 500000zł, a z o.o. 50000zł

Dział	Grupy ubezpieczeń	Min wysokość kapitału gwarancyjnego w euro
I	Wszystkie	800 000
II	1-8, 16, 18	300 000
II	9, 17	200 000
II	10-13, 15	400 000 (wyższe ryzyko)
II	Wszystkie	400 000

Ogółem dział II: od 200 000 do 400 000 euro. W TUW wymagania kapitałowe są o ¼ mniejsze (np. dział I w TUW, to ¾*800 000= 600 000)

• Oprócz kapitału S.A. ubezpieczeniowa musi zgromadzić fundusz organizacyjny, przeznaczony na sfinansowanie kosztów działalności administracyjnej, zorganizowania sieci przedstawicielstw itp.

• Wymogi kadrowe (skierowane ku założycielom i prezesom zarządu).

• Zarząd S.A. min 3 członków

• Mają to być osoby niekarane pod względem prawno- skarbowym

• Muszą to być osoby z min wyższym wykształceniem

• Min 5-letni staż pracy w instytucjach finansowych

• Przynajmniej 2 członków zarządu (w tym prezes) muszą posługiwać się językiem polskim

• Organ nadzoru musi wiedzieć o wszelkich ruchach kapitałowych (zmianach w akcjonariacie). Podmiot, który posiada 10% głosów na Walnym Zgromadzeniu lub 10% udziałów w kapitale zakładowym, powinien powiadomić o tym organ nadzoru, tym bardziej, gdy przekroczy 20%, 33% lub 50%. Organ nadzoru w terminie 3 miesięcy może złożyć sprzeciw.

• Kadry w firmie ubezpieczeniowej są bardzo ważne, głównie związane z działalnością operacyjną np. aktuariusz- jest to matematyk, statystyk, specjalista os rachunku prawdopodobieństwa. Zajmuje się on wyceną ryzyka, opartą na rachunku prawdopodobieństwa (jest to warunek konieczny, ale niewystarczający). Warunki, jakie musi spełniać kandydat na aktuariusza:

• Musi znajdować się na specjalnej liście

• Posiadać zdolność do czynności prawnych

• Zamieszkiwać na terenie Polski

• Nie może być karany z tytułu przestępstw karno- skarbowych

• Musi zdać egzamin przed komisją ubezpieczeniową dla aktuariuszy

• Następnie stara się o wpis do Rejestru Nadzoru

• Następnie może ubiegać się o zatrudnienie w firmie ubezpieczeniowej (powołuje go zarząd)

• Aktuariuszy w Polsce mamy mniej niż firm ubezpieczeniowych (ponad 50ciu)

• Dział I- firmy ubezpieczeniowe na życie mają obowiązek zatrudniania aktuariusza na etacie

• Dział II- zatrudnienie na podstawie umowy

• Zadania aktuariusza:

• Odpowiada za ustalenie odpowiednio wielkich rezerw techniczno- ubezpieczeniowych

• Odpowiada za właściwy poziom aktywów w firmie stanowiących pokrycie tychże rezerw

• Odpowiada za wyliczenie marginesu wypłacalności

• Odpowiada za sporządzenie rocznego raportu o stanie portfela ubezpieczeń

• Ustala składki zaliczane do środków własnych itp.

• W Polsce występuje pojęcie Ubezpieczeniowej Grupy Kapitałowej- są to co najmniej 2 zakłady ubezpieczeniowe powiązane kapitałowo (TUW mogą pełnić tylko funkcję podmiotu dominującego, nie mogą być podmiotem zależnym, gdyż ich kapitał nie jest podzielony na akcje). Za uczestnika Grupy Kapitałowej uznaje się akcjonariusza, który przekroczył 20% głosów lub udziałów. W skład Ubezpieczeniowej Grupy Kapitałowej wchodzą także:

• Banki

• Otwarte Fundusze Emerytalne

• Otwarte Fundusze Inwestycyjne

W związku z tym pojawia się pojęcie pokrewnych czynności ubezpieczeniowych- są to czynności wykonywane przez Grupy Kapitałowe tj.:

• Zarządzanie funduszami inwestycyjnymi

• Zarządzanie funduszami emerytalnymi

• Zarządzanie aktywami

• Prowadzenie doradztwa inwestycyjnego czy finansowego

• Przykłady:

• ALIANS- Otwarty Fundusz Emerytalny

• ING NATIONALE: bank ING, OFE ING, OFI ING.

• COMMERCIAL UNION: dział I, dział II: OFE, OFI itp.

• PZU

Mało jest pracowników etatowych- system ten bazuje na pośrednikach (jest to związane z niższymi kosztami). Kiedy opiera się na umowie agencyjnej i płaci wynagrodzenia w zależności od ilości zawartych umów, to jest to bardziej motywacyjne.

Wśród pośredników wyróżniamy:

1. Agentów

2. Brokerów ubezpieczeniowych

Pośrednictwo (wg dyrektywy UE) są to czynności związane z prezentacją, informowaniem, pracami przygotowawczymi do zawierania umów, składaniem ofert (zaproszeniem do oferty), obecnością przy dochodzeniu roszczeń (wykonywaniem umów).

UE wyróżnia pośredników:

1. Zależnych- osoby prowadzące pośrednictwo ubezpieczeniowe w uzupełnieniu swojej podstawowej działalności zawodowej.

2. Niezależnych

W przepisach polskich nie ma takiego podziału jak wyżej. Do pośrednictwa ubezpieczeniowego ustawodawca wymienia następujące rodzaje czynności pośrednictwa:

(a) Czynności operacyjne prowadzone w imieniu i na rzecz zakładu. Mogą je wykonywać tylko osoby fizyczne, które spełniają określone wymogi.

(b) Akwizycyjne polegają na:

• Pozyskiwaniu klientów

• Wykonywaniu czynności przygotowawczych zmierzających do zawarcia umów

• Zawierania umów na podstawie pisemnego pełnomocnictwa

• Uczestniczenie w administrowaniu i wykonywaniu umów a także w sprawach o odszkodowanie

(c) Działalności operacyjne- organizowanie i nadzorowanie czynności agencyjnych wykonywanych przez innych agentów. Jest to działalność usługowa i nie jest działalnością ubezpieczeniową.

Agent ubezpieczeniowy jest przedsiębiorcą wykonującym swoją działalność na podstawie umowy agencyjnej z zakładem. Agentem może być:

• Osoba fizyczna

• Osoba prawna

• Osoba nieposiadająca osobowości prawnej.

Czynności operacyjne może wykorzystać TYLKO osoba fizyczna, niekarana, z min średnim wykształceniem i wyszkolona przez zakład ubezpieczeń (min 150h szkoleniowych i pozytywnie zdany egzamin, organizowany przez towarzystwo ubezpieczeniowe). Zezwolenie na prowadzenie działalności agencyjnej wydaje Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych na wniosek zakładu ubezpieczeń, na rzecz którego agent będzie świadczył usługi. Każde towarzystwo posiada listę agentów. Nie jest ona publikowana.

Wyróżniamy zgodnie z ustawą:

• Agentów pomocników- nie ma pełnomocnictwa z zakładem do zawarcia umów (informuje, kontroluje). Współpracuje z zakładem oparciu o umowę zlecenia.

• Właściwy agent ubezpieczeniowy (pośrednik)- posiada pełnomocnictwo do zawierania umów w imieniu i na rzecz zakładu (pobiera składki na rzecz zakładu itp.). objęty jest kuratelą Zakładu Ubezpieczeniowego - odpowiada on za błędy wyrządzone przez agenta zakładu.

• Multiagent -może wykonywać czynności agencyjne na rzecz więcej niż jednego zakładu ubezpieczeń, w zakresie tego samego działu ubezpieczeń i który, w związku z taką działalnością agencyjną ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe z tytułu wykonywania czynności agencyjnych, obowiązany jest zawrzeć umowę agencyjną w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Ma on obowiązek wykupienia ubezpieczenia OC (kara za niedopełnienie tego obowiązku wynosi: 1000 euro, składki są bardzo wysokie- kilka tysięcy złotych rocznie, gdyż bardzo wysokie są sumy gwarancyjne). Dla wielu multiagent jest bardzo pomocny, gdyż reprezentuje różne towarzystwa, stara się znaleźć taką ofertę, która będzie najkorzystniejsza dla klienta. Niejednokrotnie ceni się go bardziej niż brokera, którego zadaniem jest doprowadzenie do zawarcia umowy bez możliwości wystawiania polis, stąd cały proces ubezpieczenia trwa długo.

• Broker ubezpieczeniowy- jest pośrednikiem, który trudni się zawodowo pośredniczeniem w zawieraniu umów ubezpieczeniowych, ewentualnie na zlecenie klienta. Brokerem może być osoba fizyczna lub prawna, posiadająca zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej i wpisanie do rejestru brokerów ubezpieczeniowych.. Z tytułu swej działalności brokerzy podlegają obowiązkowi ubezpieczenia OC.

Procedura nabycia uprawnień przez brokera:

• Pełna zdolność do czynności prawnych

• Niekaralność

• Zdany egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych (członkowie komisji powoływani są przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych, na wniosek organu nadzoru ubezpieczeń).

• Zezwolenie na prowadzenie działalności brokerskiej wydaje KNUiFE na wniosek zainteresowanego.

Klient powinien żądać od brokera:

• Doradztwa w zakresie zarządzania ryzykiem

• Zebrania ofert i przedstawienia najlepszej dla nas

• Prezentacji i doradztwa w wyborze ofert

• Opinia brokera musi być wyrażona na piśmie (obiektywna)

• Jeśli dojdzie do zawarcia umowy, to broker jej nie podpisuje (nie powinno go nic łączyć z zakładem ubezpieczeniowym, powinien tylko reprezentować klientów). Broker nie powinien mieć \żadnych stosunków z firmą ubezpieczeniową (nie może być członkiem zarządów, mieć udziałów itp.). Porada ma być rzetelna i obiektywna.

• Broker nie może być agentem

• Doradztwo brokerskie nie wymaga zapłaty. Broker jest wynagradzany przez firmę, z którą klient podpisze umowę. Jego wynagrodzeniem jest kurtaż

• Broker reasekuracyjny- reasekuracja jest zawierana tylko przez brokerów.

Agent	Broker
Różnice
Reprezentuje w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń, z którym wiąże go umowa..	Reprezentuje klienta, jest „adwokatem” klienta. Klientem brokera może być każdy, choć z reguły wiadomo, że są to głównie przedsiębiorstwa, instytucje. Nie może być związany z żadną firmą ubezpieczeniową.
Sprzedaje zwykłe polisy ubezpieczeniowe towarzystwa, dla którego pracuje	Nie może wypisać w imieniu ubezpieczyciela polisy, gdyż nie jest jego przedstawicielem..
Nadzór nad agentem wykonuje zakład, na którego rzecz działa	Nadzór nad działalnością brokerską sprawuje Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych
Łatwiejszy egzamin	Trudniejszy egzamin
Obowiązki agenta kończą się w momencie zawarcia ubezpieczenia	Broker obowiązków ramach swoich obowiązków administruje ubezpieczenie i aktywnie uczestniczy w procesie likwidacji szkód.
Podobieństwa
Są pośrednikami ubezpieczeniowymi
Ich działalność regulowana jest ustawa o działalności ubezpieczeniowej
Powinni cechować się prawością i uczciwością
Zobowiązani są do zachowania tajemnicy zawodowej w związku z prowadzoną działalnością i uzyskanymi od klientów informacjami

WYKŁAD: JEDNOLITY RYNEK UBEZPIECZENIOWY

1. Etapy tworzenia

2. Rola dyrektyw w tworzeniu JRU

3. Ocena funkcjonowania JRU w praktyce

Swobodne przepływy:

- towarów

- kapitału

- usług

- ludzi

Zręby Jednolitego Rynku Europejskiego stworzono już w Traktatach Rzymskich. Pojawiła się swoboda osiedlania się, co dawało przedsiębiorcom jednego kraju prawo do swobodnego zakładania na obszarze innego kraju swoich przedsiębiorstw (agencji, oddziałów) na takich samych warunkach jak przedsiębiorstwa rodzime.

Swoboda transgranicznego świadczenia usług tzn. z jednego państwa członkowskiego na terytorium innego kraju bez obowiązku powoływania przedstawicielstw, placówek.

Proces nie przebiegał zbyt sprawnie. Wynikało to ze społecznego i ekonomicznego (gromadzą duże pieniądze) znaczenia sektora ubezpieczeń. Funkcjonowanie JRU powoduje, że państwo traci kontrolę. Trzeba było dodatkowo uchwalić szereg dyrektyw:

1. Dyrektywy (I generacji)

2. Dyrektywy

3. Dyrektywy

4. Dyrektywy

1964 => najwcześniej zliberalizowano działalność reasekuracyjną

1976 => zliberalizowano pośrednictwo ubezpieczeniowe

1988 => swoboda przepływu kapitału


1973 (non life)


I Dyrektywy (pierwszej generacji)

1979 (life)

Dział 1- na życie (life)

Dział 2- pozostałe osobowe i majątkowe (non life)

Dyrektywy pierwszej generacji wprowadziły:

• Zalecano oddzielenie działalności w zakresie ubezpieczeń na życie i pozostałych

• Ograniczenie form organizacyjno- prawnych zakładów ubezpieczeniowych (S.A., TUW, spółdzielnia)

• Zakaz jednoczesnego prowadzenia innej działalności niż działalność ubezpieczeniowa

• Wskazały szereg niezbędnych wymogów do podjęcia i kontynuowania działalności ubezpieczeniowej

1. Koncesjonowanie (zezwolenia)

2. Pokrycie środkami własnymi określonych wskaźników (np. margines wypłacalności, minimum kapitału gwarancyjnego)

3. Wymiary tworzenia obligacyjnego rezerw techniczno- ubezpieczeniowych

4. Określenie dopuszczalnych instrumentów w działalności lokacyjnej

• Stworzyły podwaliny JRU


1988 (non life)


II Dyrektywy

1990 (life)

Obejmowały one postanowienia pierwszej generacji, ale i dodawały nowe:

• Miały na celu sprecyzować środki nadzoru i przedmiot nadzoru: kraj goszczący, kraj macierzysty

• Nadzór sprawuje państwo macierzyste

• Przyjęto nadzór finansowy

• Kwestie deklaracji podatkowych, kwestia sprawozdań z działalności - mają być przedkładane krajom goszczącym

• Wyszczególniono duże ryzyka i ryzyka masowe

1. Duże ryzyko- dotyczące dużych przedsięwzięć ubezpieczeniowych jak np. statków, samolotów, majątków dużych przedsiębiorstw. Pozwolono, aby firmy mogły dokonywać wyboru ubezpieczyciela.

2. Ryzyko masowe- pewien nadzór państwa. Jeśli firma zagraniczna chciała ubezpieczać drobnych ubezpieczycieli przy posiadaniu dodatkowego zezwolenia.


1992 (non life)


III Dyrektywy

1992 (life)

• Usunęły system kontroli produktów ubezpieczeniowych, pozostawiając pełną swobodę ubezpieczycielom, co do wysokości taryf i ostatecznego kształtu produktów

• Wprowadzono tzw. jednolitą licencję (jeżeli firma dostaje zezwolenia w jednym kraju, to obowiązuje ona też w innych krajach). Zniknęło pojęcie ryzyka dużego i masowego.

• Pozostał nadzór kraju z siedziby

• Ujednolicono zasady rachunkowości (prawne ubezpieczeń oraz sporządzania rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych)

• Ustanowiono system współpracy narodowych władz nadzorujących

Nadzorujących 1992 utworzono Europejski Komitet Ubezpieczeń, w którego skład wchodzą przedstawiciele państw członkowskich oraz Komisji Europejskiej. Pełni funkcje doradcze i opiniotwórcze, przygotowuje własne propozycje legislacyjne a także rozpatruje sprawy związane z zastosowaniem wytycznych.

Funkcjonowanie JRU opiera się na zasadach:

1. Wzajemnym uznawaniu zezwoleń na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej

2. Umożliwieniu sprzedaży pełnego asortymentu ubezpieczeń bez konieczności zakładania oddziałów lub innych jednostek organizacyjnych

3. Swoboda wyboru przez klienta firmy ubezpieczeniowej i możliwości zakupienia produktu w dowolnym miejscu wspólnoty

4. Uznanie kwalifikacji zawodowych agentów i innych pośredników na terenie całej wspólnoty a także ujednolicenie zasad ich działania

5. Ustanowienie nadzoru (jednego) tylko ze strony państwa macierzystego

6. Wszechstronny przepływ informacji pomiędzy nadzorami z poszczególnych państw członkowskich

7. Swoboda transferu kapitałów (składek, zysków)

8. Pozostawienie w gestii firm ubezpieczeniowych swobody w zakresie strategii pokrywania i dywersyfikacji ryzyka

1994- koniec budowy podstaw prawnych JRU.

Przed 1.V.2004 18 krajów (UE+ Norwegia + Islandia + Lichtenstein)

Przeszkody funkcjonowania JRU (w praktyce):

1. Wiele krajów członkowskich znajduje się w fazie przejściowej do pełnej asymilacji nowego porządku prawnego w zakresie ubezpieczeń

2. Nie wszystkie kraje wprowadziły w życie Dyrektywy III generacji, czyli nie zakończyły integracji w zakresie ubezpieczeń

3. Nadal nie zostały rozwiązane procedury o charakterze strukturalnym tj.

1. Różne systemy podatkowe (ulgi na ubezpieczenia na życie)

2. Ustanowienie reguł licencji (różne wymagania)

3. Zasady kontroli nad grupami kapitałowymi

4. Mentalność ludzka - usługi ubezpieczeniowe wymagają bliskości

5. Bariery językowe, dochodowe.

WYKŁAD: NADZÓR UBEZPIECZENIOWY

1. Przesłanki sprawowania nadzoru nad instytucjami finansowymi

2. Przesłanki sprawowania nadzoru ubezpieczeniowego

3. Rodzaje nadzoru oraz zakres jego kontroli

4. System nadzoru ubezpieczeniowego w Polsce

1. Przesłanki sprawowania nadzoru nad instytucjami finansowymi

Kontrola- sprawdzanie pod względem zgodności z założeniem, planem, prawem.

Nadzór- to też kontrola, ale w szerszym znaczeniu. Kontrolujący może tylko złożyć raport pokontrolny, nadzorujący zaś wyposażony jest w środki oddziaływania tj. wydawanie wskazówek, zaleceń, sankcje itp.

Rodzaje nadzoru nad przedsiębiorstwami:

1. Korporacyjny- jest to nadzór właścicielski sprawowany przez Radę Nadzorczą, Komisję Rewizyjną itp.

2. Państwowy- w gospodarce rynkowej jest to forma ingerencji, interwencjonizmu organów państwowych w działalność prywatną.

Instytucje finansowe:

1. Otwarte Fundusze Emerytalne OFE

2. Otwarte Fundusze Inwestycyjne OFI

3. Zakłady Ubezpieczeniowe

4. Banki

5. Giełda Papierów Wartościowych

Chodzi tu o nadzór całościowy, gdyż pomiędzy przedsiębiorstwem i instytucja finansową zachodzą powiązania kapitałowe.

Przesłanki nadzoru:

1. Wynikające ze zmian wewnętrznych, jakie dokonują się w instytucjach finansowych

• Globalizacja

• Rosnące znaczenie inwestorów instytucjonalnych

• Postępująca konwergencja różnych segmentów rynku- wzajemne ich przenikanie się

• Ustępujący proces konglomeryzacji instytucji finansowych

• Nasilanie się zjawisk przestępczych (pranie brudnych pieniędzy, terroryzm)

• Wynikające ze zmian zewnętrznych, jakie dokonują się w instytucjach finansowych

• Rosnąca złożoność produktów oraz systemów dystrybucji

• Wirtualizacja działalności instytucji

• Postępujący outsourcing czynności ubezpieczeniowych

Międzynarodowe Stowarzyszenie Nadzorców Ubezpieczeniowych IBIS (International Association of Insurance Supervisors) stara się wypracować standardy powodujące, że instytucje finansowe działać będą bezpiecznie.

Nadzór państwa nad rynkiem finansowym może przybierać trzy rozwiązania modelowe:

1. Model klasyczny (tradycyjny) - uznaje się, że każda z instytucji jest instytucją odrębną, zajmuje jakiś fragment rynku, więc nadzór następuje fragmentarycznie. Każda instytucja ma swojego nadzorcę. Jest to model o charakterze podmiotowym.

2. Model nadzoru zintegrowanego - znajduje dziś coraz więcej zwolenników. Wystarczy, aby była jedna instytucja nadzorująca cały rynek finansowy.

• System taki funkcjonuje w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Szwecji, Austrii, Danii (UE) oraz państwach nowych: Węgrach, Estonii, a także kandydującej do UE Bułgarii.

• Niektóre kraje tworzą dwie instytucje i dzielą rynek pomiędzy nie: Belgia, Irlandia, Luksemburg

• Trzy organy nadzoru występują w Grecji, Francji, Holandii, Portugalii, Hiszpanii.

• Model nadzoru skoordynowanego - łączy dwa powyższe modele. Opiera się w zasadzie na oddzielnym nadzorze nad poszczególnymi instytucjami, ale uzupełniany jest systemem współpracy i koordynacji między nadzorami cząstkowymi. Realizowany jest także w Polsce.

2. Przesłanki sprawowania nadzoru ubezpieczeniowego

1. Inwestycje ubezpieczeniowe są instytucjami zaufania publicznego

2. Obracają pieniędzmi ubezpieczonych

3. Drobny klient ciągle ma słabszą pozycję niż instytucja ubezpieczeniowa, choć formalnie jest ona równorzędna (umowa cywilna)

4. Część ubezpieczeń jest obowiązkowa

Cel nadzoru ubezpieczeniowego- czuwanie nad bezpieczeństwem/ interesem klienta, podejmując szereg działań mających na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tych instytucji i rynku ubezpieczeniowego oraz ochrona przed wstrząsami finansowymi i nieuczciwą konkurencją. Właściwie sprawowany nadzór jest kluczem bezpieczeństwa i stabilności rynku finansowego.

Modele nadzoru ubezpieczeniowego:

1. System nadzoru publikacyjnego - nie jest nadzorem wg definicji. Firma ubezpieczeniowa ma obowiązek publikowania swoich danych finansowych, a ocenę pozostawia zainteresowanym. Państwo stwarza warunki do tego, aby klienci sprawowali nadzór nad zakładem ubezpieczeniowym. Jest to najbardziej liberalny model.

2. Model koncesyjno- normatywny (finansowy) - obejmuje model 1. ale i określa warunki jakie firmy muszą spełniać aby otrzymać koncesję i w trakcie działalności kontroluje określone wskaźniki (płynność, margines wypłacalności itp.) jest to model finansowy, gdyż normy dotyczą gospodarki finansowej. Gdyby firma nie spełniała norm, to nadzór ma prawo cofnąć koncesję.

3. Model nadzoru materialnego- obejmuje 1. i 2. ale również wnosi coś nowego. Jest najbardziej surowy, bo nadzorca może ingerować nie tylko we wskaźnik finansowy, ale i w OWU, taryfę składek, politykę lokacyjną i reasekuracyjną, zasady tworzenia rezerw ubezpieczeniowych, kwestie funkcji przedsiębiorstwa itp. Jest to model realizowany w Polsce, w UE dominuje zaś model finansowy.

Kto podlega nadzorowi ubezpieczeniowemu?

1. Zakłady ubezpieczeniowe

2. Otwarte i pracownicze fundusze emerytalne

3. Brokerzy jako pośrednicy

4. Do 2003 r. również agenci, obecnie nie (podlegają nadzorowi tylko ze strony firmy, na rzecz której pracują)

Kto sprawuje nadzór?

KNUiFE (wcześniej PUNU z Ministrem Finansów)- jest to ciało kolegialne, ale jest organem administracji państwowej. Funkcjonuje od 1.VI.2002 r.

Ile jest instytucji nadzorujących?

1. OFE i Zakłady ubezpieczeniowe => KNUiFE

2. Banki => Komisja Nadzoru Bankowego

3. OFI i GPW => Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG)

Powiązania między tymi trzema instytucjami są personalne. W KNUiFE są bowiem przedstawiciele KNB i KPWiG, w KNB- przedstawiciele KNUiFE oraz KPWiG, zaś w KPWiG przedstawiciele KNUiFE i KNB.

KNUiFE składa się z 8 członków:

• Przewodniczącym Komisji jest prof. Jan Monkiewicz, który został powołany na to stanowisko przez Prezesa Rady Ministrów na wspólny wniosek Ministra Finansów oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej

• Dwaj zastępcy przewodniczącego: Jan Czekaj i Krzysztof Pater, którzy to zostali powołani przez powyżej wymienionych ministrów.

• Natomiast członkami Komisji są:

• Przewodniczący KPWiG albo wyznaczony przez niego zastępca przewodniczącego

• Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów albo wyznaczony przez niego wiceprezes

• Dodatkowo w posiedzeniach Komisji z głosem doradczym uczestniczą także Rzecznik Ubezpieczonych- dr Stanisław Rogowski

• Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego- Wojciech Kwaśniał

• Przedstawiciel Prezydenta RP

Wszystko po to, aby było to ciało niezależne!!!

Kompetencje KNUiFE:

1. Kontrola zgodności działalności podmiotów

2. Wydawanie i cofanie zezwoleń

3. Wydawanie zgody na powoływanie członków zarządu

4. Wydawanie zgody na łączenie i dzielenie Zakładów ubezpieczeniowych

5. Przeniesienie portfela ubezpieczeń

6. Ustanowienie likwidacji przymusowej

7. Ustanowienie Zarządu Komisarycznego

8. Występowanie z wnioskiem o zgłoszenie ewentualnej upadłości dla zakładów

9. Nakładanie kar pieniężnych na firmy ubezpieczeniowe, członków zarządu

Gazdów sprawowany w Polsce powinien być zgodny z nadzorem w UE.

Komisja Europejska zaleciła:

• Wzmocnienie niezależności nadzoru. Wg standardów IBIS niezależność nadzoru ma być:

• Finansowa- niezależność od budżetu. Koszty nadzorowania ponoszą sami nadzorowani wg jednolitej stawki (0,17 czy 0,14% składki)

• Regulacyjna- nadzór powinien mieć wpływ na kształtowanie prawa na etapie formułowania aktów prawnych

• Operacyjna- bezpośrednio ma sprawować nadzór sama Komisja (nie za pośrednictwem innych organów)

• Administracyjna- mają to być niezależne struktury

• Zwiększyć wpływ nadzoru na kwalifikacje i kompetencje członków Zarządu czy Rady Nadzorczej

Nadzór sprawuje KNUiFE oraz inne instytucje kontrolujące rynek:

• Rzecznik Ubezpieczonych

Działa w interesie ubezpieczonych.

Kompetencje:

1. Może zwracać się do ubezpieczycieli z żądaniem udzielenia wyjaśnień na piśmie w sprawach nieprawidłowej obsługi, zażaleń itp.

2. Może sam udzielać informacji na zapytania obywateli

3. Może zamieszczać wyniki prowadzonych interwencji w prasie, sam wydaje broszurki

W 2000 r. wpłynęło ok. 2000 skarg, z czego Rzecznik 20% uznał za uzasadnione.

Rzecznik utrzymuje się ze składek odprowadzanych przez firmy ubezpieczeniowe w wysokości 0,05% składek.

• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

Cel: ochrona interesów ubezpieczonych i czuwanie nad stabilnością

Podstawowe zadania:

1. Wypłacanie odszkodowań i świadczeń z 2 tytułów

1. OC kierowcy

2. OC rolników

• Za szkody na osobie, jeśli sprawca nie został zidentyfikowany

• Na mieniu i osobie, gdy sprawca szkody nie posiadał obowiązkowego ubezpieczenia.

2. Zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych w przypadku upadłości zakładów ubezpieczeń lub likwidacji przymusowej, ale nie w każdym przypadku- tylko w przypadku:

• OC kierowców wypłaca 100% roszczenia uprawnionemu

• OC rolników

• 
  Ubezpieczeń życiowych- wypłaca góra 50% wierzytelności, ale nie więcej niż równowartość 30 000 euro

• Może udzielić zwrotnej pomocy finansowej zakładom ubezpieczeń znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej

• Działalność represyjna - pobiera sankcje karne za niedopełnienie obowiązku ubezpieczeń obowiązkowych np. jeśli chodzi o OC kierowców- to w takie sytuacji istnieje obowiązek wykupienia wstecznego OC i zapłacenia kary pieniężnej ok. 4000zł

• Będzie prowadzić rejestr umów ubezpieczenia OC kierowców i udzielać informacji zainteresowanym (innym firmom, policji itp.)

UFG czerpie dochody z firm ubezpieczeniowych - podatek 0,075% składki

Firmy ubezpieczeniowe mają swoją instytucję samorządową - Polską Izbę Ubezpieczeń. Członkostwo jest automatyczne, obowiązkowe, związane z wydatkami. PIU reprezentuje interesy samych firm: lobowanie na etapie uchwalania prawa, uskutecznianie zasad dobrej praktyki ubezpieczeniowej.

• Bankowy Fundusz Gwarancyjny

Kontrolę nad działalnością firm ubezpieczeniowych sprawują:

• Biegli rewidenci

• Aktuariusze

• Organizacje konsumenckie, a od 1.I.2004 klienci firm ubezpieczeniowych stają się konsumentami wg prawa

• Media

33

Pula wspólnego ryzyka

(fundusze ubezpieczeniowe)- mają rekompensować szkody

Ryzyko śmierci

Składka oparta na wielkości uśrednionej

Czas

Ryzyko śmierci

Składka nadpłacana

Rezerwa matematyczna

2-3 lata

---