Zadania z inżynierii genetycznej, Biologia, Zadania maturalne

Zadania z inżynierii genetycznej

Zadanie 28. (2 pkt) Każdy enzym restrykcyjny rozpoznaje i dokonuje cięć tylko w jednym rodzaju obszarów DNA o sta-

łej długości i sekwencji zasad. Większość obszarów restrykcyjnych ma charakter palindromowy. W miejscu cięć powstają tak zwane lepkie końce. Połącz przedstawione poniżej fragmenty pociętego dwoma restryktazami DNA. Podaj rolę restryktaz.

Rola restryktaz:

W naturze ………………………………………………………………………………………..

W biologii molekularnej ………………………………………………………………………..

Zadanie 8. Bardzo ważną rolę w inżynierii genetycznej odgrywają enzymy restrykcyjne rozcinające DNA tylko w pewnych, ściśle określonych miejscach na krótkie sekwencje nukleotydowe. Obok przedstawiono sekwencje nukleotydowe rozpoznawane i nacinane przez enzym Alu I oraz produkty końcowe tego cięcia:

Zaznacz strzałkami miejsce (miejsca) cięcia oraz zapisz cząsteczki jakie powstaną, gdy będziemy działać enzymem Alu I na dwuniciowy DNA o następującej sekwencji nukleotydów:

A A T T C G A T C G

T T A A G C T A G C ...................................................................................................

Podaj przykład komórki, która jest naturalnym źródłem enzymów restrykcyjnych oraz wyjaśnij ich rolę w tej komórce.

............................................................................................................................................................

ZADANIE 23.(2 pkt)

Schemat wbudowywania fragmentu materiału genetycznego człowieka do plazmidu bakterii. Przyporządkuj literom (A, B, C, D) uwzględnionym na schemacie podane nazwy enzymów: ligaza, odwrotna transkryptaza, polimeraza DNA, restryktaza.

0x01 graphic

Zad. 20 Po poddaniu działania pewnej restryktazy uzyskano fragmenty DNA z lepkimi końcami o sekwencji:

5' AATTCGACCTAAATTG 3'

3' GCTGGATTTAAC 5'

Spośród podanych niżej przykładów wybierz sekwencję rozpoznawaną przez tę restryktazę. Strzałka na rysunku oznacza miejsce cięcia na pojedynczej nici.

a) ↓ a) ↓ a) ↓

5' CCGG 3' 5' GAATTC 3' 5' GGATCC 3'

3' GGCC 5' 3' CTTAAG 5' 3' CCTAGG 5'

................↑ ................↑ ................↑

Zad. 21 Taki sam fragment DNA poddano kolejno działaniu trzech restryktaz. Zaznacz strzałkami miejsca na cząsteczkach DNA, w których podane restryktazy natną łańcuch DNA

5' GGATCC 3' 5' AATGGATCCGAACTGCAGGTTGTTAACGG 3'

3' CCTAGG 5' 3' TT ACCTAGGCTTGACGTCCAACAATTGCC 5'

................↑

5' CTGCAG 3' 5' AATGGATCCGAACTGCAGGTTGTTAACGG 3'

3' GACGTC 5' 3' TT ACCTAGGCTTGACGTCCAACAATTGCC 5'

.... ↑

5' GTTAAC 3' 5' AATGGATCCGAACTGCAGGTTGTTAACGG 3'

3' CAATTG 5' 3' TT ACCTAGGCTTGACGTCCAACAATTGCC 5'

.......... ↑

Zad 24 Wytłumacz, dlaczego DNA dawcy i DNA wektora podaje się trawieniu tym samym enzymem restrykcyjnym

Zadanie 26. (2 pkt)2008 probna Na schemacie przedstawiono działanie restryktazy i ligazy - enzymów wykorzystywanych w inżynierii genetycznej.

Opisz, na podstawie schematu, sposób i efekt działania każdego z tych enzymów.

Restryktaza - .........................................................................................................

...............................................................................................................................

.............................................................................................................................

Ligaza - .............................................................................................................

………………………………………………………………….

Zad. 19

Wyjaśnij na czym polega specyficzność działania enzymów restrykcyjnych.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zad. 22 Przeczytaj tekst, a następnie wypisz trzy cechy dobrego wektora.

Techniki inżynierii genetycznej wymagają stosowania nośnika zwanego wektorem. Dobry wektor powinien być łatwo przyjmowany przez komórkę i replikować się niezależnie od jej genów. Bardzo ważne jest, aby miał tylko jedno miejsce rozpoznawane i cięte przez enzym restrykcyjny używany w danym doświadczeniu oraz przynajmniej dwa geny markerowe. Te ostatnie pozwalają na oddzielenie komórek, do których udało się wprowadzić wektor, od tych które go nie pobrały. Ponadto powinien występować w komórce w wielu kopiach replikujących się nawet wtedy gdy w sztuczny sposób zostanie zahamowana replikacja DNA komórki gosopdarza. Wymogiem bezpieczeństwa w stosowaniu technik inżynierii genetycznej jest, aby wektor nie zawierał genów, których rozpowszechnianie mogłoby stanowić zagrożenie dla organizmów, w tym człowieka.

1 .....................................................................................................................................................

2 ..................................................................................................................................................

3 ..................................................................................................................................................

Zad. 23 Uporządkuj w prawidłowej kolejności etapy uzyskiwania zmienionych genetycznie komórek, do których za pośrednictwem wektora plazmidowego wprowadzono obce geny.

powstanie fragmentów DNA biorcy i wektora z lepkimi końcami.
łączenie fragmentów DNA biorcy i DNA wektora
namnażanie na odpowiednich pożywkach zmienionych genetycznie komórek biorcy.
trawienie DNA dawcy i biorcy enzymem restrykcyjnym
wnikanie wektora do komórki biorcy.

………………………………………………………………………………………………………….

ZADANIE 22. (3 pkt) Przeanalizuj poniższy tekst i odpowiedz na pytania

Przenoszenie genów do roślin jest wykorzystywane w celu uzyskania roślin o zmienionych cechach. Plazmid Ti Agrobacteriumtum efaciens jest odpowiedzialny za powstawanie na roślinach guzowatych narośli (ang. crown gali tumor). Rejon T DNA plazmidu Ti ma zdolność integrowania z DNA roślinnym. Cechę tę wykorzystano do skonstruowania wektora do klonowania i przenoszenia obcych genów do roślin. Innym sposobem wprowadzania genów do komórek roślinnych jest "wstrzeliwanie" za pomocą "armatki genowej" kuleczek metalu pokrytych cząsteczkami DNA. Dzięki tym technikom można uzyskać rośliny odporne na działanie owadów, infekcje wirusowa czy herbicydy. Rośliny mogą być również postrzegane jako

potencjalne bioreaktory, w których można produkować zrekombinowane białka. Przenoszenie genów można również wykorzystać do tworzenia przydatnych cech u zwierząt. Transgen jest wprowadzany do zapłodnionego jaja lub komórki z wczesnego etapu rozwoju embrionalnego poprzez mikroiniekcje. Geny można też wprowadzić do komórek zwierzęcych przez manipulacje komórkami linii zarodkowej lub z wykorzystaniem wektorów retrowirusowych. Potomstwo transgeniczne uzyskuje się przez umieszczanie zmienionego zarodka w macicy. Zwierzęta transgeniczne wykorzystuje się do obserwacji

funkcjonowania genów lub jako modele do badania chorób człowieka. Transgeniczne owce i kozy wykorzystuje się do produkcji zrekombinowanych białek wydzielanych w mleku.

1. Jakie są sposoby wprowadzania obcych genów do komórek roślinnych?

a). ...............................................................................................................

b)..................................................................................................................................

2. Jakie są sposoby wprowadzania obcych genów do komórek zwierzęcych?

a) ..............................................................................................................................

b) .........................................................................................................................

c) ..........................................................................................................................

3. Co to są zwierzęta transgeniczne?

a)...................................................................................................................................

w jakim celu są one wykorzystywane

b) ...............................................................................................................................

c) ...............................................................................................................................

d)...................................................................................................................................

Zadanie 32. (1 pkt) Poznań 2008 Terapia genowa znajduje zastosowanie w leczeniu mukowiscydozy - choroby genetycznej, w której organizm chorego produkuje nadmiernie lepki śluz, co powoduje zaburzenia m.in. w prawidłowym funkcjonowaniu układu oddechowego i pokarmowego. Allel warunkujący prawidłową postać genu jest włączany do plazmidu bakteryjnego, namnażany, następnie izolowany, zamykany w pęcherzykach zbudowanych z podwójnej warstwy lipidowej (liposomach) i wprowadzany do komórek nabłonkowych układu oddechowego za pomocą sprayu. Liposomy z aerozolu mają wnikać do tkanek nabłonkowych układu oddechowego i powodować ekspresję prawidłowego białka. Uzasadnij, podając jeden argument, dlaczego opisany rodzaj terapii nie zapewnia pełnego wyleczenia osoby chorej.

Zadanie 24 (2pkt)

sformułuj hipotezę badawczą
Podaj nazwę techniki zastosowanej w powyższym doświadczeniu

ZADANIE 1. (3 pkt) Na poczatku grudnia 1999 roku obiegla swiat wiadomosc: podano sekwencje pierwszego ludzkiego chromosomu (...). rozszyfrowano nieomal w calosci pełna sekwencji nukleotydów w 22 ludzkim chromosomie. (...) Uzywajac wszystkich znanych sposobów, znaleziono w zbadanym chromosomie 679 genów, w tym 134 to tzw. pseudogeny, czyli nieaktywne pochodne prawidlowych genów (...) wsród zidentyfikowanych, rozpoznano min. duze rodziny genów kodujacych bialka ukladu odpornosciowego oraz geny kodujace rózne enzymy metaboliczne. (...) Z 22 chromosomem wiaze sie co najmniej 27 róznych chorób genetycznych czlowieka. Tu wlasnie znajduja sie geny podejrzane m in. o udzial w schizofrenii. Korzystając z tekstu, pr7edstaw trzy argumenty, przemawiające za prowadzeniem badań nad rozszyfrowaniem genomu ludzkiego.

Zadanie 27. (2 pkt) W 2000 roku ogłoszono, że genom człowieka został poznany. Wyjaśnij, używając dwóch argumentów, dlaczego poznanie genomu człowieka jest ważnym dla ludzkości osiągnięciem nauki.

................................................................................................................................................................................................

ZADANIE 2. (2 pkt) Techniki inżynierii genetycznej można najprościej określić jako wprowadzenie do komórki obcego genu w taki sposób aby gen ten zachowywał się podobnie do naturalnych genów komórki to znaczy ulegał powieleniu i ekspresji. Inżynieria genetyczna stwarza możliwości otrzymywania organizmów o cechach dotąd nie spotykanych, co znajduje zastosowanie w biotechnologii. Czy uważasz, ze należy wspierać rozwój inżynierii genetycznej i biotechnologii? Wyraź swoja opinie posługując się dwoma argumentami.

Zadanie 3. (2 pkt) Osiągnięciem inżynierii genetycznej jest opracowanie technik, dzięki którym otrzymuje się organizmy transgeniczne.

Podaj definicję pojęcia organizm transgeniczny oraz przykład wykorzystania organizmów transgenicznych przez człowieka.

Zadanie 4. (3 pkt) Techniki inżynierii genetycznej są stosowane w wielu badaniach naukowych i w pracach o znaczeniu praktycznym, takich jak np. wytwarzanie cennych dla medycyny substancji oraz w terapii genowej. Przykładem takich substancji są: insulina ludzka, stanowiąca lek dla chorych na cukrzycę lub hormon wzrostu, używany w leczeniu karłowatości. Techniki te są również wykorzystywane do otrzymywania organizmów transgenicznych.

Na podstawie analizy tekstu wymień trzy możliwości zastosowania technik inżynierii genetycznej.

Zadanie 6 . (2 pkt) W ludzkim DNA odkryto tzw. sekwencje repetytywne, czyli odcinki DNA o określonej sekwencji, powtarzające się wielokrotnie w genomie. Liczba powtórzeń tych sekwencji jest różna u różnych ludzi, a prawdopodobieństwo przypadkowego wystąpienia tej samej liczby powtórzeń u osób niespokrewnionych jest znikomo małe.

Podaj dwie sytuacje, w których można (powinno się) skorzystać z badań DNA, i uzasadnij znaczenie społeczne stosowania tej metody w określonych przez ciebie sytuacjach.

Zadanie 7. (2 pkt) Organizmy transgeniczne powstają po wprowadzeniu obcego genu, który następnie ulega reprodukcji zgodnie z prawami dziedziczenia. Tą droga uzyskano na przykład bawełnę, zawierająca w swoich włóknach niewielką domieszkę polihydroksymalanu, pomidory o przedłużonym czasie przechowywania, tytoń odporny na herbicydy, a także zwierzęta transgeniczne, na przykład myszy, których mleko zawiera białko ważne dla produkcji pewnych leków oraz bakterie (na przykład Escherichia coli), produkujące insulinę typu ludzkiego. Od pewnego czasu między innymi w Europie i w USA podnoszą się głosy sprzeciwu wobec takich eksperymentów. Niezależnie od swojego poglądu na transgeniczność sformułuj dwa argumenty, popierające opinię, że prace nad uzyskiwaniem organizmów transgenicznych są uzasadnione.

Zadanie 9 (0 - 2 pkt.) Wprowadzenie do laboratoriów techniki inżynierii genetycznej wywołało wiele obaw co do skutków, jakie może spowodować niekontrolowane manipulowanie genami. Liczne osiągnięcia biotechnologii w medycynie zdają się jednak przesłaniać te zagrożenia. Np. insulinę lub interferon produkowane przez bakterie już się stosuje z pozytywnym skutkiem, a produkowane przez drożdże antygeny powierzchniowe wirusa żółtaczki stanowią szczepionkę przeciw tej chorobie.

Przedstaw, za pomocą dwóch argumentów, swoje stanowisko odnośnie stosowania technik inżynierii genetycznej.

Zadanie 10. Stonka jest szkodnikiem upraw ziemniaków - jej larwy zjadają liście tych roślin. Stwierdzono, że pewien gatunek bakterii glebowych produkuje substancję nazywaną Bt, która jest trująca dla tych owadów i nieszkodliwa dla ludzi. Współcześnie substancja Bt stosowana jest w dwojaki sposób:

metoda 1 - uprawy ziemniaków opryskiwane są roztworem Bt produkowanym na skalę przemysłową;

metoda 2 - wyizolowano gen bakteryjny odpowiedzialny za syntezę Bt i wprowadzono go do genomu pewnych odmian ziemniaków - dzięki temu liście tych roślin produkują Bt.
Wyjaśnij, na czym, w tym przypadku, polega metoda genetycznej modyfikacji roślin, oraz uzasadnij, że metoda genetyczna mniej szkodzi środowisku niż Bt użyte tradycyjnie.

Zadanie 11 (1 pkt) Odmiana ziemniaków przedstawiona w metodzie 2 jest przykładem rośliny transgenicznej. Wyjaśnij, co to są organizmy transgeniczne. .................................................................................................................................................
Zadanie 12 (1 pkt) Ustosunkuj się do współczesnych metod stosowania Bt w uprawie ziemniaków - podaj jeden argument, którym uzasadnisz swoje stanowisko.

Zadanie 13 (0 - 2 pkt.) 0x08 graphic
Pojedyncza komórka, a w zasadzie jej materiał genetyczny może stać się źródłem nowych typów komórek. Schemat ilustruje etapy terapeutycznego klonowania człowieka:

Dokonaj analizy powyższego schematu, a następnie przedstaw swoje stanowisko w sprawie klonowania człowieka używając dwóch różnych argumentów.

0x08 graphic
Zad. 30 Rysunek przedstawia kolejne etapy klonowania owcy (tzw. klonowanie reprodukcyjne). Na podstawie schematu opisz metodę klonowania oraz określ, jakiej maści i płci będzie klon owcy. Odpowiedź uzasadnij.

Zad. 31 Wyjaśnij różnicę między klonowaniem reprodukcyjnym a terapeutycznym

......................................................................................................................................................................................................

Zadanie 14. Intensyfikacja rolnictwa spowodowała, że w wielu krajach zaprzestano hodowli i uprawy ,,starych” ras zwierząt i odmian roślin, które były przystosowane do lokalnych warunków środowiskowych i bardziej odporne na choroby i pasożyty. Zastąpiono je wysoko wyspecjalizowanymi, wydajnymi rasami i odmianami, o wysokich wymaganiach środowiskowych i małej odporności na choroby. Na przykład w USA z 40 odmian szparagów uprawianych na początku XX w. obecnie można spotkać dwie lub trzy. W Europie z około 145 ras bydła hodowlanego, 115 zagrożonych jest wyginięciem. Czy, według Ciebie, należy chronić lokalnie występujące rasy zwierząt i odmiany roślin? Swoją opinię uzasadnij, podając dwa argumenty.

Zadanie 15. (2 pkt) Modyfikacje genetyczne organizmów można wykorzystać w różny sposób. Na przykład tworzy się transgeniczne rośliny dla poprawy ich wartości odżywczych lub dla ochrony roślin przed szkodnikami. W jednym z polskich tygodników w połowie 2003 roku zamieszczono informację, że australijscy badacze zamierzają wprowadzić do populacji karpia zmienione geny, aby doprowadzić do wyginięcia w Australii karpia sprowadzonego z Europy. Europejska odmiana karpia hodowlanego stała się w Australii zagrożeniem dla wielu innych gatunków ryb oraz roślin wodnych. Doświadczenie proponowane przez naukowców byłoby pierwszą próbą świadomego i celowego wyeliminowania gatunku za pomocą modyfikacji genetycznych. Na razie naukowcy sprawdzają skuteczność metody w warunkach laboratoryjnych.

Niezależnie od swoich poglądów sformułuj po jednym argumencie za i przeciw takim eksperymentom naukowców, jak opisane powyżej.

Argument za: ...............................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Argument przeciw: .......................................................................................................................

...............................................................................................................................

Zadanie 16. (1 pkt) 2006 Badania nad wprowadzaniem do organizmów roślin uprawnych genów innych gatunków umożliwiły uzyskanie odmian o zwiększonej trwałości, bogatszych walorach smakowych, odżywczych czy leczniczych, o zwiększonej odporności na suszę, mrozy lub szkodniki. Mimo tych niezaprzeczalnych zalet rośliny transgeniczne przyjmowane są z dużą rezerwą. Przeciwnicy stosowania takich roślin używają argumentów, podkreślających nieprzewidywalne skutki ich uprawiania np.:

A. Przekonują, że genetycznie zmieniona żywność może okazać się niebezpieczna dla zdrowia człowieka.

B. Pojawia się argument, że geny zmodyfikowanej rośliny wnikną - po zjedzeniu - w genom człowieka, zmieniając jego właściwości.

C. Innym zarzutem jest zagrożenie dla środowiska spowodowane przez niekontrolowane przenoszenie się genów ze zmodyfikowanych roślin na ich „dzikich” krewnych.

Oceń, który z przytoczonych powyżej argumentów przeciw uprawom roślin transgenicznych jest błędny. Odpowiedź uzasadnij.

......................................................................................................................................................

Zadanie 17. (2 pkt) 2006 Naukowcy zidentyfikowali gen odpowiedzialny za rozwój pąków i krzewienie się ryżu. Sadzonki ze sztucznie wprowadzonym genem wytwarzają więcej odgałęzień i są zdecydowanie niższe od sadzonek wyhodowanych bez podobnej ingerencji. Zakładając możliwość przeniesienia genu „krzewienia” do innych roślin, oceń przydatność jego odkrycia dla rolnictwa, popierając swoje zdanie dwoma argumentami.

Zadanie 18 (4 pkt.) Selekcja sztuczna zaprowadziła hodowców i rolników pracujących nad stworzeniem odmian maksymalnie homozygotycznych w ślepą uliczkę, bowiem okazało się, że kolejne pokolenia powstałe poprzez samozapylenie u roślin oraz kojarzenie osobników blisko spokrewnionych ze sobą u zwierząt są coraz mniej żywotne i plenne. Jakież więc było zdziwienie amerykańskich badaczy, gdy na początku lat dwudziestych naszego stulecia, gdy krzyżowali ze sobą różne, dość rachityczne, czyste linie kukurydzy, uzyskali dla części takich krzyżówek potomstwo (F1), które wyrosło niezwykle bujnie, wyraźnie przewyższając plennością wszystkie znane wówczas odmiany tak dzikie jak i hodowlane.

a) Podaj nazwy opisanych w załączonym tekście dwóch rodzajów zabiegów hodowlanych.

......................................................................................................................................................

b) Wyjaśnij przyczynę komercyjnego sukcesu, który odniosła opisana kukurydza, której plenność w wyniku zastosowanych zabiegów wzrosła aż o 60%, biorąc pod uwagę prawa dziedziczności.

Zadanie 19. (2 pkt) 2006 próbna operon

W ostatnich latach na świecie i w Polsce dramatycznie spada różnorodność genetyczna, różnorodność odmian i ras roślin i zwierząt hodowlanych. Niegdyś w Indiach uprawiano około 30 tysięcy gatunków i odmian ryżu, obecnie tylko 10 gatunków dostarcza 75% produkcji ryżu. W USA, w porównaniu do danych z początku XX wieku, za produkcję warzyw odpowiada jedynie 3% uprawianych kiedyś warzyw. Podaj jedną przyczynę i jeden skutek spadku różnorodności genetycznej gatunków hodowlanych.

ZADANIE 20. (2 pkt) Modyfikacje genetyczne organizmów mogą być niebezpieczne. Ludzie którzy je tworzą, pewnie zdają sobie z tego sprawę. W każdych badaniach są granice, których me można przekraczać Obecnie nauka pozwala wprowadzić do

komórek organizmu obcy materiał genetyczny. W ten sposób można poprawić jakość żywności, otrzymać organizmy o pożądanych cechach. Na przykład w jednym z instytutów naukowych w Polsce podjęto próbę opracowania roślinnej szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby wykorzystując do tego celu sałatę. Do jej genomu wprowadzono fragment DNA wirusa żółtaczki typu B. Układ odpornościowy człowieka jedzącego transgeniczną sałatę nauczy się rozpoznawać wirusa typu B i produkować odpowiednie przeciwciała, czyli, zmodyfikowana genetycznie sałata spełni role taka, jaka spełnia konwencjonalna szczepionka. Media i filmy science fiction straszą skutkami spożywania żywności, transgenicznej, pokazują potwory otrzymane ta droga. Jakie jest Twoje stanowisko w sprawie produkcji żywności transgenicznej? Określ je, posługując się dwoma argumentami.

ZADANIE 21(1 pkt) Organizmy, którym wprowadzono (w celu uzyskania np. odporności na herbicydy) nowy, obcy gen przekazywany następnym pokoleniom zgodnie z podstawowymi prawami dziedziczności to:

organizmy transgeniczne. C. organizmy poliploidalne. B. mutanty. D. organizmy tetraploidalne.

Zadanie 30. (1 pkt)2007

Osiągnięciem inżynierii genetycznej jest opracowanie technik, dzięki którym otrzymuje się organizmy transgeniczne.

Zaznacz dokończenie zdania spośród A - D, które poprawnie definiuje organizmy transgeniczne.

Są to organizmy

A. do których genomu zostały sztucznie wprowadzone fragmenty DNA innego gatunku.

B. których komórki płciowe mają zmieniony DNA na skutek działania czynników mutagennych.

C. o jednakowym składzie genetycznym, posiadające cząsteczki DNA o takiej samej sekwencji nukleotydów.

D. których potomstwo ma zmienione DNA w porównaniu do organizmów rodzicielskich.

Zadanie (3 pkt) próbna XI 2006

Geny ludzkie kodujące czynnik krzepliwości krwi wprowadzono do zapłodnionych komórek jajowych owcy. Samice, które wyhodowano z tych komórek jajowych, produkowały mleko, w którym znajdował się w dużych ilościach ludzki czynnik krzepnięcia. Czynnik ten w czystej postaci można łatwo wydzielić z mleka.

a) Podaj nazwę, którą określa się organizmy uzyskane w opisany sposób. …………………………………………….

b) Podaj po jednym przykładzie praktycznego wykorzystania tego rodzaju organizmów w rolnictwie i w medycynie.

a) ................................................................................................................................

b) w rolnictwie - .................................................................

w medycynie - ................................................................................

Zadanie 20. Znamy około 4000 chorób spowodowanych uszkodzeniem pojedynczych genów. Współczesna terapia genowa polega na zastąpieniu wadliwego genu jego prawidłową kopią lub wprowadzeniu do genomu nowej, niezmutowanej kopii. Najpoważniejszym problemem terapii genowej jest sposób dostarczenia genów do komórek pacjentów. Do tego celu wykorzystywane są między innymi wirusy, z wbudowanymi prawidłowymi ludzkimi genami. Niektóre próby terapii genowej zakończyły się pomyślnie, inne tragicznie, ponieważ trudno jest przewidzieć reakcję organizmu na wirusa. Terapia genowa może dotyczyć wybranych somatycznych komórek chorego, jak również gamet i zygot. W wielu krajach terapia genowa komórek rozrodczych jest prawnie zabroniona. Czy terapia genowa komórek rozrodczych (komórek jajowych lub plemników) powinna być stosowana? Określ swoje stanowisko, posługując się dwoma argumentami.

Zad. 7 Prowadzenie badań i eksperymentów genetycznych na człowieku jest prawnie zakazane

uzasadnij jednym argumentem słuszność wprowadzenia takiego zakazu.

Podaj trzy sposoby (zgodne z prawem) umożliwiające poznanie mechanizmów dziedziczenia cech człowieka

1......................................................................................................................................................................................................

2.......................................................................................................................................................................................................

3.......................................................................................................................................................................................................

Zad. 8 Wyjaśnij na czym polegają badania prenatalne i w jakich przypadkach się je wykonuje.

Zadanie 5. (2 pkt.) W obecnych czasach 4-5% dzieci rodzi się z wadami genetycznymi, 10-20% śmiertelności wśród dzieci wynika z patologii genetycznej, 25-30% łóżek w szpitalach dziecięcych zajmują pacjenci z chorobami dziedzicznymi.

Przedstaw dwa przykłady działań, którymi współczesna medycyna próbuje poprawić sytuację w zakresie tych schorzeń.

........................................................................................................................................................................................

Zad. 14 Przeczytaj uważnie tekst przedstawiający teorię genezy nowotworu, a następnie wykonaj polecenia.

Kancerogenne czynniki, na przykład promieniowanie UV czy dym tytoniowy, bezpośrednio wpływają na zmianę sekwencji DNA w genach związanych z rakiem.
Geny supresorowe transformacji nowotworowej(antyontogeny) kodują białka odpowiadające za dostarczanie sygnałów hamujących wzrost komórki. W wyniku mutacji tych genów w komórce nie ma prawidłowo działających białek, które powstrzymują jej wzrost. Komórka dzieli się nadal, choć nie powinna.
Równocześnie mutacje onkogenów powodują zwiększoną aktywność onkoprotein stymulujących dodatkowo namnażanie się komórek.
Nadmiar onkoprotein (produkt onkogenów) i brak białek supresorowych nowotworów powoduje szybki wzrost zmutowanych komórek.
Komórki zmutowane stymulują tworzenie sieci naczyń krwionośnych - dostawcy glukozy, itp….
Po wielu cyklach mutacji i ekspansji jedna ze zmienionych komórek pokonuje wszelkie ograniczenia utrudniające jej rozwój. Rak atakuje tkankę przyległą do opanowanego narządu.
W najbardziej zaawansowanym stadium komórki rakowe przedostają się do krwi lub limfy. W odległych miejscach organizmu tworzą wtórne ogniska choroby, ostatecznie zakłócając jego podstawowe funkcje życiowe.

Wypisz z tekstu czynniki zewnętrzne wpływające na powstawanie nowotworów

Wymień dwa białka odpowiadające za patologiczne namnażanie się komórek nowotworowych

określ funkcje genów supresorowych

Zad. 15 Zapadalność na nowotwory jest ściśle związana z ekspozycją na pewne czynniki. Nieprawidłowa dieta, szczególnie bogata w tłuszcze zwierzęce, może sprzyjać nowotworom jelita grubego, raka macicy i gruczołu krokowego. Ryzyko wystąpienia tego nowotworu zwiększa się przy nadmiernym piciu alkoholu. Potwierdzono silny związek otyłości i nowotworów występujących u kobiet: raka piersi i dróg rodnych. Otyli mężczyźni częściej niż szczupli chorują na raka gruczołu krokowego. Bardzo silnymi kancerogenami są promienie ultrafioletowe, sprawcy aż 90% nowotworów skóry. Inne promienie jonizujące, szczególnie rentgenowskie, sprzyjają ujawnieniu się chłoniaków, a także białaczek. Do nowotworów silnie dziedzicznie uwarunkowanych należą: rak piersi, rak jajnika, rak jelita grubego, mięsaki. Najsilniej zależne od palenia papierosów są raki płuc, krtani, przełyku, pęcherza, nerki, i trzustki. Uważa się, że kobiety palące papierosy częściej zapadają na raka macicy. Wysiłek fizyczny działa ochronnie i zmniejsza nowotworzenie. Zmniejszenie aktywności fizycznej prawdopodobnie zwiększa ryzyko raka jelita grubego. Ryzyko nowotworów rośnie z wiekiem.

podkreśl w tekście wszystkie czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na nowotwory.
Wypisz z tekstu czynniki, na które mamy wpływ i zaproponuj sposób postępowania pozwalający wyeliminować lub ograniczyć działanie każdego z wymienionych czynników.

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

wymień czynniki na które nie masz wpływu

Zadanie 16. (2 pkt)

Niekontrolowany wzrost komórki nowotworowej może doprowadzić do powstania nowotworu. Masy komórek nowotworowych nazywamy guzami nowotworami. Guzy nowotworowe, które rosną wolno i pozostają w miejscu powstania noszą nazwę nowotworów łagodnych (niezłośliwych), w przeciwieństwie do złośliwych, które rosną szybko i drogą naczyń limfatycznych i krwionośnych ulegają przemieszczeniu do innych części organizmu, powodując rozsianie nowotworu zwane przerzutami nowotworowymi. Nowotwory łagodne mogą stać się jednak z biegiem czasu również nowotworami złośliwymi.

Proces powstawania nowotworu jest długotrwały i wieloetapowy, trwający nawet do kilkunastu lat, zależny od czynników środowiskowych, mutacji somatycznych, genetycznych predyspozycji, stanu systemu immunologicznego oraz gospodarki hormonalnej.

Korzystając z powyższego tekstu wskaż dwie różnice między guzami nowotworowymi łagodnymi a złośliwymi.

1)..................................................................................................................................................

2)..................................................................................................................................................

Zadanie 33. (2 pkt) Poznań 2008

Proces transformacji nowotworowej może nastąpić w obrębie prawie każdej tkanki organizmu. Powstanie nowotworu jest m. in. wynikiem nagromadzenia się mutacji w genach odpowiedzialnych za wzrost, podział lub oddziaływania między komórkami. Różnorodne uszkodzenia w materiale genetycznym są zwykle wykrywane - komórka je naprawia albo ginie w procesie apoptozy (programowanej śmierci). Szanse skutecznej naprawy maleją w szybko dzielących się komórkach, w których uszkodzeniu uległy geny kodujące białka istotne dla właściwego przebiegu cyklu komórkowego i naprawy DNA. Wówczas uszkodzenia w postaci trwałej mutacji są przekazywane komórkom potomnym. Między innymi dlatego tak wiele nowotworów wywodzi się z szybko dzielącej się tkanki nabłonkowej (raki skóry, prostaty, macicy, jelita) tkanki krwiotwórczej (białaczki) czy limfatycznej (chłoniaki). Są jednak tkanki, w których nowotwory praktycznie nie występują. Należy do nich mięsień

sercowy, czy kora mózgowa dorosłego człowieka.

Na podstawie analizy powyższego tekstu:

a) Podaj jedną przyczynę powstawania nowotworów w komórkach.

......................................................................................................................................................

b) Wyjaśnij, dlaczego praktycznie niespotykane są nowotwory mięśnia sercowego.

Zadanie 26. (1 pkt) 2007

W jednym z projektów nowej ustawy o GMO (organizmy modyfikowane genetycznie) zaproponowano wprowadzenie całkowitego zakazu uprawy roślin modyfikowanych genetycznie na terenie Polski, ale także zakazu ich importu, handlu nimi, ich tranzytu, a nawet badań laboratoryjnych nad nimi. Projekt ten miał zarówno wielu swoich zwolenników, jak i licznych przeciwników. Przedstaw swoją opinię, czy jesteś za, czy przeciw uchwaleniu nowej ustawy o GMO. Uzasadnij swoją opinię jednym argumentem.

Zad 25 Połącz w prawidłowe pary nazwy procesów (technik inżynierii genetycznej) z ich opisem.

przeniesienie fragmentu DNA z komórki dawcy do komórki biorcy za pośrednictwem bakteriofagów.
Naturalne przekazywanie części materiału genetycznego podczas procesu płciowego bakterii.
Wprowadzenie do komórki bakterii DNA w postaci plazmidów
Wprowadzenie do komórek bakterii DNA wirusowego.

koniugacja
transfekcja
transformacja
transdukcja
transwersja

A ........................ B .......................... C ................................ D.....................................

Zad. 26 Wymień trzy kolejne działania, które należy wykonać, aby sklonować DNA

1 ..........................................................................................................................................................

2 ...........................................................................................................................................................

3 ..........................................................................................................................................................

Zad. 27 Opisz krótko, w jaki sposób powstaje biblioteka DNA.

Zad. 28 Oceń przydatność tworzenia bibliotek DNA za pomocą dwóch argumentów.

1 .............................................................................................................................................................................................

2 .......................................................................................................................................................................................

Zad. 29 Wyjaśnij na czym polegają wymienione metody klonowania DNA

In vivo .......................................................................................................................................................................................

In vitro .....................................................................................................................................................................................

Zad. 32

Sformułuj i zapisz po dwa argumenty, jakimi mogliby się posłużyć zwolennicy i przeciwnicy GMO

Argument 1 za GMO

Argument 2 za GMO

Argument 1 przeciw GMO

Argument 2 przeciw GMO

Zad. 33

Możliwość klonowania człowieka budzi wiele kontrowersji. Określ swoje stanowisko wobec możliwości klonowania ludzi (za i przeciw) i poprzyj je dwoma argumentami

Argument za

Argument przeciw

Zad. 34

Podaj po dwa przykłady wykorzystywania genetyki i techniki inżynierii genetycznej w:

a) uprawie roślin

1 .....................................................................................................................

2 ....................................................................................................................

b) hodowli zwierząt

1 .......................................................................................................................

2 .........................................................................................................................

c) medycynie

1 .......................................................................................................................

2 .........................................................................................................................

d) przemyśle farmaceutycznym

1 .......................................................................................................................

2 .........................................................................................................................

e) przemyśle spożywczym

1 .......................................................................................................................

2 .........................................................................................................................

f)medycynie sądowej i kryminalistyce

1 .......................................................................................................................

2 .........................................................................................................................

g) archeologii

1 .......................................................................................................................

2 .........................................................................................................................

Zad. 35

Przedstaw swoje nadzieje i wątpliwości związane z prowadzeniem badań nad genomem człowieka

Nadzieje .....................................................................................................................................................................................

Wątpliwości ...............................................................................................................................................................................

Zadanie 12. (2 pkt) Przyk.adem protoonkogenu jest ludzki gen ras (I). Koduje on bia.ko Ras, które w odpowiedzi na pozakomórkowy sygna. chemiczny, stanowi ŕcy czynnik wzrostowy, uruchamia transkrypcj´ genów kodujących bia.ka wspomagajŕce podzia.y komórkowe. Je˝eli zabraknie sygna.u chemicznego z zewnŕtrz, to po zakoczeniu wzrostu organizmu komórka przestaje si´ dzieliç, ustalajŕc swojŕ ostatecznŕ postaç morfologicznŕ i fizjologicznŕ. Czasem mutacja punktowa w genie ras (II) mo˝e doprowadziç do powstania zmienionego bia.ka Ras, które pomimo braku czynnika wzrostowego, czyli sygna.u zewn´trznego, stale pobudza ekspresj´ genów bia.ek wywo.ujŕcych podzia.y komórkowe. Jest to transformacja nowotworowa wynikajŕca z zak.ócenia szlaku pobudzajŕcego wzrost organizmu.

Przeanalizuj tekst a nast´pnie uzupe.nij tabel´. Wpisz do niej odpowiednie okreĘlenia spośród tych, które zosta.y wymienione w nawiasach, tak aby ilustrowa.y szlaki pobudzania podzia.ów komórkowych genem ras (I) i ras (II).

0x01 graphic

Zadanie 35. (2 pkt) 2008roz. Zespół polskich naukowców bada gen kodujący czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego VEGF. Białko to bierze udział między innymi w tworzeniu naczyń krwionośnych (angiogenezie) poprzez stymulację podziałów komórek śródbłonka naczyniowego i ich migracji. Czynnikiem wzmagającym działanie VEGF jest niedotlenienie tkanek. VEGF reguluje zarówno angiogenezę

a) fizjologiczną (gojenie się ran, możliwość leczenia miażdżycy naczyń krwionośnych),

b) jak i patologiczną (zwiększenie liczby naczyń w okolicy guza nowotworowego, ułatwianie przerzutów nowotworów).

Podaj, w którym przypadku podanym wyżej (a czy b) można by wykorzystać miejscową terapię genową wspomagającą działanie VEGF, a w którym (a czy b) wprowadzić odpowiednie przeciwciała, które zapobiegną angiogenezie. Każdy z przypadków uzasadnij jednym argumentem.

Przypadek a

......................................................................................................................................................

Przypadek b

......................................................................................................................................................

Zadanie 34. (2 pkt)2008roz.

Technika dzielenia zarodków u ssaków polega na rozdzieleniu na pojedyncze blastomery zarodków 2-16 komórkowych. Następnie doprowadza się poszczególne blastomery do stadium moruli lub blastocysty i przenosi się uzyskane zarodki do macic matek zastępczych. W ten sposób można uzyskać większą liczbę zwierząt z jednego zapłodnionego jaja.

a) Uzasadnij jednym argumentem, że dzielenie zarodków może być jedną z technik klonowania zwierząt.

b) Podaj przykład praktycznego zastosowania tej techniki w zachowaniu różnorodności biologicznej.

Zadanie 25. (2 pkt)2008p Od lat w wielu krajach funkcjonują banki genów roślin uprawnych, w których przechowuje się nasiona ponad 60 tysięcy różnych roślin. Na przykład w Ogrodzie Botanicznym Polskiej Akademii Nauk w Warszawie (Powsin) gromadzone są zasoby genowe roślin: dziko rosnących, pokrewnych gatunkom uprawnym, gatunków charakterystycznych dla niektórych ekosystemów naturalnych oraz gatunków rzadko występujących.

Podaj dwa różne argumenty, którymi uzasadnisz potrzebę gromadzenia i przechowywania zasobów genowych różnych gatunków roślin.

1. .................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

2. ................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

Zadanie 24. (1 pkt)2008 probna Terapia genowa jest próbą uzyskania efektu leczniczego przez wprowadzenie prawidłowego

genu do komórki funkcjonującej nieprawidłowo. Wydaje się, że terapia genowa szczególnie dobrze będzie się nadawać do leczenia hemofilii A, spowodowanej brakiem w organizmie białka zwanego VIII czynnikiem krzepnięcia krwi. Krew bez tego czynnika nie krzepnie, natomiast nawet niewielki wzrost stężenia tego czynnika we krwi powoduje znaczne złagodzenie objawów choroby. Wyjaśnij, w jaki sposób, za pomocą terapii genowej, można by uzyskać złagodzenie objawów hemofilii A.

Zadanie 35. (2 pkt)2008 probna

Rośliny transgeniczne uprawia się od prawie 10 lat, np. kukurydzę, ryż, soję, ziemniaki, pomidory, rzepak. Często, poza dodatkowymi wartościami odżywczymi, rośliny te bardziej niż zwykłe odmiany są odporne na suszę, mróz, herbicydy, choroby wirusowe, grzybowe i bakteryjne oraz szkodniki, dzięki czemu uzyskuje się większe plony. Równocześnie z pracami nad doskonaleniem upraw trwają prace nad ograniczeniem przemieszczania się transgenów w środowisku.

Przedstaw po jednym prawdopodobnym przykładzie pozytywnego i negatywnego wpływu upraw roślin transgenicznych na środowisko przyrodnicze.

Wpływ pozytywny: ......................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Wpływ negatywny: …..................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 38. (2 pkt)2009 rozsz.

Organizmy modyfikowane genetycznie (GMO) są to organizmy (bakterie, rośliny, zwierzęta) uzyskane metodami inżynierii genetycznej. Szczególnie w Europie pojawiają się coraz częściej protesty przeciwko stosowaniu GMO. Argumentuje się, że genetycznie modyfikowane organizmy roślinne mogą wyprzeć inne rośliny z ich naturalnego środowiska.

Podaj dwa argumenty, za pomocą których można wykazać, że genetycznie modyfikowane organizmy (GMO) mogą mieć pozytywne znaczenie zarówno dla człowieka, jak i dla środowiska.

dla człowieka: .................................................................................................................................................................................

dla środowiska: ................................................................................................................................................................................

Zad. 11 (2 pkt) Modyfikacje genetyczne organizmów mogą być niebezpieczne. Ludzie którzy je tworzą, pewnie zdają sobie z tego sprawę. W każdych badaniach sa granice, których me mozna przekraczac Obecnie nauka pozwala wprowadzic do

komórek organizmu obcy material genetyczny' W ten sposób mozna poprawic jakosc zywnosci, otrzymac

organizmy o pozadanych cechach. Na przyklad wjednym z instytutów naukowych w Polsce podjeto próbe

opracowania roslinnej szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu watroby wykorzystujac do tego celu salate. Do

jej genomu wprowadzono fragment DNA wirusa zóltaczkitypu B. Uklad odpornosciowy czlowiekajedzacego

transgeniczna salate nauczy sie rozpoznawacwirusa typuB i produkowacodpowiednieprzeciwciala,czyli,

zmodyfIkowanagenetycznie salata spelni role taka,jaka spelniakonwencjonalna szczepionka.Media i filmy sciencefiction

strasza skutkamispozywaniazywnosc,transgenicznej,pokazujapotwory otrzymaneta droga.

Jakie jest Twoje stanowisko w sprawie produkcji zywnosci transgemczoej? Okresl je, poslugujac sie dwoma

argumentami.

Zadanie 26. (1 pkt)i 2009

U ludzi, metody inżynierii genetycznej w ramach terapii genowej, ze względów etycznych są wykorzystywane tylko do modyfikowania genomów komórek somatycznych (budujących ciało). Z terapią genową duże nadzieje wiążą lekarze, ponieważ dzięki niej będzie można na przykład naprawić defekty komórkowe. Zwolennicy tej metody leczenia uważają, że w

przyszłości będzie ona coraz częściej stosowana w medycynie. Są już na świecie ośrodki naukowe, w których podjęto badania z udziałem chętnych osób. Sformułuj argument uzasadniający celowość prowadzenia badań nad stosowaniem

w medycynie terapii genowej.

......................................................................................................................................................

Zadanie 32. (2 pkt)2009 I R Wyhodowano transgeniczne: kapustę i tytoń, posiadające geny odpowiedzialne za syntezę białek wiążących i dezaktywujących toksyczny kadm (Cd). W tabeli przedstawiono względną zawartość kadmu w korzeniach i pędach wyhodowanych roślin.

0x08 graphic

a) Na podstawie analizy przedstawionych wyników eksperymentu podaj nazwę organu transgenicznych roślin, w którym jest więcej białek wiążących kadm.

................................................................................................................................................

b) Podaj argument przemawiający za wprowadzeniem do uprawy kapusty transgenicznej.

............................................................................................................

Zadanie 39. (1 pkt)2009 I R

Uzyskiwanie roślin transgenicznych polega na wprowadzeniu do ich genomu genów między innymi pochodzących z organizmów innych gatunków. W wyniku aktywności przeniesionego genu roślina nabiera nowych cech. Przykładem rośliny transgenicznej jest odmiana bawełny zawierającej gen bakteryjny, który powoduje wytworzenie w jej komórkach białkowej

toksyny bakteryjnej trującej dla owadów żerujących na bawełnie. Zwolennicy roślin transgenicznych uważają, że uprawianie transgenicznej bawełny ma pozytywne znaczenie dla ochrony środowiska naturalnego.

Na podstawie przeczytanego tekstu podaj jeden argument potwierdzający pozytywne znaczenie uprawy transgenicznej bawełny ze względu na ochronę środowiska.

......................................................................................................................................................

Zadanie 16. (2 pkt) 2009 P operon OkreĘlenie „organizmy modyfikowane genetycznie” obejmuje wszystkie organizmy uzyskane metodami in˝ynierii genetycznej, w tym bakterie, roĘliny, zwierz´ta i grzyby. Najwi´ksze zainteresowanie budzŕ jednak roĘliny na przyk.ad soja, kukurydza czy bawe.na w USA.

Podaj dwa argumenty Ęwiadczŕce o zasadnoĘci wprowadzania na rynek takich organizmów.

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zadanie 5. (2 pkt)2010 R W roku 2008 nagrodę Nobla w dziedzinie chemii przyznano za odkrycie i wyizolowanie

białka GFP (green fluorescent protein) wykazującego fluorescencję. Białko to emituje nikłe, jasnozielone światło w normalnym (widzialnym) świetle, a po naświetleniu ultrafioletem wykazuje wyraźną zieloną luminescencję. Możliwości wykorzystania tego białka mogą być wielorakie.

Dokończ poniższe zdania przedstawiające dwie możliwości wykorzystania białka GFP, wpisując właściwe dla opisanych sytuacji zakończenia tych zdań.

1. Przed kodonem stop sekwencji nukleotydów kodującej pewne białko wstawiono fragment DNA kodujący białko GFP. W konsekwencji powstanie białko fuzyjne, które po oświetleniu promieniami UV będzie wykazywać zieloną luminescencję. Działanie takie pozwoli na ...............................................................................................................................

............................................................................................................................................... .

2. Myszom zaimplantowano komórki nowotworowe z wklonowanym genem białka GFP. Dzięki temu będzie można zaobserwować ..............................................................................

...............................................................................................................................................

0x08 graphic
Zadanie 12. (2 pkt) 2010R W komórkach wielu gatunków bakterii oprócz genoforu znajdują się koliste cząsteczki DNA

o zróżnicowanej wielkości, zwane plazmidami. Plazmidy są zwykle mniejsze od genoforu i niosą dodatkową informację genetyczną, np. dotyczącą oporności danego gatunku bakterii na antybiotyki. Plazmidy mogą być przekazywane między bakteriami. Można je stosunkowo łatwo wyizolować z komórek bakteryjnych.

Na podstawie powyższego tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe, a które fałszywe. Wstaw w odpowiednich miejscach tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz).

Zadanie 27. (1 pkt)2010R

U roślin kwiatowych kluczowym genem inicjującym powstawanie kwiatów jest gen LEAFY. Badacze wprowadzili do komórek osiki kopię tego genu wyizolowanego z rzodkiewnika. Uzyskali rośliny, które kwitły i owocowały w wieku kilku miesięcy i przy wysokości kilku centymetrów. Dla porównania - w normalnych warunkach drzewo to zakwita w wieku 18-20

lat, kiedy osiągnie wysokość około 10 m. Podaj jeden przykład praktycznego wykorzystania wyników badań przeprowadzonych z wykorzystaniem opisanej techniki inżynierii genetycznej.

......................................................................................................................................................

Zadanie 28. (1 pkt)2010R W tworzeniu organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO) wykorzystuje się kilka metod. Poniżej podano opis trzech metod stosowanych przy tworzeniu GMO.

Wybierz i podkreśl opis, który przedstawia wprowadzenie obcego DNA za pomocą wektora biologicznego.

A. Pod wpływem impulsów elektrycznych następuje naruszenie struktury błony komórkowej i powstają w niej pory, przez które fragmenty obcego DNA mogą przeniknąć do wnętrza modyfikowanej komórki.

B. Bakterie z rodzaju Agrobacterium mogą wprowadzać swoje DNA z dodatkiem wybranych genów do wnętrza modyfikowanych komórek roślin dwuliściennych.

C. Mikroskopijnej wielkości kulki z wolframu lub złota są opłaszczane (owijane) wybranymi fragmentami DNA, a następnie „wstrzeliwane” do wnętrza modyfikowanych komórek.

0x01 graphic

Wyszukiwarka