Podstawową wartością, jaką ma realizować system powiązanych ze sobą publicznych instytucji oświatowych, jest wyrażona w art. 70 ust. 4 Konstytucji RP powszechność i równość dostępu do wykształcenia,

„prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych

przymusem państwowym”

Prawo przedmiotowe to całokształt norm

(czy przepisów) prawa o cechach generalności i abstrakcyjności, które są

podstawą decyzji jednostkowych stosowania prawa.

przepis reguła zachowania.

Przepis prawny to zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący lub narzucający sposób zachowania;

Norma prawna jest zrekonstruowaną z tekstu aktu prawnego dyrektywą postępowania

Podział przepisów prawnych

Przepisy imperatywne (ius cogens)

Przepisy dyspozytywne (ius dispositivum),

przepisy nakazujące, zakazujące i uprawniające generalne i indywidualne.

Wyróżnia się trzy zakresy (aspekty) obowiązywania prawa: czasowy (temporalny), terytorialny i osobowy (personalny).

Podmioty prawa

Osobą fizyczna jest każdy człowiek bez względu na wiek, płeć, stan zdrowia psychicznego czy fizycznego.

Osoba prawna każda jednostka organizacyjna której przyznano zdolność do czynności prawnych

Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną

zdolność prawna, czyli możliwość posiadania praw lub obowiązków w dziedzinie prawa cywilnego.

O tym, czy rzeczywiście osoby te mogą wykonywać czynności prawne, decyduje zdolność do czynności prawnych.

Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej (lub prawnej), która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.

stosunek prawny więź prawna łącząca strony stosunku, w której uprawnienie jednej strony jest skorelowane z obowiązkiem drugiej.

Gałąź prawa zespół norm, które regulują jednorodne, istotne stosunki społeczne. W obrębie gałęzi prawa jest stosowana jednakowa metoda normowania stosunków społecznych. Przyjmuje się

najczęściej podział polskiego prawa na następujące gałęzie: prawo administracyjne, prawo konstytucyjne, prawo karne, prawo finansowe, prawo procesowe, prawo cywilne, prawo pracy.

Źródła prawa

Zgodnie z art. 87 Konstytucji RP źródłami prawa powszechnie obowiązującego w Polsce są:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej,

• ustawy,

• ratyfikowane umowy międzynarodowe,

• rozporządzenia,

• akty prawa miejscowego.

Prawa w dziedzinie oświaty

• prawo do nauki,

• organizacja opieki przedszkolnej,

• prawo do nauki osób niepełnosprawnych,

• prawo do nauki mniejszości narodowych/etnicznych.

Prawa i obowiązki

Przez pojęcie obowiązek szkolny rozumie się sformułowany prawnie nakaz uczenia się dzieci w wieku od siedmiu lat na poziomie szkoły podstawowej aż do ukończenia gimnazjum, lecz nie dłużej niż do osiemnastego roku życia.

Obowiązek nauki oznacza konieczność kontynuowania nauki po gimnazjum aż do ukończenia osiemnastego roku życia, ale już niekoniecznie w formach szkolnych. Po ukończeniu gimnazjum obowiązek nauki wypełnia się (art. 16 ust. 5a u.s.o.):

• przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej,

• przez uczęszczanie na zajęcia realizowane w formach pozaszkolnych w placówkach publicznych i niepublicznych mających właściwą akredytację149,

• przez uczęszczanie na zajęcia realizowane w ramach działalności oświatowej (nieobejmującej prowadzenia szkoły, placówki i zespołu, na przykład szkolno-przedszkolnego) wykonywanej przez osoby prawne lub fizyczne na podstawie właściwej akredytacji,

• przez odbywanie przygotowania zawodowego u pracodawcy.

Za realizację obowiązków szkolnego i nauki przez dzieci odpowiedzialność ponoszą ich rodzice (opiekunowie prawni)153. Według art. 18 u.s.o. rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu są obowiązani do:

 dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły,

 zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne,

 zapewnienia dziecku warunków umożliwiających przygotowywanie się do zajęć szkolnych,

 informowania w terminie do dnia 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie którego dziecko mieszka, o realizacji obowiązku szkolnego spełnianego w sposób przewidziany w art. 16 ust. 5b. u.s.o. (za granicą lub w kraju przy przedstawicielstwach

dyplomatycznych).

W zakresie prawa do nauki i obowiązku szkolnego sąd opiekuńczy ma prawo decydować o:

• poddaniu wykonywania władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,

• skierowaniu małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dzieckiem, na przykład do internatu (dotyczy to tych małoletnich, którzy w czasie wydania orzeczenia są uczniami szkół zawodowych) lub do ochotniczego hufca pracy - OHP (dotyczy to tylko małoletnich, którzy ukończyli piętnaście lat i wyrazili zgodę na pobyt w tej jednostce),

• umieszczeniu małoletniego w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo- wychowawczej. Obecnie do placówek opiekuńczo-wychowawczych należą w szczególności: rodzinne domy dziecka, domy dziecka, pogotowia opiekuńcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, bursy szkolne, świetlice i kluby środowiskowe, ogniska wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze.

Rada gminy określa w drodze uchwały obwody szkolne dla publicznych szkół podstawowych i gimnazjów przez nią prowadzonych.

Rodzice i opiekunowie mogą umieścić dziecko w szkole spoza obwodu.

Ustawa o systemie oświaty zaznacza, iż nie tworzy się obwodów szkolnych szkołom:

• specjalnym i integracyjnym,

• dwujęzycznym,

• dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługujących się językiem regionalnym,

• sportowym i mistrzostwa sportowego,

• artystycznym (art. 58 ust. 2a)

Zgodnie z art. 19 ust. 1 u.s.o. dyrektorzy publicznych szkół podstawowych i gimnazjów kontrolują spełnianie obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkałe w obwodach tych szkół, a gmina kontroluje spełnianie obowiązku nauki przez młodzież zamieszkałą na terenie tej gminy odpowiednio:

 kontrolując wykonywanie obowiązków, o których mowa w art. 18 pkt 1, 2 i 4, a także współpracując z rodzicami w realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 18 ust. 1 pkt 3 i ust. 3,

 prowadząc ewidencję spełniania obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki.

Najczęstszą formą wypełniania tego obowiązku przez dyrektorów szkół jest prowadzenie księgi ewidencji dzieci i księgi ewidencji uczniów, w których zamieszcza się dane o wszystkich dzieciach zamieszkałych w obwodzie szkoły.

Wypełnianie obowiązków kontrolnych przez dyrektorów publicznych, obwodowych szkół podstawowych i gimnazjów jest także powiązane z obowiązkami powiadamiania o spełnianiu przez ucznia obowiązku szkolnego nałożonymi na dyrektorów:

• innych publicznych szkół, którzy przyjmują dziecko z danego (nie swojego) obwodu,

• niepublicznych szkół tych szczebli,

• szkół specjalnych i ośrodków, o których mowa w art. 2 pkt 5 (na przykład młodzieżowych ośrodków szkolno-wychowawczych) prowadzonych przez osoby fizyczne bądź prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego..

Wyjątkową formą spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki jest indywidualne nauczanie.

edukacja domowa. Polega ona na organizacji procesu kształcenia dziecka przez rodziców, w środowisku domowym, pod nadzorem dyrektora szkoły,

Prawo do opieki przedszkolnej

Według art. 6 ust. 1 u.s.o. przedszkole publiczne:

• prowadzi bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie podstawy programowej wychowania przedszkolnego,

• przeprowadza rekrutację dzieci zgodnie z zasadą powszechnej dostępności,

• zatrudnia nauczycieli mających wymagane prawem kwalifikacje.

Zgodnie z art. 14 ust. 3 i 3a u.s.o.: „Dziecko w wieku 6 lat obowiązane jest odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej.

W podstawie wychowania przedszkolnego, przeznaczonej dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, określono cele wychowania przedszkolnego. Wynikające z nich zadania należy realizować w czterech obszarach edukacyjnych:

• poznanie i rozumienie siebie i świata,

• nabywanie umiejętności przez działanie,

• odnajdywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej, wspólnocie,

• tworzenie systemu wartości.

Wychowanie przedszkole ma za zadanie zapewnienie dzieciom właściwych warunków rozwoju fizycznego, umysłowego, emocjonalnego i społecznego, wyrównanie ewentualnych braków i opóźnień w tym zakresie oraz przygotowanie dziecka do nauki w szkole. „Celem wychowania przedszkolnego

jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno-kulturalnym i przyrodniczym”

Prawne gwarancje prawa do nauki dzieci i młodzieży niepełnosprawnej

Osoba niepełnosprawna to taka, u której uszkodzenie i obniżony stan sprawności organizmu spowodował utrudnienie, ograniczenie lub uniemożliwienie wykonywania zadań życiowych i zawodowych oraz wypełnianie ról społecznych.

Przez kształcenie specjalne najczęściej rozumie się dostosowany do potrzeb wychowanka, ucznia niepełnosprawnego, zorganizowany proces, który stosownie do potrzeb umożliwi naukę w dostępnym dla nich zakresie i usprawni zaburzone funkcje. Kształcenie to - ze względu na poważne zaburzenia lub dysfunkcje w różnych sferach rozwoju (motoryce, zmysłach, intelekcie, psychice) w sposób istotny zaburzające funkcjonowanie psychiczne, fizyczne, społeczne oraz możliwość uczenia się - oddziałuje dydaktycznie, wychowawczo, resocjalizacyjnie lub rewalidacyjnie na wszechstronny rozwój.

Celem kształcenia specjalnego jest wszechstronny rozwój i rewalidacja społeczna uczniów oraz wychowanie ich na twórczych obywateli w stopniu dla nich dostępnym ze względu na rodzaj i stopień upośledzenia.

Zgodnie z § 2 rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach instytucje te przedszkola specjalne, oddziały

specjalne w przedszkolach ogólnodostępnych, szkołach specjalnych oraz oddziałach specjalnych w szkołach ogólnodostępnych organizuje się dla dzieci i młodzieży:

• niesłyszących albo słabo słyszących,

• niewidomych lub słabo widzących,

• z niepełnosprawnością ruchową,

• z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (nie organizuje się dla tych dzieci przedszkoli specjalnych i oddziałów specjalnych w przedszkolach ogólnodostępnych),

• z upośledzeniem umysłowym umiarkowanym lub znacznym,

• z autyzmem,

• ze sprzężonymi niepełnosprawnościami,

• z chorobami przewlekłymi, zaburzeniami psychicznymi (nie organizuje się dla tych dzieci i młodzieży oddziałów specjalnych w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, z wyjątkiem oddziałów specjalnych stworzonych w zakładach opieki zdrowotnej),

• niedostosowanych społecznie, zagrożonych niedostosowaniem społecznym, zagrożonych uzależnieniami, z zaburzeniami zachowania (nie organizuje się dla tych dzieci przedszkoli specjalnych i oddziałów specjalnych w przedszkolach ogólnodostępnych).

Kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w szkołach specjalnych i oddziałach specjalnych w szkołach ogólnodostępnych, przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, w tym z oddziałami integracyjnymi, oraz w przedszkolach i szkołach integracyjnych

odbywa się do ukończenia przez ucznia:

• osiemnastego roku życia w przypadku szkoły podstawowej

• dwudziestego pierwszego roku życia w przypadku gimnazjum,

• dwudziestego czwartego roku życia w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej lub dotychczasowej szkoły ponadpodstawowej.

Zgodnie z art. 3 pkt 2 u.s.o. przez oddział integracyjny należy rozumieć oddział szkolny, w którym uczniowie posiadają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, uczą się i wychowują razem z pozostałymi uczniami zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 71b

ust. 7 pkt 3 u.s.o.

za szkołę integracyjną uznamy taką szkołę, w której wszystkie oddziały są oddziałami integracyjnymi.

Wyróżnia się następujące typy orzeczeń

• orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej i niedostosowanej społecznie, wymagającej stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy,

• orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim,

• orzeczenie o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego,

• orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły,

• opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole.

Prawo do nauki mniejszości narodowych/etnicznych

mniejszością narodową jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:

 ma mniejszą liczebność niż pozostała część ludności kraju,

 istotnie odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją i dąży do ich zachowania,

 ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę,

 jej przodkowie zamieszkiwali terytorium naszego kraju od co najmniej 100 lat,

 utożsamia się z innym narodem zorganizowanym we własnym państwie.

przybliżona liczebność poszczególnych grup mniejszościowych wygląda następująco171:

• Białorusini - 200-300 tys.,

• Czesi - 3 tys.,

• Litwini - 20-30 tys.,

• Niemcy - 300-500 tys.,

• Ormianie - 5-8 tys.,

• Rosjanie - 10-15 tys.,

• Słowacy - 10-20 tys.,

• Ukraińcy - 200-300 tys.,

• Żydzi - 8-10 tys.

mniejszością etniczną jest grupa obywateli polskich, których od mniejszości narodowej różni jedna zasadnicza cecha, a mianowicie brak utożsamiania się z narodem zorganizowanym we własnym państwie

• Karaimi - około 200 osób,

• Łemkowie - 60-70 tys.,

• Romowie - 20-30 tys.,

• Tatarzy - 5 tys.

Zgodnie z najważniejszym źródłem prawa w naszym kraju, czyli Konstytucją RP, mniejszości narodowe i etniczne mają zagwarantowane prawa.

Artykuł 35 stanowi, iż:

„1. Rzeczpospolita zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.

2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej”.

Z wnioskiem o organizację nauki języka mniejszości lub języka regionalnego w przedszkolu oraz nauki języka mniejszości lub języka regionalnego, nauczanie historii i kultury kraju pochodzenia mniejszości mogą wystąpić rodzice dzieci i ich prawni opiekunowie. Wniosek dotyczy całego okresu edukacji w przedszkolu, lub w szkole. Rozporządzenie odróżnia formy nauczania języka mniejszości lub języka regionalnego w przedszkolach i w szkołach. Zgodnie z § 3 ust. 1 rozporządzenia występują cztery formy nauczania przedszkolnego:

• w przedszkolach lub w oddziałach przedszkolnych, w których zajęcia są prowadzone w języku mniejszości lub języku regionalnym (jeżeli dotyczy to dzieci odbywających obowiązek przedszkolny, to zobowiązane są one dodatkowo do odbycia czterech godzin zajęć w języku polskim),

• w przedszkolach lub w oddziałach przedszkolnych, w których zajęcia są prowadzone w dwóch językach: polskim i języku mniejszości lub regionalnym, • w przedszkolach lub w oddziałach przedszkolnych, w których zajęcia w języku mniejszości lub języku regionalnym są prowadzone w wymiarze czterech godzin tygodniowo,

• w międzyprzedszkolnych zespołach nauczania języka mniejszości lub języka regionalnego.

SYSTEM OŚWIATY

System zbiór jednostek (elementów) o pewnych cechach, między którymi występują określone relacje (powiązania, sprzężenia, oddziaływania, współzależności)”

System oświaty można określić jako zbiór instytucji oświatowych mających na celu kształcenie, wychowanie i opiekę, między którymi zachodzą określone relacje i zależności (na przykład kolejność etapów edukacyjnych, możliwości uzyskiwania dyplomów, świadectw). System ten zapewnia realizację określonych wartości.

Zgodnie z art. 1 u.s.o. system oświaty zapewnia w szczególności:

• realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia, wychowania i opieki odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju, • wspomaganie przez szkołę wychowawczej funkcji rodziny,

• możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek przez różne podmioty, • dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także umożliwienie korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej,

• możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie,

• specjalistyczną opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi, a także szczególnie uzdolnionymi,

• upowszechnianie dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych,

• możliwość uzupełniania przez osoby dorosłe wykształcenia ogólnego, zdobywania lub zmiany kwalifikacji zawodowych i specjalistycznych

,• zmniejszenie różnic warunków kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju,

• utrzymywanie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w szkołach i placówkach oświatowych,

• upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach zrównoważonego rozwoju,

• opiekę nad uczniami w trudnej sytuacji materialnej i życiowej,

• dostosowanie kierunków i treści kształcenia do wymogów rynku pracy oraz kształcenie w uczniach postaw przedsiębiorczości, które umożliwią między innymi przygotowanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia,

• warunki do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów, na przykład przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych,

• upowszechnianie u dzieci i młodzieży wiedzy o bezpieczeństwie i umiejętności postępowania w sytuacjach nadzwyczajnych.

Współczesna struktura polskiego systemu oświaty została wprowadzona w wyniku reform zapoczątkowanych 1 stycznia 1999 r., kiedy to prawie wszystkie placówki oświatowe przeszły pod władzę samorządu terytorialnego.

Kolejnymi szczególnie ważnymi datami w dziejach reformy oświatowej są:

• 1 września 1999 r. - początek nauki pierwszych klas gimnazjalnych, powstanie sześcioletniej szkoły podstawowej (nowe programy w klasach I-IV sześcioletnich szkół podstawowych i I klasie gimnazjum),

• 2001/2002 r. - pierwszy rok funkcjonowania pełnych, trzyklasowych gimnazjów,

• 2002 r. - utworzenie pierwszej klasy szkół ponadgimnazjalnych,

• kwiecień 2002 r. - pierwszy ogólnopolski sprawdzian kompetencji po sześcioletniej podstawówce,

• maj 2002 r. - pierwszy ogólnopolski egzamin po gimnazjum,

• 2005 r. - pierwsza nowa matura według zreformowanych programów szkolnych.

2009/2010 dziecko w wieku pięciu lat ma prawo do odbycia rocznego wychowania

Podstawowe kierunki polityki oświatowej państwa określone są w przyjętej przez rząd „Strategii Rozwoju Edukacji (2007-2013)

• ułatwianie każdemu realizacji aspiracji oraz własnego rozwoju i wykorzystania możliwości,

• przygotowywanie do aktywnego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu społecznym, kulturalnym i gospodarczym - w wymiarze lokalnym, narodowym i globalnym,

• skuteczne przeciwdziałanie wykluczeniu i marginalizacji osób oraz grup społecznych,

• reagowanie na zmiany związane z rozwojem nauki, nowoczesnych technologii i globalizacji,

• szybkie i elastyczne dostosowywanie się do zmian zachodzących na rynku pracy.

Struktura systemu oświaty obejmuje:

• przedszkola, w tym specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi,

 szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne w tym na przykład specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego, szkoły artystyczne,

• placówki oświatowo-wychowawcze,

• placówki kształcenia ustawicznego, praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,

• placówki artystyczne/ogniska artystyczne,

• poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne,

• młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki, które umożliwiają

dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami i upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim realizację obowiązkowego odpowiednio: wychowania przedszkolnego, szkolnego, obowiązku nauki,

• placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem zamieszkania,

• Ochotnicze Hufce Pracy, w zakresie kształcenia i wychowania ich uczestników, • zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli,

• kolegia pracowników służb społecznych. Kształcą one w zawodzie pracownik socjalny w systemie dziennym, wieczorowym lub zaocznym. Kolegia publiczne są zakładami lub jednostkami budżetowymi, zaś kolegiom niepublicznym, tworzonym i prowadzonym zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 marca 2005 r. (Dz. U. Nr 61, poz. 544), przysługują uprawnienia kolegiów publicznych (za wyjątkiem uprawnień finansowych). Organami tworzącymi i prowadzącymi kolegia są: samorząd województwa dla kolegiów publicznych, osoby prawne (za wyjątkiem jednostek samorządu terytorialnego) oraz osoby fizyczne dla kolegiów niepublicznych.

Centralnym organem wśród instytucji oświatowych jest Minister Edukacji Narodowej (minister właściwy do spraw oświaty i wychowania).

Do głównych zadań ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania należy:

1) ustalanie podstawy programowej wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego, kształcenia w poszczególnych zawodach;

2) publikacja wykazów programów nauczania dopuszczonych do użytku szkolnego;

3) określanie warunków i trybu dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania, podręczników, zalecanych środków dydaktycznych oraz tworzenie ich wykazów;

4) ustalanie:

- ramowego statutu szkoły i placówki publicznej,

- organizacji roku szkolnego,

- organizacji i zasad przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad przedmiotowych,

- warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół i placówek publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych,

- ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w szkole,

- sposobu prowadzenia przez szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania i wychowania,

- zasad prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej,

- zasad organizowania opieki nad uczniami niepełnosprawnymi,

- zasad i warunków organizowania turystyki i krajoznawstwa,

- zasad udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej;

5) zakładanie i prowadzenie:

- szkół, zespołów szkolnych oraz punktów konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej w celu kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą,

- publicznych placówek doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym;

6) możliwość zakładania i prowadzenia:

- publicznych szkół i placówek o charakterze eksperymentalnym,

- publicznych placówek kształcenia ustawicznego o zasięgu ogólnokrajowym;

7) sprawowanie nadzoru pedagogicznego nad szkołami, dla których jest organem prowadzącym, i placówkami doskonalenia zawodowego nauczycieli, o zasięgu ogólnokrajowym;

8) nadzór i koordynacja wykonywania nadzoru pedagogicznego przez kuratorów na terenie kraju;

9) określanie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego i kwalifikacji niezbędnych do prowadzenia tego nadzoru;

10) ustalanie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów;

11) sprawowanie nadzoru nad działaniem Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych;

12) określanie regulaminu konkursu na kuratora oświaty i wyznaczanie swych przedstawicieli do komisji konkursowej;

13) określanie wymogów, jakie powinna spełniać osoba zajmująca stanowisko dyrektora szkoły oraz inne stanowiska kierownicze w poszczególnych typach szkół i placówek oświatowych.

Bardzo ważną centralną instytucją oświatową, będącą państwową jednostką budżetową finansowaną z budżetu ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i przez niego nadzorowaną, jest Centralna Komisja Egzaminacyjna. Działalnością zarówno jej, jak i okręgowych komisji egzaminacyjnych kierują dyrektorzy powołani przez ministra. Komisja została utworzona z dniem 1 stycznia 1999 r. na mocy ustawy o systemie oświaty.Organizację tej instytucji określa statut nadany przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Do głównych zadań Centralnej Komisji Egzaminacyjnej należy (art. 9a u.s.o.):

• opracowywanie propozycji standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów oraz egzaminów (na przykład gimnazjalnego, maturalnego), we współpracy w szczególności z zainteresowanymi ministrami, szkołami wyższymi, jednostkami badawczo-rozwojowymi, organizacjami pracodawców i samorządami zawodowymi,

• przygotowywanie pytań, zadań i testów oraz ustalanie zestawów do przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów,

• opracowywanie, we współpracy z okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi, a w zakresie egzaminów zawodowych również z ministrami właściwymi dla danych zawodów, oraz ogłaszanie informatorów zawierających na przykład opis zakresu sprawdzianu lub egzaminu, kryteria ich oceniania,

• analizowanie wyników sprawdzianów i egzaminów oraz składanie ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania corocznych sprawozdań o poziomie uczniów na poszczególnych etapach kształcenia,

• przygotowywanie i upowszechnianie programów doskonalenia nauczycieli w zakresie diagnozowania i oceniania,

• inspirowanie badań naukowych i innowacji w dziedzinie oceniania i egzaminowania,

• koordynowanie działalności okręgowych komisji egzaminacyjnych i sprawowanie nad nią nadzoru.

Okręgowe komisje egzaminacyjne to organy o zasięgu terytorialnym tworzone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (art. 9c u.s.o.). Istnieje osiem takich komisji. Organem wyższego stopnia w stosunku do dyrektora okręgowej komisji jest dyrektor Centralnej Komisji

Egzaminacyjnej. Okręgowe komisje są państwowymi jednostkami budżetowymi.

Do zadań okręgowych komisji egzaminacyjnych należy w szczególności:

• przeprowadzanie sprawdzianów i egzaminów,

• przygotowywanie w porozumieniu z Centralną Komisją Egzaminacyjną propozycji pytań, zadań i testów,

• analizowanie wyników sprawdzianów i testów,

• opracowywanie sprawozdań i przekazywanie ich dyrektorom szkół, organom prowadzącym szkoły, kuratorom i Centralnej Komisji Egzaminacyjnej,

• szkolenie kandydatów na egzaminatorów i egzaminatorów oraz prowadzenie ich ewidencji,

• współpraca z innymi okręgowymi komisjami, kuratorami oświaty i Centralną Komisją Egzaminacyjną.

System szkół

Szkoły stanowią podstawowy składnik systemu oświaty. Szkołę można uznać za główną instytucję edukacyjną, której zadaniem jest kształcenie oraz wychowywanie dzieci i młodzieży182. Termin „szkoła” pochodzi od łacińskiego słowa schola, czyli spokojny czas poświęcony naukom. Do podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły zalicza się (art. 64 u.s.o.):

• obowiązkowe i dodatkowe zajęcia edukacyjne,

• zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze i specjalistyczne organizowane dla uczniów mających trudności w nauce oraz inne zajęcia wspomagające rozwój dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi,

• nieobowiązkowe zajęcia pozalekcyjne,

• w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe - praktyczną naukę zawodu, która „może odbywać się w placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego, warsztatach szkolnych, pracowniach szkolnych, szkolnych gospodarstwach pomocniczych, u pracodawców,

a także w indywidualnych gospodarstwach rolnych” (art. 70 u.s.o.).

Nową strukturę szkół, zgodnie z art. 9 u.s.o., przedstawiono na ilustracji

4.1.

Według art. 7 u.s.o. szkołą publiczną można nazwać placówkę, która:

• zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania;

• przeprowadza rekrutację uczniów zgodnie z zasadą powszechnej dostępności;

• zatrudnia nauczycieli o wymaganych prawem kwalifikacjach, w uzasadnionych przypadkach za zgodą kuratora oświaty, a w przypadku szkoły artystycznej - ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, może też zatrudniać osobę niebędącą nauczycielem, lecz mającą przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć (na przykład wybitny śpiewak w szkole muzycznej);

• realizuje:

- programy nauczania uwzględniające odpowiednią do typu szkoły podstawę programową,

- ramowy plan nauczania;

• realizuje ustalone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów;

• zapewnia uzyskanie świadectw i dyplomów państwowych.

W celu wykonania zadań zawartych w statucie szkoły publicznej powinna ona zapewnić uczniom możliwość korzystania z:

• pomieszczeń do nauki z niezbędnym wyposażeniem,

• biblioteki i świetlicy,

• gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej,

• zespołu urządzeń sportowych i rekreacyjnych,

• pomieszczeń administracyjno-gospodarczych.

Szkoła niepubliczna może uzyskać uprawnienia szkoły publicznej, jeśli spełnia następujące wymogi ustawowe:

• realizuje programy nauczania uwzględniające podstawy programowe wymagane od szkół publicznych,

• realizuje zajęcia edukacyjne w cyklu nie krótszym oraz w wymiarze nie niższym niż łączny wymiar obowiązkowych zajęć edukacyjnych określonych w ramowym planie nauczania szkoły publicznej danego typu,

• stosuje zasady klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów ustalone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (z wyjątkiem egzaminów wstępnych),

• prowadzi dokumentację przebiegu nauczania ustaloną dla szkół publicznych,

• w przypadku:

- szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe - kształci w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, z uwzględnieniem klasyfikacji zawodów i specjalności występujących w gospodarce narodowej, ustalonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania na wniosek właściwych ministrów,

- liceum profilowanego - kształci w profilach ogólnozawodowych odpowiadających określonym dziedzinom gospodarki, ustalonym przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,

• zatrudnia nauczycieli do obowiązkowych zajęć edukacyjnych, którzy mają kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych (wyjątek dotyczy szkół uznanych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania za eksperymentalne).

Ustawa o systemie oświaty określa warunki uzyskania wykształcenia

podstawowego, gimnazjalnego, zawodowego i średniego. Zasady dotyczące

wykształcenia wyższego normuje ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. o szkolnictwie

wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 z późn. zm.).

Wykształcenie podstawowe ma osoba, która ukończyła szkołę podstawową lub podstawowe studium zawodowe. Wykształcenie gimnazjalne uzys-kuje ten, kto ukończył gimnazjum. Wykształcenie zasadnicze zawodowe zdobywa osoba, która ukończyła zasadniczą szkołę zawodową, szkołę zasadniczą lub inną szkołę równorzędną (art. 11a ust. 3). Wykształcenie

średnie ma ten, kto ukończył szkołę ponadpodstawową (z wyjątkiem zasadniczej szkoły zawodowej, szkoły zasadniczej lub innej szkoły równorzędnej) oraz osoba, która ukończyła szkołę ponadgimnazjalną (z wyjątkiem zasadniczej szkoły zawodowej i trzyletniej szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy uczniów niepełnosprawnych, o których mowa w art. 9

ust. 1 pkt h).

Szkoły i placówki oświatowe mogą być zakładane i prowadzone przez:

• jednostkę samorządu terytorialnego (gminę, powiat i województwo samorządowe),

• ministra,

• inną niż jednostka samorządu terytorialnego osobę prawną (na przykład stowarzyszenie, fundację),

• osobę fizyczną.

„Jednostki samorządu terytorialnego mogą zakładać i prowadzić wyłącznie szkoły i placówki publiczne” (art. 5 ust. 3 u.s.o.)

Do głównych zadań jednostek samorządu terytorialnego w zakresie prowadzenia i zarządzania szkołami i placówkami oświatowymi należy:

1) tworzenie strategii rozwoju edukacji w gminie, powiecie i województwie samorządowym;

2) podpisanie aktu założycielskiego przy zakładaniu szkoły (placówki) oraz nadawanie statutu nowo zakładanym jednostkom (art. 58 ust. 6 u.s.o.);

3) zakładanie i prowadzenie szkół i placówek (art. 5 u.s.o.);

4) zapewnianie warunków działania szkoły (placówki), w tym wykonywanie remontów obiektów szkolnych;

5) ustalanie przez gminy i powiaty sieci prowadzonych przez nie publicznych szkół i placówek. Jeżeli droga ucznia do szkoły przekracza odległości ustalone w ustawie, gmina zapewnia bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu lub zwraca koszty przejazdu środkami komunikacji publicznej (art. 17 u.s.o.);

6) zapewnienie przez gminę uczniom niepełnosprawnym objętych kształceniem specjalnym bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej lub gimnazjum, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym

bądź znacznym - także do najbliższej szkoły ponadgimnazjalnej, lecz nie dłużej niż do dwudziestego pierwszego roku życia, oraz zapewnienie dzieciom i młodzieży realizującym obowiązek przedszkolny,

szkolny i nauki w formie zajęć rewalidacyjno - wychowawczych, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym, ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego tym dzieciom i młodzieży realizację obowiązku

szkolnego i nauki nie dłużej jednak niż do ukończenia dwudziestego piątego roku życia. Gminy zapewniają też zwrot kosztów przejazdu ucznia i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice (art. 17 ust. 3a u.s.o.);

7) zatwierdzanie corocznego arkusza organizacji szkół i placówek;

8) tworzenie jednostek obsługi ekonomiczno-administracyjnej szkół i placówek;

9) nadzór nad działalnością szkoły w zakresie spraw finansowych i administracyjnych, a w szczególności nad:

- prawidłowością dysponowania w szkole środkami budżetowymi i gospodarowania mieniem,

- przestrzeganiem przepisów bhp i przepisów dotyczących organizacji szkoły i placówki;

10) występowanie w sprawach dydaktyczno-wychowawczych i opiekuńczych do dyrektora szkoły i organu sprawującego nadzór pedagogiczny;

11) określanie regulaminu konkursu na dyrektora szkoły i placówki, powoływanie komisji konkursowej i wyznaczanie swoich dwóch przedstawicieli wchodzących w jej skład (art. 36a u.s.o.);

12) powierzanie stanowiska dyrektora szkoły lub placówki (art. 36a ust. 1 i 2 u.s.o.);

13) odwoływanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora szkoły (art. 38 u.s.o.);

14) przesyłanie dyrektorom szkół informacji o aktualnym stanie i zmianach w ewidencji dzieci (art. 19 u.s.o.);

15) dokonywanie wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i placówek (art. 82 u.s.o).

W ustawie o systemie oświaty do zadań rady oświatowej zaliczono (art. 48 ust. 2):

• badanie potrzeb oświatowych na obszarze działania danej jednostki samorządu i przygotowywanie projektów ich zaspokajania,

• opiniowanie budżetu jednostki samorządu terytorialnego w części dotyczącej wydatków na oświatę,

• opiniowanie projektów sieci publicznych szkół i placówek,

• opiniowanie projektów aktów prawa miejscowego wydawanych w sprawach oświaty,

• wyrażanie opinii i wniosków w innych sprawach dotyczących oświaty.

Zakładanie i prowadzenie szkół oraz placówek oświatowych jako zadanie własne gminy

Według art. 164 ust. 1 Konstytucji RP gmina stanowi podstawową jednostkę samorządu terytorialnego.

Zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym jest - w zakresie oświaty - zakładanie i prowadzenie publicznych:

• przedszkoli, w tym specjalnych i z oddziałami integracyjnymi oraz innych form wychowania przedszkolnego,

• szkół podstawowych i gimnazjów, w tym z oddziałami integracyjnymi, z wyjątkiem szkół podstawowych i gimnazjów specjalnych, szkół artystycznych oraz szkół przy zakładach karnych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich.

Ze względu na trudności w dotarciu dzieci niepełnosprawnych do szkół

i przedszkoli, a zatem w celu zapewnienia im równego dostępu do edukacji,

nałożono na gminy obowiązki związane z ich transportem, a mianowicie

obowiązek zapewnienia:

• uczniom niepełnosprawnym, objętym kształceniem specjalnym bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej lub gimnazjum, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym bądź znacznym

- także do najbliższej szkoły ponadgimnazjalnej, lecz nie dłużej niż do dwudziestego pierwszego roku życia,

• dzieciom i młodzieży realizującym obowiązek przedszkolny, szkolny i nauki w formie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym, ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do

ośrodka umożliwiającego tym dzieciom i młodzieży realizację obowiązku szkolnego i nauki nie dłużej jednak niż do ukończenia dwudziestego piątego roku życia. Gminy zapewniają też zwrot kosztów przejazdu ucznia i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice (art. 17 ust. 3a u.s.o.).

Zakładanie i prowadzenie szkół oraz placówek oświatowych przez powiat

Powiat to drugi po gminie szczebel samorządu terytorialnego201.

Można wyróżnić powiat ziemski, obejmujący obszar graniczących ze sobą gmin i miasto na prawach powiatu, które jest gminą wykonującą zadania powiatu

Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym. Do podstawowych dziedzin działalności powiatu należą:

• edukacja publiczna,

• promocja i ochrona zdrowia,

• pomoc społeczna,

• gospodarka nieruchomościami,

• zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany,

• gospodarka wodna,

• ochrona środowiska i przyrody,

• porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli,

• ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa.

Powiat może wykonywać także zadania powstałe w wyniku zawarcia porozumienia w sprawie powierzenia wykonania zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego (gminami i powiatami), a także z województwem samorządowym, na którego obszarze się znajduje. Jako obowiązkowe, oświatowe zadanie własne powiat zakłada i prowadzi:

• licea ogólnokształcące,

• licea profilowane,

• zasadnicze szkoły zawodowe,

• technika,

• szkoły policealne,

• placówki artystyczne/ogniska artystyczne,

• szkoły specjalne: podstawowe i gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne (z wyjątkiem szkół o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym), w tym z oddziałami integracyjnymi,

• placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe,

• szkoły sportowe,

• szkoły mistrzostwa sportowego,

• placówki kształcenia ustawicznego, kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych,

• poradnie psychologiczno-pedagogiczne,

• młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami i upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim realizację obowiązkowego - odpowiednio - wychowania przedszkolnego, szkolnego i obowiązku nauki,

• placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania (wyjątek dotyczy uczniów szkół artystycznych, dla których opiekę zapewnia minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego).

Powiaty mogą zakładać i prowadzić szkoły i placówki oświatowe publiczne o zasięgu powiatowym, których prowadzenie nie należy do ich zadań własnych, na podstawie porozumienia z jednostką samorządu terytorialnego (na przykład województwem samorządowym), dla której prowadzenie danego typu szkoły lub placówki jest zadaniem własnym. Podobnie jak gmina, także powiat może w uzgodnieniu z kuratorem oświaty zakładać i prowadzić w ramach zadań własnych publiczne placówki doskonalenia nauczycieli, zakłady kształcenia nauczycieli i biblioteki pedagogiczne.

Zakładanie i prowadzenie szkół oraz placówek oświatowych jako zadanie województwa samorządowego

W sferze oświaty województwo samorządowe zakłada i prowadzi następujące placówki o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym (a nie lokalnym), których dotyczy strategia rozwoju województwa:

• zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli,

• biblioteki pedagogiczne,

• publiczne specjalne: szkoły podstawowe i gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, w tym z oddziałami integracyjnymi,

• szkoły sportowe,

• szkoły mistrzostwa sportowego,

• placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe,

• placówki kształcenia ustawicznego, kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych,

• poradnie psychologiczno-pedagogiczne,

• młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami i upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim realizację obowiązkowego - odpowiednio - wychowania przedszkolnego, szkolnego, obowiązku nauki,

• placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania (z wyjątkiem uczniów szkół artystycznych, dla których opiekę zapewnia minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego).

Województwo samorządowe zakłada i prowadzi także publiczne kolegia pracowników służb społecznych. Zadanie to jako jedyne nazwano w ustawie o systemie oświaty expressis verbis zadaniem własnym. Nie oznacza to jednak, że wcześniej wymienione zadania oświatowe województwa samorządowego nie mają tego charakteru - z przyczyn trudnych do ustalenia nie

zostały one w ten sposób określone przez ustawodawcę.

Nadzór pedagogiczny

Nadzór pedagogiczny ma szczególny charakter. Termin „nadzór” jest pojęciem prawnym, które nie ma jednolitej definicji. Najczęściej określa się nadzór przez wskazanie jego podstawowych cech i relacji zachodzących między nadzorem a pojęciami pokrewnymi206. Pod względem znaczenia pojęciem najbliższym „nadzorowi” jest „kontrola”. Na podstawie wybranych poglądów z doktryny prawa administracyjnego i nauki administracji można przyjąć, że kontrola obejmuje

• obserwację i rozpoznawanie danej działalności lub stanu przez zestawienie stanu rzeczywistego z tym, co być powinno, zgodnie z odpowiednimi wzorcami czy normami postępowania,

• wskazanie przyczyn ewentualnych nieprawidłowości,

• sformułowanie wniosków co do przeciwdziałania powstawaniu nieprawidłowości w przyszłości.

nadzór pedagogiczny

szczególny rodzaj nadzoru, który realizuje się w relacjach zachodzących pomiędzy organami nadzoru a nadzorowanymi szkołami i placówkami oświatowymi, zaś jego treść, granice i procedury określają ustawa o systemie oświaty i właściwe rozporządzenie.

Zgodnie z art. 33 u.s.o. nadzór pedagogiczny polega na:

1) ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół, placówek i nauczycieli,

2) analizowaniu i ocenianiu efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek,

3) udzielaniu pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych,

4) inspirowaniu nauczycieli do wprowadzania innowacji pedagogicznych, metodycznych i organizacyjnych.

W zakresie podanym w punktach 1 i 2 nadzorowi podlegają w szczególności:

• zatrudnianie nauczycieli zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami,

• realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania,

• przestrzeganie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów, a także przestrzegania przepisów dotyczących obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,

• przestrzeganie statutu szkoły lub placówki,

• przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia;

• zapewnianie uczniom bezpieczeństwa i higieny warunków nauki, opieki i wychowania.

środki nadzoru

to środki, do których stosowania są uprawnione organy sprawujące nadzór nad organami nadzorowanymi można wyróżnić dwie podstawowe kategorie tych środków

- informacyjne i korygujące211.

Do głównych informacyjnych środków nadzoru pedagogicznego stosowanych przez nauczycieli wykonujących czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego zalicza się prawo:

• wstępu do szkół i placówek oświatowych,

• wglądu do dokumentacji, którą prowadzi szkoła lub placówka, dotyczącej przebiegu nauczania, wychowania i opieki oraz organizacji pracy,

• udziału w posiedzeniach rady pedagogicznej (po uprzednim powiadomieniu dyrektora szkoły),

• wstępu w charakterze obserwatora na zajęcia dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze i inne zajęcia organizowane przez szkołę lub placówkę,

• przeprowadzania badań służących ocenie efektywności działalności dydaktycznej, wychowawczej oraz opiekuńczej szkół i placówek.

Działalność diagnostyczno- oceniająca prowadzona w ramach nadzoru obejmuje głównie:

 kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, opiekuńczej i wychowawczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek i diagnozowanie tej działalności,

 ocenianie działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół i placówek,

 gromadzenie informacji o pracy nadzorowanych nauczycieli i dyrektorów

Formami, w jakich przeprowadza się działalność diagnostyczno-oceniającą są: hospitacje, wizytacje oraz badania wybranych zakresów działalności szkół i placówek.

formy działalności wspomagającej.

 szkolenia i narady,

 przekazywanie informacji,

 udział w rozwiązywaniu bieżących problemów,

 upowszechnianie i wdrażanie rozwiązań służących skutecznej realizacji zadań szkół i placówek,

 inspirowanie i organizowanie współpracy między różnymi podmiotami zajmującymi się oświatą, na przykład szkołami wyższymi a innymi szkołami.

Hospitacja jako forma działalności diagnostyczno-oceniającej polega na bezpośredniej obserwacji realizowania przez nauczycieli statutowych zadań szkoły lub placówki,

Formą podsumowującą sprawowanie nadzoru jest wizytacja. Przeprowadza się ją nie rzadziej niż raz na pięć lat. Wyniki wizytacji oraz propozycję wniosków i zaleceń powizytacyjnych osoba prowadząca wizytację przedstawia na zebraniu rady pedagogicznej.

Zgodnie z kryterium usytuowania organu sprawującego czynności nadzorcze wyróżnia się wewnętrzny i zewnętrzny nadzór pedagogiczny Jeżeli organem sprawującym nadzór jest dyrektor szkoły lub placówki, to mówi się o nadzorze wewnętrznym. Gdy nadzór sprawuje kurator oświaty lub inny

organ o uprawnieniach nadzorczych wskazany w ustawie o systemie oświaty (z wyjątkiem dyrektora szkoły lub placówki), wtedy występuje nadzór zewnętrzny.

Do organów sprawujących nadzór pedagogiczny należą: minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, kurator oświaty, Minister Sprawiedliwości, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, minister właściwy do spraw rolnictwa, minister właściwy do spraw

środowiska, minister właściwy do spraw wewnętrznych, Minister Obrony Narodowej, dyrektor szkoły lub placówki.

Można również wyróżnić następujące podmioty o pewnych uprawnieniach nadzorczych:

• minister właściwy do spraw gospodarki morskiej i minister właściwy do spraw transportu, którzy w odniesieniu do publicznych i niepublicznych szkół prowadzących kształcenie w zawodach dla żeglugi morskiej i śródlądowej współdziałają z kuratorem oświaty sprawującym nadzór pedagogiczny w zakresie realizowania w procesie kształcenia w tych szkołach postanowień międzynarodowej konwencji o wymaganiach dotyczących wykształcenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnienia wacht214;

• nauczyciele pomagający w sprawowaniu nadzoru kuratorowi i właściwym organom (takim jak minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, Minister Sprawiedliwości, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, minister właściwy do spraw rolnictwa, minister

właściwy do spraw środowiska, minister właściwy do spraw transportu i gospodarki morskiej - art. 35 ust. 5 u.s.o.). Nauczyciele ci są zatrudnieni na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych w kuratoriach oświaty oraz w urzędach tych organów lub w podporządkowanych

im jednostkach organizacyjnych (art. 35 ust. 5 u.s.o.). Do podstawowych kompetencji ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w zakresie sprawowania nadzoru pedagogicznego należą

(art. 35 u.s.o.):

• sprawowanie nadzoru pedagogicznego nad szkołami, dla których jest organem prowadzącym i placówkami doskonalenia zawodowego nauczycieli mającymi zasięg ogólnokrajowy,

• nadzór i koordynacja wykonywania nadzoru pedagogicznego przez kuratorów na terenie kraju,

• określanie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego i kwalifikacji niezbędnych do prowadzenia tego nadzoru,

• ustalanie podstawowych kierunków realizacji przez kuratorów oświaty polityki oświatowej państwa,

• zażądanie od kuratorów oświaty, aby przesyłali informacje, dokumenty i sprawozdania okresowe,

• ogłaszanie w wydawanym przez siebie organie publikacyjnym, to jest właściwym dzienniku urzędowym, zalecanych standardów wyposażenia szkół niezbędnego do nauczania przedmiotów ogólnokształcących.

Organem, który sprawuje nadzór pedagogiczny na terenie województwa, jest kurator oświaty.

Do zadań kuratora oświaty w zakresie sprawowanego przez niego nadzoru pedagogicznego należą:

• nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i placówkami doskonalenia nauczycieli, w tym niepublicznymi placówkami doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, które znajdują się na obszarze województwa;

• wydawanie decyzji administracyjnych w zakresie określonym w ustawie o systemie oświaty;

• wykonywanie zadań organu wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym (zgodnie z ustawą z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego, tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.):

- w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego - w sprawach szkół publicznych, zakładanych i prowadzonych przez osoby prawne i fizyczne, oraz szkół i placówek niepublicznych,

- w stosunku do dyrektorów szkół - w sprawach z zakresu obowiązku szkolnego i obowiązku nauki oraz w sprawach skreślenia uczniów z listy uczniów;

• współdziałanie z radami oświatowymi;

• realizacja polityki oświatowej państwa, a także współdziałanie z jednostkami samorządu terytorialnego w tworzeniu i realizowaniu odpowiednio regionalnej lub lokalnej polityki oświatowej zgodnej z polityką państwa;

• opiniowanie, przed zatwierdzeniem przez organ prowadzący, arkuszy organizacji publicznych szkół i placówek w zakresie ich zgodności z przepisami (nie dotyczy to szkół i placówek prowadzonych przez ministrów);

• opiniowanie planów pracy placówek doskonalenia nauczycieli (z wyjątkiem placówek prowadzonych przez ministrów właściwych do spraw oświaty i wychowania, kultury i ochrony dziedzictwa narodowego);

• organizacja olimpiad, konkursów, turniejów i tym podobnych;

• współdziałanie z instytucjami wspomagającymi w diagnozowaniu jakości pracy szkół i placówek. Przez instytucje wspomagające należy rozumieć placówki doskonalenia nauczycieli, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, zakłady kształcenia nauczycieli, szkoły wyższe, Centralną

Komisją Egzaminacyjną i okręgowe komisje egzaminacyjne;

• podejmowanie działań w zakresie doskonalenia nauczycieli;

• wspomaganie działań dotyczących organizowania egzaminów i sprawdzianów w szkołach;

• współdziałanie z jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie bazy materialnej szkół i placówek;

• współdziałanie z różnymi podmiotami w sprawach dotyczących warunków rozwoju dzieci i młodzieży;

• koordynowanie wypoczynku dzieci i młodzieży na obszarze województwa w okresie ferii zimowych i letnich i sprawowanie nad nim nadzoru.

• koordynowanie wypoczynku dzieci i młodzieży na obszarze województwa w okresie ferii zimowych i letnich i sprawowanie nad nim nadzoru.

Aparatem pomocniczym ułatwiającym kuratorowi wykonywanie jego zadań jest państwowa jednostka budżetowa - kuratorium oświaty. Jeżeli istnieje taka potrzeba, wojewoda na wniosek kuratora oświaty może utworzyć delegatury kuratorium oświaty.

dyrektor szkołylub placówki. Sprawuje on nadzór pedagogiczny w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w tych szkołach i placówkach, natomiast w szkołach i w placówkach prowadzących kształcenie zawodowe oraz u pracodawców, u których jest organizowana praktyczna nauka zawodu, także w stosunku do instruktorów tej nauki. Formami wewnętrznego nadzoru pedagogicznego

sprawowanymi przez dyrektora są:

• hospitacja,

• badanie wybranych zakresów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły,

• obserwacja zajęć dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych i innych zajęć organizowanych przez nauczycieli,

• kontrola przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności szkoły,

• szkolenia i narady,

• przekazywanie informacji o aktualnych problemach oświatowych i przepisach prawa dotyczących działalności szkoły,

• udział w rozwiązywaniu bieżących problemów dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych w szczególności przez udzielanie pomocy nauczycielom, poprzez inspirowanie ich do samodzielnej, innowacyjnej i twórczej działalności oraz wskazywanie właściwego trybu postępowania

w konkretnych sprawach,

• upowszechnianie i wdrażanie rozwiązań służących skutecznej realizacji zadań szkoły, w szczególności przez promowanie przykładów dobrych praktyk,

• inspirowanie, organizowanie współpracy między nauczycielami, szkołami, placówkami nauczycielami akademickimi, szkołami wyższymi, Okręgową Komisją Egzaminacyjną oraz stowarzyszeniami i organizacjami, których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie

i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły.

ORGANIZACJA SZKOŁY LUB PLACÓWKI OŚWIATOWEJ

„organizację można rozumieć jako jakąkolwiek wyodrębnioną z otoczenia całość ludzkiego działania, mającą określoną strukturę skierowaną na osiąganie jakiegoś celu lub celów. Podstawowymi właściwościami każdej organizacji są:

• celowość (istnienie celu lub celów do osiągnięcia),

• złożoność z dających się określić części powiązanych ze sobą i z całością organizacji,

• odrębność celów i struktury w stosunku do otoczenia”

Organizację szkoły lub placówki można określić w dwóch ujęciach.

• Pierwsze to ujęcie rzeczowe. Według niego organizacja to „pewien rodzaj całości, ze względu na stosunek do niej jej własnych elementów, mianowicie taka całość, której wszystkie składniki współprzyczyniają się do powodzenia całości”217. Organizację szkoły lub placówki w tym ujęciu można rozumieć jako struktury ludzkie wraz z przyjętymi zasadami, procedurami postępowania i organizacją miejsca, w którym one działają. Do struktur tych można zaliczyć w szczególności218:

• strukturę organizacyjną uczniów (klasy, organy samorządu uczniowskiego itp.),

• strukturę osobową i kwalifikacyjną pracowników, w tym zakresy obowiązków i odpowiedzialności,

• organy kierowania szkołą lub placówką,

• rodziców i ich organizacje, na przykład radę rodziców,

• infrastrukturę materialno-techniczną, budynki, materialne środki wykonywania działalności dydaktycznej i wychowawczej.

• Drugim ujęciem organizacji szkoły lub placówki jest ujęcie czynnościowe, polegające na tworzeniu organizacji, organizowaniu W tym zakresie podejmuje się w szczególności decyzje dotyczące następujących zagadnień: programu szkoły czy placówki, planów nauczania, organizacji procesu nadzoru i kontroli pracy szkoły. Szkołę lub placówkę oświatową publiczną zakłada organ prowadzący, na podstawie aktu założycielskiego, w którym określa (art. 58 u.s.o.):

• typ, nazwę i siedzibę szkoły lub placówki,

• zasięg terytorialny (obwód).

Akt założycielski szkoły publicznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny, określa także obwód szkolny, nazwy miejscowości, a w miastach nazwy ulic należące do obwodu, a także podporządkowane szkoły filialne. Organ (na przykład minister właściwy do spraw oświaty i wychowania) lub osoba fizyczna, prawna czy jednostka samorządu terytorialnego zakładająca

szkołę podpisuje akt założycielski oraz nadaje pierwszy statut. Akt założycielski i statut szkoły lub placówki publicznej przesyła się właściwemu kuratorowi oświaty i innym organom sprawującym nadzór pedagogiczny.

Organizacja szkoły i placówki oświatowej odbywa się na podstawie

• źródeł prawa powszechnie obowiązującego, a w szczególności ustawy o systemie oświaty, ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) i aktów wykonawczych do nich, aktów o zróżnicowanym charakterze, na przykład: statutu szkoły lub

placówki, regulaminów organów kolegialnych, regulaminów związanych z organizacją i prawem pracy, arkusza organizacyjnego, stałego tygodniowego rozkładu zajęć, regulacji terminowych, takich jak na przykład: szkolny zestaw programów edukacyjnych, program wychowawczy, program opiekuńczy, program rozwoju szkoły, plany pracy wychowawców klas i innych komórek organizacyjnych, kalendarium szkolne, program czynności nadzoru pedagogicznego i tym podobne.

Najważniejszym wewnętrznym aktem prawa oświatowego jest statut szkoły lub placówki. Statut (łac. statutum - `postanowienie') to, zgodnie z definicją słownikową, „zbiór przepisów regulujących strukturę, zadania i sposób działania instytucji albo organizacji”228. Zgodnie z art. 60 u.s.o.:

„Statut szkoły lub placówki publicznej powinien określać w szczególności:

1) nazwę i typ szkoły lub placówki oraz ich cele i zadania,

2) organy prowadzące szkołę lub placówkę,

3) organy szkoły lub placówki oraz ich kompetencje,

4) organizację szkoły lub placówki,

5) zakres zadań nauczycieli oraz innych pracowników szkoły lub placówki,

6) zasady rekrutacji uczniów,

7) prawa i obowiązki uczniów, w tym przypadki, w których uczeń może zostać skreślony z listy uczniów szkoły”.

Procedura projektowania i uchwalania zmian

1) projektowanie zmiany przez radę pedagogiczną, ponieważ zgodnie z treścią art. 42 ust. 1 u.s.o.: „Rada pedagogiczna przygotowuje projekt statutu szkoły lub placówki albo jego zmiany i przedstawia do uchwalenia radzie szkoły lub placówki”,

2) uchwalanie zmiany przez radę szkoły (art. 42 ust. 1 i art. 50 ust. 2 u.s.o.). Dziedzinami pozostawionymi do samodzielnej regulacji statutowej, umożliwiającej uwzględnienie lokalnych uwarunkowań, aspiracji i potrzeb środowiska, są na przykład:

• określanie specyficznych celów i zadań edukacji, wynikających z potrzeb lokalnych i możliwości współpracy z innymi instytucjami oraz rodzicami uczniów i wychowanków,

• decydowanie o sposobie wykonywania zadań przez opracowanie szkolnego programu wychowawczego i szkolnych standardów programów kształcenia. Szkolny program wychowawczy musi być zgodny z postanowieniami art. 53 ust. 3 Konstytucji RP, w którym zostało wyrażone

prawo rodziców i opiekunów do wychowywania dzieci,

• ustanawianie zasad organizacji i pracy zespołów nauczycielskich,

• określanie wewnątrzszkolnego system oceniania.

Zgodnie z art. 84 u.s.o. statut szkoły lub placówki niepublicznej powinien zawierać:

• nazwę, typ szkoły lub cel placówki oraz jej zadania,

• określenie osoby prowadzącej szkołę lub placówkę,

• nazwy organów szkoły lub placówki oraz zakres ich zadań,

• organizację szkoły lub placówki,

• prawa i obowiązki pracowników oraz uczniów szkoły lub placówki, w tym przypadki, w których uczeń może być skreślony z listy uczniów szkoły lub placówki,

• określenie sposobu uzyskiwania środków finansowych na działalność szkoły lub placówki,

• zasady przyjmowania uczniów do szkoły lub placówki.

Regulamin jest tradycyjnie uznawany w nauce prawa administracyjnego za podstawowy akt prawny normujący świadczenie usług przez zakład, prawa i obowiązki organów zakładu, a także prawa i obowiązki w zakresie korzystania z usług świadczonych przez zakład

Arkusz organizacji szkoły lub placówki jest to określony przez dyrektora do dnia 30 kwietnia każdego roku - z uwzględnieniem szkolnego planu nauczania - akt, który zawiera szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym. W arkuszu zamieszcza się w szczególności liczbę pracowników szkoły i placówki z podaniem ich stanowisk oraz ogólną liczbę zajęć edukacyjnych finansowanych ze środków przeznaczonych na to przez organ prowadzący. Arkusz organizacji szkoły podstawowej zawiera dodatkowe dane o dzieciach podlegających obowiązkowi szkolnemu, które mieszkają w obwodzie szkolnym. Arkusz organizacyjny jest zatwierdzany przez organ prowadzący.

Kalendarz szkoły to wewnętrzny akt kierownictwa szkoły lub placówki, rodzaj rocznego planu pracy. Wykazuje się w nim stałe elementy życia szkoły, takie jak początek i koniec zajęć szkolnych, terminy klasyfikacji śródrocznej, terminy ferii zimowych, spotkania z rodzicami, uroczystości szkolne,

posiedzenia rady pedagogicznej. Kalendarz szkoły tworzy się na podstawie ogólnych i stałych w skali całego kraju zasad organizacji roku szkolnego, przyjętych w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Tygodniowy rozkład zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych jest to powtarzająca się w cyklu tygodniowym struktura czasu szkolnego uczniów, nauczycieli i wychowawców.

program nauczania, program czynności uczniów i założonych wyników tych czynności

program wychowawczy szkoły lub placówki. Opisuje on wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym i jest realizowany przez nauczycieli i wychowawców. Realizacji programu nauczania i wychowania szkoły i placówki służy plan nauczania, zawierający przedmioty, bloki przedmiotowe,

ścieżki edukacyjne, programy zajęć pozalekcyjnych, dystrybucję opłacanego czasu (liczby godzin pracy nauczycieli, wychowawców) w każdym oddziale klasowym, służące osiąganiu celów programowych234.

Szkolny program profilaktyczny zawiera ogół działań zapobiegających powstaniu niepożądanych przyzwyczajeń i postaw, błędów w uczeniu się lub postawie ciała wśród dzieci i młodzieży. Opracowywany jest on na podstawie diagnozy obszarów problemowych.

Program rozwoju szkoły to kolejny możliwy do stworzenia opis działań, które mają prowadzić do osiągnięcia pożądanych efektów, służących polepszeniu warunków rozwoju uczniów, wychowanków, nauczycieli i bazy szkolnej.

Dyrektor szkoły lub placówki oświatowej

Szkołą lub placówką oświatową kieruje nauczyciel mianowany lub dyplomowany, któremu powierzono stanowisko dyrektora (art. 36 ust. 1 u.s.o.) Jest on monokratycznym (jednoosobowym) organem administracyjnym. Kierownictwo można określić jako najszerszą formę wpływania przez

podmiot kierujący na podmioty kierowane. W. Dawidowicz stwierdza, że „pojęcie kierowania obejmuje całość konsekwencji wynikających z organizacji nadrzędności jednego podmiotu nad drugim w ramach danego systemu” Zakres środków, jakie stosuje organ kierujący, jest bardzo szeroki,

a za ich granicę uznaje się jedynie obowiązujące prawo W ustawie dopuszczono także możliwość powierzenia stanowiska dyrektora - przez organ prowadzący, za zgodą kuratora oświaty, a w przypadku szkół i placówek artystycznych ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego - osobie niebędącej nauczycielem, ale wykazującej się posiadanym wykształceniem i przygotowaniem zawodowym, odpowiadającym kierunkowi kształcenia w szkole lub zakresowi zadań placówki (art. 36 ust. 2 u.s.o.). Osoba taka nie może jednak sprawować nadzoru pedagogicznego,

który w tym przypadku należy do nauczyciela zajmującego inne stanowisko kierownicze w szkole lub placówce. Stanowisko dyrektora szkoły lub placówki powierza w drodze konkursu organ prowadzący, jeżeli organ sprawujący nadzór pedagogiczny nie zgłosi umotywowanych zastrzeżeń w ciągu czternastu dni od przedstawienia kandydata na to stanowisko. Konkursu nie trzeba przeprowadzać w szkołach i placówkach publicznych prowadzonych przez osoby fizyczne lub prawne niebędące

jednostkami samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 36a ust. 5 u.s.o. organ prowadzący powołuje komisję konkursową w następującym składzie:

• po trzech przedstawicieli organu prowadzącego szkołę lub placówkę i organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

• po dwóch przedstawicieli rady pedagogicznej i rodziców,

• po jednym przedstawicielu zakładowych organizacji związkowych (przedstawiciel związku nie może być zatrudniony w danej szkole lub placówce).

Stanowisko dyrektora szkoły lub placówki jest powierzane na okres pięciu lat szkolnych (art. 36a ust. 8 u.s.o.). Wyjątek od tej zasady dotyczy możliwości powierzenia stanowiska dyrektora na okres krótszy, jednak nie krócej niż na jeden rok szkolny, w uzgodnieniu z kuratorem oświaty, a w przypadku szkoły i placówki artystycznej oraz placówki zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania - w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Po upływie okresu kadencji organ prowadzący, po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki i rady pedagogicznej, w uzgodnieniu z kuratorem oświaty (a w przypadku szkoły i placówki artystycznej oraz placówki zapewniającej opiekę i wychowanie

uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania - w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego), może przedłużyć piastowanie stanowiska na kolejną kadencję.

Dyrektor jest przedstawicielem administracji oświatowej. Do jego podstawowych zadań w tym zakresie ustawa zalicza:

1) kierowanie działalnością szkoły lub placówki oraz reprezentowanie jej na zewnątrz. O poprawności wypełniania tego zadania decydują między innymi:

• znajomość przepisów prawa oświatowego,

• organizacja pracy zgodnie ze statutem, arkuszem organizacyjnym i innymi aktami prawa,

• umiejętność planowania pracy szkoły lub placówki,

• współpraca ze środowiskiem,

• umiejętność promowania szkoły lub placówki,

• obieg dokumentów i system informowania,

• klimat i atmosfera pracy;

2) sprawowanie nadzoru pedagogicznego237;

3) kontrolę wypełniania obowiązku szkolnego (art. 19 ust. 1 u.s.o.)

4) kontrolę wypełniania obowiązku przedszkolnego należącą do dyrektora szkoły podstawowej (nie przedszkola), w obwodzie której dziecko zamieszkuje (art. 14 b ust. 2 u.s.o);

5) sprawowanie opieki nad uczniami oraz stwarzanie warunków ich harmonijnego rozwoju psychofizycznego przez aktywne działania prozdrowotne. W tym zakresie do zadań dyrektora należy dbałość i przestrzeganie godności i praw dziecka oraz zapewnianie pomocy i opieki psychologiczno-

pedagogicznej238. Organizacja zajęć dydaktycznych i wychowawczych powinna uwzględniać bezpieczeństwo i zdrowie uczniów (wychowanków). Powinny temu sprzyjać odpowiednio dobrane metody pracy, bezpieczne, dostosowane do wieku wyposażenie pomieszczeń oraz dbałość

o kulturę fizyczną;

6) realizację uchwał rady szkoły lub placówki oraz uchwał rady pedagogicznej, podjętych w ramach ich kompetencji stanowiących. Dyrektor działa tu jako organ wykonawczy. Jako przewodniczący rady pedagogicznej przede wszystkim:

• planuje i organizuje posiedzenia rady pedagogicznej,

• prowadzi rejestr uchwał i kontroluje ich realizację,

• przestrzega prawa i egzekwuje przestrzeganie go przez radę pedagogiczną,

• wstrzymuje wykonanie uchwał rady pedagogicznej niezgodnych z prawem.

Jeśli uchwały rady są niezgodne z przepisami prawa, dyrektor wstrzymuje ich wykonanie i ma obowiązek powiadomić o tym organ prowadzący i organ sprawujący nadzór pedagogiczny;

7) dysponowanie środkami określonymi w planie finansowym szkoły lub placówki, zaopiniowanym przez radę szkoły lub placówki, i ponoszenie odpowiedzialności za ich prawidłowe wykorzystanie, a także możliwość organizowania administracyjnej, finansowej i gospodarczej obsługi szkoły lub placówki. Współczesny dyrektor poza dbałością o jak najwyższą jakość kształcenia i wychowania musi również zabiegać o ekonomiczną stabilność funkcjonowania kierowanej jednostki. Dysponuje

on środkami finansowymi i podejmuje decyzje związane z budżetem. W tym celu wprowadza wewnętrzny system kontroli finansowej.

Jako kierownik zakładu pracy dyrektor między innymi:

• opracowuje projekt planu fi nansowego szkoły (art. 41 u.s.o.),

• tworzy i zatwierdza roczny plan fi nansowy środków specjalnych (art. 79 u.s.o.),

• właściwie gospodaruje mieniem szkoły (art. 34a u.s.o.);

8) wykonywanie innych zadań wynikających z przepisów szczególnych, zawartych w licznych aktach prawnych dotyczących funkcjonowania szkoły, placówki i kierowania zakładem pracy. Są to na przykład regulacje dotyczące obronności kraju i wynikające z nich obowiązki związane

z właściwym zabezpieczeniem schronu znajdującego się pod budynkiem, czy też przepisy ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589 z późn. zm.), które dają prawo kontrolowania przez inspektorów pracy wszystkich pracodawców, bez względu na formę organizacji, czyli także dyrektora;

9) współdziałanie ze szkołami wyższymi oraz zakładami kształcenia nauczycieli w organizacji praktyk pedagogicznych;

10) odpowiedzialność za właściwą organizację oraz przebieg sprawdzianu i egzaminów, przeprowadzanych w szkole. Cel ten będzie możliwy do osiągnięcia przy właściwej współpracy z okręgową komisją egzaminacyjną i organem nadzoru pedagogicznego;

11) możliwość ustalenia profilu kształcenia, odpowiednio ogólnozawodowego w liceum profilowanym, w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, a w szkole zawodowej dodatkowo po uzyskaniu pozytywnej opinii wojewódzkiej lub powiatowej rady zatrudnienia (w zależności od organu prowadzącego samorządu terytorialnego);

12) zapewnienie bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę.

Decyzje administracyjne, które dyrektor wydaje na mocy ustawy o systemie oświaty, dotyczą:

• wcześniejszego przyjęcia dziecka do szkoły (art. 16 ust. 2),

• odroczenia wypełniania obowiązku szkolnego przez dziecko zakwalifikowane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną do kształcenia specjalnego (art. 16 ust. 3),

• odroczenia wypełniania obowiązku szkolnego przez dziecko zamieszkujące w obwodzie szkoły (art. 16 ust. 8),

• odmowy zgody na indywidualny program lub tok nauczania (art. 66 ust. 1),

• skreślenia ucznia z listy uczniów w przypadkach określonych w statucie szkoły lub placówki. Skreślenie to następuje na podstawie uchwały rady pedagogicznej po zasięgnięciu opinii samorządu uczniowskiego (art. 39 ust. 2).

Rada pedagogiczna to kolegialny (z łac. collegialis `zbiorowy') organ szkoły lub placówki oświatowej, zatrudniającej co najmniej trzech nauczycieli, Podstawowym źródłem prawa określającym działalność rady pedagogicznej jest ustawa o systemie oświaty (art. 40-44), która dotyczy:

• istoty rady pedagogicznej,

• jej składu,

• procedury pracy, uprawnień,

• sposobu dokonywania rozstrzygnięć.

Zgodnie z art. 40 ust. 1 u.s.o.: „W szkole lub placówce zatrudniającej co najmniej 3 nauczycieli działa rada pedagogiczna, która jest kolegialnym organem szkoły lub placówki w zakresie realizacji jej statutowych zadań dotyczących kształcenia, wychowania i opieki”.

Nauczyciele szkół zatrudniających mniej niż trzech nauczycieli są członkami rady pedagogicznej szkoły, której jest podporządkowana szkoła filialna.

O składzie rady pedagogicznej stanowi art. 40 ust. 3 u.s.o.: „W skład rady pedagogicznej wchodzą wszyscy nauczyciele zatrudnieni w szkole lub placówce oraz pracownicy innych zakładów pracy pełniący funkcje instruktorów praktycznej nauki zawodu lub prowadzący pracę wychowawczą

z młodocianymi pracownikami w placówkach zbiorowego zakwaterowania, dla których praca dydaktyczna i wychowawcza stanowi podstawowe zajęcie.

Funkcję przewodniczącego rady pedagogicznej pełni z urzędu dyrektor szkoły lub placówki. Jako przewodniczący jest on zobowiązany między innymi do:

• przygotowania zebrania rady,

• zawiadomienia wszystkich członków o terminie i porządku zebrania,

• prowadzenia zebrania,

• przedstawienia radzie pedagogicznej na przykład ogólnych wniosków wynikających ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego, informacji o działalności szkoły,

• wstrzymania uchwał rady pedagogicznej niezgodnych z przepisami prawa. Plenarne zebrania rady pedagogicznej są organizowane (art. 40 ust. 5 u.s.o.):

• przed rozpoczęciem roku szkolnego,

• w każdym semestrze, w celu zatwierdzenia wyników klasyfikacji i promowania uczniów,

• po zakończeniu rocznych zajęć szkolnych,

• w miarę bieżących potrzeb.

Wniosek o zorganizowanie zebrania rady może oprócz dyrektora wnieść organ sprawujący nadzór pedagogiczny, rada szkoły lub placówki, organ prowadzący lub co najmniej jedna trzecia członków rady pedagogicznej. Zgodnie z art. 41 u.s.o. rada pedagogiczna ma kompetencje stanowiące,

które - w dużym uproszczeniu - polegają na uprawnieniu i obowiązku dokonywania wiążących rozstrzygnięć we wskazanych przepisami prawa sytuacjach. „Do kompetencji stanowiących rady pedagogicznej należy:

1) zatwierdzanie planów pracy szkoły lub placówki po zaopiniowaniu przez radę szkoły lub placówki;

2) podejmowanie uchwał w sprawie wyników klasyfikacji i promocji uczniów;

3) podejmowanie uchwał w sprawie innowacji i eksperymentów pedagogicznych w szkole lub placówce po zaopiniowaniu ich projektów przez radę szkoły lub placówki;

4) ustalanie organizacji doskonalenia zawodowego nauczycieli szkoły lub placówki;

5) podejmowanie uchwał w sprawie skreślenia z listy uczniów”.

Rada pedagogiczna ma także kompetencje opiniujące. Opiniować to z łac. opinio - `wydawać sąd' o kimś lub o czymś. Rada pedagogiczna opiniuje w szczególności:

1) organizację pracy szkoły lub placówki, w tym zwłaszcza tygodniowy rozkład zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych;

2) projekt planu finansowego szkoły lub placówki;

3) wnioski dyrektora o przyznanie nauczycielom odznaczeń, nagród i innych wyróżnień;

4) propozycje dyrektora szkoły lub placówki w sprawach przydziału nauczycielom stałych prac i zajęć w ramach wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatkowo płatnych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych

Zgodnie z art. 42 ust. 1 u.s.o. rada pedagogiczna przygotowuje projekt statutu albo jego zmian i przedstawia do uchwalenia radzie szkoły lub placówki.

Kompetencje szczególne rady pedagogicznej polegają na możliwości wystąpienia z wnioskiem o odwołanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora lub innego stanowiska kierowniczego w szkole lub placówce. Decyzje wiążące w tej sprawie podejmuje organ prowadzący.

Społeczne organy szkoły lub placówki oświatowej

społeczne organy, to jest rada szkoły, rada rodziców i samorząd uczniowski..

Rada szkoły lub placówki

Zgodnie z art. 50 u.s.o. rada szkoły lub placówki jako fakultatywny organ uczestniczy w rozwiązywaniu spraw wewnętrznych szkoły, a także:

• uchwala statut szkoły (placówki),

• przedstawia wnioski w sprawie rocznego planu finansowego środków specjalnych szkoły (placówki) i opiniuje zgłaszany przez dyrektora projekt planu finansowego,

• może wystąpić do organu sprawującego nadzór pedagogiczny z wnioskiem o zbadanie i ocenę działalności szkoły (placówki), dyrektora, innego nauczyciela,

• opiniuje plan pracy szkoły (placówki), projekty innowacji i eksperymentów pedagogicznych,

• ocenia sytuację oraz stan szkoły (placówki) i występuje z wnioskiem do dyrektora, rady pedagogicznej, organu prowadzącego, wojewódzkiej rady oświatowej, w szczególności w sprawach organizacji zajęć pozalekcyjnych i przedmiotów nadobowiązkowych.

Rada szkoły składa się z co najmniej sześciu osób. W jej skład wchodzą w równej liczbie (art. 51 u.s.o.):

• nauczyciele wybrani przez ogół nauczycieli,

• rodzice wybrani przez ogół rodziców,

• uczniowie wybrani przez ogół uczniów (nie dotyczy to przedszkoli, szkół podstawowych, z wyłączeniem szkół dla dorosłych, szkół specjalnych, a także placówek dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym, znacznym lub głębokim). Udział tym organie

uczniów gimnazjów nie jest obowiązkowy.

Rada rodziców

Rada rodziców jest społecznym, obowiązkowym organem szkoły lub placówki. Stanowi ona samodzielną reprezentację rodziców uczniów (art. 53 ust. 1 u.s.o.).

W ustawie dopuszczono możliwość nadania temu organowi innej nazwy (art. 53 ust. 3 u.s.o.). Ustawa

o systemie oświaty wskazuje skład rad rodziców. W jej skład wchodzą:

• w szkołach - po jednym przedstawicielu rad oddziałowych, wybranych w tajnych wyborach przez zebranie rodziców uczniów danego oddziału,

• w placówkach - co najmniej siedmiu przedstawicieli wybranych w tajnych wyborach przez zebranie rodziców wychowanków danej placówki,

• w szkołach artystycznych - co najmniej siedmiu przedstawicieli wybranych w tajnych wyborach przez zebranie rodziców uczniów danej szkoły. rad tych nie tworzy się w następujących rodzajach szkół i placówek publicznych prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego i ministrów:

• w szkołach dla dorosłych,

• w szkołach policealnych dla młodzieży,

• w szkołach przy zakładach opieki zdrowotnej,

• w szkołach przy zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich,

• w szkołach przy zakładach karnych,

• w szkolnych schroniskach młodzieżowych,

• w placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego oraz ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego,

• w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych,

• w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii,

• w bursach i domach wczasów dziecięcych,

• w bibliotekach pedagogicznych

Do kompetencji rady rodziców, które można określić mianem opiniodawczo- doradczych, zaliczono (art. 54 u.s.o.): występowanie do organu prowadzącego szkołę lub placówkę, organu sprawującego nadzór pedagogiczny, dyrektora, rady pedagogicznej, rady szkoły lub placówki z wnioskami i opiniami

dotyczącymi wszystkich spraw szkoły lub placówki. Do podstawowych kompetencji rady rodziców należy także podejmowanie w porozumieniu z radą pedagogiczną uchwał przyjmujących program profilaktyczny i wychowawczy szkoły bądź placówki.

Szkolny program profilaktyczny

. Do podstawowych celów stawianych w szkolnym programie profilaktycznym można zaliczyć:

• zapobieganie i zmniejszanie szkód występujących w życiu młodych ludzi związanych z sięganiem po alkohol i inne używki,

• ograniczenie i eliminowanie zachowań problemowych występujących wśród młodzieży, takich jak na przykład wagary, agresja, przemoc, przestępczość, demoralizacja,

• promocja zdrowia i rozwijanie zdolności do prowadzenia zdrowego życia.

Szkolny program wychowawczy to drugi z programów przyjmowanych przez radę rodziców łącznie z radą pedagogiczną. Powinien on zawierać całościowy opis zadań wychowawczych, których chce się podjąć dana szkoła.

Samorząd uczniowski

Samorząd uczniowski tworzą wszyscy uczniowie szkoły lub placówki. Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 lutego 2007 r. (Dz. U. Nr 52, poz. 347) samorządu uczniowskiego nie tworzy się w wybranych, następujących typach szkół i placówek:

• w przedszkolach,

• w szkolnych schroniskach młodzieżowych,

• w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych,

• w placówkach kształcenia praktycznego oraz ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego,

• w bibliotekach pedagogicznych,

• w szkołach specjalnych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym,

• w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych i specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym,

• w ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami realizację obowiązku przedszkolnego, szkolnego, czy nauki,

• w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich,

• w szkołach przy zakładach karnych.

Stosunkowo często pojawiają się samorządy składające się z dwóch szczebli:

• samorządów klasowych, w tym z:

- przewodniczącego lub gospodarza klasy,

- skarbnika klasowego,

- sekretarza klasowego;

• samorządu szkoły lub placówki, z następującymi organami:

- zarządem z przewodniczącym (gospodarzem) na czele,

- radą,

- komisją rewizyjną jako organem kontroli wewnętrznej,

- skarbnikiem,

- sekretarzem.

Zgodnie z art. 55 ust. 5 u.s.o. samorząd może przedstawiać radzie pedagogicznej, radzie szkoły oraz dyrektorowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły lub placówki, w szczególności dotyczących realizacji podstawowych praw ucznia, takich jak:

• prawo zapoznawania się z programem nauczania,

• prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu,

• prawo do organizacji życia szkolnego, „umożliwiającej zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań”,

• prawo redagowania i wydawania gazetki szkolnej,

• prawo organizowania, w porozumieniu z dyrektorem, działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej, rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami.

Samorząd, ale tylko w szkole dla dorosłych lub placówce kształcenia ustawicznego, może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek i innych źródeł na cele statutowe..

AWANS ZAWODOWY NAUCZYCIELA

Status prawny nauczyciela określa w Polsce ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. Ogólne określenie „nauczyciel” odnosi się zarówno do nauczycieli, wychowawców, jak i do innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i placówkach

oświatowych (art. 3 Karty Nauczyciela).

. Nauczyciel odgrywa kluczową rolę w procesie kształcenia i wychowania. „Wiele warunków składa się na dobre wychowanie, lecz jeden wśród nich jest szczególnej wagi: doskonałe wychowanie może być dziełem tylko doskonałego wychowawcy”243. Funkcje nauczyciela można określić ogólnie jako kierowanie procesem kształcenia i wychowania uczniów i wychowanków oraz organizowanie form

działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej244. O podstawowych zadaniach nauczyciela stanowi art. 6 Karty Nauczyciela, w którym podkreślono, że powinien on rzetelnie wykonywać zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą

i opiekuńczą, w tym zadania związane z bezpieczeństwem uczniów w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Nauczyciel powinien także wspierać każdego ucznia w jego rozwoju i dążyć do osiągnięcia pełni własnego rozwoju osobistego. Nauczyciel jest ponadto zobowiązany:

• kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka,

• dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

W wykonywaniu swoich obowiązków nauczyciel korzysta z szerokiej, ustawowo określonej samodzielności, o której gwarancjach stanowią między innymi:

• art. 12 ust. 2 Karty Nauczyciela: „Nauczyciel w realizacji programu nauczania ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne, oraz wyboru spośród zatwierdzonych do użytku szkolnego podręczników i innych pomocy naukowych

• art. 22a u.s.o. stanowi, iż nauczyciel ma prawo wyboru programu wychowania przedszkolnego, programu nauczania oraz podręcznika spośród programów i podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego.

Nauczyciel ma również prawo opracowania własnego programu wychowania przedszkolnego lub programu nauczania. Ostateczną decyzję w sprawie wyboru przedstawionych przez nauczyciela programów i podręczników podejmuje rada pedagogiczna po uzyskaniu opinii rady rodziców.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 Karty Nauczyciela stanowisko nauczyciela może zajmować osoba:

• mająca wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego zajmowania kwalifikacje te są wystarczające,

• przestrzegająca podstawowych zasad moralnych,

• spełniająca warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu.

Wyróżnia się następujące stopnie awansu zawodowego nauczyciela:

• nauczyciel stażysta,

• nauczyciel kontraktowy,

• nauczyciel mianowany,

• nauczyciel dyplomowany

• nauczyciel dyplomowany247.

Warunkiem nadania kolejnego stopnia awansu zawodowego jest:

 posiadanie przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji (wyższego wykształcenia z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli),

 odbycie stażu zakończonego pozytywną oceną dorobku zawodowego,

 w przypadku nauczyciela stażysty - uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po przeprowadzonej rozmowie,

 w przypadku nauczyciela kontraktowego - zdanie egzaminu przed komisji egzaminacyjną,

 w przypadku nauczyciela mianowanego - uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po dokonaniu analizy dorobku zawodowego nauczyciela i przeprowadzonej rozmowie.

Z osobą, która rozpoczyna staż w szkole nawiązuje się stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony na jeden rok szkolny. Stosunek pracy z nauczycielem kontraktowym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę zawieranej na czas nieokreślony.

Podstawą wykonywania pracy przez nauczyciela mianowanego i dyplomowanego jest mianowanie (art. 10 Karty Nauczyciela).

Zadaniem nauczyciela starającego się o awans jest napisanie planu rozwoju zawodowego na okres stażu z uwzględnieniem:

• specyfiki i potrzeb szkoły,

• zadań do wykonania zgodnie z rozporządzeniem o awansie zawodowym,

• wymagań kwalifikacyjnych potrzebnych do uzyskania danego stopnia awansu,

• wiedzy, umiejętności i doświadczenia.

Warunkami nadania stopnia nauczyciela kontraktowego nauczycielowi stażyście są:

• posiadanie odpowiednich kwalifikacji (art. 9 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela),

• odbycie stażu zakończonego pozytywną oceną dorobku zawodowego,

• uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po przeprowadzonej rozmowie.

Zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz. U. Nr 260, poz. 2593 z późn zm.) w czasie trwania stażu nauczyciel ubiegający się o stopień nauczyciela kontraktowego powinien:

• poznawać organizację, zadania i zasady funkcjonowania szkoły, w tym:

- przepisy związane z funkcjonowaniem szkoły,

- sposób prowadzenia dokumentacji obowiązującej w szkole,

- przepisy dotyczące zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków nauki i pracy;

• uczestniczyć jako obserwator w zajęciach prowadzonych przez opiekuna stażu lub innych nauczycieli, w wymiarze co najmniej jednej godziny zajęć w miesiącu, i omawiać je z prowadzącym obserwowane zajęcia;

• prowadzić zajęcia z uczniami, w obecności opiekuna stażu lub dyrektora szkoły, w wymiarze co najmniej jednej godziny w miesiącu oraz omawiać je z osobą, w której obecności zajęcia zostały przeprowadzone;

• uczestniczyć w wewnątrzszkolnych formach doskonalenia zawodowego nauczycieli, z uwzględnieniem specyfiki typu i rodzaju szkoły, w której odbywa staż.

W § 6 ust. 2 rozporządzenia w sprawie awansu określono niezbędne wymagania, jakie należy spełnić, aby stać się nauczycielem kontraktowym.

Obejmują one:

• znajomość organizacji, zadań i zasad funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbywał staż,

• umiejętność prowadzenia zajęć w sposób zapewniający właściwe wykonywanie statutowych zadań szkoły, w której nauczyciel odbywał staż,

• znajomość środowiska uczniów, ich problemów oraz umiejętność współpracy ze środowiskiem uczniów,

• umiejętność omawiania prowadzonych i obserwowanych zajęć.

Zadaniem nauczyciela jest napisanie planu rozwoju zawodowego na

okres stażu, z uwzględnieniem:

• specyfiki i potrzeb szkoły,

• zadań do wykonania zgodnie z rozporządzeniem o awansie zawodowym,

• wymagań kwalifikacyjnych potrzebnych do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego,

• wiedzy, umiejętności i doświadczenia.

Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia w sprawie awansu dyrektor szkoły zapewnia nauczycielowi odbywającemu staż warunki do:

• obserwacji zajęć dydaktycznych, wychowawczych oraz innych prowadzonych w szkole, w szczególności zajęć prowadzonych przez nauczyciela tego samego przedmiotu lub rodzaju zajęć w tej samej lub innej szkole,

• udziału w formach kształcenia ustawicznego, jeżeli wynika to z zatwierdzonego planu rozwoju zawodowego i potrzeb szkoły,

• korzystania z pomocy merytorycznej i metodycznej poradni psychologiczno- pedagogicznej lub innych placówek i instytucji oświatowych.

. Z wnioskiem o rozpoczęcie postępowania kwalifikacyjnego (w roku uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu) występuje nauczyciel stażysta do dyrektora szkoły, który

to powołuje komisję kwalifikacyjną. W jej skład wchodzą:

• dyrektor (wicedyrektor) jako jej przewodniczący,

• przewodniczący zespołu przedmiotowego (wychowawczego), a jeżeli zespół taki nie został w tej szkole powołany - nauczyciel mianowany lub dyplomowany zatrudniony w szkole, a w przypadku przedszkola, szkoły lub placówki, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela (chodzi tu między innymi o szkoły lub placówki publiczne prowadzone przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego, niepubliczne przedszkola i szkoły niepubliczne

o uprawnieniach szkół publicznych), w których nie są zatrudnieni nauczyciele mianowani lub dyplomowani - nauczyciel kontraktowy,

• opiekun stażu.

W przypadku nauczyciela stażysty komisja kwalifikacyjna przeprowadza rozmowę kwalifikacyjną (w odróżnieniu od sytuacji nauczyciela kontraktowego, który jest poddawany egzaminowi). W trakcie rozmowy kwalifikacyjnej nauczyciel stażysta:

• przedstawia sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego,

• odpowiada na pytania członków komisji dotyczące wymagań, których spełnienie jest niezbędne do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego.

Dyrektor szkoły, w drodze decyzji administracyjnej, po uzyskaniu akceptacji komisji kwalifikacyjnej nadaje nauczycielowi stopień nauczyciela kontraktowego (art. 9b ust. 4 Karty Nauczyciela).

Procedura awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego na stopień nauczyciela mianowanego

Drugim - po nauczycielu stażyście - stopniem awansu zawodowego nauczyciela jest stopień nauczyciela kontraktowego. Nauczyciel kontraktowy może rozpocząć staż na stopień nauczyciela mianowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej dwóch lat. Nauczyciel sam inicjuje staż, składając odpowiedni wniosek dyrektorowi szkoły. Staż trwa dwa lata i dziewięć miesięcy, a rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego, nie później jednak niż w ciągu czternastu dni od dnia rozpoczęcia zajęć (art. 9d ust. 1 Karty Nauczyciela). W przypadku nawiązania stosunku pracy po upływie powyższego terminu nauczyciel nie może rozpocząć stażu do końca danego roku

szkolnego. Krótszy okres stażu został przewidziany tylko w przypadku nauczyciela kontraktowego mającego co najmniej stopień naukowy doktora. Może on ubiegać się o uzyskanie kolejnego stopnia awansu zawodowego po odbyciu stażu trwającego rok i dziewięć miesięcy (art. 9c ust. 2).

Dyrektor szkoły ma ponadto prawo skrócić staż nauczycielowi kontraktowemu do roku i dziewięciu miesięcy, jeżeli uzyskał on awans zgodnie art. 9a ust. 3 Karty Nauczyciela. Dotyczy to nauczycieli akademickich legitymujących się co najmniej trzyletnim okresem pracy w szkole wyższej

lub osób mających co najmniej pięcioletni okres pracy i znaczny dorobek zawodowy.

Pierwszym etapem drogi do uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego jest złożenie dyrektorowi szkoły wniosku o rozpoczęcie stażu oraz projektu planu rozwoju zawodowego (§ 3 ust. 2 rozporządzenia w sprawie awansu)

W trakcie stażu nauczyciel kontraktowy, podobnie jak nauczyciel stażysta, ma przydzielonego przez dyrektora szkoły spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych opiekuna, którego zadaniem jest udzielanie pomocy w przygotowaniu i realizacji planu rozwoju zawodowego. Do zadań opiekuna należy także opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego za okres stażu.

Zgodnie z § 7 ust. 1 rozporządzenia w sprawie awansu nauczyciel ubiegający się o stopień nauczyciela mianowanego powinien w szczególności:

• uczestniczyć w pracach organów szkoły związanych z wykonaniem zadań edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych wynikających ze statutu oraz potrzeb szkoły,

• pogłębiać wiedzę i umiejętności zawodowe samodzielnie lub przez udział w różnych formach kształcenia ustawicznego,

• poznawać przepisy dotyczące systemu oświaty, a w przypadku nauczycieli, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 2 i ust. 1a Karty Nauczyciela (na przykład nauczycieli zatrudnionych w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich), przepisy dotyczące pomocy społecznej lub postępowania

w sprawach nieletnich, w zakresie funkcjonowania szkoły

- z uwzględnieniem specyfiki typu i rodzaju szkoły, w której odbywa staż.

W § 7 ust. 2 rozporządzenia w sprawie awansu określono następujące wymagania niezbędne do uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego:

• umiejętność organizacji i doskonalenia warsztatu pracy, przeprowadzania ewaluacji własnych działań, a także ich skuteczności oraz dokonywania zmian w tych działaniach. W przypadku nauczycieli, o których mowa w art. 1 ust. 1a Karty Nauczyciela (na przykład nauczycieli zatrudnionych

w publicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw,

Dz. U. Nr 137, poz. 1304), umiejętność samodzielnego opracowania indywidualnych planów pracy z dzieckiem i prowadzenia karty pobytu dziecka oraz aktywnego działania w zespole do spraw okresowej oceny sytuacji wychowanków;

• umiejętność uwzględniania w pracy potrzeb rozwojowych uczniów, problematyki środowiska lokalnego oraz współczesnych problemów społecznych i cywilizacyjnych,

• umiejętność wykorzystywania w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej,

• umiejętność zastosowania wiedzy z dziedziny psychologii, pedagogiki i dydaktyki oraz ogólnych zagadnień oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w rozwiązywaniu problemów związanych z zakresem wykonywanych przez nauczyciela zadań,

• umiejętność stosowania przepisów dotyczących systemu oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w zakresie funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbywał staż..

W § 7 ust. 2 rozporządzenia w sprawie awansu określono następujące wymagania niezbędne do uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego:

• umiejętność organizacji i doskonalenia warsztatu pracy, przeprowadzania ewaluacji własnych działań, a także ich skuteczności oraz dokonywania zmian w tych działaniach. W przypadku nauczycieli, o których mowa w art. 1 ust. 1a Karty Nauczyciela (na przykład nauczycieli zatrudnionych

w publicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw,

Dz. U. Nr 137, poz. 1304), umiejętność samodzielnego opracowania indywidualnych planów pracy z dzieckiem i prowadzenia karty pobytu dziecka oraz aktywnego działania w zespole do spraw okresowej oceny sytuacji wychowanków;

• umiejętność uwzględniania w pracy potrzeb rozwojowych uczniów, problematyki środowiska lokalnego oraz współczesnych problemów społecznych i cywilizacyjnych,

• umiejętność wykorzystywania w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej,

• umiejętność zastosowania wiedzy z dziedziny psychologii, pedagogiki i dydaktyki oraz ogólnych zagadnień oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w rozwiązywaniu problemów związanych z zakresem wykonywanych przez nauczyciela zadań,

• umiejętność stosowania przepisów dotyczących systemu oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w zakresie funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbywał staż.

Staż kończy się sprawozdaniem z realizacji planu rozwoju, które nauczyciel przedkłada dyrektorowi szkoły w terminie 30 dni od dnia zakończenia stażu. Opiekun stażu przedstawia dyrektorowi szkoły projekt oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu w terminie czternastu dni od dnia

zakończenia stażu przez nauczyciela. Na podstawie projektu oceny opracowanego przez opiekuna stażu oraz po zasięgnięciu opinii rady rodziców dyrektor szkoły ustala ocenę dorobku zawodowego nauczyciela z uwzględnieniem stopnia realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela w terminie

nie dłuższym niż dwadzieścia jeden dni od daty złożenia sprawozdania. Są tylko dwie oceny - pozytywna i negatywna. Jeśli ostateczna ocena dorobku zawodowego nauczyciela jest negatywna, to na wniosek nauczyciela i za zgodą dyrektora szkoły ponowna ocena dorobku może być dokonana po

odbyciu jednego dodatkowego stażu w wymiarze dziewięciu miesięcy.

Drugim - po stażu - etapem procedury awansu jest postępowanie egzaminacyjne.

Nauczyciel kontraktowy składa organowi prowadzącemu szkołę wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego w roku uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. W przypadku niedotrzymania terminu złożenia wniosku nauczyciel ponownie odbywa staż w pełnym

wymiarze.

Komisja egzaminacyjna przeprowadza egzamin, w czasie którego nauczyciel kontraktowy ubiegający się o awans na stopień nauczyciela mianowanego (§ 12 ust. 2 rozporządzenia w sprawie awansu):

 dokonuje prezentacji dorobku zawodowego,

 odpowiada na pytania członków komisji dotyczące wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego.

Zgodnie z art. 9g ust. 2 Karty Nauczyciela komisję egzaminacyjną powołuje organ prowadzący szkołę, a nie jej dyrektor (jak w przypadku awansu na stopień nauczyciela kontraktowego). W skład komisji wchodzą:

• przedstawiciel organu prowadzącego szkołę jako jej przewodniczący,

• przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

• dyrektor szkoły,

• dwaj eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Komisja egzaminacyjna wydaje nauczycielowi zaświadczenie o zdaniu egzaminu (art. 9g ust. 9 Karty Nauczyciela). Rejestr wydanych zaświadczeń prowadzi organ, który powołał komisję. Gdy nauczyciel zda egzamin, organ prowadzący szkołę nadaje mu w drodze decyzji administracyjnej stopień

nauczyciela mianowanego.

Procedura awansu zawodowego nauczyciela mianowanego na stopień nauczyciela dyplomowanego

Podstawowymi warunkami nadania stopnia nauczyciela dyplomowanego nauczycielowi mianowanemu są:

• posiadanie odpowiednich kwalifikacji (art. 9 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela),

• odbycie stażu zakończonego pozytywną oceną dorobku zawodowego,

• uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po dokonaniu analizy dorobku zawodowego nauczyciela i przeprowadzonej rozmowie.

Pierwszym etapem postępowania jest, tak jak w przypadku innych szczebli awansu, staż. Nauczyciel mianowany może rozpocząć staż na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej roku od dnia nadania poprzedniego stopnia awansu zawodowego (art. 9d ust. 4

Karty Nauczyciela). Z wnioskiem skierowanym do dyrektora szkoły o rozpoczęcie procedury awansu występuje nauczyciel. Tak jak w przypadku awansu na inne stopnie staż rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego, nie później jednak niż w ciągu czternastu dni od dnia rozpoczęcia zajęć.

Staż trwa dwa lata i dziewięć miesięcy (art. 9c ust. 1 Karty Nauczyciela). Nauczyciel mający co najmniej stopień naukowy doktora może ubiegać się o kolejny stopień awansu zawodowego po odbyciu stażu trwającego rok i dziewięć miesięcy.

Nauczyciel mianowany sporządza projekt planu rozwoju zawodowego, załącza go do wniosku o rozpoczęcie stażu i kieruje do dyrektora szkoły. Dyrektor szkoły w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia zajęć zatwierdza projekt planu rozwoju zawodowego nauczyciela lub zwraca go nauczycielowi

do poprawy z pisemną adnotacją określającą zakres niezbędnych zmian. Nauczyciel jest obowiązany niezwłocznie poprawić projekt planu rozwoju zawodowego zgodnie z zaleceniami dyrektora i ponownie mu go przedłożyć. W szczególnie uzasadnionych przypadkach w czasie trwania stażu dyrektor szkoły może pisemnie zobowiązać nauczyciela do zmiany planu rozwoju zawodowego. Nauczyciel w trakcie stażu może wprowadzać zmiany do planu rozwoju zawodowego za zgodą dyrektora. Dyrektor szkoły zapewnia nauczycielowi odbywającemu staż na stopień nauczyciela mianowanego te same warunki, do których rozporządzenie w sprawie awansu obliguje go w stosunku do nauczycieli odbywających procedurę awansu na inne stopnie (§ 4 ust. 1). Zgodnie z § 8 ust. 1 rozporządzenia w sprawie awansu nauczyciel mianowany ubiegający się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego powinien w okresie odbywania stażu w szczególności:

• podejmować działania mające na celu doskonalenie warsztatu i metod pracy, w tym doskonalenie umiejętności stosowania technologii informacyjnej i komunikacyjnej,

• wykonywać zadania służące poprawie jakości pracy szkoły,

• pogłębiać wiedzę i umiejętności służące własnemu rozwojowi oraz polepszeniu jakości pracy szkoły samodzielnie lub przez udział w różnych formach kształcenia ustawicznego, z uwzględnieniem specyfiki, typu i rodzaju szkoły, w której odbywa staż.

Wymagania niezbędne do uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego są bardzo szerokie. Zgodnie z § 8 ust. 2 rozporządzenia w sprawie awansu obejmują one:

• uzyskanie pozytywnych efektów w pracy dydaktycznej, wychowawczej lub opiekuńczej dzięki wdrożeniu działań mających na celu doskonalenie pracy własnej i poprawę jakości pracy szkoły, a w przypadku nauczycieli, o których mowa art. 9e ust. 1-3 Karty Nauczyciela (między innymi dyrektorzy szkół mający na tym stanowisku nieprzerwany okres pracy wynoszący co najmniej dwa lata), uzyskanie pozytywnych efektów w zakresie wykonania zadań odpowiednio na rzecz oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją;

• wykorzystywanie w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej;

• umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami, w tym prowadzenie otwartych zajęć, w szczególności dla nauczycieli stażystów i kontraktowych, prowadzenie zajęć dla nauczycieli w ramach wewnątrzszkolnego doskonalenia zawodowego lub innych zajęć;

• wykonanie co najmniej trzech z następujących zadań:

- opracowanie i wdrożenie programu działań edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych, związanych odpowiednio z oświatą, pomocą społeczną lub postępowaniem w sprawach nieletnich,

- wykonywanie zadań doradcy metodycznego, egzaminatora okręgowej komisji egzaminacyjnej, eksperta komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o awans zawodowy, rzeczoznawcy do spraw programów nauczania, programów wychowania przedszkolnego, podręczników lub środków dydaktycznych, a w przypadku nauczycieli szkół artystycznych także konsultanta współpracującego z Centrum Edukacji Artystycznej,

- poszerzenie zakresu działań szkoły, w szczególności dotyczących zadań dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych,

- uzyskanie umiejętności posługiwania się językiem obcym na poziomie zaawansowanym, a w przypadku nauczycieli języków obcych

- uzyskanie umiejętności posługiwania się drugim językiem obcym na poziomie zaawansowanym,

- wykonywanie zadań na rzecz oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich we współpracy z innymi osobami, instytucjami samorządowymi lub innymi podmiotami,

- uzyskanie innych znaczących osiągnięć w pracy zawodowej;

• umiejętność rozpoznawania i rozwiązywania problemów edukacyjnych, wychowawczych lub innych, z uwzględnieniem specyfiki typu i rodzaju szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony.

Etapem kończącym staż jest sprawozdanie z realizacji planu rozwoju. Nauczyciel jest zobowiązany do przedstawienia sprawozdania dyrektorowi szkoły w terminie 30 dni od dnia zakończenia stażu. Dyrektor szkoły po zasięgnięciu opinii rady rodziców ustala ocenę dorobku zawodowego nauczyciela z uwzględnieniem stopnia realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela w terminie nie dłuższym niż dwadzieścia jeden dni od daty złożenia sprawozdania (art. 9c ust. 6 Karty Nauczyciela). Ocena dorobku zawodowego nauczyciela może być pozytywna lub negatywna. Procedura odwoławcza od decyzji negatywnej jest taka sama, jak omówiona wcześniej

przy innych szczeblach awansu.

Drugim - po stażu - etapem procedury awansu jest postępowanie kwalifikacyjne. Nie przeprowadza się egzaminu, a właśnie postępowanie kwalifikacyjne. Nauczyciel mianowany może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego w okresie trzech lat od uzyskania pozytywnej oceny

dorobku zawodowego za okres stażu (art. 9d ust. 7 Karty Nauczyciela). W przypadku niedotrzymania terminu złożenia wniosku nauczyciel ponownie odbywa staż w pełnym wymiarze. Komisję kwalifikacyjną powołuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny (art. 9g ust. 3 Karty Nauczyciela). W skład komisji wchodzą:

 przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny - jako jej przewodniczący - a w przypadku nauczyciela, o którym mowa w art. 9e ust. 1 Karty Nauczyciela (chodzi tu o dyrektora szkoły zajmującego to stanowisko nieprzerwanie przez okres wynoszący co najmniej trzy lata, a także o nauczyciela mającego co najmniej stopień naukowy doktora od dwóch lat oraz wyróżniającego się w pracy), również przedstawiciel organu prowadzącego szkołę,

 dyrektor szkoły, z wyjątkiem przypadku gdy o awans ubiega się dyrektor szkoły,

 trzej eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Zgodnie z art. 9b ust. 1 pkt 3 Karty Nauczyciela komisja kwalifikacyjna analizuje dorobek zawodowy nauczyciela na podstawie przedłożonej przez niego dokumentacji oraz przeprowadzonej rozmowy. W jej trakcie nauczyciel odpowiada na pytania członków komisji dotyczące wpływu działań i zadań

wykonanych przez niego w okresie stażu na polepszenie jakości pracy szkoły, w której odbywał staż (w dokumentacji oraz w rozmowie z komisją kwalifikacyjną nauczyciel powinien wskazać uzyskiwane efekty, czyli wpływ działań podejmowanych w okresie stażu na poprawę jakości pracy szkoły).

Nauczyciel wraz ze wnioskiem o wszczęcie postępowania kwalifikacyjnego powinien dostarczyć następującą dokumentację (§ 9 rozporządzenia w sprawie awansu):

• dokumenty potwierdzające kwalifikacje zawodowe,

• zaświadczenie dyrektora szkoły zawierające między innymi informacje

o wymiarze zatrudnienia nauczyciela oraz nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć,

• dokumentację zawierającą informacje o dacie zatwierdzenia planu rozwoju zawodowego nauczyciela i dacie złożenia przez nauczyciela sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego,

• dokumentację wskazującą na uzyskaną przez nauczyciela ocenę dorobku zawodowego za okres stażu oraz dacie jej dokonania,

 dokumentację zawierającą opis i analizę realizacji wymagań wskazanych w § 8 ust. 2 rozporządzenia i wskazanie uzyskanych efektów (na przykład wykorzystywania w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej, wykonywania zadań doradcy metodycznego, egzaminatora okręgowej komisji egzaminacyjnej, umiejętność rozwiązywania i rozpoznawania problemów edukacyjnych, wychowawczych lub innych),

• dyplomy lub świadectwa potwierdzające zaawansowaną znajomość języka Obcego

W przypadku nieuzyskania akceptacji przez komisję kwalifikacyjną nauczyciel mianowany może ponownie złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego po odbyciu - na wniosek nauczyciela i za zgodą dyrektora szkoły - dodatkowego stażu w wymiarze dziewięciu miesięcy.

Jeżeli nauczyciel mianowany powtórnie nie uzyska akceptacji, to przed kolejnym ubieganiem się o otrzymanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej jest obowiązany do odbycia stażu w wymiarze dwóch lat i dziewięciu miesięcy.

---