Lekcje UA (wszystkie), Umiejętności akademickie


Lekcja 1 - System edukacji w Polsce

Co to jest system edukacji i jak wygląda on w Polsce?

Każdy, kto chce zdobyć umiejętności akademickie, prawdobodobnie jest, lub wkrótce będzie, studentem. To zaś oznacza, że ma już za sobą długą drogę edukacji, począwszy od przedszkola, klasy "0", poprzez szkołę podstawową, gimnazjum, liceum lub technikum. Ten odcinek zamknięty został wielkim sukcesem: zdaną maturą, zaś przed nim kolejny etap czyli studia wyższe. Powszechnie droga ta jest nazywana systemem edukacji. Sam termin 'edukacja' pochodzi z jęz. łacińskiego, w którym oznacza 'wychowanie, wykształcenie'. Tak więc edukacja to proces zdobywania wiedzy, ale też ogólny rozwój umysłowy i społeczny dzieci i młodzieży, w tym kontekście - w szkole lub poza szkołą. W Polsce edukacja podlega dwóm ministerstwom: Ministerstwu Edukacji Narodowej (MEN) i Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW). Obowiązek szkolny (czyli obowiązek poddania się procesowi edukacji powszechnej) w Polsce, zgodnie z przepisami prawa, rozpoczyna się w roku szkolnym, w którym dziecko ukończy 6 rok życia. Musi ono wtedy pójść do zerówki, która traktowana jest jako nauka przez zabawę. Obowiązek szkolny trwa do ukończenia 18 roku życia czyli do wieku, w którym uzyskuje się pełnoletniość. W praktyce obowiązek ten realizuje się przez uczęszczanie do szkoły podstawowej i gimnazjum. Jednak w związku z tym, że nauka w prawidłowym toku (czyli bez powtarzania klas) w tych dwóch szkołach kończy się w wieku 16 lat, musi być kontynuowana w jednej ze szkół ponadgimnazjalnych, minimum do ukończenia 18 lat przez ucznia - wtedy obowiązek ustaje, nawet wówczas gdy wcześniej nie był wypełniany. Za nie zgłoszenie dziecka do szkoły, jak również za nie wypełnianie przez niego obowiązku szkolnego odpowiedzialni są rodzice (prawni opiekunowie). Za takie zaniechania grożą im wysokie grzywny.

W Polsce od września 1999 roku, po reformie oświaty, obowiązuje nowy model kształcenia. Dotąd pierwszym jego etapem była ośmioletnia szkoła podstawowa, po ukończeniu której można było starać się o przyjęcie do szkół ponadpodstawowych: średnich ogólnokształcących lub średnich zawodowych albo trzyletnich szkół zawodowych. Reforma oświaty wprowadziła zmiany programowe, a także nowe typy szkół:

zasadnicze szkoły zawodowe o okresie nauczania nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 3 lata, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, jak również dalsze kształcenie w dwuletnich uzupełniających liceach ogólnokształcących i trzyletnich technikach uzupełniających,

trzyletnie licea ogólnokształcące, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

trzyletnie licea profilowane kształcące w profilach ogólnozawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

czteroletnie technika, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

trzyletnie technika uzupełniające dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie umożliwia osobom posiadającym wykształcenie średnie uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu,

trzyletnie szkoły specjalne, skierowane do uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Ukończenie takiej szkoły umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy.

CIEKAWOSTKI

Kobiety w Europie i w USA mają swobodny dostęp do szkolnictwa wyższego dopiero od zakończenia I wojny światowej (niestety nie wszędzie na świecie, są kraje i społeczności w których do dziś są one dyskryminowane w tej dziedzinie życia społecznego). Pozbawione możliwości formalnego kształcenia się, czasem używały podstępów (np. przebierały się za mężczyzn) by móc zdobywać wiedzę i rozwiać swe talenty albo uczestniczyły w pracach badawczych swych ojców, braci lub mężów. Jednak, wbrew wszelkim trudnościom, wkład kobiet w naukę, sztukę, medycynę, technologię i politykę widoczny jest już od starożytności.

ZAPAMIĘTAJ

W Polsce od września 1999 roku, po reformie oświaty, obowiązuje nowy model kształcenia. Dotąd pierwszym jego etapem była ośmioletnia szkoła podstawowa, po ukończeniu której można było starać się o przyjęcie do szkół ponadpodstawowych: średnich ogólnokształcących lub średnich zawodowych albo trzyletnich szkół zawodowych

System oceniania w polskich szkołach

W polskich szkołach obecnie obowiązuje sześciostopniowa skala ocen (od 1 do 6). Oceny te stosuje się w klasyfikacji śródrocznej, rocznej i końcowej (na zakończenie danej szkoły). Skala ta nie jest stosowana w klasach I - III szkoły podstawowej. Dzieci uczące się w tych klasach otrzymują oceny opisowe. Istnieje prawo, które pozwala szkołom ustalić inną skalę ocen dla oceniania bieżącego postępów uczniów, a także klasyfikacji śródrocznej. Takie ustalenia zamieszczane są w części statutu szkoły, zwanej wewnątrzszkolnym systemem oceniania. Jednak w praktyce również w ocenianiu bieżącym w większości szkół stosuje się oceny w skali 1-6.

Obecnie obowiązująca skala ocen:

Natomiast w większości wyższych uczelni funkcjonuje odrębna skala ocen, w przedziale od 2 do 5 (dopuszczalne są także oceny 5,5 czy 6, ale stosuje się je rzadko):

CIEKAWOSTKI

W niektórych krajach, np. w Rosji i Niemczech skala ocen jest odwrotna - najlepszą oceną jest tam 1, najgorszą zaś 6. Warto dodać, że w większości szkółw USA, a także w niektórych szkołach w Niemczech stosuje się nie cyfrową skalę ocen, a literowo - ocenową. Polega ona na wystawieniu uczniowi dwóch ocen:

- druga ocena odzwierciedla wysiłek, jaki, zdaniem nauczyciela, został włożony w konkretne zadanie:

Na świecie istnieją także inne modele oceniania, jak model zerojedynkowy, model punktowy czy model bez stopni i promocji.

ZAPAMIĘTAJ

W polskich szkołach obowiązuje sześciostopniowa skala ocen. Niektóre uczelnie wyższe stosują system ocen od 2 do 6. Jednak z reguły na większości z nich najniższą oceną, jaką można uzyskać jest 2, a najwyższą 5. 

Edukacja w Polsce od początków do XX wieku

Dziś jest niemal naturalną rzeczą, że dzieci i młodzież chodzą do szkoły, a prawie wszyscy Polacy potrafią czytać i pisać. Oczywiście nie zawsze tak było. W Polsce początki szkolnictwa sięgają przełomu XII i XIII wieku i są związanie z działalnością edukacyjną Kościoła. W największych ówczesnych miastach (w Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu, Płocku, Kamieniu i Włocławku) powstawały szkoły katedralne, kolegialne i klasztorne, które kształciły kandydatów do stanu duchownego. Pierwsze podstawowe szkoły parafialne zaczęto zakładać po 1215 roku (na mocy uchwał IV soboru laterańskiego). Niebagatelne znaczenie dla rozwoju oświaty w Polsce miało założenie w 1364 roku w Krakowie przez króla Kazimierza Wielkiego Akademii Krakowskiej, która przekształciła się później w Uniwersytet Jagielloński. Uczelnia ta kształciła kadrę dla szkół parafialnych, przez co rosła ich liczba i podnosił się poziom nauczania. Warto zaznaczyć, że zarówno w Akademii Krakowskiej, jak i w szkołach parafialnych nauczano po łacinie (!). W XVI wieku nastąpił szybki rozwój szkolnictwa. Przyczyniło się do tego kilka czynników, min. wynalezienie druku, a co za tym idzie - szerszy (i tańszy!) dostęp do książek. Bezpośredni wpływ na zainteresowanie oświatą miał także nowy prąd historyczno-kulturowy, jakim był renesans i jego ukierunkowanie na człowieka oraz reformacja w Kościele. Wówczas powstały pierwsze szkoły średnie: gimnazja humanistyczne (zakładane właśnie przez innowierców) z ustalonymi programami nauczania i podziałem na klasy. Zaczęto także prowadzić lekcje w języku narodowym. Kolejnym przełomem w rozwoju oświaty było założenie zakonu jezuitów, skierowanego do walki z reformacją. Jezuici, od 1564 roku, zaczęli budować własną (niejako konkurencyjną dla reformatów) sieć szkół, przeznaczonych głównie dla szlachty. Powstawały kolejne znaczące szkoły wyższe. W roku 1595 J. Zamoyski ufundował w Zamościu akademię, zwaną Akademią Zamojską. W 1661 roku we Lwowie król Jan II Kazimierz założył akademię, przekształconą później w Uniwersytet Lwowski. Ponowne zainteresowanie wychowaniem i szkolnictwem nastąpiło w XVIII wieku, kiedy do Polski dotarły wpływy oświecenia. W 1740 roku swoją działalność rozpoczęło Collegium Nobilium, założone przez księdza Konarskiego, który także w latach 1750-55 zreformował szkolnictwo pijarskie. Z kolei król Stanisław August Poniatowski w 1765 ufundował Szkołę Rycerską, kształcącą kandydatów na oficerów i urzędników. Co istotne, była to pierwsza szkoła utrzymywana z funduszów państwowych.

W 1773 roku utworzono Komisję Edukacji Narodowej, która odjęła zwierzchnictwo nad całością szkolnictwa w ówczesnym państwie polskim. Rozpoczęto reformy, obejmujące trzy poziomy nauczania. Powołano Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, reorganizowano szkolnictwo średnie, czym kierował pijar A. Popławski, a twórcą podstaw reformy uniwersyteckiej był ksiądz H. Kołłątaj. Te zakrojone na szeroką skalę przemiany w edukacji odegrały ogromną rolę w rozwoju szkolnictwa polskiego, jednak zostały przerwane przez zabory.

Przez cały okres zaborów losy szkolnictwa były uzależnione od sytuacji politycznej w poszczególnych zaborach. Jeśli zaborcy ograniczali Polakom prawa i stosowali zaostrzone restrykcje, jak miało to miejsce po kolejnych powstaniach, to następował wzmożony okres germanizacji w zaborach pruskim i austriackim oraz rusyfikacji w zaborze rosyjskim, co miało swoje negatywne odzwierciedlenie także w szkolnictwie. Natomiast jeśli tylko Polakom udało się wynegocjować pewne prawa, natychmiast wykorzystywali okazję do tworzenia inicjatyw w oświacie. Dlatego, mimo tak trudnych okoliczności politycznych, na całym obszarze państwa polskiego powoli rozwijało się szkolnictwo (zwłaszcza elementarne) oraz powstało wiele jednostek o charakterze kulturalno-oświatowym, z których można korzystać nawet dziś. Tak więc największe znaczenie miało: powstanie Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1800), założenie Uniwersytetu Warszawskiego (1816), zorganizowanie Szkoły Głównej Warszawskiej (na poziomie uniwersyteckim; lata 1862-69), powołanie Rady Szkolnej Krajowej (1867). Poza tym powstawały seminaria nauczycielskie, pisma o charakterze pedagogicznym oraz różne towarzystwa oświatowe (jak Polska Macierz Szkolna, Stowarzyszenie Kursów dla Analfabetów Dorosłych).

CIEKAWOSTKI

Pieśń Gaudeamus igitur, uznawana za hymn studentów i obowiązkowo śpiewana przez chóry uczelniane podczas inauguracji roku akademickiego, wywodzi się z XVIII wieku. Autor motywu pieśni (który prawdopodobnie powstał już w XIII wieku) nie jest znany, ale melodia pochodzi z utworu J.G. Günthera z 1717 roku. Natomiast śpiewany współcześnie tekst napisał wędrowny poeta niemiecki, C.W. Kindeleben w 1781 roku. W napisanej (i wykonywanej) w języku łacińskim pieśni, przeplatają się treści dostojne z wesołymi. W końcu utwór opisuje codzienność studentów.

Edukacja w Polsce od XX wielu do chwili obecnej

Po odzyskaniu niepodległości natychmiast rozpoczęto reformować i rozwijać oświatę. Główne problemy z jakimi reformatorzy musieli się zmierzyć to: likwidacja analfabetyzmu, ujednolicenie systemu szkolnego, przygotowanie kadr nauczycielskich, rozbudowanie szkolnictwa wszystkich szczebli. Całość tych założeń zaczęto dość dynamicznie wcielać w życie. Największe osiągnięcia dwudziestolecia międzywojennego na polu oświaty to:

Niezwykle trudnym czasem w dziejach polskiej oświaty był okres wojny i okupacji (1939-45). Niemcy zamknęli wszystkie szkoły średnie i uniwersytety, a program w szkołach powszechnych i zawodowych ograniczyli do minimum. Poza tym część kadry nauczycielskiej zgładzono, a ogromna liczba budynków szkolnych uległa zniszczeniu. W obliczu takiej sytuacji jeszcze w 1939 roku zaczęto organizować tajne nauczanie na wszystkich szczeblach. Powstawały także prace badawcze; tajnie kształcono nauczycieli. Dzięki takim działaniom zaraz po wyzwoleniu można było przystąpić do uruchomienia szkół.

Po II wojnie światowej zwierzchnictwo nad szkolnictwem przejęła nowa, socjalistyczna władza. Władza ta postawiła szkole zadanie: stworzyć nowego socjalistycznego człowieka. Dlatego do programów nauczania wprowadzono założenia ideologii komunistycznej, położono nacisk na dyscyplinę, ocenzurowano historię i język polski, poprzez wykorzenianie wszelkich treści patriotycznych czy religijnych, prześladowano uczniów i nauczycieli głoszących poglądy "niepoprawne politycznie". Poza tym utworzono przy szkołach szereg organizacji dziecięcych i młodzieżowych, które miały za zadanie kształtować politycznie młodych obywateli. Jeśli chodzi o zmiany strukturalne, to wydłużono cykl edukacji podstawowej z 7 do 8 lat, a także wprowadzono obowiązek ukończenia po szkole podstawowej zasadniczej szkoły zawodowej lub przynajmniej szkoły przysposobienia zawodowego (dla uczniów, którzy nie wybrali się do szkoły średniej).

Następne zmiany w polskiej oświacie nastąpiły po 1989 roku. Wprowadzono wówczas próg 18 lat, do którego nauka była obowiązkowa, odpolityczniono programy nauczania, dodano ocenzurowane treści, wprowadzono pojęcie minimum programowego jako obowiązującej części, natomiast reszta materiału była do wyboru, zezwolono na zakładanie niepublicznych szkół wyższych.

Kolejna reforma, która miała miejsce w 1999 roku miała na celu upowszechnienie szkolnictwa średniego, podniesienie poziomu oświaty na wsi, położenie nacisku na kształcenie praktycznych umiejętności, a nie nabywanie czysto encyklopedycznej wiedzy. Ponadto wprowadzono nowy system nauki (szkoła podstawowa - 6 lat, gimnazjum - 3 lata, licea ogólnokształcące - 3 lata).

Polski system edukacji na tle innych krajów (czyli jak to się robi na świecie.)

W różnych krajach na świecie obowiązują różne systemy edukacji. Każde państwo samo decyduje o tym czego i w jaki sposób będą uczyć się jego obywatele. Także kraje Unii Europejskiej nie są powiązane jednolitym systemem edukacji. Istnieje natomiast unijna polityka edukacyjna, regulowana traktatem z Maastricht, której główne cele to: szerzenie wśród młodzieży państw unijnych poczucia tożsamości europejskiej, propagowanie wymiany studentów i nauczycieli, umożliwianie uznawania dyplomów i okresów studiów w różnych krajach członkowskich, nauczanie języków państw Unii Europejskiej.

Systemy edukacji w krajach Unii Europejskiej - spojrzenie ogólne

W krajach Unii dzieci zaczynają edukację przedszkolną w różnym wieku, jednak najczęściej mają wówczas 3 lub 4 lata (najmłodsze we Francji (w wieku 2 lat) i w Belgii (2,5 roku). W większości krajów dzieci uczęszczają do placówek edukacji przedszkolnej na zasadzie dobrowolności - decyzja o wysłaniu dziecka do przedszkola należy do rodziców. Największy odsetek dzieci chodzi do przedszkola w Szwecji. Dzieci obowiązkową naukę zaczynają w różnym wieku, w większości krajów unijnych jest to 6 lat (Luksemburg i Irlandia Północna - 4 lata, Holandia i Wielka Brytania - 5 lat, Dania, Finlandia i Szwecja - 7 lat). Generalnie organizacja kształcenia na szczeblu podstawowym i średnim pierwszego stopnia wygląda podobnie dla wszystkich młodych Europejczyków. Zwykle też ukończenie szkoły średniej pierwszego stopnia zbiega się z zakończeniem okresu obowiązkowej nauki (wyjątkami są tu: Francja, Austria, Belgia, część Wielkiej Brytanii). Jeśli chodzi o szkolnictwo średnie drugiego stopnia, to z reguły obok profilu ogólnego, zwanego „akademickim”, istnieje także możliwość wyboru profilu zawodowego lub technicznego. Studia wyższe (w normalnym trybie) w państwach europejskich, może rozpocząć młodzież w wieku 18 lat. Jednak w krajach takich, jak: Finlandia, Szwecja, Luksemburg czy Polska próg ten ustawiony jest nieco wyżej, a w Holandii i Niemczech wiek przyjmowania na studia zależy od ich rodzaju. Minimalny okres studiów w większości państw unijnych wynosi 2 lata. W Portugalii, Finlandii, Belgii i Hiszpanii są to 3 lata, w Grecji - 3,5 roku, natomiast w Holandii - 4 lata. Warto podkreślić, że studenci wielu krajów Unii Europejskiej mają możliwość rozłożenia swych studiów na dłuższy okres. Mogą też wybrać formułę studiów w niepełnym wymiarze.

W szkołach wyższych w Unii Europejskiej kształci się kilkanaście milionów studentów. W ciągu ostatnich lat liczba ta stale wzrasta. Zwraca uwagę fakt, że wśród studiujących kobiety stanowią większą grupę niż mężczyźni. Wybierają one zwykle kierunki humanistyczne oraz nauki społeczne, zaś mężczyźni dominują na takich kierunkach, jak nauki techniczne, informatyka, architektura, matematyka czy fizyka.

Systemy edukacji obowiązujące w innych krajach - przykłady

Dla porównania zostaną pokrótce przedstawione systemy edukacyjne, obowiązujące w Anglii, Włoszech, Stanach Zjednoczonych i Meksyku.

W Wielkiej Brytanii nie ma narzuconego jednolitego systemu edukacji. Ustalone są natomiast granice obowiązku szkolnego: od 5 do 16 roku życia. W Anglii dzieci rozpoczynają obowiązkową edukację w państwowej szkole podstawowej w wieku 5 lat. Wcześniej mogą chodzić do przedszkola lub zerówki, które są nieobowiązkowe. W klasach pierwszej i drugiej uczniowie uczą się pisać i czytać. Pod koniec drugiego roku nauki zdają wewnątrzszkolny egzamin. Szkoła podstawowa trwa 6 lat, a po jej ukończeniu każdy uczeń wybiera odpowiednią dla siebie szkołę średnią, która trwa 8 lat. Nauka w szkole średniej podzielona jest na dwa etapy. Pierwszy z nich polega na nauce kilkunastu przedmiotów do poziomu ogólnego. Gdy uczeń ma 16 lat, zdaje obowiązkowy egzamin z wiedzy i umiejętności. Przedmioty, z których zdaje, wybiera sam. Dalsza edukacja ogranicza się zwykle do kilku (3-4) wybranych przedmiotów i trwa dwa lata. Następnie uczeń przystępuje do egzaminu na poziomie zaawansowanym. Ten egzamin jest niezbędny, jeśli dany uczeń chce rozpocząć naukę na studiach wyższych. Zasadniczo studia trwają trzy lata. Jeżeli jednak student chce uzyskać tytuł, będący odpowiednikiem polskiego magistra, musi studiować przez kolejne dwa lata.

We Włoszech obowiązek szkolny przebiega w trzech etapach i obejmuje dzieci pomiędzy 6 a 15 rokiem życia. Trwająca pięć lat szkoła podstawowa to pierwszy etap edukacji. Dzieci zdobywają tu ogólną zwiedzę i umiejętności z zakresu takich przedmiotów, jak: język włoski, podstawy historii, matematyka, przyroda. Na zakończenie szkoły podstawowej dzieci muszą zdać egzamin, który składa się z dwóch etapów. Pierwszym etapem jest przygotowanie prac z języków i matematyki, drugim - egzamin ustny z wiedzy ogólnej, jaka była przekazana w szkole w ramach wszystkich przedmiotów. Zdanie tych egzaminów jest warunkiem przejścia do kolejnego etapu, którym jest trwająca trzy lata niższa szkoła średnia. Szkoła ta kończy się egzaminem pisemnym, organizowanym przez Ministerstwo Edukacji, z języka włoskiego, języka obcego, matematyki oraz egzaminem ustnym ze wszystkich nauczanych przedmiotów. Kolejnym szczeblem włoskiej edukacji jest wyższa szkoła średnia, która trwa 5 lat. Obowiązkiem szkolnym objęty jest tylko pierwszy rok w tej szkole. Młodzi Włosi mogą wybierać spośród kilku typów szkół średnich: o profilu ścisłym, technicznym, humanistycznym, artystycznym. Mogą się także zdecydować na trzyletnią szkołę zawodową. Nauka w wyższych szkołach średnich kończy się egzaminem państwowym, składającym się z trzech egzaminów pisemnych i jednego ustnego. Jeśli zakończy się on sukcesem, młody Włoch może ubiegać się o przyjęcie na studia wyższe. Na włoskich uczelniach system rekrutacji jest bardzo zróżnicowany, najczęstszą formą egzaminów wstępnych są testy.

System edukacji w Stanach Zjednoczonych jest dość skomplikowany. A obowiązkiem nauki objęte są dzieci do ukończenia 16 roku życia. Tu edukacja, łącznie z przedszkolem, składa się z 4 etapów. Aby móc pójść do przedszkola dziecko musi mieć ukończone 5 lat przed 25 listopada. Szkoła podstawowa trwa 5 lat. Następny etap to nauka w szkole, popularnie nazywanej „junior high”. Uczniowie uczęszczają do niej przez 3 lata, kończą ją na klasie ósmej. Nauka w tzw. „High schools” trwa od 9 do 12 klasy. Po jej ukończeniu uczeń może wybrać się do college'u

W Meksyku naukę w obowiązkowej szkole podstawowej rozpoczynają dzieci w wieku 6 lat. Wcześniej mogą chodzić do dwuletniego przedszkola. Szkoła podstawowa trwa 6 lat, przez następne trzy lata uczniowie uczęszczają do szkoły drugorzędnej. Kolejny etap to nauka w liceum, która trwa również 3 lata. Studia w Meksyku trwają średnio 4-6 lat.

Lekcja 2 - Co to jest szkoła wyższa

Szkoły wyższe - informacje ogólne

Zwykle każdy student po raz pierwszy styka się ze swoją uczelnią jeszcze w szkole średniej, na etapie wyboru odpowiedniego dla siebie kierunku studiów. W lutym, marcu i kwietniu, najczęściej w weekendy, uczelnie organizują tzw. dni otwarte dla kandydatów. Wtedy wszyscy zainteresowani mogą przyjechać na uczelnię i na miejscu zapytać o szczegóły związane ze studiami i zasadami przyjęcia na studia. Warto skorzystać z takiej okazji, bowiem informacji udzielają zwykle studenci starszych lat, którym można zadać wiele praktycznych, mniej oficjalnych pytań, dotyczących realiów studiowania. Niejednokrotnie na dniach otwartych do dyspozycji przyszłych potencjalnych kandydatów są także wykładowcy i prowadzący zajęcia, którzy odpowiedzą na merytoryczne pytania związane z przedmiotem studiów. Można także dokładnie obejrzeć cały kampus - miejsce, z którym student zdecyduje się (lub nie) związać na kilka najbliższych lat. Dlatego wybór uczelni i kierunku studiów musi być decyzją wyważoną i dokładnie przemyślaną, zwłaszcza, że rodzaj i jakość zdobytego wykształcenia prawdopodobnie będą rzutowały na resztę życia.
Jest w czym wybierać. Obecnie w Polsce funkcjonuje ponad trzysta wyższych publicznych i niepublicznych uczelni, które oferują tak ogromną ilość kierunków studiów, że na pewno każdy zainteresowany znajdzie ten właściwy dla siebie.

Należy zatem uporządkować podstawową wiedzę z tego zakresu. Studentowi, tym bardziej absolwentowi, o pewnych rzeczach po prostu nie wypada nie wiedzieć. Zatem - od początku: co to za instytucja: uczelnia wyższa i na jakich zasadach funkcjonuje? Pierwsza odpowiedź nasuwa się sama i wydaje się oczywista: uczelnia to szkoła prowadząca studia wyższe, po ukończeniu których otrzymuje się odpowiedni tytuł zawodowy. Jednak, ze względu na różnorodność szkół wyższych, a także wielość ofert, z jakimi wychodzą one do młodego człowieka, kwestia ta jest bardziej skomplikowana.   

W Polsce istnieją państwowe (publiczne) szkoły wyższe, należące do państwa (jest ich ponad sto), reprezentowane przez właściwy organ władzy lub administracji publicznej oraz, tworzone po 1990 r., niepaństwowe (niepubliczne) szkoły wyższe, założone przez osobę fizyczną albo osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną (to najczęściej spółki, fundacje, stowarzyszenia społeczne). Obecnie w Polsce funkcjonuje ponad dwieście niepaństwowych uczelni wyższych Większość z nich kształci na poziomie licencjatu. Warunkiem funkcjonowania niepaństwowej szkoły wyższej jest dostanie zezwolenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu oraz uzyskanie osobowości prawnej po wpisaniu do rejestru szkół niepaństwowych. Zarówno uczelnie państwowe, jak i prywatne działają na podstawie przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. lub, w przypadku uczelni kościelnych, na podstawie umowy Rządu RP z władzami odpowiedniego kościoła. Istotne znaczenie ma fakt, że nauka w trybie dziennym w szkole wyższej państwowej jest bezpłatna, natomiast w szkole niepublicznej, we wszystkich trybach kształcenia - płatna.

Podstawowymi zadaniami uczelni, sformułowanymi we wspomnianej ustawie są:

  1. kształcenie studentów w celu ich przygotowania do pracy zawodowej;

  2. wychowanie studentów w poczuciu odpowiedzialności za państwo polskie, za umacnianie zasad demokracji i poszanowanie praw człowieka;

  3. prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych oraz świadczenie usług badawczych;

  4. kształcenie i promowanie kadr naukowych;

  5. upowszechnianie i pomnażanie osiągnięć nauki, kultury naukowej i techniki.

Poniższy schemat prezentuje funkcje uczelni:

0x01 graphic

W szkole wyższej, zarówno państwowej, jak i prywatnej, poszczególne kierunki studiów podlegają akredytacji. Proces ten polega na sprawdzeniu, czy dany kierunek odpowiada przewidzianym dla niego standardom kształcenia. W Polsce instytucją odpowiedzialną za akredytację szkolnictwa wyższego jest Państwowa Komisja Akredytacyjna.
Nadzór nad uczelniami sprawuje minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego (obecnie Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego). Sprawdza on, na mocy uprawnień, jakie daje mu Ustawa o szkolnictwie wyższym, zgodność działań uczelni z przepisami prawa i statutem oraz z treścią udzielonego pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej. Czuwa także nad prawidłowością wydatkowania środków publicznych. W razie podejrzenia nieprawidłowości może żądać informacji i wyjaśnień od organów uczelni oraz założyciela uczelni niepublicznej, jak również dokonywać kontroli działalności uczelni.

CIEKAWOSTKI

Najstarszym uniwersytetem w Europie jest Uniwersytet w Bolonii (Włochy), który utworzono w 1088 roku. Pierwszymi kierunkami, jakich nauczano na tym uniwersytecie były: prawo rzymskie i prawo kanoniczne. Uniwersytet Boloński stał się wzorem dla powstających wówczas w Europie innych ośrodków uniwersyteckich. Obecnie studiuje na nim łącznie około 100 tys. osób. Kolejno powstałe uniwersytety europejskie to: Uniwersytet Oksfordzki (1167) i Uniwersytet Cambridge (1209).

Różne rodzaje wyższych uczelni

Istnieją różne rodzaje uczelni wyższych, co ma odbicie już w samych nazwach: w jednej występuje termin uniwersytet, a w innej - akademia. Oczywiście nie jest to tylko kwestia nazewnictwa, lecz wiążą się z tym ważne konsekwencje. Zwykle termin, jaki został użyty przy tworzeniu nazwy danej uczelni jest powiązany z uprawnieniami, które posiada ona do nadawania stopni naukowych.

I tak wyraz uniwersytet może być używany w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora co najmniej w dwunastu dyscyplinach w tym przynajmniej po dwa uprawnienia w dziedzinach nauk humanistycznych, społecznych lub teologicznych, matematycznych, fizycznych lub technicznych, przyrodniczych oraz prawnych lub ekonomicznych. Obecnie w Polsce funkcjonują 24 szkoły wyższe o randze uniwersytetu, w tym 18 uniwersytetów i 6 uniwersytetów przymiotnikowych. Najstarszym z nich jest Uniwersytet Jagielloński (1364). Pozostałe uniwersytety to: Uniwersytet w Białymstoku (1997), Uniwersytet Gdański (1970), Uniwersytet Śląski w Katowicach (1968), Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (1918), Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (1944), Uniwersytet Łódzki (1945), Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (1999), Uniwersytet Opolski (1994), Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1920), Uniwersytet Rzeszowski (2001), Uniwersytet Szczeciński (1984), Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (1945), Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (1999), Uniwersytet Warszawski (1816), Uniwersytet Wrocławski (1811), Uniwersytet Zielonogórski (2001), Uniwersytet Kazimierz Wielkiego w Bydgoszczy (2005). (W nawiasach podano daty utworzenia poszczególnych uniwersytetów lub daty, od których dana uczelnia zdobyła uprawnienia uniwersyteckie).
Mianem uniwersytet techniczny może określić się uczelnia, której jednostki organizacyjne posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora co najmniej w dwunastu dyscyplinach, w tym co najmniej osiem uprawnień w zakresie nauk technicznych. W Polsce nie występują jeszcze uniwersytety techniczne. Wyraz politechnika może znaleźć się w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora co najmniej w sześciu dyscyplinach, w tym co najmniej cztery uprawnienia w zakresie nauk technicznych. W Polsce funkcjonuje obecnie
Akademia to uczelnia, której jednostki organizacyjne posiadają co najmniej dwa uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora.

Niektóre z uczelni publicznych są nadzorowane przez stosownych ministrów:

Głównymi ośrodkami uniwersyteckimi w Polsce są:

Niektóre uczelnie państwowe, poza swoimi głównymi siedzibami, mają też inne jednostki organizacyjne, w formie:

CIEKAWOSTKI

Najstarszym uniwersytetem w Europie jest Uniwersytet w Bolonii (Włochy), który utworzono w 1088 roku. Pierwszymi kierunkami, jakich nauczano na tym uniwersytecie były: prawo rzymskie i prawo kanoniczne. Uniwersytet Boloński stał się wzorem dla powstających wówczas w Europie innych ośrodków uniwersyteckich. Obecnie studiuje na nim łącznie około 100 tys. osób. Kolejno powstałe uniwersytety europejskie to: Uniwersytet Oksfordzki (1167) i Uniwersytet Cambridge (1209).

Alma mater
Takim uroczystym mianem określano w średniowieczu uniwersytety i akademie, na przykład Uniwersytet Jagielloński to Alma Mater Jagiellonica. Termin pochodzi z jęz. łacińskiego i dosłownie znaczy Matka Karmicielka. Nazwy tej użyto po raz pierwszy podczas otwarcia uniwersytetu w Bolonii w 1088 roku - nazwano go wówczas Alma Mater Studiorum. Nazwa Alma Mater bywa również używana współcześnie w odniesieniu do szkół wyższych.

Kierunki i specjalności

Zazwyczaj każdy student, przed dokonaniem wyboru formy studiów wyższych lub studiów doktoranckich, ma określony kierunek studiów, na jakim chce studiować. Oczywiście studenci mogą studiować na więcej niż jednym kierunku studiów równocześnie, nawet na różnych uczelniach. Kierunek studiów to wyodrębniona dziedzina wiedzy, którą można studiować na wydziale lub w instytucie (czyli w jednostkach organizacyjnych uczelni, określonych w statucie). W polskich uczelniach istnieje ponad 100 kierunków studiów i ich liczba stale wzrasta. Dla każdego kierunku studiów określone są standardy kształcenia, uwzględniające min. kwalifikacje, jakie powinien posiadać absolwent tych studiów, ramowe treści kształcenia, czas trwania studiów i wymiar praktyk. Szczegółowo ustalone są także warunki, jakie muszą spełniać jednostki organizacyjne, aby prowadzić studia na określonym kierunku i poziomie kształcenia. Przede wszystkim brana jest pod uwagę kadra naukowo-dydaktyczna: liczba nauczycieli akademickich, posiadających odpowiednie stopnie naukowe. Zatem, jeśli jakaś uczelnia chce prowadzić dany kierunek studiów musi uzyskać na to zgodę odpowiedniej instytucji. W Polsce taką instytucją jest Państwowa Komisja Akredytacyjna. Jest ona odpowiedzialna za akredytację, która polega na sprawdzeniu, czy określony kierunek odpowiada przewidzianym dla niego standardom kształcenia.

Niektóre kierunki studiów podzielone są na specjalności czyli na wąskie dziedziny wiedzy, wymagające pogłębiania wiedzy czy umiejętności. Na przykład kierunek pedagogika może mieć specjalności: pedagogika specjalna, pedagogika opiekuńczo-wychowawcza, nauczanie początkowe, wychowanie przedszkolne i inne. W zależności od kierunku studiów, specjalizację wybiera się już na początku studiów (przy wybieraniu kierunku) albo dopiero po I lub II roku studiów.

Od tego, jaką uczelnię i tryb kształcenia wybierze student, zależy czy będzie musiał płacić za studia czy też nie. Opłata za studia to tzw. czesne. Studia w szkołach niepaństwowych są płatne. W uczelniach państwowych nie pobierane są opłaty za studia stacjonarne, studia niestacjonarne także podlegają opłacie. Wysokość czesnego i formy płatności ustalają władze uczelni. Inne opłaty, które prawdopodobnie będzie musiał uiścić to: opłata rekrutacyjna, tzw. wpisowe,  wszelkie dokumenty, jakie są wydawane studentom. Najczęściej płaci się także za warunkowe powtarzanie roku czy egzaminy poprawkowe.

Studia stacjonarne, niestacjonarne i eksternistyczne

Przyszli studenci mogą wybierać nie tylko spośród kierunków studiów, ale także form studiowania. Niemal wszystkie uczelnie prowadzą studia stacjonarne oraz niestacjonarne.
Studia stacjonarne to studia dzienne - zajęcia prowadzone są w dni powszednie: od poniedziałku do piątku. Studia dzienne mogą być magisterskie bądź licencjackie. Czasem, zwłaszcza na ostatnich latach studiów, przy odpowiednim ułożeniu planu, można wygospodarować dzień wolny od zajęć. Przyda się on z pewnością na odrabianie ewentualnych zaległości, odwiedzanie biblioteki lub pisanie pracy dyplomowej.
Studia niestacjonarne prowadzone są w trybie zaocznym bądź wieczorowym. Jest to inna forma studiów niż studia stacjonarne; są prowadzone według odpowiednich standardów kształcenia, czasem trwają jeden bądź dwa semestry dłużej niż studia stacjonarne. Zwykle na studiach zaocznych zajęcia odbywają się w systemie zjazdów, organizowanych z reguły co dwa tygodnie, w piątki, soboty i niedziele. Dyplom ukończenia studiów zaocznych jest tak samo uznawany, jak dyplom studiów dziennych. Obecnie kandydaci na studia zaoczne nie muszą być tak jak kiedyś, osobami pracującymi. Studia wieczorowe odbywają się w systemie zajęć popołudniowych w dni powszednie. Przeznaczone są przede wszystkim dla osób pracujących, choć mogą w nich także uczestniczyć osoby niepracujące. Co istotne, studia niestacjonarne, zarówno na uczelniach państwowych, jak i prywatnych, są płatne.
Inną formą studiowania są studia eksternistyczne, na których studenci nie są zobowiązani do udziału w regularnych zajęciach. Przeznaczone są dla tych osób, które z jakiś przyczyn nie mogą systematycznie uczestniczyć w obowiązkowych zajęciach dydaktycznych, prowadzonych w ramach studiów dziennych.

Kształcenie na odległość

Na rynku edukacyjnym istnieje od niedawna nowy tryb kształcenia, tzw. kształcenie na odległość. (ang. `distance learning'). Polega ono na prowadzeniu działalności edukacyjnej przy wykorzystaniu środków technicznych. Najbardziej popularna forma kształcenia na odległość to e-learning, wykorzystujący techniki komputerowe i Internet w nauczaniu. W tej postaci prowadzone są najczęściej różnego rodzaju kursy i szkolenia. Niektóre uczelnie oferują także taki tryb studiowania - bez konieczności uczestniczenia fizycznie na sali wykładowej. Distance learning wspiera ponadto tradycyjny model nauczania.
Zaawansowane systemy e-learningowe mają dużo do zaoferowania swoim studentom: wykłady na żywo przez Internet, wideokonferencje, śledzenie wyników nauczania, wykorzystanie poczty elektronicznej, konsultacje z prowadzącym, dostęp do różnych zasobów materiałów: wykładów, e-booków, testów, tablic, interaktywnych gier i zadań, list dyskusyjnych, czatów. Obecnie standardem jest zarządzania zdalnym nauczaniem przy użyciu platform edukacyjnych.

 

Nowe formy edukacji są realizowane przez następujące instytucje edukacyjne:

Na popularność e-learningu wpłynęło wiele czynników: coraz łatwiejszy dostęp do Internetu, relatywnie niska cena oferowanych szkoleń i studiów, a przede wszystkim elastyczność, przejawiająca się w następujących cechach:

Rodzaj studiów a tytuł zawodowy lub tytuł naukowy

W ramach tych form studiowania występuje też inny podział studiów, związany z tytułami zawodowymi, jakie można uzyskać po ich ukończeniu. Zatem, biorąc pod uwagę tę kategorię, studia dzieli się na: jednolite studia magisterskie i studia dwustopniowe: studia pierwszego stopnia i studia magisterskie uzupełniające. Jednolite studia magisterskie trwają zwykle 5 lat (10 semestrów). Studia te kończą się napisaniem i obroną pracy magisterskiej, co jest warunkiem uzyskania tytułu zawodowego magistra (np. magistra farmacji, magistra prawa, magistra psychologii) lub magistra inżyniera. Można też wybrać studia dwustopniowe, które, jak sugeruje nazwa, składają się z dwóch stopni: licencjackiego (3 lata) bądź inżynierskiego ( 6-7 semestrów) i magisterskiego (2 lata). W zależności od wybranych studiów, pierwszy stopień prowadzi do tytułu licencjata lub inżyniera. Można na tym etapie poprzestać albo kontynuować naukę na magisterskich studiach uzupełniających. Studia drugiego stopnia można podjąć na dowolnej uczelni, nie tylko na tej, na której uzyskało się tytuł licencjata czy inżyniera. Z reguły kandydaci przyjmowani są na te studia bez egzaminu.
Szczęśliwy absolwent studiów akademickich i posiadacz tytułu magistra lub magistra inżyniera, spełniający warunki rekrutacji, ustalone przez daną uczelnię, może rozpocząć studia doktoranckie. Studia te prowadzone są w trybie stacjonarnym bądź niestacjonarnym, a trwają przeważnie trzy lub cztery lata, w trakcie których należy napisać i obronić pracę doktorską. Uczestnik studiów doktoranckich może w tym czasie pobierać stypendium doktoranckie, które nie może być niższe niż niższe niż 60% minimalnego wynagrodzenia asystenta. Stypendium to nie jest opodatkowane, natomiast otrzymujący je mogą podejmować pracę zarobkową wyłącznie w niepełnym wymiarze pracy. Studia stacjonarne na wyższej uczelni są bezpłatne, w innych przypadkach uczestnik studiów musi za nie płacić. Przebieg studiów doktoranckich reguluje Ustawa z dnia 27.07. 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym.
Osoba, która ukończyła studia wyższe, posiadająca tytuł magistra lub magistra inżyniera albo licencjata, może zacząć uczęszczać na studia podyplomowe. Trwają one przeważnie dwa lata. Zwykle w tym czasie trzeba napisać i obronić pracę dyplomową. Studia te kończą się uzyskaniem świadectwa ukończenia studiów podyplomowych, są płatne.
Coraz bardziej popularne w Polsce stają się studia MBA (ang. Master of Business Administration) czyli Magisterskie Studia Menedżerskie, kształcące specjalistów w zarządzaniu dużymi firmami. Zasady naboru z reguły ustala uczelnia, która prowadzi studia MBA. Często o przyjęciu decyduje wynik testu rekrutacyjnego, wymagane jest także kilkuletnie doświadczenie na stanowisku menedżera. Studia te prowadzone są najczęściej w formie dwuletnich studiów podyplomowych, w systemie zaocznym. Ich szeroki program, w którym nacisk kładziony jest przede wszystkim na umiejętności praktyczne, obejmuje między innymi takie dziedziny, jak finanse, marketing, księgowość, prawo, zarządzanie przedsiębiorstwem, zarządzanie zasobami ludzkimi czy korzystanie z systemów informacji, prowadzone są także np. zajęcia z prowadzenia negocjacji. Oferowane są różne rodzaje studiów MBA:

Studia MBA prowadzone są zwykle w języku angielskim, ale też w niemieckim, francuskim czy rosyjskim. Co istotne, studia te są bardzo kosztowne, jednak ich absolwenci mogą liczyć na bardzo dobre stanowiska w najlepszych firmach.

Tytuły zawodowe nadawane absolwentom studiów wyższych

Niezależnie od tego, w jakiej szkole studiujesz: publicznej czy prywatnej, po jej ukończeniu otrzymasz dyplom państwowy ukończenia studiów wyższych, do którego będzie dołączony suplement, potwierdzający uzyskanie odpowiedniego tytułu zawodowego. Przepisy w tej sprawie reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 lipca 2004 roku w sprawie rodzajów dyplomów i tytułów zawodowych oraz wzorów dyplomów wydawanych przez uczelnie. Na mocy tego rozporządzenia także wzory dyplomów ukończenia studiów, wydawane przez uczelnie oraz wzory suplementów do dyplomów są takie same dla wszystkich absolwentów odpowiednich rodzajów studiów.

Wyróżnia się następujące tytuły zawodowe, nadawane absolwentom studiów wyższych:

Wszystkie osoby posiadające jeden z wymienionych wyżej tytułów, mogą kontynuować swoją pracę naukową i ubiegać się o stopień naukowy doktora.

 

Wszystkie osoby posiadające tytuł inżyniera lub inżyniera architekta mogą dalej kształcić się w celu otrzymania dyplomu magistra lub magistra inżyniera. Natomiast posiadacze tytułu licencjata, licencjata pielęgniarstwa bądź licencjata położnictwa mogą kontynuować naukę, by uzyskać tytuł magistra.

Lekcja 3 - Uczelnia jako organizacja

Podstawowe jednostki organizacyjne

Zwykle w uczelniach publicznych podstawowe jednostki organizacyjne tworzy, przekształca i likwiduje senat uczelni, natomiast w uczelniach niepublicznych sprawy te określa statut. Głównym warunkiem, jaki musi spełniać podstawowa jednostka organizacyjna jest konieczność prowadzenia przez nią co najmniej jednego kierunku studiów lub studiów doktoranckich co najmniej w jednej dyscyplinie naukowej. Na ogół, zarówno w uczelniach państwowych, jak i prywatnych, podstawowymi jednostkami organizacyjnymi są wydziały. (lub inne, odpowiadające im jednostki, np. instytuty). Wydziały mogą być także uprawnione do nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego, a także do występowania o nadanie tytułu naukowego profesora.

W ramach wydziału mogą być tworzone:


W ramach instytutu lub katedry mogą być tworzone:

Międzywydziałowe, ogólnouczelniane i administracyjne jednostki organizacyjne

W uczelniach w skład struktury organizacyjnej wchodzą także różne jednostki międzywydziałowe, ogólnouczelniane oraz administracyjne.

Międzywydziałowe jednostki organizacyjne, jakie najczęściej występują na uczelniach to:

Ogólnouczelniane jednostki to:

Administracyjne jednostki organizacyjne, jakie zwykle występują na uczelniach to:

Podstawowe komórki organizacyjne

Oczywiście to wielkość i potrzeby uczelni (czyli przede wszystkim liczba studentów i ilość kierunków na niej prowadzonych) decydują o tym, jak bardzo rozbudowana jest jej struktura organizacyjna i z jakich konkretnie jednostek się składa. Niemniej jednak, istnieją pewne komórki organizacyjne, z którymi stykają się na co dzień studenci każdej uczelni. Należą do nich:

Organa uczelni

Każda uczelnia ma także określone organa, które dzielą się na:

W skład senatu uczelni wchodzą przedstawiciele nauczycieli akademickich, doktorantów, studentów oraz pracowników niebędących nauczycielami akademickimi. Tryb wyboru senatu i procentowy udział poszczególnych grup społeczności akademickiej określa statut. Do kompetencji senatu uczelni należy między innymi:

Rektor jest przewodniczącym senatu uczelni, on także kieruje działalnością uczelni, reprezentuje ją na zewnątrz, jest przełożonym pracowników, studentów i doktorantów uczelni.

Nauczycele akademiccy i zajmowane przez nich stanowiska

Większość szkół wyższych to ogromne instytucje, które, aby sprawnie funkcjonowały, potrzebują odpowiedniej liczby pracowników. Generalnie, pracowników uczelni można podzielić na dwie kategorie: na pracowników, którzy są zatrudnieni jako nauczyciele akademiccy oraz na pracowników niebędących nauczycielami akademickimi.

Do pierwszej grupy - nauczycieli akademickich - zaliczani są:

Z kolei pracownicy naukowo-dydaktyczni i naukowi zatrudniani są na stanowiskach:

Pracownicy dydaktyczni zatrudniani są na stanowiskach:

Podstawowym obowiązkiem pracowników naukowo-dydaktycznych jest kształcenie i wychowywanie studentów. Ponadto zobowiązani są do prowadzenia własnych badań naukowych, rozwijania dorobku naukowego lub artystycznego, uczestniczenia w pracach organizacyjnych uczelni. Pracownicy naukowi nie mają obowiązku prowadzenia zajęć ze studentami - w zamian mogą skupić się na rozwoju swojej pracy naukowo-badawczej. Natomiast od pracowników dydaktycznych nie wymaga się, by zajmowali się badaniami naukowymi i rozwojem twórczości naukowej.

Pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi to najczęściej:

Stopnie i tytuły naukowe

Zatem nauczycielami w szkołach wyższych są osoby posiadające różne stopnie naukowe, tytuły i stanowiska. Wśród nich są doktorzy, profesorowie zwyczajni i nadzwyczajni, asystenci. Warto znać hierarchię stopni naukowych oraz stanowisk na uczelni, przede wszystkim po to, żeby wiedzieć kim jest osoba, z którą w danej rozmawiamy, jak do tego kogoś należy się zwracać, by nie popełnić przy tym jakiejś gafy.

Czym w takim razie różni się stopień naukowy od tytułu naukowego?

Stopnie naukowe to stopień doktora i doktora habilitowanego określonej dziedziny nauki, uzyskany w zakresie danej dyscypliny naukowej. Zaś tytuł naukowy to tytuł profesora określonej dziedziny nauki. Osoba, która chce uzyskać stopień doktora bądź, w dalszej kolejności, doktora habilitowanego, musi złożyć wniosek o wszczęcie odpowiedniego przewodu (doktorskiego lub habilitacyjnego).
Stopień doktora nadaje się osobie, która:

Do wszczęcia przewodu habilitacyjnego może być dopuszczona osoba, która:

Warto zapamiętać, że rozprawa doktorska i rozprawa habilitacyjna mają wspólną nazwę: dysertacja, co z jęz. łac. oznacza `badać, rozumować'.

Profesor zwyczajny (z jęz. łac. `professor ordinarius') to nazwa stanowiska zajmowanego na uczelni. Jest ono przewidziane dla pracowników naukowych lub naukowo-dydaktycznych, którzy posiadają tytuł naukowy profesora (według art. 114, ust. 1 Ustawy z dn. 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. 2005, Nr 164, poz. 1365 z późn. zm.). Stanowisko profesora zwyczajnego jest ukoronowaniem kariery naukowej pracowników uczelni i wiąże się z największym prestiżem. Przyznaje się je osobom szczególnie zasłużonym dla uczelni i mającym wybitne osiągnięcia naukowe.

Profesor zwyczajny jest stanowiskiem wyższym rangą niż profesor nadzwyczajny, co często jest przyczyną nieporozumień. Obowiązujący skrót to: Prof. zw. dr hab.

Profesor nadzwyczajny (z jęz. łac. `professor extraordinarius') to również nazwa stanowiska na uczelni. Jest ono przewidziane dla pracowników naukowych lub naukowo-dydaktycznych, którzy posiadają tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego (według art. 114, ust. 2 Ustawy z dn. 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. 2005, Nr 164, poz. 1365 z późn. zm.). Prawo dopuszcza jednak zatrudnienie na stanowisku profesora nadzwyczajnego osoby, która posiada tylko stopień naukowy doktora oraz znaczne i twórcze osiągnięcia w pracy naukowej, choć jedynie na podstawie umowy o pracę. Jeśli chodzi o zapis skrótowy, jakiego używa się dla oznaczenia tego stanowiska, to wygląda on najczęściej tak (i jest przyjęty jako poprawny): dr hab. (tu nazwisko) prof.,
po czym następuje akronim uczelni, w której dana osoba jest zatrudniona (np. dr hab. Jan Wiśniewski, prof. UW - doktor habilitowany Jan Wiśniewski profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego). Można się spotkać jeszcze z następującą pisownią:

Należy zapamiętać, że profesor zwyczajny i profesor nadzwyczajny to stanowiska, nie należy ich mylić z tytułem naukowym profesora.

Tytuł naukowy profesora i odpowiednio - profesora sztuki jest nadawany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek uczelni macierzystej, po wcześniejszym zatwierdzeniu przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów. Może otrzymać go osoba, która uzyskała już stopień naukowy doktora habilitowanego, posiada osiągnięcia naukowe lub artystyczne znacznie przekraczające wymagania stawiane w przewodzie habilitacyjnym oraz posiada znaczne osiągnięcia dydaktyczne, w tym w kształceniu kadry naukowej.

CIEKAWOSTKI

Doktor honoris causa
Doktor honoris causa to honorowy tytuł akademicki, nadawany przez uczelnie osobom szczególnie zasłużonym dla nauki i kultury. Warunkiem otrzymania tego tytułu nie jest posiadanie formalnego wykształcenia.

Profesor emeritus
Jest to honorowy tytuł, jaki zwykle noszą na uczelniach profesorowie emerytowani, którzy przed przejściem na emeryturę zajmowali stanowisko profesora zwyczajnego. Osoby takie na ogół nadal pracują na uczelni, najczęściej naukowo, choć prowadzą także wykłady dla studentów oraz seminaria magisterskie i doktorskie. W celu oznaczenia profesora emeritus stosuje się skrót 'prof. em.', na przykład: Prof. zw. dr hab. Jan Wiśniewski, prof. em. UW (profesor zwyczajny doktor habilitowany Jan Wiśniewski, profesor emeritus Uniwersytetu Warszawskiego.

Stanowiska funkcyjne występujące w szkołach wyższych

Pracownicy uczelni mogą także zajmować następujące stanowiska funkcyjne:

Rektor to najwyższa godność na każdej uczelni. Rektor zarządza uczelnią i podejmuje decyzje we wszystkich sprawach dotyczących uczelni, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych przez ustawę lub statut do kompetencji innych organów uczelni lub kanclerza, a w szczególności:

Oficjalny tytuł, jaki stosuje się wobec rektora wyższej uczelni to Jego/Jej Magnificencja (skrót JM).

Rektor uczelni publicznej wybierany jest spośród nauczycieli akademickich posiadających tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego. Zaś rektorem uczelni niepublicznej może być osoba posiadająca co najmniej stopień naukowy doktora. Osoba, która pełni funkcję rektora, zarówno w uczelni publicznej, jak i prywatnej, musi być zatrudniona w uczelni jako swoim podstawowym miejscu pracy.

Prorektor to zastępca rektora. Statut uczelni określa wymagania kwalifikacyjne, jakie muszą spełniać kandydaci na prorektorów. Nie mogą być one wyższe niż wymagania w stosunku do kandydata na rektora. Kandydatów na stanowisko prorektora przedstawia rektor uczelni. Zwykle uczelnie posiadają kilku prorektorów: do spraw nauki, do spraw studenckich,
do spraw finansów, do spraw współpracy z zagranicą.

Dziekan kieruje podstawową jednostką organizacyjną uczelni, a więc zazwyczaj wydziałem. Kieruje on wewnętrznymi sprawami wydziału, do niego kierowana jest większość podań
we wszelkich sprawach studenckich. W skład władz wydziału wchodzą też prodziekani. Zwykle, w zależności od wielkości wydziału, jest kilku prodziekanów, którzy zajmują się określonymi działami. Są prodziekani do spraw: studenckich, studiów dziennych, studiów zaocznych, kadry naukowej, kontaktów międzynarodowych.

Kanclerz uczelni kieruje jej administracją i gospodarką w zakresie określonym przez statut i rektora. Kanclerza uczelni, po zasięgnięciu opinii senatu, zatrudnia rektor. Przed nim także kanclerz odpowiada za swoją działalność.

Zastępcą kanclerza jest kwestor. Pełni on funkcję głównego księgowego, a jego obowiązki i uprawnienia regulują odrębne przepisy. Kwestora powołuje i odwołuje rektor na wniosek kanclerza.

Na każdej uczelni są także różne stanowiska zarządcze, zajmowane przez jej pracowników:

Uwaga! Zazwyczaj w każdej szkole wyższej tworzone są także instytucje opiekunów poszczególnych lat studiów oraz opiekunów uczelnianych organizacji studenckich. Opiekunów powołuje dziekan danego wydziału. Są oni jakby bezpośrednimi przełożonymi studentów. Opiekunowie czuwają nad realizacją procesu dydaktycznego, zaspokajaniem potrzeb naukowych, kulturalnych, socjalnych studentów. Mogą w tych sprawach zgłaszać wnioski i propozycje rektorowi i dziekanowi, a także samorządowi studenckiemu.

Lekcja 4 - przebieg studiów

Postępowanie kwalifikacyjne

O przyjęcie na uczelnię wyższą mogą się ubiegać ci absolwenci liceów i techników, którzy zdali egzamin maturalny (należy dodać, że w roku 2006 Minister Edukacji Narodowej i sportu wprowadził tzw. „amnestię maturalną”, na mocy której uczniowie, którzy nie przekroczyli wymaganego progu 30% punktów z jednego przedmiotu na egzaminie maturalnym, zdają egzamin i otrzymują świadectwo maturalne. Warunkiem jest jednak uzyskanie co najmniej 30% punktów ze wszystkich przedmiotów zdawanych na maturze (łącznie z tym, którego nie zdali). Decyzja ta budziła i budzi nadal liczne kontrowersje wśród uczniów, a także wśród rektorów szkół wyższych, dlatego należy się spodziewać rychłych zmian.)

Zasady przyjęć na I rok studiów są określane autonomicznie przez szkoły wyższe. Niektóre uczelnie organizują egzaminy wstępne, inne przyjmują na studia na podstawie konkursu ocen na świadectwie dojrzałości, jeszcze inne - na podstawie złożonego podania i wniesieniu opłat. Terminy rekrutacji zależą od danej szkoły, a także od kierunku studiów, choć zwykle rekrutacja w szkołach wyższych przebiega między majem a wrześniem.

Na pewno każdy kandydat na studia musi najpierw w odpowiednim terminie złożyć komplet dokumentów. Zwykle wymagane są:

Oczywiście każda uczelnia może mieć własne ustalenia odnośnie dokumentów wymaganych od ubiegających się o przyjęcie na studia, dlatego trzeba o wszystko spytać na danej uczelni. Kandydat na studia może składać dokumenty na kilka kierunków, na różnych uczelniach. Należy tylko pogodzić terminy zdawania egzaminów wstępnych, które czasem się pokrywają!
Każdy przyszły student (a także obecny, gdyż niewykluczone, że rozpoczniesz w przyszłości jeszcze inne studia…) powinien zapoznać się ze znaczeniem podstawowych terminów związanych z rekrutacją.

Postępowanie kwalifikacyjne to szereg procedur, które prowadzą do przyjęcia kandydata na studia. Może mieć ono następujące formy: egzaminu wstępnego (ustnego bądź pisemnego), rozmowy kwalifikacyjnej, praktycznego sprawdzianu uzdolnień kierunkowych (np. na wydziały aktorskie czy wokalne) konkursu świadectw dojrzałości albo (w przypadku studiów magisterskich II stopnia) konkursu ocen uzyskanych podczas studiów licencjackich. Na ogół postępowanie kwalifikacyjne przeprowadzają wydziałowe lub uczelniane komisje rekrutacyjne. Wyniki, które uzyskują studenci w czasie postępowania kwalifikacyjnego są jawne i zwykle ogłasza się je po każdym etapie. Laureaci i finaliści olimpiad oraz uznanych konkursów przedmiotowych, jak również kandydaci, którzy pomyślnie zdali międzynarodową maturę, przyjmowani są na studia z pominięciem postępowania kwalifikacyjnego. Oczywiście kluczowe znaczenie ma w takich przypadkach uchwała senatu, lecz z reguły uczelniom zależy na pozyskaniu dobrze zapowiadających się kandydatów.

Jeśli podczas postępowania kwalifikacyjnego jedynym kryterium jest konkurs świadectw, to zwykle bierze się pod uwagę średnią z ocen uzyskanych przez kandydata na świadectwie maturalnym. Zwykle jest tak, że komisję rekrutacyjną interesują stopnie z przedmiotów, związanych z kierunkiem, jaki dana osoba zamierza studiować. W praktyce wygląda to następująco: na przykład jeżeli kandydat ubiega się o przyjęcie na kierunki humanistyczne, to istotne są oceny z języka polskiego i historii, jeżeli techniczne - z fizyki i matematyki.

Jeśli warunkiem przyjęcia na studia jest rozmowa kwalifikacyjna, to należy dokładnie dowiedzieć się tego, jaki będzie miała charakter, ponieważ na poszczególnych uczelniach czy wydziałach jest różnie traktowana. Czasem jest tylko miłą, niezobowiązującą rozmową, na przykład na temat tego, dlaczego dana osoba zdecydowała się właśnie na taki kierunek studiów. Niekiedy jednak traktuje się rozmowę kwalifikacyjną jako normalny egzamin z konkretnego przedmiotu. Niemniej jednak do rozmowy należy się dobrze przygotować, by jak najlepiej wypaść.

W razie niepowodzenia na egzaminie wstępnym

Każda uczelnia ustala limit przyjęć, czyli liczbę kandydatów, która może być przyjęta na pierwszy rok studiów. Zwykle limity te dla poszczególnych kierunków studiów są ustalane przez rady wydziałów, a następnie zatwierdzane przez rektora. Jeśli istnieje taka potrzeba, rada wydziału może upoważnić dziekana do wystąpienia o zwiększenie limitu.

Osoby, które nie zostały przyjęte na pierwszy rok studiów, mogą złożyć odwołanie. Należy je skierować, zwykle w określonym terminie, do uczelnianej komisji rekrutacyjnej. Komisja ta rozpatruje poszczególne odwołania, jednak ostateczną decyzję o przyjęciu, nieprzyjęciu lub powtórzeniu egzaminu podejmuje zwykle rektor.

Jeżeli ktoś zdał egzamin wstępny, ale nie został przyjęty z powodu braku miejsc, może studiować jako wolny słuchacz. Oczywiście możliwość taka nie istnieje na wszystkich uczelniach czy kierunkach, ale warto o nią spytać. Władze uczelni wydają wówczas takiej osobie zgodę na uczestniczenie w zajęciach, jednak nie posiada ona praw studenckich, tzn. nie otrzymuje indeksu, legitymacji studenckiej, stypendium. Natomiast w zależności od uzyskanych wyników, po zakończeniu pierwszego semestru lub roku, część osób posiadająca status wolnych słuchaczy, może zostać przyjęta w poczet pełnoprawnych studentów.

Przebieg studiów

 W uroczystym dniu immatrykulacji każdy, kto pomyślnie przeszedł etap rekrutacji otrzymuje indeks, składa  przysięgę i zostaje przyjęty w poczet studentów, niezależnie od tego, jaki tryb kształcenia i kierunek wybrał. 
Rok akademicki zaczyna się zwykle dla wszystkich studentów na początku października i trwa do końca września następnego roku kalendarzowego. Uwaga! - zdarza się czasem, że pierwszy zjazd dla studentów studiów zaocznych jest organizowany w ostatni weekend września - dlatego należy pilnować terminów. Szczegółowa organizacja roku akademickiego ogłoszona jest na ogół przed inauguracją roku akademickiego. Terminarz ustala Rektor, w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studentów.
Rok akademicki zwykle obejmuje:

Sesja jest to okres przypadający na koniec semestru, przeznaczony na przeprowadzenie egzaminów. Zajęcia w tym okresie nie odbywają się, a studenci zobowiązani są do zdawania egzaminów, przewidzianych w programie studiów na dany semestr. Natomiast wszystkie zaliczenia odbywają się przed rozpoczęciem sesji, jeszcze w czasie semestru.
Po zakończeniu sesji, zarówno zimowej, jak i letniej, ustala się czas na zdawanie egzaminów poprawkowych - w postaci sesji poprawkowej. Ci studenci, którym nie powiodło się podczas egzaminów w normalnym trybie, mają jeszcze jedną szansę na ich zdanie. Należy pamiętać, że możliwa liczba zdawanych egzaminów jest ograniczona. Na uczelniach o tym, czy okresem rozliczeniowym postępów studentów jest semestr czy rok akademicki, decyduje Rada Wydziału.

Na każdej uczelni studia prowadzone są według programu studiów, który określa:

Poszczególne kierunki studiów oraz poziomy kształcenia muszą być zgodne ze standardami kształcenia. W tych standardach podane są m.in. treści programów kształcenia i cele kształcenia dla poszczególnych przedmiotów, z podziałem na podstawowe i kierunkowe oraz liczby godzin zajęć.

CIEKAWOSTKI

Juwenalia to święto studentów, (łac. iuvenilis oznacza `młodzieńczy'). Ma ono miejsce każdego roku, zazwyczaj w maju, a trwa od kilku do kilkunastu dni. Tradycja juwenaliów wywodzi się ze średniowiecza, kiedy w miastach, w których były uczelnie, na kilka dni władzę przejmowali żacy. Wszystko odbywało się w atmosferze żartu i zabawy. Z tego okresu pochodzi także, praktykowany do dziś w miastach akademickich, zwyczaj symbolicznego przekazania studentom przez prezydenta kluczy do bram miasta. Współczesne juwenalia to przede wszystkim imprezy kulturalno-sportowe, czyli min. koncerty, festyny, pochody, pokazy filmowe, konkursy. Organizatorami są często sami studenci, a do zabawy włącza się niejednokrotnie grono dydaktyczne. Nastrój beztroski i zabawy, jaki panuje w czasie dni studentów, dobrze robi przed wysiłkiem związanym z sesją egzaminacyjną, który czeka studentów w kolejnych tygodniach. Często nazwę juwenalia zastępują inne - związane z nazwą uczelni czy miejsca: Ekonomalia (Akademia Ekonomiczna), Medykalia (Akademia Medyczna), Ursynalia (związana z kampusem SGGW na warszawskim Ursynowie). Juwenalia są znane i praktykowane w całej Europie.

Inne formy studiowania (studia indywidualne i studia równoległe)

Studenci mogą także studiować według indywidualnego planu i programu studiów lub podejmować studia równoległe. Na ogół zasady dotyczące tych kwestii ustala rada wydziału.

Studia takie mogą polegać na rozszerzeniu wiedzy w ramach specjalności i na skróceniu okresu studiów. Decyzje w tej sprawie na wniosek studenta podejmuje dziekan. On też ustala indywidualny plan studiów i program nauczania i powołuje opiekuna dla studenta spośród nauczycieli akademickich. Zazwyczaj studia indywidualne mogą podejmować studenci, którzy spełnili następujące warunki:

Dziekan może cofnąć decyzję o studiach indywidualnych, jeśli student np. nie zdoła sobie poradzić ze wszystkimi obowiązkami wynikającymi z takiej formy studiowania.

Za zgodą właściwych dziekanów, student po zaliczeniu I semestru, może studiować równolegle inne kierunki lub przedmioty, także w innych uczelniach, pod warunkiem wypełniania obowiązków związanych z tokiem studiów na podstawowym kierunku.

Studentowi, który na podstawowym kierunku studiów nie wywiązuje się z obowiązków wynikających z regulaminu studiów obwiązującego na danej uczelni, dziekan cofa zgodę na  równoległe kontynuowanie drugiego kierunku.

Charakterystyka rodzajów zajęć

Wykład to tradycyjny rodzaj zajęć dydaktycznych, prowadzony zwykle dla dużego grona słuchaczy - najczęściej dla całego roku. Odbywa się w formie monologu wykładowcy, choć czasem dopuszcza się sytuacje, gdy studenci mogą zadawać pytania (które niejednokrotnie przekształcają się w ożywione dyskusje). Odmianą wykładu, spotykaną najczęściej na ostatnich latach studiów, jest wykład monograficzny (popularnie zwany monografem), poświęcony zwykle wąskiej dziedzinie wiedzy albo odrębnemu zagadnieniu. Temat takich wykładów odpowiada przeważnie zainteresowaniom naukowym prowadzącego. Z reguły wykłady nie są obowiązkowe, choć niekiedy trzeba się wpisywać na listę, a wykładowca skrzętnie odnotowuje obecności studentów. Ale naprawdę warto uczęszczać regularnie na wykłady i robić notatki - trud z pewnością odzwierciedli się w ocenie z egzaminu! Co istotne - wykłady na uczelni są otwarte, tzn. może na nie przyjść każdy zainteresowany, chyba że statut stanowi inaczej.

Pogłębieniu i uzupełnieniu wiedzy przekazanej na wykładach służą ćwiczenia. Te zajęcia odbywają się w małych grupach i trwają przeważnie półtorej godziny. Zazwyczaj do ćwiczeń trzeba się wcześniej przygotowywać, zapoznając się z podaną literaturą czy terminologią. Zwykle formą zaliczenia ćwiczeń są kolokwia, które studenci piszą pod koniec każdego semestru.

Zajęcia, które są niejako połączeniem wykładów i ćwiczeń to konwersatoria. Ich sedno stanowi rozmowa między słuchaczami a wykładowcą na zadany wcześniej temat, do którego należy się przygotować. Często nie są to zajęcia obowiązkowe, a formą ich zaliczenia jest napisanie pracy.

Odmianą ćwiczeń na niektórych kierunkach (zwłaszcza technicznych) są laboratoria. Sprawdza się na nich praktyczną wiedzę studentów, nabytą na wykładach i ćwiczeniach. Podczas laboratoriów przeprowadza się różne doświadczenia i szeroko pojęte eksperymenty.
Inną formą zajęć dydaktycznych, realizowanych na uczelniach jest seminarium. Seminarium trwa na ogół cztery semestry na IV i V roku, a jego głównym celem jest napisanie pracy magisterskiej (łac. seminarium oznacza `szkółka roślin' więc seminarium jest niejako „dojrzewalnią” pracy magisterskiej). Na zajęciach uczestnicy zwykle prezentują fragmenty swoich prac, a następnie dyskutują o nich lub o innych określonych problemach badawczych. Prowadzący kieruje dyskusją, a także służy swoimi radami i uwagami. Zazwyczaj warunkiem zaliczenia seminarium jest systematyczny i aktywny w nim udział oraz przedstawienie wymaganych fragmentów pracy magisterskiej. Ta sama forma zajęć występuje na każdego rodzaju studiach - magisterskich, licencjackich, inżynierskich czy podyplomowych, które kończą się napisaniem i obroną pracy.

Zwykle obowiązkowymi zajęciami dla wszystkich studentów są proseminaria. Przygotowują one do samodzielnej pracy na seminariach, tak więc z założenia służą pogłębianiu wiedzy z określonej dziedziny i doskonaleniu narzędzi badawczych związanych z pisaniem pracy magisterskiej. Proseminarium studenci wybierają w samodzielnie lub po konsultacji z promotorem pracy magisterskiej.)

Zajęcia z języka obcego nazywają się lektoratami. Na większości uczelni studenci sami wybierają język, jakiego chcą się uczyć oraz stopień zaawansowania. Przeważnie obowiązują jeden lub dwa języki nowożytne. Studenci medycyny, prawa i niektórych kierunków humanistycznych dodatkowo uczą się łaciny. Lektorat zwykle trwa dwa lata i kończy się zaliczeniem na ocenę lub napisaniem pracy. Na większości uczelni zajęcia językowe organizuje Międzywydziałowe Studium Języków obcych lub inna odpowiadająca mu instytucja.

Częstą praktyką na studiach są też tzw. konsultacje, czyli spotkania z prowadzącym poza zajęciami, na których udziela on wszelkich wyjaśnień, wskazówek i informacji odnośnie problemów zgłaszanych przez studentów i związanych z treścią zajęć czy pisaną pracą. Miejsce i godzinę konsultacji ustala prowadzący, zwykle jest to jedna godzina raz w tygodniu, trakcie której jest dostępny dla wszystkich zainteresowanych. Takie zajęcia odbywają się indywidualnie lub w większych grupach - zależnie od aktualnych potrzeb.

Czasem niektóre zajęcia są prowadzone w formie zajęć fakultatywnych. To znaczy, że są one nadobowiązkowe, jednak uczestniczenie w nich pozwala na rozszerzenie wiedzy w wybranych dziedzinach.

Na niektórych kierunkach studiów organizowane są warsztaty. Są to zajęcia umożliwiające studentom zdobycie praktycznych umiejętności już podczas studiów. Jeśli warsztaty objęte są programem zajęć - są obowiązkowe. Najczęściej organizowane są na kierunkach architektonicznych, prawniczych, technicznych, pedagogicznych. Mianem `warsztaty' określa się też często różnego rodzaju szkolenia dla studentów i absolwentów, inicjowane przez np. Biuro Karier Studenckich lub uczelniane Biura Pośrednictwa Pracy. Dzięki takim warsztatom, prowadzonym przez specjalistów od autoprezentacji czy public relations studenci mają okazję zapoznać się ze skutecznymi technikami komunikacyjnymi, zdobyć umiejętności przygotowywania cv, listu motywacyjnego, formularzy aplikacyjnych - czyli podwyższyć swoje kwalifikacje, a tym samym - szanse na rynku pracy. Zwykle spotkania takie nie są obowiązkowe - może uczestniczyć w nich każdy chętny, a odbywają się poza terminami zajęć.

Na uczelniach organizowane są także sympozja (konferencje naukowe). Nie są one formą zajęć w tradycyjnym znaczeniu, choć gromadzą naukowców, praktyków i osoby zainteresowane określonym działem nauki. Sympozja organizowane są w zakresie danej uczelni, choć najczęściej uczestniczą w nich także naukowcy z innych uczelni z kraju i z zagranicy. Na sympozjach przedstawiane są wyniki badań naukowych, wygłaszane są krótkie wykłady monograficzne, odbywają się dyskusje na dany temat. Konferencje naukowe, w zależności od liczby uczestników i ilości materiału, który jest prezentowany, trwają od 2 do 5 dni (choć czasem nawet dwa tygodnie). Studenci uczestniczą w nich jako słuchacze, a obecność na sympozjum zwykle nie jest obowiązkowa. Jednak warto przyjść choćby na jeden lub dwa wykłady - są okazją nie tylko do zapoznania się z aktualnym stanem badań w interesującej nas dziedzinie, ale także do spotkania największych sław naukowych.

Na niektórych kierunkach studiów organizowane są ćwiczenia projektowe. Na takich zajęciach studenci, pod kierunkiem prowadzącego zajęcia, pracują (osobno lub w zespołach) nad zaplanowaniem i wykonaniem zasadniczych części projektów, przewidzianych programem przedmiotu. Ćwiczenia te służą kształtowaniu odpowiednich umiejętności oraz zdobywaniu doświadczenia zawodowego.

Studentów obowiązują także zajęcia z wychowania fizycznego (chyba, że mają zaświadczenie zwalniające ich z zajęć). Zwykle można wybrać sobie rodzaj zajęć - normą jest, że uczelnie organizują kilka lub kilkanaście sekcji sportowych. Najpopularniejsze z nich to: siatkówka, piłka ręczna, nożna lub halowa, basen, taniec. Zazwyczaj zajęcia odbywają się poza uczelnią, a zaliczenie należy uzyskać po każdym semestrze zajęć.

Na pewno spotkasz się także z terminami: przedmioty obligatoryjne i przedmioty obieralne. Przedmioty obligatoryjne, jak wskazuje nazwa (łac. obligatorius `obowiązujący'), to takie, które są obowiązkowe dla wszystkich studentów. A już od konkretnych wymagań programowych zależy, czy obowiązują w zakresie danego roku, kierunku czy specjalności. Natomiast przedmioty obieralne możesz sobie wybrać sam. Na przykład w ramach konwersatorium, które musisz zaliczyć, może być oferowanych kilka różnych tematycznie zajęć. Student ma możliwość wybrania tego, które go najbardziej interesuje.

Szkolenie biblioteczne (nazywane niekiedy szkoleniem z przysposobienia bibliotecznego) jest obowiązkowe dla studentów I roku. Odbywa się na początku roku akademickiego, a czasem jeszcze przed rozpoczęciem zajęć. Studenci uczą się na nim tego, jak korzystać z biblioteki i samodzielnie zamawiać potrzebną literaturę. Często na koniec szkolenia bibliotecznego należy napisać krótki test. Potwierdzeniem odbycia szkolenia jest wpis do indeksu. Na ogół zaliczenie szkolenia bibliotecznego jest warunkiem uzyskania legitymacji uprawniającej do korzystania z biblioteki. Na niektórych uczelniach takie szklenie jest przeprowadzane on-line za pośrednictwem Internetu.

Sesja czyli jak przejść na kolejny semestr

Na początku semestru każdy nauczyciel jest zobowiązany poinformować swoich studentów o sposobie zaliczenia przedmiotu, który prowadzi oraz podać program i zalecaną literaturę. Tak więc już na samym starcie wiesz, czego możesz spodziewać się na egzaminie lub zaliczeniu. I od Ciebie zależy jak tę wiedzę wykorzystasz - czy będziesz uczyć się regularnie czy odłożysz naukę aż do sesji.
Zazwyczaj w szkołach wyższych obowiązuje studentów następujący warunek: we wszystkich przypadkach, gdy z przedmiotem związane są wykłady, ćwiczenia, konwersatoria, zajęcia laboratoryjne czy inne, a w planie studiów jest obowiązek ich zaliczenia, warunkiem przystąpienia do egzaminu z tego przedmiotu jest uprzednie uzyskanie zaliczenia tych zajęć.

W szkołach wyższych praktykowanych jest kilka form zaliczenia przedmiotu - zwykle zależy to od rodzaju zajęć. Są to:

Warunki zaliczenia ustala prowadzący zajęcia. Niekiedy jedynym wymaganym kryterium zaliczenia jest sama obecność na zajęciach. Choć na ogół bierze się także pod uwagę aktywność na zajęciach, oceny z kolokwium (czyli sprawdzianów, najczęściej w formie pisemnej, obejmujących daną partię materiału, przeprowadzanych kilka razy w semestrze). Często podstawą zaliczenia i otrzymania oceny jest napisanie pracy, której temat obejmuje zakres treści objętych danym przedmiotem. Koniec zajęć w danym semestrze jest podstawowym terminem uzyskania zaliczenia wszystkich zaliczeń.

Ocenę z każdego egzaminu oraz zaliczenia na ocenę wpisuje się do protokołu egzaminacyjnego (który ma prowadzący) oraz do karty egzaminacyjnej i indeksu studenta wraz z datą i podpisem osoby przeprowadzającej egzamin lub zaliczenie.

Praktykowanych jest kila rodzajów egzaminów:

Student, który nie zaliczy tylko jednego przedmiotu ma możliwość ubiegania się o warunek, czyli szansę powtarzania niezliczonego przedmiotu, a następnie powtórnego jego zaliczenia. Należy w tym celu napisać odpowiednie podanie i złożyć je u dziekana, ponieważ to on podejmuje decyzję. Każda uczelnia czy wydział może mieć własne ustalenia odnośnie warunków. Zazwyczaj konieczne jest, by student uzyskał określoną liczbę punktów ECTS z pozostałych przedmiotów. Jeśli podanie studenta zostanie rozpatrzone pozytywnie, to w następnym roku akademickim ma on obowiązek uczestniczyć w zajęciach z niezliczonego przedmiotu, równocześnie studiując normalnym trybem. Właściwie na wszystkich uczelniach, niezależnie od tego czy są to studia stacjonarne czy niestacjonarne, za warunek pobierana jest opłata; jej wysokość często zależy od kierunku studiów, a ustala ją uczelnia.

Reaktywacja to ponowne podjęcie studiów po skreśleniu z listy studentów. Osoba, która została skreślona na drugim lub wyższym roku, może być przyjęta na studia od następnego roku akademickiego (wznowienie studiów), pod warunkiem, że skreślenie z listy studentów nie nastąpiło z powodu ukarania karą dyscyplinarną wydalenia z uczelni. Każdy student, po skreśleniu, ma ustalony czas na napisanie odwołania. Zwykle tymi sprawami zajmuje się dziekan lup prodziekan do spraw studenckich, do tych osób należy więc kierować podania.

Jeśli skreślenie miało miejsce na pierwszym roku, to ponowne przyjęcie na studia następuje na ogólnych zasadach obowiązujących przy rekrutacji. Ta sama reguła zobowiązuje, jeśli od daty skreślenia z listy studentów (np. w wypadku gdy student sam zrezygnował) minęło więcej niż 5 lat, chyba że kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej postanowi inaczej. Czasem może on zdecydować o przywróceniu na studia, pod warunkiem powtórzenia jakiegoś fragmentu studiów i zaliczenia odpowiednich egzaminów bądź uzupełnienia różnic programowych. Za kontynuację studiów pobierana jest opłata. Zwykle na studiach doktoranckich nie przewiduje się reaktywacji.

Lekcja 5 - najważniejsze dokumenty studenta

Teczka akt osobowych studenta

Każdy student na swojej uczelni ma założoną teczkę akt osobowych. Przechowuje się w niej wszystkie dokumenty związane z przebiegiem studiów. Zatem znajdują się tam:

Zgodnie z przepisami, teczka akt osobowych studenta powinna być przechowywana w archiwum uczelni przez okres 50 lat.
W przypadku przeniesienia się studenta do innej uczelni dokumenty dotyczące przebiegu studiów przesyła się na wniosek uczelni, do której student się przeniósł. Natomiast w uczelni, którą student opuścił, pozostaje kopia pisma, potwierdzająca przesłanie dokumentów oraz ich wykaz.

Legitymacja, indeks, album studentów

Po immatrykulacji student otrzymuje dwa bardzo ważne dokumenty:

Legitymacja może mieć postać tradycyjną(czyli papierową) lub elektroniczną - wprowadziła ją już większość uczelni. Legitymacja jest dokumentem poświadczającym status studenta. Prawo do jej posiadania mają studenci do dnia ukończenia studiów, zawieszenia w prawach studenta lub skreślenia z listy studentów. Student, który utracił prawo do posiadania legitymacji studenckiej, obowiązany jest zwrócić ją uczelni.
Uwaga! Ważność legitymacji studenckiej musisz potwierdzać co semestr w dziekanacie! Papierową legitymację potwierdza się przez umieszczenie daty ważności i okrągłej pieczęci z godłem państwa, a elektronicznej legitymacji studenckiej - poprzez aktualizację danych w układzie elektronicznym oraz umieszczenie ich w kolejno oznaczonych polach hologramu. Legitymacja studencka upoważnia do wielu uprawnień i zniżek (środki komunikacji miejskiej, publiczne środki transportu krajowego, bilety do muzeów, kin, teatrów, imprez kulturalnych i sportowych, wstępy do czytelni i bibliotek, czasem oferowane są zniżki przy zakupie książek czy innych środków dydaktycznych, prenumeracie gazet). Elektroniczna legitymacja studencka może dodatkowo używana w uczelni (jeśli istnieje taka możliwość) jako: karta dostępu do biblioteki, karta dostępu do urządzeń technicznych czy laboratoriów.

Indeks jest własnością studenta. Wydanie indeksu i legitymacji odnotowuje się w rejestrze wydanych indeksów i legitymacji, w którym wpisuje się: imię (imiona) i nazwisko studenta, któremu wydano indeks i legitymację, numer albumu oraz datę wydania dokumentów. Rejestr może być prowadzony w formie elektronicznej. W przypadku studiowania na więcej niż jednym kierunku lub kontynuowania studiów na studiach drugiego stopnia student otrzymuje odrębny indeks. W przypadku studiowania na więcej niż jednej specjalności student może otrzymać odrębny indeks.

Uczelnia prowadzi też album studentów (na ogół w formie papierowej i elektronicznej). Każdemu studentowi nadawany jest kolejny w ramach uczelni numer albumu. Do albumu studentów wpisuje się zazwyczaj: numer albumu, datę rozpoczęcia studiów, imię (imiona) i nazwisko oraz datę i miejsce urodzenia studenta, nr PESEL, a w przypadku jego braku - inny numer ewidencyjny, imiona rodziców, informacje dotyczące świadectwa dojrzałości lub dyplomu ukończenia studiów (nazwa szkoły, okręgowej komisji egzaminacyjnej lub uczelni, numer oraz data i miejsce wystawienia), nazwę podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni i kierunku studiów oraz rok studiów, na który student został przyjęty. Po opuszczeniu przez studenta uczelni w albumie wpisuje się datę i przyczynę opuszczenia. Numer albumu wpisuje się w indeksie studenta i jego legitymacji studenckiej. Numerem albumu oznacza się teczkę akt osobowych studenta. Warto znać na pamięć swój numer albumu, ponieważ jest on potrzebny do załatwienia wielu spraw na uczelni, a zwykle właśnie na podstawie tego numeru, a nie imienia i nazwiska, identyfikuje się studenta.

Dokumentacja przebiegu studiów

Przebieg studiów jest dokumentowany w:

Do dokumentacji przebiegu studiów zwykle zalicza się też pracę dyplomową. Pracę dyplomową składa się w formie określonej w regulaminie studiów. Egzemplarz pracy dyplomowej przechowuje się w archiwum uczelni. Na kierunkach artystycznych oprócz opisanej dokumentacji może być także prowadzona dodatkowo, zgodnie z regulaminem studiów, inna dokumentacja, wynikająca ze specyfiki studiów.

Zakończenie studiów odnotowuje się w: 

Każda uczelnia prowadzi też księgę dyplomów. Do niej wpisuje się: liczbę porządkową stanowiącą numer dyplomu, numer albumu, imię (imiona) i nazwisko studenta, rok urodzenia, datę rozpoczęcia studiów (immatrykulacji), nazwę podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni i kierunku studiów, datę złożenia egzaminu dyplomowego i tytuł zawodowy.

Uwaga! Na ogół uczelnia pobiera opłaty za wydanie studentowi dokumentów oraz ich duplikatów. Górna granica tych opłat jest ustalana przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Karta Praw Studenta

Osoba, która została przyjęta na studia, z chwilą immatrykulacji i złożenia ślubowania, nabywa prawa studenta. Prawa, jak również obowiązki studentów uczelni publicznych i niepublicznych określone są w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym z 27 lipca 2005 roku oraz, szczegółowo, w regulaminach uczelni. Każdy student powinien znać swoje prawa i obowiązki, żeby wiedzieć czego może oczekiwać od swojej uczelni, ale także - za jakie postępowanie będzie musiał ponieść konsekwencje. Świadomość swoich praw zmniejsza też prawdopodobieństwo łamania ich przez uczelnie.

Studentom przysługują następujące prawa

Studenci mają obowiązek:

Prawa i obowiązki studenta wygasają z dniem ukończenia studiów lub skreślenia z listy studentów. Skreślenia studenta z listy studentów może dokonać kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej (na ogół jest to dziekan), w przypadku:

Student ma prawo odwołać się do rektora od wymienionych wyżej decyzji. Decyzja rektora jest ostateczna.

Odpowiedzialność dyscyplinarna studentów
Za naruszenie przepisów obowiązujących w uczelni oraz za postępowanie niegodne studenta student ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną przed przełożonymi, komisją dyscyplinarną (złożoną w równej liczbie z nauczycieli akademickich i studentów) lub przed sądem koleżeńskim samorządu studenckiego. Za ten sam czyn student nie może być ukarany jednocześnie przez komisję dyscyplinarną i sąd koleżeński. Student może być ukarany następującymi karami dyscyplinarnymi:

O przekazaniu sprawy do uczelnianej komisji dyscyplinarnej lub sądu koleżeńskiego decyduje rektor. Za przewinienia mniejszej wagi rektor może wymierzyć studentowi karę upomnienia, po wcześniejszym wysłuchaniu oskarżonego lub jego obrońcy, z pominięciem komisji dyscyplinarnej lub sądu koleżeńskiego.

Rzecznik Praw Studenta to ogólnokrajowa instytucja, która została powołana by bronić praw studentów oraz nadzorować ich przestrzeganie we wszystkich szkołach wyższych w kraju. Również na poszczególnych uczelniach funkcjonują organy, spełniające takie funkcje. Są to min: centra informacji administracyjnej, komitety obrony praw studenta czy uczelniani rzecznicy praw studenta. Udzielają one studentom pomocy prawnej z zakresu prawa o szkolnictwie wyższym, statutów uczelni, regulaminów studiów, procedur przyznawania pomocy materialnej. Czuwają także nad jakością kształcenia.

Lekcja 6 - skąd wziąć pieniądze na studia

Wstęp

Rozpoczęcie studiów większość osób napawa optymizmem - fakt dostania się na wymarzony kierunek, dobra atmosfera na uczelni, świetni ludzie na roku. Jest tylko jedno „ale”. Nawet wówczas, gdy student uczy się na studiach dziennych w szkole państwowej, potrzebne mu są pieniądze. Mieszkanie, jedzenie, książki, ksero, przejazdy - wszystko kosztuje i to niemało. W dobrej sytuacji są ci, których mogą utrzymywać rodzice. Jednak, z różnych względów, nie zawsze jest to możliwe. Są także takie osoby, które traktują rozpoczęcie studiów jako rzeczywiste wejście w dorosłe życie i chcą być niezależne finansowo. Okazuje się, że nie jest to przedsięwzięcie niewykonalne i jest kilka źródeł, z których można uzyskać pieniądze na studia.

Praca dla studenta

Znalezienie takiej pracy, która zapewni utrzymanie oraz będzie do pogodzenia z nauką i regularnym uczęszczaniem na zajęcia (gdy na rynku pracy wymagana jest dyspozycyjność!) to nie lada wyzwanie. Studenci studiów niestacjonarnych są w o tyle dobrej sytuacji, że ze względu na czas, jakim dysponują w ciągu tygodnia, mogą łatwiej znaleźć stałą pracę. Większość z nich właśnie z tego powodu wybiera taki tryb studiowania.

Przed rozpoczęciem poszukiwania pracy należy przemyśleć kilka kwestii. Dobrze jest zacząć od określenia swoich rzeczywistych kwalifikacji i predyspozycji. Warto sporządzić listę konkretnych umiejętności (obsługa komputera, prawo jazdy, znajomość języków obcych) i cech osobowości, które mogą być cenne dla potencjalnego pracodawcy (łatwość nawiązywania kontaktów, umiejętność pracy w zespole, odporność na stres, zdyscyplinowanie, punktualność, rzetelność). Każdy powinien także dobrze zastanowić się, jaki rodzaj pracy najbardziej mu odpowiada. Oczywiście nie można mieć zbyt wygórowanych wymagań, bo może szybko okazać się, że na wymarzonym stanowisku nikt nie chce nas zatrudnić. Z drugiej zaś strony, nie trzeba godzić się na pierwszą lepszą pracę, jaką ktoś  zaproponuje. Natomiast jeśli uda się nam znaleźć pracę związaną z kierunkiem studiów, można zacząć zdobywać doświadczenie zawodowe, które z pewnością zaprocentuje po uzyskaniu dyplomu. Dobrze jest także postarać się, jeszcze przed przystąpieniem do poszukiwań, o komplet dokumentów, jakich standardowo wymagają pracodawcy: życiorys, list motywacyjny, cv, zdjęcia, NIP, zaświadczenie z uczelni o studiowaniu.

Żeby znaleźć pracę, trzeba wiedzieć, gdzie jej szukać. Należy przy tym wykorzystać wszelkie dostępne źródła informacji. A oferty pracy dla studentów można znaleźć między innymi poprzez:

Warto też zarejestrować się na stronach internetowych, specjalizujących się w udostępnianiu ofert pracy lub zamieścić własne ogłoszenie o tym, że poszukujemy pracy np. w prasie lokalnej.
Trzeba być ostrożnym podczas poszukiwania pracy - w miarę możliwości sprawdzać pracodawcę, który proponuje nam pracę. Nie należy także ufać agencjom pośrednictwa pracy, żądającym od razu pieniędzy.
Pracownicy zatrudniają chętnie studentów, w różnych formach: prace na zlecenie, umowy o dzieło, prace  w niepełnym wymiarze godzin, prace sezonowe. Większość studentów pracuje w wakacje, zarówno w kraju, jak i za granicą. W wielu przypadkach (dotyczy to przede wszystkim studentów studiów dziennych) pieniądze, które wówczas zarabiają wystarczają im na następny rok akademicki.
Coraz częściej zdarza się, że firma zatrudniająca studenta w czasie studiów, podpisuje z nim umowę o stałą pracę, gdy ten zdobędzie już dyplom - zyskując w ten sposób doświadczonego pracownika. Jeśli komuś nie uda się szybko znaleźć pracy, nie należy się poddawać, tylko próbować dalej! Trzeba także wykorzystywać wszelkie okazje do podnoszenia swoich kwalifikacji, poprzez uczestniczenie w różnych kursach, szkoleniach, warsztatach, które często bezpłatnie organizują uczelnie i różne organizacje; jeśli ktoś posiada talenty czy hobby, to należy brać udział w konkursach; warto udzielać się w wolontariacie. Nigdy nie wiadomo, kogo można spotkać i czy taka znajomość nie zaowocuje w przyszłości przynoszącą satysfakcję pracą.
Zdarzają się jednak i takie sytuacje, kiedy pogodzenie pracy z nauką (a są takie kierunki) jest po prostu niewykonalne.

Stypendium uczelniane

Jest kilka rodzajów stypendium, które student może dostać z uczelni. Nie ma tu znaczenia wiek studenta, tryb studiów (dzienne, wieczorowe, zaoczne) czy rodzaj uczelni, pod warunkiem jednak, że dana osoba spełnia ustalone kryteria przyznawania określonych typów stypendiów. Należy także przestrzegać terminów składania wniosków o stypendia. Terminy te ustala uczelnia (zwykle jest to przedział między 30 września  a 30 października), a informacji zwykle udziela dziekanat. Wysokość stypendiów uzależniona jest od wielkości subwencji, jaką uczelnia uzyskała na ten cel na dany rok oraz od liczby osób, którym przysługuje stypendium.

Stypendium socjalne może zostać przyznane studentowi, w którego rodzinie dochód na jedną osobę nie przekracza określonej sumy. Zwykle górną granicę określa rektor w porozumieniu z samorządem studenckim i w każdym roku różnie się ona kształtuje. Aby otrzymać stypendium socjalne należy złożyć w dziekanacie odpowiedni wniosek, przygotowany przez uczelnię, do którego zazwyczaj trzeba dołączyć: 

W wypadku, gdy student uczy się na więcej niż jednej uczelni, stypendium socjalne może otrzymać tylko na jednej z nich.
Razem z wnioskiem o stypendium socjalne można też złożyć wniosek o dofinansowanie do wyżywienia. To, czy student otrzyma takie stypendium zależy od jego sytuacji materialnej.

Stypendium mieszkaniowe przyznawane jest na pokrycie kosztów zakwaterowania. Mogą je dostać tylko te osoby, które studiują w trybie dziennym. Kolejnym warunkiem jest to, że osoba ubiegająca się o stypendium musi mieszkać w akademiku lub na stancji (i tylko w takiej sytuacji, gdy codzienne dojazdy z domu na uczelnię uniemożliwiłyby jej naukę). Aby otrzymać stypendium mieszkaniowe należy złożyć wniosek, w którym zostanie przedstawiona cała sytuacja, a także przedstawić zaświadczenie z urzędu skarbowego o dochodach rodziny. Stypendium jest wypłacane podczas roku akademickiego.

O stypendium dla osób niepełnosprawnych mogą ubiegać się ci studenci, którzy mają udokumentowany stopień niepełnosprawności. Od stopnia niepełnosprawności zależy też kwota stypendium. Zazwyczaj podstawowym dokumentem, jaki jest wymagany do przyznania tego stypendium jest orzeczenie o niepełnosprawności, wystawione przez uprawnioną do tego instytucję. Natomiast w tym wypadku stypendium nie jest zależne od sytuacji materialnej studenta.

Zapomoga przysługuje studentowi, który z przyczyn losowych, (takich jak choroba, śmierć rodzica) znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej. Taką zapomogę można otrzymać dwa razy w roku akademickim. Zazwyczaj wniosek o przyznanie zapomogi można składać w trakcie trwania roku akademickiego, z chwilą zaistnienia danej sytuacji. Wymagane są dokumenty potwierdzające przedstawione we wniosku okoliczności oraz ich wpływ na pogorszenie sytuacji materialnej.

Jeszcze dwie istotne kwestie. Jeśli student w celu uzyskania stypendium przedstawi zaniżone zaświadczenia o dochodach, w przypadku wykrycia oszustwa, będzie musiał zwrócić kwotę wypłaconą mu na podstawie nieprawidłowych dokumentów. W sytuacji, gdy student nie zaliczy sesji, ma prawo nadal otrzymywać stypendium socjalne, na wyżywienie, mieszkaniowe i dla osób niepełnosprawnych. Uprawnienia do stypendium traci wówczas, gdy zostaje skreślony z listy studentów.

Stypendium za dobre wyniki w nauce lub w sporcie mogą uzyskać ci studenci, którzy mają znaczne osiągnięcia na polu nauki lub sportu.
Zazwyczaj prawo do otrzymania stypendium za wyniki w nauce ma student, który w poprzednim roku akademickim:

Prawo do otrzymania stypendium za wyniki w sporcie ma student, który w poprzednim roku akademickim uzyskał wysokie wyniki we współzawodnictwie krajowym lub międzynarodowym.
W sytuacji, gdy student osiągnął świetne wyniki zarówno naukowe, jak i sportowe, na większości uczelni otrzyma tylko jedno stypendium. Zwykle stypendia te są przyznawane bez konieczności składania wniosku przez studenta, z wyjątkiem studentów I roku studiów II stopnia, którzy muszą składać odpowiednie podania.

Pieniądze spoza uczelni

Wiele organizacji pozarządowych (fundacje, stowarzyszenia), zarówno ogólnopolskich, jak i lokalnych, przyznaje stypendia studentom. Zwykle są to stypendia naukowe i socjalne. Stypendia socjalne przyznawane są osobom, które znalazły się w trudnej sytuacji materialnej. Zaś aby otrzymać stypendium naukowe, trzeba mieć wysoką średnią ocen lub spełniać inne, dodatkowe kryteria. Zazwyczaj takie organizacje mają własne ustalenia, dotyczące warunków, na których przydzielają fundusze.

Studenci mogą też liczyć na stypendium przyznawane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Otrzymują je najlepsi studenci, po spełnieniu kilku warunków: nie można powtarzać żadnego roku, trzeba uzyskać wpis na kolejny rok studiów, należy mieć osiągnięcia naukowe (publikacje naukowe, uczestnictwo w konferencjach, sympozjach, konkursach) oraz odpowiednią średnią ocen w zakresie zaliczonych lat studiów, nie niższą niż:

Stypendium przyznawane jest na rok, a pieniądze wypłacane są raz na miesiąc. Poprzeczka w wypadku tego stypendium jest zawieszona dość wysoko, ale warto postarać się o nie, gdyż suma, jaką można otrzymać czasem kilkakrotnie przewyższa stypendium uczelniane.
Drugim rodzajem stypendium, przyznawanych przez rząd jest stypendium za wybitne osiągnięcia sportowe. Warunki, które musi spełniać student są w tym wypadku podobne jak przy stypendium naukowym (wpis na następny rok studiów, nie powtarzanie żadnego roku), jednak zamiast wysokiej średniej wymagane jest wykazanie się wybitnymi osiągnięciami sportowymi we współzawodnictwie krajowym lub międzynarodowym.

Wnioski o stypendia rządowe przekazywane są przez uczelnie - ministerstwo otrzymuje je od rektorów. Należy pamiętać, że stypendiów otrzymywanych od ministra nie można równolegle pobierać z tymi, które za podobne wyniki przyznała studentowi uczelnia!

Kredyt studencki

Aby rozszerzyć dostęp do szkolnictwa wyższego stworzono w 1998 roku specjalną ofertę kredytową dla studentów. Nisko oprocentowanych kredytów (do oprocentowania dopłaca budżet państwa) udzielają banki komercyjne. Spłata zaciągniętej pożyczki rozpoczyna się dopiero dwa lata po zakończeniu studiów.
Na pewnych warunkach możliwe jest też umorzenie części kredytu (np. gdy uzyska się odpowiednio wysoką średnią na dyplomie ukończenia studiów). O kredyt mogą starać się wszyscy studenci, niezależnie od typu uczelni (publiczna, niepubliczna) i trybu studiów (stacjonarny, niestacjonarny) oraz uczestnicy studiów doktoranckich. Należy jednak spełniać kilka warunków:

Wnioski o kredyt wraz z potrzebnymi dokumentami należy złożyć w odpowiednim terminie w jednym z banków kredytujących. Warto wcześniej porównać ofertę banków. Jeśli studentowi zostanie przyznany kredyt, to pieniądze dostanie w równych ratach, ustalonych wcześniej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w okresie od października do lipca włącznie lub, jeśli to ostatni semestr studiów, przez pięć miesięcy.
Wszystkie niezbędne informacje odnośnie kredytów na ogół dostępne są w dziekanacie, ale o szczegóły należy pytać w konkretnych bankach.

ZAPAMIĘTAJ

Brak środków finansowych nie musi być przeszkodą na drodze do zdobycia wyższego wykształcenia. Studentom wszystkich uczelni w Polsce przysługuje prawo do otrzymywania stypendiów. Każdy student może także swobodnie podejmować pracę.

Ubezpieczenie studentów

Zgodnie z prawem, studenci podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Studenta, który nie pracuje (a ściślej: nie ma umowy o pracę i nie prowadzi własnej działalności gospodarczej) zgłaszają do swojego ubezpieczenia pracujący rodzice, ale tylko do ukończenia przez niego 26. roku życia. Natomiast student, który ukończył 26. rok życia lub nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu, do ubezpieczenia zgłasza uczelnia. Takie zgłoszenie następuje po immatrykulacji i złożeniu przez studenta oświadczenia o niepodleganiu obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu. Dotyczy to wszystkich typów uczelni i trybów studiowania (uczelni państwowych, prywatnych, studiów zaocznych, dziennych). W przypadku, gdy student jest zatrudniony na umowę o pracę, to pracodawca zgłasza go do ubezpieczenia i odprowadza za niego składkę. Jeśli zaś student prowadzi własną działalność gospodarczą, musi sam płacić składkę.

Mieszkanie dla studenta

Osoby, które zdecydowały się na studia poza miejscem zamieszkania, stają przed problemem znalezienia dla siebie odpowiedniego mieszkania, co niestety, obecnie może stanowić spory problem. Zasadniczo mają trzy możliwości:

Każda z tych opcji ma swoje wady i zalety.

Akademik
Jeszcze niedawno właściwie każdy, kto się o to ubiegał, mógł dostać miejsce w akademiku. Obecnie sprawa nie jest taka prosta, gdyż ze względu na wzrost liczby studiujących, szkoły zwykle nie dysponują dostateczną ilością miejsc. Dlatego pierwszeństwo mają osoby o niskich dochodach, którym codzienne dojazdy na uczelnię uniemożliwiałyby naukę. Student może także ubiegać się o dofinansowanie do akademika. Warunki w nowoczesnych akademikach są porównywalne we wszystkich miastach akademickich. Zwykle jest to 2 lub 3 osobowy pokój z dostępem do łazienki (na ogół jednej na 2-3 pokoje) oraz kuchni, choć często bywa tak, że kuchnia i łazienka są jedne na całe piętro. Standardem jest możliwość podłączenia się do Internetu, za dodatkową opłatą.

Niewątpliwą zaletą mieszkania w akademiku jest możliwość nawiązania nowych znajomości, łatwość zdobycia notatek czy otrzymania pomocy w nauce. Oczywiście są i wady: konieczność przebywania z innymi osobami, co może być uciążliwe, zwłaszcza w obliczu sesji i konieczności skupienia się na nauce. Wszystko zależy od tego, z kim przyjdzie nam mieszkać, a na to, niestety, studenci zwykle nie mają wpływu.

Należy pamiętać o terminach składania podań o przyznanie miejsce w akademiku. Zwykle każdego roku trzeba to robić od nowa.

Stancja
Innym wyjściem jest wynajęcie u kogoś pokoju. Taką możliwość oferują zwykle osoby starsze, mieszkające samotnie, rzadziej rodziny. Jeśli ktoś decyduje się na mieszkanie na stancji, musi liczyć się z koniecznością dostosowania się do zasad obowiązujących w danym domu. Na ogół w grę nie wchodzą nocne powroty, przyjmowanie licznych gości, organizowanie imprez itp. Taka opcja to dobry wybór dla kogoś, kto ceni sobie spokój, poczucie bezpieczeństwa i jest w stanie zaakceptować reguły, które narzucą właściciele mieszkania.
Stancja w porównaniu z wynajmowaniem mieszkania jest opcją tańszą, a porównywalną z kosztem pokoju w akademiku. Cena zwykle zależy od standardu mieszkania i pokoju. Możesz także w tym przypadku dobrać sobie dogodną lokalizację oraz ludzi, z którymi będziesz mieszkać. Większość uczelni (w przypadku niskich dochodów studenta lub jego rodziny) oferuje możliwość dofinansowania do wynajmowanego pokoju, jeśli student przedłoży zaświadczenie o tymczasowym zameldowaniu w mieszkaniu lub oświadczenie od właściciela mieszkania o takim fakcie. Jednak nie każdy właściciel deklaruje taką chęć, dlatego, jeśli jesteś zainteresowany tą formą pomocy materialnej, pytaj o zameldowanie przed decyzją o wynajęciu stancji. Ofert stancji warto szukać bezpośrednio w Internecie, w gazetach lub na tablicach ogłoszeń w uczelni.

Mieszkanie studenckie
Inną, wymagającą już wyższego budżetu opcją, jest wynajęcie mieszkania. Jednak w obliczu obecnej sytuacji na rynku mieszkaniowym, niewielu studentów stać na samodzielny wynajem, nawet niewielkiej kawalerki. Dlatego często praktykowane jest wynajmowanie mieszkania z grupą znajomych z roku lub ze szkoły średniej, studiujących w tym samym mieście. Wówczas koszty związane np. z wynajęciem dwupokojowego mieszkania, podzielone na 3-4 osoby, będą znacznie niższe. Cena najmu zależy od miasta, dzielnicy i standardu mieszkania.

Jeśli współlokatorzy potrafią się porozumieć odnośnie podziału obowiązków, ustalenia i przestrzegania pewnych zasad obowiązujących w ich mieszkaniu, to takie rozwiązanie będzie z pewnością cenną lekcją samodzielnego życia.

Warto poszukać mieszkania przed rozpoczęciem roku akademickiego - lepiej zapłacić za jeden miesiąc więcej niż później mieć problemy z wynajęciem jakiegokolwiek lokum. Najwięcej ogłoszeń można znaleźć w Internecie lub w prasie w rubrykach o wynajmie. Jeśli zamierzasz złożyć zlecenie znalezienia mieszkania agencji nieruchomości, to musisz liczyć się z zapłaceniem prowizji, której warunki określa agencja.

Przy podpisywaniu umowy najmu należy być bardzo ostrożnym, a wszelkie ustalenia najlepiej także mieć na piśmie. Dobrze jeśli ktoś mający doświadczenie w tym zakresie może nam służyć pomocą. W Internecie można odnaleźć i wydrukować gotowe wzory umów najmu.

Lekcja 7 - możliwości studiowania za granicą

Co to jest Program Erasmus?

Czynnikiem, który ułatwia dostęp do studiowania za granicą studentom polskich uczelni jest rozwój współpracy pomiędzy Polską a innymi państwami, także na polu edukacji. Studenci najczęściej wyjeżdżają w ramach programu Erasmus. Program ten powstał w roku 1987, a jego główną ideą było właśnie propagowanie i umożliwianie wymiany studentów między uczelniami krajów Wspólnoty Europejskiej. W 1995 roku, gdy utworzono program Sokrates, wspierający międzynarodową współpracę w sferze edukacji, Erasmus wszedł w jego skład. Od roku akademickiego 2007/2008 program jest kontynuowany jako część projektu „Uczenie się przez całe życie”, przewidzianego na lata 2007-2013. W jego skład weszły także programy Leonardo da Vinci, Jean Monet, e-Learning i European Language Label, dotychczas realizowane w programie Sokrates.
Ogólnym celem programu Socrates-Erasmus jest podnoszenie poziomu kształcenia i wzmacnianie jego europejskiego wymiaru w szkołach wyższych. Program Sokrates-Erasmus obejmuje nie tylko wymianę studentów, lecz umożliwia także różne inne formy współpracy między instytucjami szkolnictwa wyższego
w Europie.

Uczelnie, które uczestniczą w Erasmusie mogą realizować następujące działania:

Kraje, do których mogą wyjechać polscy studenci to min.: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Lichtenstein, Luksemburg, Litwa, Łotwa, Malta, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Turcja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy.

Erasmus w Polsce

Polskie uczelnie uczestniczą w programie Sokrates-Erasmus od roku 1998/99. Wówczas kontrakt uczelniany z Komisją Europejską podpisało 46 polskich szkół wyższych. Od tego czasu z roku na rok liczba ta systematycznie wzrasta (jest ich około 200). Łącznie w okresie 1998/99-2005/2006, w ramach programu Erasmus miało miejsce 42311 wyjazdów polskich studentów na zagraniczne uczelnie, a liczba przyjazdów studentów z innych krajów to 9900.

Prawo uczestnictwa w programie Erasmus mają w Polsce publiczne i niepubliczne szkoły wyższe wpisane do rejestru Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które kształcą studentów na poziomie licencjackim, inżynierskim, magisterskim i doktoranckim. Do udziału w programie Erasmus uprawnia tzw. Karta Uczelni Erasmusa, nadawana przez Komisję Europejską. Przyznanie Karty Uczelni Erasmusa upoważnia uczelnie do ubiegania się o fundusze na działania zdecentralizowane (wyjazdy studentów i nauczycieli akademickich, wprowadzanie systemów punktowych takich jak ECTS) oraz na działania scentralizowane (projekty wielostronne dotyczące programów nauczania, programy (kursy) intensywne czy sieci tematyczne)

Zasady programu Erasmus, dotyczące studentów:

Warunki, jakie powinien spełniać student, to:

Formalności, które należy załatwić w związku z wyjazdem:

Wymagane formalności po powrocie ze stypendium:

Wybór uczelni, rekrutacja, opłaty

Polacy mogą także studiować od początku na zagranicznych uczelniach. Wymaga to załatwienia wielu formalności, spełnienia odpowiednich warunków i …odwagi. Na pewno taki wysiłek zaprocentuje, gdyż dyplom ukończenia zagranicznej uczelni daje absolwentom znakomite perspektywy. Ponadto, odkąd Polska wstąpiła do Unii Europejskiej, formalności związane z podjęciem studiów w krajach członkowskich uległy uproszczeniu.

Wybór uczelni

Informacji na temat uczelni należy szukać w Internecie (na stronach danych uczelni, w ambasadach czy konsulatach danych państw - tam każdy zainteresowany otrzyma informacje dotyczące zasad studiowania, wymaganych dokumentów, opłat, egzaminów, warunków funkcjonowania w danym kraju.

Rekrutacja

Podstawą do ubiegania się o miejsce na uczelni za granicą jest bardzo dobra znajomość języka, w którym odbywają się zajęcia. Na ogół uczelnie wymagają certyfikatu, zaświadczającego o zdaniu egzaminu z danego języka (w Angli np. IELTS, CAE, CPE lub TOEFL, w Niemczech…). Jeśli przyszły student nie ma takiego zaświadczenia, musi zdać test językowy.
Zwykle decyzja o przyjęciu na studia zależy od wyników matury, zdanej w Polsce, którą należy przetłumaczyć na język, obowiązujący w danym kraju (czasem wymagane jest tłumaczenie przez tłumacza przysięgłego). Pod uwagę brane są także inne osiągnięcia kandydata oraz: praktyki, staże, wolontariat, referencje. Niektóre uczelnie nie organizują egzaminów wstępnych, ale warunkiem dostania się jest pozytywne przejście przez rozmowę kwalifikacyjną. Aby zostać przyjętym na bardziej oblegane kierunki (np. prawo, medycynę, stomatologię, weterynarię, socjologię) trzeba zdać dodatkowe testy wstępne. Testy te dotyczą dziedziny wiedzy, którą zajmuje się określony kierunek. Na kierunkach artystycznych wymagane jest też portfolio. Szczegółowe informacje znajdują się na stronach internetowych uczelni.

Terminy!

Jeśli chodzi o terminy składania dokumentów, to właściwie na każdej uczelni są one inne. Należy odpowiednio wcześnie zapytać o to, gdyż w niektórych szkołach wyższych zapisy na semestr zimowy przyjmowane są tylko do końca stycznia czy lutego. Na ogół są dwie możliwości zarejestrowania się: przez Internet lub drogą pocztową.

Opłaty

Pierwsze opłaty należy wnieść już przy rejestracji. Studia w uczelniach państwowych, na które dostanie się warunkuje dobry wynik uzyskany z, zazwyczaj bardzo trudnych, egzaminów wstępnych, są bezpłatne. Zaś studia w szkołach niepaństwowych (a takich jest większość) kosztują bardzo dużo (czasem jest to suma kilkakrotnie przewyższająca czesne w polskich uczelniach). Wszędzie najdroższe są kierunki medyczne i informatyczne, zaś do najtańszych należą humanistyczne. W niektórych krajach europejskich student może ubiegać się o pożyczkę, którą spłaca po zakończeniu studiów. Na większości uczelni istnieją też systemy stypendialne. W przypadku stypendiów naukowych, wymagania stawiane są wysoko, natomiast student z Polski, posiadający stosunkowo niskie dochody, ma zwykle duże szanse na wszelkie stypendia socjalne. Są kraje, w których pierwszeństwo w uzyskaniu stypendium mają studenci rodzimi.

Realia studiowania, korzyści

Nie wolno zapominać o załatwieniu formalności (w tym także ubezpieczenia), związanych z pobytem
w kraju, w którym znajduje się wybrana uczelnia. Należy postarać się o Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego EKUZ. Karta umożliwia korzystanie z publicznej służby zdrowia, jednak uprawnia do korzystania tylko z podstawowych usług medycznych. Dlatego warto wykupić indywidualny pakiet ubezpieczeń. O możliwościach leczenia publicznego (lista lekarzy i przychodni) trzeba dokładnie pytać na uczelni. Jeśli w grę wchodzi prywatne leczenie, to (w przypadku braku jakiegokolwiek ubezpieczenia) należy je opłacić z własnej kieszeni - nie ma możliwości zwrotu kosztów. Warto natomiast postarać się o karty Euro<26 czy ISIC (kosztują niewiele, można je wyrobić przez Internet), które uznawane są właściwie w całej Europie, a gwarantują ubezpieczenie, zniżki na komunikację, na bilety do niektórych muzeów, kin, teatrów.

Koszty - praca

Wydatki związane ze studiowaniem za granicą to, oprócz opłat dotyczących bezpośrednio nauki (czesne, podręczniki, kursy, dojazdy), również wysokie koszty utrzymania. Należy liczyć się z wynajęciem mieszkania lub pokoju, ponieważ nie wszystkie uczelnie dysponują własnymi akademikami (a nawet jeśli, nikt nie gwarantuje, że będzie w nich miejsce). W większości krajów studiujący właściwie bez przeszkód mogą podejmować prace. Czasem jest wymagane, by zgłosić ten fakt na uczeni, ponieważ są wyznaczone limity godzin, jakie student może przepracować. Uwaga! W związku z ewentualnym zatrudnieniem, uiszczaniem opłat w szkole czy pobieraniem stypendium, niezbędne jest założenie własnego konta bankowego. Można w tym celu skorzystać z ofert banów, które proponują konta dla studentów.

Studiowanie na zagranicznej uczelni (nawet przez kilka miesięcy) to duże wyzwanie, jednak korzyści płynące z podjęcia pozytywnej decyzji, powinny przekonać każdego. Taki wyjazd to przede wszystkim okazja, by:

CIEKAWOSTKA

Nazwa programu Sokrates-Erasmus pochodzi od imion dwóch wybitnych europejskich uczonych: Sokratesa i Erazma z Rotterdamu. Choć dzielą ich całe epoki, wniesiony przez nich wkład w kulturę europejską (i światową) jest ogromny. Erazm z Rotterdamu urodził się w Holandii w 1467 roku, a zmarł w1536 w Bazylei. Był jednym z najwybitniejszych humanistów epoki odrodzenia. Zajmował się filologią, filozofią, teologią, pedagogiką, pisał swe dzieła w języku łacińskim. Wiele podróżował, także po to, by studiować i nauczać. Był we Francji, Szwajcarii, Belgii, Włoszech, Anglii. Utrzymywał kontakty ze słynnymi ludźmi swojej epoki. Jemu także przypisywane jest autorstwo powiedzenia „Dla chcącego nie ma nic trudnego”. Sokrates żył w latach 469 - 399 p.n.e. Urodził się i zmarł w Atenach. Jest jednym z najsłynniejszych w dziejach filozofów. W swoich poglądach (znanych z przekazów Platona i Ksenofonta) podkreślał świadomość własnej niewiedzy. Jest autorem słynnej frazy „wiem, że nic nie wiem”. Sokrates przyjął, że istnieje absolutne dobro i absolutna prawda, zaś celem swojego życia uczynił prowadzenie ludzi ku jej poznaniu.

ZAPAMIĘTAJ

Polacy mogą studiować za granicą.

Europejski System Transferu Punktów

Europejski System Transferu Punktów (ang. European Credit Transfer System) zwany w skrócie ECTS, został opracowany w ramach programu Erasmus. Projekt ten określa warunki i tryb przenoszenia osiągnięć studentów, zarówno studiów stacjonarnych, jak i zaocznych. W związku z tym, jego głównym celem jest uregulowanie i usprawnienie wymiany studentów między uczelniami.

System ten polega na tym, że osiągnięcia studenta wyrażane są za pomocą punktów ECTS. Jeden punkt odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta. Przeciętna liczba godzin pracy studenta obejmuje zajęcia organizowane przez uczelnie zgodnie z planem studiów i programem nauczania oraz jego indywidualną pracę. Punkty ECTS są przyznawane za:

  1.  zaliczenie każdego z przedmiotów przewidzianych planie studiów;

  2. przygotowanie pracy dyplomowej, zgodnie ze standardem kształcenia;

  3. przygotowanie do egzaminu dyplomowego, zgodnie ze standardem kształcenia.

Student uzyskuje punkty ECTS przypisane danemu przedmiotowi, jeżeli spełni wszystkie, określone w planie studiów i programie nauczania wymagania oraz osiągnie założone efekty kształcenia.

Liczba punktów ECTS przewidziana planem studiów wynosi:

Warunkiem uzyskania wpisu na następny semestr lub rok studiów jest uzyskanie liczby punktów wynikającej z planu studiów i programu nauczania, zgodnej z zasadami określonymi w regulaminie studiów.

Liczba punktów ECTS wymagana do ukończenia studiów wynosi:

Student akumuluje punkty ECTS przypisane przedmiotom przewidzianym w planie studiów i programie nauczania oraz przedmiotom fakultatywnym, wybieranym na zasadach określonych w regulaminie studiów, a także przedmiotom zaliczonym poza macierzysta uczelnia, w tym w uczelniach zagranicznych, w następujący sposób:

Decyzje o uznaniu punktów podejmuje kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej.

Deklaracja bolońska

Deklaracja Bolońska to Wspólna Deklaracja Ministrów Edukacji krajów europejskich, podpisana 19 czerwca 1999 roku w Bolonii, w tym także przez Polskę. To wydarzenie zapoczątkowało proces znaczących zmian w systemach edukacji państw europejskich. Podstawowym celem jest utworzenie w 2010 roku Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego, pozwalającej studentom studiować na wymarzonej uczelni, zarówno w kraju, jak i za granicą. a jednocześnie zdobywać nowe cenne doświadczenia. Uczelnie, każdego z 29 krajów, które podpisały Deklarację, są zobligowane do wprowadzania u siebie jej założenia czyli przede wszystkim dwustopniowego systemu kształcenia zawodowo-magisterskiego oraz systemu transferu punktów (ECTS). Dwustopniowy system kształcenia ma być wprowadzany na wszystkich rodzajach studiów z wyjątkiem kierunków, które zostały uznane za jednolite w rozporządzeniach Ministra Edukacji Narodowej i Sportu. Ten system gwarantuje studentom zdobycie wykształcenia w czasie trzyletnich studiów pierwszego stopnia (zawodowych), uzupełnianie wiedzy na dwuletnich studiach drugiego stopnia (magisterskich), a później w czasie studiów doktoranckich. Pozwala jednocześnie na swobodny wybór, jak również zmianę, kierunku studiów. Poza tym Boloński System Kształcenia odznacza się dużą elastycznością oraz pozwala na indywidualizację programu studiów. Studenci mają możliwość równoległego studiowanie na różnych kierunkach i specjalnościach oraz zmianę kierunku kształcenia po ukończeniu studiów pierwszego stopnia. Dzięki Systemowi Bolońskiemu mogą w pełni korzystać z oferty edukacyjnej uczelni wyższych w Europie i na świecie oraz odbywać część studiów za granicą.

Uznawanie dokumentów o wykształceniu

Uznawalność dokumentów o wykształceniu (czyli dyplomu, tytułu czy stopnia naukowego zdobytego za granicą za równoprawny z krajowym) jest sprawą bardzo istotną z uwagi na fakt migracji ludzi. Istnieją dwa rodzaje uznawania dokumentów o wykształceniu:

Dla obu wymienionych celów uznanie odbywa się zwykle dwiema drogami:

Dokładnych informacji na temat nostryfikacji udzielają konkretne uczelnie, gdyż mają one w tym zakresie dużą swobodę działania. Najlepiej zwrócić się z wnioskiem o nostryfikację do takiej placówki, która prowadzi najbardziej zbliżony profil studiów do tych odbytych za granicą. W Polsce nostryfikację dyplomów może przeprowadzać stosunkowo niewielka liczba uczelni, głównie państwowych, ich spis i szczegółowe informacje znajdują się na stronie MEN.

Lekcja 8 - co każdy student powinien wiedzieć ?

Urlopy od zajęć

Każdemu studentowi przysługuje prawo do uzyskania urlopu od zajęć w uczelni. Zasady przyznawania urlopów każda szkoła wyższa określa w regulaminie studiów. Zwykle urlopy (tzw. dziekańskie) przyznawane są na okres jednego semestru lub jednego roku (z wyjątkiem urlopu zdrowotnego)
na następujących warunkach:

Zwykle student ma prawo skorzystać z urlopu rocznego jeden raz w ramach toku studiów. Jednak,  w szczególnych wypadkach (gdy pojawią się okoliczności uniemożliwiające udział w zajęciach dydaktycznych, związane ze złym stanem zdrowia, niepełnosprawnością czy urodzeniem  i wychowywaniem dziecka) studentowi może dostać zgodę na przedłużenie urlopu lub na dodatkowy urlop. Wniosek o przyznanie urlopu student powinien przedłożyć kierownikowi podstawowej jednostki organizacyjnej (czyli zwykle - dziekanowi), do niego bowiem należy decyzja.
W okresie korzystania z urlopu student zachowuje uprawnienia studenckie. Wyjątkiem jest prawo  do korzystania z pomocy materialnej, chyba że regulamin studiów lub przepisy dotyczące tej pomocy stanowią inaczej. Z reguły, w czasie trwania urlopu student może, po uzyskaniu zgody dziekana i na warunkach przez niego określonych, brać udział w zajęciach i zdawać egzaminy. W przypadku urlopu zdrowotnego dziekan może dopuścić studenta do niektórych zajęć, egzaminów i zaliczeń wyłącznie  za zgodą lekarza. Studentowi I roku przyznawany jest tylko urlop zdrowotny. Za okres urlopu uczelnie nie wymagają opłat, chyba że w tym czasie student uczestniczył w zajęciach, zaliczał je i przystępował do egzaminów.
Uwaga! Odpowiednio uzasadnione podanie o udzielenie urlopu, skierowane do dziekana swojego wydziału, student zobowiązany jest złożyć w dziekanacie. Powinien to zrobić bezpośrednio po zaistnieniu przyczyny, która stanowi podstawę do jego udzielenia, a nie dopiero w chwili (co jest częstą praktyką), gdy już przesądzone zostało, że nie zaliczy semestru.

Skreślenie z listy studentów, ponowne przyjęcie na studia

Skreślenia z listy studentów dokonuje zwykle kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej. Może to nastąpić w przypadku, gdy student:

Student ma prawo do odwołania się od decyzji o skreśleniu go z listy studentów. Pisemna decyzja o skreśleniu z listy studentów, przedstawiona studentowi powinna zawierać: datę jej podjęcia, podstawę prawną, uzasadnienie oraz pouczenie o trybie odwołania się od tej decyzji

Ponowne przyjęcie na studia

Ponowne przyjęcie na studia osoby, która została skreślona z listy studentów na pierwszym roku studiów, odbywa się na ogólnych zasadach obowiązujących przy rekrutacji na studia. Na wniosek osoby skreślonej z listy studentów roku drugiego lub wyższego, może być ona przyjęta na studia od następnego roku akademickiego (wznowienie studiów), chyba że skreślenie z listy studentów nastąpiło z powodu ukarania karą dyscyplinarną wydalenia z uczelni. Zgodę na wznowienie studiów wyraża kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej. Zwykle jest tak, że jeśli od daty skreślenia z listy studentów przerwa wynosi więcej niż 5 lat, przyjęcie na studia następuje na ogólnych zasadach rekrutacji na pierwszy rok studiów, chyba że kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej postanowi inaczej.

Na czym polega okresowa ocena nauczycieli akademickich

Według ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z 27 lipca 2005 roku wszyscy nauczyciele akademiccy podlegają okresowej ocenie nie rzadziej niż co cztery lata. Celem oceny jest ustalenie tego, w jakim stopniu wypełniają oni swoje obowiązki, przewidziane na danym stanowisku (pracownicy naukowi, pracownicy naukowo-dydaktyczni, pracownicy dydaktyczni). Kryteria oraz tryb dokonywania okresowej oceny określa statut każdej uczelni.

W ocenianiu uczestniczą także studenci - ich opinii zasięga się przy dokonywaniu oceny dotyczącej wypełniania przez nauczycieli akademickich obowiązków dydaktycznych. W tym celu przeprowadza się wśród studentów anonimowe badania ankietowe. Za prawidłowe przeprowadzenie ankietyzacji zwykle odpowiada rektor oraz dziekan (lub kierownik innej jednostki organizacyjnej). Na ogół udział studentów w ankietyzacji jest obowiązkowy. Ankiety mogą mieć formę papierową lub elektroniczną. Zwykle studenci oceniają swych nauczycieli w następujących kategoriach: aktualność i poziom przekazywanych treści nauczania, umiejętność nawiązywania kontaktu ze studentami, dostępność nauczyciela poza zajęciami, sumienność w wykonywaniu obowiązków dydaktycznych. O wynikach ankiet informowani są: dziekan, nauczyciel, którego dotyczyła ankieta oraz jego bezpośredni przełożony. Jeśli poszczególni nauczyciele wyrażą zgodę, wyniki ankiet mogą być podane do publicznej wiadomości. W całościowej ocenie nauczyciela brane są pod uwagę, oprócz wyników ankiet studenckich, także inne czynniki, między innymi: opracowywanie nowych programów i treści nauczania, publikacje naukowe, sprawowanie opieki nad studentami piszącymi prace dyplomowe. W zależności od zakresu obowiązków danych pracowników, ocenia się ponadto: działalność naukową, działalność organizacyjną w uczelni, a także uwzględnia się aktywność poza uczelnią (organizowanie konferencji, sympozjów naukowych, uczestnictwo w organizacjach naukowych, redagowanie czasopism). Okresowa ocena nauczycieli akademickich jest podstawą do podejmowania decyzji o dalszym zatrudnieniu danego nauczyciela, brana jest także pod uwagę przy wszelkich okolicznościach dotyczących awansów, wyróżnień czy nagród.

Ważne dokumenty szkoły wyższej - statut i regulamin studiów

Statut uczelni

Statut uczelni to akt prawny, który reguluje jej wewnętrzną organizację, określa cele istnienia oraz tryb jej działania.
Statut uczelni publicznej uchwala jej senat większością co najmniej dwóch trzecich głosów swojego składu, po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w uczelni. Uczelnia publiczna, która posiada mniej niż cztery uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora, musi przedłożyć treść statutu do zatwierdzenia ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego.
Statut uczelni niepublicznej nadaje jej założyciel albo uchwala organ kolegialny uczelni wskazany w statucie. Statut uczelni niepublicznej określa sposób przejęcia funkcji założyciela w razie jego śmierci, jeżeli jest osobą fizyczną albo likwidacji, jeżeli jest osobą prawną oraz zasady i tryb likwidacji uczelni, z uwzględnieniem zobowiązań założyciela uczelni w przypadku jej likwidacji. Przejęcie funkcji założyciela wymaga zgody ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego wyrażonej w formie decyzji administracyjnej. Tak samo jak w przypadku uczelni publicznych, Uczelnia publiczna, która posiada mniej niż cztery uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora, musi przedłożyć treść statutu do zatwierdzenia ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego.

Regulamin studiów

Regulamin powinna posiadać każda szkoła wyższa. Określa on prawa i obowiązki studentów, związane z tokiem studiów. Poza tym precyzuje przepisy jakie obowiązują w danej uczelni, dotyczące następujących kwestii:

O czym należy koniecznie pamiętać

Samorząd studencki

Samorząd studencki tworzą wszyscy studenci uczelni. Samorząd działa na podstawie regulaminu, który musi być zgodny ze statutem uczelni. Reprezentantem ogółu studentów są organy samorządu studenckiego. Do ich zadań należy: prowadzenie na terenie uczelni działalności w zakresie spraw socjalno-bytowych i kulturalnych studentów, decydowanie w kwestii podziału środków przeznaczonych na cele studenckie. Przedstawiciele samorządów studenckich uczelni w kraju tworzą Parlament Studentów Rzeczpospolitej Polskiej. Parlamentowi Studentów przysługuje prawo opiniowania projektów aktów normatywnych (prawodawczych) odnoszących się do studentów, a przedstawianych przez Ministra Edukacji Narodowej oraz prawo do wyrażania opinii i przedstawiania wniosków w sprawach dotyczących ogółu studentów.
W sytuacji, gdy nastąpi zbiorowy spór dotyczący istotnych spraw czy interesów studentów, może zostać podjęta akcja protestacyjna, nienaruszająca przepisów obowiązujących w danej uczelni. Decyzję o proteście może podjąć samorząd studencki, w tym Parlament Studentów lub inne stowarzyszenie zrzeszające wyłącznie studentów. Na podobnych warunkach, gdy negocjacje lub podejmowane formy protestu nie doprowadziły do rozwiązania konfliktu, studenci mogą przystąpić do strajku (czyli powstrzymywania się od uczęszczania na zajęcia z możliwością pozostania na uczelni).

Student a służba wojskowa

Osoby, które decydują się na rozpoczęcie nauki na studiach wyższych, nie powinny zapominać o służbie wojskowej, jeśli nie zostali wcześniej przeniesieni do rezerwy. Nieuregulowany stosunek do służby wojskowej może stać się dużym problemem w najmniej oczekiwanym momencie. Generalnie studentom przysługuje prawo do odroczenia służby wojskowej na okres studiów, choć w pewnych okolicznościach może być inaczej (np. w sytuacji, gdy ktoś nadal studiuje, a przekroczy 27. rok życia). Student pierwszego roku, który chce uzyskać odroczenie, musi sam zgłosić się w ciągu 14 dni od rozpoczęcia roku akademickiego do właściwej mu Wojskowej Komendy Uzupełnień i przedstawić zaświadczenie o tym, że studiuje. Zwykle odpowiednie zaświadczenie można pobrać w dziekanacie. Uwaga! W przypadku skreślenia studenta z listy studentów, uczelnia ma obowiązek niezwłocznie powiadomić o tym WKU.
Dlatego - by pomóc rozwiązać studentom tę kwestię, Ministerstwo Obrony Narodowej przy współpracy z wyższymi uczelniami, stworzyło dla nich rozwiązanie, polegające na spełnieniu przez studentów (a także studentki) obowiązku zasadniczej służby wojskowej w trakcie studiów i, w konsekwencji, przeniesieniu do rezerwy bez konieczności odbycia służby czynnej. Jednak skorzystać z tej szansy mogą tylko studenci II roku studiów (studiujący w trybie dziennym, zaocznym, wieczorowym lub eksternistycznym).
Pierwszym etapem szkolenia wojskowego w trakcie studiów jest zaliczenie zajęć z przysposobienia obronnego. Są to zajęcia prowadzone w formie samokształcenia i konsultacji, rzadziej wykładów; trwają jeden semestr i kończą się egzaminem. Następnie, po zdaniu tego egzaminu, student składa wniosek o odbycie przeszkolenia wojskowego. Po dopełnieniu wszystkich formalności należy czekać na decyzję o zakwalifikowaniu do odbycia szkolenia wojskowego. Takie przeszkolenie ma miejsce w jednostkach wojskowych, w jednym sześciotygodniowym okresie w czasie studiów w wakacyjnej przerwie międzysemestralnej - termin ustala się ze studentem. Po przejściu przeszkolenia studenci przenoszeni są do rezerwy w stopniu kaprala.
Natomiast absolwenci szkół wyższych, którzy nie skorzystali z możliwości krótkotrwałego przeszkolenia wojskowego, podlegają długotrwałemu przeszkoleniu wojskowemu. Odbywa się ono w jednostkach wojskowych i trwa do trzech miesięcy. Przeszkolenie to kończy się egzaminem, po zaliczeniu którego żołnierz jest przenoszony do rezerwy w stopniu kaprala.

Organizacje studenckie

Na wielu uczelniach działają organizacje studenckie. Mogą mieć one różne profile działalności. Najczęściej są to koła naukowe, zespoły artystyczne i P sportowe.

Co jeszcze warto wiedzieć...

Uczelniane Centrum Informatyczne Uczelniane Centrum Informatyczne to ogólnouczelniana jednostka organizacyjna, która funkcjonuje w coraz większej liczbie szkół wyższych. UCI świadczą szeroko rozumiane usługi informatyczne, zakres ich funkcjonowania na każdej uczelni wynika z jej potrzeb, prowadzonej działalności dydaktycznej, a także wielkości.

Kampus

Tak określa się teren, na którym znajdują się budynki wyższej uczelni (poszczególnych wydziałów czy instytutów). Zwykle w skład kampusu wchodzą także biblioteka, domy studenckie, budynki administracyjne, stołówka, przychodnia czy muzeum uczelni. Nazwa `kampus' pochodzi z jęz. łacińskiego, gdzie oznacza `pole, równina'.

Aula

Jest to duża, reprezentacyjna sala. Tego typu salę, a najczęściej kilka, posiada każda szkoła wyższa. W aulach, ze względu na rozmiary, zwykle zamontowany jest sprzęt nagłaśniający. Odbywają się tam różnego rodzaju spotkania, sympozja, konferencje, wykłady, projekcje filmowe. 

Okienko

Tak potocznie nazywa się przerwę między zajęciami. W zależności od ułożenia planu, może wynosić nawet kilka godzin. Można ten czas wykorzystać na nadrobienie zaległości czytelniczych, przygotowanie się do zajęć itp.

Starosta

Każdy rocznik danego kierunku studiów wybiera swojego przedstawiciela - jest nim właśnie starosta.
Do jego głównych obowiązków należy pośredniczenie między studentami a dziekanem, dziekanatem czy prowadzącymi zajęcia. Starosta zajmuje się również zbieraniem indeksów i legitymacji do wypełnienia, zapisami na dane zajęcia lub egzaminy. W różnych sprawach występuje także w imieniu swych kolegów. Zwykle starosta wybierany jest na roczną kadencję, ale jeśli dobrze wypełnia swe obowiązki (i wyraża taką wolę) - sprawowanie tej funkcji może przedłużyć się na cały okres studiów.

Skrypt

Skrypt to podręcznik akademicki, wydawany w niewielkim nakładzie, najczęściej przez uczelnię. Zwykle skrypt przeznaczony jest dla wąskiego grona odbiorców, np. studentów jednego roku określonego kierunku studiów.

Otrzęsiny

Otrzęsiny to studencki zwyczaj wywodzący się z czasów średniowiecza. Polegał on na poddawaniu różnym, na ogół żartobliwym próbom, każdego studenta, który wstępował na uniwersytet. Jeśli przeszedł pomyślnie sprawdzian - przyjmowano go w poczet studentów. Ten studencki rytuał przygotowywali koledzy ze starszych lat studiów.
Współczesne otrzęsiny to przede wszystkim zabawa przy muzyce: koncerty, imprezy w klubach. Gdzieniegdzie tylko przetrwała tradycja sprawdzania nowych żaków.

Biblioteka

Każda szkoła wyższa posiada własną bibliotekę, dzięki której studenci mają dostęp do materiałów dydaktycznych. Często przy poszczególnych wydziałach zorganizowane są mniejsze biblioteki ze zbiorem książek z literaturą przedmiotu, które udostępniane są studentom.

Do biblioteki, nie tylko uczelnianej, trzeba się zapisać. Studenci, zwykle po zaliczeniu szkolenia bibliotecznego, które ma miejsce na początku pierwszego roku studiów, otrzymują imienną kartę biblioteczną. Wcześniej muszą zapoznać się z regulaminem biblioteki i podpisać deklarację o jego akceptacji.

Katalogi
Każda ksiązka, która znajduje się w zbiorach bibliotecznych opisana jest w katalogach. Katalogi to uporządkowane zestawienia dokumentów bibliotecznych (książki, czasopisma, mapy, slajdy), usprawniające ich odszukanie. Aby łatwiej było znaleźć potrzebną pozycję, dostępne są różne rodzaje katalogów:

W większości bibliotek do dyspozycji studentów są katalogi komputerowe w systemie wewnętrznym biblioteki lub katalogi dostępne przez Internet (zwykle po uprzednim zalogowaniu się).

Wypożyczenie
Aby wypożyczyć potrzebną książkę, trzeba odnaleźć ją w odpowiednim katalogu, a następnie wypełnić rewers, czyli karteczkę, która jest zamówieniem na książkę. Do rewersu należy wpisać sygnaturę książki (przypisany jej numer), zwykle także tytuł, tom, nazwisko autora. Wypełniony rewers przekazuje się bibliotekarzowi lub wrzuca do specjalnego pudełka na zamówienia. Po czasie, który zwykle określa każda biblioteka, można odebrać książkę w wyznaczonym do tego miejscu. Zwykle biblioteka ustala limit książek, które student może jednorazowo wypożyczyć. Książki wypożycza się na określony czas (zwykle jeden tydzień). Jeśli dana pozycja będzie nam potrzebna dłużej, możemy przedłużyć okres wypożyczenia - na ogół o kolejny tydzień. W przypadku nie zwrócenia książki we właściwym terminie zostanie nałożona na nas kara pieniężna. Jej wysokość określa regulamin biblioteki.
Zdarza się, że biblioteka uczelni nie dysponuje pozycją, która akurat jest studentowi potrzebna, zwykle wówczas jest możliwość sprowadzenia jej z innej biblioteki.

Czytelnia
Przy bibliotece na ogół znajduje się czytelnia. Można w niej w ciszy czytać lub uczyć się. Atmosfera koncentracji i skupienia, jaka panuje w czytelni sprzyja efektywnej pracy intelektualnej.

Lekcja 9 - uczenie się a studiowanie

Realia studiowania

Specyfika studiów wyższych powinna polegać na tym, że student sam wytycza swój rozwój, uczy się samodzielnego myślenia, pracuje także nad swoim charakterem, samodzielnie znajduje potrzebne mu materiały, potrafi oddzielać treści istotne od mniej istotnych. Nauczyciel zaś to osoba, która stoi jakby z boku, ukierunkowując rozwój intelektualny i osobowościowy studenta. Sam termin studiowanie wykracza poza znaczenie słowa uczyć się czyli „zdobywać, przyswajać wiedzę” i oznacza „analizować, dogłębnie poznawać”.

W praktyce wygląda to nieco inaczej. Czas studiów, to okres trwający zwykle 3-5 lat. Siłą rzeczy, jest to czas, w którym człowiek dojrzewa i kształtuje swój charakter; podejmuje decyzje i bierze za nie odpowiedzialność. Takie też są realia studiowania - sam musisz pilnować swoich spraw, począwszy od wyrobienia sobie karty do biblioteki, wykupienia biletu, na wynajęciu mieszkania, znalezieniu pracy czy praktyk, przejściu na następny rok, kończąc. Nauczyciele akademiccy bezpośrednio będą odgrywali w procesie twojego studiowania niewielką rolę. Statystyczny student nie ma zbyt częstego kontaktu z prowadzącymi - poza obecnością na ćwiczeniach i wykładach. Oczywiście nikt nie odmówi ci pomocy w wyjaśnieniu niezrozumiałych zagadnień, udzieleniu wskazówek przy pisaniu pracy czy podaniu dodatkowej literatury, ale to ty musisz o to zadbać i wyjść z inicjatywą. Musisz jednak przygotować się na to, że stosunek nauczyciel - uczeń, jaki obowiązywał w gimnazjum czy szkole średniej, odznaczający się niejednokrotnie bliskim i osobistym kontaktem, zostanie zastąpiony układem wykładowca - student o charakterze raczej bezosobowym.

I tu docieramy do podstawowej rzeczy, którą musisz zapamiętać. Gdy rozpoczynasz studia musisz zdać sobie sprawę z faktu, że nikt nie będzie kierował twoją nauką, tak jak to miało miejsce na poprzednich etapach edukacji. Teraz to ty jesteś odpowiedzialny za swój proces uczenia się.

Ponadto student, który zaczyna naukę na uczelni, musi przejść trudny proces adaptacji do środowiska akademickiego. Proces ten wiąże się z wieloma zmianami na różnych płaszczyznach (nowa szkoła, zmiana miejsca zamieszkania, konieczność podjęcia pracy, nowi nauczyciele i znajomi). Czasem konfrontacja wyobrażeń z zastałymi realiami może wywołać pewnego rodzaju szok i zagubienie. Musisz zaakceptować i zapoznać się ze specyfiką organizacji procesu dydaktycznego na wyższych studiach - nowe przedmioty, nowe treści dydaktyczne, nowi wykładowcy i nowe oczekiwania, nowe metody i formy nauczania (wykład, ćwiczenia, konwersatoria, laboratoria, seminaria). Tu obowiązują także inne kryteria oceniania niż w szkole średniej, gdzie siłą rzeczy oceniano także twoje cechy osobowe czy postępy w nauce. Na studiach kryteria te są ograniczone właściwie tylko do wskaźników wiedzy mierzonych wynikami egzaminów i kolokwiów.

Konieczne jest zatem, abyś nastawił się pozytywnie się na wszystkie zmiany, które cię czekają. Przede wszystkim jednak, zastanów się i sam sobie odpowiedz na następujące pytania: Jakie mam w swoim życiu priorytety? Co chcę osiągnąć? Po co się uczę? Czego tak naprawdę powinienem się uczyć? Czy wiem, jak mam się uczyć?

Oto kilka pomocnych wskazówek odnośnie realiów studiowania:

Studiowania trzeba i można się nauczyć. Musisz odnaleźć się w nowej sytuacji. Dobrze jest wypracować sobie swój własny system studiowania, dostosowany do swoich możliwości, polegający na dobrej organizacji czasu i nauki.

A przede wszystkim musisz uświadomić sobie, że uczysz się nie dla rodziców, ocen ale wyłącznie dla siebie!

Skuteczne czytanie

Niezależnie od tego jaki kierunek studiujesz, jaką masz osobowość i co planujesz robić w przyszłości, powinieneś wypracować sobie swój własny sposób na przyswajanie wiedzy, taki, który będzie ci najbardziej odpowiadał.

Podstawą zdobywania wiedzy na studiach jest czytanie. Musisz przyswoić sobie informacje zawarte w ogromnej ilości różnorakich tekstów: podręczników, lektur, skryptów, czasopism, notatek z zajęć czy z wykładów. Studiując, w krótkim czasie przekonasz się, że metoda uczenia się, polegająca na czytaniu wszystkiego od deski do deski nie sprawdzi się, i to niekoniecznie z braku chęci - po prostu nie będziesz miał dostatecznie dużo czasu na taki sposób nauki. Oczywiście będą także takie teksty, w które będziesz musiał się wczytać bardzo dokładnie, żeby je dogłębnie przeanalizować, np. na studiach filologicznych (choć i tu oczywiście nie wszystkie), generalnie jednak musisz uświadomić sobie, nie należy czytać wszystkiego bardzo dokładnie, tylko skutecznie.

Zapamiętaj! Każdy, kto chce odnosić sukces na studiach, jak również w pracy zawodowej musi posiadać umiejętność efektywnego czytania.

Aby zdołać opanować obowiązujący materiał, najważniejsza jest systematyczność oraz wypracowanie sobie odpowiedniej metody nauki.

Przed sobą masz książkę, którą musisz przeczytać i przyswoić sobie jej treść. Od czego zatem należy zacząć, aby zrobić to skutecznie?

Poniżej zostanie zaprezentowana metoda, składająca się z pięciu etapów, która przynosi bardzo dobre efekty.

Etap I - Orientacja w całości

Warto, przed rozpoczęciem właściwej pracy nad książką, rozeznać się w całości. Zacznij od następujących czynności:

Etap II Zadaj właściwe pytania

Etap III Lektura

Etap IV Przyswajanie treści

Etap V Powtarzanie materiału

CIEKAWOSTKI

Odpowiednie planowanie powtarzania materiału jest bardzo ważne. Zaobserwowano, że powtarzając określoną dawkę materiału:

ZAPAMIĘTAJ

Nie chodzi o to ile się uczysz, ale jak. Bardziej liczy się odpowiednie zaplanowanie czasu i jakość jego wykorzystania niż ilość, jaką poświęcasz na naukę. Opłaca się, zwłaszcza rozpoczynając studia, zmienić swoje nawyki związane z uczeniem się. Zamiast tradycyjnego wkuwania materiału, które kojarzy się z regułą ZZZ (zakuć, zaliczyć, zapomnieć), należy znaleźć dla siebie odpowiedni i skuteczny sposób uczenia się, a na efekty nie trzeba będzie zbyt długo czekać.

Lekcja 10 - Organizowanie nauki

Planowanie nauki

System studiów opiera się na następującym schemacie: kilkumiesięczny okres nauki, zakończony egzaminami czyli sesją. Zatem, wiedza zdobywana w trakcie semestru jest sprawdzana podczas egzaminu, który jest oddalony w czasie o kilka, a nawet kilkanaście miesięcy. To wystarczająco długi okres, aby zapomnieć wiele lub nawet wszystko z tego, czego zdołałeś się nauczyć. Ponadto, często zdarza się tak, że nakładają się na siebie zaległości w materiale, którego w ogóle nie przyswoiłeś, a nawet nie masz odpowiednich notatek, aby zacząć się uczyć.
Wielu prowadzących ćwiczenia robi regularne kolokwia, mające formę zbliżoną do dobrze znanych szkolnych klasówek, a także wymaga od studentów przygotowywania się na każde zajęcia i zwyczajnie odpytuje. Te praktyki siłą rzeczy zmuszają studentów do systematycznej nauki. Jednak nie wszyscy nauczyciele przyjmują taki system, a jeśli już, to najczęściej zakres materiału z jakiego należy przygotować się do takiego kolokwium jest zawężony w porównaniu z egzaminem z danego przedmiotu. Ponadto, zakłada się, że studenci są dorosłymi i odpowiedzialnymi ludźmi, uczącymi się świadomie dla siebie, dla których motorem do zdobywania wykształcenia nie jest strach powodowany ryzykiem dostaniem złej oceny czy przyłapaniem na niewiedzy.
Niestety, w praktyce sprawa systematycznej nauki wygląda inaczej. Niejednokrotnie, zwłaszcza studentom pierwszego roku, brakuje praktykowania systematycznego sprawdzania wiedzy, co siłą rzeczy zmuszałoby ich do regularnej nauki. Nie potrafią zorganizować się na tyle, by daleka wizja egzaminów skłoniła ich do codziennej nauki. To zachłyśnięcie się pozorną wolnością często ma tragiczne dla studentów skutki. Nieraz okazuje się, że rozpoczęcie nauki kilka dni przed egzaminem to za mało, by dostatecznie opanować potrzebny materiał i literaturę oraz nadrobić zaległości.
Kluczem do sukcesu na studiach jest systematyczność. Regularne przygotowywanie się do zajęć oraz robienie w ciągu semestru powtórek materiału to podstawa. Nie będziesz miał wówczas żadnych problemów z opanowaniem wiedzy, a co się z tym wiąże - ze zdawaniem egzaminów. Zatem odpowiednie zaplanowanie i organizacja nauki będzie podwaliną twojej wydajności i znacznie ułatwi ci osiągnięcie sukcesu. Jeśli więc nie należysz do osób zorganizowanych, powinieneś jak najszybciej zmienić swoje podejście, a to z pewnością przyniesie pozytywne efekty.
Najpierw musisz zastanowić się, co w twojej nauce wymaga organizacji. Być może problemem dla ciebie jest zdobywanie materiałów do nauki lub niedostosowanie czasu na naukę do twojego rytmu dnia? Po uświadomieniu sobie problemów należy je wyeliminować, a następnie jak najszybciej zabrać się do efektywnej nauki.

Zanim przystąpisz do właściwej nauki, powinieneś napisać sobie na kartce zadanie, którym masz zamiar się zająć. Musi ono być dość szczegółowo sformułowane, np. zamiast pisać: „poczytać o poglądach Piageta na rozwój dziecka” napisz: „omówić punkt widzenia Piageta na rozwój dziecka na podstawie rozdziałów 6. i 7. w książce Rozwój dziecka. Możesz nawet wyznaczyć sobie jakąś nagrodę za zrealizowanie planu (np. porcję lodów lub miły spacer).
Jeśli coś musisz zrobić, nie odkładaj tego na później, nie wymyślaj sobie innych zajęć, nie szukaj usprawiedliwień dla siebie; po prostu usiądź i rozpocznij pracę. Często właśnie takie zmuszenie siebie do działania, nawet przy zupełnej dekoncentracji i braku chęci, daje mobilizujący skutek. Po prostu po kilku minutach wytężonej pracy i pierwszych efektach (czyli odniesionym sukcesie), nabierzesz ochoty do dalszej pracy.
Naukę z danego tematu warto rozpocząć od krótkiego powtórzenia notatek z odpowiednich ćwiczeń lub wykładu, zwłaszcza gdy odbyły się dosyć dawno.
Jeśli zdarzy się tak, że w chwili gdy siadasz do nauki, masz do załatwienia jakąś pilną sprawę, to przerwij naukę i zajmij się nią. Myślenie o tej sprawie będzie cię i tak dekoncentrować,
a umysł zajęty czym innym nie będzie skutecznie przyswajał wiedzy.
W trakcie nauki może dopaść cię zniechęcenie lub niemoc twórcza, mimo to nie rezygnuj od razu. Siedząc przy biurku, zastanów się, dlaczego tak się dzieje i co mogłoby ci pomóc. A jeśli już zdecydujesz się w danej chwili przerwać naukę, to najpierw zapisz koniecznie, czego jeszcze nie zrobiłeś i zaplanuj kiedy to skończysz.
Pamiętaj, że najlepsze efekty przynosi systematyczna nauka. Powinieneś zrobić sobie plan - co i kiedy powtarzać. Dziel materiał na niezbyt duże partie, ponieważ jeśli będziesz starał się zapamiętać jednorazowo jak najwięcej materiału, to twój umysł po prostu nie zdoła go przyswoić. Optymalne efekty daje robienie powtórek w 2., 8. i 30. dniu po przyswojeniu materiału.
Najważniejsze to zrobić pierwszy krok i w ogóle rozpocząć naukę!

ZAPAMIĘTAJ

Koncentracja

Chcąc osiągnąć jak najlepsze wyniki uczenia się (czy jakiejkolwiek innej pracy) musisz wyrobić w sobie nawyk koncentracji czyli umiejętność maksymalnego skupienia uwagi na jednej rzeczy. Wówczas nie będziesz miał problemów z rozpoczęciem nawet intensywnej nauki. Twój umysł będzie gotowy do „użycia” i wdrożenia, bez względu na rozpraszające okoliczności. Zapewne nie raz w trakcie nauki przeszkadzały ci powracające wbrew tobie uporczywe myśli, które nie pozwalały ci skupić się, osłabiały sprawność działania i negatywnie wpływały na twoją efektywność. To dlatego, że nie potrafiłeś zapanować nad swoją koncentracją. Nie jest to proste, ale nawyk koncentracji można wykształcić lub udoskonalić. Będzie ci łatwiej, jeśli zastosujesz się do poniższych wskazówek.

Motywacja i cel

Twoją koncentrację na danym zadaniu lub uczeniu się konkretnej rzeczy może zwiększyć odpowiednia motywacja. Ucząc się, wytyczaj sobie niezbyt odległe cele (np. określ dokładnie, czego chcesz się nauczyć danego dnia). Świadomość tego, że konsekwentnie, etap po etapie zdobywasz określoną wiedzę, jest bardzo satysfakcjonująca i wpływa pozytywnie na motywację.
Pomyśl także o innych korzyściach, jakie będą twoim udziałem, gdy osiągniesz zamierzony cel - twoja błyskotliwa odpowiedź na zajęciach, dobrze zdany egzamin, żadnych egzaminów w sesji poprawkowej. Takie wizje także wpływają korzystnie na motywację, a w rezultacie na koncentrację na danej rzeczy. Ponadto pomyśl, że jeśli będziesz pracował wytrwale i konsekwentnie, będziesz miał więcej wolnego czasu na inne rzeczy.

Stałe godziny pracy umysłowej - zdrowy rozsądek

Wyznacz sobie stałe godziny nauki. Wpłynie to korzystnie na twoją koncentrację, ponieważ z czasem dana pora będzie kojarzyła ci się wyłącznie z nauką. Będzie ci także łatwiej rozpocząć naukę.
Dobrze jest - w ćwiczeniu koncentracji ustalać sobie wcześniej limity czasu na wykonanie konkretnych zadań (np. przeczytanie jednego rozdziału i sporządzenie notatek - 60 min.). Staraj się zachować dyscyplinę i nie przekraczać tych limitów. Jeśli złapiesz się na tym, że minęło 30 min., a ty właściwie jeszcze niczego efektywnego nie zrobiłeś, zmusi cię to do zwiększenia koncentracji, by wykonać wszystko w pozostałym czasie.
Jeśli będziesz uczył się zbyt długo albo będą to za duże fragmenty materiału, to twoja koncentracja, a co za tym idzie - efektywność - także będą spadać. Dlatego musisz wszystko odpowiednio zaplanować.
Również to, o jakiej porze dnia uczysz się ma duży wpływ na utrzymanie koncentracji. Najlepiej dostosować naukę do swojego biologicznego dobowego rytmu. Wówczas okresy, podczas których twoja wydajność jest największa, przeznacz na naukę. A gdy twoja produktywność spada, możesz np. czytać lektury czy uczyć się łatwych rzeczy.
Staraj się nie planować, że będziesz uczył się przez całą noc. Naprawdę niewiele wówczas osiągniesz, a za nieprzespaną noc zapłacisz zmarnowanym następnym dniem.

Pozytywne podejście

Zacznij myśleć o swojej nauce w kategoriach pozytywnych. Nie traktuj uczenia się jako przykrej, mozolnej konieczności. Pamiętaj, że im mniej swego entuzjazmu i skupienia wkładasz w wykonywaną czynność, tym większy wysiłek woli będzie ci potrzebny, aby się z nią uporać. Metodą, dzięki której będziesz w stanie nakłonić samego siebie do nauki, więcej - sprawisz, że stanie się ona dla ciebie czynnością lżejszą i bardziej przyjemną jest przekonywanie samego siebie, że trud nauki naprawdę się opłaca. W tym celu zastosuj u siebie różnorakie pozytywne autosugestie, np.:

Powtarzaj je sobie często w myśli, półgłosem lub - jeśli wolisz - nawet głośno. Dowiedziono, że poprzez autosugestię ludzie potrafią uwalniać się od negatywnych, głęboko zakorzenionych przekonań i zmieniać swoje postawy i podejścia wobec wielu rzeczy. Być może ta metoda sprawdzi się także u ciebie.

Różnorodność zajęć

Jeśli trudno jest ci skoncentrować się długo na jednym zadaniu, np. masz trudności z dwugodzinnym uczeniem się jednego przedmiotu, to ucz się go na zmianę z innym, o zupełnie innej tematyce. Oczywiście nie możesz „skakać” co pięć minut, ale na przykład zmieniaj co godzinę. Niektórzy ludzie z trudnością utrzymują kilkugodzinną uwagę na jednej rzeczy, ale za to potrafią świetnie się zorganizować, gdy zajmują się dwoma czy trzema sprawami na raz. Być może taka strategia okaże się dobra także dla ciebie. Podstawą jest doprowadzanie rzeczy do końca i realizacja zamierzonych celów.

Miejsce i pora nauki

Miejsce nauki

Miejsce, w którym się uczysz nie powinno być przypadkowe - musi spełniać odpowiednie wymogi. Wówczas osiągniesz lepszą wydajność pracy.
Oto rady, dotyczące tego, jak powinno być zorganizowane miejsce, w którym się uczysz:

Pora nauki

Planując naukę musisz pamiętać o tym, że twoja wydajność zmienia się w ciągu dnia. Wynika to z naturalnego rytmu dobowego, z twoich predyspozycji czy przyzwyczajeń. Ustalono model sprawności dobowej przeciętnego człowieka, który kształtuje się następująco: między godziną 9.00 a 10.00 rano człowiek ma największą wydajność. Przez następne kilka godzin efektywność pracy spada, a ok. godziny 14.00 - 15.00 osiąga minimum. Potem sprawność znowu wzrasta i mniej więcej około godziny 17.00 następuje drugie dzienne maksimum możliwości. Czas między godziną 1.00 a 4.00 w nocy to absolutne dobowe minimum. Warto zdawać sobie sprawę z istnienia takiej prawidłowości, choć oczywiście te dobowe okresy dotyczą statystycznego człowieka, a każdy z nas ma swoje indywidualne preferencje. Musisz zatem określić, jakim jesteś typem, jeśli chodzi o twój dobowy rytm. Czy jesteś typem skowronka i bez problemów wstajesz codziennie bardzo rano, rzucasz się w wir pracy, a kładziesz się spać około 22.00. Drugi typ to sowa, która może bez problemów wydłużać twój okres aktywności do późna w nocy i efektywnie pracować nawet do 1.00 - 2.00, za to by zregenerować siły następnego dnia zaczyna normalnie funkcjonować dopiero około godziny 11.00. Gdy już zdasz sobie sprawę ze swoich preferencji i określisz, jakim jesteś typem i w jakich godzinach najlepiej ci się pracuje, zrób plan rzeczy do wykonania, i rozdysponuj mądrze, co i kiedy masz wykonać. Najważniejsze jest, byś ustalił sobie stałe godziny pracy umysłowej i przestrzegał ich. Uwzględnij, kiedy możesz poświęcić czas na najbardziej aktywną naukę - czy właściwa dla ciebie pora to wczesny ranek czy może raczej wieczór.
W godzinach kiedy twoja aktywność spada zaplanuj coś mniej obciążającego np. zrób potrzebne zakupy, posprzątaj pokój czy pojedź zwrócić książkę do biblioteki.

Dowiedziono także, że najlepiej jest pracować w półtoragodzinnych blokach czasowych. Po 90 minutach intensywnej pracy przy biurku twoja efektywność z pewnością spadnie. Wówczas, dla odmiany, zrób sobie 5 lub 10 minut przerwy. W tym czasie przewietrz pokój,  w którym się uczysz, zjedz lekki posiłek, wykonaj kilka ćwiczeń rozciągających.

ZAPAMIĘTAJ

Materiały do nauki

Wymagania prowadzącego, lista zagadnień, tematów

Przystępując do nauki musisz przede wszystkim wiedzieć, czego masz się uczyć. Zwykle prowadzący dany przedmiot daje studentom listy lektur, z którymi muszą się zapoznać oraz spis tematów i zagadnień, jakie powinni przygotować do egzaminu. Wyszczególnione na listach lektur pozycje dzielą się na obowiązkowe i uzupełniające. Pozycje obowiązkowe to takie, które powinieneś bardzo dobrze poznać. Zaś lektury uzupełniające, pod kątem egzaminu, są mniej ważne. Niejednokrotnie natomiast stanowią rozszerzenia i uszczegółowienia ważnych tematów. Warto je przynajmniej wypożyczyć i dokładnie obejrzeć. Często sami prowadzący zajęcia omawiają lub wymieniają którąś z pozycji uzupełniających, na tę szczególnie należy zwrócić uwagę.
Na egzaminie, oprócz lektur obowiązuje także wiedza przekazana na ćwiczeniach i wykładach. W zależności od wykładowcy - czasem stanowi ona podstawę materiału, jaki obowiązuje na egzaminie, czasem odwrotnie - ma ona marginalne znaczenie, a podstawę stanowi zadana literatura.
Zatem, gdy już masz przed sobą pełną listę lektur i wiesz, jaki zakres materiału musisz opanować, musisz postarać się zdobyć te materiały.

Biblioteka

W trakcie studiów, niezależnie od tego jaki kierunek studiujesz, potrzebne ci będą ogromne ilości różnego rodzaju materiałów drukowanych: książek, podręczników, skryptów, artykułów. Często jest tak, że studenci nie są w stanie ze względów finansowych albo dlatego, że ostatnie wydania pochodzą sprzed kilku lub kilkunastu lat, zakupić ich wszystkich. Wówczas jedynym jest korzystanie ze zbiorów bibliotecznych. W każdej bibliotece dysponujesz ogromną ilością informacji. Na ogół zbiory biblioteczne to nie tylko książki, ale również czasopisma, slajdy, mikrofilmy (np. starych gazet, rękopisów, obrazów), płyty, kasety. Większość bibliotek zapewnia także możliwość skorzystania z Internetu. Warto zapisać się do więcej niż jednej biblioteki, ponieważ dysponują one na ogół tylko kilkoma egzemplarzami (lub - gdy jest to rzadziej spotykana pozycja albo wydana w niewielkim nakładzie - jednym), możesz po prostu nie zdążyć i ktoś inny wypożyczy potrzebną ci pozycję. A tak zdarza się bardzo często, gdy np. cały rok danego kierunku omawia lub musi przygotować tę samą lekturę. Zazwyczaj do dyspozycji masz następujące biblioteki:

W każdej bibliotece na miejscu dowiesz się, na jakich zasadach możesz wypożyczać książki, na jaki okres możesz je wypożyczać, jaka jest tematyka zbiorów, jak i gdzie szukać potrzebnych ci materiałów. W każdej bibliotece znajduje się czytelnia. To miejsce, w którym możesz pouczyć się, przygotować się do zajęć, a przede wszystkim skorzystać z tych książek, których nie można zabierać ze sobą do domu. Zwykle, jeśli nie jesteś zameldowany w danym mieście, będziesz musiał w bibliotece miejskiej zapłacić kaucję, która zostanie ci zwrócona, jeśli wypiszesz się z biblioteki. Za korzystanie z czytelni nie pobierane są opłaty, ale na czas wypożyczenia książek musisz zostawić jakiś dokument ze zdjęciem.
Istnieje także specjalny system międzybibliotecznego wypożyczania książek. Polega on na tym, że jeżeli w twojej bibliotece miejskiej nie będzie pozycji, której potrzebujesz, to prawdopodobnie można będzie ją sprowadzić dla ciebie na przykład z Biblioteki Narodowej - na określonych zasadach. Warto spytać o taką możliwość, ponieważ możesz zaoszczędzić w ten sposób całkiem sporo czasu.

Notatki z zajęć i z lektur

Od początku studiów masz do czynienia z ogromną ilością notatek, dokumentów, wydruków z Internetu, artykułów i wszelkich innych materiałów drukowanych. Aby się w tym nie pogubić, a przede wszystkim, móc szybko odnaleźć niezbędne informacje, musisz je odpowiednio uporządkować. Wykorzystaj dostępne na rynku segregatory, teczki, etykiety i stwórz swoje własne archiwum. Pozwoli ci to na szybką identyfikację i szybki dostęp do informacji. Warto przy tym kierować się następującą zasadą:
Każdą kartkę papiery trzymam w ręku tylko raz i albo od razu kładę ją w przypisane jej miejsce, albo uznaję, że jest mi niepotrzebna i wyrzucam ją do śmieci. Nie bój się wyrzucania niepotrzebnych kartek, zapisków czy gazet. Lepiej od razu wyrwać z gazety (swojej oczywiście) interesujący cię artykuł, a resztę wyrzucić, niż potem tracić czas na szukanie go w stosie gazet.

Sen, aktywność fizyczna, właściwa dieta

Sen

Wielu studentów cierpi na niedostatek snu. Przyczyny tego są różne: nocna nauka, surfowanie po Internecie, życie towarzyskie. Niestety, zarwane noce skutkują tym, że następnego dnia jesteś ospały, rozdrażniony, ciągle ziewasz, nie możesz się na niczym skupić. Jeśli jest to sporadyczna noc - po prostu musisz ją odespać, tym zregenerujesz swój organizm i wszystko wróci do normy. Gorzej, jeśli takie nieprzespane noce zdarzają ci się notorycznie, gdyż następstwa długotrwałego niedoboru snu mogą siać prawdziwe spustoszenie w twoim organizmie. Przede wszystkim niedostatek snu wpływa na obniżenie jakości pracy umysłowej, ponieważ niewyspaniu towarzyszą:

Różni ludzie potrzebują różną ilość snu. Zapotrzebowanie na sen zmniejsza się wraz z wiekiem - dzieci śpią kilkanaście godzin na dobę, zaś ludzie w podeszłym wieku 5-6 godzin. Dowiedziono, że przeciętnemu człowiekowi wystarczy około 6 godzin snu na dobę, choć z pewnością są i tacy, którzy, aby się wyspać, muszą przeznaczyć ponad 8 godzin na sen. Jeśli zatem wiesz, że potrzebujesz siedmiu godzin snu, aby następnego dnia efektywnie funkcjonować, to nie skracaj na siłę czasu swojego snu. Nawet jeśli uda ci się uzyskać 2 godziny kosztem długości snu, to z pewnością okaże się, że tylko pozornie, ponieważ obudzisz się niewypoczęty i zupełnie niegotowy do pracy. Jeżeli jednak będziesz chciał rzeczywiście zmniejszyć ilość czasu, który przeznaczasz na sen, rób to ostrożnie. Każdego dnia staraj się budzić np. 5-10 minut wcześniej, aż dojdziesz do momentu, gdy uznasz że jest to kres twoich możliwości.

Jeśli źle sypiasz, to kilka rad co zrobić, aby to zmienić:


Aktywność fizyczna

Na stan twojego organizmu, zarówno pod względem fizycznym jak i umysłowym, wpłynie korzystnie regularne uprawianie sportu. Brak ruchu powoduje, że przyjmujemy małą ilość tlenu, to zaś jest przyczyną niedokrwienia organizmu. Z kolei odpowiednie dokrwienie mózgu to jeden z podstawowych warunków sprawnego myślenia i uczenia się. Kiedy ten proces jest zakłócony (zwłaszcza przez brak ruchu), człowiek bardzo szybko się męczy.
Dlatego też, jeśli jeszcze tego nie robisz, zacznij systematycznie uprawiać jakiś sport. Nie szukaj wymówek, że brakuje ci czasu, ponieważ właściwa aktywność fizyczna zaowocuje zwiększoną sprawnością i lepszym stanem zdrowia. A przez to przecież zyskasz czas, a nie go stracisz. Ćwiczenia, wpływające korzystnie na formę całego organizmu to bieganie albo pływanie. Możesz także opracować swój własny zestaw ćwiczeń lub na przykład skorzystać z oferty siłowni. Pamiętaj, aby ćwiczenia dopasować do własnych możliwości i upodobań, wówczas szybko zorientujesz się, że już nie możesz się bez nich obejść.

 

Właściwe odżywianie

Staraj odżywiać się racjonalnie. Z pewnością nie codziennie będziesz miał czas, żeby ugotować sobie coś zdrowego i pożywnego (a czasem w ogóle nie będzie do tego warunków). Pamiętaj jednak o podstawowych zasadach prawidłowego odżywiania i, jeśli to możliwe, wprowadzaj je w życie:

Staraj się także nie przemęczać się i nie forsować zanadto. Osłabiony organizm jest bardzo podatny na przeziębienia i różnorakie infekcje. Studenci, nie chcąc opuszczać zajęć, często lekceważą drobne przeziębienia. W przypadku, gdy dopadnie cię jakaś choroba i domowe środki jej nie zwalczą, idź jak najszybciej do lekarza, by zastosował odpowiednie leczenie. Nawet niewinna infekcja, jeśli zbyt długo nie ustępuje, może doprowadzić do poważnych i czasem nieodwracalnych powikłań.

ZAPAMIĘTAJ

Sesja to bardzo stresujący okres. Pomimo wzmożonej nauki staraj się znaleźć trochę czasu na aktywność fizyczną (bardzo korzystna jest nawet tak prosta forma ruchu jak zwykły spacer). Ćwiczenia pomogą ci odstresować się nieco (staraj się wtedy nie myśleć o pracy i egzaminach), ponadto ruch sprawi, że będziesz dobrze spać. Podczas sesji szczególnie dbaj o to, aby się nie przepracowywać oraz zapewniać swojemu organizmowi dostateczną ilość snu - przemęczenie spowodowane nadmierną pracą i niewyspaniem wpłynie negatywnie na twoją koncentrację, pamięć i ogólną formę. Pamiętaj również o urozmaiconej diecie, która dostarczy twojemu organizmowi wszystkich niezbędnych składników.

Lekcja 11 - Motywacja

Co to jest motywacja?

Z funkcjonowaniem człowieka wiąże się nierozerwalnie kwestia motywacji. Psychologia definiuje motywację jako stan gotowości do podjęcia określonego działania, uszczegóławiając, że jest to wzbudzony daną potrzebą zespół procesów psychicznych i fizjologicznych, który określa podłoże ludzkich zachowań i ich zmian. Motywacja może mieć charakter świadomy lub nieświadomy.

Wszelkie procesy motywacyjne ukierunkowują zachowanie człowieka na osiągnięcie określonych, istotnych dla niego stanów rzeczy. Procesy te kierują wykonywaniem pewnych czynności tak, by prowadziły daną osobę do zamierzonych wyników, np. zmiany swego położenia, zmian we własnej osobie. Jeśli człowiek zdaje sobie sprawę z rezultatu wykonywanych czynności, to wynik ten nazywany jest celem. Cały proces motywacyjny składa się z zespołu pojedynczych motywów. Motywem można nazwać bodziec lub przeżycie, które pobudza człowieka do działania, powstrzymuje go albo przeszkadza w jego wykonaniu.

Elementy procesu motywacyjnego:

W procesie zdobywania wiedzy odpowiednia motywacja jest zagadnieniem centralnym. Od niej zależy podjęcie wysiłku w dążeniu do celu oraz entuzjazm i zaangażowanie.

Zdecydowana większość studentów w dniu, w którym rozpoczyna studia, posiada silną motywację do nauki, a w konsekwencji - do ich ukończenia i zdobycia wykształcenia. Inaczej mówiąc, znajdują się w stanie gotowości do podjęcia określonych działań, aby osiągnąć zamierzony cel. Na motywację statystycznego studenta składa się wiele czynników: na ogół studiuje wybrany przez siebie kierunek - taki, który prawdopodobnie najbardziej go pasjonuje, jest zgodny z jego predyspozycjami, z którym z reguły wiąże swoją przyszłą pracę zawodową. Ponadto, studiuje i funkcjonuje w gronie ludzi, których łączą podobne cele i zainteresowania. Jego nauczyciele to zwykle pasjonaci, którzy poświęcili dla rozwoju danej dziedziny naukowej wiele lat swojego życia.

Jednak często dzieje się tak, że po pewnym czasie zapał studenta słabnie, ma coraz mniej energii i zaczyna osiągać gorsze wyniki. W wyniku tego przenosi się na inne, w jego mniemaniu - mniej wymagające kierunki, a nawet rezygnuje ze studiów.

Ten schemat ma miejsce bardzo często. Nawet jeśli nie kończy się tak niepomyślnie, to większość studentów doświadcza braku motywacji. Musisz mieć świadomość, że na każdym kierunku studiów są przedmioty (czy tematy), które będą cię pasjonowały i pochłaniały, na które będziesz uczęszczał z przyjemnością oraz takie, które niekoniecznie będą przez ciebie lubiane - przedmioty trudne albo prowadzone w mało ciekawy sposób. Jednak z jakiegoś powodu (np. umożliwiają zrozumienie innych zagadnień) znajdują się w programie studiów i po prostu trzeba je zaliczyć.

Motywacja na studiach, szczególnie na pierwszym roku, może także osłabnąć z powodu dużej ilości nowych obowiązków, zwłaszcza gdy moment rozpoczęcia studiów związany jest z wyprowadzeniem się z rodzinnego domu, podjęciem pracy i początkiem samodzielnego życia. W tym przypadku kluczem do sukcesu jest odpowiednia organizacja czasu. Musisz nauczyć się planować poszczególne zadania tak, by racjonalnie pogodzić wszystkie obowiązki. Dodatkowym elementem, który może nie wpływać korzystnie na motywację, jest brak bezpośredniego wsparcia i pochwał nauczyciela, które towarzyszyły ci na wcześniejszych etapach edukacji. Nie wolno się poddawać - pierwsze sukcesy, które przy odpowiednim wysiłku i determinacji z pewnością się pojawią, wpłyną na zwiększenie twojej motywacji.

Motywy, dla których uczymy się bywają bardzo różne, na ogół dzieli się je na 4 grupy: poznawcze, ambicyjne, lękowe i praktyczne. Psycholodzy uszczegółowili je i wyróżnili te najczęściej spotykane:

Zwykle proces uczenia się jest motywowany wielostronnie, a motywy wynikają z uświadomionego celu, jaki pragniemy osiągnąć.

Warto mieć świadomość tego, czym jest motywacja, od czego zależy, a przede wszystkim - jak ją utrzymać.

Rodzaje motywacji

Wyróżnia się dwa rodzaje motywacji: motywację wewnętrzną i motywację zewnętrzną.

Z motywacją wewnętrzną czyli autodeterminacją mamy do czynienia wówczas, gdy człowiek podejmuje określone działania, które często nie mają wartości same w sobie, ale zaspokajają pewne wewnętrzne potrzeby. Jako przykład takiej motywacji można podać aktywność związaną z posiadaniem hobby czy zamiłowaniem do czegoś.

Motywacja wewnętrzna w odniesieniu do nauki wiąże się z:

Motywacja zewnętrzna opiera się na wzbudzaniu potrzeb przez stosowanie różnych kar i nagród. Z tym rodzajem motywacji mamy do czynienia także wówczas, gdy jesteśmy poinformowani o możliwościach zawartych w różnorakich sytuacjach i możemy nimi manipulować.

Motywacja zewnętrzna w odniesieniu do nauki wiąże się z:

Podsumowując, główna różnica między motywacją wewnętrzną a motywacją wewnętrzną to cel, który leży u ich podstaw. W odniesieniu do motywacji wewnętrznej, związanej z uczeniem się, tym celem jest przede wszystkim podniesienie swoich kompetencji.

Dążenie do podniesienia swoich kompetencji przyczynia się do:

Zaś w przypadku motywacji zewnętrznej, związanej z uczeniem się, celem jest uzyskanie pozytywnej lub uniknięcie negatywnej oceny swoich kompetencji.

Dążenie do uzyskania pozytywnej oceny swoich kompetencji przyczynia się do:

Z uczeniem się związany jest także problem bezradności intelektualnej, która czasem dopada każdego. Jest to nieprzyjemny stan psychologiczny, którego symptomy zaczynają ujawniać się po wielogodzinnym siedzeniu nad pustą kartką, kiedy próbuje się wykonać konkretne zadanie. Osoba, chcąca pokonać syndrom bezradności intelektualnej, powinna być silnie motywowana do ponawiania prób pokonania trudności, mimo braku jakichkolwiek postępów.

ZAPAMIĘTAJ

W przypadku, gdy działania człowieka, także na płaszczyźnie uczenia się, mają swój początek w zaspokajaniu naturalnej potrzeby ciekawości, wynikają z jego zainteresowań, pragnienia odkrywania nowych, nieznanych mu jeszcze aspektów rzeczywistości, mówimy o wewnętrznej motywacji czyli autodeterminacji. Opiera się ona na swobodnym i indywidualnym wyborze, przez co jest bardzo twórcza. Bez zewnętrznego nacisku (motywacji zewnętrznej) umożliwia spełnianie się, realizację swoich zainteresowań, poznanie i sprawdzenie własnych możliwości.

Jak można zwiększyć swoją motywację?

Przeanalizowanie celów
Jest to czynność podstawowa. Jeśli wiemy, co jest dla nas naprawdę ważne i na czym nam zależy, łatwiej jest się za to zabrać. Jeżeli dane zadanie jest dla nas bardzo istotne, może to wzbudzić w nas motywację wewnętrzną, czyli tendencję do podejmowania i kontynuowania działania ze względu na samą treść tej aktywności. Oznacza to, że samo działanie będzie dla nas ważne i nagradzające, zaś fakt, że istnieje jakaś zewnętrzna nagroda będąca konsekwencją tego działania, odegra mniejszą rolę.

Oznajmianie innym tego, co zamierzamy zrobić
Czyniąc to angażujemy własne ja. Wówczas niepodjęcie działania, bądź niewykonanie zapowiadanego zadania może wywołać w nas wewnętrzne, nieprzyjemne napięcie, wynikające z niezgodności tego co zapowiedzieliśmy, że zrobimy (działanie) z tym co robimy (czyli brakiem działania). Zaistniałe napięcie motywuje nas do jego usunięcia. Wówczas najkorzystniejsze dla nas jest podjęcie działania. Jeżeli tego nie zrobimy, może ucierpieć nasza samoocena, gdyż mamy świadków naszego niepowodzenia.

Wyznaczenie sobie nagrody za wykonanie celu
Dobrze jest zaplanować sobie przyjemną nagrodę za wykonanie zadania. Motywuje to również do pracy, ponieważ kieruje nasze myśli na oczekiwaną nagrodę, a nie na trudy podejmowanego działania. Pozytywne myśli i uczucia względem nagrody mogą zostać przeniesione na myśli i uczucia względem działania. Początkowo nieprzyjemne działanie może stać się dla nas czymś pozytywnym.

Wizualizacja celu - twórcze wykorzystanie wyobraźni
Korzystnie jest wyobrazić sobie to, co powinniśmy zrobić oraz cel naszych działań (np. nasz stan po zdaniu egzaminu - emocje, zachowanie). Dzięki takiej wizualizacji możemy przekształcić abstrakcyjny cel w żywy, realny obraz. Sprawia to, że może wytworzyć się rzeczywiste pobudzenie fizjologiczne - niezbędny motor do podjęcia działania.

Analiza negatywnych konsekwencji niezrealizowania celu
Wynikające z naszych decyzji negatywne konsekwencje zawsze, w mniejszym lub większym stopniu, są stratą. Świadomość tego, że nie podejmując określonego działania, narażamy się na pewną stratę, może zmobilizować nas do podjęcia tego działania i uniknięcia straty.

Analiza pozytywnych konsekwencji zrealizowania celu
Świadomość tego, jakie korzyści możemy mieć z podjęcia działania, a jednocześnie czego unikniemy - właśnie owych negatywnych konsekwencji - ma z reguły motywujący wpływ.

Gwarancja 5 minut - najtrudniejszy jest pierwszy krok - musisz po prostu zacząć!
Udowodniono, że pierwsze 5 minut jest najważniejsze. Jeśli już coś zaczniemy naprawdę robić, łatwiej jest to kontynuować. W przypadku, gdy rozpoczęcie działania będziemy ciągle odkładać na później (wymyślając nowe wymówki) to prawdopodobnie nie wykonamy go w ogóle.

Rozpoczęcie zadania od łatwej czynności
Jeśli zaplanowaną pracę zaczniemy od czegoś łatwego, to bardzo prawdopodobne, że na początku naszego działania osiągniemy sukces, który zachęci nas do dalszej pracy. Jeżeli zaczniemy od razu od trudnego zadania, jest ryzyko że poniesiemy porażkę, zniechęcającą do podejmowania kolejnych zadań.

Metoda szwajcarskiego sera
Zadanie, jakie stoi przed nami można sobie wyobrazić, wykorzystując analogię do szwajcarskiego sera: duże zadanie do wykonania to duży kawałek sera bez dziur. Z tego zadania można wydzielić mniejsze zadania, które są prostsze i zajmują nie więcej niż 5-10 minut (np. wykonanie telefonu, zdobycie jakiejś informacji, przeczytanie artykułu). W wolniejszych chwilach można zacząć od wykonywania właśnie tych zadań, a takich momentów zwykle można znaleźć co najmniej kilka w ciągu dnia - więc po co je tracić? Pracując tą metodą w rezultacie okaże się, że jakieś duże zadanie, czyli duży kawałek sera, stanie się serem szwajcarskim, mającym więcej dziur niż sera, które już bardzo łatwo sfinalizować. Dziury te to już wykonane małe zadania.

Zdobycie dodatkowych informacji o przedmiocie naszego działania
Prościej zmierzyć się z zadaniem, na temat którego dużo wiemy (np. znamy mechanizmy załatwiania danej sprawy, wiemy, czemu ona służy) - nie wydaje się ono wówczas takie trudne. Zupełnemu laikowi w danej dziedzinie, czynność którą ma wykonać, może jawić się jako niemożliwa do zrealizowania, a to z pewnością zniechęci go do działania. Zaznajomienie się z przedmiotem umożliwia także upracowanie lepszego planu działania, co przyczyni się do sprawniejszego wykonania. Wiedza ta pozwala również na wydzielenie z jednego dużego zadania mniejszych. Można je łatwo i szybko wykonać, a przez to efektywniej wykorzystać czas i swoje umiejętności. Wszystkie te czynniki są gwarantem sukcesu, a o wiele chętniej pracujemy nad czymś, co prawdopodobnie zakończy się sukcesem.

Opracowano na podstawie: J. Reykowski, Emocje i motywacja, Warszawa 1989.

Wiara w siebie

Ćwiczenia, które przyczynią się do zwiększenia twojej motywacji


 

Motywacja to umiejętność mobilizowania siebie do osiągania niezwykłych celów. Odpowiednia motywacja ma kluczowe znaczenie, nie tylko w przypadku uczenia się, ale także w pracy zawodowej czy w życiu prywatnym. Stosując odpowiednie techniki i ćwiczenia, a przede wszystkim wiedząc, czym jest motywacja i jakie mechanizmy jej towarzyszą - możemy ją skutecznie wzbudzać i podnosić.

Trzeba mieć marzenia i dążyć do ich realizacji, ponieważ obrany cel nadaje sens naszemu życiu. Należy jednak pamiętać, że posiadanie zbyt wybujałych ambicji, pragnienie osiągania perfekcji za wszelką cenę, może dać skutek odwrotny. Mało prawdopodobne jest to, że ktoś, kto nigdy nie jest usatysfakcjonowany rezultatami swoich działań na polu zawodowym, znajdzie zadowolenie ze swojego życia rodzinnego czy przyjacielskiego. A to w rezultacie oznacza, że nie będzie nigdy szczęśliwy.

ZAPAMIĘTAJ

Posiadanie planu pełni niezwykle motywującą funkcję. Przede wszystkim przyczynia się do konsekwentnego i systematycznego realizowania naszych celów. Dobrze przemyślany i dokładnie opracowany plan powinien opierać się na podziale całości zadania na zadania mniejsze, cząstkowe, odpowiednim ustaleniu priorytetów oraz wytyczeniu orientacyjnych terminów realizacji poszczególnych części.

Lekcja 12 - Sztuka robienia notatek

Po co notować ?

Robienie notatek jest nieodzownym elementem studiowania. Ze względu na korzyści, jakie przynosi zapisywanie informacji, warto to robić wszędzie: na wykładach, zajęciach, w bibliotece, na bieżąco z czytanych lektur. Należy także zapisywać wszelkie terminy i sprawy do załatwienia.

Pamięć ludzka jest zawodna, a zapominanie - naturalnym procesem. Dlatego jedynym wyjściem jest utrwalenie istotnych treści, po to, aby móc je późnie odtworzyć lub nauczyć się ich. Notowanie na też inne korzyści:

Jednak, żeby notowanie rzeczywiście przyniosło zamierzony efekt - trzeba to robić dobrze! W następnych tematach zostaną przedstawione różne sposoby notowania. Warto wybrać ten, w którym czujesz się najlepiej i pracować nad doskonaleniem go.

ZAPAMIĘTAJ

Jeśli chcesz mieć dobre notatki z zajęć i wykładów - siadaj blisko prowadzącego. Będziesz mógł się lepiej skoncentrować, ponieważ w pierwszych rzędach lepiej słychać oraz dobrze widać tablicę. Niewielka odległość sprawia także, iż nie wypada rozmawiać czy zajmować się czymś innym (np. czytaniem książki czy gazety). Zobaczysz, że przyniesie to efekty i wpłynie na jakość twoich notatek, a co się z tym wiąże - także uczenia się.

Notatka streszczeniowa

Notowanie streszczeniowe jest dość popularną metodą robienia notatek. Jednak w praktyce przydatność takich notatek okazuje się niewielka. Z kilku powodów:

Jeśli już ktoś decyduje się na taki sposób notowania, warto opracować sobie pewien stały zasób znaków, skrótów i symboli, np. w zapisywaniu często używanych słów:

Def. - definicja
T - termin
○- człowiek
Z - znak

Dyktafon
Pewnym rozwiązaniem dla tych, którzy chcą mieć dokładny zapis treści jest dyktafon. Może on okazać się przydatny zwłaszcza w takich sytuacjach, gdy ktoś z jakiś przyczyn nie może (czy nie chce) być na wykładzie. Wystarczy tylko powierzyć dyktafon lojalnemu koledze, by włączył odpowiedni przycisk.
Nagraną wypowiedź możemy odsłuchać w dowolnym czasie. Na dyktafon możemy także nagrywać swoje uwagi czy przemyślenia - wtedy staje się czymś w rodzaju szybkiego notesu.

Kiedy wskazany zapis słowo w słowo
Notowanie słowo w słowo jest jednak niezbędne w sytuacjach, gdy musimy zapisać:

Zawsze należy przy tym zanotować autora i ewentualne źródło, z którego zapisywane treści pochodzą.

Niemniej jednak, z uwagi na czas, jaki traci się na robienie notatek streszczeniowych, stosunkowo niewielką przydatność w stosunku do nakładu pracy włożonego w ich sporządzenie, polecamy inne metody notowania.

Notatka konspektowa

Notatka konspektowa, w porównaniu z notatką streszczeniową, to bardziej praktyczny sposób notowania. Jest przejrzysta - przez co łatwiej się z niej uczyć. Poza tym sporządzanie jej nie jest tak męczące, a zmusza autora do przemyślenia i analizowania zapisywanych treści.

Podstawę zrobienia takiej notatki stanowią 2 etapy:

  1. wybranie najważniejszych treści, tez, ale także istotnych szczegółów

  2. zapisanie ich w odpowiednim kształcie i hierarchii, stosując punkty i podpunkty.

Przy sporządzaniu notatki konspektowej należy przemyśleć rozmieszczenie przestrzenne punktów (akapity, marginesy), a także porządek oznaczeń, których będziemy używać.
Repertuar oznaczeń, jakie można stosować jest szeroki: cyfry rzymskie i arabskie, litery, myślniki i inne oznaczenia graficzne, wszelkiego rodzaju wyróżnienia (podkreślenia, ramki, duże litery, wykrzykniki, różne kolory). Przyswajanie wiadomości z notatek sporządzonych w formie konspektu wymaga od osoby uczącej się aktywności i skupienia. Łatwo w notatkach sporządzonych w formie konspektu odnaleźć odpowiednie treści, gdyż są one przejrzyste.
W razie potrzeby - można je szybko przejrzeć, by przypomnieć sobie najważniejsze zagadnienia.

Notatka graficzna - Mapa myśli

Alternatywą dla notowania linearnego (streszczeniowego lub konspektowego) jest notatka graficzna. Najpopularniejsza jej forma to Mapa Myśli (ang. Mind Map). Nazwa pochodzi od tego, że zapisane tą techniką informacje przypominają mapę. Najkrócej można powiedzieć, że mapa myśli to zapis powiązań między kluczowymi słowami w utrwalanych informacjach. Dzięki takiemu przedstawieniu bardzo szybko można dostrzec najważniejsze zależności występujące w obrębie jakiejś problematyki.

Metodę tę opracowali dwaj brytyjscy naukowcy: Tony i Barry Buzan. Udowodnili oni, że przy tworzeniu map myśli wykorzystywane są obie półkule ludzkiego mózgu, a nie tylko prawa, jak to ma miejsce wtedy, gdy notujemy w sposób linearny. Lewa półkula mózgowa, odpowiadająca min. za wyobraźnię, rozpoznawanie kolorów, postrzeganie przestrzeni, marzenia jest zwykle mniej aktywna. Gdy pracujemy nad mapą myśli,
w równym stopniu pobudzane są obydwie półkule, co wpływa na podniesienie sprawności pracy naszego mózgu. Przez to tworzenie map myśli staje się treningiem polepszającym naszą sprawność intelektualną, a w rezultacie cały proces nauki i zapamiętywania czyni szybszym
i prostszym oraz przyjemniejszym.

Notowania za pomocą mapy myśli można się łatwo nauczyć, należy tylko kierować się podanymi przez badaczy wskazówkami.

Oto zasady wykonywania mapy myśli:

  1. Na środku czystej kartki dużego formatu (co najmniej A4) ułożonej w pozycji poziomej umieść, w formie kolorowego obrazka, znaku lub symbolu, główny temat swojej notatki.

  2. Następnie narysuj grube linie, wychodzące promieniście od tego centralnego punktu.

  3. Na liniach tematu zapisuj najistotniejsze treści, pamiętając, że przy jednej linii umieszczać tylko jedno, dwa słowa lub rysunki, nie więcej, gdyż mapa musi być przejrzysta.

  4. Od końca tych grubych linii mogą wychodzić następne, tak że cały układ połączonych ze sobą linii kojarzy się z drzewem (konary i gałęzie).

  5. Informacje zapisuj od ogólnych, ale ważnych do szczegółowych.

  6. Staraj się nie rysować linii dłuższych, niż samo słowo lub rysunek, a napisy umieszczaj wzdłuż linii.

  7. Używaj liter różnej wielkości i stylów, ale pamiętaj żeby były to litery drukowane - napisy będą wyraźne.

  8. Wykorzystuj miejsce na całej kartce.

  9. Słowa kluczowe należy najsilniej oznaczać.

  10. Stosuj różne kolory.

  11. Dokładnie zaznaczaj relacje pomiędzy pojęciami, stosując odpowiednie strzałki.

  12. Wypracuj swój indywidualny styl tworzenia map myśli

  13. Rysuj mapę tak jak potrafisz, nie sil się na perfekcjonizm, bo możesz się zniechęcić. Oczywiście cały rysunek musi być na tyle staranny, żebyś mógł go potem odczytać, a notatkę możesz dopracować np. wtedy, gdy będziesz się z niej uczyć.

  14. Umieszczaj na rysunku nie tylko same fakty, ale także problemy, skojarzenia, pytania itp.

  15. Na końcu ustal i oznacz cyframi kolejność zapisanego materiału, w jakiej należy go potem odczytać.

Aby wzbogacić mapę myśli możesz wykorzystywać:

Strzałki - dla oznaczenia relacji

Linie - dla oznaczenia powiązań, hierarchii

Znaki - np. wykrzykniki, gwiazdki (!, *) mogą uwydatniać pewne treści, z kolei opracowany indywidualnie zestaw znaków, oznaczający stałe pojęcia, np. (♀- kobieta), (♂- mężczyzna), (†- chrześcijański), (♪ - muzyczny), pozwala zaoszczędzić miejsce.

Rysunki - mogą zawierać w sobie dużo treści, ponadto dzięki nim mapa myśli jest ciekawsza

Figury - takie jak: koła, kwadraty, chmurki, dymki itp. Umieszcza się je na mapach myśli w celu oznaczenia tego samego wątku czy myśli, można w nich także zapisywać cytaty, wzory, regułki.

Kolory - wspomagają kojarzenie i zapamiętywanie (np. gdy dany obszar tematyczny będą łączyły linie w tym samym kolorze), dlatego jak najbardziej wskazane jest używanie kolorowych długopisów, flamastrów, kredek.

Zastosowania map myśli:

Zalety korzystania z map myśli:

Mapy myśli można także tworzyć przy użyciu komputera. W tym celu zostały opracowane specjalne oprogramowania, takie jak: MindManager, Mind Mapper Professional, Nova Mind, Intellect Map. Jest to sposób szybki i pozwalający bez problemu poszerzać pojemność notatki. Jednak, jak podkreślają przeciwnicy stosowania tej metody, korzystanie z komputera przy konstruowaniu map myśli nie stymuluje ludzkiego mózgu i nie pobudza kreatywności w takim stopniu, jak notowanie na kartce papieru. Poza tym, w wielu przypadkach trzeba posiadać komputer osobisty, który i tak nie zawsze wszędzie można zabrać ze sobą.

Kilka praktycznych wskazówek odnośnie sporządzania notatek:

Lekcja 13 - planowanie czasu

Cele i korzyści planowania

Właściwie każdy zdaje sobie sprawę z faktu, że czas jest czymś, czego nie można odzyskać, jest bezcenny. Nie wszyscy jednak doceniają wartość czasu. Człowiek dostaje do dyspozycji pewien limit czasu i z każdym dniem swojego życia ma go coraz mniej. Rodzą się zatem pytania: jak najlepiej wykorzystać czas i jak go nie tracić?
Przed tymi problemami staje także student, zwłaszcza ten, który dopiero rozpoczyna studia. Szybko spostrzeże, że tu nikt nie będzie kierował jego nauką, tak jak to miało miejsce na wcześniejszych etapach edukacji. Teraz to zadanie należy wyłącznie do niego. Sam musi narzucać sobie tempo nauki, planować powtórki i zdobywać potrzebne materiały - czyli odpowiednio planować swój czas.
Dla osób, które nie są systematyczne i uporządkowane, a także nie mają wypracowanych metod nauki, początek studiów może okazać się bolesnym doświadczeniem. Świeżo upieczony student musi zmierzyć się z wieloma nowymi obowiązkami i problemami, zwłaszcza gdy studiuje i jednocześnie pracuje. Systematyczna nauka, pisanie prac, załatwianie wielu spraw, wykonywanie codziennych obowiązków, wizyty w bibliotekach - na wszystkie te rzeczy trzeba znaleźć czas. Z trudnościami z zagospodarowaniem czasu można się uporać, trzeba tylko chcieć i wierzyć w to, że wypracowanie własnych zasad zrządzania czasem da wymierne korzyści i podniesie jakość życia.
Należy oczywiście pogodzić się z faktem, że czasu i tak nie starczy nam na wszystko to, co byśmy chcieli. Doba ma tylko 24 godziny, a produktywnie człowiek jest w stanie wykorzystać z tego zaledwie połowę. Prawdą jednak jest to, że każdy ma więcej czasu, niż to może mu się wydawać, tylko nie potrafi efektywnie z niego korzystać. Jeśli zaś wprowadzisz do swojego życia kilka zmian związanych z podziałem spraw, ustaleniem priorytetów
i odpowiednim zaplanowaniem, zaowocuje to efektywnym funkcjonowaniem i lepszą wydajnością.
Musisz zatem podejść kreatywnie do swojego życia i zacząć wprowadzać w życie zmiany, które zostaną ci zaproponowane poniżej. Jeśli z nich skorzystasz, to masz gwarancję, że zyskasz codziennie co najmniej godzinę. Ten czas będziesz mógł wykorzystać na inne sprawy - możesz zrealizować swoje pomysły, zająć się hobby, więcej czytać. I mimo tego, że godzina dziennie to niewiele, to w ciągu miesiąca to aż 30 godzin czyli cztery dni robocze, co w skali roku (4 dni pomnożone przez 12 miesięcy) daje aż 50 dodatkowych dni!
 
Korzyści, jakie przyniesie ci planowe zarządzanie swoim czasem:

Głównym celem zarządzania czasem jest to, abyś mógł skupić się na rzeczach dla ciebie ważnych czyli takich, które przyczyniają się do osiągania przez ciebie priorytetowych celów oraz przybliżają cię do realizacji życiowych planów. Ponadto, jeśli będziesz potrafił umiejętnie zaplanować swoją pracę, to stworzysz warunki, by efekty tej pracy były większe. A co się z tym wiąże - lepiej wykorzystasz czas, a także będziesz miał go po prostu więcej. Natomiast zła organizacja czasu, lub, co gorsze, jej brak, sprawiają, że wszystko co robisz, zajmuje ci zawsze więcej czasu niż powinno. I nawet w przypadku, gdy różnice te są niewielkie, lub prawie niezauważalne, to w szerszej perspektywie marnujesz w ten sposób naprawdę dużo czasu, który mógłbyś efektywnie wykorzystać (ziarnko do ziarnka…). Pamiętaj, że nawet drobne niedociągnięcia w organizacji pracy mają niebagatelny wpływ na zmniejszenie twojej skuteczności, gdyż powtarzają się przy wykonywaniu wielu czynności.

Każdej źle zorganizowanej osobie doskonale znane są następujące sytuacje:

Oczywiście nie wszystkie te punkty muszą dotyczyć ciebie, jednak warto sobie zdać sprawę z faktu, że niewiele jest ludzi perfekcyjnie zorganizowanych, a większość z nas dostrzega u siebie elementy złej organizacji. Dlatego, jeśli (nawet tylko czasem…) miewasz podobne odczucia do wyżej opisanych, to nic straconego - powinieneś po prostu zacząć opracować sobie dobry plan zadań i spraw do załatwienia.

Usuwanie rzeczy zbędnych

Krok pierwszy

Chcąc dobrze zarządzać swoim czasem, musisz najpierw szczegółowo zastanowić się nad tym, co chcesz osiągnąć i do czego dążysz. Możesz to określić w skali całego życia, najbliższych pięciu czy dziesięciu lat lub wybrać mniejszy odcinek czasu - np. najbliższy rok czy semestr. Uświadomienie sobie swoich celów i zamierzeń oraz opracowanie sposobów ich realizacji pozwoli ci ustalić odpowiednią hierarchię rzeczy i późniejsze sporządzenie planu.

Krok drugi

W następnej kolejności wypisz na dużej kartce wszystkie rzeczy i zadania, które musisz wykonać (np. nauka do jutrzejszego kolokwium, zmiana abonamentu telefonicznego, założenie konta w banku, podbicie legitymacji, oddanie książki do biblioteki, wysłanie cv itp….) w wybranym przez siebie czasie, np. w ciągu tygodnia czy miesiąca. Będzie to tzw. (termin przyjęty z jęz. angielskiego) TO-DO-LIST czyli lista rzeczy do zrobienia. Uwzględnij w niej także te czynności, które wykonujesz codziennie.

Krok trzeci

Na tym etapie zastanów się, czy rzeczywiście wszystkie te rzeczy musisz zrobić. Czasem po prostu zamiast starać się upychać jak najwięcej spraw do załatwienia lepiej po prostu bez nich się obejść. Jeśli się dobrze zastanowisz, spostrzeżesz, jak wiele rzeczy w twoim życiu jest nieistotnych, takich, które nie przynoszą ci żadnych korzyści.
Zatem, zanim zaczniesz planować swój następny dzień czy tydzień wyeliminuj ze swojego życia wszystkie niepotrzebne rzeczy, które tylko zajmują twój czas. Musisz krytycznie podejść do swojego życia i rozeznać, co bezsensownie zabiera ci czas i wyeliminować to raz na zawsze ze swojego życia. Porządkowanie i znajdowanie miejsca wszystkim rzeczom i sprawom nie jest takie łatwe, ale dobrze zrobione, sprawi, że już zawsze będziesz mieć kontrolę nad tym, co wokół ciebie się dzieje. Dzięki temu również zaczniesz mieć więcej czasu na inne rzeczy.

Oto sposoby na uzyskanie maksimum czasu:

Optymalizacja tego, co robisz jest szalenie istotna, jednak dopiero wtedy, gdy już wiesz, na czym się skupić. Bez wcześniejszej selekcji rzeczy ważnych i odrzucenia pozostałych - stracisz masę energii na poprawianie wydajności również rzeczy nieistotnych.
Jeśli twoim narzędziem pracy jest komputer, ważne jest, abyś miał w nim porządek. Zaprowadzenie ładu w komputerze spowoduje, że będziesz mógł sprawniej poruszać się po komputerze, przez to szybciej znajdować potrzebne ci informacje i w rezultacie - wydajniej pracować. Musisz uporządkować wszystkie rzeczy w odpowiednich podkatalogach, ponazywać je, wówczas nie będziesz się w nich gubił. Masz dużo zdjęć w swoim komputerze? - Zainstaluj sobie odpowiedni program i wszystkie w nim umieść.

Zapamiętaj, że kluczem do sukcesu jest odpowiednie ustawienie swoich priorytetów. Musisz dokładnie wiedzieć, na czym ci w życiu zależy i co chcesz osiągnąć. Tylko wtedy będziesz wiedział jakie rzeczy są ważne i którym warto poświęcać czas, a jakie wprost przeciwnie - tylko niepotrzebnie zabierają ci energię i uwagę.

Jeśli jednak uświadomisz sobie, że w ciągu dnia lub tygodnia tracisz swój potencjał na zadania i rzeczy, które bezużytecznie zabierają ci czas - to nawet próba robienia tych bezsensownych rzeczy wydajniej zda się na nic. Jedyną radą jest całkowite ich wyeliminowanie. Naucz się kasować i pozbywać się niepotrzebnych czynności i informacji. Jeśli nie będziesz tego robił, to wkrótce zaleje cię ogrom przechowywanych i chomikowanych przeróżnych notatek, kontaktów, maili, zakładek do stron, na które nigdy nie wejdziesz, dokumentów tekstowych, które nie będą ci już do niczego potrzebne, w których sam będziesz się gubił.

Zastanów się, czy nie warto wyeliminować takie rzeczy, jak:

Zrobienie takiego generalnego porządku w swoich sprawach i rzeczach zajmie ci sporo czasu. Jednak korzyści, jakie ta praca ci przyniesie (poczucie ładu, więcej czasu i miejsca, łatwość znajdowania potrzebnych rzeczy i informacji) będą, zwłaszcza w dłuższej perspektywie, naprawdę nieocenione.

Ponadto staraj się eliminować innych złodziei czasu, w tym celu :

Podsumowując - wytnij wszystko to, co ocenisz , że nie jest potrzebne, a tylko zaśmieca twój umysł, czas, miejsce w domu, telefonie, czy w komputerze i odbiera ci energię. Nie krępuj się i zbytnio nie martw w tym, że usuniesz za dużo. Dzięki temu zyskasz czas, swobodę i przejrzystość działań.

Ustalanie priorytetów

Jeśli masz dużo różnych obowiązków i zadań do wykonania, to ich lista staje się bardzo długa. Przez to jest nieczytelna i bezużyteczna. Skutecznym sposobem na to, by ten stan zmienić i sprawić, że będziesz wiedział, co i kiedy powinieneś zaplanować, jest podzielenie zadań na odpowiednie grupy i nadanie im właściwych kategorii. Właściwa liczba kategorii to trzy lub cztery, nie może być ich za dużo, ponieważ trudno będzie z nimi pracować.
Te kategorie możesz dowolnie nazwać, np.:

Ważne jest, aby ilość kategorii odpowiadała tobie oraz była adekwatna do twoich spraw. Oto propozycja kategorii i charakterystyka zadań, jakie powinny być im przyporządkowane:

  1. Sprawy pilne i kluczowe

    Znajdą się tutaj zadania, które muszą być wykonane natychmiast. Ich ważność musisz ocenić na podstawie tego, jaki wpływ ich wykonanie (lub nie) będzie miało na twoje plany długoterminowe (np. jutro mija ostateczny termin nadsyłania cv do firmy, która oferuje atrakcyjne stanowiska pracy).
     

  2.  Sprawy pilne, ale nie kluczowe

    W tej kategorii znajdą się te wszystkie zadania pilne, których niewykonanie będzie miało określone skutki. Jednakże zadania te nie są kluczowe i nie będą miały wpływu na to, co i gdzie będziesz robił za kilka lat. Sprawy te oddziałują jedynie na obecne stany rzeczy.
     

  3. Sprawy kluczowe lecz nie pilne

    Tutaj musisz umieścić te zadania, których wykonanie sprawi, że będziesz coraz bliżej wyznaczonego celu (np. napisania i oddania pracy rocznej). Dobrą strategią jest podzielić zadania z tej kategorii na pewne grupy, zwłaszcza jeśli plan wymaga pewnych działań przez długi okres czasu. Takie podzielenie na etapy odniesie pozytywny skutek, ponieważ zakończenie każdego odcinka i przejście do kolejnego jest bardzo motywujące.
     

  4. Sprawy nie pilne i nie kluczowe

    Wszystkie zadania, które nie trafiły do żadnej z wcześniejszych kategorii, powinny znaleźć się właśnie tutaj. Przykładem takiego zadania jest np. przejrzenie kupionej właśnie gazety. Jest to czynność, która w kontekście wykonania jakiejś pilnej pracy, służy często jej odwlekaniu. Rzeczy typu: przeczytanie interesującego nas artykułu, wykonanie telefonu do znajomego czy zajrzenie do prywatnej poczty internetowej traktujmy w kontekście nagród, które możemy sobie przyznać po wykonaniu pewnego, określonego wcześniej etapu pracy. Należy robić to jednak zawsze w sposób kontrolowany, wcześniej ustalając limit czasu, jaki możemy na tę czynność poświęcić (np. po godzinie efektywnej pracy, robimy sobie 5 min. przerwy na przeczytanie ciekawego artykułu). Do kosza powinny trafiać wszelkie sprawy nieistotne z tej kategorii.

    Potem rób taką listę na każdy dzień, najlepiej zrób to wieczorem przed snem. Wypisz na kartce wszystkie rzeczy, które musisz zrobić następnego dnia, przepisz te, których nie udało ci się dotąd zrealizować. Następnie pogrupuj je w odpowiednie kategorie. To ułatwi ci przygotowanie planu na następny dzień.

    Pamiętaj - zaczynaj od załatwiania najważniejszych obowiązków i staraj się zajmować na raz tylko jedną sprawą.

Plan dnia

Opracowanie planu dziennego

Opracowanie dobrego planu nie polega tylko na wyeliminowaniu ze swojego życia wszystkich rzeczy zbędnych i wypisaniu listy zadań do wykonania. Niemniej to stanowi podstawę i od tego właśnie trzeba zacząć. Następnym krokiem jest odpowiednia hierarchizacja spraw.

A zatem - chcąc odpowiednio zaplanować swój dzień, każde zadanie trzeba zapisać w odpowiedni sposób i umieścić je we właściwie zaplanowanej kolejności na liście.

Oto propozycja, w jaki sposób i w jakiej kolejności można opracować swój plan:

Należy także zaznaczyć, że wykonywanie ważnych zadań w godzinach porannych działa bardzo motywująco na resztę dnia. Zrobienie, ukończenie czegoś istotnego daje poczucie satysfakcji i zadowolenia. Taki sukces, nawet niewielki, pozwala optymistycznie patrzeć w swój plan, pomimo tego, że jest w nim jeszcze dużo pozycji do zrealizowania.

Codzienne sporządzanie planu powinno stać się nawykiem. I stanie się z pewnością, jeśli przez pewien czas będziesz praktykował takie planowanie. Więcej nawet - wkrótce okaże się, że bez dokładnego planowania nie będziesz mógł się obejść. Jeśli będziesz sumiennie dokonywał wpisów do swego kalendarza, a w ciągu dnia skrupulatnie przeglądał plan, zapanujesz nad sytuacją i zrealizujesz to, co zamierzyłeś, ponadto o niczym nie zapomnisz. Przekonasz się także, że dobry plan pozwoli zaoszczędzić ci naprawdę dużo czasu w dzień. Poza tym o niczym nie zapomnisz!!!

Zasada Pareto

Aby lepiej ustalać priorytety zadań i obowiązków, a przez to ułatwić sobie organizację i zapewnić maksymalne wyniki w minimalnym czasie, warto kierować się pewną prawidłowością, zwaną Zasadą Pareto (inne jej nazwy to: zasada 80/20 lub 80 na 20). Zasada 80/20 głosi, że 80% wyników wypływa tylko z 20% przyczyn, inaczej mówiąc - skromniejszymi środkami i mniejszym wysiłkiem można osiągnąć większe efekty.

Nazwa tej zasady pochodzi od nazwiska włoskiego ekonomisty i socjologa, Vilfredo Pareto, który w 1897 roku, po przeanalizowaniu danych statystycznych dochodów ludności we Włoszech, stwierdził, iż 20% mieszkańców Włoch jest w posiadaniu 80% majątku w kraju. W 1941 roku, amerykański teoretyk zarządzania, Joseph Juran użył nazwy `zasada Pareta' w swoich badaniach nad jakością, odnotowując, że 80% problemów jest powodowanych przez 20% przyczyn. Od tego czasu zasada ta jest używana dla opisu większej ilości zjawisk i stosowana w różnych dziedzinach życia.

Oczywiście liczb 20 i 80 nie należy traktować jako jedynie właściwych. Jest to proporcja, która w obserwacjach pojawia się najczęściej, ale równie dobrze może być ona nieco inna. Znaczące w tej zasadzie jest to, że nie zdarza się nigdy, by 100% nakładów przyniosło 100% efektów. Kierując się tą zasadą należy uszeregować zadania według ich ważności, a następnie wykonać 20% najważniejszych prac, co zapewni osiągnięcie 80% rezultatów. Zaś pozostałe 20% efektów można osiągnąć, wykonując 80% pozostałych zadań.

Należy także pamiętać, że reguła 20/80 jest prawdziwa również w sytuacji odwrotnej. Jeśli ktoś wykona 8 z 10 swoich zadań, ale pominie te dwa najważniejsze, osiągnie jedynie 20% spodziewanych wyników.
Zasada Pareto działa jakby na przekór intuicji. Zwykle jest tak, że oczekuje się, iż wszystkie nasze działania i wysiłek w nie włożony dadzą taki sam zysk. Okazuje się, że jest inaczej - trzeba wyodrębnić tylko najbardziej kluczowe działania, które przyczyniające się do największej ilości wyników.

Świadomość działania Zasady Pareto jest cenną wiedzą. Zdając sobie sprawę z tej zależności można wybierać te rzeczy i czynności, które przynoszą najwięcej efektów. Ponadto, warto realnie oceniać swoje możliwości i pamiętać, że żaden człowiek nie jest w stanie zrobić wszystkiego co chciałby. Jednak jeśli będzie dokonywał optymalnych wyborów swoich czynności, jest w stanie osiągnąć znacznie większe efekty, ponieważ całą swoją energię będzie skupiał tylko na tym, co rzeczywiście jest potrzebne.

Idealnym przykładem na to, jak sprawdza się zasada Pareto jest hipotetyczna sytuacja z przygotowań do egzaminu:

Nie jest rzeczą łatwą rozpoznać, która część naszego działania jest tą odpowiedzialną za wyniki. Należy jednak starać się analizować swoje zamierzenia, zastanawiać się nad każdą decyzją, czynnością oraz ich skutkami. I w rezultacie - wybierać tylko te, które gwarantują najwięcej optymalnych efektów.

CIEKAWOSTKI

Najczęstsze przykłady zasady Pareto:

Lekcja 14 - zdawanie egzaminów

Jak opanować stres egzaminacyjny?

Egzaminy to nie tylko nieodzowny element studiowania, ale życia ludzkiego w ogóle. Jeśli się nad tym głębiej zastanowimy, to okazuje się, że właściwie każdy nowy etap naszego funkcjonowania wiąże się z jakimś zdanym (lub nie) egzaminem (rozmowa kwalifikacyjna, prawo jazdy, wykonywanie pracy na danym stanowisku czy sprawdzanie się w określonej życiowej roli).

Generalnie jednak, podstawowym celem egzaminów jest sprawdzenie opanowania określonej wiedzy czy umiejętności oraz selekcja, polegająca na odrzuceniu osób nie spełniających odpowiednich kryteriów, a promowaniu tych, którzy się w nich mieszczą.

Na studiach często bywa tak, że uczymy się czegoś tylko po to, aby zdać jakiś egzamin.

Większości osób egzaminy kojarzą się przede wszystkim z ogromnym stresem i to niezależnie od tego czy są przygotowani dobrze czy źle. Lękowi przedegzaminacyjnemu często towarzyszą konkretne objawy, takie jak: wzrost ciśnienia, drżenie rąk, suchość w gardle, problemy z żołądkiem… Są to odczucia naturalne, które dla wielu studentów nieodzownie wiążą się z ważnymi egzaminami. Gorzej jest wtedy, gdy stres przeradza się w paniczny, irracjonalny lęk przed egzaminem. W takich sytuacjach ludzie są jakby sparaliżowani, nie mają woli walki, zapominają o wszystkim, nie są w stanie zdobyć się na żadną kreatywność. To, jak każdy z nas reaguje na stresowa sytuację, jaką niewątpliwie jest egzamin, zależy od indywidualnych predyspozycji.

Każdy ma prawo bać się. Więcej - udowodniono, że przy przeciętnym poziomie pobudzenia, związanego ze stresem, ma miejsce najlepsza jakość wykonania (znane w psychologii prawo Yerkesa-Dodsona). Tak więc stres w małych dawkach działa pozytywnie.

Nie wynaleziono żadnego lekarstwa czy metody na stuprocentowe pozbycie się lęku przedegzaminacyjnego. Zwykle sprawdza się reguła, że im więcej egzaminów mamy za sobą, tym mniej stresujemy się przed każdym następnym. Przed stresem skutecznie chroni także (choć są wyjątki) skuteczne przygotowanie do egzaminu. Wszak najbardziej obawiamy się zupełnej porażki czyli oblania, a świadomość, że posiadamy odpowiednią wiedzę i dużo zależy od nas, dodaje odwagi i pewności siebie.

Jednym ze sposobów oswojenia lęku przed egzaminem jest poznanie wymagań danego egzaminatora. Zauważ, że mniej stresu kosztują cię egzaminy, jeśli prowadzi je osoba, do której chodziłeś na wykłady lub ćwiczenia. Jeśli masz taką możliwość - przeanalizuj pytania z poprzednich lat - zobacz, jak są sformułowane (szczegółowo czy ogólne); to także dobra okazja, by jeszcze raz powtórzyć materiał. Często studenci zasięgają opinii o egzaminującym u kolegów ze starszych lat. Jednak nie zawsze warto się nimi sugerować - zazwyczaj są one bardzo subiektywne i nie zawsze odzwierciedlają rzeczywistość.

Kilka rad przed egzaminem:

Egzamin ustny

Egzamin ustny jest powszechnie praktykowaną formą sprawdzania wiedzy. Jest także formą najbardziej stresującą dla zdającego. Ponadto, uważa się ją za najmniej obiektywny i najbardziej niedoskonały sposób egzaminowania. Przede wszystkim na egzaminie ustnym można sprawdzić przygotowanie studenta ze stosunkowo niewielkiego obszaru wiedzy z danej dziedziny. Najczęściej, przede wszystkim ze względu na ograniczenia czasowe, na egzaminie ustnym stosuje się praktykę losowania zestawu trzech pytań albo ich zadawania zdającemu. Zazwyczaj są to pytania przekrojowe, które mają dać szeroki obraz kompetencji osoby zdającej, o podobnym dla wszystkich poziomie trudności. Jednak nie zawsze tak jest, i często jedni dostają pytania dość łatwe, a innym w udziale przypadają te, powszechnie uznane jak bardzo trudne.

Na ocenę z egzaminu ustnego składa się, oprócz poziomu przygotowania studenta, także wiele innych czynników. Dzieje się tak nawet wbrew intencjom egzaminującego, który stara się być jak najbardziej obiektywny, ale np. ma gorszy dzień, boli go głowa itp. Mogą tu działać nawet podświadomie różne czynniki, z których osoba egzaminująca nawet nie zdaje sobie sprawy.

Nie praktykuje się także rejestrowania wypowiedzi osoby zdającej egzamin Jedynym dowodem na to, że egzamin miał miejsce, a my na nim byliśmy, jest ocena w indeksie i w protokole. Ponadto, brakuje jasnych, ustandaryzowanych kryteriów oceny - zależy to zwykle od preferencji i indywidualnych ustaleń egzaminatora lub komisji egzaminacyjnej.

Na ocenę mogą wpływać także inne predyspozycje zdającego, niekoniecznie związane bezpośrednio ze stopniem opanowanej wiedzy. Liczą się również: pewność siebie, elokwencja, umiejętność zachowania się w stresującej sytuacji, urok osobisty czy uroda.

Kilka rad dla zdających egzamin ustny:

Egzamin pisemny

Egzamin pisemny jest bardzo popularną formą sprawdzania wiedzy. Jego istotną cechą jest to, że oprócz sprawdzenia stopnia znajomości faktów przez egzaminowanego, daje także ogląd na pewne jego umiejętności, jak zdolność analizy i interpretacji przyswojonych wiadomości. Egzamin pisemny sprawdza także sprawność w posługiwaniu się różnymi formami wypowiedzi, jak na przykład esej czy rozprawka. Niekiedy egzamin pisemny polega nie na napisaniu odpowiedzi na jeden temat, ale na pisemnym odpowiedzeniu na kilka pytań. Wtedy szczególnie istotna jest dyscyplina wypowiedzi, umiejętność syntezy, zwięzła forma, w której przekazywane są najważniejsze treści.

Oczywiście egzamin pisemny nie jest idealna formą sprawdzania zasobu wiadomości. Niemniej jednak, zwolennicy tej metody podkreślają jej bezsprzeczne zalety:

Zaś przeciwnicy egzaminów pisemnych do głównych wad zaliczają:

Jeszcze dwie kwestie, o których nie sposób nie wspomnieć o wszelkich egzaminach pisemnych: czytelne pismo i robienie błędów. Egzamin pisemny nie stwarza okoliczności sprzyjających starannemu pisaniu: ograniczona ilość czasu, pośpiech, skreślenia, brak możliwości przepisania całości na czysto. Jednak, nawet jeśli nie masz starannego pisma, pamiętaj, by pisać wyraźnie. Podstawą komunikacji między tobą a egzaminatorem jest twoje czytelne pismo. Może zdarzyć się tak, że oceniający nie będzie w stanie, mimo najlepszych chęci, przebrnąć przez to, co napisałeś, nie odczyta istotnych fragmentów i w konsekwencji dostaniesz niższą ocenę.

Drugim problemem jest skłonność do robienia błędów, szczególnie tych, które rażą najbardziej - ortograficznych. Jeśli nagminnie robisz błędy ortograficzne, to, nawet jeżeli nie studiujesz filologii, fakt ten może przyczynić się do obniżenia twojej oceny.

Natomiast jeśli wiesz, że cierpisz na dysortografię (jest to skłonność do nagminnego popełniania błędów ortograficznych, pomimo znajomości zasad pisowni) lub na dysgrafię (dysfunkcja, która mimo najlepszych chęci i wielu ćwiczeń uniemożliwia czytelne napisanie tekstu) powinieneś odpowiednio wcześniej przedstawić komisji egzaminacyjnej lub osobie prowadzącej egzamin odpowiednie zaświadczenie. Możesz je otrzymać w poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Egzamin testowy

Ten rodzaj egzaminu uznawany jest za najbardziej obiektywny. Polega on na tym, że egzaminowany otrzymuje zbiór zadań z danego obszaru wiedzy. Jeśli na określone zadanie udzieli pozytywnej odpowiedzi, to zakłada się, że ta osoba opanowała fragment wiedzy, którego to zadanie dotyczy. Całościowy wynik testu jest sumą punktów otrzymanych za prawidłowe rozwiązanie każdego zadania. Czyli - więcej uzyskanych punktów za prawidłowe rozwiązanie zadań świadczy o tym, że egzaminowana osoba opanowała lepiej większy obszar wiedzy.

Fakt, że procedury egzaminu testowego są bezosobowe, przez co wyeliminowany jest subiektywizm w ocenianiu, jest główną zaletą tego typu egzaminów i przyczyną ich popularności. Zwykle testy są kodowane i w toku sprawdzania osoba egzaminowana pozostaje anonimowa. Dlatego w tym kontekście testy są „bezstronne”. Ponadto, istotną cechą egzaminów testowych jest to, że można je stosunkowo szybko sprawdzić i podać wyniki, zwłaszcza, że coraz częściej takie obliczenia wykonują komputery, wyposażone w specjalne czytniki lub po prostu testy przeprowadza się nie w formie papierowej, lecz przy użyciu komputerów.

Oczywiście egzaminowanie za pomocą testów ma także przeciwników, którzy twierdzą, że nie sprawdza on wielu umiejętności, jak np. umiejętność twórczego myślenia oraz nie ukazuje indywidualnych predyspozycji zdającego. Niemniej jednak, dobrze przygotowany test może dać kompletny obraz przygotowania osoby egzaminowanej: sprawdzić jego wiedzę, sprawność kojarzenia faktów oraz umiejętność ich analizy i zastosowania w różnych kontekstach.

Podstawowe rodzaje zadań testowych:

Jak rozwiązywać testy?

Reguły formułowania odpowiedzi

Najczęstsze sformułowania, stosowane w poleceniach prac pisemnych, a także w pytaniach na egzaminach ustnych:

Polecenie

Co należy zrobić

Opisz

Należy napisać o jakiś cechach określonej rzeczy czy zjawiska; lub - w zależności od rozwinięcia polecenia - wyjaśnić główne aspekty danej myśli, zagadnienia, tematu lub przedstawić kolejność, w jakiej coś się wydarzyło.

Oceń

Należy przedstawić swoją ocenę jakiegoś wydarzenia bądź zagadnienia. W innych kontekstach będzie w takim wypadku chodzić o rozważenie wartości lub ważności danej kwestii, ze zwróceniem uwagi na jej pozytywne, negatywne oraz dyskusyjne aspekty.

Porównaj

Trzeba wskazać podobieństwa i różnice między dwoma zagadnieniami.

Udowodnij

To polecenie stosowane jest najczęściej w dwóch kontekstach:

  1. Należy, w logicznym porządku, przedstawić proces rozumowania, opierając się na odpowiednich dowodach, opowiadając się za lub przeciwko jakiemuś poglądowi, sądowi czy ideologii.

  2. Należy wykazać prawdziwość danego twierdzenia, poprzez przedstawienie niepodważalnych dowodów na jego poparcie albo zaprezentować ciąg logicznych stwierdzeń, prowadzących od dowodu downiosku.

Uzasadnij

Powinieneś przedstawić dowody (fakty, argumenty), potwierdzające dane zjawisko czy sytuację albo jego brak.

Skomentuj

Należy założyć, że takie polecenie zakłada napisanie analizy określonej sytuacji, rzeczy, zjawiska i dopuszcza dużą dozę subiektywizmu

Wyjaśnij

W tym przypadku trzeba napisać (zazwyczaj posługując się opisem lub analizą), jak coś się dzieje, albo jak doszło do takiego stanu. Należy posługiwać się rzeczowymi argumentami, nie zawsze konieczne jest wchodzenie w szczegóły.

W jakim stopniu…

Należy rozważyć podane zagadnienie w związku z postawionym problemem, jest tu miejsce na przedstawienie własnej oceny, chyba, że dalsza część tematu to wyklucza.

Zdefiniuj

Należy przedstawić definicję lub opisać znaczenie danego zagadnienia. Trzeba przy tym ukazać na tyle dużo jego cech charakterystycznych, by dało się je wyszczególnić spośród innych.

Przeanalizuj

W przypadku takiego polecenia należy podzielić określone zagadnienie na części składowe, dość dokładnie je opisać i wykazać w jaki sposób wiążą się ze sobą.

Podsumuj

Należy przedstawić główne elementy danego zagadnienia, z pominięciem wszelkich niepotrzebnych szczegółów i wątków.

Osądź

W takim wypadku powinieneś przedstawić własną ocenę wartości lub prawdziwości jakiegoś zagadnienia czy sytuacji. Musisz także podać, jakimi kryteriami się kierowałeś. Należy także przywołać konkretne przykłady zastosowań tych kryteriów.

Wylicz

Powinieneś podać (zwykle również opisać) zestawienie odpowiednich zagadnień, zdefiniowanych w dalszej części polecenia. Od specyfiki poruszanych zagadnień i obszaru wiedzy zwykle zależy to, czy lepiej dokonać tego zestawienia w formie ciągłego tekstu czy wyliczeń lub notatki.


Wskazówki, dotyczące zasad formułowania odpowiedzi, zarówno w przypadku egzaminów pisemnych, jak i ustnych:

Lekcja 15 - pisanie prac

Prace końcowe

Właściwie każdy student w trakcie studiów ma do czynienia z pracami końcowymi. Oczywiście od specyfiki kierunku, na którym studiuje zależy, jak dużą ilość prac będzie musiał napisać. Naturalną rzeczą jest, że student filologii będzie autorem znacznie większej ich liczby, niż student przedmiotów ścisłych. Każdy jednak musi napisać pracę, by ukończyć studia. Końcowe prace są zbiorczo określane jako prace dyplomowe. W zależności od rodzaju studiów, będą to prace licencjackie, inżynierskie, magisterskie, podyplomowe. Jako że to właśnie praca magisterska powinna spełniać wszelkie normy pracy naukowej, porady zawarte w tej lekcji będą dotyczyć właśnie tego rodzaju prac.
Dziś standardem jest, że właściwie wszelkie prace pisane powstają najpierw w wersji elektronicznej. Komputerowe programy tekstowe mają bardzo dużo różnych funkcji, które ułatwiają formatowanie tekstu. Należy tylko o nich wiedzieć i umieć z nich korzystać. Pisanie prac za pomocą komputera sprawia, że łatwo jest utrzymać, pod względem formy, jednolity charakter pracy. Niemniej jednak, należy pamiętać o tym, żeby możliwie często zgrywać pracę na płytę, pamięć USB lub inny nośnik pamięci. Dla bezpieczeństwa lepiej posiadać kopię pracy, w innym wypadku, jeśli zdarzy się jakaś nieprzewidziana awaria, grodzi nam utrata wyników wielomiesięcznej pracy.

Każda uczelnia może narzucić własne wymogi formalne, związane z pracami końcowymi. Najczęściej jednak mieszczą się one w ramach powszechnie przyjętych kanonów estetycznych i wymagań. Wskazówki, jakie zawiera ta lekcja mają charakter uniwersalny i dość ogólny. Dlatego, już w ramach przygotowań do pisania pracy naukowej, należy sięgnąć po szczegółowe opracowania z tej tematyki oraz zapoznać się z literaturą omawiającą naukowe metody pisania prac właściwe dla danej dyscypliny.

Z założenia, praca magisterska jest sprawdzianem umiejętności, które student zdobył przez kilka lat studiów na wyższej uczelni. Jest celem jest sprawdzenie czy dany student posiada zdolność wprawnego korzystania z zasobów wiedzy naukowej oraz czy potrafi na tej podstawie stworzyć tekst o charakterze naukowym. Od studenta (w tym kontekście - przyszłego absolwenta szkoły wyższej) oczekuje się odpowiedniej sprawności intelektualnej, której wyrazem byłaby umiejętność uporządkowania wiedzy naukowej i zdolność przedstawienia jej w takiej formie, by wiedza ta była zrozumiała dla innych. Przy ocenie pracy brane są pod uwagę także inne elementy pracy, jak jej oryginalność (fakt, że nie stanowi, w części lub w całości, plagiatu, ale jest nowatorskim ujęciem danego problemu), możliwość wykorzystania w praktyce oraz nakład pracy, jaka została włożona w jej powstanie.

Treść pracy

Określenie tematu i tytułu pracy

Przed wyborem tematu pracy student powinien sprecyzować swoje preferencje co do dziedziny, w której chciałby pisać pracę. Następnie powinien jeszcze bardziej zawęzić problematykę i zastanowić się nad przedmiotem swojej pracy. W dalszej kolejności musi wybrać konkretny aspekt rzeczywistości, nad którym zamierza pracować.

Czynniki, jakie należy wziąć pod uwagę, określając temat pracy magisterskiej:

Dobry tytuł pracy powinien być:

Wstęp

Kluczowe elementy wstępu:

Zakończenie

Podstawowe cechy dobrego zakończenia pracy:

Budowa rozdziału

Podstawową cechą każdego rozdziału pracy powinno być jego logiczne powiązanie z resztą pracy. To, co zawiera dany rozdział, ma wynikać z poprzedniego i łączyć się z następnym. Pod względem objętości, rozdziały powinny być zbliżone do siebie, a ich optymalna ilość to od trzech do pięciu, ale nie są to sztywne reguły. Rozdział powinien posiadać klasyczny, trójdzielny układ treści - wstęp, rozwinięcie, zakończenie.
Każdy rozdział powinien ustosunkowywać się do określonej części problemu badawczego, który został przedstawiony we wstępie. Na początku rozdziału należy przedstawić jego tematykę - o czym będą traktować poszczególne podrozdziały i jak ich treść odnosi się to tematu rozdziału. Następna część to szczegółowy wywód, zaś w zakończeniu powinno znaleźć się podsumowanie wniosków z przeprowadzonych analiz i rozważań.

Język pracy

Praca magisterska powinna zachować styl pracy naukowej. Aby utrzymać ten styl należy pamiętać o kilku, najbardziej istotnych regułach:

Forma pracy

Układ pracy

Prezentacje graficzne

Wszelkie prezentacje graficzne w postaci tabel, rysunków, schematów, wykresów, diagramów są urozmaiceniem oraz wzbogaceniem treści pracy. Nie może być ich jednak zbyt dużo, należy pamiętać o tym, że one tylko uzupełniają treść, a nie na odwrót. Trzeba także pamiętać o wykonaniu dokładnego spisu elementów (tych, które zostały umieszczone w tekście, a nie w aneksie), z podaniem numeru i strony, i zamieszczeniu go na końcu pracy, zaraz po bibliografii, a przed aneksem.

Cytaty

Stosowanie skrótów i symboli

W pracach magisterskich stosuje się skróty pojedynczych wyrazów, jak również połączenia skrótów kilku wyrazów czyli skrótowców. W zasadzie zawsze należy używać skrótów, jeżeli dana nazwa jest często używana w pracy stosowanie jej pełnego brzmienia niepotrzebnie zwiększałoby objętość całej pracy.

Reguły stosowania skrótów:

Załączniki (Aneks)

Przypisy

Bibliografia

Bibliografia jest bardzo istotnym elementem pracy, ponieważ świadczy o wartości naukowej danej pracy.
Przed sporządzeniem Bibliografii należy zastanowić się nad kryterium według którego, odpowiednio uporządkowane, zamieszczone będą poszczególne pozycje bibliograficzne, np.:

Konieczne jest, aby w Bibliografii znalazły się wszystkie cytowane w pracy pozycje. Ponadto, w Bibliografii można uwzględnić te opracowania czy źródła, które nie zostały przywołane w tekście, ale z punktu widzenia tematu pracy są bardzo istotne.

Sprawdzenie i poprawianie pracy

Ostatnią czynnością, którą należy wykonać przed oddaniem ostatecznej wersji pracy do oceny promotorowi jest bardzo dokładne jej sprawdzenie. Należy zwracać uwagę na wszelkie błędy merytoryczne, techniczne i językowe. Trzeba także pamiętać, że korekta pracy to zajęcie, zajmujące bardzo dużo czasu i pracy, dlatego nie wolno odkładać taj czynności na ostatni moment. Aby dokładnie sprawdzić pracę należy to rozplanować (biorąc pod uwagę zmęczenie i możliwość przeoczeń), przeznaczając np. jeden dzień na jeden rozdział.
 

Obrona pracy

Czynności, które należy wykonać przed obroną pracy

Jeśli już masz napisaną pracę magisterską, to czeka cię jeszcze kilka obowiązków i formalności, które musisz dopełnić.
Ukończoną pracę należy przedstawić raz jeszcze promotorowi do recenzji, następnie nanieść wszystkie uwagi końcowe i dopiero w dalszej kolejności uzyskuje się tzw. decyzję o przyjęciu pracy. To oznacza, że możesz już oprawić pracę i złożyć ją w dziekanacie.
Przed ostatecznym wydrukowaniem i oddaniem pracy do obłożenia koniecznie wydrukuj egzemplarz próbny dokładnie go przeczytaj, zwracając szczególną uwagę na następujące elementy:

Dobrze jest poprosić o końcowe przeczytanie pracy jakąś znajomą osobę.

Tak sprawdzoną, i ewentualnie poprawioną, pracę możesz oddać do introligatorni. Każda uczelnia ustala, w ilu egzemplarzach student musi jej dostarczyć pracę. Zwykle są to cztery egzemplarze, które trafiają do: recenzenta, promotora, do archiwum i czytelni. Dodatkowy egzemplarz wydrukuj dla siebie.
Egzemplarz pracy trafia więc do recenzenta, który przygotowuje jej oficjalną recenzję.
Student zaś musi uregulować w dziekanacie wszystkie formalności związane z tokiem studiów. Powinien więc dostarczyć do dziekanatu:

Jeszcze istotna uwaga: do egzaminu magisterskiego może zostać dopuszczony tylko ten student, który uzyskał absolutorium na podstawie wszystkich zaliczonych przedmiotów, przewidzianych w programie studiów.

Obrona pracy

Egzamin magisterski zdaje się przed komisją, w której skład wchodzą:

Student otrzymuje pytania od poszczególnych członków komisji i zwykle od razu na nie odpowiada. Pytania mogą dotyczyć pracy, kontekstu pracy lub obejmować materiał z toku studiów. Każda z odpowiedzi oceniana jest osobno. Zwykle po odpowiedzi na pytania student opuszcza na kilka minut salę. W tym czasie odbywa się narada komisji. Następnie student zostaje poproszony o wrócenie do sali, gdzie zostaje mu odczytany wynik z egzaminu. Zwykle, jeśli jest pozytywny, w ciągu miesiąca magistrant może odebrać dyplom.

Przyjęte jest, że w skład ostatecznej oceny, którą otrzymujesz na dyplomie, wchodzą następujące elementy:

Należy pamiętać, że student zobowiązany jest złożyć egzamin dyplomowy w terminie do dwóch lat od uzyskania absolutorium. Jeśli ten okres zostanie przekroczony, student musi powtarzać odpłatnie ostatni rok studiów i uzupełnić różnice programowe.

1


Wyszukiwarka