PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ - NOTATKI Z WYKŁADU SEM. I ROKU AKAD. 2007/08

BOROWCZYK TOMASZ

Egzamin: pytania opisowe

Konsultacje dot. ćwiczeń - piątki od 11:00 w p. 4055

Max 2 nieobecności nieusprawiedliwione na ćwiczeniach

Podręczniki i źródła:

• Brodecki „Prawo integracji w Europie”

• Kania-Witkowska „Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej”

• „Prawo integracji w pytaniach i odpowiedziach” - tutaj zbyt dużo dot. konstytucji

• Zbiór orzecznictwa Czaplińskiego, Borcza, (nazwa / teza / stan faktyczny / stanowiska uczestników / opinie rzecznika generalnego )

• www.europa.eu.int

• Traktat o UE, Traktat ustanawiający WE

• Treść traktatu reformującego

1. WSTĘPNE ZAGADNIENIA

Historia Unii Europejskiej

• Symbole Unii Europejskiej - flaga z 12 gwiazdkami (harmonia, jedność), hymn bez słów (tylko melodia), 9 maja dniem Europy dla upamiętnienia planu Schumana

• 1949 - utworzenie Rady Europy - klasyczna organizacja międzynarodowa, w której nie ma możliwości narzucania pewnych stanowisk. Skupia 47 państw, w tym wszystkie państwa członkowskie UE, Rosja i inne. Jest to instytucja integrująca Europę, a nie UE. To w jej ramach funkcjonuje Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Strasburgu (por. sprawa Alicji Tysiąc).

• Schuman proponuje połączenie zasobów węgla i stali

• 1951 - Traktat Paryski o EWWiS, pierwszy traktat założycielski; podpisany był na 50 lat - obecnie nie obowiązuje

• Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg (6)

• 1955 - decyzja o rozszerzeniu na inne sektory gospodarki i państwa

• 1957 - Traktaty Rzymskie - EWG + EURATOM; kolejne traktaty założycielskie; wchodzą w życie w 1958; podpisane na czas nieokreślony

• 1960 - w Sztokholmie podpisano konwencję o EFTA; nie ma ona nic wspólnego z UE, lecz z nią współpracuje

• Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein oraz Islandia są członkami EFTY. Szwajcaria nie przystąpiła jednak do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, który łączy EFTĘ z UE. Prawo UE w pewnym zakresie obowiązuje w EOG

• 1963 - umowy stowarzyszeniowe między EWG a 18 państwami stowarzyszonymi (por. Polska w okresie od 1994 do 2004 była krajem stowarzyszonym z UE). Niektóre z państw stowarzyszonych, mają w perspektywie przystąpić do UE, niektóre pozostaną niezależne (Maroko).

• 1965 - traktat o wspólnych organach 3 wspólnot - jedna rada, jedna komisja, PIERWSZA ZMIANA TRAKTATÓW ZAŁOŻYCIELSKICH

• 1966 - kompromis Luksemburski; w związku z polityką pustego krzesła prowadzoną przez Francję ustalono, iż sprawy dot. ważnych interesów będą zawierane jednogłośnie (np. nowy członek UE), a pozostałe większością

• 1968 - zniesienie ceł na towary; stopniowa unia celna ze wspólną taryfą celną. Dochód ze wspólnej taryfy celnej jest w większości odprowadzany do UE; Norwegia w referendum po raz pierwszy odrzuca członkostwo

• 1973 - Pierwsze rozszerzenie - Dania, Irlandia, Wielka Brytania (9). Każdy traktat akcesyjny wprowadza pewne modyfikacje do traktatów założycielskich. Każde państwo wprowadza swój potencjał. Przykładem może być przystąpienie Szwecji, która wprowadza zagadnienia ochrony środowiska.

• 1974 - Szczyt w Paryżu; przywódcy państw członkowskich od tej pory mają się spotykać 3 razy w roku jako Rada Unii Europejskiej. Jest to organ nadrzędny składający się z głów państw członkowskich oraz przewodniczącego Komisji Europejskiej (towarzyszą im MSZ).

• Od tego roku dochodzi decyzji o bezpośrednich wyborach do Parlamentu Europejskiego. Kadencja tej instytucji ma trwać 5 lat.

• 1975 - konwencja z Lome łącząca 48 państwa AKP z Unią Europejską

• 1979 - pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego (zawsze 9 / 4)

• 1981 - drugie poszerzenie UE - Grecja (10)

• 1985 - układ z Schengen - państwa układu nie pokrywają się z UE. Służy to zniesieniu kontroli osób na granicach

• 1986 - trzecie poszerzenie UE - Hiszpania i Portugalia (12)

• 1986 - Jednolity Akt Europejski - DRUGA ZMIANA TRAKTATÓW ZAŁOŻYCIELSKICH. Wprowadza 4 swobody, tj. przepływ towarów, osób, usług oraz przedsiębiorstw. Swobody są elementem rynku wewnętrznego.

• 1989/XI - upadek muru berlińskiego oraz zjednoczenie Niemiec w 1990 roku.

• 1991/1992 - Traktat z Masstricht o UE. Powstaje UE, pojawiają się nowe polityki oraz cele, pojęcie obywatelstwa. Od tej pory UE posiada ona 3 filary. Przy traktatach zał. UE dodać do 3 TWE

• Traktat ustanawiający WE (dawne EWG - I filar). Ten twór posiada osobowość prawną. Decyzje podejmowane większością głosów.

• Unia Europejska nie posiada osobowości prawnej. Jest to pewne forum, w którym podejmowane są pewne decyzje charakterystyczne dla prawa międzynarodowego. Decyzje podejmowane są jednomyślnie.

• 1991 - utworzenie unii gospodarczej i walutowej łącznie z perspektywicznym przyjęciem EURO.

• 1.I.1999 roku rozpoczęto trzeci etap wprowadzenia EURO. EBC odpowiada od tej chwili za politykę pieniężną.

• Trzeci etap wprowadzenia EURO zakończone 1.I.2002 roku.

• 2007 - Słowenia przystępuje EURO

• 1995 - czwarte poszerzenie UE - Austria, Finlandia, Szwecja (15) oraz Deklaracja Barcelońska - Eurośródziemnomorska Strefa Wolnego Handlu

• 1997 - Traktat Amsterdamski - TRZECIA ZMIANA TRAKTATÓW ZAŁOŻYCIELSKICH. Zmiana numeracji TWE. Wprowadzenie silniejszej współpracy we wszystkich trzech filarach:

• Wspólnoty europejskie i EURATOM; prawo cywilne wyłączone z filaru III i przeniesione do filaru I Bruksela I i Bruksela II dot. prawa cywilnego.

• Filar II i III - nie są równoważne z I; nie nastąpiło tutaj przeniesienie kompetencji państwowych; polityki w tych obszarach oparte o dobrą wolę.

• I - Wspólnoty Europejskie oraz EURATOM - większość decyzji w drodze głosowania większościowego /// II - Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa - decyzje jednogłośne (przede wszystkim Rada) /// III - Wymiar sprawiedliwości i sprawy karne - decyzje jednogłośne (przede wszystkim Rada)

• 1999 - 2004 - Komisja Europejska pod przewodnictwem Romana Prodiego; od 2004 Emanuel Baroso.

• 2001 - Karta Praw Podstawowych oraz Traktat Nicejski - CZWARTA ZMIANA TRAKTATÓW ZAŁOŻYCIELSKICH. Spotkanie w Nicei służyło przygotowaniu do dużego poszerzenia UE. Dokonano dużej reformy systemu sprawiedliwości. System nicejski okazał się niewydolny. Ponadto w Lachen ustanowiono konwent, który ma przygotować konstytucję. Konwent zakończył prace w 2003 roku. W roku 2004 przyjęto Konstytucję dla Europy. Warunkiem wejścia w życie była ratyfikacja. Francja i Holandia w referendach ratyfikacyjnych odrzucają projekt. W tym stanie rzeczy trzeba na nowo zwołać konferencję międzyrządową. Aktualnie proponowane jest przyjęcie traktatu reformującego.

• 2002 - Kopenhaga - Rada Europejska wyraża zgodę na akcesję 10 nowych państw

• 2004 - piąte poszerzenie UE - Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry (25)

• 2005 -rozpoczęcie negocjacji z Turcją oraz Chorwacją

• 2007 - szóste poszerzenie UE - Bułgaria, Rumunia (27)

• 2007/VI - szczyt Rady UE w Brukseli - przyjęto mandat do realizacji reformy UE. Traktat reformujący ma być gotowy do końca roku 2007. Wejście w życie planowane jest na VI.2009 roku. Do założeń ogólnych mandatu zaliczymy:

• Odrębny akt prawny, który nie będzie miał wpisanej flagi, hymnu i waluty

• Wyeliminowane zostaną sformułowania dotyczące WE; teraz traktat o funkcjonowaniu UE

• Podstawą TR są wcześniejsze traktaty przy czym EURATOM nadal będzie odrębny

• UE ma być jednolitą, posiadającą osobowość prawną organizacją; nie ma podziału na filary. Trzeci filar z charakterem bardziej ponadnarodowym

• Oficjalnie wpisane zostaną rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje (ujednolicenie)

• Prymat prawa wspólnotowego stosowanego w sposób bezpośredni (na mocy orzecznictwa TS). TEJ ZASADY PRAWDOPODNIE NIE BĘDZIE. Konferencja powołuje się do niej w sposób pośredni poprzez odwołanie do orzecznictwa trybunału

• Regulacje dotyczące wystąpienia z UE

• Doprecyzowanie zasady subsydiarności zadań państw i UE.

• Wprowadza się specjalną deklarację dot. kompetencji i ich podziału.

• WB i Irlandia utrzymują swój specjalny statut w ramach III filaru.

• Polityka rolna uznana jako kompetencja wspólna. Jedynie rybołówstwo uznane za kompetencję wyłączną UE

• Wzmocniona klauzula elastyczności, o której mowa w art. 308 TWE

• Zmiany stricte instytucjonalne

• Nowy skład Parlamentu Europejskiego, wzmocniona rola PE+ udział parlamentów krajowych w ustawodawstwie - zmniejszenie deficytu demokracji.

• Rada Europejska ma się przekształcić w instytucję i utworzone zostanie stanowisko przewodniczącego

• W Radzie system podwójnej większości + protokół dot. kompromisu z Joaniny

• Nowy skład komisji - 14 stałych członków, którzy zmieniają się rotacyjnie

• Wprowadzony zostanie urząd MSZ UE pod nazwą wysokiego przedstawiciela

• Zmiana nazwy TSWE na TSUE

• Procedura ratyfikacyjna w poszczególnych państwach a następnie złożenie tekstów we wszystkich oficjalnych językach do państwa - depozytariusza.

Aquie committe

• Dorobek, dziedzictwo Wspólnoty; wszystkie traktaty, prawo wtórne oraz orzecznictwo

• Każde nowe państwo członkowskie przyjmuje cały dorobek - przyjęcie Unii Europejskiej w takim stanie, jaki w określonym momencie jest oraz zgoda na dalsze modyfikacje.

• Zanim państwo przystąpi do UE, musi dostosować swój system prawny do UE. Metoda dostosowania prawa polskiego do UE była dalece nieadekwatna. Akty prawne były przyjmowane jako bezpośrednie tłumaczenia dyrektywy, rozporządzenia. 20 kwietnia 2004 ogłoszono ustawę o zmianie, uchyleniu niektórych przepisów (160 aktów prawnych) - tzw. ustawa horyzontalna

• Stosowanie prawa UE w Polsce napotyka na wiele problemów, m.in. w prawie pracy (dyrektywa dot. czasu pracy a ustawa o ZOZ)

• Zasada przejęcia całego dorobku prawnego UE ma charakter względny. Zakłada się pewne okresy przejściowe. Szczególną sytuację odnosi się również do strefy Schengen oraz EURO (opt out, opt In)

Specyficzny porządek prawny UE - art. 5 TWE wprowadza zasadę kompetencji powierzonych (kompetencje wyraźne wspólnot, kompetencje państw i pozostałe) - stąd wynika też zasada subsydiarności. UE jest organizacją międzynarodową - co najmniej 2 państwa mogą podpisać umowę międzynarodową i przekazać organizacji część kompetencji. Organizacja posiada swoją osobowość prawną. W latach 60-tych oraz 70-tych UE pojmowana była jako organizacja międzynarodowa sensu stricte. Obecnie ten model wydaje się być nieaktualnym.

2. CZŁONKOSTWO W UNII EUROPEJSKIEJ I AKCESJA POLSKI

Art. 49 TUE określa warunki ubiegania się o członkostwo w UE. Możemy wymienić

• przesłanki materialne, tj. państwo europejskie, demokratyczne państwo prawne, funkcjonująca gospodarka rynkowa, zdolność UE do przyjęcia państwa

• przesłanki formalne - wniosek państwa skierowany do Rady Europejskiej, jednomyślna decyzja tejże Rady przy zgodzie Komisji, Parlamentu, które w tym wypadku pełnią funkcje doradcze

Rada Europejska rozpoczyna proces negocjacji. Pierwszy etap obejmuje przegląd prawa i zestawienia prawa państwa przystępującego z systemem UE. W etapie drugim dokonywane są negocjacje merytoryczne przedstawicieli UE oraz państw przystępujących. Polska w drugim etapie negocjowała 31 obszarów negocjacyjnych. W każdym z nich musiano dojść do konsensusu. Następnie tworzony jest traktat akcesyjny o charakterze umowy międzynarodowej pomiędzy państwem wstępującym a państwami członkowskimi. UE bowiem nie posiada osobowości prawnej.

Droga Polski do UE:

• 1988 - nawiązanie stosunków dyplomatycznych

• 1990 - negocjacje umowy o stowarzyszeniu

• 1991/1994 - podpisanie/wejście w życie układu stowarzyszeniowego.

• Oficjalny wniosek o członkostwo oraz procedury negocjacyjne I etapu

• 1998 - 2002 - drugi etap negocjacji

• 16.X.2003 - podpisanie traktatu akcesyjnego

• Referendum unijne

• 1.V.2004 - Polska w UE; podstawą prawną dla akcesji Polski był art. 90 konstytucji RP

Dokumenty akcesyjne - każdy traktat akcesyjny ma charakter taki sam jak traktaty założycielskie

• Traktat o przystąpieniu do UE zawierający 3 artykuły (sensu stricte)

• Akt dotyczący warunków przystąpienia do UE oraz do traktatów stanowiących podstawę UE wraz z 18 załącznikami i protokołami

• Wpływ na prawo pierwotne

• Postanowienia stałe - odesłanie do prawa wtórnego

• Postanowienia przejściowe (tzw. okresy)

• Kiedy akt wchodzi w życie?

• Załączniki oraz protokoły - Polski dotyczyły 12 protokoły i 8 załączników

• Akt końcowy zawierający 44 deklaracje państw członkowskich

Okres przejściowy - czasowe wyłączenie spod działania prawa wspólnotowego. W przypadku Polski był to okres dot. rynku pracy (Polacy nie mogą pracować - uchylenie swobody przepływu pracowników) oraz zakupu nieruchomości w Polsce przez cudzoziemców (uchylenie swobody przepływu kapitału). Trwałe wyłączenie jest dopuszczalne wyjątkowo, nie może się to przeciwstawiać istocie UE. Szwecja nie przyjęła na przykład zakazu żucia tytoniu (tradycja, zwyczaj stały w sprzeczności z dyrektywą tytoniową).

Klauzula „stand still” - w okresie przejściowym nie wolno zmieniać krajowych przepisów dotyczących obszarów objętych tym okresem.

Wymiar przestrzenny UE

Systemem prawnym UE objęte są państwa członkowskie i stowarzyszone. Wpływ prawa europejskiego jest ogromny. Oto kilka osobliwości:

• Do strefy Schengen należy Lichtenstein, Norwegia

• Do strefy EURO nie należą wszystkie państwa członkowskie

• Podpisano umowy stowarzyszeniowe z Turcją oraz państwami zamorskimi

• Układy o stabilizacji z Chorwacją, Macedonią

• Traktatowe terytoria zamorskie

• Wyspy Kanaryjskie (Hiszpanii i Francji) - prawo UE działa na szczególnych warunkach

• Wyspy Owcze (Dania) - prawo UE nie działa

• Wyspy Alandzkie (Finlandia) - prawo UE nie działa w pełnym zakresie

• Grenlandia (niezależna) - „wystąpiła” z UE w wyniku uniezależnienia od Danii. Swoją drogą w traktatach europejskich nie ma mowy o procedurze wystąpienia z UE.

• Gibraltar (WB/ Hiszpania) - jest w UE, ale nie jest objęty obszarem celnym

• Góra Atos w Grecji - własna suwerenność, nie obowiązuje tutaj prawo UE

3. INSTYTUCJE EUROPEJSKIE / BEZ SĄDOWYCH

Informacje ogólne

1. Organy wspólnot

1. Organy główne wymienione w art. 7 TWE (I filar) - nie ma podziału na 3 władze; często mówi się o deficycie demokracji

1. Rada - Rada UE, w której skład wchodzą MSZ, reprezentuje interesy krajowe; kompetencja prawodawcza I

2. Komisja Europejska - komisarze niezależni od państw, reprezentują WE, kompetencje prawodawcze II

3. Parlament UE - deputowani wybierani w wyborach bezpośrednich, reprezentują obywateli UE; kompetencje prawodawcze III

4. Trybunał Sprawiedliwości WE

5. Sąd I instancji - wobec ilości spraw wpływających do TS w 1988 roku powołano Sąd I Instancji, który na mocy traktatu nicejskiego zyskał odrębność. Mogą do niego występować obywatele przeciwko instytucjom WE. Odwołania do TS należą do wyjątków. Przykładem prawa Microsoft vx. Komisja w sprawie dot. Windows Media Player.

6. Trybunał Obrachunkowy - organ kontroli wewnętrznej UE; można porównać do polskiego NIK; każdy, kto korzysta z środków unijnych, może zostać skontrolowany. Co do zasady kontrola z dokumentów. Kontrola jest dokonywana na ogół we współpracy z organami krajowymi.

2. Organy doradcze (konsultacyjne)

1. Komitet ekonomiczno-społeczny oraz komitet regionów - obie instytucje wydają opinie na temat aktów prawodawczych. Czasami wymagana jest ich zgoda na przyjęcie aktu.

2. Rzecznik Praw Obywatelskich - zaskarżane mogą być instytucje UE

3. Inspektor Ochrony Danych Osobowych

3. Organy finansowe

1. Europejski Bank Centralny - nadzoruje politykę pieniężną, głównie w EUROLANDZIE, ale również w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych

2. Europejski Bank Inwestycyjny - nie jest nastawiony na zyski, ma niwelować różnice w rozwoju regionów. Przyznaje niskooprocentowane pożyczki

4. Organy zdecentralizowane (Agencje)

2. Organy UE

1. Rada Europejska (nie mylić z Radą Europy oraz Radą UE) - głowy państw (szefowie rządów) - organ nadrzędny podejmujące decyzje kierunkowe w zakresie II i III filaru; wpisana w art. 4 i 5 TUE. Funkcjonuje w oparciu o organy z filaru I. Musi dojść do rodzaju konsensusu w określonej sprawie (Francja i Niemcy podjęły decyzję o tym, kiedy wejdzie w życie EURO). Nie jest to instytucja stała, wspólnotowa. Posiada jednak charakter nadrzędny dla pozostałych instytucji. Celem reprezentowania interesów WE w obradach Rady Europejskie uczestniczy Przewodniczący Komisji.

2. Minister Spraw Zagranicznych UE (obecnie Wysoki Przedstawiciel ds. polityki zagranicznej i bezpieczeństwa - II filar UE). Odpowiedzialny jest za koordynację polityk. Traktat Reformujący zmieni ten organ w MSZUE.

3. Teoria trójkąta - dla osiągnięcia celu WE działają różnorodne instytucje. Możemy je wpisać na 2 sposoby w trójkąty:

1. Interesy państw (RE - ustawodawcza); Interes Wspólnoty (KE - wykonawcza); Interes obywatela (PE - konsultacyjna)

2. KE (wykonawcza); RE i PE (ustawodawstwo); TSWE (sądownicze) - należy jednak pamiętać, iż nie ma tutaj miejsca na typowy trójpodział; ww. klasyfikacja jest umowna; ponadto występuje zasada równowagi instytucjonalnej sformułowana m.in. przy sprawie „Czarnobyl”.

Parlament Unii Europejskiej (PE) INTERESY OBYWATELI UE

Omawianie każdej instytucji można przeprowadzić wedle schematu: (1) Podstawa prawna (2) Skład (3) Sposób podejmowania decyzji (4) Kompetencje (5) Orzecznictwo

Cechy ogólne:

• 785 deputowanych z 27 państw członkowskich (Polska: 54) - art. 189 - 201 TWE

• W zasadzie obowiązuje większość zwykła; wybierany w wyborach bezpośrednich i powszechnych

• Kadencja 5-letnia, wybierany w czerwcu lat -4 oraz -9

• Posiedzenia plenarne odbywają się w Starsbrgu. Komisje parlamentarne oraz frakcje znajdują się w Brukseli. Dodatkowe posiedzenia plenarne odbywane są w Brukseli. Sekretariat mieści się w Luksemburgu (zatrudnia 5000 urzędników).

• Luksemburg sprzeciwił się inicjatywie przeniesienia struktur do Brukseli i Strasburga (Sprawa Luksemburg v. PE 108/83) - kompetencje dot. siedzib instytucji mają tylko państwa członkowskie, a nie instytucje UE. W związku z tym niezbędna jest jednomyślna decyzja.

• Rozporządzenie dające wskazówki co do wyborów. Nie ma jednolitej ordynacji; system proporcjonalny

• Dużą rolę odgrywają frakcje parlamentarne złożone z deputowanych różnych państw. Deputowani z Polski zmieniali frakcje dość często. Aktualnie 8 frakcji samodzielnie stanowiących o swojej działalności, strukturze. Frakcję tworzy co najmniej 20 deputowanych reprezentujących minimalnie 1/5 państw członkowskich

108/83 Luksemburg v. PE - Przeniesienie sekretariatu PE do Brukselki z Lubksemburga; państwo v. instytucje

TSWE uznał, iż sprawa ewentualnego przeniesienia siedziby jest sprawą z zakresu UE i jako taka podlega procedurze jednomyślnego podjęcia decyzji

Frakcje parlamentarne:

• Europejska Frakcja Ludowa (zrzesza m.in. deputowanych PO)

• Frakcja socjalistów

• Sojusz demokratów i liberałów na rzecz Europy

• Frakcja Zielonych

• Frakcja konfederacji zjednoczonej lewicy europejskiej (poglądy komunistyczne)

• Frakcja niezależności i demokracji

• Frakcja tożsamości europejskiej

• Frakcja Unii na rzecz Europy narodów (eurosceptycy; należą do nich m.in. deputowani PIS)

• 2 deputowanych niezrzeszonych - jednym z nich Maciej Giertych

Funkcje - nie posiada kompetencji stricte prawodawczych:

• Konsultacyjna - wydawanie opinii, które nie mają charakteru wiążącego, mimo to należy się z tymi głosami liczyć. Opinie obligatoryjne (traktat wyraźnie ich wymaga) oraz nieobligatoryjne (z inicjatywy Parlamentu lub innej instytucji). 138/79

1. Opinia pozytywna (zgoda) - decyzje w ramach procedury zgodności (art. 300 - 310); umowy międzynarodowe i adhezyjne; powołanie przedstawicieli komisji europejskiej.

Współudziału w stanowieniu prawa

1. Procedura współdecydowania opisana w art. 251 - możliwość powołania komitetu pojednawczego

2. Procedura współpracy opisana w art. 252

3. Należy mieć świadomość istnienia procedur, a niekoniecznie ciągu zadań. Nawet po rozstrzygnięciach komitetu pojednawczego musi być zgoda Rady i Parlamentu

3. Kontrolna

1. W stosunku do komisji (najsilniejsza). Parlament jest jedynym organem, który może kontrolować komisję. Może ją odwołać w całości wskutek błędnego wykonania budżetu. Członkowie komisji mają odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. Odwołuje się cały skład komisji, a nie poszczególnych komisarzy.

1. A priori - powołanie komisji, zatwierdzenie składu

2. Stała - czuwanie nad prawidłowym przebiegiem prac - sprawozdania komisji europejskiej sporządzane raz w roku

3. Aposteriori

2. W stosunku do rady UE - obowiązek wysłuchania rady na zasadach określonych przez radę. Rada przesyła Parlamentowi roczną informację o działalności.

3. W stosunku do innych instytucji - powoływanie rzecznika praw obywatelskich (udział), doradztwo przy wyborcze członków Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

4. W sferze budżetowej

1. Możliwość nieudzielenia absolutorium Komisji za wykonanie budżetu

2. Na etapie tworzenia budżetu -

1. Wydatki budżetu dzielimy na:

1. Obligatoryjne - możliwość propozycji zmian, ale ostateczna decyzja należy do Rady. Zgoda przyjmowana w strategiach kilkuletnich

2. Fakultatywne - decyzja parlamentu w ścisłej współpracy z radą

2. Zasady własne budżetu:

1. Cło zewnętrzne (wspólna taryfa celna) - 10% pobierane przez urzędy celne państw członkowskich

2. Opłaty rolne od przywozu produktów rolnych - 1%

3. Zasoby z VAT na mocy dyrektywy 6- Vatowskiej

4. Zasoby z PKB Unii (3/4 kwoty dochodów)

3. Budżet PE - dużo środków pochłaniają wielojęzyczne tłumaczenia. W 2006 roku budżet wyniósł 1 mld EURO, większość przeznaczona na wynagrodzenia.

3. Konieczność przestrzegania limitów rocznych ustalonych w strategii.

4. Żądanie od Trybunału Obrachunkowego udostępnienia informacji

C 138/79 SA ROQUETTE FRERES przeciwko Radzie WE + Izoglukoza - Kwoty produkcji - Zasada równowagi instytucjonalnej

• Rada wydała rozporządzenie dotyczące kontyngentów na izoglukozę

• STANOWISKA STRON:

• Firma Rockeferel sprzeciwiła się decyzji Rady WE. Wnoszono, iż Parlament Europejski nie wydał jeszcze opinii, o którą wnioskowała Rada, a mimo to w rozporządzeniu wpisano istnienie tej opinii

• Art. 230 TWE (dot. spraw w TSWE przeciwko instytucji unijnej) - „naruszenie istotnych wymogów proceduralnych”

• Trybunał uznał, iż istotna jest zasada równowagi instytucjonalnej - każda instytucja działa w ramach przyznanej jej kompetencji i nie narusza kompetencji pozostałych

Ewolucja kompetencji Parlamentu - orzeczenia wydawane najczęściej wedle metody celowościowej z uwzględnieniem zasady równowagi instytucjonalnej

• 294/83 w związku z art. 230 TWE - jeżeli PE przekracza swoje kompetencje, to należy uznać skargę Frakcji Zielonych jako dopuszczalną

• C 70/88 - Czarnobyl - Spór Parlamentu oraz Rady

294/83 LES VERTS v. PE - Kompetencje Parlamentu; ich ewolucja

• PE podjął decyzję o przeznaczeniu środków budżetowych na działalność promocyjną partii przed bezpośrednimi wyborami do PE. Nowopowstała partia sprzeciwiła się podziałowi środków, który dyskryminował nowe podmioty.

• Trybunał swoim orzeczeniem rozwija kompetencje PE opierające się na zasadzie równowagi kompetencji i kompletności systemu ochrony praw. Wyrok potwierdza prawo TSWE do badania zgodności aktów PE wywierających skutki prawne w stosunku do stron trzecich. Żaden członek Wspólnoty, ani żadna instytucja nie może uniknąć kontroli legalności podjętych środków. Potwierdzona została kompetencja PE do określenia swojej wewnętrznej organizacji.

• Stwierdza się nieważność decyzji Prezydium Parlamentu Europejskiego

C 70/88 CZARNOBYL - Kompetencje Parlamentu; ich ewolucja

• Czy PE ma prawo do skargi na rozporządzenie Rady? W ówczesnej sytuacji PE był uznawany za forum dyskusyjne. Obecnie sytuacja się zmienia. Nie funkcjonował art. 230 TWE

• Instytucje pełnią rolę przypisaną im przez Traktaty szanując przy tym kompetencje pozostałych instytucji. Można zatem zastosować skargę w razie stwierdzenia naruszenia kompetencji.

Rada Unii Europejskiej INTERESY PAŃSTW CZŁONKOWSKICH

Organ główny UE, wpisany w art. 202 - 210 TWE. W jego skład wchodzi po 1 przedstawicielu szczebla ministerialnego z każdego państwa UE. Przy podejmowaniu decyzji obowiązuje zwykła / kwalifikowana większość albo jednomyślność przy kwestiach kluczowych.

• System głosów ważonych (kwalifikowany) został opisany w art. 205 TWE. Wszystkie państwa podzielono na 8 grup - odpowiedni przyznano po 29,27,13,12,10,7,4,3 głosy. Szczegóły znajdują się w przepisie. Przy podziale głosów pod uwagę brano potencjał demograficzny oraz gospodarczy. Dość silną pozycję przyznano Polsce, chcąc zachęcić ją do akcesji do UE. Obecnie system uznawany jest za niewydajny. Rada UE z czerwca 2007 - Nicea albo system pierwiastkowy (postulat Polski).

• Zasada większości kwalifikowanej

• Większość głosów (ponad 254)

• Zgoda ponad 50% państw (czasami 2/3)

• Reprezentacja łącznie 62% ludności UE

• W istotnych sprawach państwa członkowskie mogą zażądać przeprowadzenia badań statystycznych wśród ludności UE celem sprawdzenia, cz w istocie 62% respondentów popiera określone działania.

Rada UE pracuje w różnych gremiach:

• Rada Spraw Ogólnych i Spraw Zagranicznych złożona z ministrów spraw zagranicznych

• EKOFIN - ministrowie gospodarki i finansów

• Rada ds. rolnictwa i rybołówstwa

Prace Rady UE przygotowywane są przez

• Komitet Stałych Przedstawicieli (oraz zastępców) Rządów Państw Członkowskich

• Komitet Stały ds. rolnictwa

• Grupy robocze - opracowanie aktów prawnych przygotowanych przez Komisję europejską

Konstytucja dla Europy zakładała zmniejszenie ilości rad przy wzmocnieniu rady ds. ogólnych.

Kompetencje Rady UE:

• Koordynacja ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich - określanie głównych kierunków

• Prawotwórcza - zawieranie umów w imieniu wspólnoty, które zobowiązują wszystkie państwa członkowskie

• Decyzyjne (oraz prawodawcze) - wydawanie aktów prawa wtórnego (samodzielnie lub we współpracy z komisją)

• Wykonawcze - co do zasady akty prawne Rady wykonuje komisja. W wyjątkowych sytuacjach Rada może pozostawić sobie kompetencje do wykonania prawa

Orzecznictwo TSWE dot. Rady UE Opinia 1/94 ; T306 / 2001 ; T 47 / 03 oraz T 327 / 03 ;
C 117 / 06

OPINIA TSWE NR 1/94 - Umowy międzynarodowe; kompetencje Wspólnot

• Sytuacja przed podpisaniem porozumienia ustanawiającego WTO wraz z załącznikami dot. GATT (cła), GATS (usługi) oraz TRIPS (własność intelektualna). Powstało pytanie - czy załączniki obejmują problemy objęte kompetencjami Wspólnoty?

• Według TSWE handel międzynarodowy leży w kompetencjach Wspólnoty. GATT - tak; GATS - częściowo, ale można powiedzieć, że TAK; TRIPS - wówczas ten obszar nie należał do kompetencji Rady WE.

• Umowa powinna być sygnowana przez Radę oraz poszczególne państwa członkowskie. Polska w momencie akcesji również przyjęła te traktaty.

• W 1994 r. Trybunał Sprawiedliwości potwierdził w wydanej przez siebie opinii nr 1/94, że „w tych przypadkach, w których przedmiot danej umowy lub konwencji wchodzi częściowo w zakres kompetencji Wspólnoty, a częściowo w zakres kompetencji państw członkowskich, konieczne jest zapewnienie bliskiej współpracy między państwami członkowskimi a instytucjami Wspólnoty, zarówno w trakcie negocjowania i podejmowania zobowiązań, jak i w czasie ich realizacji.”

T 306/01 ALMEND v. RADA

Zwalczanie terroryzmu; zasada pierwszeństwa prawa ONZ nad prawem WE - skarga została odrzucona - Rezolucja ONZ wzywająca wszystkie państwa członkowskie ONZ do walki z terroryzmem i zamrażania kont bankowych osób podejrzanych. Wszyscy członkowie WE są równocześnie członkami ONZ. Wspólnota nie jest członkiem ONZ, ale jest związana zapisami ONZ. Rada każdorazowo decyduje o implementacji rezolucji ONZ do prawa Wspólnoty. Rozporządzenie Rady zostało zaskarżone przez jednostki wpisane na listę podejrzanych.

1/ T 47/03 SISON v. RADA 2/ T 327/03 M.IN.-AQSA v. RADA - Zwalczanie terroryzmu

• Ad. 1 Przeszłość powoda sprawiła, iż został podejrzany o terroryzm. Organizacja, którą powód dowodził była podejrzana o zamachy na Filipinach. W związku z tym odmówiono mu prawa do obrony. Sąd I instancji podniósł, iż niesłusznie odmówiono powodowi prawo do obrony i dlatego uznano jego skargę.

• Ad. 2 Fundacja Prawa Niderlandzkiego działała jako pomoc społeczna. Stwierdzono, że wspomaga Hamas. W związku z podejrzeniami chciano zakazać jej działalności. Powodowi przyznano rację

C 117/06 MOLLENDORF - Zwalczanie terroryzmu

• Niemki sprzedawały nieruchomości. Są udziałowcami spółki cywilnej, która chce sprzedać nieruchomość osobie podejrzanej o współpracę z Alkaidą (również prowadzącą spółkę cywilną). Spisano umowę sprzedaży nieruchomości. Notariusz w momencie, gdy chciał wpisać do księgi wieczystej przeprowadzoną transakcję napotyka na problem. Wydano odmowną decyzję administracyjną z powołaniem się na rozporządzenie Rady UE. Sprawa trafia do sądu niemieckiego, a potem do TS WE

• Wyrokiem z dnia 11.XI.2007 TS WE oddala skargę powoda. W Polsce tego rodzaju sprawa w ogóle nie byłaby zbadana. Nie sprawdza się bowiem osób co do ich współpracy z terrorystami.

Komisja europejska (KE) INTERESY WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ

Działa w oparciu o TWE.. W jej skład wchodzi po jednym komisarzu z każdego państwa członkowskiego. Jako jedyny organ działa w sposób stały. Komisarze reprezentują interesy Wspólnot. Obowiązuje zasada niepołączalności w szerokim zakresie. Jej naruszenie może powodować dymisję (art. 216 TWE), pozbawienie prawa do emerytury albo innych korzyści (art. 213 TWE). Ponadto:

- Komisja posiada 24 dyrekcje generalne, które jednak nie pokrywają się z kompetencjami Komisji. Przykładowo sprawy międzynarodowe to Rada podpisuje traktaty międzynarodowe, a Komisja je negocjuje.

- Do dyrekcji generalnej niejednokrotnie zgłaszają się jednostki indywidualne z UE. Przykładem może być uzyskanie koncesji na import z państw trzecich.

- Komisja prowadzi przedstawicielstwa oraz punkty informacyjne w państwach członkowskich.

Procedura powołania Komisji (ostatnio jesienią 2004; kadencja 5 lat):

• Rada mianuje przewodniczącego KE przy poparciu PE (Baroso przewodniczącym)

• Przewodniczący formuje Komisję (Danuta Hibner odpowiada za dyrekcję generalną polityki regionalnej)

• Rada przedstawia PE skład Komisji (ostatnio poparcie uzyskano za drugim razem). PE dokonuje wywiadu z kandydatami (komisje specjalistyczne - kandydat węgierski nie uzyskał akceptacji ponieważ nie miał wiedzy z zakresu polityki energetycznej)

• Głosowanie PE za składem całej Komisji

• Rada UE powołuje komisję głosując kwalifikowaną większością głosów

Kompetencje Komisji Europejskiej

1. Wykonawcze - rodzaj rządu. Należy jednak pamiętać o zasadzie równowagi instytucjonalnej, która jest specyficznym wytworem UE. Nie ma tutaj miejsca na klasyczny trójpodział w rozumieniu państw narodowych. Komisja wykonuje akty prawne uchwalone przez Radę UE.

2. Prawotwórcze -

1. prawo inicjatywy ustawodawczej do PE oraz Rady (wyłączność). Może wnieść inicjatywę na wniosek właściwych podmiotów. Dotyczy to I filaru. W pozostałych filarach działa w procedurze ustawodawczej jako organ wspierający.

2. Negocjowanie umów międzynarodowych

3. Wydawanie aktów prawnych w ramach wykonywania aktów Rady

4. Komisja może tworzyć nowe instytucje dla realizacji swoich zadań.

3. Samodzielne kompetencje szczególne - transport, zbliżanie ustawodawstwa, konkurencja.
   188 - 190 / 1980

4. Funkcja kontrolna

1. Komisja jako strażnik TWE - ogromny zakres kompetencji z tym związanych. Kontrolą objęte są wszystkie podmioty prawa wspólnotowego. Przyjmuje się możliwość nakładania kar pieniężnych (art. 226 TWE) C265 / 95

1. Skargi o stwierdzenie błędu, uchybienia kierowane przez komisję przeciwko państwom członkowskim. Najpierw dokonuje się procedury administracyjnej i wysłania listu ostrzegawczego. Następnie występuje się z wnioskiem do TSWE o nakaz zaprzestania naruszeń. Jeśli państwo nadal uchyla się od zmiany, występuje się do TSWE o nałożenie kary.

2. Kontrola wykonania wyroków TS

3. Względem jednostki - możliwość wydawania stosownych decyzji oraz pozwania do sądu I instancji bądź TSWE. Najczęściej sprawy dotyczą zakazu konkurencji - nakładane są w związku z tym ogromne kary pieniężne - np. Komisja v. Microsoft dot. Windows Media Player, Komisja v. PLO Gdynia

4. Problemem jest sprawne przeprowadzenie egzekucji wobec jednostki. W grę wchodzi bowiem procedura krajowa - tytuł wykonawczy musi zostać wystawiony przez organ krajowy. Obecnie trwają prace nad instytucją Europejskiego Tytułu Wykonawczego

5. Rozpatrywanie donosów wnoszonych przez jednostki. Formularz znajduje się w Internecie - por. zgłoszenia dot. akcyzy na samochody oraz czasu pracy lekarzy. Komisja może ale nie musi wszcząć postępowania przeciwko państwu. Co do zasady wiąże ją poufność otrzymanych informacji.

1. Sprawa Szwajcara, który doniósł, że jego przedsiębiorstwo złamało prawo UE. Jego dane personalne zostały ujawnione. Przedsiębiorstwo oskarżyło pracownika za szpiegostwo gospodarcze. Odbył karę więzienia. Jego żona w związku z całą sytuacją popełniła samobójstwo. Miał problemy ze znalezieniem pracy. W związku z tym wniósł skargę o odpowiedzialność deliktową UE. Odbyła się sprawa w TSWE, którą wygrał, ale otrzymane odszkodowanie było symboliczne

5. Sprawozdania z działalności komisji przedstawiane PE - ilość spraw wniesionych do TSWE (2518 na rok).

188 - 190/80 FRANCJA, WŁOCHY, WB v. KOMISJA Czy komisja ma prawo uzyskiwania informacji o budżetach państw członkowskich?

• Kilka państw członkowskich sprzeciwiło się aktowi Komisji, który nakazywał państwom ujawnienie szczegółów swoich budżetów, aby dowiedzieć się, czy nie jest udzielana pomoc publiczna

• KE wygrała sprawę przez TSWE. Należy pamiętać przy tym o specyfice orzeczeń TSWE - prymat interesu Wspólnoty przed interesem państw !!!

C 265/95 KOMISJA V. FRANCJA - Funkcja kontrolna komisji; odpowiedzialność za swobodny przepływ towarów

• Odpowiedzialność Francji za rolników, którzy zakłócili przepływ towarów rolnych z Hiszpanii do Francji. Rolnicy Hiszpańscy mogli wysuwać roszczenie do rządu Francji za brak ochrony transportu.

• Na Francję nałożono karę pieniężną.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

• Można wnieść skargę na sprawy związane z UE, jeśli sprawa nie jest rozstrzygana w sądzie.

• Skarga może również dotyczyć instytucji krajowych

• Najczęściej sprawy dotyczą instytucji WE; nie jest to organ odwoławczy.

• Może, ale nie musi podejmować działań

Komitet ekonomiczno-społeczny

• Art. 257 - 262 TWE

• Opinie niewiążąca (por. funkcja konsultacyjna PE)

• 344 przedstawicieli ze wszystkich państw członkowskich (z Polski 21) - pracodawcy, pracownicy (związki zawodowe), inne podmioty (rolnicy, rzemieślnicy itp.) + 344 zastępców

• Nie jest to organ ekspertów, a przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego

Komitet regionów

• Art. 263 - 265 TWE

• 344 przedstawicieli (z Polski 21) oraz zastępcy.

• Wydawanie opinii dotyczących polityki regionalnej

• Zgromadzenie wspólnot samorządowych

• Wspomaganie WE w planowaniu aktów normatywnych dotyczących samorządu

• Pominięcie władz centralnych - dialog, wymiana doświadczenia

Europejski inspektor ochrony danych osobowych - Rozporządzenie (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2000 r. o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje i organy wspólnotowe i o swobodnym przepływie takich danych.

4. SĄDOWNICTWO WE

Wymiar sprawiedliwości UE

Sądy krajowe przede wszystkim - na każdym etapie postępowania mogą pojawić się sprawy europejskie. Natomiast w ramach sądów wspólnotowych wymieniamy:

• TSWE funkcjonujący od 1957 roku

• Sąd I instancji od 1989 roku - do czasu Traktatu Nicejskiego był częścią TSWE. W UE nie występuje instancyjność w polskim rozumieniu

• Sąd ds. służby cywilnej UE - powstały w związku z możliwością utworzenia wyspecjalizowanych zespołów sędziowskich (tzw. paneli). Rozstrzyga on spory wynikłe pomiędzy funkcjonariuszami a WE. Składa się z 7 sędziów, w tym jeden z Polski.

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (TSWE)

Działa w oparciu o TWE, protokół w sprawie statutu oraz regulamin proceduralny. Składa się z 27 sędziów, 8 rzeczników generalnych. Postępowanie jest jawne. Zasiadają w nim sędziowie ze wszystkich państw członkowskich jako że muszą znać dokładnie specyfikę systemu prawnego państw członkowskich. Przykładowo w Szwecji sprawy z zakresu ochrony środowiska są rozstrzygane przed sądami karnymi, jako jedynymi organami mogącymi nałożyć sankcje. Rzecznicy generalni (sędziowie śledczy) odpowiadają za wykonanie czynności w postępowaniu przygotowawczym. Polska wedle niedawnych ustaleń będzie miała swojego rzecznika.

Wnosząc sprawę do TSWE występuje obowiązek posiadania profesjonalnego pełnomocnika prawnego. Nie występuje konieczności wpłaty w formie wpisu sądowego.

Specyfika pracy sędziów oraz rzeczników:

- są to pracownicy / przedstawiciele najważniejszych organów sądowych z państw członkowskich lub uznane autorytety naukowe

- muszą posiadać znajomość prawa europejskiego - pomocni są im referendarze

- każdy sędzia przygotowuje projekt wyroku

- przymus zamieszkiwania w Luksemburgu z uwagi na bardzo liczne zadania

Kompetencje TSWE:

• Kontrola legalności aktów prawa UE. KE może samodzielnie dokonać kontroli administracyjnej, z której rozlicza się przed PE. Niekiedy ten rodzaj kontroli jest niewystarczający i sprawy trafiają do TSWE. Działa on podobnie jak

• sąd konstytucyjny,

• sąd administracyjny - spory kompetencyjne

• apelacyjny - należy pamiętać o braku instancyjności; odwołanie jest sytuacją ekstraordynaryjną

• rozstrzyganie sporów związanych z odpowiedzialnością

• sąd międzynarodowy, arbitrażowy - rzadko zdarzają się sprawy państwa v. państwa

• sąd pracy - funkcjonariusze WE v. WE (najczęstsze sprawy - z uwagi na ich mnogość wydzielono sąd ds. Służby Cywilnej WE

• wydawanie orzeczeń prejudycjalnych (jako sąd najwyższy) - do TSWE kierowane są pytania prawne podobnie jak w Polsce do SN. Orzeczenia TSWE są wiążące w innych sprawach (inaczej niż w Polsce). Strona w postępowaniu przed sądem nie może zażądać zadania pytania prejudycjalnego.

Rodzaje spraw przed TSWE:

1. Skargi bezpośrednie - bezpośrednio orzeka TSWE

1. Skarga o stwierdzenie naruszenia prawa wspólnotowego - art. 226 - 228 TWE (wynika z kontroli przestrzegania prawa WE)

1. Najczęściej w formie sporu pomiędzy komisją i państwem C1/00

1. Państwo członkowskie uchybiło ciążącym na nim obowiązku

2. Stwierdzenie naruszenia prawa

3. Pismo z prośbą o wyjaśnienie

4. Pismo ostrzegawcze

5. Komisja wydaje uzasadnioną opinię z terminem na zmianę sytuacji

6. Jeśli państwo członkowskie nie stosuje się do opinii - komisja kieruje skargę do TSWE

7. Procedura właściwa przed TSWE

2. Aktualne sprawy wniesione przez komisję przeciwko Polsce:

1. Bezprawność wymogu przeprowadzania badań technicznych importowanych pojazdów. Nie ma jeszcze wyroku, ale wydaje się, iż została naruszona zasada swobodnego przepływu towarów - art. 23 i 24 TWE

2. Komisja v. Polska w sprawie Rospudy - naruszenie dyrektywy ptasiej

3. rzadko pomiędzy dwoma państwami (sprawy 141/78, C378/95 oraz C145/04) C141/78

1. Państwo członkowskie wnosi skargę do komisji, która w ciągu 3 miesięcy wydaje uzasadnioną opinię. Najczęściej to komisja kontynuuje cały proces. Jeśli tego nie uczyni, to sprawa trafia do TSWE z ramienia państwa członkowskiego.

4. Spory państwo v. instytucje: C460/05 - RP v. PE i Rada UE - uznawanie kwalifikacji pielęgniarek i położnych; sprawa przegrana; C273/04 - RP v. Rada UE - wspólna polityka rolna WE; w orzeczeniu wiele tez dot. wagi przystąpienia Polski do WE. Sprawa przegrana

• Art. 228 par. 2,3 Skarga o nałożenie kary na państwo winne naruszeniom prawa i nie stosującym się do wyroków, decyzji (kontynuacja z 226 i 227) C 112/05, C387/97

• TSWE w wydanym orzeczeniu stwierdza naruszenie prawa wspólnotowego po przeprowadzenia sprawy z art. 226 i 227 TWE.

• Państwo członkowskie nie dokonuje naprawy stanu prawnego i nie stosuje się do zaleceń Komisji

• Komisja wskazuje, w jakich punktach nie zastosowano wyroku TSWE i wyznacza termin na usunięcie nieprawidłowości

• Komisja może skierować do TSWE skargę z wnioskiem o ukaranie

• TSWE orzekając o karze oraz jej wysokości bierze pod uwagę 1/ wagę, 2/ czas, 3/ przyszłe konsekwencje, 4/ pozycję państwa członkowskiego w Radzie UE, 5/ warunki ekonomiczno-społeczne w państwie.

Skarga na bezczynność organów WE (art. 232 TWE) - najpierw należy ostrzec instytucję o możliwości wniesienia skargi na bezczynność

Skargi dotyczące odpowiedzialności umownej oraz pozaumownej (deliktowej) WE, instytucji oraz pracowników Wspólnoty; przykładowo - zniszczenie dokumentów petenta; art. 235 w zw. z art. 288 TWE

Skarga o stwierdzenie nieważności aktów prawa wspólnotowego z mocy art. 230, 231 (skutek) TWE - legitymacja czynna należy do:

1. Państwa członkowskie, PE, Rada, Komisja - zarzut braku kompetencji, naruszenie istotnych wymogów proceduralnych, naruszenie traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej, nadużycie władzy

2. Trybunał Obrachunkowy, EBC - ww. zasady w celu ochrony prerogatyw instytucji skarżących

3. Osoba fizyczna lub prawne - skarga na decyzję, której jest adresatem, oraz na decyzje, które mimo przyjęcia w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby, dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie C 25 / 62 106, 107 / 63

Spory kompetencyjne pomiędzy instytucjami: C440/05;

2. Pytania prejudycjalne - sprawa uboczna, TSWE jedynie podpowiada wykładnię przepisów w danej sprawie, nie rozstrzyga stanu faktycznego art. 224 TWE i 35 TUE

3. Sprawy należące do właściwości sądów krajowych - odszkodowanie za naruszenie prawa WE przez organy państwa

Dodatkowe wyjaśnienia oraz orzecznictwo

Ad. 1

C 1/00 BSE - skarga z art. 226 TWE

• Komisja przyjęła decyzję w sprawie zabezpieczenia przeciwko BSE

• We Francji obowiązuje rozporządzenie dotyczące zakazu importu wołowiny z WB

• Komisja kieruje pismo o wyjaśnienie - Francja wyjaśnia, iż mimo upływu czasu nie ustają wątpliwości co do bezpieczeństwa żywności

• Komisja zleca opinię ekspercką, którzy nie potwierdzają obaw Francji. Komisja kieruje do Francji uzasadnioną opinię

• Dochodzi do częściowego konsensusu. Po pewnym czasie Francja jednak znowu wprowadza zakaz importu. Ponadto wnosi do TSWE skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji - TSWE uznaje skargę za niewłaściwą.

• Komisja kieruje skargę do TSWE przeciwko Francji z mocy art. 226 TWE

• Francja w świetle orzeczenia TSWE złamała obowiązki, które na niej ciążyły z racji członkostwa we WE.

C 141/78 Francja v. WB - Przykład sprawy zaskarżenia państwa przez państwo. Zasada solidarności

• Rada wydała zalecenie w sprawie ochrony zasobów naturalnych mórz. Francuski kuter został aresztowany za używanie sieci zbrojonych (było to zgodne z prawem WB zabraniającym tego czynu). Zalecenie nie zabraniało tego czynu. Francuski rząd broni rybaków i pozywa WB za brak implementacji zalecenia.

• TSWE powołał się na zasadę solidarności z art. 10 TWE. Mimo, iż zalecenia Rady nie mają mocy wiążącej, można się na nie powoływać. WB mogła nie wprowadzać zalecenia, ale powinna o tym poinformować, uzgodnić z instytucjami.

C 112/05 KOMISJA V. NIEMCY - Zasady konkurencji - art. 56 TUE

• Udzielono pomocy państwa dla Volkswagena. Utrzymano w mocy ustawę w sprawie prywatyzacji.

• Stwierdzono uchybienie art. 86 TWE - zasad konkurencji.

C387/97 KOMISJA v. GRECJA

TSWE stwierdził uporczywe nieprzestrzeganie przez Grecję przepisów o odpadach i w związku z tym nałożył na nią karę pieniężną w wysokości 5 300 000 EURO.

Ad. 2

Odpowiednie stosowanie omówienia z nr 4!!! Wyjątki: skarga nie obejmuje Trybunału Obrachunkowego. Przesłanką jest wezwanie instytucji do działania i okres 2 miesięcy, w ciągu których nie podjęła ona czynności w sprawie. Sprawa

15/70 CHEVALLEY v. KOMISJA EUROPEJSKA

• Komisja europejska nie przesłała do powoda decyzji, o którą wnioskował

• Skarga została odrzucona

Jednostki w skargach na bezczynność instytucji oraz nieważność aktu prawa WE z art. 230 oraz 232 TWE

• Legitymacja czynna osoby fizyczne w sprawach indywidualnie i bezpośrednio ich dotyczących (koniunkcja)

• Legitymacja bierna RUE, PE, KE, EBC

• Przykładowo:

• C25/62, 106 i 107/63 dotyczy decyzji; pierwsza - Plauman (mandarynki, Niemcy); drugie - Toepfer (kukurydza)

• Rozporządzenie w sprawie dorsza - ta sprawa sprawiła, iż sąd I instancji poszerzył możliwość skargi na rozporządzenia

• Greenpeace - jako organizacja społeczna ma prawo do skargi na nieważność jedynie w wypadku decyzji obejmujących zakres ich działalności

Ad. 3

Podstawą prawną dla dochodzenia swoich roszczeń jest art. 235 w zw. z art. 288 TWE. Odpowiedzialność umowna wynika z konkretnych umów, postanowień. Odpowiedzialność deliktowa natomiast obejmuje w swoim zakresie podmiotowym instytucje WE oraz ich pracowników (w drugim przypadku przy wykonywaniu swoich funkcji). Możemy wyróżnić następujące zasady ogólne odpowiedzialności: szkoda, bezprawność zdarzenia oraz związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą, przy czym zdarzenie może polegać na działaniu bądź zaniechaniu.

5/71 Sprawa o odpowiedzialność WE / instytucji / funkcjonariusza

• Rozporządzenie zostało wydane z naruszeniem przepisów prawa pierwotnego. W owym okresie jednostki nie miały jeszcze możliwości wniesienia skargi na nieważność aktu prawa wspólnotowego (nawet obecnie jest to ograniczone do decyzji i rozporządzeń). W związku z tym jednostka podnosiła, iż poniosła szkodę w związku z naruszeniem prawa.

• Aby jednostka mogła się skarżyć:

• Warunek bezpośredniej skuteczności

• Rozporządzenie musi być wystarczająco jasne, konkretne i precyzyjne

• Wyłącza się odpowiedzialność WE w sytuacji, gdy istnieje możliwość doboru środków w ramach określonych zakresów

• Odpowiedzialność instytucji (przesłanki):

• Zaniechanie legislacyjne

• Wydanie aktu niezgodnego z prawem pierwotnym

• Naruszenie procedur

• Nadużycie władzy po stronie instytucji

• Jednostka musi udowodnić szkodę

• Funkcjonariusze - niedopełnienie obowiązku albo niedbałość

145/83 ADAMS; Szwajcar; Skarga na instytucję

• Pan Adams wysłał list do Komisji z zarzutem naruszenia zasady konkurencji przez firmę ROCHE (Szwajcaria). Zastrzegł przy tym o tajności swoich danych. Informacje zostały ujawnione, a Adams został oskarżony przez swojego pracodawcę o szpiegostwo gospodarcze i z tego powodu został aresztowany. Jego żona w związku z całą sytuacją popełniła samobójstwo. W jego ocenie doszło do naruszenia art. 214 TWE.

• Komisja podnosiła, iż powód sam przyczynił się do ujawnienia informacji. TSWE dzieli odszkodowanie na 2 części. Komisja wszakże złamała zasady, ale dużą winę przypisano Adamsowi.

• Szwajcaria podlega europejskiemu prawu konkurencji jako że prowadzi wymianę handlową ze WE.

Skargi na instytucje WE i pracowników właściwość TSWE

Skargi na państwa właściwość sądu I instancji

Ad. 4

Legitymację czynną posiadają wszystkie podmioty prawa WE, tj.

• osoby fizyczne (sprawy dotyczą ich w sposób indywidualny i bezpośredni),

• osoby prawne

• instytucje

• uprzywilejowane - PE, RUE, KE

• częściowo uprawnione - EBC, Trybunał Obrachunkowy (w granicach prerogatyw)

• nieuprawnione

• państwa

Legitymację bierną posiadają:

• Rada UE

• Parlament Europejski we współpracy z Radą UE

• Komisja Europejska

Przesłanki wniesienia skargi:

• Zarzut braku kompetencji

• Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych

• Naruszenie TWE lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem

• Nadużycie władzy

Skarga powinna być wniesiona w okresie 2 miesięcy od daty publikacji albo powzięcia informacji o akcie niepodlegającym publikacji. Wydane orzeczenie dotyczy wszystkich podmiotów od daty jego wydania.

C 25/62 PLAUMAN V. KOMISJA - Przykładowa skarga na nieważność decyzji; Formuła Plaumana

• Decyzja adresowana do Niemiec; brak zgody na import mandarynek bez cła

• Powód wnosi, iż został dotknięty bezpośrednio tą decyzją argumentując, że miał już zamówienia na kilka dostaw.

• TSWE uznał skargę za niedopuszczalną i nie zajął się sprawą. FORMUŁA PLAUMANA - decyzje musi dotyczyć osoby w sposób indywidualny i inny niż pozostałych osób.

106,107/63 TOEPFER V. KOMISJA - Przykład skargi na nieważność decyzji;

• Cło zerowe na import kukurydzy - ogromne zyski importerów - powodowie złożyli wniosek o licencję na import 1.10. i nie załatwiono sprawy od ręki - podniesiono cło i komisja zakazała wydawania licencji do 4.10. - wydano decyzję o odmowie datowaną na 2.10.

• Powód wnosi, iż decyzja jest nielegalna. Chce unieważnienia decyzji Komisji. Podnosi argument o zakazie retroakcji.

• Decyzja istotnie odnosi się do sytuacji indywidualnej. Stwierdzono natomiast, że KE miała prawo wydać decyzję działającą wstecz. Skargę oddalono.

Ad. 5

C-440/05 Komisja v. Rada - Instytucje pomiędzy sobą

• Komisja uważa, iż decyzja ramowa Rady UE w sprawie wzmocnienia uregulowań prawno-karnych w celu egzekwowania przepisów dotyczących zapobiegania zanieczyszczeniom została wydana z naruszeniem kompetencji.

• W przypadku gdy stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji karnych przez właściwe władze krajowe stanowi środek niezbędny dla zwalczania poważnych przestępstw przeciwko środowisku, prawodawca wspólnotowy może nałożyć na państwa członkowskie obowiązek ustanowienia takich sankcji w celu zapewnienia pełnej skuteczności norm wydawanych przez niego w dziedzinie ochrony środowiska. Jeżeli chodzi natomiast o określenie rodzaju i wymiaru stosowanych sankcji karnych, Trybunał stwierdził, że nie leży to w kompetencji Wspólnoty.

• Ponieważ decyzja ramowa narusza zarówno kompetencje przyznane Wspólnocie w traktacie WE, jak i traktat UE, który daje pierwszeństwo tym kompetencjom, Trybunał stwierdził nieważność tej decyzji ramowej w całości ze względu na jej niepodzielność.

AD.II Pytania prejudycjalne - w tej kwestii orzeka jedynie TSWE; art. 234 TWE + 35 TUE

• Przykład - C173/03

• TSWE odpowiadając na zadane pytania dokonuje:

• Interpretacji traktatów (jako jedyny może wydawać wiążące interpretacje)

• Interpretacji i określenia ważności aktów prawa wtórnego oraz aktów prawa EBC

• Interpretacji i określania ważności statutów organów utworzonych aktem Rady, gdy te statuty to przewidują

• Co do zasady TSWE wydaje jeden wyrok w konkretnej sprawie. Nie wprowadza się spraw kilkukrotnie, toteż często sędziowie otrzymują w odpowiedzi na zapytanie przytoczenie spraw rozpatrywanych przez TSWE.

• Celem pytań jest utrzymanie jednolitości prawa Wspólnoty poprzez współpracę TSWE z krajowymi sądami (sędziami). Decyzja o wysłaniu pytania prejudycjalnego podejmuje niezawisły sędzia.

• Pytanie prawem czy obowiązkiem? 283/81

• Polska procedura sądowa a pytania prejudycjalne:

• Czy do polskiej procedury wprowadzić należy możliwość zadania pytania prejudycjalnego? - istnieje martwy przepis o tym, iż sędzia podlega ustawom. Nie należy nic wprowadzać bowiem art. 234 TWE jest uznany za wystarczającą podstawę prawną.

• Który z polskich sądów będzie sądem ostatniej instancji w rozumieniu TWE?

• W sprawach niekasacyjnych - sąd okręgowy bądź apelacyjny

• Sąd przedkasacyjny (SN na posiedzeniu niejawnym może bez uzasadnienia odrzucić sprawę).

• W sprawach kasacyjnych (należących do wyjątku) - SN

• W sprawach administracyjnych - NSA

• Decyzja o zadaniu pytania wydawana w formie postanowienia niezaskarżalnego. Należy ona do kompetencji sędziego. Należy jednak zaznaczyć, iż postanowienie o zawieszeniu postępowania w związku z zadaniem pytania jest zaskarżalne.

• Najwięcej pytań prejudycjalnych zadawane z Irlandii. Z Polski zbyt mało pytań.

• Sprawa C 313 / 05; C 499/06 61/65

• Sprawa Ceramika Paradyż v. Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi - TSWE w wydanym postanowieniu stwierdził, iż jest niewłaściwy w sporze jako że sprawa ma charakter incydentalny.

• Procedura:

• Sąd wydaje postanowienie o zadaniu pytania prejudycjalnego

• Pytanie otrzymane otrzymuje numer sprawy.

• Sekretarz wstępnie weryfikuje sprawę pod względem formalnym - ewentualny zwrot

• Tłumaczenie na języki oficjalne

• Publikacja w Dz. U. (mogą wszakże pojawić się interwenienci)

• Rozprawa - etap pisemny i ustny, a następnie wydanie wyroku

• Wedle noty informacyjnej TSWE wypracowano następujące reguły dot. formułowania pytań prejudycjalnych. Każde powinno zawierać: nazwę (postanowienie …), adresata, stan faktyczny oraz:

• Stan prawny

• Prawo krajowe omówione

• Które przepisy prawa wspólnotowego mają zastosowanie w sprawie

• Pytanie powinno być jasne, precyzyjne, dotyczyć tylko interpretacji prawa WE. Należy przy tym opisać uwarunkowania krajowe. Musi być sformułowane w jednym z języków urzędowych

• Art. 234 TWE określa, iż zadanie pytania prejudycjalnego jest obligatoryjne w wypadku sądów ostatniej instancji, a w innych wypadkach jest fakultatywne. System ten służy ochronie praw jednostki.

• Metody zmniejszania ilości pytań prejudycjalnych 83/78

• Teoria konkretna / abstrakcyjna C99/00

C173/03 TRAHHETTI V. WŁOCHY - Pytanie prejudycjalne

• Powstał spór pomiędzy przedsiębiorstwami dot. nieuczciwej konkurencji. Jedna z firm żądała odszkodowania. W toku instancji sądy włoskie odrzucały jej pozew. W związku ze stwierdzeniem błędnej wykładni przepisów wspólnotowych. Wysuwane jest roszczenie naprawienia szkód związanych ze stosowaniem błędnej interpretacji. Sąd włoski kieruje pytanie prejudycjalne do TSWE.

• Trybunał przypomina przede wszystkim, iż zasada, zgodnie z którą państwo członkowskie zobowiązane jest naprawić szkody wyrządzone jednostkom w związku z naruszeniem prawa wspólnotowego dotyczy każdego przypadku naruszenia tego prawa, niezależnie od organu państwa, którego działanie lub zaniechanie jest źródłem uchybienia.

• Wykluczenie wszelkiej możliwości pociągnięcia państwa do odpowiedzialności w sytuacji, gdy naruszenie zarzucane sądowi krajowemu wynika z interpretacji przepisów prawa lub oceny okoliczności faktycznych i dowodów, oznaczałoby naruszenie samej istoty zasady odpowiedzialności państwa i prowadziłoby do sytuacji, w której jednostki nie mogłyby skorzystać z żadnej ochrony sądowej w przypadku popełnienia przez sąd krajowy orzekający w ostatniej instancji oczywistego błędu podczas wspomnianych czynności udzielania wykładni lub dokonywania oceny.

• W związku z tym niezgodne z prawem wspólnotowym jest ograniczenie odpowiedzialności państwa wyłącznie do przypadków naruszenia zasady bezstronności lub poważnego uchybienia sędziego, jeśli ograniczenie to prowadzi do wykluczenia tej odpowiedzialności w innych przypadkach oczywistego naruszenia obowiązującego prawa.

283/81 CILFIT Pytanie prejudycjalne prawem czy obowiązkiem?

• Firmy importujące wełnę spoza WE v. Włoskie ministerstwo zdrowia nakładające opłaty na te podmioty. Firmy uznały, iż opłaty mają charakter ceł. Sprawa trafia do sądu. Sąd zadaje pytanie, czy zawsze musi zadać pytanie do TSWE, czy jedynie w przypadku wątpliwości co do interpretacji.

• Strony podnoszą, iż pytanie powinno być zadane zawsze, rząd Włoch uznaje zasadę ACT ACLAIRE. Rzecznik Generalny stwierdził, iż pytanie wstępne powinno być wymagane w każdej sprawie jako że zasada jest zbyt niejasna.

• Nawet, gdy sprawa jest w sądzie ostatniej instancji, to musi istnieć wątpliwość co do interpretacji prawa WE.

• Pytanie prejudycjalne nie jest środkiem prawnym dla strony, która może tylko wnosić o zadanie pytania. Decyzja należy do sędziego (własne uznanie).

• Pytania prejudycjalne zadawane są w kwestiach kluczowych, a nie pobocznych (por. zawieszanie postępowania przed sądem krajowym na czas rozstrzygnięcia, interpretacji).

• Czas oczekiwania na odpowiedź - ok. 2 lat.

• Artykuł 177 akapit trzeci traktatu EWG powinien być interpretowany w ten sposób, że sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany - w przypadku gdy powstaje przed nim pytanie dotyczące prawa wspólnotowego - do spełnienia swojego obowiązku przedłożenia pytania, chyba że stwierdził on, że podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub że dany przepis prawa wspólnotowego stanowił już przedmiot wykładni przez Trybunał, lub że prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości; istnienie takiej ewentualności należy oceniać z uwzględnieniem cech charakterystycznych prawa wspólnotowego i szczególnych trudności, jakie sprawia jego wykładnia, oraz niebezpieczeństwa rozbieżności w orzecznictwie wewnątrz Wspólnoty.

C 313/05 BRZEZIŃSKI akcyza na sprowadzane auta używane; pierwsze pytanie prejudycjalne

• Art. 25 TWE oraz ustawa o podatku akcyzowym + art. 90 TWE, akapit 1. - wydano wyrok 18 stycznia 2007. Pytanie zadane przez WSA w Warszawie.

• Podatek akcyzowy, taki jak ustanowiony w Polsce ustawą z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym, który nie jest nakładany na pojazdy osobowe w związku z przekroczeniem przez nie granicy, nie stanowi cła przywozowego ani opłaty o skutku równoważnym w rozumieniu art. 25 WE.

• Artykuł 90 akapit pierwszy WE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on podatkowi akcyzowemu w zakresie, w jakim kwota podatku nakładana na pojazdy używane starsze niż dwa lata, nabyte w państwie członkowskim innym niż to, które wprowadziło taki podatek, przewyższa rezydualną kwotę tego podatku zawartą w wartości rynkowej podobnych pojazdów, które zostały zarejestrowane wcześniej w państwie członkowskim, które nałożyło podatek. Do sądu krajowego należy zbadanie, czy uregulowanie sporne w postępowaniu przed sądem krajowym, a w szczególności stosowanie § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego, ma takie skutki.

• Artykuł 28 WE nie znajduje zastosowania do deklaracji uproszczonej, takiej jak przewidziana w art. 81 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym, a art. 3 ust. 3 dyrektywy Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów objętych podatkiem akcyzowym, ich przechowywania, przepływu oraz kontrolowania nie sprzeciwia się takiej deklaracji, jeżeli sporne uregulowanie można interpretować w ten sposób, że deklarację tę należy złożyć z chwilą nabycia prawa do rozporządzania samochodem osobowym jak właściciel, nie później jednak niż z chwilą jego rejestracji na terytorium kraju, zgodnie z przepisami o ruchu drogowym.

C499/06 Nerkowska v. ZUS o/Koszalin Obywatelstwo UE

• Art. 18 TWE dot. obywatelstwa UE

• Powódce przyznano rentę inwalidzką za pobyt na Sybirze. Powódka emigrowała do Niemiec. W tym momencie ZUS podjął decyzję o zawieszeniu wypłaty świadczenia.

• Sąd okręgowy w Koszalinie zadał pytanie prejudycjalne odnoszące się do rozporządzenia w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Wyklucza ono świadczenie powódki spod stosowania.

• Pierwszeństwo stosowania w konflikcie ustawy i traktatów ma ten ostatni Czy polska ustawa sprzeciwia się art. 18 TWE? - TSWE wydał już wcześniej wyrok dot. Holendrów w listopadzie 2006 - przyznał rację powódce.

• Sentencje wyroków wiązać będą od momentu uchwalenia cytowanego art. TWE.

61/65 VASSEN Art. 234 TWE - orzekanie o wykładni; definicja organu sądowego właściwego do zadania pytania prejudycjalnego

• Powódka nabyła uprawnienia do świadczeń z holenderskiego ubezpieczenia społecznego (fundusz chorobowy dla emerytów). W 1963 roku przeniosła się do Niemiec. Otrzymała informację o cofnięciu jej świadczenia z uwagi na wyjazd poza Holandię. Powódka wnosi o ponowne przyznanie świadczenia. Wniosek zostaje odrzucony, a sprawa trafia przed holenderskiego trybunału arbitrażowego. Zadano pytania prejudycjalne do TSWE.

• Pierwszy problem dotyczył ustalenia, czy ww. trybunał wypełnia definicję trybunału oznaczoną w art. 234 TWE. Trybunał przyjmuje szeroką definicję organu sądowego w państwie. Podstawowym warunkiem jest brak możliwości odwołania od decyzji tegoż organu

• Cechy: (1) jest to stały organ powołany na mocy określonych przepisów prawa publicznego, a nie prywatnego, (2) składający się z niezależnych członków, (3) stosujący procedurę zbliżoną do sądowej, (4) procedura ma charakter kontradyktoryjny, (5) funkcje organu polegają na wydaniu wiążącej opinii, a więc rozstrzygnięciu sporu.

• Przykładowo jako organ sądowy zaliczymy: zespół arbitrów przy UZP, sąd dyscyplinarny lekarzy. Nie zaliczymy natomiast KRS.

83/78 PIGS MARKETING; metody zmniejszania ilości pytań prejudycjalnych

• W Irlandii obowiązują regulacje handlu trzodą chlewną. Istnieje zakaz transportu świń bekonowych do miejsc innych aniżeli do Pigs Marketing stanowiącego pewien „zarząd”. Policja skontrolowała pana Reymonda i stwierdziła złamanie zakazu. Nałożono na niego mandat. Sprawa trafia do sądu.

• Sąd zadaje bardzo dużo szczegółowych pytań prejudycjalnych (ok. 20), wszystkie odnoszące się do sprawy.

• TSWE stwierdził, iż nie wszystkie pytania mają związek z interpretacją prawa WE. Sąd krajowy ma sam ocenić potrzebę odesłania prejudycjalnego. Jeśli TSWE stwierdzi, iż któreś pytania są niewłaściwe, to wybierze tylko te, które może rozstrzygnąć. Jest to początek kształtowania dokrewny ACT ACLAIRE.

C 99/00 ROLAND - teoria konkretna

• Czeski obywatel został skazany w sprawie karnej za próbę przemytu ryżu bez opłacenia cła - sąd apelacyjny, do którego sprawa trafia, zadanie pytanie prejudycjalne do TSWE w zw. z art. 3 oraz 234 ust. 3 TWE. - Czy sąd ostatniej instancji jest obowiązany do wniesienia zapytania? Wedle teorii abstrakcyjnej w Szwecji, gdzie sprawa się toczyła, Sąd Najwyższy jest sądem ostatniej instancji, natomiast wedle teorii konkretnej Sąd Najwyższy może w postępowaniu przesądowym odrzucić kasację, a co za tym idzie pytanie prejudycjalne nie byłoby zadane w ogóle.

• TSWE - sąd apelacyjny nie jest ostatnią instancją. Jeśli przysługuje kasacja do SN, to sąd apelacyjny nie jest zobligowany do zadania pytania.

• Podsumowując - TSWE wypracował teorię konkretną nie można trzymać się wyraźnej dyferencjacji określonej w art. 234 TWE. Istotne jest bowiem to, aby pytanie zostało zadane. W konkretnym wypadku należy zbadać, czy jednostka posiada możliwość odwołania.

Sąd I instancji art. 224 - 225 TWE

• Powstał w 1988 roku; od czasów traktatu nicejskiego działa jako odrębna instytucja. W jego skład wchodzi 27 sędziów, nie ma rzeczników generalnych. Polskim sędzią jest Irena Wiśniewska.

• Sąd I instancji rozstrzyga następujące rodzaje skarg: wg art. 235

• skarg bezpośrednich wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne przeciwko aktom prawnym instytucji wspólnotowych (których są one adresatami lub które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie) lub przeciwko zaniechaniu działania przez te instytucje. Może to być na przykład skarga przedsiębiorstwa na decyzję Komisji nakładającą na nie grzywnę;

• skargi wniesione przez Państwa Członkowskie przeciwko Komisji;

• skargi wniesione przez Państwa Członkowskie przeciwko Radzie, dotyczące aktów z dziedziny pomocy państwa, handlowych środków ochronnych („dumping”) oraz aktów, za pomocą których korzysta ona z uprawnień wykonawczych;

• skargi o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez instytucje wspólnotowe lub ich pracowników;

• skargi dotyczące umów zawartych przez Wspólnoty, w których właściwość Sądu została wyraźnie określona;

• skargi z zakresu wspólnotowych znaków towarowych.

• Od orzeczeń wydanych przez Sąd przysługuje ograniczone do kwestii prawnych odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości w terminie dwóch miesięcy.

Skargi o odszkodowanie na państwo za naruszenie prawa WE (jurysdykcja sądu krajowego !!!)

C6/90 oraz C9/90, C46/93 oraz C48/93 C224/01

C6/90 oraz C9/90 FRANKOWICZ oraz BONIFACI; odpowiedzialność za naruszenie prawa ; brak implementacji; egzekutywa

• Sprawy połączone - wpłynęły 2 pytania prejudycjalne z Włoch odnoszące się do podobnego stanu faktycznego

• Frankowicz pracował w firmie, która zbankrutowała. Powód miał świadomość istnienia dyrektywy regulującej kwestie niwelowania skutków bankructwa dla poszkodowanych pracowników. Włochy nie implementowały jej o czasie. W tym samym czasie do panie Bonifaci składają do pretora podobne powództwo.

• Ogólnie biorąc dyrektywa ma sprawić, aby upadłość przedsiębiorstw była ogłaszana wtedy, gdy stać je jeszcze na wypłatę wynagrodzeń.

• Zadano następujące pytania: Czy osoba poszkodowana wskutek braku implementacji dyrektywy może rościć sobie odszkodowanie od państwa? Czy państwo powinno wypłacić pełne wynagrodzenie, którego nie wypłaciła firma? Czy dopuszczalne jest określenie minimalnej wypłaty?

• Ogólnie biorąc poszkodowani nie mogą się powoływać na dyrektywę, które nie była implementowana. Z drugiej strony państwo ma wypłacić odszkodowanie (po udowodnieniu szkody) za swoje zaniechanie. Naruszenie prawa WE musi być przy tym istotne i rażące. Odpowiedzialność o charakterze obiektywnym, niezależnym od winy państwa.

• Art. 10 TWE - zasada lojalnej współpracy / solidarności - państwa mają zapewnić wszelkie możliwe środki dla zapewnienia realizacji prawa WE. Odpowiedzialność ma służyć ujednoliceniu prawa oraz wzmocnieniu gwarancji praw jednostki.

• Dochodzenie roszczeń przez jednostkę ma się odbywać przed sądem krajowym, który orzeka na podstawie prawa krajowego w świetle prawa WE. Kwestia odpowiedzialności będzie określone w oparciu o krajowy porządek prawny - naruszenie tego samego rodzaju, a wysokość odszkodowania może być niejednolita w różnych państwach. Przesłanki odpowiedzialności:

• Brak implementacji dyrektywy, która przewiduje uprawnienia dla jednostki

• Treść praw powinna być właściwie dookreślona

• Związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem prawa przez państwo a szkodą jednostki

C46/93 oraz C48/93 BRASSERIE AND QUEEN - Zasada odpowiedzialności państwa członkowskiego za szkody wyrządzone jednostkom, wynikłe z możliwych do przypisania mu naruszeń prawa wspólnotowego - Naruszenia, możliwe do przypisania ustawodawcy krajowemu - Przesłanki odpowiedzialności państwa - Zakres naprawienia szkody

• Sprawa odnosiła się do norm czystości piwa przyjętych w Niemczech. Otóż we Francji obowiązywały normy mniej dokuczliwe. Przedsiębiorstwo wprowadziło do obrotu piwo na podstawie prawa francuskiego, a zabroniono im wprowadzenia go do Niemiec. Tym samym stworzono barierę techniczną dla swobodnego przepływu towarów. TSWE orzekł o błędnej interpretacji władz w Niemczech. W tym stanie rzeczy firma pozywa Niemcy do sądu o odszkodowanie za utracone zyski.

• Druga sprawa dotyczyła rejestracji kutrów rybackich - w Wielkiej Brytanii obowiązywały zaostrzone normy (sprzeczne z prawem WE) - armatorzy składają pozwy o odszkodowanie

• Czy państwa odpowiadają za naruszenie prawa? - Tak, odszkodowanie się należy, jeśli ustawodawca krajowy naruszył prawo WE. Muszą przy tym zaistnieć następujące przesłanki: szkoda, błędne działanie państwa (wina) oraz związek przyczynowy.

• TSWE orzekł ponadto o konieczności wprowadzenia odpowiednich gwarancji dla wypłat adekwatnych odszkodowań. Wysokość oraz zasady wypłat pozostawiono natomiast w gestii regulacji prawa krajowego.

• Odpowiedzialność ma charakter obiektywny, odszkodowania mają być rzeczywiste oraz współmierne.

• Uwagi dot. sprawy:

• Niezgodność prawa wewnętrznego z prawem WE; na początku skarga z art. 30 TWE, a po stwierdzeniu nieważności firma występuje o odszkodowanie (por. zasada prymatu)

• Sędzia krajowy de facto mógłby zastosować wykładnię prowspólnotową. Nie daje to jednak gwarancji naprawienia szkody oraz pełnego i całkowitego stosowania prawa WE.

• Do sprawy Frankowicz dodano nowe przesłanki:

• Naruszenie ma być wyraźne, oczywiste i poważne przekroczenie przez państwo granic przyznanej mu oceny, szczególnie, gdy TSWE stwierdziło naruszenie prawa, a państwo wciąż utrzymuje w mocy niewłaściwe regulacje

• Warunki dochodzenia roszczeń z naruszenia prawa WE nie mogą być mniej korzystne aniżeli w sprawie wewnętrznej

• Wysokość odszkodowania odpowiednia do wyrządzonej szkody z zastosowaniem przepisów krajowych. Odszkodowanie nie może być przy tym niższe aniżeli udzielane za naruszenie prawa krajowego.

C224/01 CEBLER - odpowiedzialność władzy sądowej

• Zgodnie z szeroką definicją państwa wiele organów może odpowiadać za naruszenie prawa WE nie wyłączając władzy sądowej. Jest jednak pewien dylemat odnoszący się do niezawisłości sędziego

• Wprowadzono dodatek stażowy dla profesorów uniwersyteckich posiadających określony staż pracy w austriackich uczelniach. Pan Cebler złożył wniosek o przyznanie dodatku. Wniosek został odrzucony jako że pracował on w różnych państwach UE. Sprawa trafia do sądu, który zadaje pytanie prejudycjalne do TSWE. Ten w odpowiedzi przytacza sprawy podobne do rozstrzyganej przez sąd krajowy (wedle tych interpretacji dodatek powodowi się należał !!!). Sąd krajowy odstępuje od dalszej procedury prejudycjalnej. W wydanym przez siebie wyroku oddala pozew pana Ceblera. W tym stanie rzeczy powód składa skargę na organ sądowy do kolejnej instancji. Sprawa ponownie trafia przed oblicze TSWE.

• W wydanym orzeczeniu znajdujemy następujące tezy:

• Dopuszcza się możliwość pozwania władzy sądowej do TSWE - sądy emanacją państwa w rozumieniu prawa WE

• Stwierdzono złamanie zasady ACT ACLAIRE; sąd postąpił niezgodnie z prawem wspólnotowym

• Musi istnieć rażące naruszenie prawa WE - w tym konkretnym wypadku odszkodowanie nie należy się

Sąd ds. służby publicznej UE Działa w oparciu o art. 239 TWE. W jego skład wchodzi 7 sędziów (w tym Irena Boruta). Rozstrzyga ok. 150 spraw rocznie. Rozstrzyga spory na linii urzędnicy (obecnie 35 tyś osób) - instytucje WE. Główne problemy dotyczą metody awansu w strukturze UE, stosunku pracy, systemu zabezpieczenia społecznego oraz szczególnych grup urzędników. Nie rozpoznaje on sporów pomiędzy urzędnikami a instytucjami krajowymi. W ciągu 2 miesięcy od wydania orzeczenia zakłada się możliwość odwołania do sądu I instancji.

Europejski Trybunał Obrachunkowy -

• 246 - 248 TWE - organ główny wpisany w art. 7 TWE.

• W jego skład wchodzi 27 sędziów. Są niezależni, mają zakaz kontaktu z władzami krajowymi. Ich kadencja trwa 6 lat; zasada niepołączalności

• Osoby, które pełnią funkcję w krajowych organach kontroli zewnętrznej (por NIK, RIO).

• Zajmuje się kontrolą dochodów i wydatków WE pod względem ich prawidłowości, legalności, zgodności z prawem, rzetelnością, gospodarnością. Pod kontrolą znajdują się instytucje unijne i inne podmioty, które korzystają z środków UE (nawet rolnicy otrzymujący dotacje).

• Co do zasady kontrola z dokumentów, ewentualnie na miejscu przy współpracy z krajowymi instytucjami kontroli

• Sporządza roczne sprawozdania

• Może nakładać sankcje:

• Powiadomienie organu nadzorującego

• Nie ma kar, jako że nie jest sądem w ścisłym znaczeniu !!!

• Jako wynik jawności wyników kontroli - publikacja w Dzienniku Urzędowym

5. ŹRÓDŁA PRAWA WE

Źródła prawa - wprowadzenie:

• Prawo stanowione w ramach I filaru - prawo wspólnotowe (TWE, Traktat o EURATOM)

• Prawo stanowione w ramach II filaru - wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (TUE)

• Prawo stanowione w ramach III filaru - wspólna polityka sądowa i w sprawach karnych (TUE)

• Wedle traktatu reformującego ma dojść do ujednolicenia systemu źródeł prawa.

Pisane źródła prawa

• Pierwotne - traktaty wraz ze wszystkimi załącznikami, deklaracjami i protokołami

1. Traktaty założycielskie

1. Traktat paryski (1951)

2. Traktat o EWG (teraz TWE) oraz Traktat o EURATOM traktaty rzymskie (1957)

3. Masstricht - Unia Europejska (1992)

2. Traktaty zmieniające (cztery + 1)

1. Traktat o fuzji organów - jedna rada i jedna komisja - Bruksela 1965

2. Jednolity akt europejski z Luksemburga (1986)

3. Amsterdam (1997)

4. Nicea (2001)

5. Reformujący (2008?)

3. Traktaty akcesyjne

• Wtórne - prawo wydawane przez instytucje WE na mocy uprawnień zawartych w prawie pierwotnym. 1/ Wiążące (publikowane w Dzienniku Urzędowym UE - seria L; art. 249 TWE) inicjatywę ustawodawczą ma 1) PE + Rada; 2) Rada; 3) Komisja punkty od a do c. 2/ Niewiążące, tzw. akty prawa miękkiego - zalecenia i opinie. Co do zasady do zaleceń należy się stosować.

4. Rozporządzenia - w art. 249 - ma zasięg ogólny, obowiązuje w całości i stosuje się bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich. Przypominają ustawę, obejmują wszystkie podmioty prawa WE zarówno w zakresie uprawnień jak również obowiązków. Nie są stosowane tam, gdzie nie wymaga się zmiany prawa WE. w całości, erga omnes, nie wymaga implementacji

1. Por. metoda substytucji w ramach integracji prawa (charakter nadrzędny w stosunku do ustawy krajowej)

5. Dyrektywy - jest wiążąca, jeśli chodzi o zamierzony skutek (cel) dla każdego państwa członkowskiego, do którego jest skierowana, zostawiając jednak władzom krajowym wybór formy i metod (środków). W tym wypadku wymagana jest zmiana porządku krajowego wg właściwego porządku - Przykładowo w Szwecji czas pracy nie jest regulowany ustawowo, lecz na mocy UZP.

1. Zawiera określony czas na osiągnięcie celu (od 2 mies. do 2 lat). Dopiero, gdy dyrektywa wejdzie w życie, liczony jest termin na implementację. Co do zasady sama dyrektywa wchodzi w życie w 20 dni po publikacji w Dz. U. UE, jeśli sama dyrektywa nie stanowi inaczej.

2. Nie jest bezpośrednio stosowana i wymaga implementacji:

1. w wypadku prawidłowej implementacji dochodzi do pośredniego skutku dyrektyw - podmioty krajowe powołują się na ustawę, która wprowadziła przepisy z dyrektywy

2. w wypadku niepełnej implementacji bądź zaniechania implementacji w ogóle przewiduje się pewne sankcje dla państwa członkowskiego

3. Instrument harmonizacji prawa

4. Nie powinny być bezpośrednio tłumaczone i uchwalane w formie ustaw, tzw. ustawy - kalki

6. Decyzje - obowiązują te podmioty, do których zostały skierowane. Można je porównać do decyzji administracyjnych w porządku krajowym. Decyzję może zaskarżyć również osoba trzecia, której decyzja dotyczy w sposób bezpośredni i indywidualny (por. importerów kukurydzy).

• Źródła prawa II filaru - art. 12 TUE

1. Zasady i ogólne wytyczne wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

2. Wspólne strategie

3. Wspólne działania

4. Wspólne stanowiska

5. Systematyczna współpraca państw członkowskich

• Źródła prawa III filaru - art. 34 ustęp 2 TUE

1. Wspólne stanowiska - ustalają sposób postępowania Unii w określonej sprawie

2. Decyzje ramowe w celu zbliżania przepisów ustawowych i wykonawczych. Wiążą one państwa członkowskie w odniesieniu do rezultatu z równoczesnym luzem dot. środków. Nie mogą wywoływać skutku bezpośredniego

3. Decyzje - zbliżanie przepisów innych aniżeli ustawowe i wykonawcze. Są wiążące i nie mogą wywołać skutku bezpośredniego.

4. Konwencje, których przyjęcie zaleca się państwom członkowskim zgodnie z ich wymaganiami konstytucyjnymi. Procedury są wszczynane w terminie wyznaczonym przez Radę Europejską.

Zasada dot. prawa WE

Zasada bezpośredniego skutku - obywatele mogą się powoływać przez krajowym organem stosującym prawo na prawo Wspólnoty bezpośrednio. W razie wątpliwości rozstrzyga TSWE. Aby zastosować tę zasadę należy mieć spełnione trzy warunki:

1. Norma musi być jasna i precyzyjna, tj. określać podmioty, treść prawa/obowiązku, sankcje oraz podmioty odpowiedzialne za kontrolę.

2. Norma musi być bezwarunkowa, tj. niezależna od działania państwa; z tej przesłanki wyłączone są dyrektywy

3. Norma musi przyznawać uprawnienia jednostce

Zasadę bezpośredniego skutku możemy analizować w 2 aspektach:

4. Ujęcie wertykalne - możliwość powołania się jednostki na bezpośrednio skuteczne normy prawa UE przeciwko państwu

5. Ujęcie horyzontalne - jednostka może powołać się na bezpośrednio skuteczne normy prawa WE przeciwko jednostce (osoby fizyczne i prawne)

Następstwa prawne zasady:

6. Obowiązek zabezpieczenia bezpośredniego skutku poprzez prawidłowe funkcjonowanie systemu sądownictwa

7. Obowiązek prawidłowej wykładni prawa krajowego w zgodzie z prawem WE - należy prawo krajowe tak czytać, aby czyniło ono zadość prawu WE. Przykład: czas dyżuru nie jest czasem pracy (zapis ustawy o ZOZ - contra legem w stosunku do dyrektywy) takiemu przepisowi należy odmówić zastosowania w ogóle.

8. Obowiązek zwrotu opłat pobranych przez państwa członkowskie w związku z naruszeniem prawa WE od jednostek krajowych.

9. Odpowiedzialność państwa członkowskiego za błędną implementację prawa WE

Zasada bezpośredniego stosowania - dot. organów krajowych por. DEFRENNE, BECKER - brak implementacji dyrektywy nie może skutkować brakiem korzyści dla jednostek) MARSHALL, COLSON and KAMMAN

Zasady prymatu nie wolno opisywać przez synonimy. Odnosi się do kolizji 2 porządków prawnych. Możemy ją interpretować nawet z polskiego orzecznictwa - m.in. K 18/04. Następstwa zasady prymatu to:

1. Dla legislatury:

1. zakaz tworzenia prawa sprzecznego z prawem wspólnotowym

2. nakaz eliminacji norm sprzecznych z prawem WE

3. nakaz efektywnej implementacji prawa WE

2. Dla organów stosujących prawo (sądy i administracja) - zapewnienie przewagi normom Wspólnoty, a co za tym idzie w razie sprzeczności norm należy stosować zamiast prawa krajowego prawo Wspólnot. Występuje zakaz stosowania norm sprzecznych z prawem WE.

3. Zakaz kwestionowania norm wspólnotowych przez organy krajowe, konstytucyjne. W Polsce nie dopuszcza się rozstrzygania sporów pomiędzy konstytucją i prawem WE.

4. Nakaz podporządkowania się wyrokom TSWE oraz sankcjom nakładanym przez komisję na podmioty prawa WE - np. kara nałożona na firmę w sprawie kauczuku (wymóg egzekucji przez organy państwa); wykonywanie orzeczeń sądów innych państw członkowskich.

5. W wyroku z 11 maja 2005 roku TK w sprawie zgodności TWE z konstytucją potwierdza zasadę prymatu. Jest to uzasadnienie dla słuszności stosowania w Polsce zasady prymatu.

Zasada prymatu odnosi się do następujących aktów prawnych:

1. Konstytucje państw członkowskich - niektóre państwa wpisują zasadę prymatu wprost do konstytucji; Niemcy są najbardziej oporne przed prymatem prawa WE w stosunku do konstytucji - podnoszą, iż konstytucja lepiej chroni prawa podstawowe obywateli

2. Akty władzy ustawodawczej

3. Akty władzy wykonawczej - rozporządzenia

4. Inne akty władzy wykonawczej - w tym decyzje administracyjne

5. Akty prawa miejscowego (uchwały, zarządzenia, akty porządkowe)

6. Inne - np. regulamin sejmu, konkordat

7. Akty organów administracji rządowej oraz samorządowej (por. szeroka definicja państwa), organy ochrony prawnej, każdy organ stanowiący emanację państwa (administracja więzienia)

Stowarzyszenie Turcji z UE - utworzono tzw. radę stowarzyszenia składającą się z przedstawicieli Turcji oraz UE o roli prawodawczej. W traktacie stowarzyszeniowym wpisano zakaz dyskryminacji z uwagi na narodowość. Pytanie dotyczy zakresu stosowania traktatu stowarzyszeniowego oraz TWE. Obywatel Turcji korzysta ze swobodnego przepływu siły roboczej. Mimo, iż Turek został osadzony w więzieniu na długi okres czasu, jego uprawnienie trwa. Nie wolno go wydalić, jako że nieobecność na rynku pracy ma charakter tymczasowy. Zastosowano wykładnię celowościową - podjęcia zatrudnienia.

Unię Europejską z Rosją wiąże umowa o stałej współpracy wprowadzająca zakaz dyskryminacji ze względu na narodowość. C 265/03

Bezpośredni skutek umów międzynarodowych - z mocy traktatu stowarzyszeniowego z UE (1994) istniała możliwość zakładania przedsiębiorstw w WE.

1. Goszczukowie - zakres swobody przedsiębiorczości jest tożsamy z pobytem i obywatelstwem UE.

2. Jany - samo zatrudnienie; obywatelki Polski i Czech w Holandii świadczyły usługi prostytucji

3. Pokrzeptowicz-Meyer - pracownica uniwersytetu w państwie członkowskim UE; zawarto z nią umowę na czas określony, a w odniesieniu do rodowitych mieszkańców obowiązywał zakaz zawierania tego rodzaju umów. TSWE stwierdza, iż traktat stowarzyszeniowy jest w tej materii tożsamy z TWE, a więc postępowanie władz uniwersytetu było bezprawne.

4. Włoszczuk - nielegalnie przybył do Wielkiej Brytanii, jednak założył działalność gospodarczą i w ten sposób był uprawniony do korzystania ze swobody przepływu ludzi i przedsiębiorczości.

PRYMAT CAŁY SYSTEM PRAWA KRAJOWEGO i WE; SKUTEK I STOSOWANIE ŹRÓDŁA PRAWA

PRYMAT KOLIZJA NORM

SKUTEK: JEDNOSTKA ORGAN

STOSOWANIE: ORGAN JEDNOSTKA

Orzeczenia dot. tego zagadnienia: 26/62, 6/64, 106/77, 176/03, 253/00, 9/70, 43/75, 8/81, 14/83, C91/92 152/84 C 106/89 C 151/02

C265/03 - SIMUTENKOV v. MINISTERSTWO EDUKACJI I KULTURY HISZPANII

TSWE stwierdził, iż układ wiążący WE z Rosją sprzeciwia się zasadzie, iż do składu klubu piłkarskiego dopuszcza się jedynie ograniczoną grupę graczy z państw trzecich. Nie ma potrzeby przyjmowania obywatelstwa państwa, w którym chce się grać.

26/62 - VAN GEND - Zasada prymatu - bezpośrednia skuteczność prawa wspólnotowego

• Należy pamiętać, iż w tym okresie traktat jest pojmowany jako część prawa międzynarodowego publicznego, w którym podmiotami są tylko państwa. Komisja EWG uważała, że stosowanie prawa europejskiego w państwach członkowskich wynika z samego traktatu. Stosowanie powinno być jednolite we wszystkich państwach członkowskich.

• Van gend - przedsiębiorstwo importujące towary z Niemiec do Holandii zostało zobowiązane do zapłacenia cła Powód wnosi, iż holenderskie służby złamały art. 12 T EWG (25) - spór dotyczy wykładni. Rządy Holandii oraz Belgii natomiast podnoszą kwestię stosunku prawa wspólnotowego do krajowego. Pozwane państwa stoją na stanowisko, iż ww. artykuł obowiązuje państwa członkowskie, a nie bezpośrednio obywateli.

• RZECZNIK: Prawo wspólnotowe wiąże bezpośrednio państwa i jednostki. Występują różne rodzaje norm: z zakresu prawa międzynarodowego publicznego oraz z zakresu prawa wspólnotowego.

• TEZY ORZECZENIA

• Artykuł 12 T EWG wprowadza bezpośrednie skutki i indywidualne prawa, które muszą być przestrzegane przez sądy narodowe

• EWG stanowi nowy porządek prawny. Podmiotami prawa wspólnotowego są państwa i jednostki (wynika to z zapisów traktatowych). W związku z tym prawo wspólnotowe jest bezpośrednio skuteczne

6/64 FLAMINO COSTA - Zasada prymatu - absolutny prymat prawa wspólnotowego

• Doszło do upaństwowienia wytwarzania energii elektrycznej oraz podwyżki cen. Costa podniósł niezgodność tworzenia monopolu państwowego z prawem Wspólnotowym. Sąd zadaje pytanie prejudycjalne w oparciu o art. 177 (234) TEWG do TS. Costa wiedział o tej możliwości, gdyż miał świadomość rozstrzygnięcia sprzed 2 lat.

• Władze włoskie powołują się na zasadę lex posteriori derogat lege priori. Pan Costa podnosi, iż złamano kilka zapisów traktatowych i w związku z tym działania władz włoskich są nielegalne w świetle prawa WE.

• TEZY ORZECZENIA: TS postanowił, iż nie decyduje w indywidualnej sprawie. Dokonuje jednak wykładki przepisów traktatu - 177(234), 102(97), 93(88), 53(uchylony), 37(31). Dokonuje doprecyzowania zasady z wyroku VAN GEND wprowadzając zasadę ABSOLUTNEGO PRYMATU PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

106/71 SIMMENTAL - Uzupełnienie zasady prymatu i bezpośredniego stosowania; zastępowanie prawa krajowego sprzecznego z prawem WE właściwym stosowaniem prawa WE

• Nałożono cło na włoską firmę SIMMENTAL, która odwołała się od decyzji. Sąd krajowy przyznał rację powodowi. Władze włoskie odwołują się do TSWE. Włosi mają wątpliwości, czy nie należałoby najpierw zmienić prawa państwowego, aby dopiero później zastosować prawo EWG.

• TEZY ORZECZENIA:

• Uzupełnienie prymatu w sprawie stosowania i efektywności prawa wspólnotowego

• Należy bezpośrednio stosować prawo wspólnotowe. Sąd krajowy słusznie pomija prawo wewnętrzne sprzeczne z prawem wspólnotowym.

• TS wnosi, aby organy sądowe (a szerzej stosujące prawo) stosowały prawo zgodne z prawem UE. Organy stosujące prawo mają poprawić w ten sposób błędne zapisy krajowe.

176/03 Komisja v. Rada UE - Zasada wierności celom UE; instytucja v. instytucja

• Rada UE podjęła decyzję o ochronie środowiska naturalnego poprzez prawo karne. Powinna skorzystać zdaniem komisji z TUE, a nie TWE.

• Komisja unieważnia decyzję Rady.

• OPINIA RZECZNIKA: Popiera decyzję Komisji.

• Komisja wykonuje swoje kompetencje do skargi o unieważnienie aktu podjętego przez inną instytucję TSWE podziela argumentację Komisji.

253/00 MUNOZ AND FRUMER - Dotyczy horyzontalnego skutku rozporządzeń; bezpośrednie stosowanie

• Oznaczenie winogron

• Regulation (EEC) No 1035/72 of the Council of 18 May 1972 and Council Regulation (EC) No 2200/96 of 28 October 1996 on the common organisation of the market in fruit and vegetables are to be interpreted as meaning that compliance with the provisions on quality standards applicable to fruit or vegetables must be capable of enforcement by means of civil proceedings instituted by a trader against a competitor.

9/70 FRANZ GRAND BEZPOŚREDNI SKUTEK DECYZJI W UJĘCIU WERTYKALNYM

• Wedle prawa WE państwa miały obowiązek wprowadzenia podatku od wartości dodanej i rozciągnięcia go na transport, przy jednoczesnym zniesieniu innych podatków. RFN wprowadziła podatek drogowy od przewozu towarów. Austriacka firma spedycyjna przewożąc kontenery z Hamburga do Austrii musiała zapłacić podatek. Pozwała w związku z tym RFN do sądu.

• Wątpliwości wzbudzało bezpośrednie obowiązywanie dyrektyw skierowanych do państw członkowskich (decyzji). Art. 189 (249) przewidywał bezpośrednią skuteczność rozporządzeń, natomiast milczy w sprawie skutków decyzji.

• Trybunał wyciągnął wniosek, że decyzje są wiążące dla adresatów, to nie oznacza jednak, że nie mogą wiązać także innych adresatów. Oceniając skutki prawne decyzji należy brać pod uwagę jej cel, charakter i zawarte zobowiązania (por VAN GEND dot. traktatów założycielskich). Sformułowanie decyzji musi mieć charakter bezwarunkowy, imperatywny i jednoznaczny. Warunkiem ważności decyzji jest odpowiedni tryb jej wydania, uprzednia konsultacja oraz uzasadnienie.

43/75 DEFRENNE TRAKTATY

• Powódka chce dochodzić swoich praw w oparciu o art. 119 (141) TWE dotyczący równouprawnienia kobiet w zarobkach. Wedle prawa stewardessy muszą przejść na emeryturę w wieku lat 40, przez co jej uposażenie emerytalne zostanie mocno obniżone. Chciałaby pracować dłużej i mieć lepszą emeryturę. Zadano pytanie, czy ww. przepis TWE może być bezpośrednio stosowany?

• Rząd WB podnosi, iż przepis nie jest dość precyzyjny, definicje są niejasne. Obawiano się ponadto skutków uznania tego przepisu oraz możliwości retroakcji (powrotu do spraw przeszłych). Rząd Irlandii podnosi, że prawo powinno obowiązywać bezpośrednio w ujęciu horyzontalnym, a nie wertykalnym. - W jakim czasie przepisy mają obowiązywać?

• Rzecznik generalny - nie jest podstawą do niestosowania zapisu to, że państwo nie wywiązuje się z istotnej zasady wpisanej w traktat. Sądy krajowe powinny zatem stosować traktat bezpośrednio.

• TSWE: Traktaty mają być stosowane bezpośrednio, ale po czasie wyznaczonym przez WE na ich implementację. Sprawy przed wydanym orzeczeniem nie będą rozstrzygane wedle tej interpretacji. Bezpośredni skutek dotyczy głównie relacji państwo - jednostka, ale również jednostka - jednostka.

• Jedynie TSWE może orzec, czy dana norma jest bezpośrednio skuteczna. Tylko ta instytucja będzie rozstrzygać ewentualne spory. W art. 141, mimo, iż literalne brzmienie wskazuje na relację wertykalną, to można go również interpretować w relacji horyzontalnej

• W TWE występują normy, które wiążą jedynie wertykalnie, a są też takie, z których bezpośredniego skutku nie można interpretować, np. art. 2 czy 10 TWE, które nigdy nie będą samoistnymi źródłami rozstrzygnięcia

• Jeśli TSWE uzna bezpośredniość, to norma jest bezpośrednio skuteczna od momentu wejścia w życie. TSWE zamknął drogę do odwołań oraz retroakcji celem ochrony interesów państw oraz jednostek

8/81 URSZULA BECKER DYREKTYWY DOT. PODATKU OBROTOWEGO

• Doradczyni podatkowa w Niemczech odprowadziła do urzędu skarbowego podatek obrotowy według zasad określonych w dyrektywie. Urząd zakwestionował wyliczenia. Sprawa trafia do sądu w Niemczech

• Niemcy podnoszą, iż normy dotyczące państwa zapisane w dyrektywie nie mogą być przesłanką dla przyznania uprawnień jednostce

• Rzecznik generalny - państwo nie może przyjmować korzyści z tego tytułu, że nie realizuje obowiązków nakładanych przez dyrektywę. W dyrektywie znajdują się bowiem bezwarunkowe żądania do realizacji określonych celów.

• TSWE - z art. 189 (249) TWE wysuwamy bezpośredni skutek dyrektyw. Jednostki mogą w związku z tym dochodzić swoich praw, jeśli przedmiot jest określony bezwarunkowo i precyzyjnie. Musi minąć przy tym czas na implementację dyrektywy. Dopiero wtedy można się na nią powoływać. Obalono pogląd, iż jedynym skutkiem braku implementacji są kary nakładane na państwo. Bezpośredni skutek dyrektyw ma tylko charakter wertykalny !!!

14/83 COLSON / KAMANN v. KRAJ FEDERALNY RFN

• Powódki, wykwalifikowane pracownice socjalne, chciały podjąć pracę w więzieniu dla mężczyzn. Nie przyjęto ich, a dwóch mężczyzn. Sprawa trafia do sądu krajowego. Implementacja dyrektywy została dokonana, ale sąd w ówczesnym stanie prawnym mógł przyznać jedynie niskie odszkodowanie za dojazd na rekrutację. Sąd zadaje pytanie do TSWE: Czy realizacja dyrektywy w Niemczech jest adekwatna do celu?, Czy dyrektywa jest wystarczająco jednoznaczna, aby można ją zastosować bezpośrednio?

• Rząd Niemiec - nie można stosować dyrektywy, wszystko powinno oprzeć się o prawo krajowe

• Komisja - dyrektywa jest ogólna, ale implementacja winna być efektywna - środki powinny być adekwatne do celu, w tym środki egzekucyjne wobec podmiotów nie stosujących prawa

• TSWE - państwo ma swobodę doboru środków, ale musi przy tym pamiętać o skutecznej realizacji celów. Obowiązek realizacji nałożony jest na wszystkie organy państwa. Powinno się dokonywać koniecznych modyfikacji zapisów prawa krajowego w ten sposób, aby prawidłowo stosować prawo WE.

• Jako że dyrektywa nie określa sankcji, nie można jej stosować bezpośrednio. Państwo musi dokonać doboru sankcji adekwatnych. Sam zwrot kosztów podróży jest nieadekwatny.

• Niemcy implementują dyrektywę celem jest zapewnienie braku dyskryminacji, ale powzięto nieadekwatne środki sąd może zastosować jedynie prawo krajowe? Jest nim związane, gdyż dyrektywa już jest implementowana. ustawa nie realizuje celu w tej sytuacji należy interpretować ustawę w świetle dyrektywy pośrednie stosowanie przepisów WE - należy zasądzić odszkodowanie adekwatne, aby pracodawca odczuwał skutki niezastosowania przepisów

C 91/92 FACCINI DORI v. RECREB SRL DYREKTYWA HORYZONTALNIE?

• Powódka zawarła z przedstawicielem handlowym umowę na kurs konwersacyjny języka obcego (poza lokalem przedsiębiorstwa). Powódka po pewnym czasie chce zrezygnować z umowy.

• Spółka informuje, że została przejęta przez inny podmiot. Powódka pisze list do nowego podmiotu powołując się na odpowiednią dyrektywę wyznaczającą okres 7 dni na odstąpienie od umowy.

• Firma pozywa powódkę do sądu żądając zapłaty. Sąd krajowy w braku transpozycji dyrektywy na grunt europejski przyjmuje argumentację firmy. Zadaje również pytanie do TSWE odnoszące się do sytuacji, gdy dyrektywa jest precyzyjna, a nie dokonano jeszcze transpozycji. Co się dzieje w okresie przejściowym? Zdaniem sądu krajowego dyrektywa nie może przydzielać bezpośrednich praw jednostce.

• TSWE - Sama dyrektywa bez transpozycji krajowej nie wystarcza do wywodzenia praw jednostki. Sąd krajowy orzeka na podstawie prawa krajowego mając jednocześnie na uwadze logikę prawa WE. Pani Faccini może żądać od państwa odszkodowania za brak implementacji dyrektywy. To państwo jest winne w tym wypadku. Spółka nie ponosi odpowiedzialności za to, że państwo nie implementowało dyrektywy. W związku z tym dyrektyw nie należy stosować wertykalnie.

• Przyjęto tzw. szeroką definicję państwa wszystkie organy państwa stosujące jego funkcje. Porównaj sprawę 152/84 - pracownica instytucji rządowej mogła powołać się na dyrektywę

152/84 MARSHALL v. WB (jeszcze jedna sprawa z jej powództwa) - Powódka zatrudniona w administracji zdrowotnej w Wielkiej Brytanii. Wielka Brytania w sposób niezupełny dokonała implementacji dyrektywy o niedyskryminacji ze względu na płeć.

• Zasadnicze znaczenie dla kwestii horyzontalnej bezpośredniej skuteczności dyrektyw miała sprawa Marshall.34 Panna Marshall była zatrudniona w publicznej służbie zdrowia przez czternaście lat. W 1980 r. została zwolniona w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego. Na podstawie pisemnego regulaminu zakładu opieki zdrowotnej, kobiety przechodziły na emeryturę w wieku 60 lat, mężczyźni natomiast w wieku 65 lat. Zgodnie z ustawodawstwem krajowym, w tym wieku istotnie nabywano praw emerytalnych, ale nie przesądzało to o obowiązku przechodzenia wówczas na emeryturę. Chociaż ustawa z 1975 r. dotycząca dyskryminacji ze względu na płeć wyłączała sprawy emerytalne ze swego zakresu, panna Marshall wysunęła przed sądem zarzut, że jej zwolnienie naruszało przepisy Dyrektywy Równego Traktowania z 1976 r. Kiedy sprawa trafiła do sądu apelacyjnego, ten zwrócił się do ETS z zapytaniem, czy powódka mogła powołać się bezpośrednio na przepisy dyrektywy, mimo niezgodności tego aktu prawnego z wymienioną wyżej ustawą krajową.

• Zarówno rzecznik generalny, jak i ETS w swoich rozważaniach w sprawie Marshall poruszyli kwestię horyzontalnej bezpośredniej skuteczności, zajmując w tej kwestii stanowisko negatywne. Rzecznik generalny wysunął dwa argumenty- po pierwsze, że przyznanie jednostce prawa do powoływania się bezpośrednio na przepisy dyrektyw w sprawach przeciwko innym jednostkom zatarłoby różnicę pomiędzy rozporządzeniami i dyrektywami. Po drugie, brak obowiązku publikacji dyrektyw w „Dzienniku Urzędowym WE” nie daje, w związku z zasadą pewności prawa, możliwości nałożenia obowiązku na jednostkę. Natomiast ETS odwołał się do brzmienia przepisów traktatowych wskazując, że wiążący charakter dyrektyw odnosi się jedynie do państw, które są ich wyłącznymi adresatami.

• TSWE uznaje roszczenia powódki przyjmując szeroką definicję państwa.

C 106/89 MARLEASING S.A.; bezpośredni skutek dyrektyw

• Funkcjonowała dyrektywa 68/151 z 1989 roku wydana na podstawie art. 58 TWE.

• Dochodzi do fuzji dwóch spółek celem zwiększenia zdolności kredytowej.

• Hiszpański KC wymieniał przyczyny unieważnienia umowy spółki wymienione w dyrektywie oraz dodawał inne przyczyny wypracowane na gruncie prawa krajowego (brak kauzy)

• TSWE uznał, iż przepisy hiszpańskie w zakresie, w którym wychodzą poza regulacje oznaczone w dyrektywie nie mogą być stosowane

• Jeśli interpretując prawo krajowe w świetle prawa WE dochodzimy do wniosku contra legem, to nie można stosować prawa krajowego, sprzecznej wykładni

C 151/02 MIŚ - dyrektywa dot. czasu pracy

• Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej zawierała przepisy sprzeczne z dyrektywą dot. czasu pracy oraz polskim kodeksem pracy. Dzięki temu precedensowemu wyrokowi wielu lekarzy kieruje powództwa o przyznanie wynagrodzeń bądź czasu wolnego od pracy w zamian za przepracowane dyżury.

• Sprawa toczyła się również przed SN (I PK 263/05)

Prawo europejskie a publiczne prawo międzynarodowe

1. Art. 90 konstytucji RP - czy jest prawidłowy? Unia Europejska bowiem nie posiada osobowości prawnej.

2. WE posiada własny aparat instytucjonalny oparty o zasadę równowagi instytucjonalnej (por. sprawa izoglukozy).

1. W wielu procedurach zakłada się głosowanie większościowe, a nie tylko jednomyślne

2. Istnieje swoisty system źródeł prawa. Pojawia się jednak problem z ustaleniem hierarchii pomiędzy: prawo ONZ a prawo WE; prawo polskie a prawo WE, konstytucje państwowe a prawo WE, europejski nakaz aresztowania a konstytucja i Kodeks karny.

3. Kontrola legalności dla państwa oraz jednostki?

1. Przymus przestrzegania prawa WE na państwach członkowskich

2. Możliwość powołania się na prawo WE przed sądami krajowymi

4. Specyficzne metody interpretacji traktatów założycielskich - por. prymat wykładni językowej w Polsce oraz wykładni celowościowej w WE.

5. Relacje prawa WE i krajowego - bezpośredni skutek, prymat, odesłania prejudycjalne

6. Porządek prawny autonomiczny i niezależny od prawa międzynarodowego

7. Wymiar federalistyczny, asymilacja

Metody integracji poprzez prawo

1. Wzajemne uznanie - nie dochodzi do zmiany prawa w ogóle, ale uznajemy wszystkie porządki prawne - np. zasada wzajemnego uznawania dyplomów

2. Koordynacja - bez zmiany prawa krajowego i współgranie systemów prawnych dla niwelowania różnic, np. zabezpieczenie społeczne.

3. Harmonizacja - zmiana prawa krajowego pod wpływem prawa WE - np. normy techniczne, czystości. Państwo członkowskie ma obowiązek zmiany prawa krajowego, aby czynić zadość prawu WE.

4. Substytucja - coś zastępowane czymś. W miejsce prawa krajowego wchodzi prawo WE. Przykładowo dla fuzji o rozmiarach wspólnotowych prawa krajowego nie stosuje się.

Bezpośredni dostęp do dokumentów (zasada transparentności z art. 255 TWE)

• Dostęp całkowity albo częściowy. Istnieje wymóg wskazania, iż określona osoba jest uprawniona do uzyskania dostępu. Wymagane jest ponadto wypełnienie wniosku do konkretnej instytucji.

• Dziennik Urzędowy UE

1. L - legislacja

2. C - komunikaty

3. S - informacje o przetargach itp.

• Internet, który w rozumieniu prawa WE jest źródłem prawa WE. WSA w Bydgoszczy - organ administracji nakładając obowiązek na obywatela Polski na podstawie rozporządzenia WE, które nie jest przetłumaczone na język polski naruszył prawo - brak przesłanki publikacji w Dz. U. UE. Dopuszcza się jednocześnie sytuację odwrotną - przyznawanie uprawnień może się odbywać mimo braku tłumaczenia. EURLEX oraz PRELEX

• Podstawy

1. Przepisy traktatowe TWE

2. Rozporządzenie 1049/2001

3. Regulaminy wewnętrzne instytucji WE

4. Orzecznictwo sądowe

• Zakres podmiotowy

1. Trzy główne instytucje mają obowiązek przestrzegania zasady transparentności

2. Obserwatorzy, organy państwa i inne jednostki

3. Osoby fizyczne zamieszkujące w UE

4. Osoby prawne posiadające siedzibę w UE

Zakres przedmiotowy - dokument, tj. każda treść bez względu na nośnik, którą chcemy wydać, aby udostępnić informacje, np. nagrania AV z posiedzeń PE. Dokumenty przechowywane przez instytucje WE (PE, RUE, KE)

Zakres obowiązywania - dokumenty ze wszystkich filarów

Wyjątki:

1. Bezwzględne, uzasadnione interesy publiczne

2. Ochrona prywatności, integralności jednostki (por sprawa Szwajcara)

3. Względne - ujawnienie nie jest wskazane w związku z postępowaniem sądowym / administracyjnym; przeważający interes publiczny

4. Ujawnienie jest niewskazane ze względu na charakter treści

5. Dokumenty osób oraz państw trzecich

13. Publikacja źródeł prawa omawiana w art. 254 TWE:

1. Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje przyjęte zgodnie z procedurą określoną w artykule 251 są podpisywane przez przewodniczącego Parlamentu Europejskiego i przewodniczącego Rady oraz publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Wchodzą one w życie z dniem w nich określonym lub, w jego braku, dwudziestego dnia po ich publikacji.

2. Rozporządzenia Rady i Komisji, jak również dyrektywy tych instytucji, które są skierowane do wszystkich Państw Członkowskich, są publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Wchodzą one w życie z dniem w nich określonym lub, w jego braku, dwudziestego dnia po ich publikacji.

3. Inne dyrektywy, jak również decyzje, są notyfikowane ich adresatom i stają się skuteczne wraz z tą notyfikacją.

6. SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARÓW

Obywatelstwo UE

Art. 17-22 TWE reguluje kwestię obywatelstwa UE. Z przepisu tego dowiadujemy się, iż obywatelstwo UE uzupełnia obywatelstwo krajowe, nigdy go nie zastępując (charakter akcesoryjny). Zakres przedmiotowy obywatelstwa określono w art. 18 TWE. por. sprawa C499/06 dot. bezpośredniego skutku TWE. Sama instytucja została wprowadzona traktatem z Masstricht. Bardzo długo przepisy dot. obywatelstwa były martwe.

W ramach katalogu praw obywatelskich wyróżniamy:

• Prawo do przemieszczania się i przebywania (osidlania) na terytorium UE (art. 18 TWE)

• Bierne i czynne prawo wyborcze w wyborach do PE oraz samorządowych (nie centralnych). Sama ordynacja do PE należy do porządku krajowego.

• Możliwość korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej innych państw członkowskich na mocy umów dot. obsługi obywateli z poszczególnych państw członkowskich)

• Prawo dostępu do dokumentów instytucji UE z mocy art. 225 TWE (przysługuje ono również osobom trzecim). Prawo to może być ograniczone interesem publicznym (względnie prywatnym) - np. procedura sądowa, odpowiedni wniosek państwa członkowskiego

• Prawo zwracania się do instytucji WE w języku własnym

• Prawo do dobrej administracji wpisane w kodeks dobrej administracji

• Petycje do PE, skarga do ombudsmana (omówione poniżej)

Pozasądowe instrumenty: Prawo petycji do PE, skargi do ombudsmana

• Prawo do zastosowania ww. instrumentów posiadają osoby fizyczna / prawne posiadające miejsce zamieszkania/siedzibę w państwach członkowskich UE

• Sprawy mają dotyczyć UE

• Petycje muszą dotyczyć skarżącego osobiście

• Wnoszone w jednym z języków urzędowych

Petycje trafiają do komisji ds. petycji w PE, która weryfikuje poprawność petycji, a następnie dochodzi do merytorycznego rozpatrywania petycji. W ramach tego etapu dopuszcza się przesłuchanie stron, zebranie dokumentów, przesłanie sprawozdania do PE. PE ma w tym momencie możliwość uchwalenia rezolucji, wniesienia skargi do TSWE, uchwalenia aktu prawnego we współpracy z RUE.

Skarga do RPO może dotyczyć niewłaściwego administrowania WE z wyłączeniem organów sądowych. Nie ma potrzeby bezpośredniego związku sprawy z podmiotem skarżącym. Należy jednak zachować termin 2 lat od wykrycia przesłanki. Nie ma tutaj przewidzianych formalnych procedur oprócz konieczności wykazania błędnego zarządzania, np. opóźnienia w działaniu administracji, niedotrzymanie procedur, nadużycie władzy, brak kompetencji, dyskryminacja. Generalnie stosowane są metody polubowne w rozwiązywaniu spraw (mediacja między instytucją a jednostką - przyjacielskie rozwiązanie). W razie braku rozwiązania przesyłana jest informacja do PE, a czasami ombudsman wnioskuje do PE o wniesienie skargi do TSWE.

Prawo wtórne dotyczące obywatelstwa UE:

• Dyrektywa 2004/38 - każdy obywatel UE ma prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu w rozumieniu art. 18 TWE

• „członek rodziny” oznacza :

• współmałżonka;

• partnera, z którym obywatel Unii zawarł zarejestrowany związek partnerski, na podstawie ustawodawstwa danego Państwa Członkowskiego, jeżeli ustawodawstwo przyjmującego Państwa Członkowskiego uznaje równoważność między zarejestrowanym związkiem partnerskim a małżeństwem, oraz zgodnie z warunkami ustanowionymi w odpowiednim ustawodawstwie przyjmującego Państwa Członkowskiego;

• bezpośrednich zstępnych, którzy nie ukończyli dwudziestego pierwszego roku życia lub pozostają na utrzymaniu, oraz tych współmałżonka lub partnera, jak zdefiniowano w lit. b);

• bezpośrednich wstępnych pozostających na utrzymaniu oraz tych współmałżonka lub partnera, jak zdefiniowano w lit. b);

• Prawo pobytu stałego, czasowego

• Karty pobytowe

• Śmierć obywatela UE

• Rozporządzenie 1612/68 dotyczące członków rodzin obywateli UE.

C200/02 - CHEN - sprawa dot. obywatelstwa

Powód przybywał wielokrotnie do Irlandii. Któregoś razu przybył do Irlandii z żoną, która w Irlandii poczęła dziecko. Jako że w Irlandii obowiązuje prawo ius soli dziecko powinno mieć obywatelstwo Irlandii. Władze chciały jednak wydalić rodziców z noworodkiem podnosząc, iż ich pobyt jest nielegalny. Sprawa trafia do sądu. Zadano pytanie TSWE - Czy rodzice mają prawo pobytu przy obywatelce Irlandii?

TSWE stwierdza, iż mają takie prawo rodzice oraz pozostałe dzieci państwa Chen. Pewnym warunkiem jest brak obciążenia dla systemu socjalnego państwa przyjmującego.

W Polsce nie ma prawa ius soli, a więc taka sprawa nie miała by miejsca.

C 369/90 MICHLETTI

• Dentysta, będący obywatelem Włoch oraz Argentyny chciał otworzyć praktykę w Hiszpanii. Władze odmówiły mu tego podnosząc, iż powód obywatelstwa UE nie posiadał (musiałby zamieszkiwać przez 5 lat w UE). Sprawa trafia do TSWE

• Obywatelstwo UE posiada się z racji posiadania paszportu jednego z państw członkowskich UE. Przepisy krajowe nie mogą negować przepisów o obywatelstwie pozostałych państw członkowskich (w tym wypadku przepisów włoskich).

C 456/02 TROJANI w zw. z BOMBAS (po raz pierwszy uznano samodzielność prawa do swobodnego przemieszczania się)

• Powód zamieszkuje w schronisku. Chce się usamodzielnić i w związku z tym wnioskuje o zasiłek. Za swoją pracę otrzymuje bowiem wynagrodzenie w naturze. W związku z odmową wypłaty wnosi sprawę do sądu belgijskiego. Ten zadaje pytanie prejudycjalne do TSWE

• Czy obywatel francuski może dochodzić swoich praw z racji prawa do pobytu? Czy powodowi należą się uprawnienia pracownika? Co się dzieje, jeśli nie uznaje się go za pracownika? Czy art. 18 TWE jest bezpośrednio skuteczny?

• Prawo obywatela nie jest bezwarunkowe. Z jednej strony Trojani nie ma praw obywatelskich w tej materii (można byłoby go wydalić na mocy dyrektywy). Należy jednak przeanalizować zasadę niedyskryminacji wyrażoną w art. 12 TWE - w tezie wyroku nr 46 potwierdza się prawo pobytu. Jego wykonywanie może być ograniczone jedynie w granicach prawa WE oraz w zakresie art. 12 TWE.

• W konsekwencji wyroku powód zostaje w Belgii i posiada prawo do zasiłku.

• Powiązanie reguł z art. 18 w zw. z art. 12 TWE jest niebezpieczne dla państw z uwagi na możliwość turystyki socjalnej

Swobodny przepływ towarów

Rynek wewnętrzny (art. 14 TWE) - utworzony dość wcześnie (do 31 grudnia 1992 roku) obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, usług, kapitału oraz osób. Podstawą tegoż rynku jest wspólna zewnętrzna taryfa celna (art. 23,24 TWE) oraz unia celna (bez ceł oraz opłat o skutku podobnym do ceł). Należy zaznaczyć, iż cła mogą być wywozowe oraz przywozowe.

• Definicja 7/68

7/68 Komisja v. Włochy - definicja towaru

• Opłata za wywóz dzieł sztuki z terytorium Włoch - czy była to opłata podobna do cła? Czy dzieła sztuki są towarem?

• TSWE stwierdza, iż opłata przypomina cło wywozowe, co spowodowało, iż swobodny przepływ towarów został zachwiany. Włochy podnosiły, iż dzieła sztuki nie są towarem

• Towarem jest każdy produkt, którego wartość jest wyrażona w pieniądzu i który jako towar może być przedmiotem transakcji handlowych.

• Wartość pozytywna towaru - cena; wartość negatywna - złomowanie samochodu, wywóz śmieci

• Z innych spraw:

1. Komisja v. Belgia - odpady są towarem

2. Costa v. ENEL - prąd jest towarem

3. Transmisja sygnału TV drogą radiową - usługa

4. Handel nagraniami (w rozumieniu nośników) - towary

5. Zakazy / ograniczenia reklamy towarów - sprawa Clinique w Niemczech

6. Przepływ monet i banknotów - kapitał (inwestycja); środek płatniczy (płatności bieżące); towar (zabytkowe monety)

• Których towarów dot. swobodny przepływ towarów?

• Towary uzyskane, wydobyte, wyprodukowane w UE

• Towary z państw trzecich - np. mandarynki z Argentyny, gdy zostaną legalnie wprowadzone do obrotu w UE podlegają swobodzie przepływu towarów

• Towary z państw trzecich przetworzone w UE - np. cukier importowany z Ukrainy, w Polsce przetworzony na cukier w kostkach - musi być wpisane „made In Ukraine”, ale podlega niniejszej kategorii, 49/76

Sprawa 49/76 Geselschaft v. Izba Gospodarcza w Hamburgu

• Firma sprowadzała kazeinę w postaci ziarenek z Polski i ZSRR do Niemiec. Następnie przetwarza ją, opakowuje i opisuje jako wyprodukowane w Niemczech. Izba gospodarcza sprzeciwia się takiemu procederowi.

• Rozporządzenie 82/68 wskazuje przesłanki przetworzenia towaru pozawspólnotowego w towar wspólnotowy

1. Operacja przetwarzania jest istotna, gospodarczo uzasadniona

2. Operacja przeprowadzona w przedsiębiorstwie specjalnie do tego celu wyposażonym

3. Operacja musi prowadzić do powstania nowego produktu lub stanowić istotną zmianę produktu - ta przesłanka budzi najwięcej wątpliwości interpretacyjnych

• TSWE stwierdza, że przetwarzanie kazeiny nie spełniało przesłanki c.

• Zakazy związane ze swobodą przepływu towarów

- Zakaz ceł i opłat o skutku podobnym do ceł - Wprowadzono następującą definicję opłaty podobnej - każde obciążenie finansowe nakładane na towar tylko dlatego, że pochodzi z innego państwa członkowskiego i pod warunkiem, że nie jest cłem. Por. sprawa 7/68 - opłata za wywóz dzieł sztuki; sprawa 313/05 Brzeziński; 106/71 Simmental - opłata za badanie weterynaryjne

- Zakaz ograniczeń ilościowych i środków o skutku równoważnym - art. 28,29 TWE - głównie zakaz kontyngentów. O środkach podobnych dowiadujemy się z orzecznictwa C 265/95, 8/74, 120/78.
C267/91 i C268/91. Dopuszcza się jednakże pewne ograniczenia zasady, o których mowa w art. 30 TWE, tj. :

• Moralność publiczna

• Porządek publiczny

• Bezpieczeństwo publiczne

• Ochrona zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub ochrona roślin

• Ochrona narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej

• Ochrona własności przemysłowej i handlowej

Zakazy te nie powinny jednak stanowić arbitralnej dyskryminacji.

8/74 FORMUŁA DASONVIL

Belgia - dekret z 1934 roku przewidujący konieczność posiadania tzw. certyfikatu pochodzenia alkoholu. Bracia sprowadzali WHISKY z Francji, w której taka regulacja nie obowiązywała. Dochodzi w związku z tym do sprawy karnej. W wyroku TSWE stwierdzono, iż Belgia złamała zakaz ograniczeń w swobodnym wwozie towarów. Dodano kolejną przesłankę do zasad swobodnego przepływu towarów. Otóż towar dopuszczony do obrotu w jednym z państw członkowskich jest legalny w całej UE. Wypracowano ponadto definicję środka o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych w wwozie i wywozie: Jest to każdy środek, który może wpływać na handel wewnątrz WE, choćby wpływ ten miał charakter pośredni, czy nawet potencjalny (samo utrzymanie w mocy błędnych regulacji uznaje się za naruszenie zasady swobodnego przepływu towarów).

120/78 REWE-ZENTRAL v. federalny monopol terytorialny RFN

• Sąd niemiecki kieruje pytanie prejudycjalne do TSWE. Czy ustalenie minimalnego stężenia etanolu w alkoholu przeznaczonym do spożycia jest środkiem ograniczającym przepływ? W innym państwie członkowskim dopuszczono tenże alkohol do obrotu.

• Jest to przykład środka stanowiącego barierę. Zasadą powinno być wzajemne uznawanie norm ustalonych w poszczególnych państwach członkowskich.

C 267/91 i C 268/91

• Powodowie byli menedżerami we Francuskim hipermarkecie. We Francji wprowadzono przepis, w którym zakazywano sprzedaży towarów poniżej kosztów nabycia. W przepisach określono również sankcje karne za złamanie zakazu. Powodowie zostali pociągnięci do odpowiedzialności za prowadzenie takich praktyk w podległych jednostkach.

• Sąd Francuski rozpatruje sprawę. Oskarżeni powołują się na zasadę zakazu ograniczeń ilościowych wpisaną w TWE. Regulacja nie rozróżniała towarów francuskich oraz obcych, zatem do dyskryminacji towarów nie dochodziło. Problemem było jednakże to, czy państwa członkowskie wnikają w swobodę sprzedaży.

• Generalny zakaz odsprzedaży ze stratą - Art. 28 TWE nie ma zatem w tym względzie zastosowania.

- Zakaz monopoli państwowych - art. 31 TWE - wyrok 6/64 (COSTA), C72/83

C 72/83 CAMPUS OIL

Jedyna rafineria w Irlandii była zagrożona upadłością. Rząd chcąc zabezpieczyć interes państwa utworzył przedsiębiorstwo państwowe dla obrotu paliwem oraz wprowadził kontrolę przepływu. Każdy, kto chciał wprowadzić na rynek paliwo z innego państwa, musiał nabywać 30% swoich zasobów z rafinerii irlandzkiej. Przedsiębiorstwa importujące sprzeciwiają się tym regulacjom . TSWE przyznaje rację władzom Irlandii.

Reklama i jej ograniczenia

Dyrektywa Rady 84/450 dotycząca reklamy wprowadzającej w błąd. 12 grudnia 2007 roku weszła w życie nowa dyrektywa PE i RUE 2006/114. Dyrektywa obejmuje swoim zasięgiem również europejski obszar gospodarczy. Występuje tutaj wyraźna dyferencjacja pomiędzy ochroną konkurencji oraz konsumenta. Nowa dyrektywa zawiera w sobie orzecznictwo dotyczące reklamy porównawczej.

C373/90 NISSAN W BELGII

Sprowadzenie Nissana do Belgii albo Francji powodowało różnicę cen. Wyłączny importer Nissana na Belgię reklamował swój produkt sloganem „Kup go teraz taniej”. Czy reklama wprowadza w błąd? Nissan bowiem w istocie miał niższą cenę, ale nie miał wielu gadżetów. Standardowe wyposażenie było inne w Belgii i Francji. Importer nie informował o tym odbiorców.

Sąd francuski zadaje pytanie prejudycjalne do TSWE. Należy zbadać, czy wątpliwy element reklamy był decydujący przy zakupie auta? TSWE nie rozstrzyga konkretnego stanu faktycznego, daje jedynie reguły interpretacyjne. W konkretnym wypadku TSWE dopuścił tę reklamę.

C126/91 ROCHE

Cena teraz 49,- przekreślone 99,-. Niemieckie stowarzyszenie ochrony konsumenta skarży tą praktykę w związku z okłamywaniem konsumentów. Sprawa trafia do sądu niemieckiego, który zadaje pytanie prejudycjalne do TSWE. Czy tego rodzaju reklama wprowadza w błąd w świetle prawa WE? TSWE - każdy rozsądnie myślący konsument wie, że stara cena nie była adekwatna. Jest to odrębna interpretacja w stosunku do prawa niemieckiego, który wyjątkowo silnie chroni konsumenta.

C315/92 ESTEE LAUDER

Wedle niemieckiego prawa nazwa produktu nie może sugerować właściwości zdrowotnych. Wprowadzono kremy CLINIQUE - wobec norm niemieckich dla rynku niemieckiego nazwano go LINIQUE. Zmiany powodowały jednak zwiększenie kosztów reklamy itp. Stwierdzono, że prawo niemieckie ogranicza swobodny przepływ towarów. Firma wprowadza na rynek nazwę CLINIQUE. Toczy się spór w sądzie niemieckim. TSWE stwierdza sprzeczność regulacji niemieckich z prawem WE.

C470/93 MARS

Amerykańska firma wprowadza na rynek niemiecki batony lodowe MARS. Opis promocji (10% gratis) zajmował 40%. TSWE podniósł, iż konsument europejski nie jest analfabetą. Opis był formą oznaczenia, że w opakowaniu znajduje się większy produkt.

Najnowsze orzeczenie:

C381/05 NIEMCY v. PE i RUE - reklama tytoniu.

Dopuszcza się reklamę porównawczą towarów oznaczonych geograficznie i rodzajowo. Istotne jest spełnienie innych wymogów dot. reklamy tego rodzaju.

C356/04 - LIDL - reklama „u nas najtaniej” + porównanie z konkurencją - ile zaoszczędzisz. W wyroku z 19 września 2006 roku uznano, iż co do zasady reklama porównawcza jest dobra. Nie może jednak wprowadzać w błąd. Decydujące jest, czy firma bierze pod uwagę całość asortymentu, czy tylko wybrane produkty.

Oznaczenie CE w Unii Europejskiej

• Dotyczą wprowadzonego do obrotu towaru w jednym z państw UE przy założeniu, iż towary te podlegają jedne z dyrektyw „nowego podejścia” - m.in. zabawki, maszyny, urządzenia spalające gaz, urządzenia radiowe

• Wymienione dyrektywy „nowego podejścia”:

1. Służą harmonizacji unormowań

2. Wprowadzają wspólne wymagania

3. Dzięki ich implementacji dochodzi do zbieżności ustawodawstwa

4. CE nadane w jednym z państw członkowskich obowiązuje w całej UE

5. Ustawa z 2002 roku o systemie oceny zgodności - każdy produkt z osobna musi uzyskać certyfikat (nie wystarczy jeden produkt z serii)

• Certyfikat jakości jest pewnym ograniczeniem w obrocie towarem

• Dyrektywy WE - przejaw harmonizacji zasad certyfikowania, określają minimalne wymagania

• Celem oznaczeń jest ochrona zdrowia, środowiska naturalnego oraz konsumentów we WE

• Zakaz wprowadzania do obrotu towarów wymienionych w dyrektywach o ile nie są oznaczone CE

• Pewne wyłączenie obejmuje wyroby budowlane, które będą oznaczane literą B nadawaną na podstawie regulacji krajowych

7. SWOBODA PRZEPŁYWU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I USŁUG

Europejska spółka akcyjna -

• por ustawa z 4 marca 2005 roku, rozporządzenie KE w sprawie statutu spółki + dyrektywy

• W Polsce nie zarejestrowano jeszcze tego rodzaju spółki.

• Pewnym pytaniem jest to gdzie pracownik spółki europejskiej wypracowuje emeryturę. Póki co opłaca składki w Polsce, ale KE chce wprowadzić prymat siedziby firmy.

• Po przekształceniu oddziałów w spółkę europejską należy negocjować warunki z pracownikiem.

• Utworzenie następuje w drodze połączenia, powstania grupy kapitałowej (fuzja, holding), przedsiębiorstwa zależne, przekształcenia.

• Spółka musi posiadać oddziały w najmniej 2 państwach członkowskich. Najbardziej charakterystyczne dla spółek europejskich są banki, ubezpieczyciele.

Swoboda przedsiębiorczości odnosiła się do Polski od lutego 1994 roku, a więc podpisania umowy stowarzyszeniowej. W jej ramach wyróżnimy:

- swobodę samo zatrudnienia

- prawo do zakładania spółek

- swoboda poruszania się i osiedlania w tych celach

- prawo do pozostawania w państwach członkowskich po zakończeniu działalności gospodarczej

TWE wymienia prawo oraz wolność przedsiębiorczości.

Spółka jest regulowana w TWE oraz prawie krajowym. Zaliczymy do nich spółki prawa cywilnego, prawa handlowego, spółdzielnie oraz inne spółki prawa publicznego bądź prywatnego. Wyłączamy z tego katalogu spółki nienastawione na zysk. Zakłada się istnienie centralnych rejestrów elektronicznych spółek - por. KRS działający zgodnie z przepisami WE. W odniesieniu do spółek odpowiednio stosuje się przepisy dot. osób (np. narodowość). Zakazuje się dyskryminacji ze względu na narodowość.

Swoboda przepływu usług nie jest samodzielną zasadą, dlatego można o niej mówić łącznie ze swobodą przedsiębiorczości (występuje tożsamość). Pewnym wyróżnikiem jest wykonywanie działalności stale bądź ad hoc. Przykładowo Polska firma wykonująca czasami domy w Niemczech - uznaje się, iż przedsiębiorczość wykonuje w Polsce, a usługi w Niemczech.

C55/94 GEPHARD

Adwokat ze Strasburga współpracuje z kancelarią włoską. W pewnym momencie otwiera we Włoszech kancelarię nie dokonując wpisu na listę adwokatów. Czy przedsiębiorczość w Niemczech, a usługi we Włoszech? Prokurator wszczyna postępowanie za bezprawne używanie nazwy adwokat we Włoszech podnosząc, iż we Włoszech wykonywana jest przedsiębiorczość. TSWE stwierdza istnienie swobody przedsiębiorczości w zawodzie adwokata. Nie ma obowiązku wpisu we Włoszech. Może wykonywać swoje zadania w ramach wpisu w Niemczech.

2/74 REINERS

Jaki jest zakres podmiotowy swobody przedsiębiorczości? Obywatel holenderski, studiuje w Belgii. Po studiach zamierza zostać adwokatem. W ustawie zapisano wymóg posiadania obywatelstwa belgijskiego. Wedle TSWE w zakresie swobody przedsiębiorczości występuje zakaz dyskryminacji ze względów narodowych.

Usługobiorca a usługodawca - przykładowo Niemcy przybywający do polskich dentystów, Polki wyjeżdżające do francuskich fryzjerów. Mimo iż nie występuje element trans graniczny, to obowiązuje zasada swobody przepływu usług. Usługi świadczone przez Internet również podlegają swobodzie przepływu usług.

Charakterystyka usług została wpisana w art. 50 TWE, który stanowi, iż usługami w rozumieniu niniejszego traktatu są świadczenia wykonywane zwykle za wynagrodzeniem, w zakresie, w jakim nie są objęte postanowieniami o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób. Usługi obejmują zwłaszcza:

• Działalność o charakterze przemysłowym

• Działalność o charakterze handlowym

• Działalność rzemieślniczą

• Wykonywanie wolnych zawodów

Decydującym wyróżnikiem dla zastosowania swobody przedsiębiorczości albo usług jest czas oraz sposób wykonania zadania

8. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU I PŁATNOŚCI

Regulacja odnoszące się do omawianej swobody znajdujemy w art. 56 - 60 TWE oraz dyrektywach kapitałowych (nie ma pewności, czy obowiązują, gdyż usunięto podstawę prawną, na której podstawie je stworzono). Art. 56 par. 1 TWE stanowi, iż wbrew literalnemu brzmieniu swoboda podlega pewnym ograniczeniom, m.in. w odniesieniu do dewiz. Stwierdza się, iż omawiany przepis jest bezpośrednio skuteczny wertykalnie. Art. 59 TWE uzależnia zakres swobody przepływu kapitału i płatności od stopnia rozwoju rynku.

Kapitał: inwestycje bezpośrednie, handel pomiędzy przedsiębiorstwami, pożyczki długoterminowe, reinwestowanie, inwestycje w nieruchomości, zakup jednostek funduszy inwestycyjnych, papierów wartościowych i innych przedmiotów obrotu, kredyty związane z inwestycjami oraz transakcjami handlowymi, pożyczki pieniężne, poręczenia, gwarancje, prawa zastawcze, transfery wynikające z umów ubezpieczeniowych, itd. Dopuszcza się różnicowanie rezydentów oraz nie-rezydentów.

286/82

• Powodowie wyjechali z Włoch. Mieli ze sobą dużo dewiz. Prawo włoskie nakładało nań limit dewiz, który można wywieźć. Został on przekroczony. Urząd skarbowy nakłada na nich karę pieniężną. Sprawa trafia do sądu. Włosi podnoszą, iż przepis włoski łamie zasadę swobodnego przepływu kapitału. Sąd zadaje pytanie prejudycjalne do TSWE. Włosi twierdzą, iż chcieli za wywiezione dewizy zakupić towar, a więc zastosowanie mają przepisy dot. towarów.

• TSWE stwierdził, iż przepływ towarów i usług jest nieograniczony i posiada prymat nad swobodą przepływu kapitału - dlatego, jeśli powodowie wyjeżdżają celem dokonania zakupu (płatności bieżącej), to korzystają ze swobody przepływu towarów i usług (transakcje dorozumiane). Limity są niedopuszczalne.

Przepływ kapitału to operacja finansowa mająca na celu lokatę albo inwestycję kapitałową. Nie jest to wynagrodzenie za towar lub usługę. Definicja odnosi się do walut państw, w których znajduje się dostawca towaru lub usługi. Państwa zachowują przy tym swobodę kontroli przepływu (np. wymóg zgłoszenia pewnych sum). Zezwolenia na wywóz są niedopuszczalne.

203/80 Postępowanie karne przeciwko CASATI

• Oskarżony przekraczał granicę włosko-austriacką. Zatrzymany w związku z wywozem znacznej sumy pieniędzy został oskarżony. Oskarżony podnosi, iż chciał zakupić maszyny do firmy, których jednak nie zakupił. Stwierdzono złamanie obowiązku zgłoszenia wywozu pieniędzy. Sąd w postępowaniu zadaje pytanie prejudycjalne.

• TSWE - podkreśla wagę etapu rozwoju wspólnego rynku. Sąd krajowy miał zbadać, czy stopień rozwoju rynku pozwala na zniesienie ograniczeń w wywozie kapitału. Sąd stwierdza, iż ograniczenie wywozu ma jeszcze rację bytu. Kontrola i sankcje utrzymane

C350/93 i C416/93 BODESSI

Dekret królewski w Hiszpanii nakładał na wywóz pieniędzy obowiązek uzyskania zezwolenia. Bodessi został oskarżony o brak tego zezwolenia. Pieniądze zostały skonfiskowane. W prowadzonym postępowaniu karnym oskarżony powołuje się na TWE. Sąd zadaje pytanie prejudycjalne.

TSWE stwierdza, iż przepisy krajowe wprowadzające zezwolenie administracyjne są sprzeczne z prawem WE. Nie wyklucza to jednak możliwości zastosowania wymogu zgłoszenia. Zezwolenie mogłoby skutkować odkładaniem w czasie swobody przepływu kapitału.

C302/97 KONLE v. AUSTRIA - dot. przepisów federalnych w Tyrolu

ZŁOTA AKCJA (sprawa z 6.XII.2007) - przykład, w jaki sposób ewoluuje przepływ kapitału. Złota akcja może zniechęcać obcych inwestorów, przez co ogranicza się przepływ kapitału.

9. KONKURENCJA

Prawo konkurencji nie jest szeroko regulowane w TWE (art. 81 - 88 TWE). Określono tutaj tylko ogólne cele. TSWE dookreśla w pewien sposób wymienione regulacje. Ponadto RUE posiada kompetencję do wydawania rozporządzeń w tej materii jeśli stwierdzi zagrożenie dla konkurencyjności, np. zawieranie porozumień dotyczących cen minimalnych bądź podwyżek cen.

• Regulacje TWE dot. konkurencji mają charakter uniwersalny, odnosi się do całej gospodarki. Adresatami są

1. przedsiębiorcy funkcjonujący na rynku WE, a nie tylko posiadających siedzibę w krajach członkowskich

2. państwa członkowskie oraz ich instytucje

• Art. 81,82 TWE są bezpośrednio skuteczne, winny być bezpośrednio stosowane.

PLO Gdynia dogadywało się z innymi armatorami z terytorium UE. Udowodniono zmowę i nałożono w związku z tym najwyższą w historii karę pieniężną. PLO nigdy jednak tej kary nie zapłaciło. Należy pamiętać, iż zmowa nie musi być zawarta na piśmie. Wystarcza stan faktyczny.

48/69 IMPERIAL CHEMICAL INDUSTRIES v. KOMISJA

Producenci barwników pochodzący z różnych krajów spotkali się na wspólnej konferencji. Dwóch z nich zapowiedziało podwyższenie cen (1964 - Włochy i Belgia o 15%, 1965 Niemcy o 8%, 1967 Francja o 8%, itd.). Wedle KE winni za te podwyżki są producenci, którzy doszli do zmowy konkurencyjnej. Nałożono karę 50000 ECU. Jedna z firm zaskarżyła decyzję podnosząc, iż był to digopol. TSW miał odpowiedzieć na to, czy wystarczy faktyczne działanie, aby doszło do zmowy. W świetle orzeczenie TSWE sama koordynacja działań wystarcza dla stwierdzenia kartelu.

27/76 UBC v. Komisja (CHIPITA)

Różnicowanie ceny z uwagi na odbiorcę jest przejawem dyskryminacji. Główny importer bananów o pozycji dominującej na rynku nadużywa swoją pozycję. Firma

• żądała od swoich dilerów, aby powstrzymywali się od sprzedaży zielonych bananów,

• zakazywała sprzedaży bananów firmie duńskiej, która równocześnie rekomendowała inne marki

• różnicowała ceny w zależności od kraju odbiorcy

Stwierdzono, iż firma złamała zasady właściwej konkurencji. Za wymienione czyny ukarano firmę wysoką karą pieniężną (1000000 ECU) Sprawa trafia przed oblicze TSWE, który potwierdza stwierdzenie Komisji Europejskiej.

Zasady właściwej konkurencji mają znaczenie dla interesu publicznego. Dlatego też reguły konkurencji mogą ograniczać wykonywanie praw w innych dziedzinach. Możemy przyznać, iż konkurencję rozpatrujemy na kilku płaszczyznach:

• zakaz porozumień ograniczających konkurencję (karteli)

• zakaz nadużywania pozycji dominującej (koncentracja przedsiębiorstw na rynku WE - metoda substytucji, tj. zamiast prawa krajowego stosuje się prawo WE)

• kontrola pomocy państwa udzielanej przedsiębiorstwom

Zasada uniwersalizmu regulacji dotyczących konkurencji nie obowiązuje w sektorze rolnictwa.

26/76 Metro SB v. KE

Koncern niemiecki prowadzący m.in. sklepy Cash and Carry - ceny w tych sklepach były niższe, gdyż supermarkety zawierały umowy bezpośrednio z producentami na wyjątkowo atrakcyjnych warunkach. Rodziło się przy tym pytanie, czy aby nie była to forma nadużywania swojej pozycji dominującej. Ponadto - czy można odmówić dostaw do sklepów typu MACRO, które nie gwarantowały właściwej obsługi klienta? Czy takie praktyki są eliminacją konsumentów sprzeczne z prawem WE, czy narusza to zasady właściwej konkurencji?

KE stwierdza, iż przedsiębiorstwo SABA nie naruszyło swoim działaniem art. 81 TWE. Firma Metro SB pozwała KE do TSWE, którzy orzekł, iż w szczególnie uzasadnionych obaw dopuszcza się odmowy dostawy towarów do firmy o pozycji dominującej.

Porozumienia albo decyzje sprzeczne z art. 81 TWE są nieważne ex lege.

COSTEN & GRUNDIG v. KOMISJA

Grundig zawiera z francuską firmą umowę na wyłączną sprzedaż we Francji. W zamian Grundig zobowiązała się do wyłączności dostaw dla Costen. Firma trzecia nabyła sprzęt w Niemczech i sprzedawała go we Francji. Sprawa trafia do Komisji Europejskiej, która stwierdziła niezgodność umowy z art. 85 TWE. Obie firmy zaskarżyły decyzję Komisji do TSWE.

• Czy zasady konkurencji dot. umów wertykalnych pomiędzy producentami a sprzedawcą? - TSWE musi zbadać charakter tego rodzaju umów. W ocenie Komisji umowa miała również skutki horyzontalne.

• Czy umowa wpływa na handel wewnątrz-wspólnotowy? - Tak, wpływa na rynek. Umowy wolno zawierać, ale w treści tych oświadczeń nie wolno zakazywać importu oraz eksportu w ramach UE.

• W podobnej sprawie COCA COLA nie mogła zakazywać sprzedaży produktów podobnych swoim kontrahentom.

CARBO

Postępowanie karne w Belgii. Ustawodawca uznaje, iż do 1992 roku istnieć ma monopol na usługi pocztowe. Dopiero po tym terminie dopuszcza się urynkowienie tego sektora. Carbo został oskarżony o złamanie monopolu poczty. Sąd zadaje pytanie prejudycjalne w trybie art. 234 TWE - czy monopol jest zgodny z prawem WE? TSWE stwierdza, iż monopol musi być absolutnie uzasadniony. Carbo dostarcza usługi innego rodzaju, a więc prawa nie złamał.

PHILIP MORRIS

Sprawa dotycząca fuzji o wymiarze europejskim. Kontrowersje wokół tego, czy każda umowa o fuzji narusza zasady wolnej konkurencji. Firma PM wraz z inną firmą zakupiła udziały w trzeciej firmie (w równych częściach). Celem było zachowanie równowagi udziału w rynku. Inne firmy skarżą to porozumienie jako umowę kartelową. Na żądanie Komisji Europejskiej doszło do pewnej modyfikacji zawartej umowy. Firmy nadal kontynuowały swój opór. Podnosiły, iż umowa prowadzi do dominacji PM w rynku.

Jeśli firma przejmowana jest nadal niezależna i samodzielna od woli PM to nie doszło do porozumienia kartelowego.

DEUTSCHE RENAULT v. AUDI AG.

• Sprawa dotyczy znaków towarowych (są one dość często spotykane). Audi w roku 1980 zaczęło sprzedawać auta z napędem na cztery koła o nazwie QUATRO (cztery)

• Zgodnie z prawem niemieckim nazwa ta była zastrzeżona.

• W 1998 roku niemiecka firma RENAULT wprowadza ESPARO QUATRO

• Czy naruszono prawo własności handlowej i towarowej?

• TSWE stwierdził, iż prawo WE nie stoi w sprzeczności z prawem krajowym, które dopuszcza zastrzeżenie nazwy liczbowej

Pomoc państwa regulowana w art. 87 TWE. Zakłada się istnienie kilku przesłanek:

• Element trans graniczny

• Przedsiębiorstwa podobne w różnych państwach członkowskich - handel wspólnotowy, a nie krajowy

• Udzielona pomoc musi potencjalnie grozić konkurencji - należy badać konkretny przypadek. Porównaj: FSO - pomoc prawidłowa, stocznia - pomoc została zakwestionowana

• Władza dyskrecjonalna Komisji Europejskiej - własne uznanie w tej mierze; ogromna kompetencja

W paragrafie drugim określono rodzaje pomocy państwa zgodnej z prawem WE. Rada na wniosek Komisji Europejskiej może rozszerzyć katalog dozwolonych pomocy.

Wśród przesłanek (spełnianych łącznie) zaliczenia pomocy jako pomocy państwa zaliczymy:

• Pomoc przyznana przez państwo lub przy użyciu zasobów państwowych

• Pomoc musi przynosić korzyść podmiotom, którym jest przyznana

• Pomoc powinna wpływać na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi

• Pomoc musi zakładać lub grozić zakłóceniem konkurencji

Subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego nigdy nie zostaną uznane za pomoc państwa. Jest to forma redystrybucji dochodów. Odrębną kwestią pozostaje zbadanie, czy pomoc jest zgodna bądź niezgodna z prawem WE.

C730/79 PHILIP MORRIS Holland v. Komisja

Istnieje obowiązek notyfikowania Komisji zamiaru udzielenia pomocy państwa (forma zawiadomienia). Rząd Holandii zgodnie z procedurą notyfikuje chęć przyznania dość dużej pomocy z uwagi na zacofanie gospodarcze obszaru inwestycyjnego. Po procesie notyfikacji Komisja wszczyna jednak postępowanie przeciwko Holandii zarzucając władzom zakłócenie konkurencji poprzez wpływ na obniżenie ceny papierosów. Firma składa skargę na decyzję Komisji (art. 249 TWE - decyzja dot. państwa, ale bezpośredni i indywidualny skutek dla osoby prawnej). TSWE orzeka o racjach Komisji Europejskiej równocześnie podkreślając władzę dyskrecjonalną tejże instytucji.

C78/76 FIRMA STAINIKE v. RFN

RFN tworzy fundusz promocji niemieckiego rolnictwa złożonego ze składek rolników. Beneficjentami są producenci towarów rolnych. Komisja Europejska nie wnosi zastrzeżeń do wyżej wymienionego systemu (w ramach trybu notyfikacji). Powodowa firma musiała wpłacać składki na niemieckie rolnictwo (importer produktów z Włoch). Sprawa trafia do niemieckiego sądu.

Czy sąd niemiecki jest właściwy w tej sprawie? - art. 87 TWE nie jest bezpośrednio skuteczny, toteż nie można się na ten przepis bezpośrednio powoływać. Właściwy do orzekania o zgodności z prawem WE. Prawidłowa byłaby procedura z udziałem KE oraz TSWE. Firma nie ma możliwości dochodzenia swoich praw tak długo, jak KE nie stwierdzi naruszeń.

C324/90 i C342/90

Hamburg udziela od czasu do czasu pomocy finansowej różnym podmiotom nie notyfikując tego faktu Komisji Europejskiej mimo, iż w świetle orzecznictwa TSWE gmina jest emanacją państwa w rozumieniu prawa WE. KE z nieformalnych źródeł otrzymuje informację o subwencjach. Wszczęto postępowanie wyjaśniające w sprawie. Stwierdzono mnogość przedsiębiorstw - beneficjentów, a więc omawianą pomoc zaklasyfikowano jako regionalny program pomocy oraz złamanie procedury notyfikacji.

Komisja podjęła decyzję nakazującą zwrot pomocy. Została ona zakwestionowana przez jedną z firm objętych pomocą. Zdaniem skarżących Komisja Europejska powinna każdą sprawę rozpatrywać indywidualnie. TSWE przyznaje rację stronie powodowej.

SLOMAN NEPTUN v. NIEMCY

Regulacje dotyczące zatrudnienia osób z państw trzecich na niemieckich statkach handlowych - obywatele Filipin mogli być zatrudniani na gorszych warunkach. Pracownicy niemieccy nie zgadzali się, aby Filipińczycy pracowali za niższe wynagrodzenie. Uznali, że takie praktyki są formą pomocy państwa - Niemcy nie otrzymują bowiem właściwych podatków i wpłat na u ubezpieczenie społeczne, przez co wspierają firmy.

TSWE nie jest właściwy do interpretacji prawa krajowego. Art. 87 TWE - państwo nie ponosi żadnych kosztów w związku z tą regulacją.

Formy pomocy państwa:

• Subwencje

• Dotacje

• Zwolnienia, ulgi podatkowe albo preferencje w prawie podatkowym

• Kontrowersje wokół podatku liniowego ???

• Pomoc materialna

• Gwarancje państwowe na kredyty (por. stocznia Gdynia)

• Sprzedaż gruntów i budynków

• Nabywanie udziałów przedsiębiorstw celem ratowania od upadłości

C295/97

Rozszerzenie interpretacji art. 87 TWE; sprawa z gruntu prawa włoskiego. Sąd krajowy w ramach postępowania powinien konsultować się z Komisją Europejską w oparciu o art. 10 TWE. Jeśli tego nie czyni, to jest zmuszony zadać pytanie prejudycjalne do TSWE. TSWE w wydanym orzeczeniu stwierdził, iż nabycie udziałów jest naruszeniem zasad pomocy publicznej państwa.

C39/94

Poczta francuska. W 1991 roku w UE uwolniono rynek pocztowy. Jedna z prywatnych spółek pocztowych korzystała z infrastruktury oraz sortowni poczty publicznej. Czy taką formę wsparcia zaliczyć należy do pomocy państwa? - Tak, jest to przejaw pomocy państwa.

C379/98

Niemcy wprowadziły ustawę o zasileniu sieci energetycznej z zasobów energii odnawialnej. Zobowiązano przy tym przedsiębiorstwa prywatne do zaopatrywania się w taką energię. Wzrosła przez to ilość energii pobieranej ze źródeł odnawialnych

1. Statutory provisions of a Member State which, first, require private electricity supply undertakings to purchase electricity produced in their area of supply from renewable energy sources at minimum prices higher than the real economic value of that type of electricity, and, second, distribute the financial burden resulting from that obligation between those electricity supply undertakings and upstream private electricity network operators do not constitute State aid within the meaning of Article 92(1) of the EC Treaty (now, after amendment, Article 87(1) EC).

2. In the current state of Community law concerning the electricity market, such provisions are not incompatible with Article 30 of the EC Treaty (now, after amendment, Article 28 EC).

10. EUROPEJSKIE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

Zamówieniem jest zakup (dokonywany ze środków publicznych) przez organ administracji publicznej dóbr niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania i wykonywania kompetencji. W Polsce UZP czuwa nad prawidłowym przebiegiem zamówień. Ewentualne spory oraz odwołania rozstrzygane są przez zespół arbitrów. Udzielenie zamówienia publicznego następuje przez wybór najtańszej albo najkorzystniejszej oferty.

• Rynek zamówień publicznych w UE jest dość duży

• Wszystkie zamówienia publiczne, bez względu na ich wartość, podlegają zasadom ogólnym wyrażonym w art. 12,28,43,39,81 TWE. Jeśli podmiot zagraniczny dowie się o zamówieniu mimo braku publikacji w Dz.U.UE. to posiada równie prawa z wykonawcami krajowymi

• Dyrektywy regulujące zamówienia - dyrektywy PE i RUE z 31 marca 2004 roku oraz dwie dyrektywy odwoławcze. W dyrektywie wymieniono enumeratywnie dokumenty, których można wymagać od wykonawców.

• Stosuje się pewne progi kwotowe dla określenia, które ogłoszenia o zamówieniach mają być opublikowane w serii S Dz.U.UE.

• Zamówienia dzielimy na

1. klasyczne

1. dostawy / usług /

1. podmioty administracji centralnej - 137000 EURO

2. Pozostali zamawiający - 211000 EURO

2. roboty budowlane - 5000 000 EURO

2. sektorowe, które posiadają swoją specyfikę.- 422 000 EURO

Zakres obowiązywania prawa WE względem zamówień:

• Podmiot w ramach 2 rodzajów zamówień

• Przedmiotem są dostawy, usługi, roboty budowlane

• Spełnienie dość wysokich progów kwotowych

• Publikacja w Dz.U.UE. - seria S

• Nie zachodzą przesłanki wyłączenia, np. koncesja na usługi

76/81

Minister robót budowlanych Luksemburga ogłasza przetarg na roboty budowlane. Belgijska firma składa ofertę. Jest ona odrzucona, gdyż oferenci mieli obowiązek złożenia zaświadczeń o wpisie do ewidencji firm luksemburskich. Dyrektywa zakazuje wymogu dostarczenia dokumentów innych aniżeli wskazane w dyrektywie. Naruszono zatem zasadę niedyskryminacji.

103/88

Władze miejskie Mediolanu w ramach przygotowań do piłkarskich mistrzostw świata rozpisały przetarg na roboty budowlane określając minimalną wartość przetargu. Jedna z firm dała ofertę niższą i odrzucono ją z automatu. Firma skarży tę decyzję do sądu. Zadano pytanie prejudycjalne.

Wszystkie ograny są związane zapisami dyrektywy. Stwierdzono sprzeczność zapisu dyrektywy stanowiącego, iż należy badać oferty zaniżone z regulacją włoską stanowiącą, iż należy je odrzucić.

C21/88

Pytanie prejudycjalne z sądu włoskiego. Jedna z firm sądziła się z urzędem sanitarnym - przepis stanowił, iż urządzenia radiologiczne do szpitali mogą być dostarczane tylko z jednego regionu Włoch. Firma powodowa uważa, iż taka regulacja narusza prawo WE i zasadę niedyskryminacji.

TSWE - art. 28 oraz 30 TWE sprzeciwia się regulacji krajowej ograniczającej swobodę przepływu towarów - dyskryminacja ze względu na pochodzenie regionalne

31/87

Firma holenderska w sporze z państwem holenderskim. Społeczność lokalna (komisja lokalna) jest emanacją państwa. Jedna z firm kwestionuje przetarg jako że firma, która wygrała spełniała kryteria, które nie były specyfikowane w przetargu. TSWE przyznaje rację stronie powodowej.

45/87 KOMISJA v. IRLANDIA

Ogłoszenie w Dz.U.UE. na budowę systemu kanalizacyjnego i oczyszczalni ścieków. Zgłaszają się 3 firmy. Najtańsza oferta zakładała wykorzystanie materiałów z Hiszpanii, które nie posiadały wymaganego w specyfikacji irlandzkich certyfikatów ISO. Posiadały natomiast certyfikaty hiszpańskie i tam były dopuszczone do obrotu. Rada gminy odrzuca tą ofertę. Komisja nakazuje uwzględnienie argumentów oferenta. Gmina nie przyjmuje tego nakazu i sprawa trafia do TSWE - naruszenie swobody przepływu towarów, zasady wzajemności, zastosowano środki niezgodne z prawem WE. Wymogi nieproporcjonalne do celu.

C24/91 KOMISJA V. HISZPANIA

Rektor uniwersytetu nie zamieszcza ogłoszenia o przetargu w Dz.U.UE przez co ograniczył dostęp do przetargu, a jako że rektor jest emanacją państwa i nie usprawiedliwia go pilna potrzeba, to TSWE przyznaje rację Komisji.

11. Wspólna polityka handlowa

Przedmiotem regulacji w tejże materii jest handel pomiędzy Wspólnotą Europejską a państwami trzecimi oraz wspólna taryfa celna. Co do zasady o wspólnej polityce handlowej decyduje WE. Zawierane są umowy międzynarodowe z państwami trzecimi dotyczące wzajemnego importu oraz eksportu (nieliczne umowy podlegają wyłączeniu). Wspólna polityka handlowa jest wyłączną kompetencją Wspólnot Europejskich.

W relacjach pomiędzy Wspólnotą a państwami stowarzyszeniowymi stosuje się wspólną politykę handlową łącznie z obniżoną taryfą celną.

C70/94 PRITZ

Spółka ma umowę na dostawę pieca do wyrobu metalu z Libią. Doszło do odmowy wydania licencji przez Niemcy, z uwagi na bezpieczeństwo i pogorszenie stosunków niemiecko-libijskich. Zadano pytanie - czy takie działanie jest legalne? Wszakże polityka handlowa jest kompetencją wyłączną WE w świetle art. 133 TWE. TSWE stwierdza, iż państwa członkowskie mogą odmiennie regulować eksport, gdy stanowi to zagrożenie dla polityki międzynarodowej.

Opinia 1/94 - przypomnieć w przedmiocie podziału kompetencji pomiędzy państwa a WE w ramach polityki handlowej

FEBIOL

Federacja przedsiębiorstw branży olejowej zwraca się do Komisji Europejskiej o wszczęcie postępowania przeciwko Argentynie, która stosowała niedozwolone praktyki eksportowe (naruszenie układu GATT). Komisja nie wszczyna postępowania. W jej ocenie wniosek nie zawierał wystarczających dowodów. Sprawa trafia do TSWE - działania Argentyny nie są niezgodne z GATT. Jej działanie nie naruszają interesów Wspólnoty Europejskiej.

41/76 - Dos. Sankcji

Pani Donke Bolke była menedżerem w firmie SAKO. Sprowadzała ona pewne produkty z Unii Beneluxu do Francji. Francuskie władze celne stwierdziły, iż produkty pochodzą z Libanu. Menedżerka podnosiła, iż produkt został legalnie dopuszczony do obrotu w Unii Beneluxu, a więc może być przedmiotem obrotu w Unii Europejskiej (swoboda przepływu towarów). Ponadto podnosiła, iż wymogi francuskie są środkami o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych. Mimo jej argumentów została skazana na rok więzienia w zawieszeniu. Sprawa trafia do TSWE.

TSWE - naruszono przepisy o swobodzie przepływu towarów. Nielegalnie zastosowano sankcję wobec powódki. zakaz środków administracyjnych i karnych dotyczących towarów dopuszczonych do obrotu w UE.

C432/92

Republika Cypru jest podzielona na dwie części. Jedna należy do WE, druga (turecka) nie należy do WE. Na całym obszarze Cypru obowiązywał certyfikat EURO1 o dopuszczalności towarów do obrotu. Jedno z przedsiębiorstw wystąpiło do sądu angielskiego z zapytaniem, czy taka sytuacja będzie długo utrzymywana. Zadano pytanie do TSWE, który stwierdza, iż nie można takiej regulacji utrzymywać z uwagi na brak możliwości kontroli prowadzonej przez Komisję Europejską w części tureckiej.

BOSFORUS

Jugosławia musiała wykonywać zalecenia Rady Bezpieczeństwa ONZ nakładającej sankcje ekonomiczne polegające na zakazie eksportu do Jugosławii z wyłączeniem przemysłu spożywczego i farmaceutycznego.

Przedsiębiorstwo tureckie wynajęło od jugosłowiańskiej linii lotniczej samolot bezzałogowy służący do transportu na linii Turcja - UE. Gdy samolot wylądował w Dublinie nakazano jego zatrzymanie.

Pojawia się dylemat o prymat - prawo własności czy prawo najmu? Firma bowiem jest zobowiązana do płacenia czynszu najmu nie mając możliwości transportowania towarów. Sprawa trafia do sądu. Irlandzki Sąd Najwyższy zadaje pytanie do TSWE.

TSWE stwierdza, iż prawo niezakłóconego korzystania z własności nie mają charakteru absolutnego, a co za tym idzie może być ograniczone. Jest to dowód na zasadę prymatu prawa międzynarodowego nad prawem WE.

12. Ochrona konsumentów

• Zapisy TWE dotyczące ochrony konsumentów (tytuł 14. TWE) istnieją od niedawna. Dopiero w 1975 roku pojawiają się pierwsze inicjatywy - ochrona rozpoczęła się od prawa do informacji. W 1985 roku Komisja Europejska zatwierdza pierwszą politykę ochrony konsumenta.

• Art. 153 TWE wymienia instrumenty służące osiągnięciu celu. Przyjęte są w oparciu o art. 95 TWE (harmonizacja). Ponadto stosowane są liczne środki krajowe celem zapewnienia ochrony interesów konsumentów. Omawiany artykuł jest podstawą dla wielu dyrektyw, które umożliwiają harmonizację prawa krajowego. Polskie regulacje prawne wywołują jak dotychczas duże zamieszanie.

• Por. gwarancja / rękojmia

• Dyrektywy dotyczą m.in. kredytów konsumenckich, turystyki, lotów pasażerskich, umów zawieranych na odległość, umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa

C361/89 DIPINTO (członek zarządu firmy)

Jedna z firm wyszukiwała klientów chcących zakupić nieruchomość w drodze telefonicznej. Pobierano opłaty za zakupione obiekty przed upływem 7 dni od rozmowy telefonicznej, co we Francji było nielegalne. Podstawą dla tej regulacji była dyrektywa europejska, która zakaz ten wprowadzała do konsumentów będących osobami fizycznymi. Firma natomiast sprzedawała swoje obiekty przedsiębiorcom, toteż podnosiła, iż regulacja francuska jest sprzeczna z dyrektywą. Wszczęto sprawę karną przeciwko Dipinto. Spór toczy się o to, czy dyrektywa ma charakter deminimis?

W świetle orzeczenia TSWE dyrektywa nie zakazuje stosowania lepszej ochrony konsumenta aniżeli zaleca prawo WE. Jeśli więc ustawodawca francuski ustalił, iż konsumentami są również przedsiębiorstwa, to należy to uznać za prawidłowy krok.

C192/94

Dyrektywa dotycząca kredytów konsumenckich winna być implementowana przez władze państwowe. Jeśli tak się nie stało, to odpowiedzialność ponosi państwo, a nie przedsiębiorca.

Powódka skorzystała z usługi turystycznej, którą opłaciła z kredytu konsumpcyjnego. Powódka nie była zadowolona z wyjazdu (warunki nie odpowiadały ofercie). Z tego powodu zaprzestała spłacania rat kredytu. Sprawa trafia do sądu.

TSWE stwierdza, iż powódka nie może kierować swoich roszczeń przeciwko firmie. Właściwym w tej sprawie jest państwo. Powinna zatem spłacić cały kredyt z odsetkami, a następnie żądać jego zwrotu od państwa.

382/87 - akwizycja

Pan Buet sprzedawał materiały do korespondencyjnej nauki języka obcego drogą akwizycji, która we Francji jest całkowicie zakazana.

Francuz zostaje ukarany grzywną za tego rodzaju działalność. Zakaz akwizycji w jego mniemaniu jest niezgodny z dyrektywą WE - jest środkiem o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych w swobodnym przepływie towarów. TSWE zakaz nie jest sprzeczny z prawem WE (dotyczy towarów własnych oraz importowanych - nie ma dyskryminacji).

13. WSPÓLNA POLITYKA ROLNA

Rolnictwo jest pierwszą z polityk WE. Jej częścią jest polityka rybacka. Polityka rolna kształtowała się po wojnie w okresie niedostatków żywności. Należy również zauważyć, iż ogromna część ludności Europy w tych latach żyła z rolnictwa. W takiej sytuacji celem polityki stała się produkcja żywności i zapewnienie odpowiedniej stopy życiowej mieszkańcom wsi. Po kilkudziesięciu latach następuje limitacja produkcji rolnej z jednoczesnym wsparciem migracji ze wsi do miasta. Zaczęto kontrolować produkcją, nakładano opłaty karne, stosowano odpowiedzialność za przekroczenie kwot produkcyjnych z mocy rozporządzeń Komisji Europejskiej oraz Rady UE. Pojawia się również nowy obszar w ramach tej polityki - ochrona środowiska. Opłacalne stało się sadzenie lasów.

Reforma lat 80-tych/90-tych miała na celu zmiany w systemie wsparcia rolnictwa. Od tej pory zamiast ilości produkcji zaczęto przykładać wagę do ilości posiadanej ziemi (faktyczne władanie; ha przeliczeniowe). Wprowadzono wcześniejsze emerytury strukturalne oraz dofinansowanie zalesiania.

Impulsem dla reformy rozpoczętej w roku 2004 był raport Baquela. Odtąd zaczęto odchodzić od płatności bezpośrednich na rzecz jednolitej płatności na gospodarstwo (JPG). Celem jest uniezależnienie dopłat od produkcji i ilości posiadanej ziemi.

Obecnie dość prężnie funkcjonują ośrodki doradztwa rolniczego, które m.in. czuwają nad utrzymaniem standardów. Celem jest obniżenie płatności bezpośrednich dla największych gospodarstw inwestycje ogólne w obszary wiejskie.

Art. 32 TWE - przez produkty rolne należy rozumieć płody ziemi, produkty pochodzące z hodowli i rybołówstwa, jak również produkty pierwszego przetworzenia, które pozostają w bezpośrednim związku z tymi produktami. Definicja ta budzi wiele wątpliwości. TSWE często musi rozstrzygać, czy określony produkt zaliczy się do tej kategorii. Przykładowo w sprawie CILFIT bawełnę uznano za produkt rolny. Czasami jest to przydatne w prowadzonej działalności.

Art. 33 TWE określa cele wspólnej polityki rolnej -

1. zwiększenie wydajności rolnictwa przez wspieranie postępu technicznego, racjonalny rozwój produkcji rolnej, jak również optymalne wykorzystanie czynników produkcji, zwłaszcza siły roboczej;

2. zapewnienie w ten sposób odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej, zwłaszcza przez podniesienie indywidualnego dochodu osób pracujących w rolnictwie;

3. stabilizacja rynków;

4. zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw;

5. zapewnienie rozsądnych cen w dostawach dla konsumentów.

2. Przy ustalaniu wspólnej polityki rolnej i specjalnych środków służących jej realizacji uwzględnia się:

1. szczególny charakter gospodarki rolnej, wynikający ze struktury społecznej rolnictwa oraz z różnic strukturalnych i przyrodniczych między poszczególnymi regionami rolniczymi;

2. potrzebę stopniowego wprowadzania odpowiednich środków dostosowawczych;

3. fakt, że w Państwach Członkowskich rolnictwo jest sektorem ściśle powiązanym z całą gospodarką.

Europejska organizacja rynków rolnych stanowi ogólną zasadę. Jedynie w okresach przejściowych dopuszcza się wprowadzenie pewnych norm krajowych.

Sprawa 177/78 - wspólne organizacje rynku należy traktować jako systemy pełne i wyczerpujące, a przynależność do nich wyklucza wszelkie kompetencje Państw Członkowskich w zakresie podejmowania działań wymierzonych przeciwko tym organizacjom lub dla nich szkodliwych. W związku z powyższym na tym etapie przedmiotowa pomoc powinna być uznana za naruszającą zasady wspólnej organizacji rynku i w konsekwencji przepisy wspólnotowe.

Pozostałe informacje

• W braku wspólnotowych regulacji dotyczących konkretnej dziedziny należy stosować najpierw ogólne postanowienia TWE, a następnie przepisy krajowe.

• Zakazana jest dyskryminacja wspólnotowych produktów rolnych - odwrotna zasada w stosunku do produktów poza-wspólnotowych

• Tańszy cukier z Polski do Niemiec to Niemcy zdecydują, czy Polacy mogą eksportować do nich tańszy cukier. Mogą zastosować bowiem zapis art. 38 TWE odnoszący się do opłat wyrównawczych. Ich zastosowanie może sprawić, iż eksport okaże się nieopłacalny

• Produkty rolne nie są objęte swobodą przepływu towarów

PYTANIA EGZAMINACYJNE

1. Przedstaw symbole UE

2. Co to jest Rada Europy? Rada Europejska? Rada UE?

3. Państwa założycielskie UE + państwa, która obecnie należą do UE.

4. Wymień traktaty założycielskie, podaj miejsce i rok podpisania (3 WE, 1 UE)

5. Wymień traktaty zmieniające, miejsce i rok podpisania (pamiętaj o Lizbonie 2007)

6. Podaj skład Rady Europejskiej / Rady UE

7. Co przewiduje układ z Schengen (zniesienie kontroli granicznej osób na granicach wewnętrznych)

8. Jakie dane zawiera SIS for one?

9. Podaj rok zjednoczenia Niemiec (w nawiązaniu do wyłączeń traktatowych dot. NRD)

10. Podaj datę wprowadzenie do obiegu EURO

11. Podaj datę wejścia w życie traktatu reformującego (jeszcze nie wszedł w życie)

12. Podaj datę wejścia w życie traktatu akcesyjnego Polski (data akcesji)

13. Wymień filary UE

14. Wyjaśnij pojęcie aque committee

15. Wymień organy Unii Europejskiej oraz Wspólnot Europejskich

16. Wymień organy główne / doradcze / finansowe WE

17. Podaj skład i siedzibę / kompetencje PE

18. Czym są frakcje polityczne? (nie myl z partiami o zasięgu europejskim)

19. Wyjaśnij funkcję konsultacyjną PE posługując się orzecznictwem

20. Wyjaśnij funkcję kontrolną PE względem KE / Rady

21. Wyjaśnij kompetencję budżetową PE

22. Podaj skład / kompetencje Rady UE

23. Funkcje prawotwórcze Rady UE

24. Kompetencje Rady UE do zawierania umów międzynarodowych - wyjaśnij w oparciu o orzecznictwo

25. Podaj skład (ilu komisarzy o jakim statusie?) i siedzibę Komisji Europejskiej

26. Funkcja prawotwórcza / wykonawcza / kontrolna komisji europejskiej

27. Komisja jako strażnik TWE - wyjaśnij posługując się orzecznictwem

28. Sądy w ramach wymiaru sprawiedliwości UE

29. Skład oraz siedziba TSWE (Luksemburg, 27 sędziów, 8 rzeczników generalnych)

30. Czym zajmuje się Europejski Trybunał praw człowieka w Strasburgu? - orzeka na podstawie Europejskiej konwencji praw człowieka i podstawowych wolności. Organ niezależny od UE.

31. Czym zajmuje się Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze (Szwajcaria)?

32. Skład, siedziba oraz kompetencje Sądu I instancji

33. Kompetencje TSWE

34. Wymień rodzaje spraw rozstrzyganych przez TSWE / SPI

35. Określ zakres przedmiotowy pytań prejudycjalnych

36. Czy obowiązek zamieszkiwania na terytorium określonego państwa jest zgodny z prawem WE (Nerkowska)

37. Skład oraz kompetencje sądu ds. służby publicznej

38. Skład oraz kompetencje Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

39. Kompetencje europejskiego rzecznika praw obywatelskich

40. Skład oraz kompetencje komitetu ekonomiczno - społecznego

41. Skład oraz kompetencje komitetu regionów

42. Kompetencje europejskiego inspektora ochrony danych osobowych

43. Wymień pierwotne / wtórne źródła prawa wspólnotowego

44. Podaj definicję rozporządzenia / dyrektywy / decyzji jako źródła prawa wspólnotowego

45. Wyjaśnij na czym polegają poszczególne metody integracji poprzez prawo

46. Wyjaśnij zasadę prymatu prawa WE posługując się orzecznictwem

47. Wyjaśnij zgodność traktatu akcesyjnego z konstytucją RP posługując się orzecznictwem (K18/04)

48. Wymień akty prawne objęte zasadą prymatu prawa WE

49. Wymień organy krajowe związane zasadą prymatu (przykładowo rektor UG, administrator więzienia)

50. Wyjaśnij zasadę bezpośredniego skutku posługując się orzecznictwem

51. Wymień przesłanki bezpośredniej skuteczności normy prawa WE

52. Wyjaśnij zasadę bezpośredniego stosowania prawa WE posługując się orzecznictwem

53. Skutek horyzontalny / wertykalny

54. Wyjaśnij bezpośredni skutek postanowień traktatowych / rozporządzeń / dyrektyw posługując się orzecznictwem

55. Wyjaśnij na czym polegała sprzeczność polskich przepisów dot. czasu pracy lekarza posługując się orzecznictwem (sprawa Misia)

56. Wyjaśnij bezpośredni skutek decyzji / umów międzynarodowych posługując się orzecznictwem (umową jest traktat akcesyjny)

57. Wyjaśnij na czym polega pro wspólnotowa wykładnia prawa krajowego posługując się orzecznictwem

58. Omów odpowiedzialność państwa z tytułu: błędnej implementacji / złego wyroku / błędu ustawodawcy posługując się orzecznictwem

59. Wymień źródła prawa w II / III filarze

60. Wymień katalog praw obywatelskich

61. Sprawa Chen

62. Podaj definicję towaru posługując się orzecznictwem

63. Przedstaw przesłanki przekształcenia towaru spoza WE w towar wspólnotowy posługując się orzecznictwem (kazeina)

64. Podaj definicję zakazu opłat o skutku podobnym do ceł posługując się orzecznictwem (Simmental)

65. Wyjaśnij zakaz stosowania środków o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych posługując się orzecznictwem ALBO Wyjaśnij formułę Dasonvil

66. Wyjaśnij na czym polega zakaz monopoli państwowych (Campus Oil)

67. Wyjaśnij pojęcie reklamy wprowadzającej w błąd posługując się orzecznictwem

68. Wyjaśnij pojęcie monopolu państwowego posługując się orzecznictwem

69. Wyjaśnij pojęcie pracownika najemnego posługując się orzecznictwem

70. Wyjaśnij kim jest osoba związana z pracownikiem posługując się orzecznictwem

71. Wyjaśnij na czym polega prawo połączenia i kogo obejmuje

72. Wyjaśnij zatrudnienie w służbie publicznej w rozumieniu prawa WE posługując się orzecznictwem

73. Wyjaśnij statut pracownika delegowanego

74. Wyjaśnij różnicę pomiędzy swobodą przepływu przedsiębiorczości oraz usług posługując się orzecznictwem

75. Wyjaśnij różnice pomiędzy swobodą przepływu kapitału oraz płatności posługując się orzecznictwem

76. Wyjaśnij jakim ograniczeniom może podlegać swoboda przepływu kapitału posługując się orzecznictwem - brak limitów, ale można wprowadzić obowiązek zgłoszenia wywozu (CASATI)

77. Wyjaśnij zgodność albo niezgodność przepisów dot. złotej akcji posługując się orzecznictwem

78. Wyjaśnij zasadę uniwersalizmu wspólnotowego prawa konkurencji (bez orzecznictwa)

79. Podaj przykład sprawy, której przedmiotem był: zakaz ograniczeń konkurencji (i inne zasady dotyczące zagadnienia)

80. Wyjaśnij który sąd jest właściwy w zakresie orzekania o niezgodności pomocy państwa z prawem WE posługując się orzecznictwem (C78/76 - ale SPI czy TSWE?)

81. Które zamówienia publiczne podlegają pod procedury wspólnotowe? - bez progów kwotowych, wystarczy wspomnieć o ich istnieniu

82. Istota oznaczenia CE

83. Przedstaw przykład sprawy, której przedmiotem była ochrona konsumenta w oparciu o prawo wspólnotowe.

84. Definicja produktu rolnego

85. Wyjaśnij zasadę preferencji wspólnotowej w rolnictwie

86. Wyjaśnij co oznacza europejska organizacja rynku rolnego

87. Opisz kierunki przemian we wspólnotowej polityce rolnej

88. Podział kompetencji WE / państwa na przykładzie wspólnej polityki handlowej

89. Kompetencje wyłączne wspólnoty a kompetencje wyłączne państwa a kompetencje mieszane

90. Sprawa Donke Bolke i opinia 1/94

Inne sugestie z ćwiczeń:

• Zmiany instytucjonalne w traktacie reformującym

• Cele UE z art. 2 TUE, art. 2 TWE

• Stworzyć tabelę zagadnienie kluczowe orzeczenia




39

---