PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH, notatki, Różnice indywidualne


PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH

Egz. 8 czerwca godz. 10.00

Dyżur wt. 12-14 czw. 11-13 pok.326

Wprowadzenie do psychologii różnic indywidualnych

Po co zajmować się różnicami indywidualnymi? Zostały wyodrębnione z psych osobowości

„Każdy człowiek jest po pewnym względem,

  1. Jak wszyscy ludzie

  2. jak niektórzy inni ludzie

  3. Jak nikt poza nim”

Kuckhohn i Murray

Źródła psychologii RI

Immanuel Kant a po nim Wilhelm Wundt (1887) - opis typologii temperamentu Hipokratesa-Galena odwołując się do formalnej charakterystyki zachowań (melancholik, flegmatyk, choleryk i sangwinik) podejście jakościowe

James McKeen Cattell (1890) - wprowadził pojęcia „test umysłowy” stosując w stworzonym przez siebie labratorium baterię dziesięciu testów (proste reakcje psychomotoryczne) do pomiru inteligencji

Whiliam Stern opublikował w 1900 roku książkę p.t. Uber Psychologie der Individuellen differenzen - początek psychologii RI jako dyscypliny psychologicznej

XX w pojawienie się koncepcji konstytucjonalnych temperamentu -związek między budową ciała a temperamentem (zakazanie rozmnażania się osób chorych psychicznie, zabijanie chorych psychicznie)

Charles Spearman w 1904 roku wprowadził pojecie inteligencji ogólnj (g) stosując wprowadzoną przez siebie analizę czynnikową, czynnik specyficzny (s)

Alferd Binet i Theophil Simon w 1905 roku opracował pierwszą skalę inteligencji

Gerar Heymans i Enno Wiersma (pierwsza dekada XX wieku) stosując po raz pierwszy metode kwestionrisza wyodrebnili 3 cehy temperamentu: emocjonalnosć, aktywność, funkcję pierwotną/wtórną (intensywność i czas trwania reakcji), pierwotne-krótkie i intensywne, wtórne-narastają wolno ale długo się utrzymują(odpowiednik - perseweratywność) (podejscie psychometryczne)

Iwan Pawłow na początku XX w wprowadził do badań nad temperamentem psów metodą laboratoryjną: podstawowe cechy układu nerwowego jako podstawa fizjologiczna temeramentu ( badanie nad uczeniem się) zakładał że układ nerwowy można opisać za pomocą tych podstawowych właściwości, typ układu nerwowego odzwierciedla rodzaj temperamentu

W 1984 powstała pierwsza w Polsce Katedra Psychologii Rożnic Indywidualnych na UW założona przez Jana Strelaua

Problematyka różnic odnosi się tradycyjnie do osobowości i zdolnosci

Pojecie RI

Róznice indywidualne to zjawisko polegające na tym, że jednostki należące do tej samej populacji różnią się między sobą pod względem wszystkich porównywalnych charakterystyk fizycznych i psychicznych. (wg Strealau 200) Obok różnic międzyosobniczych występują też różnice wewnątrzosobnicze ( różne systemy w układzie nerwowym mogą funkcjonować w odmienny sposób).

Zakres zmienności populacyjnej (krzywa Gaussa)

Inne rodzje różnic indywidualnych

Przedmiot psychologii RI

Względnie stałe RI obejmujące takie dziedziny jak:

Obszary różnic indywidualnych

MOŻLIWOŚCI PREFERENCJE

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
Zdolności Ogólne nastawienia

0x08 graphic
Zainteresowania i zamiłowania

0x08 graphic
Style działania

0x08 graphic
Temperament Style poznawcze

Obszary powiązane z PRI

Wykład II

Wybrane kategorie służące do opisu różnic indywidualnych

Pojęcie typu wg Williama Sterna

Typ - „dominująca dyspozycja psychiczna bądź psychofizyczna, która przysługuje dajacej się wyróżnić na jej podstawie grupie ludzi, przy czym jednak grupy tej nie można jednoznacznie i wszechstronnie oddzielic od innych grup”.

Granice między typami nie zawsze są wyraźnie widoczne

Charakterystyki specyficzne dla kategorii typu

Koncepcja biegunowa

Koncepcja modalna

Koncepcja szufladkowa (jakościowe) i wymiarowa (ilosciowe)

Pojęcie cechy wg Gordona Allporta

Współczesne poglądy na czynniki regulujące zachowanie.

„Problem cechy” - Problem człowiek-sytuacja

Krytyka pojęcia cehca (Walter Mischel)

Tabela strelau 2006 s.30 Okoliczności preferujące środow

Cecha

Mischel po 30 latach : cechy istnieją

Biologiczne i środowiskowe uwarunkowania RI

Francis Galton (1822-1911)

geny + środowisko = człowiek (składniki + przepis = ciasto)

W jaki sposób oceniamy wkład czynników genetycznych i środowiskowych w RI?

Wykład III

Metoda studiów rodzinnych

Metoda adopcyjna

Pojęcie odziedziczalności (h2)

Odziedziczalność

Phenotype Genotype Environment

P = G + E (GxE) - interakcja pomiędzy środowiskiem a genotypem

h2 = VG/Vp = VG/ (VG+VE+V(GxE)) - Odziedziczalność w szerokim rozumieniu

Przykładowe oszacowania odziedziczalności

Zdolności ogólne 0,70

Cechy osobowości 0,50

Postawy 0,40

ADHD 0,80

Depresja 0,40

Schizofrenia 0,80 - zbyt złożone by można było jednoznacznie zdiagnozować

Alkoholizm 0,50

Zaburzenia dwubiegunowe 0,60 - dawniej maniakalno depresyjna

Zburzenia lękowe (fobie) 0,30 - podwpływe czynników środowiskowych

Determinanty RI w odniesienu do inteligencji i temperamentu

0x08 graphic

0x08 graphic
SNP: Polimorfizm pojedynczego nukleotydu

Odcinek DNA który różni się jednym i tylko jednym nukleotydem.

Allel 1:C

TGATCTTG …. TGCCGAT….TGATCAG

TGATCTTG…..TGCTGAT….TGATCAG

Allel 2 :T

RFLP : Polimorfizm długości fragmentów restrykcyjnych

Polimorfizm oparty na przecinaniu DNA enzymami restrykcyjnymi ( rozpoznającymi specyficzną sekwencją nukleotydów i przecinającymi DNA w miejscu wyznaczonym przez daną sekwencję). Polimorfizmy polegają na różnicach długości fragmentów pociętych enzymami (różnicach wynikających z mutacji).

Plimorfizmy powtórzeń tandemowych:

SSR (sekwencje mikrosatelitarne, do 4 powtórzeń)

VNTR (zmienna liczba powtórzeń, nawet do 100)

- sekwencja mukeotydów powtarza się pewną ilość razy, a polimorfizmy stanowi ilość powtórzeń

Zachowanie a chromosom np. upośledzenie umysłowe - chromosom X

Związek cech temperametu RTT z polimorfizmami w obrębie różnych genów ( badania)

Znaczenie czynników genetycznych

Czynniki środowiskowe wyjaśniające zmiennosc zachowania

Wspólne środowisko

Środowisko specyficzne:

Wykład V

Jeffrey Alan Gray (1934-2004)

Neuropsychologiczny model temperamentu Graya

  1. W 1985 roku Gray zaproponował model osobowości oparty na trzech hipotetycznych sytemach biologicznych w mózgu:

Biologiczne podłoże BIS/BAS

  1. Układ BAS reguluje wrażliwość na nagrody (i sygnały braku kary). Powiązany z tendencja do zblizania się i oczekiwaniem (nadzieją) na „antycypowana przyjemność”. Detreminuje zachowana impulsywne. (kot gdy tylko poczuje jedzenie, zobaczy natychmiast przybiega do właściciela i czeka aż dostanie jedzenie)

Układ BIS reguluje wrażliwość na sygnały kary (i brak nagrody). Towarzyszy mu skłonnośc do przemyśliwania, ostrożność, ocena ryzyka i subiektywne poczucie lęku.

Model Graya: uczenie się

Model Graya i model PEN

BAS

  • Determinuje wrażliwość na sygnały nagrody

  • Pobudza do zbliżania

  • Tworzy pozytywny afekt

  • Związany z impulsywnością (poszukiwanie doznań)

Leży u podłoża Ekstrawersji

BIS

  • Determinuje wrażliwość na sygnały kary

  • Hamuje aktualne zachowanie

  • Tworzy negatywny afekt

  • Związany z lekiem

Leży u podłoża Intorwersji

0x08 graphic
Równowaga Bis-BAS

jakimś stopniu przez równowagę

dwóch układów

Psychologiczny model temperamentu Roberta Cloningera

Cechy charakteru w ujeciu Cloningera

  1. Unikanie szkody, US (cecha związana z wyskokim poziomem serotoniny

  1. Zależność od nagrody, ZN (cecha związana z niskim poziomem noradrenaliny)

  1. Poszukiwanie nowości, PN (cecha związana z niskim poziomem dopaminy)

  1. Wytrwałość, W (cecha o niejasnym markerze biologicznym)

Cechy charakteru wg Cloningera

Pięcioczynnikowa Teoria Osobowości (PTO) Roberta McCrae i Paula Costy - WIELKA PIĄTKA

Podejście w badaniach nad osobowoscią porwadzących do wyodrębnienia pieciu czynników

Założenia, na których oparta jest PTO

Krótka historia PTO

Definicje wielkiej piątki

Strelau2006 s. 189 schemat

Odniesienia PTO do PEN Eysencka

NEU Neurotyczność (PEN)

EKS Ekstrawersja

UDG Psychotyczność

SUM Psychotycznośc

OTW - - - - - - - - - - -

Uwagi krytyczne do koncepcji

Argumenty za

WYKŁAD VI

Podstawy biologiczne czynników

Addytywny

Nieaddytywny

Srodowisko specyficzne

Środowiskow wspólne

Ugodowość

21 %

9%

8%

62%

Sumienność

27%

13

6

55

Otwartość

28

18

3

51

Hipotezy leksykalne

Przesłanki, na których opierają się badania odwołujące się do języka naturalnego

Lewis R. Goldberg

Goldberg zaproponował 100 przymiotników - identyfikatorów (dwubiegunowcyh), jako prototypowy opis pięciu czynników osobowości

Polska Lista Przymiotników (PLP) w opracowaniu Piotra Szaroty

Specyficzne właściwosci wyników badań leksykalnych

Model osobowości HEXACO

Specyficzne wymiary osobowości: “Ciemna Triada”

Definicje składników Ceimnej Triady

Współczynniki korelacji

PSYCHOPATIA

0x08 graphic

0,5 0,31

NARCYZM 0,25 MAKIWELIZM

Wspólne właściwości CT

Narcyzm

Makiawelizm

Makiawelizm

Rg = -0,00 r= 0,12

Psychopatia

Rg=0,48 r=0,28

Rg= 0,51, r=0,28

N, M, P - wysoka odziedziczalnośc

Korelacja CT i PMO

HEXACO a Ciemna Triada

Współczynniki korelacji CT ze stylami humoru wg Roda Martina

Styl

Narcyzm

Psychopatia

Makiawelizm

Afiliacyjny (+)

0,19*

0,10

-0,07

Wzmacniający „ja” (+)

0,13

0,03

-0,09

Agresywny (-)

0,06

0,40***

0,40***

Poniżający „ja” (-)

-0,10

0,45**

0,28**

Wnioski z badań Johansona, Li i bussa

Podsumowanie

Wykład VII

REGULACYJNA TEORIA TEMPERAMENTU (RTT) Strelau'a

Wykład VIII

Zmodyfikowana RTT

Najważniejsze postulaty RTT

Regulacyjna funkcja temperamentu:

Funkcje regulacyjne:

Koncepcja Eliasza

Najważniejsze modyfikacje RTT

Żwawość (ŻW)-

Perseweratywność (PE) - tendencja do potrzymywania i powtarzania zachowania po zaprzestaniu sytuacji, która je wywołała

Wrażliwośc Sensoryczna (WS) - wrażliwośc zmysłowa

Reaktywność emocjonalna (RE) - wrażliwość emocjonalan, intensywność reakcji emocjonalnych na bodźce

Wytrzymałość (WT) - zdolność do adekwtnego reagowania w sytuacjahc wymagających długotrwałej lub silnej stymualcji aktywności albo w arunkach silnej stymualcji zewnetrznej

Aktywność (AK) - tendencja do podejmowania zachowań i dużej wartości stymulacyjnej lub do zachowań dostraczającyhc stymulacjiz otoczenia

Wysoki poziom aktywacji

Sn mózg R (N+X)

Niski poziom aktywacji

Sn mózg R (N-X)

Struktura temperamentu

Zharmonizowana struktura temperamentu:

Niezhrmonizowana struktura temperamentu (nieefektywne przetwarzanie stymulacji) (niezgodność cehc temperamentu)

TEMPERAMENT (biologicznie uwarunkowane cechy osobowości):

Źródła RI w badaniach nad stresem

Temperamentalnych Czynnik Ryzyka (TCR)

TCR, to jakakolwiek cecha lub układ cech temperamentu, które w interakcji z innymi czynnikami silnie lub długo działającymi zwiększają ryzyko powstania zaburzeń zachowania, stanu zdrowia albo rozwoju źle przystosowanej osobowości.

Wymagania, możliwości i stres

Możliwości człowieka (zdolności, temperament)

0x08 graphic

STRESOR

0x08 graphic

MEDIATOR

0x08 graphic

NASTĘPSTWA

Czynniki ergonomiczne

Agresja otoczenia

Nasilenie ruchu

Presja czasu

Zmianowość

Przerwy dla odpoczynku

Izolacja społeczna

Ograniczona decyzyjność

Płeć

Typ osobowości A/B

LOC

Neurotyczność

Odporność

Wsparcie społeczne

Kontrola nad sytuacją

Choroby układu krążenia, pokarmowego, narządów ruchu, zmęczenie

Lek depresja, PTSD

Nadużywanie substancji

Absencja

Kierowcy autobusów

Wykład IX

Temperament w ujęciu RTT jako endofenotyp zaburzeń psychicznych

Kryteria endofenotypu

Zaburzenie po steresie traumatycznym, PTSD Nowy kierunek badań

Podsumowanie

Koncepcje temperamentu odnoszące się do dzieci

Alexander Thomas i Stella Chess

Interakcyjna koncepcja temperamentu Thomasa i Chess

Wykład ??

Definicje inteligencji (2)

Czynnikowe koncepcje intelogencji: hierarchiczne i czynników równorzędnych

Dwuczynnikowa teoria zdolności. Charles Spearman (1863-1945)

Zasady funkcjonowania intelektu wg Spearmana

Philip E. Vernon (1905=1987)

Schemat ukazujący hierarchiczną koncepcję czynników uzdolnień

G: główne czynniki grupowe, (werbalno-szkolne, przestrzenno mechaniczne) drugorzędne czynniki grupowe czynniki specyficzne

Raymont Cattell

Triadowa (triadic) toria struktury zdolności Cattella jako próba przyczynowego wyjąsnienia zjawiska inteligencji

Louis Thurstone

Podstawowe zdolności umysłowe wg Thurstone'a. Model czynników równorzędnych

Joy Guilford

Model struktury intelektu

Teoria wielu inteligencji wg Gardnera

Kytyka teorii strukturalnych

Inteligencja: podejści poznawcze

Sternberg

Wykład XII

Koncepcja Carrolla

Nurty w badanich nad inteligencją

0x01 graphic

Zdolności społeczne tworzące inteligencję społeczną

Inteligencja praktyczna

Struktura uzdolnień matematycznych

Badania nad biologią inteligencji

0x01 graphic

0x01 graphic

0x01 graphic



Wyszukiwarka