POLITECHNIKA RADOMSKA

im. Kazimierza Pułaskiego

w Radomiu

 

 

 

Wydział: Ekonomiczny

Kierunek Studiów: Ekonomia

Specjalność: Zarządzanie przedsiębiorstwem

 

 

Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa

na przykładzie Wytwórni Napojów Bezalkoholowych

Źródło - Pniewy Sp. z o.o.

 

 

 

Praca dyplomowa

Napisana w Zakładzie

Ekonomiki Przedsiębiorstwa

pod kierunkiem:

 

 

_____________________________________________________________

RADOM 1998

Wstęp

I. Podstawowe sprawozdania finansowe jako źródło informacji do analizy finansowej 6

1.1. Istota, metody i rodzaje analizy finansowej 6

1.2. Podstawy prawne sporządzania sprawozdań 8

1.3. Bilans 11

1.3.1. Budowa bilansu i jego charakterystyka 11

1.3.2. Wstępna analiza bilansu 23

1.4. Rachunek zysków i strat 26

1.4.1. Budowa rachunku zysków i strat 26

1.4.2. Wstępna analiza rachunku zysków i strat 31

1.5. Analiza rachunku przepływów pieniężnych 31

II. Analiza wyniku finansowego przedsiębiorstwa 33

2.1. Analiza czynników wpływających na poziom wyniku finansowego 34

2.2. Zasady podziału wyniku finansowego w różnych formach przedsiębiorstw. 41

III. Analiza wskaźnikowa sytuacji finansowej przedsiębiorstwa 44

3.1. Istota analizy wskaźnikowej 44

3.2. Analiza płynności finansowej przedsiębiorstwa 44

3.3. Istota i pomiar sprawności działania przedsiębiorstwa 46

3.4. Analiza wspomagania finansowego 48

3.5. Badanie rentowności przedsiębiorstwa 49

3.6. Analiza wskaźników rynku kapitałowego 51

IV. Analiza i ocena standingu finansowego Wytwórni Napojów Bezalkoholowych Źródło - Pniewy
Sp. z o.o. 54

4.1. Charakterystyka Spółki 54

4.2. Wstępna analiza bilansu przedsiębiorstwa 55

4.2.1. Struktura majątku i kapitałów 57

4.2.2. Struktura kapitałowo - majątkowa 60

4.3. Wstępna analiza rachunku wyników 61

4.4. Zestawienie przepływów pieniężnych Spółki w latach
1995 - 1996 65

4.5. Analiza płynności finansowej 68

4.6. Analiza rentowności przedsiębiorstwa 70

4.7. Ocena sprawności działania przedsiębiorstwa 71

4.8. Analiza wspomagania finansowego 73

Wnioski 105

Bibliografia 113

Spis rysunków 109

Spis tabel 110

Spis wykresów 112

 

 

 

Wstęp

 

 

Przy dużej konkurencji na rynku niezbędne jest ciągłe dokonywanie wyborów, która droga i jaka polityka firmy przyniesie jej największe korzyści. Aby wybory te były trafne niezbędna jest umiejętność analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. W pracy przedstawione zostały podstawowe źródła i metody analizy. Na przykładzie Wytwórni Napojów Bezalkoholowych Źródło-Pniewy Sp. z o.o. starano się ukazać przydatność uzyskanych informacji dla osób zarządzających firmą, wykorzystanie analizy finansowej dla podejmowania racjonalnych decyzji.

Tezą niniejszej pracy jest sformułowanie, że dokładna i przeprowadzona rzetelnie analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa dostarcza menedżerom niezbędnych informacji do podejmowania trafnych decyzji dotyczących działalności firmy. Trzeba tu zwrócić uwagę, iż nie należy skupiać się na sytuacji jednej tylko - interesującej nas firmy, ale trzeba analizować sytuację w całej gałęzi, szczególnie zwracając uwagę na najpoważniejszych konkurentów na rynku. Pogorszenie standingu finansowego przedsiębiorstwa może spowodować realne zagrożenie, np. wykupienie przez silniejszego konkurenta czy wyparcie z rynku. Sytuacja odwrotna daje szansę zdobycia nowych rynków zbytu przez zaoferowanie kontrahentom lepszych warunków przy zawieraniu umów.

Obiektem badań jest Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo działa od 1992 roku i zajmuje się produkcją napojów bezalkoholowych.

Praca składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich prezentuje podstawowe sprawozdania finansowe tj. bilans, rachunek zysków i strat oraz sprawozdanie z  przepływu środków pieniężnych. Omówiona jest ich budowa, przydatność w  analizie finansowej jak również podstawy prawne ich sporządzania. Przedstawiono również metody analizy wstępnej sprawozdań i problem uwzględnienia czasu w badaniach analitycznych.

Drugi rozdział obejmuje problematykę ustalania wyniku finansowego przedsiębiorstwa i badania czynników wpływających na jego poziom. Omówiona została analiza przyczynowa i czynnikowa, a także zasady podziału wyniku finansowego w różnych formach przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Trzeci rozdział dotyczy analizy wskaźnikowej przedsiębiorstwa. Prezentuje podstawowe obszary jej zastosowania, rodzaje wskaźników oraz interpretację wyników pod kątem ich przydatności dla osób zarządzających firmą. Przedstawiono zestaw wskaźników najczęściej stosowanych w wysoko rozwiniętych krajach o gospodarce rynkowej, tj. wskaźniki płynności, sprawności działania, wspomagania finansowego, rentowności, wskaźniki rynku kapitałowego oraz stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa.

W rozdziale czwartym opierając się na rozważaniach trzech poprzednich rozdziałów dokonano analizy finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych Źródło - Pniewy Sp. z o.o. Ponadto przedstawiono Spółkę, jej historię i rodzaj prowadzonej działalności, a także zatrudnienie oraz dokonane inwestycje z uwzględnieniem źródeł ich finansowania.

Pracę kończą wnioski będące syntezą głównych myśli zawartych w niniejszych rozważaniach.

1. I.                 Podstawowe sprawozdania finansowe jako źródło informacji do analizy finansowej

 

 

 

1. 1.1.      Istota, metody i rodzaje analizy finansowej

 

 

 

Pojęcie analizy odnosi się do metody badania naukowego polegającego na rozłożeniu badanego zjawiska na elementy składowe co pomaga w zrozumieniu istoty badanych zjawisk.

Przez analizę rozumie się też opracowanie diagnostyczne (dokument) lub czynności zmierzające do postawienia diagnozy gospodarczej. Wymaga ona zastosowania odpowiednich metod badania i zasad oceny wypracowanych przez analizę jako samodzielną dyscyplinę naukową ^[1].

Treścią analizy finansowej są wielkości ekonomiczne w wyrażeniu pieniężnym, w tym stan majątkowo-kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólna sytuacja finansowa przedsiębiorstwa^[2].

W zależności od przyjętych kryteriów możemy wyróżnić wiele metod analizy finansowej.

Biorąc pod uwagę tok analizy wyróżniamy:

     analizę indukcyjną - polega ona na tym, że badanie rozpoczyna się od zjawisk szczegółowych przechodząc do coraz bardziej ogólnych. Analizując wykorzystanie podstawowych czynników produkcji w przedsiębiorstwie ustala się ich wpływ na osiągane wyniki finansowe. Metoda ta nazywana jest popularnie „od szczegółu do ogółu”. Ma zastosowanie głównie w analizach średnio i krótkookresowych, odcinkowych lub problemowych, które nie zawsze kończą się syntezą wyników dotyczącą działania całego przedsiębiorstwa, a tylko jego części lub wybranego problemu. Do głównych zalet tej metody należy zaliczyć fakt, że analityk nie zna ostatecznych wyników swojej pracy, co zapewnia obiektywizm badań. Jest to metoda zapewniająca wszechstronność i wnikliwość badań.^[3]

     analizę dedukcyjną, w której przechodzi się od zjawisk ogólnych do zjawisk szczegółowych, od wyników do czynników które na nie wpłynęły. Najpierw bada się wyniki finansowe przedsiębiorstwa, a później analizuje przyczyny, które je ukształtowały. Przyjmuje się przy tym, że nie uwzględnia się wszystkich czynników bez względu na kierunek i siłę ich oddziaływania, a  tylko te, które miały znaczący wpływ na osiągnięte wyniki. Metodę tą stosuje się w analizach rocznych i wieloletnich.^[4]

Przyjmując różny stopień pogłębienia badania wskaźników, wyodrębnia się:

     analizę porównawczą, polegającą na określeniu związków między wskaźnikami ekonomicznymi,

     analizę przyczynową, która jest pogłębionym etapem badania wskaźników ekonomicznych, w których bada się wpływ i siłę oddziaływania określonych czynników na odchylenia ujawnione w trakcie analizy porównawczej.

W analizie porównawczej wyróżnia się trzy kierunki badania wskaźników:

     porównania ze wskaźnikami postulowanymi, polegają one na odniesieniu osiągniętych wyników do założonego planu - pierwotnego lub skorygowanego. Porównanie do planu pierwotnego to odniesienie danych sprawozdawczych do wielkości ujętych w planie działania np. do biznes-planu, zaś porównanie do planu skorygowanego polega na odniesieniu danych sprawozdawczych do danych planu pierwotnego zwiększonego lub zmniejszonego o czynnik lub czynniki mające wpływ na wielkość badanego wskaźnika.

     porównania w czasie pozwalają na ocenę rozmiarów i tempa zmian badanych zjawisk ekonomicznych. Wskaźniki z wcześniejszych okresów w odniesieniu do odpowiednich wskaźników bieżących dają obraz dynamiki badanego zjawiska gospodarczego jak i tendencji jego rozwoju w przyszłości. Wskaźniki z kolejnych okresów mogą być odnoszone do jednego okresu - podstawowego, mówimy wtedy o zwykłym porównaniu w czasie, lub też do okresu poprzedniego względem badanego, wtedy jest to porównanie łańcuchowe.

     porównania w przestrzeni, polegają na odniesieniu wskaźników z badanej jednostki do odpowiadających im wskaźników innych podobnych jednostek gospodarczych tej samej branży lub innych branż. W celu uniknięcia błędnych ocen należy zwrócić uwagę na porównywalność danych czerpanych ze sprawozdań różnych podmiotów i uwzględnić ten fakt przy pracach analitycznych.

Analiza przyczynowa obejmuje określenie czynników oddziałujących na objęty badaniem wskaźnik oraz obliczenie wielkości wpływu tych czynników na odchylenia ukazane przez analizę porównawczą.

Określenie zależności przyczynowo - skutkowych między zdarzeniami ekonomicznymi pozwala wyodrębnić te czynniki, które mają wpływ na kształtowanie się badanych wskaźników. Stopień oddziaływania poszczególnych czynników określa się przede wszystkim za pomocą metod deterministycznych zwanych także metodami izolacji, do których należą:

     metoda kolejnych podstawień,

     metoda różnic cząstkowych,

     metoda podstawień krzyżowych ( kolejnych przybliżeń ),

     metoda funkcyjna,

     metoda proporcjonalnego podziału różnic cząstkowych.^[5]

Założeniem omawianej metody jest to, że określone zjawiska ekonomiczne mogą być zapisane w postaci sumy, różnicy, iloczynu lub ilorazu kształtujących je czynników. Różnią się one między sobą precyzyjnością uzyskiwanych wyników i sposobami eliminowania odchyleń.

 

2. 1.2.      Podstawy prawne sporządzania sprawozdań

 

 

 

Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwalił 29 września 1994 roku ustawę o rachunkowości (Dz.U.Nr 121, poz 591). „Ustawa określa zasady rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów.”^[6] Jej celem jest stworzenie dogodnych warunków dla dostarczania przez rachunkowość wiarygodnych i dokładnych informacji o stanie przedsiębiorstwa jak również dostosowanie polskich zasad rachunkowości do zasad obowiązujących w krajach wchodzących w skład Unii Europejskiej. Jest to związane z naszymi staraniami wejścia do struktur Unii i podjętymi w związku z  tym zobowiązaniami zawartymi w artykułach 68-70 Układu Europejskiego o  Stowarzyszeniu Rzeczpospolitej Polskiej z Unią Europejską. Chodzi tu o  zasady ujęte w :

     IV Dyrektywie nr 78/660/EWG z 25.07.1978 r. w sprawie rocznych jednostkowych sprawozdań finansowych spółek,

     VII Dyrektywie nr 83/349/EWG z 13.06.1983 r. w sprawie jednostkowych i  skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek,

     Dyrektywie nr 86/635/EWG 8.12.1986 r. w sprawie jednostkowych i  skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków i innych instytucji finansowych,

     Dyrektywie nr 91/674/EWG z 19.12.1991 r. w sprawie jednostkowych i  skonsolidowanych sprawozdań finansowych towarzystw ubezpieczeniowych.^[7]

Zgodnie z art. 45 ustawy o rachunkowości sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień bilansowy oraz na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, tzn. na dzień kończący rok obrotowy, na dzień zakończenia działalności, w tym również sprzedaży i zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, oraz na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, postawienia w stan likwidacji lub upadłości - nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia tych zdarzeń.^[8]

Sprawozdanie finansowe składa się z :

1.   bilansu,

2.   rachunku zysków i strat,

3.   informacji dodatkowej.

Ponadto sprawozdanie finansowe obejmuje w niektórych przypadkach również sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych. Dotyczy to jednostek wymienionych w Art. 64 pkt 1 ustawy, których sprawozdania finansowe podlegają badaniu i ogłaszaniu. Do rocznego sprawozdania finansowego dołącza się sprawozdanie z działalności jednostki w roku obrotowym, jeżeli obowiązek jego sporządzania wynika z ustawy lub odrębnych przepisów,^[9] na przykład sprawozdanie z działalności sporządzają spółdzielnie - na mocy ustawy Prawo spółdzielcze i spółki kapitałowe - na podstawie przepisów Kodeksu Handlowego.

Ustawa daje możliwość stosownie do potrzeb i wielkości jednostki sporządzania bardziej szczegółowych sprawozdań finansowych niż określają załączniki do ustawy, jak też uproszczonego, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej. Przy czym w przypadku sprawozdań uproszczonych ustawa jednoznacznie określa podmioty do tego uprawnione. Są nimi jednostki, które w roku obrotowym za który sporządzane jest sprawozdanie nie osiągnęły dwóch z trzech wielkości:

1.   średnioroczne zatrudnienie - 50 osób,

2.   suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość w walucie polskiej 1.000.000 ECU,

3.   przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych - równowartość w walucie polskiej 2.000.000 ECU^[10]

W przypadku gdy informacje dotyczące poszczególnych pozycji bilansu oraz rachunku zysków i strat nie wystąpiły w jednostce zarówno w roku obrotowym jak i za rok poprzedzający rok obrotowy, to przy sporządzaniu bilansu oraz rachunku zysków i strat pozycje te pomija się.^[11]

Bilans oraz rachunek zysków i strat sporządza się w układzie dynamicznym. Dla zapewnienia danych do analizy i oceny zmian w składnikach majątku i finansujących je pasywach oraz przychodach i kosztach wykazuje się:

1.   w bilansie - równolegle do danych na koniec bieżącego roku obrotowego - aktywa i pasywa na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych poprzedniego roku obrotowego,

2.   w rachunku zysków i strat - równolegle do danych za bieżący rok obrotowy - przychody i koszty oraz zyski i straty nadzwyczajne za poprzedni rok obrotowy.

Jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku kalendarzowego to można księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny.^[12]

Osobą odpowiedzialną za sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego jest kierownik jednostki. Zapewnia on jego sporządzenie nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego i przedstawia właściwym organom, zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy.^[13] Sporządzone sprawozdanie finansowe podpisuje - z podaniem daty podpisu - osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych np. główny księgowy lub przedstawiciel firmy prowadzącej usługowo księgi rachunkowe na zlecenie jednostki oraz kierownik jednostki. Jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy sprawozdanie podpisują wszyscy członkowie tego organu np. członkowie zarządu spółdzielni lub spółki. Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania finansowego.^[14]

Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający, nie później niż sześć miesięcy od dnia bilansowego.^[15] Organem zatwierdzającym sprawozdanie finansowe - w zależności od formy prawnej jednostki - jest:

1.   w przedsiębiorstwach państwowych - rada pracownicza, a w przypadku braku rady pracowniczej - organ założycielski,

2.   w spółdzielniach - walne zgromadzenie (Art. 38 * 1, pkt 2 ustawy - Prawo spółdzielcze),

3.   w spółkach akcyjnych - walne zgromadzenie akcjonariuszy (Art. 388 Kodeksu Handlowego),

4.   w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością - zgromadzenie wspólników (Art. 221 Kodeksu Handlowego),

5.   w innych jednostkach nie wymienionych w punktach 1,2,3 i 4 - organ określony w statucie jednostki lub uprawniony do zatwierdzenia na mocy przepisów dotyczących danej jednostki..^[16]

Jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach mających istotny wpływ na treść jeszcze nie zatwierdzonego sprawozdania finansowego, to powinna ona to sprawozdanie odpowiednio zmienić, dokonując jednocześnie odpowiednich zapisów w księgach rachunkowych roku obrotowego, którego sprawozdanie finansowe dotyczy, oraz powiadomić o tym biegłego rewidenta, który sprawozdanie to bada lub badał. Jeżeli jednostka otrzymała takie informacje po zatwierdzeniu sprawozdania, to ujmuje je odpowiednio w księgach rachunkowych roku obrotowego w którym je otrzymała.^[17]

Przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego przez uprawniony do tego organ zgodnie z Art. 64 ustawy o rachunkowości podlega ono badaniu. Dotyczy to skonsolidowanych sprawozdań grup kapitałowych oraz rocznych sprawozdań kontynuujących działalność:

1.   banków oraz ubezpieczycieli,

2.   jednostek działających na podstawie przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych,

3.   spółek akcyjnych,

4.   pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdanie finansowe, osiągnęły lub przekroczyły granice dwóch z trzech następujących wielkości:

     średnioroczne zatrudnienie - 50 osób,

     suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość w walucie polskiej 1.000.000 ECU,

     przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy - równowartość w walucie polskiej 3.000.000 ECU.

Obowiązek ten dotyczy także łącznych sprawozdań finansowych jednostek, w skład których wchodzą zakłady (oddziały) prowadzone według zasad pełnego wewnętrznego rozrachunku gospodarczego, tzn. samobilansujące.^[18]

Kierownik ww. jednostek składa w sądzie lub innym organie prowadzącym rejestr lub ewidencję działalności gospodarczej danej jednostki roczne sprawozdanie finansowe, opinię biegłego rewidenta, odpis uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty, a w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, spółek akcyjnych oraz spółdzielni - także sprawozdanie z działalności jednostki - w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego, nie później jednak niż 9 miesięcy od dnia bilansowego. W tym też terminie kierownik jednostki składa do ogłoszenia w Monitorze Polskim B bilans, rachunek zysków i strat oraz sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych wraz z opinią biegłego rewidenta oraz odpisem uchwały, bądź decyzji zatwierdzających sprawozdanie finansowe i podział zysku bądź pokrycie straty.^[19]

 

3. 1.3.      Bilans

 

 

 

1. 1.3.1.               Budowa bilansu i jego charakterystyka

 

 

 

„Bilans księgowy jest podstawowym sprawozdaniem finansowym informującym o sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa. Przedstawia on w sposób usystematyzowany majątek (środki gospodarcze) przedsiębiorstwa na dany dzień w ujęciu wartościowym oraz źródła jego finansowania.”^[20] Majątek przedsiębiorstwa określany jest mianem aktywów. Poszczególne pozycje łączone są w grupy o zbliżonej treści ekonomiczno-finansowej i zestawiane według kryterium płynności tj. możliwości zbycia na rynku poszczególnych składników majątku. Źródła finansowania natomiast określa się jako pasywa i są one zestawiane według kryterium wymagalności. Ponieważ aktywa i pasywa dotyczą tych samych środków gospodarczych równanie:

 

AKTYWA = PASYWA

 

zawsze jest prawdziwe.

 

Poszczególne pozycje aktywów i pasywów mogą być ujmowane według dwóch wariantów.

 

W pierwszym aktywa uszeregowane są począwszy od elementów stanowiących majątek trwały - czyli najmniej płynnych, do najbardziej płynnych środków pieniężnych, pasywa zaś począwszy od kapitałów własnych na rezerwach kończąc.

 

W drugim wariancie kolejność jest odwrotna. W przypadku aktywów najpierw podaje się składniki o największej płynności by zakończyć na najmniej płynnych elementach majątku. Pasywa natomiast od najwcześniej wymagalnych do tych w przypadku których czas odpływu gotówki jest najdłuższy. W większości krajów europejskich stosuje się pierwszy wariant uszeregowania pozycji aktywów i pasywów, drugi zaś stosuje się w Stanach Zjednoczonych.

 

Rysunek Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.:Ogólny schemat bilansu obowiązującego w Polsce

 

BILANS
	Składniki rzeczowe		Kapitały własne
Majątek trwały	Wartości niematerialne i prawne	Źródła własne	Wynik finansowy netto
	Składniki finansowe		Rezerwy
	Zapasy
	Należności		Długoterminowe
^Majątek obrotowy	Środki pieniężne	Źródła obce
	Krótkoterminowe papiery wartościowe		Krótkoterminowe
SUMA AKTYWÓW		SUMA PASYWÓW

 

Rys.1 Uproszczony schemat bilansu

Źródło: Opracowano na podstawie M.Sierpińska, T. Jachna „Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych”, PWN, Warszawa 1995 r., s.43

 

 

Aktywa przedsiębiorstwa dzieli się na dwie podstawowe grupy:

A. Majątek trwały,

B. Majątek obrotowy.

Majątek trwały charakteryzuje się tym, że jest na trwałe wyłączony z  obrotu i przeznaczony do długotrwałego użytkowania. Większość jego elementów uczestniczy w wielu powtarzających się procesach gospodarczych zużywając się stopniowo.^[21] Dzieli się na cztery grupy:

I.     Wartości niematerialne i prawne,

II.   Rzeczowy majątek trwały,

III. Finansowy majątek trwały,

IV. Należności długoterminowe.

 

Do wartości niematerialnych i prawnych zaliczamy:

     koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej,

     koszty prac rozwojowych,

     wartość firmy,

     inne wartości niematerialne i prawne,

     zaliczki na poczet wartości niematerialnych i prawnych

Koszty organizacji przedsiębiorstwa to wydatki związane z rozpoczęciem działalności firmy. Dotyczy to przede wszystkim kosztów związanych z  utworzeniem spółki akcyjnej, lub znacznego powiększenia jej rozmiarów. Zaliczyć do nich można np. koszty studiów rynku, rekrutacji załogi, pierwszej reklamy, opłaty notarialne, skarbowe i sądowe..

Koszty prac rozwojowych, to koszty prowadzonych przez przedsiębiorstwo na własne potrzeby prac rozwojowych zakończonych wynikiem pozytywnym, poprzedzających podjęcie produkcji, czyli wykorzystanie wyników badań lub w inny sposób uzyskanej wiedzy do produkcji nowych lub ulepszonych produktów.

Wartość firmy „stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością rynkową składników majątkowych jednostki lub zorganizowanej jej części.”^[22] Wartość ta zawiera między innymi wartość wykwalifikowanej załogi, posiadanych tajemnic produkcyjnych, zespołów badawczo - rozwojowych czy renomę zdobytą na rynku.

Inne wartości niematerialne to nabyte prawa takie jak:

     „prawo wieczystego użytkowania gruntu, zakupione lub uzyskane jako wkład rzeczowy, a także nadwyżka pierwszej opłaty za wieczyste użytkowanie nad roczną opłatą z tego tytułu,

     spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zapłacona za kilka lat z góry cena najmu lokali lub wniesiona w postaci aportu skapitalizowana równowartość najmu lub dzierżawy postawionych do dyspozycji jednostki środków, a także prawa uzyskane za środki wydatkowane na wspólną inwestycję,

     prawa do projektów wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów zdobniczych, modeli licencji, użytkowania praw autorskich, tajnych formuł i procesów produkcyjnych, użytkowania praw do filmów kinematograficznych, taśm filmowych lub magnetofonowych dla telewizji i radia,

     prawa do wykorzystania odpowiednio udokumentowanych doświadczeń przemysłowych, handlowych lub naukowych (know-how),

     koncesje, w tym również na dopuszczenie samochodu do międzynarodowego transportu drogowego,

     programy komputerowe.”^[23]

 

Do rzeczowych składników majątku trwałego zalicza się:

     grunty własne,

     budynki i budowle, przy czym do budynków zalicza się np. hale fabryczne, budynki biurowe, stołówki, hotele pracownicze, do budowli zaś ogrodzenie i oświetlenie terenu, utwardzone drogi i place, bocznice kolejowe, wodociągi, oczyszczalnie ścieków itp.

     urządzenia techniczne i maszyny,

     środki transportu,

     pozostałe środki trwałe.Za środki trwałe uznaje się, stanowiące własność lub współwłasność jednostki nieruchomości (grunty, budynki, w tym także będące odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach), maszyny i urządzenia, środki transportu oraz inne kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do używania przedmioty oraz inwentarz żywy o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, przeznaczone na własne potrzeby jednostki, lub do oddania w używanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Do środków trwałych jednostki zalicza się również obce środki trwałe używane przez nią na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, jeżeli z innych przepisów wynika prawo dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystającą z tych środków jednostkę.^[24] Jeżeli wartość początkowa ww. składników majątku nie przekracza 2.500 zł - mogą one nie być zaliczane do środków trwałych.^[25]

Do rzeczowego majątku trwałego oprócz środków trwałych zalicza się również:

     inwestycje rozpoczęte, „rozumie się przez to ogół poniesionych kosztów pozostających w bezpośrednim związku z nie zakończoną jeszcze: budową, montażem, lub przekazaniem do używania nowego lub ulepszeniem już istniejącego środka trwałego”^[26]

     zaliczki na poczet inwestycji.

Na finansowy majątek trwały składają się:

     udziały i akcje,

     papiery wartościowe,

     udzielone pożyczki długoterminowe,

     inne składniki finansowego majątku trwałego.

Akcje i udziały w obcych podmiotach gospodarczych dają inwestorowi prawo własności odpowiedniej części majątku, a tym samym możliwość uczestniczenia w zarządzaniu nim. Wpływ inwestora na podejmowane decyzje zależy od wielkości posiadanych udziałów w stosunku do kapitału zakładowego biorcy kapitału.

Papiery wartościowe to akcje, obligacje obce, długoterminowe weksle obce, bony, listy zastawne itp.

Należności długoterminowe powstają w  wyniku sprzedaży odbiorcom produktów i towarów na kredyt z terminem zapłaty dłuższym niż jeden rok.

Majątek obrotowy obejmuje składniki majątkowe, które nie są na stałe zaangażowane w działalność przedsiębiorstwa. Uczestniczą one w cyklicznie powtarzających się operacjach gospodarczych o okresach nie przekraczających jednego roku. Zaliczamy do niego:

1.   zapasy, na które składają się:

     materiały,

     półprodukty i produkty w toku,

     produkty gotowe,

     towary,

     zaliczki na poczet dostaw,

2.   należności i roszczenia:

     należności z tytułu dostaw i usług,

     należności z tytułu podatków, dotacji i ubezpieczeń społecznych,

     należności wewnątrzzakładowe,

     pozostałe należności,

     należności dochodzone na drodze sądowej,

3.   papiery wartościowe przeznaczone do obrotu:

     udziały lub akcje własne do zbycia,

     inne papiery wartościowe,

4.   środki pieniężne.

     środki pieniężne w kasie,

     środki pieniężne w banku,

     inne środki pieniężne.

 

Materiały są nabywane przez przedsiębiorstwo w celu ich zużycia w  procesie gospodarczym i najczęściej zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym. Zaliczamy do nich materiały podstawowe, pomocnicze, półfabrykaty obcej produkcji, opakowania, paliwo, części zamienne i odpady.^[27]

Półprodukty i produkty w toku to nie gotowe jeszcze produkty i  półfabrykaty przeznaczone do dalszej obróbki, a  także usługi i wykonywane roboty przed ich ukończeniem.

Produkty gotowe to efekty produkcji przedsiębiorstwa takie jak: wyroby gotowe, wykonane usługi, projekty itp.

Towary to rzeczowe składniki majątku obrotowego, nabyte w celu dalszej sprzedaży bez zmiany ich postaci naturalnej.^[28]

Należności i roszczenia to kwoty pieniężne należne jednostce od innych podmiotów. Powstają one głównie w wyniku sprzedaży produktów, towarów lub usług z odroczonym terminem płatności lub w przypadku nie uregulowania należności przez odbiorców. Zalicza się do nich także należności od różnych

instytucji, organizacji, pracowników itp.

Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu o terminie wykupu krótszym niż jeden rok obejmują: obligacje obce, akcje obce i skupione własne akcje.

Specyficzną pozycją majątku przedsiębiorstwa są rozliczenia międzyokresowe.

Rozliczenia międzyokresowe czynne to koszty poniesione w okresie sprawozdawczym, które rozliczane będą w późniejszym okresie np. koszty większych remontów lub koszty zakupu materiałów.

Rysunek Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Schemat aktywów przedsiębiorstwa.

 

Źródło: Opracowano na podstawie „Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa”, praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., SGH Warszawa 1995, s.21

Wszystkie składniki majątku muszą mieć odpowiednie źródła finansowania. Określają one kto i na jakich warunkach wyposażył przedsiębiorstwo w środki gospodarcze.

Pasywa - źródła finansowania majątku - dzieli się na dwie podstawowe grupy:

     kapitał (fundusz) własny

     kapitał (fundusz) obcy

W rachunkowości przez kapitały określa się własne źródła finansowania składników majątku w spółkach prawa handlowego i jednostkach gospodarczych prowadzonych przez osoby fizyczne we własnym imieniu i na własne ryzyko. Nazwą fundusze natomiast określa się źródła finansowania składników majątku, dla podkreślenia, że stanowią one własność skarbu państwa (w przedsiębiorstwach państwowych) lub własność grupową (w spółdzielniach).

W zależności od formy prawnej jednostek gospodarczych wyróżniamy różne kapitały (fundusze) własne. Przedstawia je tabela 1.

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Fundusze własne w poszczególnych formach prawnych przedsiębiorstw.

w spółkach akcyjnych	kapitał akcyjny
	kapitał zapasowy
	kapitał rezerwowy
w spółkach z ograniczoną odpowiedzialności	kapitał zakładowy - określony umową spółki, zawartą w formie aktu notarialnego utworzony w wysokości nie mniejszej od wymaganej art. 159*2 Kodeksu handlowego.
	kapitał zapasowy - tworzony nie obligatoryjnie. Obowiązek jego tworzenia z odpisów z zysku netto mają tylko spółki z o.o. z udziałem kapitału zagranicznego.
w spółdzielniach	fundusz udziałowy
	fundusz zasobowy
w przedsiębiorstwach państwowych	fundusz założycielski
	fundusz przedsiębiorstwa
w firmach prowadzonych przez osoby fizyczne na własny rachunek i na własne ryzyko, spółkach jawnych, cywilnych i komandytowych	kapitał własny tworzony do wysokości wkładu wniesionego przez właściciela lub wspólników.

Źródło: Opracowano na podstawie ustaw: o przedsiębiorstwie, prawo spółdzielcze oraz rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej - Kodeks Handlowy.

 

W zamian za wnoszone do spółki akcyjnej wkłady wspólnicy otrzymują akcje. Akcja jest dokumentem (papierem wartościowym) wyrażającym wniesiony do spółki wkład i legitymującym właściciela jako członka spółki. Kapitał zasadniczy w spółce akcyjnej składa się z kapitału akcyjnego, który jest równy wartości nominalnej wyemitowanych akcji oraz z kapitału zapasowego. Spółka ma obowiązek tworzenia kapitału zapasowego na pokrycie strat bilansowych i przeznacza na ten cel 8 % rocznego zysku netto, dopóki kapitał ten nie osiągnie 1/3 części kapitału akcyjnego.^[29] Kapitał zapasowy jest powiększany o nadwyżki uzyskane z tytułu sprzedaży akcji po cenie wyższej od wartości nominalnej, a także o dopłaty uiszczane przez akcjonariuszy w zamian za przyznanie ich akcjom szczególnych uprawnień, jeśli te dopłaty nie będą użyte na wyrównanie nadzwyczajnych odpisów lub strat.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością kapitał zakładowy stanowi równowartość wniesionych przez wspólników zgodnie z umową spółki wkładów pieniężnych i aportów. Ma on charakter stabilny ponieważ udziały nie mogą być zwracane wspólnikowi podczas trwania umowy spółki. Zmniejszenia kapitału udziałowego mogą mieć miejsce tylko w zakresie przewidzianym w kodeksie handlowym i wymagają uchwał zgromadzenia wspólników lub możliwość taka musi być przewidziana w umowie spółki.

Zmniejszenie kapitału zakładowego może nastąpić na skutek:

        pokrycia z kapitału udziałowego straty netto przewyższającej kapitał zapasowy i rezerwowy,

        zwrotu dopłat do udziału,

        przekształcenia kapitału udziałowego w kapitał akcyjny,

        obniżenie udziału w drodze zmiany umowy spółki.

 

Fundusz udziałowy i fundusz zasobowy odzwierciedlają majątek spółdzielni oraz zmiany w nim zachodzące.

Fundusz udziałowy pochodzi z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziału członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej lub innych źródeł.

Fundusz zasobowy powstaje z wpłat przez członków wpisowego, części nadwyżki bilansowej lub innych źródeł. ^[30]

Majątek spółdzielni jest własnością jej członków.^[31] Walne zgromadzenie decyduje o podziale wyniku finansowego z którego co najmniej 5% nadwyżki przeznacza się na zwiększenie funduszu zasobowego, jeśli fundusz ten nie osiąga wysokości wniesionych udziałów obowiązkowych.^[32]

 

Przedsiębiorstwa państwowe tworzą:

        naczelne oraz centralne organy administracji państwowej,

        Narodowy Bank Polski i banki państwowe.^[33]

Organ założycielski wyposaża przedsiębiorstwo w środki niezbędne do prowadzenia działalności określonej w akcie prawnym o jego utworzeniu.^[34] Środki te stanowią fundusz założycielski. Zwiększenie funduszu założycielskiego następuje na skutek otrzymania dotacji z budżetu państwa na finansowanie rozwoju, zwiększenia wartości składników majątkowych, na skutek aktualizacji ich wyceny w części odnoszącej się do funduszu założycielskiego lub umorzenia kredytów bankowych sfinansowanych przez budżet państwa. Ponadto fundusz ten powiększany jest przez nieodpłatne przyjęcie środków trwałych na podstawie prawomocnych decyzji administracyjnych.

Fundusz przedsiębiorstwa stanowi równowartość mienia wygospodarowanego przez samo przedsiębiorstwo w toku jego działalności. Zwiększany jest on przez:

        zysk zatrzymany,

        amortyzację,

        ustawowe przeszacowanie środków trwałych,

        nieodpłatne przyjęcie środków trwałych na podstawie prawomocnych decyzji administracyjnych,

 

Ustawa o rachunkowości w sposób ogólny przedstawia poszczególne kapitały własne przedsiębiorstw.

Kapitał zakładowy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, kapitał akcyjny spółek akcyjnych oraz fundusz udziałowy spółdzielni wykazywany jest w bilansie w wysokości określonej w umowie lub statucie i wpisanej w rejestrze handlowym. Dotyczy to także sytuacji w której część tego kapitału (funduszu) nie została opłacona.

Te zadeklarowane lecz nie wniesione jeszcze wkłady ujmowane są jako „należne lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego” ze znakiem minus przez co zmniejszają kapitał (fundusz) podstawowy zadeklarowany, wykazany w poprzedniej pozycji bilansu.

„Kapitał (fundusz) zapasowy” to kapitały (fundusze) o charakterze zasobowym (zapasowym). Są one tworzone na podstawie przepisów odnoszących się do określonych jednostek gospodarczych takich jak Kodeks handlowy, ustawa - Prawo spółdzielcze, ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych.

„Kapitał (fundusz) rezerwowy z aktualizacji wyceny” tworzony jest na podstawie art. 31 ust. 5 ustawy o rachunkowości z aktualizacji wyceny środków trwałych w wielkości stanowiącej różnicę wartości netto środków trwałych, powstałą na skutek aktualizacji wyceny.

Pozostałe kapitały rezerwowe nie kwalifikujące się do wymienionych wcześniej pozycji bilansu ujmuje się jako „pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe”.

„Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych” - występuje jako zysk lub strata. Zysk występuje wówczas jeżeli na dzień bilansowy nie został on podzielony. Podział ten, w przypadku osób prawnych zobowiązanych do badania rocznego sprawozdania finansowego, może nastąpić dopiero po wyrażeniu opinii przez biegłego rewidenta. Strata - ujęta ze znakiem minus - występuje wówczas gdy nie została pokryta odpowiednim kapitałem (funduszem). Jest nim kapitał (fundusz) zapasowy lub inny o podobnym charakterze.

„Wynik finansowy netto roku obrotowego” zawiera zysk netto (po opodatkowaniu podatkiem dochodowym) osiągnięty w bieżącym roku obrotowym, pozostający w dyspozycji jednostki, lub stratę stanowiącą wynik finansowy netto.

W pozycji „rezerwy na podatek dochodowy od osób prawnych lub osób fizycznych” ujęta jest rezerwa utworzona na koniec roku obrotowego na przejściową różnicę spowodowaną odmiennością momentu uznania przychodu za osiągnięty lub kosztu za poniesiony w myśl ustawy i przepisów podatkowych.^[35]

„Pozostałe rezerwy” tworzone są na pokrycie pewnych lub prawdopodobnych strat z operacji gospodarczych.^[36]

„Zobowiązania długoterminowe” to wszystkie zobowiązania, których okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok.^[37]:

— długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe,

— długoterminowe kredyty bankowe,

— pozostałe zobowiązania długoterminowe.

Na zobowiązania krótkoterminowe składają się kwoty należne od jednostki jej kontrahentom, których okres spłaty na dzień bilansowy jest nie dłuższy niż rok,^[38] a w szczególności:

— pożyczki, obligacje i papiery wartościowe,

— kredyty bankowe,

— zaliczki otrzymane na poczet dostaw,

— zobowiązania z tytułu dostaw i usług,

— zobowiązania wekslowe,

— zobowiązania z tytułu podatków , ceł, ubezpieczeń społecznych,

— zobowiązania z tytułu wynagrodzeń,

— zobowiązania wewnątrzzakładowe oraz pozostałe zob. krótkoterminowe.^[39]

Fundusze specjalne odzwierciedlają stan zakładowego funduszu świadczeń socjalnych^[40], tworzonego na podstawie ustawy z dnia 04.03.1994r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.^[41]

 

Rysunek Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Schemat pasywów przedsiębiorstwa

Źródło: Opracowano na podstawie „Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa” praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., op. cit. Warszawa 1995, s.25

 

 

 

2. 1.3.2.                  Wstępna analiza bilansu

 

Bilans przedstawia sytuację finansową przedsiębiorstwa. Aby dokonać jej oceny należy zbadać relacje pomiędzy poszczególnymi elementami majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania.

Wstępna analiza bilansu przedsiębiorstwa obejmuje badanie:

— struktury majątkowej na podstawie wskaźników struktury aktywów,

— struktury kapitałowej, poprzez ustalenie wskaźników struktury pasywów,

— struktury kapitałowo majątkowej.^[42]

Może być przeprowadzona w ujęciu statycznym i dynamicznym. W ujęciu statycznym bada się stan zjawiska w pewnym określonym momencie. W ujęciu dynamicznym bada się zmiany zachodzące w ciągu pewnego okresu np. kilku lat. Pozwala to określić dynamikę zjawisk i kierunki zachodzących zmian.

Przy wstępnej analizie bilansu stosuje się dwa rodzaje wskaźników:

— wskaźniki dynamiki, wskazujące kierunek i stopień zmian poszczególnych elementów bilansu, w porównaniu do ich poziomu w bilansach wcześniejszych,

— wskaźniki struktury, wskazujące udział poszczególnych pozycji majątku i źródeł ich finansowania w ogólnych ich wielkościach.

Zastosowanie wymienionych wskaźników musi zostać poprzedzone ustaleniem stopnia szczegółowości analizy, który określi wymagany poziom agregacji danych bilansowych stanowiących podstawę obliczeń.

Struktura majątkowa informuje o sposobie zaangażowania kapitału przedsiębiorstwa. Do jej badania stosuje się wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w określone środki gospodarcze. Formuły tych wskaźników zaprezentowano w tabeli nr 2.

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze.

 

 

Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna, „Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych.”, op.cit. s.52

 

Najistotniejszymi z wymienionych są wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w trwałe i obrotowe składniki majątku. W różnych branżach oraz przy zastosowaniu różnych technologii wskaźniki mogą przyjmować inne wartości. Szczególnie duży udział trwałych składników w majątku przedsiębiorstwa występuje w przemysłach wydobywczych, budownictwie, rolnictwie, hotelarstwie. Im większy jest udział trwałych składników majątku w jego strukturze tym mniejsza jest zdolność przedsiębiorstwa do wypracowania przychodu.

W badaniu struktury kapitałów podstawowe znaczenie mają wskaźniki zaprezentowane w tabeli 3.

 

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne i obciążenia kapitałami obcymi.

 

 

Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna, „Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych.”, op. cit. s. 53

Pionową strukturę kapitałów finansujących majątek przedsiębiorstwa można ustalić za pomocą wskaźników wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitał własny oraz wskaźnikami obciążenia zobowiązaniami długo i krótkoterminowymi. Pozostałe zaprezentowane wskaźniki mają charakter uzupełniający.

W ramach wstępnej analizy bilansu dokonuje się również analizy poziomych powiązań między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów. Pozwala to na dokonanie oceny struktury kapitałowo-majątkowej. Tę część analizy rozpoczynamy od ustalenia udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku trwałego przedsiębiorstwa.

 

 

Jeśli majątek trwały jest w pełni pokryty kapitałem własnym, to wówczas zachowana jest tzw. złota reguła bilansowa. Zgodnie z nią trwałe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału własnego ponieważ ta właśnie część majątku, jak również kapitału własnego oddawana jest do dyspozycji przedsiębiorstwa na długi okres czasu. Utrzymanie tej zasady w wielu przedsiębiorstwach jest niemożliwe, zwłaszcza w przedsiębiorstwach prowadzących duże inwestycje. Stąd też zgodnie ze złotą regułą bankową dopuszcza się możliwość finansowania majątku trwałego kapitałem stałym, na który składa się kapitał własny i zobowiązania długoterminowe.

Stopień pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym:

 

 

Nieprzestrzeganie wymienionych zasad i częściowe nawet finansowanie majątku trwałego krótkoterminowym kapitałem obcym grozi zachwianiem równowagi finansowej przedsiębiorstwa i może prowadzić do jego upadłości.

Majątek obrotowy charakteryzujący się zazwyczaj wyższą płynnością może być finansowany zobowiązaniami krótkoterminowymi. Jeśli kapitał krótkoterminowy w pełni pokrywa majątek obrotowy wówczas zachowana jest złota reguła bilansowa w stosunku do obrotowych składników majątku. Stopień tego finansowania przedstawia relacja przedstawiona poniżej.

 

Klasyczne ujęcie zasad finansowania majątku zakłada możliwość pokrycia kapitałem stałym również części majątku obrotowego. Część kapitału stałego finansującą majątek obrotowy nazywamy kapitałem obrotowym netto lub kapitałem pracującym.

 

Kapitał obrotowy = kapitał stały - majątek trwały

 

Jego zadaniem jest zmniejszenie ryzyka związanego z długotrwałym zamrożeniem części środków w należnościach, materiałach lub trudno zbywalnych wyrobach gotowych.

 

Rysunek Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Dodatni poziom kapitału obrotowego.

Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna, „Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych.”, op. cit. s. 55

 

Powyższy rysunek przedstawia sytuację, w której część środków obrotowych w przedsiębiorstwie finansowana jest kapitałami długoterminowymi. Może nim być w pełni kapitał stały, suma części kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych lub kapitał pochodzący tylko z kredytów i pożyczek.

Wielkość kapitału obrotowego przedsiębiorstwa wykorzystywana jest w badaniu jego struktury majątkowo-kapitałowej. Ustala się relacje między kapitałem obrotowym, a majątkiem przedsiębiorstwa ogółem:

 

 

lub między kapitałem obrotowym, a majątkiem obrotowym:

 

 

 

4. 1.4.      Rachunek zysków i strat

 

 

1. 1.4.1.                  Budowa rachunku zysków i strat

 

 

Zgodnie z art. 47 ustawy o rachunkowości w rachunku zysków i strat wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty nadzwyczajne oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok obrotowy.

Przedsiębiorstwa mogą sporządzać rachunek zysków i strat w dwóch wariantach: jako rachunek porównawczy lub rachunek kalkulacyjny. Zależy to od rodzaju prowadzonej ewidencji kosztów. Porównawczy rachunek wyników mogą sporządzać podmioty:

— ewidencjonujące koszty tylko w układzie rodzajowym

— ewidencjonujące koszty w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym.

Kalkulacyjny rachunek wyników mogą sporządzać podmioty:

— ewidencjonujące koszty tylko w układzie kalkulacyjnym

— ewidencjonujące koszty w układzie kalkulacyjnym i rodzajowym.

Rachunek zysków i strat może być sporządzany w formie dwustronnej tabeli. Po prawej stronie wykazuje się sumy przychodów i ewentualne zyski nadzwyczajne, a po lewej koszty uzyskania przychodów i straty nadzwyczajne. Jeżeli przychody i zyski nadzwyczajne są wyższe niż koszty ich uzyskania i straty nadzwyczajne, występuje zysk. Jego łączna kwota odpowiada wartości zawartej w bilansie.

Rachunek zysków i strat pozwala na ustalenie wyniku finansowego na trzech poziomach:

        poziomie operacyjnym, pozwalającym ustalić wynik operacyjny,

        poziomie finansowym, na którym ustala się wynik na działalności gospodarczej przedsiębiorstwa,

        poziomie nadzwyczajnym, na którym koryguje się wynik na działalności o zdarzenia nadzwyczajne w celu uzyskania wyniku finansowego brutto.^[43]

Wynik na działalności operacyjnej obejmuje:

        wynik na sprzedaży produktów,

        wynik na sprzedaży towarów i materiałów,

        wynik na pozostałych kosztach i przychodach operacyjnych.

Przychody ze sprzedaży ujmuje się w faktycznie uzyskanych cenach z uwzględnieniem opustów i bonifikat.

Przychodami operacyjnymi według ustawy o rachunkowości są:

        przychody ze sprzedaży produktów,

        przychody ze sprzedaży towarów i materiałów,

        pozostałe przychody operacyjne, np:

      przychody ze sprzedaży lub likwidacji środków trwałych i inwestycji rozpoczętych,

      odpisanie przedawnionych zobowiązań,

      otrzymanie odszkodowania, kary, grzywny,

      otrzymane nieodpłatnie składniki majątku,

      otrzymane dotacje, subwencje i dopłaty na inne cele niż nabycie lub wytworzenie środków trwałych albo wykonanie prac rozwojowych,

      nie wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem rezerwy ustalone uprzednio w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

Każdemu przychodowi towarzyszy koszt jego uzyskania. Koszty działalności operacyjnej dzielą się na:

        koszty działalności operacyjnej związane z prowadzeniem działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej,

        pozostałe koszty operacyjne.

Wynik na operacjach finansowych stanowi różnicę między należnymi przychodami z operacji finansowych a kosztami tych operacji.

Do przychodów finansowych zalicza się:

        dywidendy z tytułu udziałów w innych jednostkach,

        kwoty należne i wpływy ze sprzedaży papierów wartościowych, w tym z wykupu obligacji przez emitenta,

        odsetki i prowizje od środków pieniężnych stanowiących lokaty na rachunkach bankowych,

        odsetki od udzielonych przez jednostkę pożyczek i kredytów także z tytułu zwłoki w spłacie rat,

        dyskonto potrącone przez jednostkę przy zakupie weksli i czeków obcych,

        dodatnie różnice kursowe ustalone przy spłacie należności i zobowiązań oraz wycenie środków pieniężnych, udziałów i papierów wartościowych.

Do kosztów finansowych zalicza się odpowiednio:

        odsetki i prowizje od zaciągniętych kredytów i pożyczek,

        dyskonto potrącone przez nabywcę przy sprzedaży dla niego weksli i czeków obcych (uprzednio nabytych w celach handlowych),

        straty na sprzedaży papierów wartościowych,

        odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku trwałego oraz krótkoterminowych papierów wartościowych,

        ujemne różnice kursowe,

        utworzenie rezerw na pewne i prawdopodobne straty, jeśli dotyczą operacji finansowych.^[44]

 

Wynik na działalności gospodarczej skorygowany o wynik na operacjach nadzwyczajnych stanowi wynik finansowy brutto.

Wynik na operacjach nadzwyczajnych tworzą straty i zyski nadzwyczajne przez które rozumie się „skutki finansowe zdarzeń powstających niepowtarzalnie, poza zwykłą działalnością jednostki, a w szczególności spowodowanych zdarzeniami losowymi, zaniechaniem lub zawieszeniem pewnego rodzaju działalności w tym również istotną zmianą metod produkcji lub sprzedaży zorganizowanej części jednostki oraz postępowaniem układowym lub naprawczym”^[45]

Wynik finansowy netto oblicza się poprzez skorygowanie wyniku finansowego brutto o obowiązkowe zmniejszenie zysku lub zwiększenie straty.

Obejmuje ono podatek dochodowy oraz ewentualne inne obciążenia obligatoryjne wyniku.

Ustalony w rachunku zysków i strat wynik finansowy pełni w przedsiębiorstwie rolę miernika stopnia realizacji wyznaczonego celu gospodarczego. Wynik ten określa tempo zwrotu poniesionych w procesie gospodarczym nakładów oraz potencjalne korzyści właścicieli wniesionego do przedsiębiorstwa kapitału.^[46]

Tworzenie zysku przedstawia rysunek nr 5.

 

Rysunek Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. Tworzenie zysku netto w przedsiębiorstwie.

Źródło: Opracowano na podstawie „Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa” praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., op.cit.

 

 

2. 1.4.2.                  Wstępna analiza rachunku zysków i strat

 

 

Wstępnej analizy rachunku wyników dokonuje się na podstawie analitycznej jego wersji. Ułatwia to formułowanie ocen o kształtowaniu się poszczególnych wielkości w przeszłości oraz o przewidywanych rozmiarach przychodów, kosztów, wyników finansowych i rentowności w przyszłości.

Wstępna analiza rachunku zysków i strat obejmuje:

1.   Analizę porównawczą danych rocznych i wieloletnich.

2.   Analizę struktury.

Analiza porównawcza rachunku wyników finansowych nazywana jest również analizą poziomą. Polega na porównaniu między sobą poszczególnych pozycji rachunku zysków i strat. Każda pozycja może być porównana z  odpowiednią pozycją w roku poprzednim, lub w większej liczbie lat wcześniejszych. Porównania takie przeprowadzone dla dwóch lub większej liczby lat pozwalają ustalić wzrost lub zmniejszenie poszczególnych wielkości rachunku wyników w wielkościach absolutnych, bądź za pomocą wskaźników dynamiki. Jeżeli analiza dotyczy okresu wielu lat, to możliwe jest ustalenie trendów kształtowania się poszczególnych wielkości, takich jak na przykład: sprzedaż, koszty wytworzenia wyrobów i usług, koszt własny produkcji sprzedanej, zysk operacyjny, przychody i koszty finansowe, zysk brutto, zysk netto. Ułatwia to ocenę prawidłowości kształtowania się poszczególnych zjawisk w przeszłości oraz prognozowanie ich kształtowania się w przyszłości.

Analiza struktury rachunku zysków i strat nazywana jest też analizą pionową. Polega ona na ustaleniu udziału poszczególnych pozycji rachunku wyników w sprzedaży. Wskaźniki struktury można porównać w czasie i wówczas uchwycone zostaną zmiany struktury sprzedaży w określonym przedziale czasu. Wskaźniki struktury można również porównać z odpowiednimi wskaźnikami w innym przedsiębiorstwie lub ze średnimi wskaźnikami w danej branży.

 

 

5. 1.5.      Analiza rachunku przepływów pieniężnych

 

 

 

Rachunek przepływów pieniężnych jest zestawieniem bazującym na dwóch sprawozdaniach: bilansie i rachunku zysków i strat. Jest on w swej istocie zbliżony do rachunku wyników ponieważ operuje strumieniami, a nie stanem na konkretny moment tak jak bilans.

Istotą przepływów pieniężnych jest ustalenie różnicy między wpływami a  wydatkami pieniężnymi poniesionymi w danym okresie. Nadwyżka oznacza dopływ środków pieniężnych i nazywana jest często angielskim terminem cash flow. W największym uproszczeniu składa się na nią zysk po opodatkowaniu (zysk netto) oraz amortyzacja.

 

 

Oprócz nadwyżki finansowej, jaką przedsiębiorstwo wygospodarowało w  danym okresie korzysta ono również z innych źródeł przychodów:

      długoterminowych w postaci nowych akcji bądź dopłat udziałów do funduszu założycielskiego zwiększających kapitały własne oraz zaciągania kredytów i pożyczek,

      krótkoterminowych, dotyczących zwiększenia stanu wszelkich zobowiązań oraz zmniejszenia stanu środków obrotowych w których zamrożone są środki pieniężne.^[47]

Przepływy pieniężne obejmują przychody finansowe oraz sposoby ich zagospodarowania. Ich ideę obrazuje rys 6

 

Rysunek Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. Struktura przepływów finansowych w przedsiębiorstwie.

 

 

 

Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna, „Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych.”, op. cit. s. 72

 

Mimo dużej zbieżności, jeśli chodzi o istotę rachunku zysków i strat i rachunku przepływów pieniężnych, salda tych rachunków mają inną interpretację ekonomiczną.

Zysk wyrażający nadwyżkę przychodów nad kosztami jest miernikiem sprawności procesu wytwarzania i sprzedaży. Nie zawsze jednak pozwala na prawidłową ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, a zwłaszcza jego zdolności płatniczej. Wygospodarowanie nawet dużego zysku nie oznacza, że przedsiębiorstwo będzie miało środki na regulowanie w terminie swoich zobowiązań, a także na prowadzenie właściwej polityki rozwojowej. Zysk jest źródłem dopływu dodatkowych pieniędzy tylko wtedy, gdy nie jest "uwięziony" w  należnościach lub zapasach. Dlatego też miernikiem gospodarki finansowej nie jest zysk, lecz wynik rachunku przepływów pieniężnych.^[48]

Rachunek przepływów pieniężnych wykorzystywany jest przede wszystkim do oceny płynności finansowej. Analiza bilansu pozwala określić płynność w danym momencie bilansowym, jest więc analizą statyczną. Obliczanie cash flow jest rachunkiem płynności w ujęciu dynamicznym. Między obydwoma ujęciami analizy płynności istnieje ścisła zależność, gdyż dopływ środków pieniężnych, a więc najbardziej płynnych aktywów, przyczynia się także do wzrostu statycznych kryteriów płynności.

Statyczna analiza płynności określa jedynie stan płynności w danym momencie. Nie dostarcza natomiast informacji o przyczynach kształtowania się tego stanu. Dopiero dynamiczny rachunek płynności na podstawie strumieni wpływów i wydatków umożliwia prześledzenie procesów finansowania i  pozwala na ustalenie przyczyn stanu płynności w okresie objętym analizą.

Zestawienie przepływów pieniężnych służy nie tylko do oceny sytuacji płatniczej przedsiębiorstwa w przeszłości (rachunek ex post), ale może być podstawą planowania przyszłych wpływów i wydatków (rachunek ex ante).

Celem rachunku ex post nie jest ustalenie salda końcowego. Jest ono znane i wynika z różnicy stanu środków pieniężnych wykazanych w bilansie na początek i koniec okresu sprawozdawczego. Zestawienia przepływów pieniężnych dokonuje się, aby odtworzyć wszystkie źródła przychodów i sposoby zagospodarowania tych środków. Jeżeli przedsiębiorstwo wykorzystywało jako źródło finansowania kredyt bankowy, to koszty obsługi długu wpłyną na wynik finansowy. Niektóre przychody mają charakter okazjonalny np. podwyższenie kapitału akcyjnego bądź zakładowego, emisja obligacji, sprzedaż papierów wartościowych, udziałów, gruntów lub środków trwałych. Wykorzystanie tych źródeł finansowania w analizowanym okresie ogranicza możliwość skorzystania z nich w okresie następnym.

W przypadku wydatków ogromną rolę odgrywa ich struktura. To jaka część środków finansowych została przeznaczona na rozwój przedsiębiorstwa, inwestycje związane z realizacją postępu technicznego, zwiększenie kapitału obrotowego, a jaka na wypłaty dla załogi i właścicieli, pozwala ocenić zdolność firmy do generowania dochodów w przyszłości. Wiąże się to bezpośrednio z  przyszłą zdolnością do wywiązywania się ze zobowiązań wobec banków, dostawców, załogi i właścicieli.

Rachunek cash flow ex ante zestawia prognozowane wpływy pieniężne z  wydatkami, wynikającymi z zaplanowanych rozmiarów działalności i  przewidywanej polityki rozwojowej. Wydatki te powinny być grupowane według ich wagi oraz stopnia pilności. Zestawienie prognozowanych przepływów pieniężnych ma ogromne znaczenie w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Pozwala ocenić czy przyszłe przychody ze sprzedaży wyrobów i usług wystarczą na pokrycie niezbędnych wydatków, czy konieczne będzie, i w jakim zakresie, uzupełnienie środków z innych źródeł.

 

 

2. II.             Analiza wyniku finansowego przedsiębiorstwa

 

1. 2.1.      Analiza czynników wpływających na poziom wyniku finansowego

 

Badaniem zależności pomiędzy wynikiem finansowym, a czynnikami kształtującymi jego poziom zajmuje się analiza przyczynowa lub czynnikowa. Analiza czynnikowa ustala zarówno charakter zależności wyniku finansowego od czynników wpływających na jego poziom, jak też siłę oddziaływania poszczególnych czynników na przyrost lub spadek wyniku finansowego. Stosuje się w niej różne metody rachunkowe, matematyczne i statystyczne. Jedną z  najczęściej stosowanych jest metoda izolacji, która może występować w kilku odmianach:

        podstawień łańcuchowych

        reszty

        funkcyjna

        podstawień krzyżowych

        różnic cząstkowych

        wskaźnikowa

        proporcjonalnego podziału odchyleń

        logarytmowania itp.

Zastosowanie metody podstawień łańcuchowych wymaga wykonania kolejno następujących po sobie działań:

1.      obliczenie odchylenia bezwzględnego badanej wielkości ekonomicznej,

2.      ustalenie czynników, które wpłynęły na odchylenie poziomu badanego zjawiska,

3.      obliczenie stopnia, w jakim zmienił się każdy z oddziałujących czynników,

4.      określenie formuły matematycznej wyrażającej badane zjawisko gospodarcze,

5.      obliczenie przy wykorzystaniu tej formuły, jak zmiana oddziałującego czynnika wpłynęła na odchylenie poziomu badanego zjawiska.

Jeżeli badana wielkość jest iloczynem trzech czynników, możemy ją zapisać formułą:

S₀ = a₀ x b₀ x c₀,

S₁= a₁ x b₁ x c₁,^[49]

gdzie:

S₀ - poziom badanego zjawiska w okresie ubiegłym lub według planu,

S₁ - poziom badanego zjawiska w okresie sprawozdawczym,

a₀,b₀,c₀ - poziom czynników przyjętych z okresu ubiegłego lub z założeń planowych wpływających na kształtowanie się badanego zjawiska,

a₁,b₁,c₁ - poziom czynników z okresu badanego.

W pierwszej kolejności obliczamy odchylenie bezwzględne:

၄S = S₁ - S₀

Wpływ poszczególnych czynników na badane zjawisko rozliczymy podstawiając kolejno do podstawy porównań (S0) wielkości czynników z okresu badanego.

Wpływ zmiany czynnika a na wielkość odchylenia badanego zjawiska wynosi:

S_a = a₁ x b₀ x c₀,

၄S_a = S_a - S₀

 

Wpływ czynnika b na odchylenie globalne badanego zjawiska równa się:

S_b = a₁ x b₁ x c₀,

၄S_a = S_a - S_b

 

Wpływ czynnika c na odchylenie globalne wyniesie:

S_c = a₁ x b₁ x c₁,

၄S_c = S_c - S_b

 

Prawidłowość obliczeń sprawdzamy za pomocą równania:

 

၄S = ၄S_a + ၄S_b + ၄S_c

 

Odchylenie globalne badanego zjawiska jest sumą odchyleń cząstkowych spowodowanych wpływem poszczególnych czynników na jego wielkość.

Skróconym zapisem metody podstawień łańcuchowych jest metoda różnicowania. Jej istota polega na tym, że do bazy porównań wyrażonej za pomocą przyjętych do badań czynników, podstawia się różnicę miedzy wielkością czynnika w okresie badanym i w okresie ubiegłym bądź według planu.

Tok postępowania w metodzie jest następujący:

 

S₀ = a₀ x b₀ x c₀,

S₁= a₁ x b₁ x c₁,

၄S = S₁ - S₀

၄S_a - odzwierciedla wpływ zmiany czynnika a na odchylenie badanego zjawiska:

 

S_a = (a₁ - a₀) x b₀ x c₀,

 

၄S_b - odzwierciedla wpływ zmiany czynnika b na odchylenie badanego zjawiska:

 

S_b = a₁ x (b₁ - b₀) x c₀,

 

၄S_c - odzwierciedla wpływ zmiany czynnika c na odchylenie badanego zjawiska:

 

S_b = a₁ x b₁ x (c₁ - c₀),

 

Podobną technikę obliczeń można zastosować przy większej liczbie czynników.^[50]

Metoda podstawień łańcuchowych jest prosta do zastosowania, jednak ma ona szereg mankamentów ograniczających jej praktyczne wykorzystanie. Czynniki wpływające na badane zjawisko muszą być wyrażone w postaci formuły matematycznej (iloczyny, ilorazu, sumy iloczynów lub różnicy sum iloczynów). W praktyce istnieje trudność w dobraniu takiego kompletu czynników, które by łącznie odzwierciedlały wielkość odchylenia. Muszą to być czynniki jednorodne w swojej treści ekonomicznej. Wyniki obliczeń w tej metodzie zależą przede wszystkim od zastosowanej kolejności podstawień, która bezwzględnie musi być zachowana. Na podstawie logicznego układu zjawisk przyjęto, że należy podstawiać najpierw czynniki ilościowe, a w następnej kolejności czynniki wartościowe. Jeśli jednak wystąpi kilka czynników ilościowych, powstaje problem kolejności ich podstawiania. Trzeba wówczas rozstrzygnąć który z tych czynników przyjąć jako pierwszy do obliczeń, a następnie zachować do końca obliczeń raz ustaloną kolejność podstawiania.

Metoda kolejnych podstawień może być stosowana w badaniach analitycznych w przypadku liniowej zależności poszczególnych zjawisk. Wpływ zmiany tego zjawiska o pewną wielkość na zmiany innego zjawiska można określić bowiem wtedy, gdy zachodzą między nimi stałe związki przyczynowo skutkowe. Wynik obliczeń będzie prawidłowy jeśli relacje nie są zależne od

wzajemnych wpływów czynników oddziałujących łącznia na rozpatrywane zjawisko. Może bowiem wystąpić oddziaływanie bezpośrednie jednego zjawiska na drugie lub oddziaływanie pośrednie poprzez zjawisko trzecie. Metoda kolejnych podstawień umożliwia jedynie ustalenie tego pierwszego.

Metoda reszty zalecana jest do obliczeń wpływu dwóch czynników na badane zjawisko. Najczęściej wykorzystuje się ją do rozliczania wpływu zmian wielkości zatrudnienia i wydajności pracy na przyrost produkcji. Pozwala ona na obliczenie wpływu poszczególnych czynników na zmiany badanego zjawiska, przy czym wpływ ostatniego czynnika jest "resztą", czyli różnicą między odchyleniem globalnym, a sumą wpływu innych przyjętych do badań czynników. Metoda reszty opiera się na założeniu, że tempo zmian produkcji (W_p) jest sumą tempa zmian czynników wpływających na jej zmiany, czyli:

        tempa zmian zatrudnienia (W_z),

        tempa zmian technicznego uzbrojenia pracy (W_u),

        tempa zmian produktywności środków trwałych, wyrażającej wpływ postępu technicznego i organizacyjnego na zmiany wielkości produkcji (W_pm).

Przyjmując, że między czynnikami wpływającymi na przyrost produkcji istnieje współzależność liniowa, ich udział w przyroście tej produkcji można obliczyć według następującego toku postępowania:

- procentowy udział zatrudnienia w przyroście produkcji,

 

- procentowy udział przyrostu technicznego uzbrojenia w  przyroście produkcji,

- procentowy udział zmian produktywności środków

trwałych w przyroście produkcji.^[51]

Metoda reszty daje identyczne wyniki, jak metoda łańcuchowego podstawiania.

Metoda różnic cząstkowych polega na ustalaniu, oprócz odchyleń cząstkowych wyrażających wpływ pojedynczych czynników, także odchyleń określających łączny wpływ paru czynników i traktowaniu ich jako oddzielne elementy przyczynowe. Tok postępowania w metodzie narzuca konieczność:

1.      obliczenia wpływu poszczególnych czynników oddzielnie, przyjmując za każdym podstawieniem założenie, że pozostałe czynniki nie uległy zmianie, co uzasadnia przyjęcie ich w wielkościach stanowiących podstawę odniesienia,

2.      ustalenia łącznego wpływu kolejnych par czynników, pierwszego i drugiego, pierwszego i trzeciego, drugiego i trzeciego oraz wszystkich trzech czynników łącznie.

W metodzie różnic cząstkowych otrzymuje się zawsze jednakowe wyniki, bez względu na kolejność podstawiania poszczególnych czynników, co należy do niewątpliwych zalet tej metody. Ponadto wydzielanie łącznych odchyleń poszczególnych grup czynników, pozwala na dokładniejsze zbadanie przyczyn zmian określonego zjawiska gospodarczego.

Obliczanie odchyleń za pomocą metody różnic cząstkowych, przy trzech czynnikach kształtujących zmiany badanego zjawiska, przedstawia się następująco:

S₀ = a₀ x b₀ x c₀,

S₁= a₁ x b₁ x c₁,

၄S = S₁ - S₀

S_a = (a₁ - a₀) x b₀ x c₀,

S_b = a₁ x (b₁ - b₀) x c₀,

S_b = a₁ x b₁ x (c₁ - c₀),

S_ab = (a₁ - a₀) x (b₁ -b₀) x c₀,

S_ac = (a₁ - a₀) x b₀ x (c₁ - c₀),

S_bc = a₀ x (b₁ - b₀) x (c₁ - c₀),

S_abc = (a₁ - a₀) x (b₁ - b₀) x (c₁ - c₀),

၄S = ၄S_a + ၄S_b + ၄S_c + ၄S_ab + ၄S_ac + ၄S_bc + ၄S_abc ^[52]

Suma wszystkich odchyleń indywidualnych i grupowych daje łącznie odchylenie globalne badanego zjawiska.

Metoda wskaźnikowa, podobnie jak metoda różnic cząstkowych, polega na obliczaniu odchyleń indywidualnych dla poszczególnych czynników oraz odchyleń łącznych dla kolejnych grup czynników. Ich suma stanowi odchylenie globalne badanej wielkości ekonomicznej. Metoda wskaźnikowa pozwala na uzyskanie dokładnych i niezmiennych wyników, niezależnie od kolejności podstawiania czynników. Tok postępowania tą metodą, przy wykorzystaniu trzech czynników wpływających na zjawisko, jest następujący:

 

S₀ = a₀ x b₀ x c₀,

S₁= a₁ x b₁ x c₁,

၄S = S₁ - S₀

၄S = ၄S_a + ၄S_b + ၄S_c + ၄S_ab + ၄S_ac + ၄S_bc + ၄S_abc ^[53]

 

Metoda funkcyjna różni się od poprzednich metod tym, że umożliwia otrzymanie jednoznacznych obliczeń, bez względu na kolejność podstawiania czynników wpływających na zmiany badanego zjawiska. Matematyczne formuły, przyjęte w tej metodzie, pozwalają na uchwycenie związku między wielkością wyników w okresie przyjętym za podstawę odniesienia a rzeczywistą wielkością porównywanych czynników. Wadą tej metody jest jej duża pracochłonność związana z ustalaniem wyników obliczeń.

Zanim przystąpi się do obliczania odchyleń niezbędne jest ustalenie stopnia zmian poszczególnych czynników przyjętych w dalszych obliczeniach. Określa się je według poniższych wzorów:

Obliczenie wielkości odchyleń przedstawiono poniżej:

1. Wpływ zmian czynnika a na badaną wielkość:

2. Wpływ zmian czynnika b na badaną wielkość:

3. Wpływ zmian czynnika c na badaną wielkość:

Metoda funkcyjna może mieć zastosowanie nie tylko w zależnościach stanowiących iloczyn, lecz również w przypadku występowania ilorazów z tym, że:

1.      wielkości A,B,C dla czynników w liczniku oblicza się w identyczny sposób, jak przy iloczynach,

2.      wielkości A,B,C dla czynników w mianowniku ustala się dzieląc podstawę porównań przez wielkości rzeczywiście osiągnięte:

Metoda funkcyjna pozwala na uzyskanie dokładnych wielkości odchyleń, co przesądza o jej praktycznej przydatności.

Metoda podstawień krzyżowych polega na kolejnym przemnażaniu różnic badanych czynników przez średnie wielkości czynników pozostałych. Specyficzny dla tej metody sposób ustalania odchyleń cząstkowych wymaga zastosowania trzech etapów badań. W pierwszym etapie ustala się pierwszy wariant odchyleń cząstkowych ၄S' mnożąc kolejno różnice wielkości poszczególnych czynników przez średnią arytmetyczną sumy iloczynów faktycznej i bazowej wielkości pozostałych czynników.

I etap

Wpływ zmiany czynnika a

Wpływ zmiany czynnika b

Wpływ zmiany czynnika b

II etap

III etap

၄S_a = ၄S_a+2/3*(၄S''_a-၄S'_a)

၄S_b = ၄S_b+2/3*(၄S''_b-၄S'_b)

၄S_c = ၄S_c+2/3*(၄S''_c-၄S'_c) ^[54]

 

W trzecim ostatecznym etapie obliczeń do odchyleń ustalonych w etapie pierwszym dodajemy 2/3 różnicy między odchyleniami ustalonymi w etapie drugim i pierwszym.

 

2. 2.2.      Zasady podziału wyniku finansowego w różnych formach przedsiębiorstw.

 

 

Na koniec roku obrotowego przedsiębiorstwo osiąga zysk lub ponosi stratę. Zysk po opodatkowaniu i uwzględnieniu innych obowiązkowych obciążeń podlega podziałowi. Może on być pozostawiony w przedsiębiorstwie i przeznaczony na jego rozwój, lub wypłacony właścicielom.

W spółce akcyjnej o podziale zysku lub pokryciu straty decyduje walne zgromadzenie akcjonariuszy. Na zwyczajnym walnym zgromadzeniu, które powinno odbyć się w ciągu sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego, akcjonariusze podejmują trzy podstawowe decyzje:

1. Rozpatrują i zatwierdzają sprawozdanie finansowe.^[55]

Akcjonariusze nie mogą, bez negatywnych konsekwencji dla spółki, po prostu odmówić zatwierdzenia, ponieważ obowiązkiem publicznym ciążącym na spółce jest opublikowanie sprawozdania finansowego, ponadto jest ono wymagane przez przepisy podatkowe. Akcjonariusze mogą natomiast dokonać dowolnych zmian w treści sprawozdania, a wówczas zarząd wolny jest od odpowiedzialności organizacyjnej za zgodność tych zmian z prawem i ich rzetelność. Odpowiedzialność tę ponosi spółka.^[56]

2. Podejmują uchwałę o podziale zysku czyli przeznaczeniu go w dowolnych częściach na cele spółki i dywidendę. Na podstawie art. 427 KH z podziału wyłączona jest część zysku przeznaczona na kapitał zapasowy. Jest on tworzony na pokrycie strat bilansowych przez odpis 8% czystego zysku rocznego dopóki kapitał ten nie osiągnie przynajmniej jednej trzeciej kapitału akcyjnego. W razie wystąpienia strat zgromadzenie zajmuje się ich pokryciem. Można wytóżnić następujące sposoby pokrycia strat:

        przez podwyższenie kapitału akcyjnego, ale pod warunkiem emisji akcji po cenie emisyjnej wyższej od wartości nominalnej. Nadwyżka trafi wówczas do kapitału rezerwowego, a potem może być przeznaczona na pokrycie straty.

        przez rozwiązanie istniejącego kapitału rezerwowego albo innych kapitałów i funduszy zapasowych i rezerwowych.

        z zysku przyszłych lat.( Nie wolno pozostawić nie pokrytej straty na rok przyszły dopóki istnieje kapitał rezerwowy)

        przez obniżenie kapitału akcyjnego bez spłat dla akcjonariuszy.

3. Udzielają władzom spółki tzw. pokwitowania z wykonania obowiązków.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością prawo do zysku dają posiadane udziały. Wspólnicy mają prawo do czystego zysku wynikającego z rocznego bilansu, jeżeli w myśl umowy spółki czysty zysk nie został wyłączony od podziału. ^[57] Zyskiem jest kwota, która wynika z bilansu, sporządzonego za ubiegły rok obrotowy z wyjątkiem, kiedy spółka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku - można wtedy zysk przypadający za tę część roku wypłacić łącznie z zyskiem za cały następny rok. Zgromadzenie wspólników ostatecznie rozstrzyga o podziale zysku, z tym, że uchwała zgromadzenia wspólników w tej sprawie powzięta wbrew prawu lub umowie spółki podlega zaskarżeniu. Tak samo podlega zaskarżeniu uchwała podjęta wprawdzie zgodnie z prawem i umową spółki, ale sprzeciwiająca się dobrym obyczajom i dążąca do pokrzywdzenia wspólnika lub godząca w interesy spółki.^[58]

Wspólnik otrzymuje część zysku odpowiadającą jego udziałowi. Umowa spółki może zawierać postanowienie, że określonemu wspólnikowi przypada wyższy zysk, niżby to odpowiadało jego udziałowi, może też zawierać postanowienie, że z zysku należy najpierw jemu wypłacić pewną kwotę określoną w stosunku do udziału itp. Całkowite wyłączenie któregokolwiek wspólnika z udziału w zysku jest jednak niedopuszczalne, umowa spółki byłaby wobec takiego wspólnika nieważna.

Umowa spółki może stanowić czy zysk roczny ma być podzielony, czy też zachowany dla powiększenia kapitału zakładowego albo dla utworzenia kapitału rezerwowego. Zgromadzenie wspólników nie może postanowić, że zysk nie będzie podzielony między wspólników, lecz że się go przeznacza na pewne cele, jak na inwestycje, utworzenie odrębnych funduszy itp. Zgromadzenie tylko wtedy może podjąć uchwałę co do innego przeznaczenia zysku, a nie do podziału między wspólników , gdy mu na to wyraźnie pozwala umowa spółki.^[59]

W przedsiębiorstwie państwowym podjęcie decyzji o sposobie rozdysponowania wyniku finansowego następuje po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego. Wydatkowany jest rzeczywisty wynik finansowy w części faktycznie pozostającej w dyspozycji przedsiębiorstwa. Firmy państwowe zobowiązane są do dokonywania wpłat z zysku po opodatkowaniu podatkiem dochodowym na rzecz budżetu państwa. Wpłaty z zysku mogą być dokonywane w formie zaliczek miesięcznych lub kwartalnych w wysokości 15 % zysku po opodatkowaniu.^[60]

Podział zysku w przedsiębiorstwie państwowym prezentuje rysunek nr 7

Zysk ten może być przeznaczony na finansowanie działalności rozwojowej i eksploatacyjnej przez zasilenie funduszu przedsiębiorstwa oraz na wypłatę premii i nagród dla pracowników.

Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw zezwala na tworzenie dowolnych funduszy z zysku po opodatkowaniu. Najczęściej z zysku dofinansowywany jest Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych.

 

Rysunek Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Podział zysku netto w przedsiębiorstwie państwowym.

 

 

 

 

 

W spółdzielni o podziale wyniku finansowego decyduje walne zgromadzenie wspólników^[61], które jest jej najważniejszym organem. Walne zgromadzenie tworzą wszyscy członkowie spółdzielni. Statut może stanowić, że jeśli liczba członków spółdzielni przekroczy określony poziom, walne zgromadzenie członków zostaje zastąpione przez zebranie przedstawicieli.

Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.^[62] Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków.^[63] Członkowie nie odpowiadają za długi spółdzielni. W zyskach przeznaczonych do podziału członek partycypuje na zasadach określonych w statucie, natomiast w pokryciu ewentualnych strat uczestniczy do wysokości zadeklarowanych udziałów.^[64]

 

3. III.          Analiza wskaźnikowa sytuacji finansowej przedsiębiorstwa

 

 

1. 3.1.      Istota analizy wskaźnikowej

 

 

 

 

Wstępna analiza bilansu nie daje pełnego obrazu kondycji finansowej przedsiębiorstwa, dlatego powinna być wzbogacona przez analizę wskaźnikową, w której wykorzystuje się zarówno dane zawarte w bilansie, jak również w rachunku wyników. Analiza wskaźnikowa polega na obliczeniu odpowiednio dobranych wskaźników charakteryzujących różne aspekty jego działalności w sposób bardziej pogłębiony od wskaźników zawartych we wstępnej analizie bilansu. Istnieje szeroki wachlarz wskaźników jakie mogą być obliczone na podstawie sprawozdań finansowych. Dzięki ujednoliceniu treści tych wskaźników mogą one być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez menedżerów, ale również przez kredytodawców i udziałowców firmy. W zależności od potrzeb i zainteresowań poszczególne grupy odbiorców analizy wskaźnikowej ograniczają zakres wskaźników wykorzystywanych w analizie.

O wartości analizy decydują wskaźniki o dużej pojemności informacyjnej i dlatego dąży się do ograniczenia ich liczby i odpowiedniego grupowania. Najbardziej typowe jest wyróżnienie czterech podstawowych zespołów wskaźników:

1.      wskaźniki płynności,

2.      wskaźniki zadłużenia,

3.      wskaźniki sprawności działania przedsiębiorstwa,

4.      wskaźniki rentowności.^[65]

W spółkach korzystających z kapitału pochodzącego z publicznej emisji akcji istotną staje się ocena firmy przez dostarczycieli kapitału. Wykorzystuje się w niej wskaźniki oceny rynkowej wartości akcji i kapitału.

 

 

2. 3.2.      Analiza płynności finansowej przedsiębiorstwa

 

 

Warunkiem egzystencji przedsiębiorstwa, oprócz prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z zasadami efektywności gospodarowania, jest zachowanie płynności finansowej, której przejawem jest terminowe regulowanie zobowiązań. Terminowość oznacza, że płatność nastąpi w najpóźniejszym, możliwym do zaakceptowania przez wierzycieli, terminie.

Brak płynności finansowej może rodzić dla przedsiębiorstwa wiele niekorzystnych skutków, np.:

        dostawcy mogą żądać zapłaty wyłącznie gotówką,

        trudniejsze staje się uzyskanie kredytu i rośnie jego cena co w konsekwencji powoduje wzrost kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa,

        kredytodawcy mogą wywierać wpływ na decyzje przedsiębiorstwa, co oznacza ograniczenie jego suwerenności gospodarczej.

Analiza płynności dostarcza informacji o zdolności przedsiębiorstwa do wywiązywania się z bieżących zobowiązań tj. zobowiązań płatnych w ciągu 1 roku. Regulowanie zobowiązań bieżących zależy od stanu środków pieniężnych oraz zamiany innych składników majątku obrotowego na gotówkę w  krótkim okresie.

Środki obrotowe można podzielić na trzy grupy o różnym stopniu płynności.

Do pierwszej grupy zalicza się środki pieniężne obejmujące środki na rachunkach bankowych, gotówkę w kasie, czeki i weksle obce oraz inne łatwe do upłynnienia krótkoterminowe papiery wartościowe. Środki pieniężne stanowią najbardziej płynną część środków obrotowych, tzw. aktywa płynne pierwszego stopnia. Ich posiadanie pozwala na natychmiastowe regulowanie zobowiązań.

Do aktywów o drugim stopniu płynności zalicza się należności, których zamiana na gotówkę wymaga uprzedniego ich ściągnięcia.

Najmniej płynną część majątku obrotowego stanowią zapasy, zaliczane do aktywów o trzecim stopniu płynności. Ich zamiana na gotówkę wymaga największego wysiłku.

Ogólny pogląd na płynność finansową przedsiębiorstwa umożliwia wskaźnik bieżącej płynności, określany według poniższej formuły:

 

gdzie:

        aktywa bieżące - to środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe, należności i roszczenia, zapasy, inne aktywa bieżące,

        pasywa bieżące - zobowiązania krótkoterminowe, tzn. o terminie płatności krótszym niż jeden rok.

Wzrost wskaźnika oznacza poprawę płynności finansowej przedsiębiorstwa, lecz ważniejsza jest jego wielkość.

Optymalny poziom wskaźnika bieżącego płynności zależy od specyficznych warunków działania firmy. Między innymi od cyklu inkasa należności i regulowania zobowiązań. Przyjmuje się, że zadowalający wskaźnik płynności oscyluje wokół wielkości 2. Jeśli obniża się do poziomu 1.5 to ocenia się, że istnieje wysokie ryzyko utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do terminowego regulowania zobowiązań.^[66]

Pełniejszy obraz płynności finansowej firmy daje wskaźnik szybki płynności nazywany mocnym testem, który wyraża się wzorem:

 

Wskaźnik ten ujmuje w liczniku najbardziej płynne aktywa, takie jak: gotówka, depozyty bankowe, łatwo zbywalne papiery wartościowe i należności łatwo ściągalne. Wyłącza się z tych aktywów zapasy, ponieważ by zamienić ten element majątku w gotówkę, należy go wcześniej sprzedać, a to wymaga czasu. Ponadto w przypadku zapasów przestarzałych może to okazać się niemożliwe. Wskaźnik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowymi aktywami płynnymi. Podobnie jak w przypadku wskaźnika bieżącego przyjmuje się, że wskaźnik szybki nie powinien być mniejszy od 1. Pożądana jego wielkość mieści się w przedziale 1-1.2, co oznacza, że przedsiębiorstwo może bez trudu spłacić swoje zobowiązania. Niski poziom tego wskaźnika świadczy zazwyczaj o napiętej sytuacji płatniczej. ^[67]

Wskaźnik płynności gotówkowej, zwany również wskaźnikiem super szybkim, informuje o tym jaka część zobowiązań bieżących może być uregulowana bez zwłoki, gdyby stały się one w danym momencie wymagalne. Formuła tego wskaźnika ma postać:^[68]

 

Wskaźnik płynności gotówkowej	=	środki pieniężne + papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
				bieżące zobowiązania

 

Wskaźnik ten nie przesądza o stopniu wypłacalności przedsiębiorstwa, a jedynie sygnalizuje jego sprawność płatniczą.

Zachowanie płynności finansowej uwarunkowane jest posiadaniem przez przedsiębiorstwo kapitału obrotowego, określanego też kapitałem pracującym. Jest to ta część kapitału stałego (kapitał własny powiększony o zobowiązania długoterminowe), która nie jest ulokowana w majątku trwałym i jest wykorzystywana do finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa.^[69]

 

Kapitał obrotowy = aktywa bieżące - zobowiązania bieżące

 

Prawidłowa interpretacja wskaźników płynności wymaga często bliższej analizy poszczególnych pozycji aktywów i pasywów bieżących, zbadania ich stanu, terminu płatności, porównania do poziomów normalnych czy też uzasadnionych.

 

3. 3.3.      Istota i pomiar sprawności działania przedsiębiorstwa

 

 

Do pomiaru aktywności przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania zasobów majątkowych firmy służą wskaźniki sprawności działania, nazywane też wskaźnikami obrotowości. Ich istotą jest rozpatrywanie relacji między odpowiednim wskaźnikiem dynamicznym, wyrażającym przychód ze sprzedaży

w cenach brutto, netto lub kosztach własnych, a wskaźnikiem statycznym, wyrażającym przeciętny stan zaangażowanych w działalności składników majątkowych. Taka relacja w warunkach działalności produkcyjnej określana jest także jako wskaźnik produktywności majątku.

Na ocenę pozytywną zasługuje wyższy poziom lub tendencja rosnąca wskaźnika obrotowości (produktywności) majątku., ponieważ świadczy to o wyższej efektywności wykorzystania zasobów majątkowych.

Określoną wielkość przychodu ze sprzedaży można uzyskać angażując większe zasoby środków wykazujących stosunkowo wolniejszy obrót w cyklu okrężnym lub też mniejszy stan środków szybko krążących. Pierwsza metoda nazywana jest gospodarką ekstensywną, druga intensywną. Efektywność wykorzystania zasobów majątkowych zależy także od ich wewnętrznej struktury. Cechą ogólną majątku trwałego jest niski stopień obrotowości, gdyż jako środki pracy zużywają się stopniowo, przenosząc swą wartość na produkty pracy w dłuższym okresie. Inny charakter ma majątek obrotowy, wykazujący wysoki stopień obrotowości, bowiem w typowym procesie przetwórczym zakupione materiały zużywają się całkowicie w jednym cyklu, w którym zespalając się ze środkami pracy i pracą żywą tworzą produkty pracy podlegające sprzedaży i zamianie na środki pieniężne.

Najogólniejszym wskaźnikiem charakteryzującym efektywność wykorzystania majątku jest wskaźnik obrotowości aktywów. Ujmuje on wszystkie składniki majątku i jest wskaźnikiem o największej pojemności w tej grupie. Określa on ile razy sprzedaż netto jest większa od aktywów posiadanych przez przedsiębiorstwo. Oblicza się go w następujący sposób.^[70]

 

Wskaźnik globalnego	=	sprzedaż netto
obrotu aktywami			średni stan aktywów ogółem

Na pozytywną ocenę zasługuje rosnąca tendencja tego wskaźnika . Jego zwiększenie jest istotnym czynnikiem poprawy rentowności przedsiębiorstwa. Niższa od 1 wartość tego wskaźnika sugeruje, że przychody uzyskiwane ze sprzedaży wymagają więcej niż proporcjonalnego zaangażowania majątku.

Efektywność całego majątku zależy od efektywności wykorzystania majątku trwałego i obrotowego.

Wskaźnik rotacji środków trwałych ukazuje efektywność wykorzystania środków trwałych uczestniczących w tworzeniu wartości sprzedaży.^[71]

 

Wskaźnik rotacji	=	sprzedaż netto
środków trwałych			średni stan środków trwałych

 

Podobnie jak w przypadku poprzedniego wskaźnika, wyższy jego poziom świadczy o lepszym wykorzystaniu tej części majątku. Poprawa wartości wskaźnika może wynikać między innymi z lepszej organizacji pracy, przeprowadzania systematycznych remontów i konserwacji.

Przy obliczaniu tego wskaźnika przyjmuje się majątek trwały netto, dlatego przedsiębiorstwo starsze, które dysponuje majątkiem w znacznym stopniu zamortyzowanym, będzie wykazywało rotację wyższą, niż firma w stosunku do niej konkurencyjna, posiadająca nowszy, mniej zamortyzowany majątek.

Wykorzystanie wskaźnika rotacji środków trwałych w systemie oceny jest szczególnie istotne dla firm, w których środki trwałe stanowią ważny element majątku. Ma natomiast małe znaczenie w firmach, w których sprzedaż w mniejszym stopniu zależy od środków trwałych zaangażowanych w ich działalności.

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego ukazuje ile razy w ciągu roku następuje odtworzenie tego majątku poprzez sprzedaż wyrobów i usług.

 

Wskaźnik rotacji	=	sprzedaż netto
majątku obrotowego			średni stan majątku obrotowego

 

Im wyższa jest wartość wskaźnika tym lepsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa. Należy jednak pamiętać, że wskaźnik zbyt wysoki może być niekorzystny, ponieważ świadczy o zamrożeniu kapitału obrotowego. Wskaźnik zbyt niski może prowadzić do zachwiania rytmiczności produkcji i sprzedaży oraz pogorszenia stopnia wykorzystania środków trwałych.

 

 

4. 3.4.      Analiza wspomagania finansowego

 

 

Analiza płynności pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zobowiązań bieżących. Do oceny sytuacji finansowej niezbędna jest znajomość możliwości przedsiębiorstwa do wywiązywania się z całkowitego zadłużenia. Ocena zadłużenia przedsiębiorstwa ma na celu ustalenie, kto dostarczył firmie środków: właściciele, czy zewnętrzni kredytodawcy. Do oceny stopnia zadłużenia służy szereg wskaźników. Najistotniejsze z nich to:

        wskaźnik ogólnego zadłużenia,

        wskaźnik zadłużenia kapitału własnego,

        wskaźnik zadłużenia długoterminowego,

        wskaźnik zadłużenia środków trwałych.

Wskaźnik ogólnego zadłużenia przedsiębiorstwa obrazuje strukturę finansowania jego majątku.

 

Wskaźnik ogólnego	=	zobowiązania ogółem
zadłużenia			aktywa ogółem

 

Wskaźnik ten pokazuje, jaki jest udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Im niższy jest jego poziom, tym mniejsze ryzyko finansowe wierzycieli zgodnie z zasadą, że bezpieczniej pożycza się pieniądze tym, którzy je posiadają lub mają inne zabezpieczenie. Z drugiej strony należy pamiętać, że minimalizacja tego wskaźnika ogranicza możliwości rozwoju działalności przedsiębiorstwa i powiększenia rentowności własnego kapitału na zasadzie pozytywnego efektu dźwigni finansowej. Według standardów zachodnich w firmie, w której nie została zachwiana równowaga między kapitałem obcym, a kapitałem własnym, wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 0.57 - 0.67.^[72]

Uzupełniające znaczenie do poprzedniego wskaźnika posiada relacja:

 

Wskaźnik zadłużenia	=	zobowiązania ogółem
kapitału własnego			kapitał własny

 

 

Kapitał własny ma dla przedsiębiorstwa istotne znaczenie. Jeśli przedsiębiorstwo go nie posiada, to nie ma możliwości pozyskania kapitału obcego. Wysoki udział kapitału własnego w finansowaniu majątku spotyka się ze szczególnie korzystną oceną wierzycieli. Gwarantuje bowiem. że ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej obciąża przede wszystkim przedsiębiorstwo. Wraz ze wzrostem wskaźnika rośnie zdolność kredytowa przedsiębiorstwa oraz jego niezależność finansowa pozwalająca podejmować samodzielnie decyzje gospodarcze obciążone wysokim ryzykiem. W USA wartością graniczną w małym biznesie jest proporcja 3:1. Dla średnich i dużych firm relacja ta jest ostrzejsza. Banki niechętnie udzielają kredytów inwestycyjnych, gdy kapitał własny w stosunku do zamierzonego kredytu nie osiąga relacji 1:1.^[73]

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego stanowi stosunek zobowiązań długoterminowych do całości kapitału własnego.

 

Wskaźnik zadłużenia	=	zobowiązania długoterminowe
długoterminowego			kapitał własny

 

Wskaźnik ten określany jest jako wskaźnik długu bądź wskaźnik ryzyka. Zobowiązania długoterminowe dotyczą długów spłacanych w okresie dłuższym niż rok od daty sporządzenia bilansu. Zadowalający poziom tego wskaźnika wynosi 0.5. Wskaźnik wyższy niż 1 świadczy, że zobowiązania długoterminowe są wyższe niż kapitał własny. Zatem racjonalny wskaźnik długu powinien mieścić się w przedziale 0.5 - 1.0. Firmy wykazujące wyższą proporcję długoterminowych zobowiązań do kapitału własnego uważane są za poważnie zadłużone.

Kredyty długoterminowe najczęściej zabezpieczane są przez określony majątek trwały. Do oceny poziomu zadłużenia firmy można wykorzystać również wskaźnik pokrycia długu w środkach trwałych, określany też wskaźnikiem poziomu zadłużenia środków trwałych.

 

Wskaźnik pokrycia zobowiązań długotermi-	=	rzeczowe składniki majątku trwałego
nowych rzeczowymi składnikami majątku			zobowiązania długoterminowe

 

Wskaźnik ten informuje o stopniu zabezpieczenia zobowiązań długoterminowych przez rzeczowe składniki majątku tj. ile razy wartość netto tych składników wystarczy na pokrycie danego kredytu.

 

5. 3.5.      Badanie rentowności przedsiębiorstwa

 

 

Do podstawowych wskaźników rentowności można zaliczyć:

        wskaźnik rentowności sprzedaży, nazywany również wskaźnikiem zyskowności netto,

        wskaźnik rentowności majątku, nazywany również wskaźnikiem rentowności aktywów lub stopą zwrotu aktywów,

        wskaźnik rentowności kapitałów własnych, nazywany także stopą zwrotu kapitału własnego bądź rentownością finansową.

Wskaźnik rentowności sprzedaży określa udział wyniku finansowego w wartości uzyskanej ze sprzedaży produktów, towarów i usług oraz zrealizowanych operacji finansowych.

Wskaźnik rentowności	=	zysk netto	*100
sprzedaży				sprzedaż netto

 

 

Wskaźnik informuje o udziale zysku netto w wartości sprzedaży. Im jest wyższy, tym mniejsza wartość sprzedaży musi zostać zrealizowana dla osiągnięcia określonej wielkości zysku. Większa wartość wskaźnika oznacza więc korzystniejszą sytuację finansową przedsiębiorstwa.

Wskaźnik powinien być poddany porównaniom w czasie. Korzystna będzie tendencja rosnąca, która świadczy o wzroście efektywności sprzedaży. Każda złotówka sprzedaży generuje wówczas większy zysk. Analiza dostarcza informacji o skuteczności działania w polityce cenowej oraz optymalizacji kosztów. Wzrost wskaźnika może świadczyć o korzystniejszej strukturze asortymentowej, o uzyskiwaniu wyższych cen za produkowane produkty lub obniżce jednostkowych kosztów.

Przy ocenie nie wolno zapominać o uwarunkowaniach technologicznych produkcji. Wartość powyższego wskaźnika jest silnie zdeterminowana rodzajem i strukturą sprzedawanych produktów i towarów. Z tego powodu powinien być on również oceniany poprzez porównania z wynikami firm działających w tej samej branży. W praktyce występuje zależność, że zyskowność jest niższa przy wytwarzaniu wyrobów stanowiących przedmiot codziennych zakupów klienta, a wiec o krótkim cyklu produkcyjnym i możliwościach szybkiego zbytu. Przy wytwarzaniu takiej produkcji koszty zamrożenia środków oraz ryzyko są niższe niż w przypadku wytwarzania produktów o długim cyklu produkcyjnym. Producent zadowoli się więc niższą marżą zysku. Przy obrocie produktami o długim procesie wytwarzania i eksploatacji wysokie koszty zamrożenia środków oraz ryzyko muszą być zrekompensowane odpowiednio wyższą marżą zysku.

Poza badaniem rentowności obrotu należy przeprowadzić analizę rentowności aktywów przedsiębiorstwa.

Wskaźnik rentowności majątku służy do oceny rentowności aktywów. Jest on ustalany jako stosunek zysku netto do aktywów ogółem według następującego wzoru:

Wskaźnik rentowności	=	zysk netto	*100
majątku				aktywa

 

Rentowność majątku informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku. Wskaźnik ten wyznacza ogólną zdolność aktywów do generowania zysku. Im wartość tego wskaźnika jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy.

Na wielkość wskaźnika zyskowności aktywów wpływa szereg różnych czynników, niekiedy o przeciwnym kierunku oddziaływania, stąd zazwyczaj wraz z obliczeniem jego wielkości określa się wpływ wybranych czynników na jego poziom. W tym celu wykorzystuje się zależność:

 

zysk netto	=	zysk netto	*	sprzedaż netto
aktywa ogółem				sprzedaż netto		aktywa

 

Rentowność majątku zależy od wielkości zysku zrealizowanego przy określonej sprzedaży oraz szybkości rotacji zaangażowanych aktywów.

 

rentowność	=	rentowność	*	rotacja
aktywów				sprzedaży netto		aktywów

 

Bardzo ważnym aspektem badania rentowności przedsiębiorstwa jest rentowność zaangażowanych kapitałów.

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych jest stosunkiem zysku netto do kapitału własnego przedsiębiorstwa. Jest on ustalany jako stosunek zysku netto do aktywów ogółem według następującego wzoru:

 

Wskaźnik zyskowności	=	zysk netto	*100
kapitału własnego				kapitał własny

 

Wskaźnik rentowności kapitału własnego pokazuje, jaki zysk generuje zaangażowany kapitał własny. W spółkach prawa handlowego wysokość tego wskaźnika informuje udziałowców o tym, jakie zyski mogą osiągnąć dzięki lokowaniu kapitałów w tej spółce w porównaniu z rentownością lokat kapitałowych w innych spółkach lub w porównaniu z odsetkami, jakie uzyskaliby lokując swój kapitał w banku. ^[74]

 

 

6. 3.6.      Analiza wskaźników rynku kapitałowego

 

 

W odniesieniu do spółek akcyjnych, których akcje są przedmiotem obrotu giełdowego, stosuje się wskaźniki rentowności przedstawiające wynik finansowy w relacji do jednostkowych udziałów kapitałowych. Nazywane są one wskaźnikami rynku kapitałowego lub wskaźnikami oceny rynkowej akcji i kapitału.

Do tej grupy wskaźników należą:

        zysk przypadający na jedną akcję,

        relacja ceny rynkowej do zysku przypadającego na 1 akcję

        wskaźnik stopy dywidendy na 1 akcję

        wskaźnik stopy wypłat dywidendy.^[75]

Zysk przypadający na jedną akcję jest jednym z podstawowych wskaźników rynku kapitałowego. Ułatwia on ocenę potencjalnych korzyści posiadacza akcji, gdyż umożliwia oszacowanie spodziewanej dywidendy oraz kształtowania się przyszłej rynkowej wartości akcji. Wskaźnik ten ustala się według następującej formuły:^[76]

 

zysk na jedną	=	zysk netto
akcję			ilość wyemitowanych akcji

Wskaźnik ten nie umożliwia oceny zyskowności firmy w porównaniu z zyskownością innych firm, ponieważ wartości nominalne akcji różnych emitentów nie są jednakowe. Nie daje on również podstawy do oceny efektywności lokowania kapitału w akcje jednej firmy w porównaniu z inną. Informacje takie można uzyskać na podstawie wskaźnika ceny rynkowej akcji do zysku na jedną akcję, ustalanego według wzoru:^[77]

 

wskaźnik ceny do zysku	=	cena rynkowa jednej akcji
na jedną akcję			zysk na jedną akcję

 

Jeśli w kolejnych latach wskaźnik wzrasta, to oznacza, że inwestorzy płacą coraz więcej za jednostkę zysku oceniając wysoko rynkową i finansową sytuację firmy. Kupujący akcje oceniają, że zakup akcji takiej spółki nie jest związany z dużym ryzykiem, gdyż spodziewają się dalszego rozwoju spółki.

Jeśli akcje tanieją spada również wskaźnik ceny rynkowej akcji. Świadczy to o tym, że prognozy co do warunków działania spółki oraz jej sytuacji rynkowej i finansowej są złe. Inwestujący w tanie akcje muszą liczyć się z dużym ryzykiem poniesienia straty, gdyż spółka, której akcje kupują, wykazuje coraz niższą zdolność do generowania zysków, na przykład w wyniku pogorszenia się koniunktury rynkowej w branży w której działa.

Bezpośrednie korzyści finansowe posiadacza akcji ilustruje wskaźnik stopy dywidendy, obliczany według formuły:

 

stopa dywidendy	=	dywidenda przypadająca na jedną akcję
				cena rynkowa jednej akcji

 

Wskaźnik ten informuje o stopie zyskowności kapitałów ulokowanych w nabyciu akcji danej spółki. Im wyższy wskaźnik, tym wyższa skala inkasowanych przez akcjonariusza korzyści, pod wpływem których następuje w przyszłości w wielu przypadkach także wzrost ceny rynkowej akcji.

Wskaźnik stopy wypłat dywidendy pokazuje, jaki jest udział wypłaconych dywidend w osiągniętym przez spółkę zysku. Jest on ustalany według następującego wzoru:

 

stopa wypłat dywidendy	=	dywidenda na jedną akcję
				zysk netto na jedną akcję

 

Wysoki wskaźnik stopy dywidendy świadczy o tym, że spółka znaczną część zysku przeznacza na wypłaty dla akcjonariuszy. Niski natomiast oznacza, że znaczna część zysku została przeznaczona na dalszy rozwój firmy, co umożliwia umocnienie pozycji na rynku w przyszłości i zapewnia wzrost rynkowej ceny akcji.

 

 

 

 

 

4. IV.          Analiza i ocena standingu finansowego Wytwórni Napojów Bezalkoholowych Źródło - Pniewy Sp. z o.o.

 

1. 4.1.      Charakterystyka Spółki

 

 

Spółka została zawiązana umową spółki w dniu 30 grudnia 1991 roku na czas nieokreślony. Wpis do rejestru handlowego, prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla miasta Radom nastąpił dnia 11 stycznia 1992 roku. Zgodnie z aktem notarialnym z dnia 30 grudnia 1991 roku założycielski kapitał zakładowy wynosił 4.000 zł i dzielił się na 40 równych i niepodzielnych udziałów o wartości 100 zł każdy.

Kilkakrotnie podwyższano kapitał zakładowy Spółki i na dzień 31 grudnia 1996 roku wyniósł on 154 920 400 zł i dzielił się na 1 549 204 udziałów o wartości nominalnej 100 zł każdy.

Struktura kapitału kształtuje się następująco:

 

          PepsiCo Finance Ltd. - 772 801 udziałów, co stanowi 49.884% kapitału zakładowego

          Pepsi-Cola General Bottlers Inc.- 776 353 udziałów, co stanowi 50.113% kapitału zakładowego

          Bogdan Dusza - 50 udziałów, co stanowi 0.003% kapitału zakładowego.

 

Przedmiotem działalności Spółki zgodnie z aktem notarialnym, jest prowadzenie działalności wytwórczej, usługowej i handlowej na rachunek własny lub w pośrednictwie, także w kooperacji z podmiotami krajowymi i zagranicznymi między innymi w zakresie:

      wytwarzania napojów bezalkoholowych,

      inwestycji i robót budowlanych, w tym robót energetycznych, inżynieryjnych, izolacyjnych i instalacyjnych,

      prac projektowych w budownictwie,

      nadzoru autorskiego i inwestorskiego,

      obrotu w kraju i za granicą napojami bezalkoholowymi, a także ich składnikami (komponentami), półproduktami, opakowaniami oraz surowcami i urządzeniami do ich produkcji.

Przychody spółki pochodzą ze sprzedaży produktów i w niewielkim stopniu, ze sprzedaży towarów i materiałów. Podział przychodów za lata 1994 -1996 ze względu na strukturę terytorialną prezentuje tabela nr 4

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Struktura przychodów ze sprzedaży w latach 1994 - 1996

	Kraj	Eksport	Razem
	1994
Przychody ze sprzedaży produktów	59 216 600	2 369 900	61 586 500
Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów	0	0	0
	1995
Przychody ze sprzedaży produktów	189 074 000	155 900	189 229 900
Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów	734 200	232 400	966 600
	1996
Przychody ze sprzedaży produktów	210 668 800	484 600	211 153 400
Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów	408 800	155 500	564 300
RAZEM	460 102 400	3 398 300	463 500 700

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań W.N.B. "Źródło Pniewy"

W badanym okresie spółka sprzedawała swoje produkty głównie na rynku krajowym. Udział sprzedaży eksportowej w ciągu trzech lat stanowił jedynie 0.73 % sprzedaży ogółem.

Na dzień 31 grudnia 1996 roku Spółka zatrudniała 316 pracowników. Struktura zatrudnienia przedstawiała się następująco:

 

	Kobiety	Mężczyźni	Razem
Pracownicy na stanowiskach nierobotniczych	44	43	87
Pracownicy na stanowiskach robotniczych	7	222	229
	51	265	316

 

W latach 1995 - 1996 spółka przeznaczyła bardzo duże kwoty na inwestycje, głównie w majątek trwały. W listopadzie 1995 roku rozpoczęto inwestycje w Michrowie, a w styczniu 1996 roku w Żninie. Budowę obu zakładów zakończono w sierpniu 1996r. Łącznie w ciągu trzech lat wartość majątku trwałego wzrosła ponad trzykrotnie.

Spółka w kolejnych latach uzyskała stratę na działalności gospodarczej. W 1994 roku wyniosła ona 5 743 800 zł i stale rosła by na koniec 1996 roku osiągnąć wartość 51 455 500 zł

2. 4.2.      Wstępna analiza bilansu przedsiębiorstwa

 

 

Analityczny bilans W.N.B. Pniewy przedstawia tabela 5. Na podstawie danych bilansu obliczono wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze oraz kapitały własne i obce.

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.

ANALITYCZNY BILANS WYTWÓRNI NAPOJÓW BEZALKOHOLOWYCH

„ŹRÓDŁO PNIEWY” SP. Z O.O.

Źródło: Dane opracowane na podstawie sprawozdań finansowych Wytwórni Napojów Bezalkoholowych

„Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

1. 4.2.1.                  Struktura majątku i kapitałów

 

Wskaźniki wyposażenia W.N.B. "Źródło Pniewy w środki gospodarcze oraz w kapitały własne i obciążenia kapitałami obcymi przedstawiają tabele nr 6 i 7

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Wskaźniki wyposażenia W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o. w środki gospodarcze.

Źródło: Opracowano na podstawie sprawozdań finansowych

W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

 

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Wskaźniki wyposażenia W.N.B. „Źródło Pniewy” w kapitały własne i obciążenia kapitałami obcymi.

Źródło: Opracowano na podstawie sprawozdań finansowych

W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

 

Zestawienie danych bilansowych Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. za lata 1994 - 1996 daje nam obraz dynamicznego rozwoju firmy. W badanym okresie suma bilansowa wzrosła z 111 259 600 zł do 322 495 500 zł a więc prawie trzykrotnie.

W latach 1994 - 1996 w Wytwórni Napojów Bezalkoholowych „Źródło Pniewy” Sp. z o.o. nastąpiły zmiany struktury majątkowej. Udział majątku trwałego w majątku ogółem po początkowym spadku z 76 % w 1994r. do 60 % w 1995 r., wzrósł w 1996 r do 81 %, głównie w wyniku wzrostu rzeczowych składników majątku, które w badanym okresie stanowiły prawie 100 % wartości majątku trwałego.

Udział majątku obrotowego w aktywach ogółem w badanym okresie spadł z poziomu 24.2 % do 17.6 %.

Wśród składników majątku obrotowego największe znaczenie miały należności i roszczenia, które w 1994 roku stanowiły prawie 16 % aktywów ogółem. Na koniec badanego okresu ich udział spadł do 10 %.

Udział zapasów w aktywach ogółem wynosił w 1994 roku 8.7 % i w 1996 roku spadł do niespełna 7 %. Ich strukturę przedstawia wykres nr 1

Wykres Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Struktura zapasów w latach 1994 - 1996

Źródło: Opracowanie własne na podstawie bilansu W.N.B. Źródło Pniewy

W strukturze zapasów w latach 1994-1995 88 % stanowiły materiały. W 1996 roku wzrósł udział produktów gotowych - stanowiły one 22 % zapasów ogółem.

Środki pieniężne w badanym okresie miały niską wartość. Jedynie w 1995 roku ich udział w aktywach ogółem osiągnął 1.9 %

Po stronie pasywów bilansu znaczący udział we wzroście sumy bilansowej miały zmiany:

        Kapitału podstawowego

        Zobowiązań długoterminowych

        Zobowiązań krótkoterminowych i funduszy specjalnych.

 

Kapitał podstawowy w 1996 roku osiągnął wartość 154 920 400 zł. Dynamika wzrostu w stosunku do 1994 roku wyniosła 611 %. Spowodowało to wzrost jego udziału w pasywach ogółem z 22.8 % do 48 %.

Kapitał własny wzrósł pięciokrotnie z 16 303 000 zł w 1994 roku do 82 943 400 zł w 1996r. Jego udział w pasywach ogółem wynosił na koniec badanego okresu 26%. Największy wpływ na kształtowanie się wielkości kapitału własnego miały: kapitał podstawowy, nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych i wynik finansowy roku obrotowego. Wpływ ten przedstawia wykres nr 2

Zobowiązania długoterminowe pojawiają się w 1996 roku w wysokości 115 020 000 zł co stanowi 36 % pasywów ogółem.

Zobowiązania krótkoterminowe choć nominalnie wzrosły, to w wyniku znacznego wzrostu sumy bilansowej ich udział w pasywach ogółem zmniejszył się z 85 % w 1994 roku do 30 % w 1996r. Zmiana ta związana jest ze zmianą źródeł finansowania dalszego rozwoju przedsiębiorstwa.

 

Wykres Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Czynniki wpływające na kapitał własny w latach 1994 - 1996

 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli nr 5

 

W 1995 roku na zmniejszenie udziału zobowiązań krótkoterminowych w pasywach ogółem z 85 % do 71 % największy wpływ miał ponad trzykrotny wzrost kapitału podstawowego. W 1996 roku największy wpływ miało zaciągnięcie długoterminowego kredytu i wzrost rezerw do wartości 22 869 000 zł, co stanowi 7% pasywów ogółem.

Strata netto roku obrotowego w badanym okresie wzrosła prawie dziewięciokrotnie. W 1994 roku wynosiła 5 743 800 zł. Po dodaniu straty z lat ubiegłych na początek roku 1995 strata wynosiła 21 485 100 zł. W 1996 roku firma wykazała stratę w wysokości 51 455 500 zł co stanowiło 16% pasywów ogółem.

 

2. 4.2.2.                  Struktura kapitałowo - majątkowa

 

Analizując strukturę kapitałowo - majątkową w przedsiębiorstwie bada się powiązania poziome między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów.

Wykres nr 3 przedstawia kształtowanie się wskaźników pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym i stałym oraz majątku obrotowego kapitałem krótkoterminowym.

 

Wykres Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Struktura kapitałowo majątkowa

 

TW - Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym,

TS - Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym

KO - Wskaźnik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego

 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. "Źródło Pniewy"

 

Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym jest bardzo niski. W badanym okresie kształtował się na poziomie 19 % w 1994 roku, 45 % w 1995 roku i 32 % w 1996 roku. Zgodnie ze złotą regułą bilansowania trwałe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału własnego. W badanym okresie reguła ta nie była zachowana.

Podobnie kształtował się poziom wskaźnika pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym. W roku 1994 - 19 %, 1995 - 45 %, 1996 - 76 %. W tym przypadku obserwujemy znaczną poprawę wartości wskaźnika - o 57 punktów procentowych, ale nawet w ostatnim okresie majątek trwały był pokryty kapitałem stałym jedynie w 76%. Wzrost ten był spowodowany zaciągnięciem długoterminowego kredytu z okresem spłaty trzech lat. Wzrosło znacznie obciążenie zobowiązaniami długoterminowymi, a spadło obciążenie zobowiązaniami bieżącymi i kredytem krótkoterminowym.

Wskaźnik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego kształtował się następująco: 1994 : 349 %, 1995 : 190 %, 1996 : 169 %.

W wytwórni Napojów Bezalkoholowych „Źródło Pniewy” kapitał obrotowy miał ujemną wartość i wynosił w kolejnych latach odpowiednio: - 68 016 900 zł, - 76 688 600 zł, - 61 750 400zł. Oznacza to, że część środków trwałych, wiążących na długi okres czasu środki pieniężne przedsiębiorstwa, finansowana jest krótkoterminowymi zobowiązaniami.

 

3. 4.3.      Wstępna analiza rachunku wyników

 

 

 

Rachunek zysków i strat jest jednym z najważniejszych sprawozdań finansowych sporządzanych przez przedsiębiorstwo. Operując wielkościami strumieniowymi, grupuje wszystkie przychody uzyskiwane ze sprzedaży dóbr i usług wytworzonych przez przedsiębiorstwo, przychody ze sprzedaży towarów, przychody z operacji finansowych oraz odpowiadające tym rodzajom działalności koszty i straty.

Zestawienie rachunków zysków i strat Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" przedstawione w tabeli 8 obejmuje lata 1994 - 1996.

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT W.N.B. „ŹRÓDŁO PNIEWY” SP. Z O.O.

Źródło: Dane opracowane na podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

Analiza rachunku zysków i strat Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. wskazuje, że głównym źródłem przychodów był przychód ze sprzedaży produktów.

 

Wykres Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Wyniki finansowe W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 -1996

 

Źródło: Opracowano na podstawie tabeli nr 8

 

 

W badanym okresie dynamika sprzedaży wyniosła 343 %. Wyższa jednak była dynamika kosztów operacyjnych, która wyniosła 428 %. Wynikiem tych zmian jest niekorzystna tendencja kształtowania się zysku ze sprzedaży, który w roku 1996 przyjął wartość ujemną i wynosił - 13 838 000 zł.

Koszty operacyjne rosły systematycznie od 86 % przychodów operacyjnych w 1994r. do 107 % tych kosztów w 1996r. Znaczącymi pozycjami kosztów operacyjnych w badanym okresie były zużycie materiałów i energii, usługi obce i amortyzacja.

Koszty zużycia materiałów i energii wzrosły w badanym okresie o 318 %. Stanowiły one w 1994 roku 59 % przychodów ze sprzedaży, a w 1996 roku ich wartość wzrosła do 72 % tych przychodów. Udział kosztów zużycia materiałów i energii w kosztach operacyjnych kształtował się w kolejnych latach następująco: 1994 - 69 %, 1995 - 74 %, 1996 - 67 %.

Koszty usług obcych w badanym okresie rosły wolniej niż przychody ze sprzedaży. Dynamika ich wzrostu wynosiła 273 %. Stanowiły one w kolejnych latach 13 %,9 %,10 % wartości sprzedaży. Ich udział w kosztach działalności operacyjnej zmniejszył się z 15 % w 1994 roku do 9.5 % w 1996 roku.

Najszybszy wzrost wśród kosztów działalności operacyjnej charakteryzował amortyzację. W badanym okresie wzrosła ona ponad dziewięciokrotnie osiągając w 1996 roku wartość równą 16 % przychodów ze sprzedaży.

Kształtowanie się udziału poszczególnych elementów w kosztach działalności operacyjnej ilustruje poniższy wykres.

Wykres Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Struktura kosztów operacyjnych W.N.B. Źródło Pniewy w latach 1994 - 1996

 

Źródło: Opracowano na podstawie tabeli nr 8

 

 

4. 4.4.      Zestawienie przepływów pieniężnych Spółki w latach 1995 - 1996

 

 

 

Spółka w latach 1995 i 1996 sporządzała sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych. Przedstawia ono wpływy i wydatki przedsiębiorstwa w toku działalności gospodarczej. Składa się ono z trzech części. W pierwszej przedstawiono przepływy z działalności operacyjnej, w drugiej z działalności inwestycyjnej, a w trzeciej z działalności finansowej.

Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych przedstawia tabela 9.

 

 

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.
	1 995	1 996
Przepływy środków z działalności operacyjnej
Strata netto	-15 087 800	-51 455 500
Korekty o pozycje:	59 600 600	50 251 300
Amortyzacja	20 665 000	34 126 200
Zysk z tytułu różnic kursowych	0	-4 075 000
Odsetki i dywidendy (otrzymane) i zapłacone	10 235 000	3 971 100
Pozostałe rezerwy	776 200	22 045 100
Zysk (Strata) na sprzedaży i likwidacji składników działalności inwestycyjnej	0	1 297 500
Zmiana stanu zapasów	-13 256 000	561 700
Zmiana stanu należności i roszczeń	-40 901 200	24 576 100
Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych ( z wyjątkiem pożyczek i kredytów) oraz funduszy specjalnych	83 822 500	-55 634 200
Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych	-1 687 500	798 200
Zmiana stanu przychodów przyszłych okresów	0	0
Pozostałe pozycje	-53 400	22 584 600
Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej	44 512 800	1 204 200
Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
(Nabycie)/Sprzedaż wartości niematerialnych i prawnych	0	923 300
(Nabycie)/Sprzedaż składników rzeczowego majątku trwałego	-63 044 400	-122 742 300
Pozostałe pozycje	72 700	370 600
Środki pieniężne netto z działalności inwestycyjnej	-62 971 700	-123 295 000
Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
Zaciągnięcie długoterminowych pożyczek	0	115 020 000
Spłata krótkoterminowych kredytów bankowych	-23 011 900	-10 052 700
Zaciągnięcie krótkoterminowych pożyczek	7 412 100	0
Wpłaty z emisji akcji i udziałów własnych oraz dopłat do kapitału	48 724 500	15 705 500
(Zapłacone)/Zwrócone odsetki	-10 235 000	-3 971 100
Pozostałe pozycje	0	4 075 000
Środki pieniężne netto z działalności finansowej	22 889 700	120 776 700
Zmiana stanu środków pieniężnych	4 430 800	-3 722 500
Środki pieniężne na początek roku obrotowego	5 900	4 436 700
Środki pieniężne na koniec roku obrotowego	4 436 700	714 200

 

Źródło: Sprawozdanie W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.

 

Przepływy środków z działalności operacyjnej w latach 1995 i 1996 wykazywały wartości dodatnie i wynosiły odpowiednio: 44 512 800 zł i 1 204 200 zł.

Na duże zwiększenie pozostałych rezerw o które skorygowana została strata netto miały wpływ dwa czynniki. Pierwszym z nich było zwiększenie rezerw na przewidywane straty materiałów do wysokości 1 845 300 zł, a drugim utworzenie rezerwy na jednolitrowe butelki zwrotne. Rezerwa ta w wysokości 20 199 800 zł utworzona została w związku z zaniechaniem rozlewania napojów do takich opakowań.

Na zmianę stanu zobowiązań krótkoterminowych oraz funduszy specjalnych w 1995 roku miały wpływ dwa czynniki. Stan zobowiązań krótkoterminowych zwiększył się o 99 422 300 zł i zmniejszył się o15 599 800 zł stan kredytów bankowych. W 1996 roku zobowiązania krótkoterminowe zmniejszyły się o 66 715 300 zł. Zwiększył się stan funduszy specjalnych o 73 500 zł, zobowiązań z tytułu nabycia środków trwałych i inwestycji o 954 900 zł oraz stanu kredytów bankowych o 10 052 700 zł.

Jako pozostałe pozycje przepływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej wykazano konwersję zobowiązań na udziały w wysokości 22 584 600 zł.

Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej miały wartość ujemną i kształtowały się w kolejnych latach odpowiednio: -62 971 700 zł, -123 295 000 zł. Wynika to z faktu podjęcia dużych inwestycji polegających na budowie nowych zakładów w Michrowie i Żninie.

Wśród przepływów środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej w 1996 roku 923 300 zł przeznaczono na nabycie wartości niematerialnych i prawnych. Cała suma została wydatkowana na nabycie oprogramowania komputerowego.

Największe przepływy pieniężne w latach 1995 - 1996 dotyczyły zmiany stanu składników rzeczowego majątku trwałego. Elementy składające się na ogólną sumę tych przepływów przedstawia poniższe zestawienie.

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Nabycie / Sprzedaż rzeczowego majątku trwałego

 

	1995	1996
Zwiększenia środków trwałych	-60 443 300	-160 580 800
Zmiana stanu inwestycji rozpoczętych	-14 285 300	3 352 900
Wniesione aporty rzeczowe dot. poprzedniego roku	-	8 592 000
Wniesione aporty rzeczowe dotyczące bieżącego roku	11 684 200	25 480 000
Zmiana stanu zobowiązań z tytułu nabycia śr. trwałych	-	- 954 900
Przychód z tytułu sprzedaży środków trwałych	-	1 963 400
Zaliczki na poczet inwestycji	-	- 594 900
Razem	- 63 044 400	-122 742 300

 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie zestawień W.N.B. "Źródło Pniewy"

 

W obu okresach największy udział w zwiększeniu stanu środków trwałych miała zmiana stanu urządzeń technicznych i maszyn oraz budynków i budowli.

Przepływy środków finansowych z działalności finansowej miały wartości dodatnie i w kolejnych latach przyjęły wartości 22 889 700 zł i 120 776 700 zł.

Wśród przepływów środków pieniężnych z działalności finansowej najistotniejszym zdarzeniem było zaciągnięcie przez spółkę w 1996 roku długoterminowej pożyczki. Udzieliły jej Pepsi-Cola General Bottlers, Inc. oraz PepsiCo Finance w wysokości 115 020 000 zł (40 000 000 USD) na podstawie umowy z kwietnia 1996 roku. Cel pożyczki nie został określony umową. Ma ona być spłacana w okresie trzech lat od daty zawarcia umowy.

Kształtowanie się przepływów pieniężnych z poszczególnych rodzajów działalności prezentuje poniższy wykres.

 

Wykres Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Przepływy środków pieniężnych W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach 1995-1996

 

Źródło: Opracowano na podstawie tabeli 9

 

 

Dodatni strumień, pochodzący z działalności operacyjnej, nie wystarczał na pokrycie wydatków inwestycyjnych. Niedobór środków pieniężnych pokryty został zewnętrznymi źródłami. W 1995 roku inwestycje finansowane były głównie przez zobowiązania krótkoterminowe oraz "wpłaty z emisji akcji i udziałów własnych oraz dopłat do kapitału". Wpłaty te wyniosły 48 724 500 zł.

W 1996 roku wydatki na działalność inwestycyjną pokryte zostały w 93 % kredytem długoterminowym zaciągniętym na okres trzech lat.

Wielkości przepływów z poszczególnych rodzajów działalności świadczy o tym, że Spółka znajduje się w fazie rozwoju.

 

5. 4.5.      Analiza płynności finansowej

 

 

Płynność finansowa pokazuje zdolność firmy do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań.

Do oceny płynności finansowej zastosowano wskaźniki przedstawione w tabeli nr 11.

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Wskaźniki płynności finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994-1996

 

Wyszczególnienie	Formuła	1994	1995	၄%	1996	၄%	၄% 94-96
Wskaźnik pokrycia bieżących zobowiązań		0.29	0.53	83	0.59	11	103
Wskaźnik szybki płynności (quick ratio)		0.18	0.35	94	0.29	-17	61
Wskaźnik płynności gotówkowej	Środki pieniężne . Zobowiązania bieżące	-	0.03	-	0.007	-75	-

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o.

 

Optymalny poziom wskaźnika pokrycia bieżących zobowiązań wynosi 1,5 - 2^[78]. W analizowanej Spółce wielkość wskaźnika bieżącego 0.29; 0.59 potwierdza, że kapitał obrotowy netto (tzw. kapitał pracujący) w badanym okresie wykazywał wartość ujemną. Zobowiązania krótkoterminowe finansują nie tylko aktywa bieżące, ale również część majątku trwałego.

Wskaźnik szybki płynności pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami płynnymi. Pożądana jego wielkość to 1 - 1.2.^[79] Wielkości wskaźnika w kolejnych latach 0.18; 0.35; 0.29 świadczą o tym, że Spółka ma duże kłopoty z regulowaniem swoich zobowiązań.

Uzyskany wzrost płynności w 1995 roku, wynika ze znacznego wzrostu należności oraz zapasów przy niższym procentowo wzroście zobowiązań bieżących.

Niewielka zmiana poziomu wskaźnika między 1995 a 1996 rokiem wynika z faktu zniwelowania się efektu korzystnej zmiany w strukturze zobowiązań. W 1996r. Spółka otrzymała długoterminową pożyczkę regulując jednocześnie wszystkie zobowiązania krótkoterminowe. Rozpoczęta w styczniu 1996r. inwestycja w Żninie i finansowanie rozpoczętej w listopadzie 1995r. inwestycji w Michrowie spowodowało wzrost zobowiązań handlowych.

Uzupełniające znaczenie dla oceny płynności posiadają wskaźniki zaprezentowane w tabeli 12

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Wskaźniki rotacji środków obrotowych i okresy płacenia zobowiązań W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996

Wyszczególnienie	Formuła	1994	1995	၄%	1996	၄%
Wskaźnik cyklu należności w dniach	Średni stan należności * 360 sprzedaż netto	60	71.8	19.6	78	8.6
Wskaźnik cyklu zapasów w dniach	Średni stan zapasów * 360 sprzedaż netto	39.8	61.9	55.5	77	24.4
Okres płacenia zobowiązań w dniach	Średni stan zobowiązań *360 sprzedaż netto	231.8	132.4	- 43	118.6	- 10

 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.

Przy wykorzystaniu przedstawionych w tabeli 9 wskaźników można określić cykl środków pieniężnych. Obrazuje on okres, jaki upływa od momentu odpływu gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do momentu przypływu gotówki z pobranych należności. Obliczany jest według formuły:

 

Cykl środków pieniężnych

=

obrót zapasami w dniach

+

okres ściągania należności

-

okres płacenia zobowiązań

 

 

W badanym okresie cykl środków pieniężnych kształtował się następująco: 1994 - (-132), 1995 - 1.28, 1996 - 36.4

Ujemna wartość cyklu środków pieniężnych w 1994r. spowodowana była tym, że Spółka swoje zobowiązania regulowała w ciągu 232 dni a należności ściągane były w ciągu 60 dni.

W 1995 roku wskaźnik cyklu gotówki osiągnął poziom 1.28, co wynikało ze wzrostu wskaźnika cyklu należności o 11.8 dnia, wskaźnika cyklu zapasów o 22 dni oraz skrócenia okresu płacenia zobowiązań o 99 dni.

W 1996 roku wskaźnik cyklu gotówki wydłużył się do 36.4 dni. Spowodowane to było dalszym wydłużaniem się cyklu należności do 78 dni, cyklu zapasów do 77 dni i skróceniem okresu płacenia zobowiązań do 118.6 dni.

 

6. 4.6.      Analiza rentowności przedsiębiorstwa

 

 

 

Podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu zaangażowanego w przedsiębiorstwo kapitału są wskaźniki rentowności. Wyróżnia się trzy rodzaje rentowności:

        rentowność sprzedaży,

        rentowność majątku,

        rentowność zaangażowanych kapitałów własnych.

 

Wskaźniki rentowności dla badanej spółki prezentuje tabela nr 13

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Wskaźniki rentowności W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach 1994 - 1996

 

Wyszczególnienie	Formuła	1994	1995	၄%	1996	၄%	၄% 94-96
Wskaźnik rentowności sprzedaży	* 100	-9.33	-7.93	15	-24.3	-181	-160
Wskaźnik rentowności majątku	* 100	-5.16	-6.56	-27	-15.96	-143	-209
Wskaźnik rentowności kapitałów własnych	* 100	-35.23	-24.36	30	-62	-156	-76

 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. "Źródło Pniewy"

 

W kolejnych latach wszystkie wskaźniki przyjmują wartości ujemne. Ujemny wynik finansowy stanowi coraz większą część wartości sprzedaży, majątku i kapitałów własnych.

W 1994 roku strata stanowiła 9.33 % wartości sprzedaży. W 1996 roku jej udział wzrósł o 160 % osiągając 24.3 %.

Wskaźnik rentowności majątku zmienił się o 209 % i w kolejnych latach przyjmował wartości: - 5.16 %, - 6.56 %, - 15.96 %.

W 1995 roku wskaźnik rentowności kapitałów własnych poprawił się o 30 %. Było to spowodowane większym w stosunku do wzrostu straty wzrostem kapitałów własnych. Jednak i w tym przypadku na koniec badanego okresu wskaźnik pogorszył się osiągając wielkość - 62 %.

 

 

 

7. 4.7.      Ocena sprawności działania przedsiębiorstwa

 

 

 

Analiza sprawności działania ma na celu ocenę efektywności wykorzystania majątku przedsiębiorstwa. Wskaźniki sprawności zarządzania aktywami zaprezentowano w tabeli 14.

 

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Wskaźniki sprawności działania W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o. w latach 1994-1996

 

Wyszczególnienie	Formuła	1994	1995	၄%	1996	၄%
Wskaźnik obrotowości aktywów		0.55	0.83	50.9	0.66	-20.4
Wskaźnik obrotowości majątku trwałego		0.73	1.37	87.7	0.82	-40.1
Wskaźnik rotacji majątku obrotowego		2.29	3.25	42	7.34	126

 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

Najogólniejszym wskaźnikiem charakteryzującym efektywność wykorzystania majątku jest wskaźnik obrotowości ogółu aktywów. Informuje on o tym jaka wartość sprzedaży przypada na jednostkę zaangażowanego majątku. Niższa od 1 wartość wskaźnika w kolejnych latach sugeruje, że przychody uzyskiwane ze sprzedaży wymagają ponadproporcjonalnego zaangażowania majątku.

Uzyskany w 1995 roku wzrost o 88 % wskaźnika obrotowości majątku trwałego świadczy o poprawie wykorzystania tej części majątku. W kolejnym roku nastąpił jednak jego spadek o 41 % w stosunku do roku poprzedniego. Pomimo wahań poziomu produktywności majątku trwałego należy stwierdzić, iż w 1996 roku produktywność wzrosła o 12 % w stosunku do 1994 roku.

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego określa szybkość obrotu aktywów czynnych przedsiębiorstwa. Im jest on wyższy tym sytuacja przedsiębiorstwa lepsza. Stały i znaczny wzrost tego wskaźnika, łącznie o 168 %, oznacza poprawę wykorzystania majątku obrotowego.

Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że sprawność działania przedsiębiorstwa systematycznie się poprawia. Wskaźnik obrotowości aktywów wzrósł o 20 %, wskaźnik obrotowości majątku trwałego o 12 %, a wskaźnik rotacji majątku obrotowego wzrósł o 321 %.

Wskaźniki technicznego uzbrojenia pracy, produktywności majątku i wydajność pracy pozwalają ocenić efektywność gospodarowania majątkiem i zasobami ludzkimi przez firmę.

Tabela nr 15 przedstawia techniczne uzbrojenie pracy, produktyność majątku oraz wydajność pracy na jednego zatrudnionego.

 

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Wskaźniki efektywności wykorzystania majątku.

 

Wyszczególnienie	Formuła	Jedno-stka	1994	1995	၄%	1996	၄%	၄% 94-96
Techniczne uzbrojenie pracy		zł/ osobę	648614.60	672988.83	3.7	821879.11	22.12	26.7
Produktywność majątku trwałego		zł	0.73	1.37	88	0.81	-41	11
Wydajność pracy		zł/ osobę	473 742.31	923 283.98	95	669 992.72	-27.4	41

 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

 

Pomiędzy wymienionymi wskaźnikami występuje następująca zależność:

 

Wskaźnik produktywności majątku trwałego	=	Wskaźnik wydajności pracy
				Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy

 

W 1995 roku zwiększyła się produktywność majątku trwałego dzięki dużemu, bo aż 95 %, wzrostowi wydajności pracy. W kolejnym roku wydajność pracy spadła o 27,43% w stosunku do roku poprzedniego, co spowodowało spadek produktywności majątku o 41%: z 1.37 do 0.81. Świadczy to o pogorszeniu efektywności gospodarowania w 1996 roku w stosunku do roku 1995. W całym badanym okresie produktywność majątku wzrosła o 11 %.

 

 

8. 4.8.      Analiza wspomagania finansowego

 

 

Analiza płynności pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do realizowania bieżących zobowiązań. Aby ocenić sytuację finansową konieczna jest znajomość możliwości przedsiębiorstwa do pokrycia całości zobowiązań. Umożliwia to analiza wspomagania finansowego, wykorzystująca dwie grupy wskaźników:

      odnoszące zadłużenie przedsiębiorstwa do jego majątku

      określające zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu.

 

W tabeli 16 przedstawiono wskaźniki zadłużenia przedsiębiorstwa.

 

Tabela Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.: Analiza zadłużenia W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.

Wyszczególnienie	Formuła	1994	1995	၄%	1996	၄%
Wskaźnik ogólnego zadłużenia		0.85	0.73	-14	0.74	1
Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego		12.65	6.41	- 49	6.50	1
Wskaźnik zadłużenia długoterminow.		0	0	-	1.39	-
Wsk. pokrycia zobowiązań długoterminow. rzeczowymi składnikami majątku		-	-	-	2.25	-

 

Źródło: Dane opracowane na podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

 

Wskaźnik ogólnego zadłużenia według standardów zachodnich powinien oscylować w przedziale 0.57 - 0.67. Wysoki jego poziom wskazuje na duże ryzyko finansowe. W badanym okresie wartość wskaźnika zmniejszyła się o 13 %. W 1994 roku 85% majątku spółki finansowano kapitałami obcymi, a w 1996 udział zobowiązań w finansowaniu majątku zmniejszył się do 74%. Spółka w latach 1994-1995 nie korzystała z kredytu długoterminowego. W 1996 roku na każdą złotówkę kapitału własnego przypadało 1.39 zł. kredytu długoterminowego. Oznacza to, że zobowiązania długoterminowe są wyższe niż kapitał własny. Racjonalny wskaźnik zadłużenia długoterminowego powinien mieścić się w przedziale 0.5 - 1, zatem można uważać firmę za poważnie zadłużoną.

Spółka w badanym okresie nie osiągała zysku, zatem wskaźniki zdolności do obsługi długu przyjmują wartości ujemne.

 

 

Wnioski

 

Na podstawie przeprowadzonej analizy ekonomiczno-finansowej można stwierdzić, że Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996 znajdowała się w złej sytuacji finansowej. W całym badanym okresie spółka wykazywała stratę. W 1994 roku wynosiła ona 5 743 800 zł, a w 1996 roku już 51 455 500 zł.

Głównym czynnikiem wpływającym na wynik finansowy przedsiębiorstwa jest wynik na działalności gospodarczej. Podstawowym źródłem przychodów spółki była sprzedaż produktów na rynku krajowym, która wynosiła w kolejnych latach 61 586 500 zł, 189 229 900 zł, 211 153 400 zł. Z drugiej strony największy wpływ na wynik finansowy miały koszty zużycia materiałów i energii, które wynosiły odpowiednio: 36 398 300 zł, 138 463 400 zł, 152 147 800 zł. Istotne znaczenie posiadały również koszty amortyzacji.

Analiza bilansu Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. za lata 1994-1996 potwierdza szybkie tempo jej rozwoju. Suma bilansowa wzrosła w tym okresie o 290%

Po stronie aktywów dominującą grupą był majątek trwały. Dynamika wzrostu rzeczowych składników majątku wyniosła 307%, a ich udział w aktywach ogółem wzrósł z 76% w 1994 roku do 80 % w 1996 roku.

Majątek obrotowy spółki w badanym okresie wzrósł o 210% ale jego udział w majątku ogółem zmniejszył się z 24% do 18%.

W strukturze pasywów dominujący udział posiadały zobowiązania.

Zobowiązania krótkoterminowe choć nominalnie wzrosły, to w wyniku znacznego wzrostu sumy bilansowej ich udział w pasywach ogółem zmniejszył się z 85 % w 1994 roku do 30 % w 1996r. Spadek ten związany był ze zmianą źródeł finansowania dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Zobowiązania krótkoterminowe zastąpione zostały długami długoterminowymi, które pojawiają się w 1996 roku w wysokości 115 020 000 zł co stanowi 36 % pasywów ogółem.

Kapitał własny przedsiębiorstwa wzrósł pięciokrotnie z 16 303 000 zł w 1994 roku do 82 943 400 zł w 1996r. Jego udział w pasywach ogółem wynosił na koniec badanego okresu 26%. Największy wpływ na kształtowanie się wielkości kapitału własnego miały: kapitał podstawowy, nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych i wynik finansowy roku obrotowego.

Wskaźnik pokrycia majątku kapitałem własnym jest bardzo niski. W badanym okresie kształtował się na poziomie od 19 % w 1994 roku do 32 % w 1996 roku. Spółka nie przestrzegała złotej reguły bilansowej.

Podobnie kształtował się poziom wskaźnika pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym. W 1994r. - 19 %, 1995r. - 45 %, w 1996r. 76 %. W tym przypadku obserwujemy znaczną poprawę wartości wskaźnika, ale nie osiągnął on poziomu uznawanego za prawidłowy.

Analiza rachunku zysków i strat Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" wskazuje, że głównym źródłem przychodów był przychód ze sprzedaży produktów. W badanym okresie dynamika sprzedaży wynosiła 343 %. Koszty działalności operacyjnej rosły jednak szybciej. Dynamika ich wzrostu wynosiła 428 %. Wynikiem tych zmian jest niekorzystna tendencja kształtowania się wyniku ze sprzedaży.

Sprawozdania z przepływów pieniężnych sporządzone w latach 1995 - 1996 pozwalają wyodrębnić podstawowe strumienie pieniężne. W obydwu okresach największe wydatki poniesiono na inwestycje polegające na nabyciu składników rzeczowego majątku trwałego. Inwestycje w wysokości 62 971 700 zł dokonane w 1995 roku sfinansowane zostały z działalności operacyjnej oraz dopłat do kapitału. W 1996 roku wydatki na inwestycje w wysokości 123 295 000 zł sfinansowane zostały prawie w całości kredytem długoterminowym udzielonym przez spółki stowarzyszone PepsiCo Finance Ltd. i Pepsi-Cola General Borrlers Inc.

Rozszerzeniem ogólnej analizy struktury majątkowo - finansowej jest analiza wskaźników płynności, zadłużenia i efektywności zaangażowanych środków.

W badanym okresie spółka nie miała wystarczającej płynności finansowej. Pozytywnie należy jednak ocenić tendencję rosnącą wskaźników płynności, chociaż nie osiągnięto wielkości uznawanych za zadowalające. Wskaźnik pokrycia bieżących zobowiązań w kolejnych latach kształtował się następująco: 1994 - 0.29, 1995 - 0.53, 1996 - 0.59.

Należności inkasowane były w 1994 roku średnio w ciągu dwóch miesięcy. Okres ten wydłużył się do 78 dni w 1996 roku. Znacznemu skróceniu, bo o 113 dni uległ natomiast okres płacenia zobowiązań i wynosił odpowiednio: 231 dni, 132 dni, 118 dni.

W 1995 roku zwiększyła się produktywność majątku trwałego dzięki dużemu, bo aż 95 % wzrostowi wydajności pracy. W kolejnym roku wydajność pracy spadła w stosunku do roku poprzedniego co spowodowało spadek produktywności majątku o 41 %. Świadczy to o pogorszeniu efektywności gospodarowania w 1995 roku. W całym badanym okresie produktywność majątku trwałego wzrosła o 11 %.

Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" jest przedsiębiorstwem działającym od 1992 roku. Wielkość i rodzaj inwestycji wskazują na to, że znajduje się ona w fazie rozwoju. Mimo osiąganych strat w badanym okresie, przyszłość przedsiębiorstwa nie wydaje się być zagrożona. Rodzaj produkcji jak i duża stabilność rynków zbytu pozwalają optymistycznie prognozować przyszłość firmy.

Przedstawione badania potwierdzają, że systematyczna analiza sytuacji ekonomiczno finansowej przedsiębiorstwa pozwala na określenie jego silnych i słabych punktów.

Bibliografia

 

1.      Allerhand M. "Kodeks Handlowy z komentarzem" STO, Bielsko Biała 1997

2.      Analiza ekonomiczna przedsiębiorstw przemysłowych, praca zbiorowa pod red. E. Kurtysa, PWN, Warszawa-Poznań 1988

3.      Bednarski L., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie PWE, Warszawa 1994

4.      Bień W., Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1997

5.      Bućko J., Filipowicz J., Wąsik T. ,Ekonomika przedsiębiorstwa, WSI Radom 1995r.

6.      Fedak Z. Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego Rachunkowość, Zeszyt specjalny z 1994 r.

7.      Izydorczyk B., Żyznowski T., Sprawozdanie finansowe jednostek gospodarczych za 1996 r., DIFIN Warszawa 1996

8.      Lisiecka-Zając B., Ogólna charakterystyka ustawy o rachunkowości Rachunkowość - Zeszyt specjalny z 1994 r.

9.      Olchowicz I. Podstawy rachunkowości Cz.I, Difin, Warszawa 1996r.

10. Ostaszewski J., Analiza finansowa i ocena firmy według standardów EWG, CIM, Warszawa 1992

11. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz. U. Nr 6, poz. 35 z późn. zmianami)

12. Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa 1995 r.

13. Sierpińska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1997

14. Terebucha E.: Rachunkowość nie jest trudna. PWE Warszawa 1985 r.

15. Ustawa z dnia 1 grudnia 1995 r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych oraz ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. nr 154 poz. 791)

16. Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.)

17. Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tj. Dz.U. z 1991r. Nr 18, poz.80) z późn. zmianami

18. Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U.Nr. 121, poz. 591)

19. Walczak M., Analiza finansowa w procesie sterowania przedsiębiorstwem, Finans-Servis, Warszawa 1994

20. Waśniewski T, Skoczylas W., Analiza przepływów pieniężnych, Rachunkowość Nr 11, Warszawa 1993

21. Wiśniewski A.W., Prawo o spółkach tom 3 spółka akcyjna, TWIGGER SA, Warszawa 1993r.

 

 

Spis rysunków

 

Rysunek 1: Ogólny schemat bilansu obowiązującego w Polsce 13

Rysunek 2: Schemat aktywów przedsiębiorstwa. 17

Rysunek 3: Schemat pasywów przedsiębiorstwa 22

Rysunek 4: Dodatni poziom kapitału obrotowego. 26

Rysunek 5: Tworzenie zysku netto w przedsiębiorstwie. 30

Rysunek 6: Struktura przepływów finansowych w przedsiębiorstwie. 32

Rysunek 7: Podział zysku netto w przedsiębiorstwie państwowym. 42

 

 

Spis tabel

 

Tabela 1: Fundusze własne w poszczególnych formach prawnych przedsiębiorstw. 19

Tabela 2: Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze. 24

Tabela 3: Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne i obciążenia kapitałami obcymi. 24

Tabela 4: Struktura przychodów ze sprzedaży w latach 1994 - 1996 54

Tabela 5 Analityczny bilans Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
"Źródło Pniewy" Sp. z o.o. 56

Tabela 6: Wskaźniki wyposażenia W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.
w środki gospodarcze. 57

Tabela 7: Wskaźniki wyposażenia W.N.B. „Źródło Pniewy” w kapitały własne i obciążenia kapitałami obcymi. 57

Tabela 8: Rachunek Zysków i Strat W.N.B. „ŹRÓDŁO PNIEWY”
Sp. z o.o.. 62

Tabela 9: Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych 65

Tabela 10: Nabycie / Sprzedaż rzeczowego majątku trwałego 67

Tabela 11: Wskaźniki płynności finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994-1996 68

Tabela 12: Wskaźniki rotacji środków obrotowych i okresy płacenia zobowiązań W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996 69

Tabela 13: Wskaźniki rentowności W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach 1994 - 1996 70

Tabela 14: Wskaźniki sprawności działania W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.
w latach 1994-1996 71

Tabela 15: Wskaźniki efektywności wykorzystania majątku. 73

Tabela 16: Analiza zadłużenia W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o. 74

 

 

Spis wykresów

 

 

Wykres 1: Struktura zapasów w latach 1994 - 1996 58

Wykres 2: Czynniki wpływające na kapitał własny w latach 1994 - 1996 59

Wykres 3: Struktura kapitałowo majątkowa 60

Wykres 4: Wyniki finansowe W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach
1994 -1996 63

Wykres 5: Struktura kosztów operacyjnych W.N.B. Źródło Pniewy w latach 1994 - 1996 64

Wykres 6: Przepływy środków pieniężnych W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach 1995-1996 67

 

Pojemniejsze konto WWW, bez reklam  » Republika PRO «

r

^[1] Analiza ekonomiczna przedsiębiorstw przemysłowych, praca zbiorowa pod red. E. Kurtysa, PWN, Warszawa-Poznań 1988, s.9

^[2] L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie PWE, Warszawa 1994, s.9

^[3] M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa 1995 r., s.19

^[4] Ibidem, s.20

^[5] M. Walczak, Analiza finansowa w procesie sterowania przedsiębiorstwem Finans-Servis, Warszawa 1994, s. 44

^[6] Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U.Nr. 121, poz. 591) Art. 1

^[7] B. Lisiecka-Zając, Ogólna charakterystyka ustawy o rachunkowości Rachunkowość - Zeszyt specjalny z 1994 r. s.35

^[8] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. Nr 121, poz. 591) Art. 12, ust 2

^[9] Ibidem, Art.45, ust. 4

^[10] Ibidem, Art.50, ust. 2

^[11] Ibidem, Art.50, ust. 1

^[12] Ibidem, Art.3, ust. 8

^[13] Ibidem, Art.52, ust. 1

^[14] Ibidem, Art.52, ust. 2

^[15] Ibidem, Art.53, ust. 1

^[16] B. Izydorczyk, T. Żyznowski: Sprawozdanie finansowe jednostek gospodarczych za 1996 r., DIFIN Warszawa 1996, s. 25

^[17] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, op. cit., Art.54, ust. 1- 2

^[18] Ibidem, Art.64, ust. 1- 2

^[19] Ibidem, Art. 69, ust. 1 - 2

Art. 70, ust. 1 - 2

^[20] E.Terebucha: Rachunkowość nie jest trudna. PWE Warszawa 1985 r. s.45 za Analiza Ekonomiczno - Finansowa Przedsiębiorstwa praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza SGH Warszawa 1995r.

^[21] J.Bućko, J.Filipowicz, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. II, WSI Radom 1995r. s. 8

^[22] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.33, ust. 4

^[23] Z.Fedak Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego Rachunkowość, Zeszyt specjalny z 1994 r. s.61

^[24] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, op. cit. Art.3, ust. 11

^[25] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz. U. Nr 6, poz. 35 z późn. zmianami)

^[26] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.3, ust. 12

^[27] J.Bućko, J.Filipowicz, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa ..., op. cit., s. 14

^[28] Ibidem, s.15

^[29] Kodeks Handlowy, art. 427 § 1-3

^[30] Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.) art. 78

^[31] Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.) art. 3

^[32] Ibidem, art. 76

^[33] Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tj. Dz.U. z 1991r. Nr 18, poz.80) z późn. zm. art. 7

^[34] Ibidem, art. 46

^[35] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.37, ust. 3

^[36] Ibidem, Art.37 ust. 1 pkt 4

^[37] Ibidem, Art.3 ust. 1 pkt 19

^[38] Ibidem, Art.3 ust. 1 pkt 18

^[39] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Załącznik nr 1

^[40] B. Izydorczyk, T. Żyznowski: Sprawozdanie finansowe jednostek ..., op. cit. s. 93

^[41] Dz.U. z 1994r. Nr 43 poz.163, Nr 80 poz.368, Nr 90 poz.419 oraz z 1996r. Nr 34 poz. 148

^[42] M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.51

^[43] M.Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1997, s.26

^[44] Ibidem, s 30

^[45] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.3, ust.1, pkt 21

^[46] M.Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa 1997, s.31

^[47] M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.71

^[48] „Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa” praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., SGH Warszawa 1995, s.105

^[49] M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.28

^[50] M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 29

^[51] M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.31

^[52] Ibidem s.32

^[53] Ibidem, s.33

^[54] Ibidem, s.35

^[55] Kodeks Handlowy art. 390 § 2

^[56] A.W.Wiśniewski, Prawo o spółkach tom 3 spółka akcyjna, TWIGGER SA, Warszawa 1993r., s. 195

^[57] Kodeks Handlowy art. 191 § 1

^[58] Kodeks Handlowy art. 240 § 2

^[59] M. Allerhand "Kodeks Handlowy z komentarzem" STO, Bielsko Biała 1997 s. 172

^[60] Ustawa z dnia 1 grudnia 1995 r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych oraz ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. nr 154 poz. 791)

^[61] Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, tekst jednolity Dz. U. z 1995 r. Nr 54 poz. 288 z późn. zm. art. 38 § 1

^[62] Ibidem art. 1 § 1

^[63] Ibidem art. 3

^[64] Ibidem art. 5 § 1 pkt. 8

^[65] M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 79

^[66] J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 180

^[67] J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 181

^[68] I. Olchowicz Podstawy rachunkowości Cz.I, Difin, Warszawa 1996, s.227

^[69] J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 181

^[70] M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 97

^[71] Ibidem, s. 98

^[72] J. Ostaszewski, Analiza finansowa i ocena firmy według standardów EWG, CIM, Warszawa 1992 s.53 za M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 89

^[73] M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.90

^[74] Ibidem, s. 104 - 106

^[75] J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 191

^[76] W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1997, s.92

^[77] Ibidem, s 93

^[78] W.Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, op. cit. s. 83

^[79] J. Bućko, T. Wąsik, Ekonomika Przedsiębiorstwa Cz I, op. cit. s.181

Fundusze nagród dla pracowników

Fundusz własny

Zysk netto

Dofinansowanie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych

Inne fundusze celowe i odpisy

---