KOMPENDIUM WIEDZY FARMAKOGNOSTYCZNEJ

OLEJE ROŚLINNE

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Olej rycynowy - Ricini oleum	glicerydy glicerydy kwasu linolenowego, palmitynowego i stearynowego	przeczyszczające nawilżające do produkcji maści i kremów na skórę owłosioną	gęsta jasnożółta lub bezbarwna ciecz miesza się z etanolem
Olej lniany - Lini oleum	kwas linolenowy nienasycone kwasy tłuszczowe - omega-3, omega-6, omega-9	przeciwnowotworowe zewnętrznie do skóry tłustej, skłonnej do zapaleń stosowany do produkcji mydeł wpływa pozytywnie m.in. na mózg, układ naczyniowy	żółte zabarwienie intensywny, cierpki zapach wyciskany z nasion lnu
Olej wiesiołkowy - Oenotherae oleum	kwas gamma-linolenowy kwas cis-linolowy witamina F	miażdżyca cukrzyca choroba Raynauda obniża cholesterol	olej wiesiołkowy tłoczony jest na zimno przechowywać w lodówce
Olej kakaowy - Cacao oleum	występuje w 4 odmianach polimorficznych - najtrwalsza jest β	do wyrobu czopków i innych doodbytniczych i dopochwowych postaci leku	synonim - masło kakaowe surowiec farmakopealny

GUMY

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Guma arabska - Gummi Arabicum	polisacharydy enzymy utleniające oksydazy peroksydazy	w recepturze aptecznej do wytwarzania tabletek, emulsji, zawiesin, kleików, maści emulgator	pozyskiwana przez nacięcie pnia akacji senegalskiej surowiec farmakopealny
Tragakanta - Tragacantha	polisacharydy basoryna tragakantyna	w recepturze aptecznej do wytwarzania tabletek, emulsji, zawiesin, kleików, maści	pozyskiwana przez nacięcie pnia traganka gumodajnego surowiec farmakopealny

ŚLUZY

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Korzeń i liść prawoślazu - Althaeae radix et folium	związki śluzowe pektyny sacharoza flawony	osłaniające powlekające do okładów zmiękczających w stanach zapalnych w przewodzie pokarmowym	surowiec farmakopealny syrop przygotowywany jest z maceratu korzenia
Nasienie babki płesznika - Psylli semen	śluz białko olej tłusty irydoidy	łagodnie przeczyszczające zaparcia stany zapalne skóry hemoroidy	błyszczące, eliptyczne ciemnobrunatne nasiona surowiec farmakopealny
Nasienie lnu - Lini semen	śluz olej tłusty glikozydy cyjanogenne linustatyna	zaparcia stany zapalne dróg pokarmowych stany zapalne dróg oddechowych zewnętrznie - okłady p/zapalne	nasiona jajowate, płaskie, błyszczące, barwy brunatnej surowiec farmakopealny
Kwiat dziewanny - Verbasci flos	związki śluzowe saponiny irydoidy flawonoidy	osłaniające wykrztuśne zmiękczające przeciwzapalne	wysoka łodyga z dużymi, żółtymi kwiatami
Liść podbiału - Farfarae folium	śluz garbniki flawonoidy	osłaniające spazmolityczne ściągające, w stanach zapalnych nieżyty dróg oddechowych	Tymianek i Podbiał
Porost islandzki - Lichen islandicus	polisacharydy lichenina śluz kwasy porostowe	przeciwkaszlowe osłaniające antybiotyczne działa również na prątki gruźlicy	plecha łamliwa, chrząstkowata i rurkowata

FLAWONOIDY

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne		Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Kwiatostan głogu (owoc głogu) - Crataegi inflorescentia (Crataegi fructus)	flawonoidy - witeksyna, hiperozyd, rutozyd substancje azotowe (serce)		łagodny lek nasercowy, rozszerza naczynia wieńcowe, zwiększa przepływ krwi, działa inotropowo dodatnio, p/arytmicznie stosowany głównie u osób starszych w chorobach serca, miażdżycy i nadciśnieniu	surowiec farmakopealny -kwiatostan głogu serce! składnik kropli nasercowych
Liść brzozy - Betulae folium	flawonoidy -głównie hiperozyd olejki eteryczne garbniki		moczopędne jako składnik mieszanek ziołowych moczopędnych	mocz! surowiec farmakopealny
Kwiatostan lipy - Tiliae inflorescentia	flawonoidy olejki eteryczne śluz garbniki antocyjany		napotne osłonowe słabe moczopędne stosowany w przeziębieniach w postaci naparów składnik wielu mieszanek ziołowych	surowiec farmakopealny przeziębienie!
Ziele fiołka trójbarwnego - Violae tricoloris herba	flawonoidy pochodne kwasu salicylowego śluz garbniki witaminy C i E	moczopędne napotne w chorobach skóry działa odtruwająco na skórę pomocniczo w chorobie reumatycznej i miażdżycy jako środek stymulujący przemianę materii		surowiec farmakopealny
Ziele nawłoci - Virgaureae herba	flawonoidy saponiny garbniki fenolokwasy olejek eteryczny	silne działanie moczopędne kamica nerkowa obrzęki nadciśnienie słabe działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze składnik wielu mieszanek ziołowych		surowiec farmakopealny nerki!
Ziele skrzypu polnego - Equiseti herba	flawonoidy związki krzemu nikotyna kwas kawowy saponiny	moczopędne niedobór krzemu poprawa stanu włosów, skóry i paznokci pomocniczo w gruźlicy		surowiec farmakopealny
Kwiatostan kocanek - Helichrysi inflorescentia	flawonoidy ftalidy żółte barwniki olejek eteryczny	żółciotwórcze żółciopędne spazmolityczne stosowany w chorobach wątroby w kamicy żółciowej słabe działanie p/robacze i antybiot.		surowiec farmakopealny wątroba!
Kwiat bzu czarnego - Sambuci flos	flawonoidy fenolokwasy olejek eteryczny garbniki śluz	moczopędne (flawonoidy) napotne (flawonoidy i olejek eteryczny) do płukania jamy ustnej (garbniki)		surowiec farmakopealny mocz + pot!
Liść miłorzębu japońskiego - Gingko bilobae folium	flawonoidy - ginkgetyna, amentoflawon, bilobetyna seskwiterpeny - bolibalid diterpeny -ginkgolidy	wpływa pozytywnie na procesy energetyczne mózgu zaburzenia krążenia mózgowego choroby obwodowych naczyń krwionośnych antyagregacyjne - miażdżyca nootropowe - choroby wieku podeszłego, osłabiona pamięć		charakterystyczny liść - wachlarz pamięć! Ginkofar, Bilobil itp.
Owoc ostropestu plamistego - Sylibi mariani fructus	kompleks flawonoidów pod nazwą sylimaryna flawonoidy olej tłusty sterole	silne działanie antyhepatotoksyczne ochronne dla wątroby jako osłona podczas stosowania leków obciążających wątrobę profilaktyka i terapia chorób wątroby wcześnie podany może zapobiec śmierci w przydatku zatrucia muchomorem sromotnikowym		wątroba! Sylimarol!

ANTOCYJANY

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Owoc bzu czarnego - Sambuci fructus	antocyjany - cyjanidyna garbniki kwasy organiczne witamina C zespół witamin B	lekko przeczyszczające napotne słabe przeciwzapalne stosowany w stanach zapalnych żołądka i jelit pomocniczo w przeziębieniach
Owoc borówki czernicy - Myrtylli fructus	bardzo bogaty kompleks związków antocyjanowych duża zawartość garbników	zaburzenia wzroku o różnej etiologii, w tym pochodzenia cukrzycowego redukcja krwawień i obrzęków w obrębie gałki ocznej relaksacja naczyń wieńcowych przeciwwrzodowe	jagoda! oczy!
Kwiat bławatka - Cyani flos	antocyjany - pochodne cyjanidyny flawonoidy - pochodne apigeniny	łagodny środek przeciwzapalny, przeciwutleniający, wzmacniający działa słabo moczopędnie	składnik kremów pod oczy (cienie pod oczami, zapalenie spojówek)

KUMARYNY

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne		Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Ziele nostrzyka - Meliloti herba	kumaryny - melilotozyd, melilotyna, dikumarol zw. azotowe alantoina		środek zmiękczający (emolliens) stosowany najczęściej zewnętrznie w postaci Emplastrum Meliloti (plaster nostrzykowy - maść zielona)	zapach podobny do świeżego siana surowiec farmakopealny
Kwiat kasztanowca - Hippocastani flos	kumaryny - eskuletyna, eskulina flawonoidy garbniki fenolokwasy		uszczelniające naczynia krwionośne żylaki, obrzęki, zastoiny żylne	białe kwiaty z żółtymi lub czerwonymi plamami u nasady
Owoc keli - Ammi visnagae fructus	piranokumaryny - wisnadyna, samidyna flawonoidy olejek eteryczny		silne rozszerzające naczynia wieńcowe i nerkowe spazmolityczne dusznica bolesna kamica nerkowa lekka astma	synonim - aminek egipski
Owoc aminka większego - Ammi majoris fructus	furanokumaryny - ksantotoksyny, bergapten	repigmentacyjne w bielactwie i łuszczycy		fotouczulający!
Kora jesionu - Fraxini cortex	kumaryny - fraksyna, fraksetyna, fraksydyna garbniki	słabo moczopędne przeciwreumatyczne		zielonkawobrązowa o wyraźnie zaznaczonym odcieniu szarości

LIGNANY

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Cytryniec chiński - Schizandra chinensis	lignany - gomissyna, schizandryna	antyhepatotoksyczne w chorobach wątroby o różnej etiologii wspomagająco w WZW
Podofilina - Resina Podophylli (Podophyllinum)	podofilotoksyna peltatyny	silnie przeczyszczające składnik preparatów przeciwnowotworowych zewnętrznie jako środek przeciw brodawkom	żywica

FENOLE

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Liść mącznicy - Uvae ursi folium	fenole - arbutyna, metyloarbutyna garbniki flawonoidy	odkażające drogi moczowe (tylko przy zasadowym odczynie moczu) ściągające	surowiec farmakopealny
Liść brusznicy - Vitis idaeae folium	fenole ­ arbutyna, hydrochinon garbniki flawonoidy	odkażające drogi moczowe (tylko przy zasadowym odczynie moczu) ściągające	zamiennik mącznicy surowiec farmakopealny
Kora wierzby - Salicis cortex	fenole - salicyna kwas salicylowy flawonoidy	lek przeciwreumatyczny stosowany w mieszankach ziołowych	wykorzystuje się wierzbę białą i purpurową (wiklinę) surowiec farmakopealny
Dziegieć sosnowy - Pix liquida pini	związki fenolowe węglowodory aromatyczne	posiada właściwości antyseptyczne i bakteriobójcze stosowany w leczeniu łuszczycy stosowany w mieszankach ziołowych	charakterystyczny zapach silnie brudzący Lorinden T - oznaczenie T wskazuje, że składnikiem jest dziegieć
Dziegieć brzozowy - Betulae oleum	związki fenolowe węglowodory aromatyczne	przeciwzapalne silnie odkażające przeciwświądowe keratolityczne stosowany w leczeniu łuszczycy	gęsta, brunatna ciecz

GARBNIKI

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Kora dębu - Quercus cortex	garbniki fenolokwasy związki triterpenowe	ściągające stosowana tylko zewnętrznie w postaci odwarów i płukań do kąpieli w chorobach skóry, nadmiernej potliwości i hemoroidach	kora zewnątrz srebrzystoszara, wewnątrz brunatna surowiec farmakopealny
Dębianka - Galla	garbniki (galatoniny - estry kwasu galusowego i glukozy)	silnie ściągające do otrzymywania taniny	czasem stosowana w postaci nalewki Gallarum tinctura kulista żółtoszara lub żółta narośl na pędzie dębu synonim - galas dębowy
Tanina - Tanninum	mieszanina estrów kwasu galusowego i innych fenolokwasów z glukozą	ściągające przeciwzapalne	pozyskiwana z galasów dębowych i liści herbaty
Kłącze pięciornika - Tormentillae rhizoma	garbniki fenolokwasy saponiny	wewnętrznie - przeciwbiegunkowe zewnętrznie w postaci płukanek i kąpieli ściągających maść - Tormentiol czopki - Hemorol	synonim - kłącze kurzego ziela surowiec farmakopealny
Kłącze wężownika - Bistortae rhizoma	garbniki fenolokwasy	ściągające krwawienia, biegunki stany zapalne jamy ustnej	stosowane dość rzadko
Liść jeżyny - Rubi fruticosi folium	garbniki kwasy organiczne - cytrynowy flawonoidy	ściągające przeciwbiegunkowe	najczęściej jako składnik mieszanek ziołowych surowiec farmakopealny
Liść orzecha włoskiego - Juglandis folium	garbniki juglon (barwnik) flawonoidy fenolokwasy olejek eteryczny	przeciwbiegunkowe odstrasza insekty barwnik w szamponach do włosów farbowanych	w świeżych liściach znajduje się dużo witaminy C charakterystyczny nieprzyjemny zapach barwi skórę na brązowo

ANTRAZWIĄZKI

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Alona - Aloe	antranoidy - aloina A i B, aloeemodyna żywica	przeczyszczające pobudza perystaltykę jelit żółciotwórcze, żółciopędne jako środek goryczowy w leczeniu ran i oparzeń w celu zwiększenia odporności	nieregularne ostrokanciaste bryłki barwy ciemnozielonej lub ciemnobrunatnej surowiec farmakopealny stosuje się także sok lub miazgę z aloesu, np. na skórę jako środek p/zapalny
Korzeń rzewienia - Rhei radix	związki antranoidowe garbniki	w małych dawkach ściągająco i przeciwbiegunkowo w większych dawkach przeczyszczająco	synonim - rabarbar surowiec farmakopealny
Liść senesu - Sennae folium	antrazwiązki - sennozydy, glikozydy antrachinonowe śluz flawonoidy żywica olejek eteryczny	laxantia zbyt wysokie dawkowanie prowadzi do bólów brzucha może wystąpić czerwone zabarwienie moczu	listki całobrzegie, lancetowate, jasnozielone surowiec farmakopealny składnik wielu mieszanek
Kora kruszyny - Frangulae cortex	antranoidy flawonoidy saponiny	środek łagodnie przeczyszczający działa słabiej i później od liści senesu	rynienki lub dwururki z licznymi białymi przetchlinkami surowiec farmakopealny
Ziele dziurawca - Hyperici herba	antranoidy - hiperycyna flawonoidy olejek eteryczny garbniki	spazmolityczne choroby wątroby ściągające przyspieszające gojenie ran, oparzeń wirusostatyczne przeciwdepresyjne	surowiec farmakopealny uczula na światło

GLIKOZYDY NASERCOWE

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Liść naparstnicy purpurowej - Digitalis purpureae folium	glikozydy kardenolidowe - digitoksyna, gitoksyna, purpureaglikozyd A i B	nasercowe inotropowo dodatnie chronotropowo ujemne zwiększa objętość wyrzutową serca stosowane w niewydolności serca	liście podłużne jajowate, duże blaszka miękko owłosiona od spodu silne siateczkowate unerwienie
Liść naparstnicy wełnistej - Digitalis lanatae folium	kardenolidy - lanatozydy, digoksyna, acetylodigoksyna (ma silne działanie przeciwarytmiczne)	nasercowe stosowane w niewydolności serca	liście lancetowate, zaostrzone na szczycie , słabo owłosione
Ziele miłka wiosennego - Adonidis vernalis herba	kardenolidy - adonitoksyna, cymaryna, adonitol	w lekkich niedomogach serca słabo moczopędnie i uspokajająco	surowiec farmakopealny kwiaty żółte owoce jasnozielone
Ziele konwalii - Convallariae herba	glikozydy kardenolidowe - konwalatoksyna (glikozyd o największej aktywności biologicznej)	nasercowe jest składnikiem kropli nasercowych (Guttae cardiaceae)	kwiatostany (jednostronne grona na głąbiku) liście eliptyczno jajowate, całobrzegie surowiec farmakopealny
Nasiona strofantusa - Strophanti semen	kardenolidy - β-strofantyna K, cymaryna	działają nasercowo, ale krótko podawane dożylnie	nasiona eliptyczno - jajowate barwy ciemnobrązowej
Cebula morska - Scillae bulbus	glikozydy bufadienolidowe - proscylarydyna	kardiotoniczne moczopędne stosowana w obrzękach	duże cebule o silnie rozbudowanym systemie korzeniowym

SUROWCE ODPORNOŚCIOWE, WITAMINOWE I MINERALNE

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Cebula zwyczajna - Allii cepae bulbus	pochodne alliiny związki siarkowe witaminy C i z gr. B biopierwiastki (K, Mg, P, Fe, Ca)	antybiotyczne wykrztuśne wspomagająco w stanach obniżenia odporności przeciwcukrzycowe fibrynolityczne (blizny)	Cepan
Cebula czosnku - Allii sativi bulbus	alliina ajoeny	antybiotyczne hipoglikemiczne hipotensyjne żółciopędne przeciwmiażdżycowe	często występuje w preparatach olejów rybich (tran, z wątroby rekina)
Ziele jeżówki purpurowej - Echinaceae purpureae herba	echinacyna echinakozyd alkiloamidy	immunostymulujące przeciwwirusowe	Echinaceae Succus
Owoc dzikiej róży - Rosae fructus	witaminy (A, z gr. B, C, K, E) flawonidy garbniki	surowiec witaminowy w stanach obniżonej odporności	pomarańczowoczerwone owocostany , wewnątrz liczne żółte owoce (orzeszki) szczeciniasto owłosione
Liść pokrzywy - Urticae folium	wit. K i z gr. B chlorofile β-karoten garbniki kwas krzemowy	hemostatyczne moczopędne pobudzają wydzielanie soku żołądkowego żółciopędne hipoglikemiczne przeciwreumatyczne	liście barwy ciemnozielonej, sercowate surowiec farmakopealny
Morszczyn - Fucus	zawiera organicznie związany jod w postaci pochodnych tyroniny	surowiec pobudzający wydzielanie hormonów tarczycy składnik mieszanek ziołowych	wysuszona plecha brunatno-fioletowa

SAPONINY

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Korzeń mydlnicy - Saponariae radix	saporubina - zespół glikozydów saponinowych	wykrztuśne środek pianotwórczy	synonim - mydlik smak drażniący, drapiący surowiec farmakopealny
Korzeń lukrecji - Glycyrrhizae radix	saponiny kwas glicyryzynowy flawonoidy	expectorans w postaci extractum, succus rozkurczowe przeciwzapalne stany zapalne przewodu pokarmowego dłuższe stosowanie może powodować obrzęki i nadciśnienie	synonim - Liquiritiae radix barwa żółta smak słodki surowiec farmakopealny
Korzeń pierwiosnka - Primulae radix	saponiny	wykrztuśne (napar, nalewka, wyciąg) moczopędne drażniące - jednorazowo do 0,5g	żółty lub brunatny korzeń wraz z brunatno czerwonym kłączem gatunek objęty ochroną surowiec farmakopealny
Koszyczek nagietka - Calendulae anthodium	saponiny flawonoidy karotenoidy fenolokwasy olejek eteryczny	przeciwzapalne rany, stłuczenia, stany zapalne błon śluzowych rozkurczowe żółciopędne obniża poziom cholesterolu przeciwrzęsistkowicze	synonim - kwiat nagietka (Calendulae flos) kwiaty języczkowate i rurkowate pomarańczowo -żółte surowiec farmakopealny
Korzeń Żeń-szenia - Ginseng radix	saponiny ginsenozydy (panaksozydy)	psychopobudzające pobudzające seksualnie przeciwnowotworowe hipoglikemiczne stany osłabienia w geriatrii	kłącze palowe słabo rozgałęzione o małej ilości korzeni biało popielate lub jasnokremowe

GORYCZE

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Korzeń goryczki - Gentianae radix	związki goryczowe - gencjanina, amarogentyna olejek eteryczny	goryczowe (amarum) pobudzenie łaknienia i wydzielania soku żołądkowego (stomachicum) żółciotwórcze (cholereticum) żółciopędne (cholagogum)	wskaźnik goryczy powyżej 10 000 w Polsce tylko z uprawy surowiec to kilkuletnie korzenie surowiec farmakopealny smak bardzo gorzki
Liść bobrka trójlistnego -Menyanthidis folium	substancje gorzkie garbniki flawonoidy	goryczowe (amarum) pobudzenie łaknienia pobudzenie wydzielania soku żołądkowego (stomachicum) stymulacja układu pokarmowego	wskaźnik goryczy powyżej 300 liście charakterystyczne trójlistkowe smak bardzo gorzki synonim - Trifolii fibrini folium surowiec farmakopealny
Ziele drapacza - Cnici benedicti herba	seskwiterpeny knicyna (gorycz) benedyktyna olejek eteryczny flawonoidy lignany	goryczowe (amarum) pobudzenie łaknienia i wydzielania soku żołądkowego (stomachicum) żółciotwórcze (cholereticum) żółciopędne (cholagogum)	wskaźnik goryczy około 2000 synonim - Cardui benedicti herba
Korzeń mniszka - Taraxaci radix	laktony seskwiterpenowe triterpeny sole potasu flawonoidy inulina (polisacharyd)	goryczowe (amarum) pobudzenie łaknienia i wydzielania soku żołądkowego (stomachicum) żółciotwórcze (cholereticum) żółciopędne (cholagogum) preparaty galenowe	synonim - Taraxaci radix cum herba surowiec farmakopealny surowiec pospolity surowiec zbierany wiosną przed kwitnieniem

IRYDOIDY

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Korzeń kozłka - Valerianae radix	olejek eteryczny irydoidy -walepotriaty (walepotriany)	uspokajające stany niepokoju pobudzenie problemy z zasypianiem rozkurczowe choroby przewodu pokarmowego	gatunek zbiorowy korzenie i kłącza splątane i łamliwe charakterystyczny zapach synonim - korzeń waleriany składnik kropli nasercowych, żołądkowych i uspokajających surowiec farmakopealny
Liść babki lancetowatej - Plantaginis lanceolatae folium	irydoidy - aukubina śluz garbniki fenolokwasy flawonoidy kwas krzemowy	wykrztuśne powlekająco-osłaniające przeciwzapalne bakteriostatyczne (świeży sok) stany zapalne jamy ustnej i krtani nieżyty dróg oddechowych stany zapalne skóry trudno gojące się rany stany zapalne przewodu pokarmowego	surowiec powszechny liście do 30 cm długości surowiec zbierany w stanie kwitnienia surowiec farmakopealny
Ziele świetlika - Euphrasiae herba	irydoidy - aukubina garbniki fenolokwasy kumaryny olejek eteryczny sole miedzi sole manganu	przeciwzapalne przeciwbakteryjne zapalenie spojówek i brzegów powiek zespół suchego oka zmęczenie oczu	surowiec powszechny

OLEJKI ETERYCZNE

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Koszyczek arniki - Arnicae anthodium	olejki eteryczne - pochodne tymolu flawonoidy kumaryny fenolokwasy	antyseptyczne p/zapalne zewnętrznie w stłuczeniach, opuchnięciach, ranach do płukania jamy ustnej	kwiaty barwy żółtopomarańczowej kielich przekształcony w puch Tinctura arnicae surowiec farmakopealny
Ziele krwawnika - Millefolii herba	olejki eteryczne - azulen, chamazulen flawonoidy kumaryny garbniki	p/zapalne p/krwotoczne spazmolityczne żółciopędne wewnętrznie w chorobach układu przewodu pokarmowego	kwiaty zewnętrzne białe lub biało-różowe surowiec farmakopealny Enterosol
Koszyczek rumianku - Chamomillae anthodium	olejki eteryczne - bisabolol, chamazulen flawonoidy kumaryny	p/zapalne spazmolityczne uspokajające zewnętrznie w stanach zapalnych i podrażnieniach wewnętrznie w stanach zapalnych układu pokarmowego i moczowego	koszyczek obejmujący kwiaty języczkowe i rurkowe kwiaty brzeżne białe, środkowe żółte surowiec farmakopealny
Liść szałwii - Salviae folium	olejki eteryczne - tujon, cyneol, kamfora triterpeny garbniki flawonoidy	antyseptyczne ściągające p/potne uspokajające zewnętrznie w płukankach, do kąpieli	silne obustronne owłosienie liści surowiec farmakopealny Dentosept
Lupulina - Lupulinum	olejki eteryczne - mircen, humulen żywica flawonoidy	uspokajające hipotensyjne składnik wielu mieszanek ziołowych	gruczoły chmielowe synonim - Lupuli glandulae tożsamo traktowany surowiec Lupuli strobili - szyszki chmielu surowiec farmakopealny
Liść melisy - Melissae folium	olejki eteryczne - citral A i B kwas rozmarynowy kwas kawowy flawonoidy	sedatywne spazmolityczne bakteriostatyczne wirusostatyczne	liście sercowate o zapachu cytrynowym surowiec farmakopealny
Kwiat lawendy - Lavandulae flos	olejki eteryczne - linalol, borneol, cyneol, geraniol	uspokajające żółciopędne aromaterapia	surowiec farmakopealny
Ziele piołunu - Absinthii herba	olejki eteryczne - tujon, tujol laktony seskwiterpenowe gorycze	żółciotwórcze pobudza łaknienie i wydzielanie soku żołądkowego p/robacze	surowiec farmakopealny uszkadza OUN wiechowaty kwiatostan z żółtymi kwiatami
Liść mięty pieprzowej - Menthae piperitae folium	olejki eteryczne - mentol garbniki flawonoidy	wiatropędne rozkurczowe żółciotwórcze, żółciopędne p/biegunkowe wewnętrznie w zaburzeniach trawienia	potrójny mieszaniec (rozmnażanie wyłącznie przez podział sadzonek) surowiec farmakopealny
Owoc anyżu - Anisi fructus	olejki eteryczne - anetol, dianetol antocyjany olej tłusty	wiatropędne pobudzające wydzielanie soku żołądkowego spazmolityczne pobudzające laktację wykrztuśne	synonim - anyż, anyżek surowiec farmakopealny szarozielone owoce o charakterystycznym zapachu
Owoc kolendry - Coriandri fructus	olejki eteryczne - linalol, α-pinen, geraniol flawonoidy kumaryny	wiatropędne pobudzające wydzielanie soku żołądkowego	drobne żółtobrunatne owoce z widocznymi żeberkami surowiec farmakopealny
Owoc kopru włoskiego - Foeniculi fructus	olejki eteryczne - anetol, fenikulina flawonoidy	wiatropędne pobudzające wydzielanie soku żołądkowego spazmolityczne pobudzające laktację wykrztuśne	synonim - fenkuł drobne, podłużnie jajowate owoce z 5 wyraźnymi żeberkami surowiec farmakopealny
Kłącze kurkumy -Curcumae longae rhizoma	olejki eteryczne - cyneol, myrcen kurkumina	żółciopędne, rozkurczowe bakterio- i fungistatyczne problemy z trawieniem i choroby wątroby	Ulgix
Liść rozmarynu - Rosmarini folium	olejki eteryczne - cyneol, borneol, kamfora flawonoidy kwas rozmarynowy	wiatropędne pobudzające wydzielanie soku żołądkowego p/zapalne odkażające ściągające	Verdin Complex
Korzeń arcydzięgla -Angelicae radix	olejki eteryczne - β-felandren, α-pinen kumaryny - angelicyna	gorzkie (goryczowe) spazmolityczne moczopędne hipotensyjne	synonim - Archangelicae radix surowiec farmakopealny Iberogast
Owocnia pomarańczy gorzkiej - Aurantii amari pericarpium	olejki eteryczne - limonen, cytral gorycze flawonoidy	gorzkie (goryczowe) corrigens	syrop z owocni pomarańczy gorzkiej i z sulfogwajakolem nalewka gorzka i krople żołądkowe surowiec farmakopealny
Ziele tymianku - Thymi herba	olejki eteryczne - tymol, karwakrol garbniki gorycze	wykrztuśne (sekretolityczne) dezynfekujące	surowiec farmakopealny syrop tymiankowy złożony Tymianek i podbiał
Korzeń omanu - Inulae radix	olejki eteryczne - kamfora alantowa (helenina) inulina	wykrztuśne (sekretolityczne) żółciotwórcze żółciopędne	synonim - Helenii radix Pectosol
Pędy sosny - Pini turiones	olejki eteryczne - pinen, limonen, borneol żywica gorycze garbniki	wykrztuśne (mukolityczne) p/bakteryjne	Sirupus Pini compositus tożsamo traktowany jest surowiec Pini gemmae - pączki sosny
Ziele majeranku -Majoranae herba	olejki eteryczne - terpinen garbniki flawonoidy	p/zapalne, ściągające stany zapalne błony śluzowej nosa u dzieci (Majoranae unguentum)	surowiec farmakopealny
Kłącze tataraku -Calami rhizoma	olejki eteryczne - azaron garbniki gorycze	odkażające ściągające p/zapalne goryczowe pobudzające wydzielanie soku żołądkowego wiatropędne spazmolityczne	synonim - Tatarak DentoSept jest użyteczny przy leczeniu cukrzycy
Kłącze imbiru -Zingiberis rhizoma	olejki eteryczne - zingiberen gingerole shogaole	p/wymiotne obniżające poziom cholesterolu immunostymulujące p/wirusowe pobudza apetyt i procesy trawienne zwiększa libido	Lokomotiv
Owoc jałowca -Juniperi fructus	olejki eteryczne - pinen, juneol, kamfora jałowcowa żywica flawonoidy garbniki	silnie moczopędne drażni miąższ nerkowy - przy przedawkowaniu może wystąpić podrażnienie i krwawienie	jałowiec wspomaga prace wątroby i łagodzi nerwobóle surowiec farmakopealny
Korzeń lubczyku - Levistici radix	olejki eteryczne - pinen, felandren kumaryny fenolokwasy	moczopędne leczenie i zapobieganie kamicy nerkowej spazmolityczne zwiększa libido	Fitolizyna nefrocaps surowiec farmakopealny

ALKALOIDY

Polska / Łacińska nazwa surowca	Najważniejsze składniki czynne	Działanie / Zastosowanie	Inne istotne informacje o surowcu
Ziele lobelii - Lobeliae herba	alkaloidy pirydynowe i piperydynowe - lobelina i jej pochodne	analeptyczne p/dychawicze sekretolityczne	łodygi częściowo fioletowo nabiegłe
Nasienie areki - Arecae semen	alkaloidy pirydynowe i piperydynowe - arekolina i jej pochodne garbniki	w weterynarii jako środek p/robaczy i przeczyszczający orzechy betelowe są też popularną używką o działaniu parasympatykomimetycznym żucie zmielonych orzechów barwi zęby na czarno	areka zwyczajowo nazywana jest palmą betelową
Liść pokrzyku - Belladonnae folium	alkaloidy tropanowe - hioscyjamina, skopolamina flawonoidy	do wyrobu preparatów galenowych (Tinctura B., Extractum B., Intractum B.)	synonim: liść wilczej jagody surowiec farmakopealny
Korzeń pokrzyku - Belladonnae radix	alkaloidy tropanowe - hioscyjamina, skopolamina kumaryny	jako źródło naturalnej atropiny do wyrobu preparatów galenowych	smak najpierw słodki, potem gorzki i ostry
Liść bielunia - Stramonii folium	alkaloidy tropanowe - hioscyjamina, skopolamina garbniki flawonoidy	do wyrobu preparatów galenowych do otrzymywania atropiny preparaty przeciw dychawicy oskrzelowej - astma	charakterystyczne białe kwiaty i kolczaste, czterodzielne owoce
Liść lulka czarnego - Hyoscyami folium	alkaloidy tropanowe - hioscyjamina, skopolamina garbniki flawonoidy	do wyrobu Oleum Hyoscyami - do nacierań w neuralgiach jako źródło naturalnych alkaloidów	charakterystyczne żółte kwiaty z fioletowo-czarnymi żyłkami
Opium - Opium	alkaloidy izochinolinowe - morfina, kodeina, papaweryna kwas mekonowy kwas mlekowy kauczuk żywice flawonoidy	p/bólowe p/kaszlowe spazmolityczne zapierające do otrzymywania naturalnych alkaloidów do wyrobu preparatów galenowych (Tinctura Opii, Extractum Opii, Opium pulveratum)	jest to stężały sok mleczny maku lekarskiego synonimy - Makowiec, Opium crudum, Laudanum, Meconium
Korzeń ipekakuany - Ipecacuanhae radix	alkaloidy izochinolinowe - emetyna saponiny żywica	wykrztuśne (sekretolityczne) wymiotne pierwotniakobójcze	synonimy - Radix Cephaelidis, korzeń wymiotnicy surowiec farmakopealny
Ziele glistnika - Chelidonii herba	alkaloidy izochinolinowe - chelidonina olejek eteryczny	spazmolityczne choroby przewodu pokarmowego stany zapalne dróg żółciowych p/wirusowe do usuwania brodawek	synonim - jaskółcze ziele w całej roślinie żółtopomarań. sok mleczny surowiec farmakopealny
Liść boldo - Boldo folium	alkaloidy izochinolinowe - boldyna olejek eteryczny flawonoidy	żółciopędne przeciwrobacze surowiec do izolowania boldyny	Boldaloin, Boldovera
Ziele ruty - Rutae herba	alkaloidy furochinolinowe flawonoidy - rutozyd olejek eteryczny	spazmolityczne żółciopędne uspokajające
Kora chinowa - Cinchonae cortex	alkaloidy chinolinowe - chinina, chinidyna garbniki	amarum (gorzkie) zwiększające łaknienie tonizujące przeciwgorączkowe przeciwarytmiczne otrzymywanie chininy, chinidyny	synonim - Chinae cortex postać rurek lub rynienek chininy HCl służy do określania wskaźnika goryczy
Nasienie kulczyby - Strychni semen	alkaloidy indolowe - strychnina, brucyna	analeptyczne tonizujące pobudzające łaknienie do wyrobu preparatów galenowych	synonim - Nux vomica płaskie nasiona o kształcie guzikowatym, do 3cm średnicy, owłosione, szarozielone
Sporysz - Secale cornutum	alkaloidy indolowe - ergotamina, ergometryna aminy - tyramina, histamina barwniki	surowiec do pozyskiwania alkaloidów naturalnych i ich półsyntetycznych pochodnych środek kurczący macicę w postaci Extractum Secalis cornuti fluidum bóle migrenowe choroba Parkinsona	jest przetrwalnikiem grzyba buławinki czerwonej, pasożytującego na życie
Ziele męczennicy - Passiflorae herba	alkaloidy indolowe - harmina, harmalina flawonoidy glikozydy cyjanogenne	uspokajające depresyjnie na OUN	charakterystyczny kwiat z okółkiem składnik wielu preparatów uspokajających
Korzeń rauwolfii - Rauwolfiae radix	alkaloidy indolowe - rezerpina, ajmalina, ajmalicyna, johimbina	hipotensyjne uspokajające przeciwarytmiczne	Normatens
Ziele barwinka pospolitego - Vincae minoris herba	alkaloidy indolowe - winkamina, izowinkamina flawonoidy	hipotensyjne zaburzenia krążenia mózgowego
Ziele i korzeń barwinka różowego - Catharanthi rosei radix et herba	alkaloidy indolowe - winblastyna, winkrystyna	przeciwnowotworowe
Zarodek kola - Colae embryo	alkaloidy purynowe - kofeina, teobromina, teofilina garbniki	analepticum (pobudzające OUN) stany zmęczenia psychicznego i fizycznego wspomagające pracę serca	Cardiol C
Nasienie kawy - Coffeae semen	alkaloidy purynowe - kofeina, teobromina, teofilina kwas chlorogenowy (pochodna kwasu kawowego)	analepticum (pobudzające OUN) stomachicum (zwiększające łaknienie) diureticum (moczopędne)	kofeina wspomaga działanie przeciwbólowe w preparatach paracetamolu (np. Apap Extra)
Liść herbaty - Theae folium	alkaloidy purynowe - kofeina, teobromina, teofilina garbniki saponiny flawonoidy	analepticum (pobudzające OUN) ściągające	zawiera dużo taniny
Nasienie kakaowca - Cacao semen	alkaloidy purynowe - kofeina, teobromina garbniki tłuszcze	pobudzające otrzymywanie oleju kakaowego
Bulwa tojadu - Aconiti tuber	alkaloidy diterpenowe - akonityna	antineuralgicum przeciwbólowe nerwobóle nalewka - Tinctura aconiti homeopatia	synonim - mordownik
Liść potoślinu - Jaborandii folium	alkaloidy imidazolowe - pilokarpina	napotne (diaphoreticum) ślinopędne jaskra	odtrutka w zatruciu atropiną
Nasienie zimowitu - Colchici semen	pseudoalkaloidy - kolchicyna, demekolcyna	przeciwzapalne przeciwbólowe cytostatyczne ataki dny moczanowej nowotwory skóry	kwitnie jesienią, owocuje na wiosnę

20

---