WYŻSZA SZKOŁA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Historia Architektury

PAŁAC KRASIŃSKICH

Ten elegancki, barokowy budynek jest uważany za jeden z najpiękniejszych pałaców w Warszawie. Projektodawcą pałacu był Tylman z Gameren. Przy dekoracji elewacji budowli pracował Andrzej Schlüter najwybitniejszy w tym czasie rzeźbiarz działający w Polsce, wykonawca m.in. płaskorzeźb tympanonów i sześciu posągów rzeźbionych środkowych ryzalitów dwóch elewacji pałacu: dziedzińcowej i ogrodowej. Malowidła wnętrz budowli były autorstwa Michała Anioła Palloniego, malarza nadwornego Jana III Sobieskiego. Wymienić tu należy plafon oraz freski w supraportach portali westybulu pałacu. Budowla w stanie surowym ukończona została w 1689 r. Drugi etap budowy przypada na lata: 1689- ok.1699. W tym czasie zostają ukończone elewacje pałacowe i ich bogata dekoracja. W 1699 r. ukończono także częściowo wnętrze budowli, pozostałe natomiast nigdy nie zostały zrealizowane.

Elewacja główna budynku jest dziewiętnastoosiowa z pięcioosiowymi ryzalitami po środku dwóch trzyosiowymi na narożach. Dominujące ryzality środkowe obu elewacji są zaakcentowane prze kolosalne trójkątne przyczółki z płaskorzeźbami. Na ryzalitach narożnych fasady głównej umieszczono attyki balustradowe, które nie zostały wykonane w elewacji ogrodowej. Ściany ryzalitów architekt zakomponował za pomocą pasów pseudorustyki, które zostały potraktowane jako cokół budowli na parterze markującej rzekome bloki kamienne i jońskich pilastrów obejmujących dwa piętra, czyli wielkiego porządku w kondygnacjach górnych, podtrzymują one belkowanie pałacu, z fryzem zawierającym wąskie okienka mezzanina.

Piętra zwieńczone zostało bogatym kartuszem herbowym, podtrzymywanym przez uskrzydlone personifikacje Sław, dmące w trąby oraz putto wieńczące; ukazany kartusz zawiera herb fundatora - Ślepowron oraz herb Prus III Jadwigi Teresy Jabłonowskiej, żony Krasińskiego w latach 1680-1692.

Na narożach trójkątnych przyczółków ryzalitów środkowych ustawiono posągi. Podziały architektoniczne tych ryzalitów, zwieńczone przyczółkami, tworzą motyw spłaszczonych portyków antycznej świątyni, które przeplatają się z motywem łuku triumfalnego. Ten ostatni tworzy kompozycja obramień okiennych piętra reprezentacyjnego (piano nobile) polegająca na półkolistym zamknięciu szerszego okna środkowego, podzieleniu okien bocznych na prostokątne okna dolne i małe prawie kwadratowe okienka górne. O ile oba wspomniane motywy kompozycyjne wywodzą się z północnowłoskich budowli willowych, dwóch tyle szereg licznych szczegółów dekoracji rzeźbiarskiej zostały przyjęte z okazałych pałaców włoskich typu miejskiego. Ten rodowód mają portale obu elewacji połączone z balkonami piętra, a zwłaszcza portal fasady dziedzińcowej ujęty wolno stojącymi kolumnami początku toskańskiego, i umieszczone na ich przedłużeniu kartusze herbowe oraz rozłożyste wazony z owocami ozdabiająca małe okienka bocznych osi. Do motywów przyjętych z dekoracji włoskich pałaców miejskich zaliczyć trzeba również wydatne naczółki, na przemian segmentowe i trójkątne, ozdabiające okna piętra oraz plastyczne girlandy zawieszone pod okienkami trzeciej kondygnacji, dwóch także oryginalną formę obramień tych okien.

Z dwóch głównych fasad pałacu znacznie okazalsza jest fasada dziedzińcowa, na której widzimy filarowe loggio o dwóch kondygnacjach między ryzalitami. Otwarte arkady loggii ukazują w głębi ściany z oknami w obramieniach analogicznych do obramień okiennych ryzalitów. Filary loggii ujęto również we wspólny z ryzalitami system podziałów pilastrowych i zwieńczono attyką balustradową, na której stanąć miały wazony i rzeźby.

Tematyka figuralnej dekoracji pałacu została zaczerpnięta z historii rzekomych antycznych przodków rodziny Krasińskich. Krasińscy pieczętujący się herbem Ślepowron, mający kruka w godle, uznali się, bowiem już w XVI w. za potomków rzymskiego patrycjuszowskiego rodu Waleriuszów, z których kilku używało przydomka Corvinus czyli Kruk.

Przyczółek elewacji dziedzińcowy

Tematem płaskorzeźb obu kolosalnych przyczółków pałacu jest historia Marka Waleriusza Korwina. Na płaskorzeźbie fasady dziedzińcowej, na tle budowli starożytnego Rzymu, wśród których rozpoznać można świątynię Westy, piramidę Cestiusza, kolumnę Krajana i Koloseum, przestawiono końcowy moment pojedynku Waleriusza z wodzem Galów. W tle znajduje się krzak dębu, drzewa symbolizującego waleczność i wytrwałość. Główny bohater Marek Waleriusz Korwin widnieje również na szczycie przyczółka. Ubrany jest w zbroje, z tarczą i mieczem w rękach, i z krukiem na hełmie.

Przyczółek elewacji ogrodowej

Tematem płaskorzeźby przyczółka elewacji ogrodowej pałacu jest z kolei triumf Marka Waleriusza. Oparty ręką o tarczę i z krukiem na hełmie siedzi on w rydwanie zaprzężonym w czwórkę koni prowadzonych przez żołnierza. Z tyłu nad rydwanem, który przed chwila przejechał pod widocznym w głębi łukiem triumfalnym, widnieje rzymski znak wojskowy („signum militarne”) w najstarszej formie, jako podniesiona w górę dłoń, a po bokach kroczą, zgodnie z ceremoniałem tego rodzaju uroczystości, cztery postacie z zapalonymi pochodniami. W lewym narożniku płaskorzeźby. Szczyt przyczółka więczy postać wojownika w zbroi. Nie jest to jednak Marek Waleriusz, lecz zapewne personifikacja cnoty Męstwa pojętej jako starożytna „Virtus Romana”. Dwie inne figury na narożnikach to przypuszczalnie personifikacja dwóch innych typowo rzymskich cnót, a mianowicie Honos (Cześć, Zaszczyt) oraz Aequitas (Prawość, Sprawiedliwość).

Portal elewacji frontowej pałacu

Zdjęcie ukazuje widok czterokolumnowego portalu pałacu. Płycinowe drzwi portalu w profilowanym obramieniu poprzedzone zostały dwoma parami kolumn toskańskich dźwigających balkon. Porte-fenêtre balkonu ujęte zostało pilastrami w wielkim porządku; pokaźne okno zamknięte półkolistym łukiem z drobnym podziałem stolarki, otrzymało obramienie ozdobione maskami oraz zwieńczenie w formie podwójnego łuku odcinkowego z dekoracją stiukową wazonów i muszli. Opisany portal stanowi ostateczną formę projektową.

Elewacja boczna pałacu

Elewacja trzykondygnacjowa, sześcioosiowa z symetrycznymi ryzalitami w narożach; ryzality te w partiach cokołowych filarowe, rozczłonkowane pseudorustyką, dźwigają pary zdwojonych pilastrów w wielkim porządku i attykę balustradową z rzeźbionymi posągami. Porte-fenêtres piętra przemiennie zwieńczone przyczółkami trójkątnymi i półowalnymi, a obramienia okienek mezzanina ozdobione spływami; dach budowli czterospadowy z lukarną pośrodku. Ostatecznie w elewacji bocznej pałacu nie została wykonana attyka balustradowa z posągami w partiach narożnych ryzalitów, a obramienia okienek mezzonina nie otrzymały spływów.

---