1. Cele i zadania edukacji wczesnoszkolnej

Nadrzędnym celem zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w jego całościowym rozwoju (fizycznym, intelektualnym, estetycznym, emocjonalnym i duchowym) tak, by było przygotowane, na miarę swoich możliwości, do życia w zgodzie z ludźmi, z przyrodą i samym sobą.

Z celu nadrzędnego wynikają następujące cele szczegółowe:

1. Kształtowanie kompetencji komunikowania się z ludźmi:

• kształtowanie umiejętności posługiwania się językiem ojczystym w zakresie mówienia, pisania
  i czytania;

• kształtowanie umiejętności matematycznego (ilościowego, schematycznego i relacyjnego) opisywania rzeczywistości; kształtowanie pojęcia liczby naturalnej w jej aspektach oraz umiejętność wykonywania czterech podstawowych działań na liczbach; dokonywania pomiarów; rozwiązywania zadań matematycznych; rozpoznawania prostych figur geometrycznych;

• kształtowanie umiejętności wyrażania swoich przeżyć, nastrojów i emocji za pomocą gestów, ruchu i mimiki.

2. Kształtowanie kompetencji współdziałania i współżycia z ludźmi:

• wdrażania do aktywnego uczestnictwa w coraz szerszych kręgach społecznych (rodzina, szkoła, społeczność lokalna, Ojczyzna, Ziemia);

• wdrażania do odkrywania INNEGO człowieka, wczuwania się w jego sytuację, rozumienie jego reakcji.

3. Kształtowanie kompetencji posługiwania się metodami poznawania rzeczywistości:

• rozwijanie umiejętności posługiwania się bezpośrednimi (obserwacja, proste doświadczenia
  i eksperymenty) i pośrednimi (film, książki, fotografie, ilustracje) metodami poznawania przyrody;

• rozwijanie umiejętności poszukiwania, porządkowania i wykorzystania informacji z różnych źródeł.

4. Kształtowanie kompetencji wyodrębniania, opisywania i wyjaśniania związku między naturalnymi składnikami środowiska przyrodniczego a życiem i działalnością człowieka:

• rozbudzanie zainteresowań przyrodniczych i potrzeby bezpośredniego kontaktu z nią;

• umożliwienie poznania piękna, różnorodności i współzależności składników przyrody ożywionej (człowiek, rośliny, zwierzęta) i nieożywionej (ciała niebieskie, powietrze, woda, skały, minerały);

• wyrabianie umiejętności korzystania z dóbr przyrody bez jej degradacji i bezmyślnego niszczenia;

• stwarzanie sytuacji, w których dziecko stopniowo odkrywa i akceptuje siebie - poznaje swoje ciało i sposoby zaspokajania jego potrzeb; poznaje rolę swoich zmysłów i doskonali je; odkrywa możliwości swojego umysłu i ćwiczy go; rozpoznaje soje uczucia i pielęgnuje uczucia pozytywne; buduje swój świat wartości i ciągle wzbogaca go.

5. Kształtowanie kompetencji odbiorcy wytworów sztuki i przyszłego ich twórcy:

• wprowadzenie w dziedzictwo kultury narodowej, europejskiej i światowej;

• przygotowanie do odbioru dzieła literackiego, plastycznego, muzycznego;

• rozbudzanie wrażliwości estetycznej i zachęcanie do twórczej ekspresji, rozwijanie uzdolnień indywidualnych.

6. Kształtowanie kompetencji użytkownika wytworów techniki i przyszłego wynalazcy:

• kształtowanie umiejętności bezpiecznego posługiwania się prostymi narzędziami
  i bezpiecznego korzystania z urządzeń technicznych;

• wdrażanie do właściwego planowania i organizowania procesu prowadzącego do powstania nowego wytworu.

Zadania edukacji wczesnoszkolnej

1. Odkryć, uruchomić, rozwinąć wszystkie predyspozycje i zdolności poznawcze każdego dziecka na miarę jego możliwości.

2. Ukształtować pozytywny stosunek do nauki, który będzie dziecku towarzyszył przez całe życie.

3. Wyposażyć dziecko w podstawowe narzędzia uczenia się: czytanie, pisanie, komunikowanie się, malowanie, metody rozwiązywania problemów, ćwiczenia uwagi, pamięci, myślenia.

4. Ukształtować nawyk dociekliwości w badaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy w poznaniu.

5. Dostarczyć fundamentalnych treści, które są niezbędne do rozumienia świata, w którym dziecko żyje.

6. Uruchomić mechanizmy konieczne w przyszłości do aktywnego etycznego i estetycznego uczestnictwa w życiu społecznym.

2. Metody pracy nauczyciela klas początkowych.

METODA NAUCZANIA - najogólniej rzecz biorąc, to celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy, nabycie umiejętności oraz wykorzystanie jednych i drugich w praktyce.

PODZIAŁ METOD NAUCZANIA:

1. podające

• wykład informacyjny;

• prelekcja;

• opowiadanie;

• pogadanka;

• anegdota;

• opis;

• odczyt;

• objaśnienia lub wyjaśnienie;

2. eksponujące

• film;

• sztuka teatralna;

• pokaz połączony z przeżyciem;

• ekspozycja;

3. programowe

• z użyciem podręcznika;

• z użyciem komputera;

• z użyciem maszyny dydaktycznej;

4. praktyczne

• pokaz z objaśnieniem;

• pokaz z instruktażem;

• ćwiczenia laboratoryjne;

• ćwiczenia przedmiotowe;

• metoda projektów;

• metoda przewodniego tekstu;

METODY TWORZENIA I DEFINIOWANIA POJĘĆ

Pojęcia stanowią podstawową jednostkę organizującą logiczne myślenie i porozumiewanie się z ludźmi. Wyróżnienie cech istotnych - pozwala na zdefiniowanie i odróżnienie jednych pojęć od drugich.

Kula śniegowa - inaczej zwana też dyskusją piramidową, polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej do pracy w całej grupie. Technika ta daje szanse każdemu na sprecyzowanie swojego zadanie i stanowiska na podany temat, umożliwia nabywanie doświadczeń, jak też pozwala dzieciom ćwiczyć i śledzić proces uzgadniania stanowisk.

Burza mózgów - znana też pod nazwami „fabryka pomysłów”, „giełda

pomysłów”, „jarmark pomysłów” oraz „sesja odroczonego wartościowania”.

Istota metody polega na podawaniu różnych skojarzeń, rozwiązań, które niesie wyobraźnia i chwilowy błysk natchnienia. Wyobraźnia jest „królową zdolności”, a „burza mózgów” pomaga twórczo spożytkować.

Mapa pojęciowa zwana też „mapą mentalną”, „mapą mózgu”, „mapą myśli”, „mapą pamięci” - służy do wizualnego opracowania pojęcia z wykorzystaniem rysunków, symboli, wycinków, krótkich słów, zwrotów i haseł. Metodę tę można stosować na różne sposoby, za jej pomocą można definiować pojęcia, rozwiązywać problemy, planować działania itp.

Promyczkowe uszeregowanie - jest to technika bardzo często stosowana w nauczaniu początkowym. Służy między innymi do definiowania pojęć, określania cech, zasad oraz do hierarchizacji. Ze względu na układanie priorytetów w promyczki często nazywana jest - słonecznym promyczkiem. Jest najłatwiejszą techniką do zastosowania w pracy z dziećmi.

Piramida priorytetów - układ priorytetów przypomina piramidę. Podstawowy cel tejże metody, to ułożenie priorytetów według ustalonych wcześniej kryteriów np. ważności, kolejności. Metoda zachęca do dyskusji, negocjacji oraz osiągania porozumienia drogą negocjacji i kompromisu. Priorytety mogą być podane przez nauczyciela lub wypracowane przez uczniów. Liczba ich może być bardzo różna.

METODA TWÓRCZEGO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW

Problemy to zawiłe, zagmatwane sprawy, trudne i niejasne zagadnienia przeznaczone do rozwiązywania. Rozwiązywanie problemu polega na określeniu niepożądanego A oraz stanu oczekiwania B, a także ustaleniu czynności prowadzących od stanu A do stanu B.

Burza mózgów - metoda znana też jako „fabryka pomysłów”, „giełda pomysłów”, „sesja odroczonego wartościowania” lub „metoda Osborna” - od jego twórcy.

Można ją stosować na kilka sposobów: jako rozgrzewkę twórczą przed określonym zadaniem, np. wymień jak najwięcej zastosowań kolorowej bibuły, co by było, gdyby niebo widziało?; jako definiowanie pojęć przez skojarzenia np. - Co kojarzy się ze słowem „zabawa”, oraz jako metodę rozwiązywania problemów.

„Burza mózgów” pozwala uzyskać w krótkim czasie dużą liczbę zróżnicowanych rozwiązań jednego problemu. Metodę „burza mózgów” można podzielić na III etapy:

I wytwarzanie pomysłów

II ocena i analiza pomysłów według ustalonych kryteriów

III zastosowanie pomysłów, rozwiązań w praktyce.

Mapy mentalne - to metoda wizualnego opracowania problemów z wykorzystaniem symboli, słów pisanych, obrazków, rysunków itp. (patrz: mapa pamięci).

Sześć myślących kapeluszy - metoda szczególnie przydatna tam, gdzie uczniowie muszą współpracować ze sobą i zgodnie ze swoimi predyspozycjami brać udział w rozwiązywaniu problemów. Myśli i poglądy przedstawione są sposób bardzo uporządkowany, co zwiększa szansę wypracowania większej liczby korzystnych rozwiązań.

Podsumowanie:

Ⴗ zajęcia warsztatowe prowadzone metodami aktywizującymi są ciekawe,

interesujące, wspaniała droga do sukcesu,

Ⴗ dzieci aktywnie uczestniczą w zajęciach,

Ⴗ są zaangażowane w sposób czynny,

Ⴗ rozwijają się intelektualnie,

Ⴗ są bardziej otwarte w stosunku do innych,

Ⴗ pomagają sobie wzajemnie w sytuacjach problemowych.

Zagadnienie 3. Formy pracy z dzieckiem w klasach początkowych

Formy organizacyjne kształcenia, determinujące organizacyjną stronę pracy dydaktycznej, wskazują, jak organizować tę pracę, stosownie do tego, kto gdzie, kiedy i w jakim celu ma być przedmiotem kształcenia.

<C. Kupisiewicz>

Nauczanie jest czynnością zorganizowaną. Czynność ta w zależności od potrzeb dydaktyczno-wychowawczych jest różnie zorganizowana, albo inaczej - przejawia się w postaci różnych form organizacyjnych.

<R. Więckowski>

Do głównych kryteriów podziału form organizacyjnych Czesław Kupisiewicz zalicza:

• liczbę uczniów

• miejsce pracy uczniów

• czas trwania zajęć dydaktycznych

Ze względu na liczbę uczniów biorących udział w procesie dydaktycznym wyróżnia się:

• formy jednostkowe pracy uczniów

• formy zbiorowe pracy uczniów

Ze względu na miejsce pracy formy dzieli się na:

• zajęcia szkolne (nauka w klasie podczas lekcji, praca w laboratorium, warsztacie szkolnym, świetlicy itp.)

• zajęcia pozaszkolne (praca domowa, wycieczka, zajęcia w zakładach produkcyjnych itp.)

Ze względu na czas trwania zajęć formy dzieli się na:

• zajęcia lekcyjne

• zajęcia pozalekcyjne (koła zainteresowań, zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze, zajęcia kompensacyjno - korekcyjne)

Nie należy mylić i łączyć form organizacji kształcenia z formami dotyczącymi pracy uczniów, np. pracy indywidualnej i zbiorowej.

<I. Adamek>

Zajęcia szkolne uczniów - wymagają zastosowania różnorodnych form organizacyjnych pracy uczniów. Należ do nich:

• praca jednostkowa

• praca grupowa

• praca zbiorowa

W przypadku tych form, kryterium ich podziału jest sposób zdobywania przez podmiot wiedzy. Każda forma ma inne właściwości, a uczenie jest najskuteczniejsze, gdy występują wszystkie trzy.

Praca jednostkowa - polega na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej pomocy nauczyciela.

Zalety:

• możliwość indywidualizacji treści (stopień trudności dostosowany jest do poziomu ucznia) i tempa uczenia się

• stała i zarazem dokładna kontrola przebiegu i efektów pracy ucznia

• omówiona forma jest wysoko efektywna

Wady:

• jest nieopłacalna z ekonomicznego punktu widzenia

• wydatnie ogranicza społeczny zasięg pracy nauczyciela

• uczeń nie ma możliwości współdziałania z rówieśnikami

Praca zbiorowa - to praca „równym frontem”, obejmująca równocześnie swoim zasięgiem wszystkich uczniów w klasie.

Zalety:

• wspólne uczestnictwo w procesie nauczania wraz z nauczycielem

• praca zgodnie z planem

Wady:

• nie wszyscy uczniowie uczestniczą tak samo aktywnie

• mogą występować różnice pomiędzy umiejętnościami/zdolnościami uczniów

Praca grupowa - to istotna forma pracy uczniów. Ma niezaprzeczalne walory dydaktyczne i wychowawcze.

Zalety:

• stwarza korzystną sytuacje edukacyjną

• sprzyja aktywnemu zaangażowaniu i samodzielności wszystkich uczniów

• wdraża do współdziałania, przemyślanego podziału zadań, racjonalnej organizacji pracy i współodpowiedzialności za efekty

• badania wykazały, że forma ta korzystnie wpływa na wyniki uczenia się

• wzajemna kontrola społeczna

Uwagi:

• możliwy jest zły dobór uczniów w grupach - zaleca się samorzutne i spontaniczne powstanie grup pod kierownictwem nauczyciela, a zespoły powinny być zróżnicowane, aby miały podobne szanse

• najlepiej pracują zespoły 3-5 osobowe

• nauczyciel czuwa nad pracą grup

• ważna jest dyskusja nad danym zagadnieniem

• niektórzy uczniowie mogą przedkładać swoje zainteresowania i potrzeby intelektualne nad potrzeby grupy

• ocena uzyskanych efektów przez poszczególnych uczniów odbywa się wyłącznie indywidualnie

<F. Bereźnicki, J. Bartecki, A. Kamiński, W. Okoń>

Rodzaje pracy zespołowej:

• praca jednolita - każdy zespół ma takie same zadanie do wykonania

• praca zróżnicowana - każdy zespół ma inne zadania do wykonania

• praca kombinowana - część zespołu pracuje nad jednym zadaniem, a część nad innym

• praca brygadowa

Zagadnienie 4 - rozwój mówienia.

W okresie prenatalnym:

„Nauka mówienia rozpoczyna się w chwili urodzenia dziecka, a nawet wcześniej, w życiu płodowym. Niemowlęta z wrodzonym zainteresowaniem przysłuchują się rozbrzmiewającym wokół nich dźwiękom i potrafią zrozumieć, co mówimy na długo przedtem, zanim same zaczną wypowiadać słowa. Jest to najważniejsza sprawa, którą musimy sobie uświadomić, jeśli chcemy pomóc dziecku w nauce mówienia - zrozumienie zawsze o krok wyprzedza mówienie.” Dlatego należy rozmawiać ze swoim jeszcze nienarodzonym dzieckiem, ponieważ w życiu płodowym, przyswaja sobie ono elementy suprasegmentalne naszego języka (akcent, rytm, melodia, ton).

Tab. 1 Schemat prenatalnego rozwoju mowy

WIEK DZIECKA(w łonie matki)	PRENATALNY ROZWÓJ MOWY
7 tydzień	zaczynają pracować połączenia mięśniowo nerwowe; najbardziej aktywna jest górna warga; mózg wysyła impulsy, które koordynują funkcje niektórych organów + tworzą się pierwsze synapsy w mózgu
10 tydzień	okolica szczęki i żuchwy najb. wrażliwa na dotyk a drażnienie warg powoduje ich zamykanie i połykanie
12 tydzień	- podciąganie i podnoszenie górnej wargi; - wstępny rozwój ssania
14 tydzień	- trening mięśni do chwytania, fonacyjnych i oddechowych;
17 tydzień	uwypuklanie i wysuwanie warg do przodu; stopniowe ssanie;
3 miesiąc	ukształtowane struny głosowe gotowość do płaczu; pierwsze połykanie wód płodowych; wrażliwość zmysłu smaku; pierwsze uczucie głodu; spontaniczne ruchy klatki piersiowej - próby oddychania
6 miesiąc	dziecko dobrze słyszy dźwięki z otoczenia;

W okresie postnatalnym:

Małe dziecko słucha otoczenia i w ten sposób uczy się mówić. Człowiek rodzi się z predyspozycja do mówienia, ale nie posiada umiejętności wypowiadania się. „Predyspozycja ta to jak gdyby nie zapisana karta w mózgu niemowlęcia, którą otoczenia musi wypełnić. Jak to uczyni, tak mówić będzie dziecko.”

Według L. Kaczmarka rozwój mowy w okresie postnatalny można podzielić na cztery etapy:

• okres melodii (od urodzenia do 1 roku życia),

• okres wyrazu (od 1 do 2 roku życia),

• okres zdania (od 2 do 3 roku życia),

• okres swoistej mowy dziecięcej (od 3 do 7 roku życia).

Okres melodii na początku charakteryzuje się krzykiem. Za jego pomocą dziecko sygnalizuje matce swoją potrzebę (głód, dyskomfort z powodu zimna, czy mokrej pieluszki). Dziecko kojarzy, że za każdym razem, gdy zaczyna krzyczeć pojawia się matka. To właśnie jest pierwsze porozumienie, a zarazem ćwiczenie narządu oddechowego. Przez pierwsze 2 tyg. krzyk jest niezróżnicowany.

W 2 - 3 miesiącu życia pojawia się odruch bezwarunkowy tzw. głużenie (gruchanie), które jest jednakowe na wszystkich kontynentach oraz występuje u dzieci głuchych. Głużenie charakteryzuje się wydawaniem przez niemowlę różnych dźwięków, a w tym samogłosek, spółgłosek, grup spółgłoskowych i samogłoskowych oraz towarzyszącymi im nieskoordynowanymi ruchami ciała i kończyn (o zupełnie przypadkowym miejscu artykulacji). Gruchanie występuje wówczas, gdy dziecko jest zadowolone i odprężone.Wszystkie dzieci głużą w ten sam sposób. Nie ma warunku, żeby słuch fizyczny dziecka był sprawny. G. Demelowa pisze za L. Kaczmarkiem, że najłatwiej powstają wówczas dźwięki typu: g, k, gli, kli, tli, r, gla, bli, ebw, a/e.

Okres ten jest przygotowaniem narządów artykulacyjnych do wydawania podstawowych dźwięków. H. Spionek twierdzi, iż w mózgu powstają wówczas pierwsze skojarzenia między dźwiękami a ruchami aparatu artykulacyjnego.

Około 6 miesiąca dziecko przechodzi w kolejną fazę rozwojową, a mianowicie w okres gaworzenia. Gaworzenie jest odruchem warunkowym i charakteryzuje się zamierzonym wydawaniem i powtarzaniem dźwięków + mlaski, świsty, parskania. Na początku tego okresu pojawiają się pierwsze sylaby (ma, ta, ba, później: ma - ma, ta - ta, ba - ba), które dziecko powtarza wielokrotnie, ale nie przypisuje im konkretnego znaczenia. Z końcem pierwszego roku życia wypowiada już 3 do 5 wyrazów (np. mama, baba, tata). Warunkiem zaistnienia gaworzenia jest dobry słuch! Wchodząc w kolejny etap rozwoju mowy, dziecko rozumie już wiele i potrafi spełniać proste polecenia. Charakterystyczne są echolalia - powtarzanie słów innych osób, ale i swoich słów (korygowanie) - między 1 a 2 r.ż.

Okres wyrazu - dziecko potrafi wypowiedzieć wszystkie samogłoski z wyjątkiem nosowych „ą”, „ę” oraz spółgłoski: wargowe p, b, m; przedniojęzykowo - zębowe: t, d, n; tylnojęzykowe k, g i środkowojęzykowe ś, a czasami też ć. Pozostałe spółgłoski zastępuje innymi, podobnymi. W tym okresie cechą charakterystyczną jest to, iż dziecko wypowiada tylko pierwszą lub ostatnią sylabę wyrazu np. zamiast „pić” mówi „pi”, zamiast „daj” mówi „da”. Wyraz pełni w tym momencie funkcję zdania. Pojawiają się onomatopeje oraz holofrazy - słowo + gest. W słowniku czynnym od 20-60 wyrazów.

Okres zdania - dziecko używa następujących głosek: wargowe p, pi, b, bi ,m mi; wargowo - zębowe: f, f, w, wi; środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź, ń, ki, gi; tylnojęzykowe: k, g, ch; przedniojęzykowo - zębowe: t, d, n; przedniojęzykowo - dziąsłowe: l. Z końcem tego okresu mogą pojawić się również głoski: s, z, c, a także: sz, ż, cz, dż + ą i ę. Onomatopeje zastąpione są właściwym wyrazem. Kolejność zdań: oznajmujące, pytające, rozkazujące, wykrzyknikowe.

Dziecko tworzy dwuwyrazowe zlepki zdań np. „baba koko” - które w konkretnej sytuacji są komunikatywne dla odbiorcy. Wraz z biegiem rozwoju, zlepki wyrazowe przekształcane są w równoważniki zdań. Znaczenie ich jest już bardziej przejrzyste, ale nadal są ściśle powiązane z kontekstem sytuacyjnym.

Okres swoistej mowy dziecięcej - mowa dziecka nie jest jeszcze doskonała. Występują kontaminacje (tworzenie wyrazu z 2 - 3 innych, np. słowo „zakluczyć” oznacza wyrażenie „zamknąć drzwi”), neologizmy (np. dziecko nazywa fontannę - „tryskawicą”), przestawianie głosek (metatezy, np. „kordła”), uproszczenia grup spółgłoskowych (zastąpienie głoski właściwej - prostszą/inną = substytucja) np. „sam” - „śam”. Występują też elizje = opuszczanie głoski lub sylaby np. „zupomidorowa”, epentezy = wstawki głoskowe np. „konolanówki” oraz zgrubienia np. „mamucha”.

Pod koniec 4 roku życia dziecko potrafi wypowiedzieć już głoski s, z, c, dz, r, sz, cz, ż, dż.

Pomiędzy 5 a 6 r.ż. powinien zakończyć się rozwój mowy pod względem artykulacyjnym. Wszelakie zaburzenia i wady wymowy po skończeniu przez dziecko 6 lat, określane są jako opóźnienie rozwoju mowy.

Stymulowanie rozwoju mówienia w pracy z dzieckiem:

Dziecko w wieku przedszkolnym bez przerwy mówi, odkrywa świat i bawi się. Wszystkie te czynności są ważne dla jego rozwoju i nauki umiejętności porozumiewania się. W chwili gdy nadejdzie czas rozpoczęcia nauki w szkole, dziecko musi mieć dobrze rozwinięte umiejętności porozumiewania - aby zawierać przyjaźnie, uczyć się nowych rzeczy oraz rozpocząć naukę czytania i pisania. Umiejętność komunikowania się jest dla dziecka niezbędna, aby mogło ono w przyszłości odnosić sukcesy. Rodzice odgrywają ważną rolę w rozwijaniu u dziecka umiejętności komunikowania się. Rozmowa, słuchanie i zabawa z dzieckiem pomoże mu w nabyciu umiejętności potrzebnych do prosperowania w szkole i w całym życiu.

JAK NAUCZYCIEL MOŻE ROZWIJAĆ MÓWIENIE U DZIECI:

• dopuścić dzieci do głosu, nauczyciel nie może mówić nieustannie

• zadbać o to, by uczeń miał o czym mówić, a także stworzyć takie warunki, które pobudzą chęć wypowiadania się ucznia. Nie dokonuje się to mechanicznie, wymaga od nauczyciela różnych zabiegów, które pobudzą wyobraźnię ucznia poprzez rysunek, melodię, zabawę. 

• Ważne jest też kształcenie sprawności językowej na mowie sytuacyjnej zwłaszcza w młodszych klasach szkoły podstawowej. Należy pozwolić dziecku na żywe wypowiadanie się na tematy życia codziennego, szkolnego i rodzinnego.

• kształtować sprawność myślową i językową - logicznego i estetycznego wypowiadania się w mowie poprzez zwracanie uwagi uczniom na budowę zdania

• dyskutować z dziećmi i dawać im możliwość stworzenia własnej dyskusji, z której zapamiętałyby więcej niż z nudnych lekcji jakie muszą odsiedzieć w ciszy

• pozbyć się nawyku schematycznie prowadzonych lekcji na zasadzie - pytanie nauczyciela - odpowiedź ucznia

• Uczeń powinien rozumieć, że ważne jest nie tylko to co on mówi, ale i jak mówi. Winien wkładać wiele wysiłku i chęci do wypowiadania się w sposób najbardziej staranny, poprawny, bogaty. Stosowanie ćwiczeń słownikowych (np. ćwiczenia polegające na gromadzeniu zwrotów i wyrażeń zastępczych lub dodawanie do znanego uczniowi wyrazu szereg wyrazów bliskoznacznych) zapobiega błędom językowym, doprowadza do ich zwalczania i wzbogaca zasób słownictwa uczniów. Poprawności językowej nie można narzucać uczniom przez nakazy, można ją tylko wykształcić przez częste ćwiczenia.

• motywować do barwnych wypowiedzi dzieci, wykazywać żywe zainteresowanie tematem rozmowy, dyskusji, podawać uczniom naprawdę ciekawe dla dzieci tematy do rozmów, wywoływać chęć rozmowy jakimś przeżyciem, filmem, wycieczką…

• swoją postawą tak się zaangażować, by dzieci nie miały oporów przed wyrażaniem własnych uczuć, przeświadczeń i przekonań, kierować wypowiedziami dzieci tak niezauważalnie i umiejętnie, by nie czuły się ograniczone w żaden sposób, by przez tą niewidoczną pomoc zwiększać ich skuteczność w osiąganiu celu wypowiedzi

• pielęgnować gotowość ucznia do pozostawania w kontakcie werbalnym z rówieśnikami

Zagadnienie 4 - rozwój pisania

Nauka pisania jest jedną z podstawowych treści nauczania w klasie pierwszej, zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych. Wymaga od ucznia znajomości wszystkich liter alfabetu, pisania krótkich, łatwych zdań, przepisywania, pisania z pamięci i oczywiście przestrzegania zasad kaligrafii, a więc dbania o estetykę i poprawność graficzną pisma. Pismo jest umiejętnością, która wykształca się u dziecka później niż mowa. Zdobywa ono tę umiejętność przez systematycznie prowadzony w szkole proces nauczania. Mechanizm rozwoju pisma polega na kształtowaniu się umiejętności wzrokowego rozróżniania liter i wyrazów.

Wg. Małgorzaty Mnich

W klasie I dziecko nabywa technikę pisania i uczy się łączenia liter w sylaby, wyrazy. W klasie II i III (na etapie doskonalenia umiejętności pisania) wykorzystuje zdobyte umiejętności do tworzenia tekstów.

Wg. T.Wróbla

Podobnie jak wyżej - w klasie I i na początku II wysiłek ucznia jest skierowany głównie na opanowanie umiejętności samego pisania (poznanie wzorów, ich odtwarzanie, łączenie liter, przestrzeganie jednolitego pochylenia). Pod koniec II i w III klasie uwaga ucznia skupia się już bardziej na sprawnym wykonywaniu całych zespołów ruchowych przy jednoczesnym zwracaniu uwagi na poprawność zapisu i rzeczową stronę wypowiedzi.

Autorzy publikacji nie są jednomyślni, jeśli chodzi o etapy nauki pisania. T.Wróbel wyodrębnia trzy etapy kształtowania umiejętności i nawyków pisania:

1. stadium opanowania schematów liter i ich połączeń, czyli pisanie elementarzowe przypadające na klasę pierwszą

2. stadium modyfikacyjne w piśmie = pisanie swobodne w klasie drugiej

3. stadium pisania zindywidualizowanego = pisanie płynne u trzecioklasistów.

Pierwszy etap rozłożony został na okres poprzedzający pracę w klasie pierwszej, a więc na wychowanie dziecka w rodzinie, cały okres przedszkolny oraz na samą klasę pierwszą.
W tym okresie czynności graficzne dziecka stanowią niezwykle ciekawe studium. Poniżej opis /na podstawie M.Dmochowskiej/.

Dzieci niezwykle wcześnie w rozwoju zaczynają interesować się pisaniem. Pierwsze sięganie po ołówek, kredki bądź inne narzędzia pisarskie ma miejsce już w wieku 2 lat i 8 miesięcy i skutkuje naśladowaniem pisma dorosłych. Dziecko chętnie przygląda się czynnościom dorosłych w zakresie tej umiejętności i choć tworzy początkowo „nieczytelną bazgraninę”, bardzo ważne jest, aby spotkała się ona z pochwałą i aprobatą rodziców, co będzie skutkowało dalszym wprowadzeniem w świat pisma. Dwulatki kreślą na tym etapie łamane, faliste linie, często skośne i przerywane oraz co charakterystyczne, „mówią, co piszą”. Poza tym z czasem czynność pisania ulega wydłużeniu i może trwać od 2 do 8 minut, dostarczając wiele przyjemności.

Trzylatek kreśli różne znaki i linie imitujące pismo dorosłych. Próbuje coś napisać zanim powie, co chce napisać. Próbuje też łączyć czynność pisania z rysowaniem. Dodatkowo w kręgu jego zainteresowań pojawiają się napisy i litery w gazetach oraz innych miejscach publicznych. Sama czynność pisania pochłania go coraz bardziej i staje się płynniejsza, sprawniejsza. Ostatecznie jednak schodzi na dalszy plan, na rzecz zafascynowania rysowaniem.

Czterolatek różnicuje już kreślone znaki tak, że długi wyraz oznacza długą kreską, a krótki - krótką.

W wieku 5-6 lat dziecko zaczyna natomiast pisać cyfry, litery i wyrazy. Z chęcią podpisuje swoje prace plastyczne, korzystając z około 25 dostępnych słów pisanych wersalikami, nie zawsze właściwym pismem. Dziecko w tym wieku potrafi również podpisać się imieniem.

Na podstawie omówionej właśnie drogi dzieci do nauki pisania, T. Wróbel wyróżnia trzy charakterystyczne dla tego procesu momenty:

• „zainteresowanie się samą czynnością pisania

• zrozumienie, że przez pisanie można załatwić różne sprawy

• początkowy brak odpowiednich środków do realizacji tych zamierzeń, co dopiero pojawi się później, jako opanowanie liter.”

Zainteresowania pisaniem jest oczywiście uzależnione od czynników środowiskowych takich jak atmosfera i sytuacja w domu dziecka, praca zawodowa rodziców oraz bodźce pozadomowe. Bez względu na to należy jednak pamiętać, że choć dorośli powinni kreować u dziecka naturalną chęć pisania, nie wolno zmuszać go do tej czynności.

Momentem, który odbywa się najpóźniej, jest możliwość technicznego opanowania umiejętności pisania, jako kreślenie znaków konwencjonalnych. Do tego trzeba dość wysokiego rozwoju różnych procesów psychicznych, takich jak uwaga, pamięć, analityczne spostrzeganie, ujmowanie stosunków przestrzennych, właściwych proporcji, spostrzeganie przedmiotów, rozwinięty słuch fonematyczny, jeśli pisanie ma być odwzorowywaniem.

Stadium drugie w piśmie uczniów polega na dokonaniu przez nich różnych modyfikacji, na podstawie wcześniej przyswojonych kształtów liter. Modyfikacje te mogą dotyczyć:

• szczegółów we wzorach liter

• sposobów łączenia liter

• kierunku pochylenia

• wysokości pisma.

W okresie tym, ruchy pisarskie dziecka są sprawniejsze, co zawdzięcza się lepszej koordynacji wzrokowo-ruchowej, a czynność pisania staje się coraz bardziej automatyczna
i nie wymaga już tak dużego udziału świadomości, jak wcześniej.

Stadium trzecie z kolei, to stadium pisma zindywidualizowanego, które charakteryzuje się nadawaniem własnemu pismu odrębnego kształtu, różniącego się od przyswojonego w klasie pierwszej wzoru pierwotnego. Uczniowie realizują tu swoją twórczość i kierują się osobistym kryterium piękna.

J.Malendowicz wyodrębnia następujące etapy:

• „przygotowawczy

• właściwej nauki pisania

• doskonalenia nabytych umiejętności”.

Z kolei u A.Brzezińskiej etapy nauki pisania przedstawiają się następująco:

• „obraz graficzny słowa - brzmienie słowa (usłyszenie go i wypowiedzenie) - zapisanie (przepisywanie)

• brzmienie słowa (usłyszenie lub wypowiedzenie go) - zapisanie (pisanie ze słuchu)

• słowo pomyślane - zapisanie (pisanie z pamięci)”.

Według B.Sawy nauka pisania:

Pierwszym etapem jest odwzorowywanie liter. Dziecko musi prawidłowo spostrzegać kształty liter i dostrzegać między nimi różnice. Po ich rozpoznaniu dziecko musi zapisać je za pomocą ruchów ręki czyli przenieść na zeszyt wzrokowe wyobrażenie litery.

Drugim etapem jest pisanie ze słuchu. Na tym stopniu rozwoju dziecko powinno umieć napisać słowo bezpośrednio usłyszane, bez przyglądania się jego postaci napisanej na tablicy czy w książce. Pozwala na to dostatecznie utrwalony związek między brzmieniem a odpowiednikiem graficznym słowa. Na tym etapie dziecko musi nie tylko mieć wyobrażenie wzrokowe litery, przypomnieć sobie jej kształt, ale też musi prawidłowo usłyszeć dźwięki wchodzące w skład tego słowa.

Trzecim etapem jest doskonalenie pisma, czyli okres gdy dziecko potrafi już pisać samodzielnie, zapisywać własne myśli i dokonywać analizy i syntezy wyrazów - wzrokowo i słuchowo. W tym okresie dziecko powinno mieć już odpowiednią sprawność ręki. Następuje tu automatyzacja procesu pisania i wzrasta tempo pisania.

Rozwijanie umiejętności pisania w pracy z dzieckiem.

Jak wynika z treści edukacji polonistycznej dziecko kończące klasę pierwszą powinno: znać wszystkie litery alfabetu, pisać proste, krótkie zdania, przepisywać i pisać z pamięci oraz dbać o estetykę i poprawność graficzną pisma.

Uczeń kończący klasę trzecią powinien z kolei: tworzyć wypowiedzi w formie pisemnej, pisać czytelnie, estetycznie, dbać o poprawność gramatyczną i ortograficzną oraz interpunkcję, przepisywać teksty, pisać z pamięci i ze słuchu, w miarę możliwości samodzielnie pisać zadania domowe.

Cała uwaga nauczyciela w klasie pierwszej w zakresie nauki pisania powinna skupić się na nauczeniu dziecka poprawnej pisowni (zgodnej ze wzorem) wszystkich liter alfabetu oraz ich połączeń. Ogólnie rzecz ujmując na etap ten składa się:

• wyobrażenie sobie wzoru litery, będącej odpowiednikiem graficznym głoski

• ujęcie wzrokowe konstrukcji litery

• wykonanie motoryczne litery.

Aby uczeń przyswoił sobie nową literę i potrafił ją poprawnie odwzorować, ważne jest stosowanie możliwie jak największej ilości poniższych ćwiczeń poprzedzających właściwe pisanie litery w zeszycie:

• wprowadzenie sytuacji motywującej do wprowadzenia litery

• ćwiczenia fonetyczne na wyrazach podstawowych

• pokaz litery wielkiej i małej drukowanej

• pokaz litery wielkiej i małej pisanej

• omówienie kształtów liter

• demonstracja liter bez liniatury

• demonstracja liter w liniaturze

• kreślenie liter w powietrzu

• kreślenie liter na powierzchniach twardych

• kreślenie liter na powierzchniach miękkich

• kreślenie liter na dużych formatach papieru

• zabawy z literami

• pisanie liter w zeszycie.

Nie należy zapominać o ćwiczeniach grafomotorycznych i ćwiczeniach sprawności manualnej, które podniosą sprawność ręki dziecka oraz usprawnią koordynację ręki i oka np. rysowanie, lepienie z plasteliny, wydzieranie, wyklejanie z papieru i inne form pracy nad motoryką ręki. Ważne jest także ścisły kontakt z rodzicami uczniów, którzy odgrywają istotną rolę w nauce dziecka
i wpływają na jego motywację oraz postępy w szkole, dobór odpowiednich metod i form pracy oraz systematyczna kontrola pisma uczniów.

Na podstawie H.Baczyńskiej

Opanowanie techniki pisania:

Należy zastosować odpowiednią hierarchię form ćwiczeń w pisaniu: odwzorowywania, przepisywania, pisania z pamięci, pisania ze słuchu i pisania samodzielne z ćwiczeniami gramatyczno - stylistycznymi, składniowymi, kompozycyjnymi. Swobodne przepisywanie możliwe jest po opanowaniu techniki graficznego odwzorowywania słowa. Dziecko nie będzie umiało pisać z pamięci jeśli uprzednio nie wytworzyło skojarzenia między wzorem wzrokowym słowa i czynnością pisania. Pisanie ze słuchu zaś jest możliwe po wytworzeniu się związku między wzrokowym i słuchowym wyobrażeniem słowa. Pominięcie któregokolwiek ze stopni lub niezachowanie ich kolejności utrudnia kształtowanie tej umiejętności.

ODWZOROWYWANIE: z tekstu pisanego na pisany; jest to graficzne odtworzenie ukazanego wzoru litery, ukazuje się uczniom sposób łączenia litery z innymi, przed odwzorowywaniem warto poświęcić trochę czasu na:

• ćwiczenia rozwijające ogólną sprawność fizyczną

• Ćwiczenia grafomotoryczne - kreślenie różnie ukierunkowanych linii, figur, szlaczków, wzorów literopodobnych - także w liniaturach.

• Naukę pisania metodą sylabową, która rozwija wszystkie funkcje poznawcze w tym również sprawność manualną i koordynację wzrokowo-ruchową.

Dzięki nim dziecko podniesie sprawność ręki a współpraca oka i ręki będzie lepsza, tym samym pojawi się mniej problemów z poprawnym pisaniem.

PRZEPISYWANIE: z tekstu drukowanego na pisany; nastawiamy uczniów na samodzielną obserwację wzoru i analizę tekstu. Uczeń ma zapoznać się z wyrazem lub zdaniami tak dokładnie, aby mógł napisać go bez zaglądania do wzoru. Na początku tego etapu nauczyciel sam omawia pojawiające się trudne wyrazy lub trudności w całych zdaniach. Uczniowie mogą je przesylabizować lub przegłoskować. W późniejszym etapie uczniowie są zachęcani do samodzielnego wyszukiwania trudnych wyrazów. Każde zadanie zlecone dzieciom może w zasadzie kończyć się przepisywaniem np. układanie rozsypanek, przepisywanie odpowiedzi na pytanie do zeszytu itp…

PISANIE Z PAMIĘCI: pisanie takie wymaga poruszania wcześniej grafem atu to znaczy, uczeń musi zobaczyć tekst, zdanie, wyraz który ma zapisać, pisze tylko wtedy gdy zdanie jest zasłonięte. Na początku je czyta, lub podpisuje obrazki. Po zakryciu musi odtworzyć w głowie kolejność poszczególnych liter, ucząc się przy tym poprawnej pisowni.

PISANIE ZE SŁUCHU: jeśli przewiduje się pisanie ze słuchu z objaśnieniem, nauczyciel najpierw czyta całe zdanie, następnie objaśnia uczniom trudniejsze słowa, następnie uczniowie piszą zdanie w zeszycie. W przypadku wersji sprawdzającej uczniowie piszą zdanie bezpośrednio po przeczytaniu go przez nauczyciela

UMIEJĘNOŚĆ SŁUCHANIA

Umiejętność posługiwania się językiem to jednak nie tylko zdolność wypowiadania się, ale także słuchania i rozumienia. Rozwijanie u dzieci szkolnych słuchu, zdolności subtelnego rozróżniania dźwięków jest ważne z dwu przyczyn:

1. Nauka czytania i pisania wymaga dobrze rozwiniętego słuchu fonematycznego - wyróżnienie każdego dźwięku z wyrazu i zgłoski jest konieczne przy nauce czytania i pisania 2. Wśród dzieci rozpoczynających naukę szkolną zdarzają się takie, które w niedostatecznym stopniu panują nad dźwiękowo budową słów.

Rozważając rozwój umiejętności słuchania, zagadnienie możemy rozpatrywać z różnych perspektyw: jako umiejętność skupienia uwagi na tym, co mówią inni i przyswajania tych informacji lub jako umiejętność analizy i syntezy wzrokowej.

SŁUCHANIE JAKO CZYNNIK POZWALAJĄCY NA UDZIAŁ W KOMUNIKACJI I INTERAKCJI SZKOLNEJ

• Jednym z poważniejszych mankamentów w zakresie przygotowania dziecka do szkoły jest nieumiejętność uważnego słuchania wypowiedzi nauczycielki i kolegów. Wiemy przecież, że jest to jeden z najważniejszych czynników decydujących o powodzeniu ucznia w szkole.

• Czynnikiem wpływającym na umiejętność słuchania jest rozwój uwagi dobrowolnej dokonujący się w pierwszych latach nauki szkolnej. Dzięki temu nauczyciel jest w stanie skupić uwagę dzieci na temacie lekcji, a dzieci potrafią wysłuchać do końca, co nauczyciel lub inny z uczniów ma im do powiedzenia, wyciągnąć z tego wnioski lub zapamiętać przekazywane w tej formie informacje.

• Nauczyciel powinien odpowiednio organizować i kierować uwagą oraz spostrzeżeniami uczniów.

• By język dziecka rozwinąć , należy również nauczyć je słuchać. Pomagać dobierać argumenty w dyskusji i formułować ciekawe kontrargumenty, ale nigdy nie wyręczać.

• Umiejętność słuchania nauczyciela, wychowawcy, pomaga dziecku w przyswojeniu podawanego materiału, uczy je rozumieć język dorosłych, rozwija myślenie, jest jednym ze źródeł nauki poprawnej wymowy, pomaga dziecku w prawidłowym wymawianiu słów, określeń, za pomocą których uczy się obowiązujących norm postępowania.

• Brak umiejętności uważnego słuchania wypowiedzi nauczycielki czy kolegów przejawia się u dzieci w różnoraki sposób. Na zajęciach organizowanych z całą grupą dzieci łatwo można spostrzec następujące typy dzieci o słabej uwadze dowolnej: dzieci, które słuchają tego, co mówi nauczycielka czy koledzy, zniecierpliwione kręcą się i przeszkadzają innym; dzieci, które wprawdzie siedzą cicho, ale nie biorą udziału w zajęciach; dzieci, które domagają się, by nauczycielka zajmowała się wyłącznie nimi, tylko one chcą odpowiadać, nie dopuszczając do głosu kolegów.

• Uczeń nie od razu opanowuje umiejętność prawidłowego słuchania, jednak odpowiednie ćwiczenia będą tą zdolność stymulować. W tym celu konieczne jest stosowanie różnorodnych form pracy i wykorzystanie nadarzających się okazji.

• Wyrabiania umiejętności słuchania i uważania na lekcji powinno opierać się na uważnym słuchaniu wypowiedzi nauczycielki i innych uczniów, np.:

• Streszczanie usłyszanego opowiadania lub historii

• Zadawanie pytań po wysłuchaniu wypowiedzi innej osoby

• Udzielając instrukcji wykonania zadania nauczycielka zwraca się bezpośrednio, po imieniu do uczniów o słabej uwadze i prosi ich o uważne wysłuchanie tego, co będzie mówić. Następnie prosi jednego z takich uczniów o powtórzenie polecenia.

• Uczniów o słabszej uwadze warto częściej prosić o streszczania usłyszanego opowiadania, powtórzenie jakiejś zasady (np. gramatycznej) itp.

• Uczniów o słabej uwadze trzeba chwalić za wszystkie przejawy uważnego słuchania (stosować wzmocnienie pozytywne)

• Dopóki uczniowie nie posiądą umiejętności uważnego słuchania nauczycielki i siebie nawzajem, nie przyswoją sobie w pełni przekazywanego im materiału, nawet gdy jest przekazany w atrakcyjnej formie.

SŁUCHANIE JAKO UMIEJĘTNOŚĆ NIEZBĘDNA DO OPANOWANIA UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA

Poznanie sylabowo-zgłoskowej budowy wyrazów w dużym stopniu pomaga dziecku w opanowaniu wielu problemów w trakcie nauki czytania i pisania. W wyniku ćwiczeń dziecko powinno opanować umiejętność rozdzielania zdania na poszczególne wyrazy, a wyrazów na sylaby i głoski, oraz tworzenia całych wyrazów z poszczególnych sylab. Istotna jest też umiejętność rozpoznawania danej sylaby, wypowiadania jej oddzielnie i rozpoznania jej położenia w stosunku do innych sylab tego wyrazu. Dokonując analizy na głoski konieczne jest, by dziecko umiało rozpoznać pojedynczy dźwięk w całym wyrazie i wyodrębnić go z całości bez mówienia kolejnych głosek oraz rozpoznać miejsce głoski w sylabie i wyrazie. Dla nauki pisania istotne są także ćwiczenia koordynacji słuchowo-ruchowej. Warto pracować na materiale obrazkowym: obrazki powinny być dobrane tak, aby pozwalały na ćwiczenie określonych głosek i posiadały różny stopień trudności.

Propozycje ćwiczeń:

1. Odtwarzanie „rytmu” i wiązanie go z układem przestrzennym.

W trakcie tego ćwiczenia dziecko ćwiczy analizę i syntezę słuchową, pamięć, koordynację słuchowo-ruchową oraz koncentrację wagi. (próby wystukiwania usłyszanego rytmu są nawet wykorzystywane w testach na dysleksję) Ćwiczenia wykonuje się najpierw kiedy dziecko widzi ruchy osoby wystukującej rytm, a następnie kiedy ta osoba jest niewidoczna i jedynym zmysłem pozostaje zmysł słuchu)

• Odtwarzanie „rytmu” ilustrowanego układem przestrzennym (dziecko widzi przed sobą układ z klocków i ma go przedstawić za pomocą wystukiwanego rytmu)

• Rozpoznawanie układu przestrzennego odpowiadającego wystukanemu „rytmowi”

• Odtwarzanie w układzie przestrzennym wystukanego „rytmu”

2. Analiza zdań na wyrazy i wyrazów na sylaby

• Układanie zdania na temat obrazka, a następnie dzielenia go na wyrazy - układanie tylu klocków ile jest wyrazów w zdaniu, liczenie klocków (wyrazów)

• Rozwijanie zdań i porównywanie liczby wyrazów w zdaniach - za każdym razem układamy klocki w różnych kolorach jeden pod drugim. Po wykonaniu zadania dziecko oblicza, ile wyrazów było w poszczególnych zdaniach.

• Dzielenie wyrazów na sylaby z jednoczesnym stukaniem w rytm wypowiadanych sylab, liczenie sylab w wyrazie, porównywanie liczby sylab

• Tworzenie wyrazów rozpoczynających się od podanej sylaby

• Rozpoznawanie w wyrazie określonej sylaby i ustalanie miejsca jej położenia - dziecko ma przed sobą zestaw obrazków (lub wyrazów), w których dana sylaba znajduje się w różnym położeniu. Zadaniem dziecka jest podzielić obrazki (wyrazy) na takie, gdzie sylaba rozpoczyna wyraz, znajduje się w środku lub kończy go.

4.Rozwój czytania

Czytanie jest jedną z form komunikacji. Ma kilka wspólnych cech ze słuchaniem, mówieniem i pisaniem, mimo że formy te różnią się znacząco. Gotowość do podjęcia nauki czytania nie pojawia się u dziecka samorzutnie, a jest efektem rozwoju dziecka, w którym ważną rolę odgrywają zabiegi wychowawczo-dydaktyczne dorosłych zarówno rodziców jak i nauczycieli. Gotowość do nauki czytania nie jest, więc stanem, na który wystarczy po prostu czekać, ale trzeba ją wykształcić poprzez stworzenie dziecku sprzyjających warunków rozwojowych, konieczne jest umożliwienie mu wykonywania różnego typu działań, w toku, których będą kształtowane umiejętności stanowiące podstawę do właściwej nauki czytania.

Punktem wyjścia w pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela nad trudną sztuką czytania powinno być przede wszystkim wzbudzenie zainteresowania u dziecka słowem drukowanym oraz stworzenie warunków do wyzwalania i realizacji u niego aktywności.

Celem pierwszego etapu zabiegów wychowawczo-dydaktycznych w procesie nabywania umiejętności czytania powinien być ogólny rozwój dziecka, a więc rozwój wiadomości o otaczającym go świecie, wzbogacanie słownictwa dziecka, rozwój jego spostrzegawczości, kształcenie umiejętności rozróżniania kształtów, barw, rozwój koncentracji uwagi, kształtowania pamięci słuchowej i wzrokowej.
Pierwsze kroki w nauce czytania powinny koncentrować się na oglądaniu i omawianiu treści ilustracji, czytaniu książek o treści związanej z przeżyciami dzieci, zorganizowaniu biblioteczki dziecka, oglądaniu filmów dziecięcych, opowiadaniu ich treści, odczytywaniu podpisów pod ilustracjami, można podjąć próbę skonstruowania z dzieckiem własnej książeczki w oparciu o wycinanie z czasopism różnych obrazków tematycznie podobnych, a następnie tworzenie z nich pewnej całości. Celem nauki w pierwszym roku jest mocne powiązanie dźwięku słowa z jego obrazem graficznym i ruchami niezbędnymi do jego zapisania. W pierwszym etapie nauki czytania dziecko rozpoznaje litery, łączy je w sylaby i proste wyrazy.

Początkowo dziecko literuje, a po literowaniu odczytuje wyraz, jako całość. Potem dziecko częściej sylabizuje, a przechodząc do czytania głośnego dziecko odczytuje wyraz całościowo. Proces czytania wymaga wielu skomplikowanych czynności. Dziecko musi prawidłowo rozpoznać litery, należycie je różnicować, zapamiętać wzajemne połączenie tych liter obok siebie w wyrazie. To jest uwarunkowane dobrą orientacją przestrzenną, percepcją wzrokową i słuchową.
W konsekwencji zabiegów o charakterze ogólnorozwojowym należy dziecko doprowadzić do zainteresowania wyrazem. Dziecko traktuje wyraz, jako całość. Wyraz jest dla niego dźwiękiem o określonej treści, a stopniowo wyniku coraz większego zainteresowania słowem drukowanym staje się symbolem graficznym o określonej treści. Dziecko początkowo rozpoznaje i zapamiętuje całościowe znaczenie wyrazu nie zdając sobie sprawy, że składają się one z głosek czy liter. Sprawność analizatora słuchowego, umiejętność odtwarzania przez dziecko wszystkich głosek występujących w naszym języku, jest jednym z podstawowych warunków opanowania umiejętności czytania.
W całokształcie pracy związanej z czytaniem bardzo ważną funkcję pełni czytanie globalne, polegające na zapamiętywaniu obrazów graficznych całych wyrazów. Później dopiero w wyniku kontaktu z różnymi wyrazami zaczynają dostrzegać różnice w ich budowie. 

Opanowanie przez uczniów właściwej techniki jest podstawą rozwoju umiejętności czytania na poziomie receptywnym, krytycznym jak i twórczym.
Najlepszym sposobem jest czytanie głośne.
Czytanie na poziomie receptywnym, czyli ze zrozumieniem, polega na rozpoznawaniu wyrazów, liter, pojmowaniu ich znaczenia, na umiejętności odczytywania tylko tych informacji, które niesie tekst. Uczeń musi rozumieć wyrazy zawarte w tekście, gdyż tylko wtedy widzi on sens w tym, co robi.
Ćwiczeniami rozwijającymi umiejętność czytania ze zrozumieniem są:

• dobór zdania do obrazka,

• narysowanie ilustracji do treści,

• uzupełnienie tekstu brakującymi wyrazami,

• układanki wyrazowe, rozsypani literowe, wyrazowe itp.

Czytanie krytyczne to umiejętność jednocześnie odczytywania tekstu,
rozumienia oraz ustosunkowania się do tego, co niesie ze sobą treść.
Ćwiczeniami kształtującymi czytanie krytyczne mogą być zdania polegające na:

• wyszukiwaniu ważnych materiałów,

• ocenie przedstawionych danych,

• odnalezieniu źródeł, na jakie autor się powołuje.

Czynniki wpływające na krytycyzm w czytaniu można podzielić na trzy grupy:

1. właściwości czytania tekstu: jasny, prosty język prezentowanych dziecku treści,

2. właściwości sytuacji, w której dziecko czyta: może ona wpływać na wzrost krytycyzmu w czytaniu, jeśli np. nauczyciel będzie oceniał technikę czytania; obniży to poziom krytycyzmu w czytaniu, ponieważ ważniejsze będzie dla dziecka odczytanie tekstu, niż ustosunkowanie się do jego treści,

3. właściwości psychiczne oraz aktualny stan psychiczny osoby czytającej.

Czytanie twórcze to umiejętność polegająca nie tylko na rozumieniu tekstu, ustosunkowaniu się do niego, ale również na układaniu, wymyślaniu, tworzeniu dalszych losów bohaterów, zakończenia lub początku opowiadania itp. Istotą umiejętności czytania krytycznego i twórczego jest aktywne uczestnictwo w procesie rekonstrukcji zdarzeń ukrytych w tekście. Ćwiczeniami rozwijającymi tę umiejętność są:

1. wdrażanie do analizy utworu literackiego poprzez inscenizację formy wiązania słowa z działaniem, plastyczną i ruchową ekspresję dziecka,

2. układanie opowiadań tzw. "twórczych",

3. rozwiązywanie zagadek, rebusów, krzyżówek, szarad anagramowych.

5.Aktywność ruchowa dziecka i metody jej stymulacji

Aktywność ruchowa dziecka i sposoby jej stymulacji

Ruch jest głównym stymulatorem biologicznym zapewniającym całościowy rozwój stref osobowości dziecka, zarówno psychicznych, fizycznych , społecznych. Aktywność ruchowa ze względu na funkcje jakie posiada jest nieodłącznym elementem życia dziecka.

Aktywność ruchowa według Jerzego Barankiewicza (najwybitniejszego polskiego nauczyciela wychowania fizycznego) to aktywność podejmowana w ramach wypoczynku czynnego różnego rodzaju zabaw, ćwiczeń, dla przyjemności, rekreacji i zdrowia, poprawy zdolności wysiłkowej, zdobywania nowych sprawności i umiejętności fizycznych.

Funkcje ruchu w wieku dziecięcym:

- rozwój układu ruchowego

- rozwój układu oddechowego, krwionośnego

-ruch warunkuje odpowiedni rozwój układu nerwowego

-przyspiesza pracę żołądka, perystaltykę jelit, metabolizm

- rozwija jakościowe i ilościowe cechy psychomotoryczne

- kształtowanie prawidłowej postawy dziecka

-kształtowanie pozytywnych nawyków ruchowych

- zdobywanie niezbędnych umiejętności ruchowych

- zwiększenie odporności

Wg Ewy Strupińskiej aktywność fizyczna warunkuje rozwój:

• somatyczny- stymuluje wzrost ciała, sprzyja odpowiedniemu nabieraniu masy ciała, rozwija układ ruchu, oddechowy, krwionośny, nerwowy

• psychiczny- stwarza sytuacje do pokonywania różnego rodzaju trudności, przeżywania sukcesów, porażek, wali ze zmęczeniem i stresem, uczy radzenia sobie w trudnych sytuacjach

• intelektualny- umożliwia poznanie bliższego otoczenia, środowiska zarówno fizycznego jak i społecznego

• społeczny- kształtuje relacje z innymi ludźmi, sprzyja rozwojowi obrazu własnej osoby

Formy aktywności ruchowej czyli potencjalne sposoby stymulacji aktywności ruchowej dziecka:

• ZABAWY I GRY RUCHOWE

- zabawy orientacyjno-porządkowe (kształtują orientację w przestrzeni, ćwiczą skupienie uwagi)

- zabawy bieżne (zaspokajają naturalną potrzebę ruchu dziecka)

- zabawy skoczne (kształtują moc, siłę, zwinność, koordynację ruchową)

-zabawy rzutne (uczą posługiwania się różnymi przyborami i przedmiotami, kształtują koordynację oko-ręka)

-zabawy na czworakach (sprzyjają kształtowaniu naturalnych krzywizn kręgosłupa)

-zabawy ruchowe ze śpiewem

-gry ruchowe

• Ćwiczenia gimnastyczne (decydują o formowaniu się prawidłowej postawy ciała. Stanowią główną profilaktykę przed powstawaniem zniekształceń postawy)

Ćwiczenia śródlekcyjne (mają za zadanie pobudzić uczniów do dalszej pracy, stymulują motywację do dalszej pracy.

ZAGADNIENIE 6- Poznawanie środowiska społeczno-przyrodniczego przez dzieci i jego uwarunkowania

Poznawanie przez dzieci środowiska przyrodniczego ma dwustopniowy charakter:

• Poznanie konkretno zmysłowe- charakterystyczne głownie dla dzieci w wieku przedszkolnym; wiedza zdobywana poprzez wrażenia i spostrzeżenia; nauczyciel powinien ukierunkowywać obserwację ucznia

• Poznanie pojęciowe- ma miejsce na etapie nauczania wczesnoszkolnego; dzieci uczą się opisywać rzeczywistość za pomocą fachowych pojęć, operacji myślowych takich jak analiza, synteza, porównanie, uogólnianie, klasyfikowanie i konkretyzacja.

Poznanie przyrody zgodnie z wymogami metodologicznymi powinno przebiegać w następujący sposób:

I faza: poznawanie zagadnienia za pomocą obserwacji, spostrzeżeń, eksperymentów

II faza: tworzenie nazw, terminów opisujących fakty przyrodnicze

III faza: nowy model teoretyczny włączony do systemu wiedzy dziecka; ocena pod względem formalnym i biologicznym powstałej teorii oraz eliminacja ewentualnych sprzeczności

Budowanie teorii nie występuje w klasach początkowych.

Zdaniem K. Poppera poznawanie odbywa się w oparciu o trzy światy: fizyczny [wiedza subiektywna], jednostkowe sądy o przyrodzie, obiektywna wiedza zawarta udowodnionych twierdzeniach i teoriach [logiczne zweryfikowanych, opublikowanych i sprawdzanych faktach naukowych].

Wyróżniamy trzy fazy poznawania przyrody przez dziecko:

I F.- zebrane przez dziecko przeżycia, doświadczenia mają pobudzić go do pytań; według D. Braun formułowanie pytań i zadawanie ich sygnalizuje pragnienie zdobycia wiedzy

II F.- dziecko znajduje odpowiedź na pytania i zaczyna o tym rozmawiać, opisuje słowami to czego się dowiedziało

III F.- ma miejsce kiedy dziecko rozumie zdobytą wiedzę co przejawia się przez jej uzewnętrznianie i włączanie w system wiedzy już posiadanej.

Sposoby poznawania przyrody przez dziecko:

a) bezpośrednie: ,np. ogródek szkolny, kącik przyrodniczy, wycieczki do naturalnych ekosystemów, zajęcia na Świerzym powietrzu, zajęcia w szkółce leśnej

b) pośrednie: ,np. literatura, filmy edukacyjne, zabawy, apele, modele, fotografie, plansze interaktywne

Uwarunkowania nauczania o środowisku przyrodniczym:

- przechodzenia od ogólnego doświadczenia do uogólnienia i abstrakcyjnego schematu pojęciowego;

- skupienie się przede wszystkim na środowisku rodzinnym, lokalnym (zgodnie z zasadami poglądowości i przystępności);

- odpowiednia prezentacja treści;

- Od ciekawości przez poznanie do zrozumienia (hermeneutyczne koło poznania).

ROZWÓJ SPOŁECZNY

Dziecko poznając środowisko społeczne:

A)początkowo

- coraz bardziej liczy się z grupą oraz zajęciem w niej satysfakcjonującej pozycji

- coraz większa rola zdania rówieśników w stosunku do zdania dorosłych czy nauczycieli

- uzależnia się w swych ocenach społecznych i preferencjach coraz bardziej od dorosłych

- uczy się kształtować i przestrzegać norm oraz zasad obowiązujących (w klasie, w indywidualnych relacjach)

- realizować zadania grupowo a nie tylko indywidualnie

- uczy się budować trwałe relacje

- uczy się rozumowania moralnego

B)na koniec klasy trzeciej

-pierwsze trwałe relacje, przyjaźnie

- odczuwa niezadowolenie i zmartwienie gdy samo bądź członkowie jego grupy nie wykonują spoczywających na nim zadań wobec zespołu

- zabiega o dobro grupy do której należy

- nabywa typowe formy aktywności społecznej takie jak: realizacja własnych celów przez działanie na rzecz grupy, współpraca i ofiarność, zdyscyplinowanie oraz podporządkowanie się interesom i celom grupy, wykazywanie inicjatywy na rzecz grupy i jej dobra

- nabywa umiejętność rozwiązywania konfliktów w grupie i poza nią

- występować w różnych rolach społecznych

- liczenia się z następstwami swoich czynów również w aspekcie grupy

- przestrzegać reguł panujących w danym miejscu bądź grupie.

Uwarunkowania:

1. stawianie dziecku określonych wymagań w dziedzinie współżycia społecznego,

2. wysuwanie konkretnych zadań w tym zakresie

3. dostarczanie mu różnorodnych doświadczeń społecznych w kontaktach z wychowawcami i kolegami w klasie w innych grupach rówieśniczych

7. Rola oraz znaczenie gier i zabaw dydaktycznych w klasach początkowych.

Gry i zabawy dydaktyczne mają ogromne znaczenie w edukacji uczniów klas początkowych. Kształtują one wiele umiejętności.

• Rozwijają sfery: poznawczą, społeczną, emocjonalną.

• Rozwijają pamięć, uwagę, procesy myślowe, spostrzegawczość, refleks.

• Uczą współdziałania, współzawodnictwa.

• Mają duże znaczenie wychowawcze: uczą dyscypliny, podporządkowania się regułom i zasadom.

• Aktywizują uczniów, integrują klasę, wzmacniają poczucie własnej wartości, pewności siebie.

• Dzięki stosowaniu gier i zabaw dydaktycznych uczniowie lepiej przyswajają materiał, zapamiętują dane wiadomości, utrwalają poznane już treści.

• Po przez gry i zabawy nauka staje się ciekawsza, pozwala uniknąć znużenia
  w nauczaniu.

• Gry i zabawy wywołują u dzieci stan zaciekawienia, zainteresowania i emocjonalnego zaangażowania.

• Wprowadzenie gier i zabaw motywuje dziecko do pokonywania trudności, dzięki czemu dzieci dążą do uzyskania jak najlepszych wyników.

• Dziecko uczy się rozumieć rzeczywistość i odróżniać ją od fikcji.

• Dla nauczyciela jest to metoda poznania swojego ucznia.

• Rola gier i zabaw - wzbudzanie w dzieciach entuzjazmu i pozytywnych postaw do wykonywania zadań szkolnych.

Gry i zabawy są podstawowym źródłem nauki w klasach 1-3. Mają ogromną wartość dydaktyczną. Pełnią ogromną rolę w klasach początkowych, dzięki czemu nauczyciel może zainteresować uczniów danym tematem i wzbudzić w nich ciekawość. Są niezbędną pomocą dla nauczyciela, który pokazuje uczniom, że po przez zabawę można się wiele nauczyć.

8. Trudności i niepowodzenia w uczeniu się, sposoby ich diagnozowania i niwelowania.

I. Niepowodzenia szkolne są to takie sytuacje, które charakteryzują się

występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania.

Niepowodzenia szkolne mogą mieć charakter jawny lub ukryty.

Niepowodzenia ukryte występują wówczas, gdy nauczyciele nie dostrzegają braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów mimo, że braki istnieją.

Niepowodzenia jawne występują wówczas, gdy nauczyciel stwierdza określone braki i w rezultacie ocenia jego wyniki pracy niedostatecznie. W przypadku, gdy ocena niedostateczna odnosi się do pewnej grupy tematów nie opanowanych przez ucznia, mówimy wówczas o opóźnieniu przejściowym np. może to być spowodowane chorobą ucznia. Wczesne wykrycie tego opóźnienia oraz podjęcie środków, które mają na celu jego likwidowanie, może uchronić ucznia przed drugorocznością .

II. PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH.

Przyczyny niepowodzeń szkolnych są na ogół złożone. Najczęściej wskazuje się wśród nich czynniki; ekonomiczno - społeczne, biologiczno - psychologiczne (biopsychiczne) i pedagogiczne (dydaktyczne). Najczęściej o występowaniu nie decyduje jeden czynnik, lecz złożone ich układy.

Wskaźnikami niepowodzeń szkolnych są;

• braki w wiadomościach z poszczególnych przedmiotów,

• braki postępów w nauce,

• nieregularne uczęszczanie na zajęcia,

• niechęć do systematycznej i sumiennej pracy,

• mała aktywność na lekcjach,

• niepewność i brak stanowczości w swych poczynaniach,

• konfliktowość i agresja w stosunku do rówieśników.

III. DIAGNOZA- Danych diagnozowanych dostarczają:

obserwacja- pomaga zinterpretować dane uzyskane podczas badania testowego; w diagnozie trudności w nauce cenne są obserwacje poczynione przez rodziców i nauczycieli na wszystkich przedmiotach

rozmowa- pozwala zorientować się w trudnościach szkolnych ucznia, ustalić ich ewentualną przyczynę i zakres; w bezpośredniej rozmowie nauczyciel oceni sposób budowania zdań, myślenia i wyrażania sądów, dobór słownictwa i poprawność gramatyczną

analiza prac ucznia- pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy uczeń ma wybiórcze trudności w pisaniu. Prace uczniowskie są wiarygodnym świadectwem występowania problemu dysgrafii lub dysortografii, częstotliwość występowania błędów i ich charakter pozwolą określić rodzaj błędów.

analiza prac plastycznych- pomoże poznać cechy indywidualne dziecka, ocenić poziom rozwoju psychomotorycznego i jego umiejętności, rysunki mają niewerbalny charakter, a czynność rysowania jest ulubioną formą aktywności dziecka; w diagnozie wytwory plastyczne są źródłem informacji o zaburzeniach motoryki, percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo- ruchowej i orientacji przestrzennej.

testy i sprawdziany- są źrodłem wiedzy o trudnościach dydaktycznych ucznia.

METODY I ŚRODKI WALKI Z NIEPOWODZENIAMI SZKOLNYMI.

Do podstawowych dydaktycznych środków zapobiegania i zwalczania niepowodzeń szkolnych zaliczamy;

• profilaktykę pedagogiczną, a w tym nauczanie problemowe i nauczanie w zespołach uczniowskich,

• diagnozę pedagogiczną, (poznanie ucznia, kontrola i oceny wyników nauczania, wykrywanie luk w wiadomościach, nawykach, umiejętnościach),

• terapię pedagogiczną(wyrównanie wykrytych zaległości, indywidualizację nauczania na lekcjach, organizowanie pomocy pozalekcyjnej dla uczniów, grup wyrównawczych).

Przezwyciężenie niepowodzeń szkolnych.

W szkole podstawowej a szczególnie w pierwszym okresie kształcenia, tj. w klasach I - III największe znaczenie ma możliwie wczesne wykrycie luk w wiadomościach umiejętnościach opanowanych przez uczniów. Jak wskazały badania w zakresie edukacji polonistycznej u dzieci klas młodszych braki umiejętności czytania a zwłaszcza cichego czytania ze zrozumieniem były niejednokrotnie przyczyną niepowodzeń uczniów także w późniejszym etapie kształcenia, np. na lekcjach historii czy geografii.

Aby wykryć zadawnione luki przede wszystkim te, które dotyczą elementarnych zasobów i umiejętności - należy stosować testy diagnostyczne. Ponad to należy zwrócić uwagę na źródło zaległości w materiale opanowanym przez dzieci. Często jest to słaba koncentracja uwagi, niesystematyczność, powierzchowność w nauce przejawiająca się min. w nieumiejętności racjonalnego planowania pracy oraz braku samodzielności.

W celu usunięcia wskazanych niedostatków niezbędne jest otoczenie dziecka fachową opieką wychowawczą, obdarzenie go zaufaniem, życzliwością, podtrzymywanie jego wiary we własne siły, itp.

Przyzwyczajanie zaś ucznia do systematyczności oraz wdrażanie go do koncentracji uwagi i intensywnego wysiłku, wymaga odpowiednich ćwiczeń korektywnych (w czasie zajęć pozalekcyjnych, w grupach wyrównawczych).

9. Kwalifikacje, kompetencje i cechy osobowościowe nauczyciela dzieci młodszych

Na podstawie licznych badań, które zostały przeprowadzone w Polsce oraz za granicą możemy wyróżnić kwalifikacje, kompetencje i cechy charakteru, które powinny cechować nauczyciela.

W. Okoń definiuje kwalifikacje zawodowe, jako zakres i jakość przygotowania niezbędnego do wykonywania jakiegoś zawodu. Na kwalifikacje zawodowe składają się następujące czynniki: poziom wykształcenia ogólnego, wiedza zawodowa, umiejętności zawodowe, a zwłaszcza stopień wprawy oraz umiejętność organizowana i usprawnienia pracy, uzdolnienia i zainteresowania.

W zakresie wykształcenia zawodowego nauczycieli, jako podstawę ich przygotowania do sprawowania funkcji kształcących, wychowawczych i opiekuńczych przyjęto projekt zestawu standardów kompetencji zawodowych. Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk (Denek 1998) opracował standardy kompetencji zawodowych nauczycieli współczesnej polskiej szkoły. Wyszczególniono 5 grup kompetencji nauczycielskich.

I Kompetencje pragmatyczne charakteryzujące się skutecznością nauczyciela w planowaniu, organizowaniu, kontroli i ocenie procesów edukacyjnych:

• opracować ogólną koncepcję pracy z klasą i pojedynczym uczniem oraz współpracy z rodzicami,

• rozpoznawać właściwy stan wiedzy ucznia oraz określić czynnik organizujący poznanie nowych wiadomości,

• zoperacjonalizować ogólne cele kształcenia i wychowania oraz zaprogramować treści kształcenia dla ich osiągnięcia,

• posłużyć się podstawowymi elementami warsztatu dydaktycznego (w tym: metodami, formami organizacyjnymi nauczania i pracy uczniów na lekcji, dobierając je odpowiednio do realizacji celów i warunków kształcenia),

• wywołać i podtrzymać pozytywną motywację uczniów do rozwoju,

• opracować i posłużyć się różnymi metodami, formami, środkami poznawania, kontroli, analizy i oceny osiągnięć ucznia,

• zinterpretować i ocenić osiągnięcia uczniów na tle ich indywidualnych możliwości,

• ustalić przyczyny niepowodzeń pedagogicznych i zaproponować formy ich likwidacji,

• rozpoznać typowe formy zaburzeń rozwoju i skierować ucznia po odpowiednią formę pomocy,

• dokonać oceny skuteczności własnej pracy i zaproponować jej korektę,

• zaplanować własną koncepcję doskonalenia i samokształcenia zawodowego.

II Kompetencje współdziałania charakteryzujące się skutecznością zachowań prospołecznych i sprawnością działań integracyjnych nauczyciela:

• rozumie (związki między postawą zawodową i własną charakterystyką osobowościową, preferowanym przez siebie stylem interakcyjnym a procesami społecznymi w klasie),

• preferuje (reguły odpowiedzialności nad normami posłuszeństwa w kontaktach międzyludzkich i umie działać zgodnie z tą preferencją),

• potrafi rozwiązywać sytuacje konfliktowe przez negocjowanie i kompromis,

• wyzwala i spożytkowuje inicjatywę wychowania doceniając jego możliwości podmiotowe i ukierunkowuje je na uczenie się we współpracy,

• nawiązuje i umie podtrzymać kontakt z wychowankiem stosując różne techniki,

• opracowuje i wdraża autorską koncepcję kształcenia integracyjnego,

• potrafi kształtować postawy społeczne swoich uczniów.

III Kompetencje komunikacyjne wyrażające się skutecznością zachowań językowych w sytuacjach edukacyjnych:

• nauczyciel posiada wiedzę o komunikowaniu interpersonalnym,

• umiejętność słuchania wychowanków i empatycznego rozumienia intencji i treści ich wypowiedzi,

• nauczyciel potrafi myśleć dialogicznie i rozwijać tę zdolność u swych wychowanków,

• nauczyciel umie wykorzystać rozmaite techniki dyskusyjne oraz język niewerbalny w porozumiewaniu się edukacyjnym,

• komunikować ucznia i uczyć innych tej sztuki,

• rozumiejąco akceptować zróżnicowanie kodu językowego swych wychowanków i wykorzystać dla rozwoju dziecka,

• wzbudzać wrażliwość językową wychowanków osłaniając wartości dziedzictwa kulturowego i funkcje języka jako narzędzia myślenia i porozumiewania się,

• dostosować styl kierowania pracą uczniów do stopnia ich rozwoju i dojrzałości,

• nauczyciel doskonali poprawność, czytelność i prostomyślność własnych zachowań językowych (etyka mowy).

IV Kompetencje kreatywne charakteryzujące się innowacyjnością i niestandardowością działań:

• uzasadnić preferencje czynności na rzecz stymulowania procesów rozwojowych ucznia (rozwój zainteresowań, umiejętności uczenia się) nad czynnościami nauczania,

• działać z tą preferencją,

• wyzwalać kreatywność zachowań i samodzielność myślenia w procesach edukacyjnych,

• posłużyć się technikami badawczymi w rozpatrywaniu zjawisk pedagogicznych i tworzeniu wiedzy podmiotowej,

• myśleć krytycznie i stymulować rozwój tego rodzaju myślenia u uczniów,

• posłużyć się technikami twórczego rozwiązywania problemów.

V Kompetencje informatyczno-medialne polegające na sprawnym korzystaniu z nowoczesnych źródeł informacji:

• język obcy, „język komputera”,

• wykorzystać technologię informatyczną do wspomagania własnych i uczniowskich procesów uczenia się (np. umie korzystać z bazy danych, Internetu, poczty elektronicznej),

• tworzyć własne programy edukacyjne i udostępniać je w sieci.

Uczniowie poddają się wpływom nauczyciela, który interesuje się ich sprawami, stara się pomóc, nawiązuje z dziećmi kontakt. Aby zasłużyć na miano autorytetu nauczyciela powinna charakteryzować: ideowość, moralność, mądrość życiowa, wiedza i ogólna kultura umysłowa, mistrzostwo dydaktyczne, mistrzostwo pedagogiczne, kultura osobista. Pojęcie autorytetu, możemy, więc rozumieć, jako wzór zalet i kompetencji wychowawców. Wzór ten umożliwia wychowawczy wpływ i działanie na wychowanków, przekazywanie im wiedzy, wartości, postaw oraz pozwala na modelowanie pewnych umiejętności wśród uczniów. Autorytet wyzwalający polega na pobudzaniu inicjatywy ucznia, kształceniu u niego samodzielności. Nauczyciel o takim autorytecie skłania uczniów do aktywnej postawy, budzi wiarę we własne siły, rozwijając postawy twórcze zdolne do doskonalenia własnej osobowości. David Fontana pisze, iż nauczyciel odnoszący sukcesy jest „człowiekiem ciepłym, wyrozumiałym, przyjacielskim, odpowiedzialnym, systematycznym, wyposażonym w wyobraźnię i entuzjastycznym.” Uczniowie szczególnie klas młodszych, dla których szkoła jest nowym środowiskiem potrzebują nauczyciela, który pomaga odnaleźć się w nowym miejscu, jest tolerancyjny, uczciwy, sprawiedliwy, miły, wyrozumiały wobec pomyłek uczniów oraz otwarty na problemy dzieci. Cechy, które powinny wyróżniać nauczyciela to również odwaga, kreatywność, umiejętność słuchania oraz nawiązywania kontaktu z uczniami. Henryk Rowid pisze, że „dzieci cenią sprawiedliwość, obowiązkowość, sumienność, stanowczość i konsekwencję, nawet surowość połączoną z wyrozumiałością, umiejętność panowania nad sobą.”

Osobowość wychowawcy - nauczyciela charakteryzuje również Ziemowit Włodarski, który zastanawia się, jakie indywidualne cechy człowieka powodują, że jego oddziaływanie pedagogiczne jest skuteczne. Dlatego wyróżnia kilka cech, którymi powinien odznaczać się pedagog:

• Nastawienie na innych ludzi, które sprzyja oddziaływaniom wychowawczym. Bardzo ważna jest tutaj wszechstronność, zainteresowanie innymi ludźmi oraz akceptacja i uznanie podmiotowości wychowanków.

• Respektowanie podmiotowości drugiego człowieka. Nauczyciel powinien dostrzegać w drugim człowieku jednostkę, która ma pewne potrzeby i cele, której przysługuje wolność i niezależność bez względu na to, w jakim jest wieku. Nauczyciel - wychowawca powinien charakteryzować się odpowiedzialnością, zaangażowaniem w relacjach z innymi ludźmi oraz chęć oddziaływania
  bez wykorzystywania własnej przewagi.

• Zainteresowanie stającym się człowiekiem również pogłębia oddziaływanie pedagogiczne. Nauczyciel powinien doceniać to, co uczniowie osiągnęli oraz dostrzegać to, kim się stają (między innymi w wyniku naszych oddziaływań). Dlatego cechą wychowawcy powinna być również organizacja okoliczności rozwojowych innym ludziom.

• Poczucie odpowiedzialności za innych ludzi, szczególnie tych, na których ma się wpływ. Odpowiedzialność pedagoga dotyczy tego, kim staje się człowiek w porównaniu z jego możliwościami rozwojowymi.

• Empatia i takt. W pracy pedagoga niezbędna jest umiejętność dostrzegania zmian, jakie zachodzą wśród wychowanków oraz umiejętność wczucia się w ich sytuację. Dzięki temu nauczyciel może zrozumieć potrzeby i dążenia uczniów. Bardzo ważny jest także takt pedagogiczny, który polega na rozpatrywaniu w ustanawianiu celów i wyborze środków pedagogicznych nie tylko cech, ale i aktualnego stanu osoby, na którą są skierowane oddziaływania.

Jednym z głównych zadań oraz oczekiwań stawianym nauczycielom jest to by efektywnie nauczali dzieci. Dlatego też, aby edukacja mogła odbywać się właśnie w sposób efektywny i skuteczny nauczyciel nie powinien mieć problemów z dyscypliną. Zatem nauczyciel powinien wykazać się umiejętnościami organizacyjnymi, zdolnością do efektywnego prezentowania nauczanego materiału, sprawnością komunikacji w czasie zajęć oraz kontrolowaniem procesów uczenia się. Udane zarządzanie zachowaniem wiąże się z efektywnym i wysokiej, jakości nauczaniem.

10. Cele i zadania uczenia się matematyki w klasach początkowych

Głównym celem nauczania matematyki w nauczaniu zintegrowanym jest opanowanie przez dziecko podstawowych treści programowych oraz przygotowanie do myślenia matematycznego. Myślenie matematyczne bardzo dobrze rozwija się przez rozwiązywanie różnych problemów życiowych i odwrotnie, człowiek myślący logicznie, matematycznie nie ma trudności rozwiązywaniem problemów życiowych.

Cele edukacji matematycznej:

• rozwijanie aktywnej postawy intelektualnej wobec sytuacji problemowych

• rozwijanie języka, wyobraźni, inwencji, pomysłowości

• stworzenie warunków dla rozwijania zainteresowań matematycznych - pozytywnej motywacji, samodzielności, umiejętności, formułowania pytań, odwagi bronienia swojego zdania,

• rozwijania ogólnych zdolności poznawczych,

• rozwijania zdolności czytania i tworzenia tekstów w stylu matematycznym

• kształtowanie logicznego myślenia

• kształtowanie podstawowych pojęć matematycznych określonych w podstawie programowej,

• opanowanie czynności liczenia, podstawowych działań matematycznych

• opanowanie podstawowych umiejętności matematycznych

• rozwijanie umiejętności matematyzowania prostych sytuacji opisanych w różny sposób lub obserwowanych w otoczeniu

• dążenie do poszukiwania rozwiązań

Z. Krygowska zakłada, iż najważniejszym dzisiaj zadaniem dydaktyki matematyki jest skoncentrowanie materiału nauczania na świadomym i twórczym udziale ucznia.

Zadania edukacji matematycznej

• wdrażanie uczniów do rzetelnej i sumiennej pracy,

• wyrabianie pożądanych postaw i cech takich jak,

• koncentracji,

• wytrwałości w przezwyciężaniu trudności,

• staranności,

• umiejętności krytycznej oceny wykonanej przez siebie pracy intelektualnej.

CELE: (Z wykładu z licencjata z dr Majkut-Czarnotą-Palenik)

• Rozwijanie aktywnej postawy intelektualnej wobec sytuacji problemowych

• Rozwijanie języka, wyobraźni i pomysłowości

• Rozwijanie pozytywnej motywacji uczenia się,

• Rozwijanie samodzielności, umiejętności formułowania pytań, obrony własnego zdania

• Opanowanie podstawowych umiejętności matematycznych

• Kształtowanie podstawowych pojęć matematycznych

• Rozwijanie zdolności matematycznych

• Rozwijanie umiejętności czytania i tworzenia tekstów w stylu matematycznym

CELE WEDŁUG STUCKIEGO:

Cele dydaktyczne:

1. przyczynianie się do wszechstronnego rozwoju osobowości uczniów, w tym przede wszystkim:

• rozwijanie ich ogólnych zdolności poznawczych

• rozwijanie samodzielnego, logicznego myślenia

2. Wstępne ukształtowanie rozumienia podstawowych pojęć matematycznych

3. Opanowanie odpowiednich umiejętności.

Cele wychowawcze:

1. Wdrażanie uczniów do rzetelnej i sumiennej pracy własnej

2. Wdrażanie do współdziałania w zespole

3. Przyczynianie się do wyrabiania pożądanych postaw i cech, takich jak:

• umiejętność koncentracji

• wytrwałość w przezwyciężaniu trudności

• staranność

• krytyczny stosunek do wykonywanej pracy

ZADANIA: (Z wykładu z licencjata z dr Majkut-Czarnotą-Palenik)

• Wdrażanie do rzetelnej sumiennej pracy

• Wyrabianie pożądanych postaw i cech: koncentracji, wytrwałości, staranności. krytycznej oceny

Obecnie nacisk kładzie się na takie zadania jak:

• Integracja treści z treściami matematycznymi

• Indywidualizacja nauczania

• Wykorzystanie gier, zabaw i pomocy dydaktycznych

Głównym celem nauczania matematyki w nauczaniu zintegrowanym jest opanowanie przez dziecko podstawowych treści programowych oraz przygotowanie do myślenia matematycznego. Myślenie matematyczne bardzo dobrze rozwija się przez rozwiązywanie różnych problemów życiowych i odwrotnie, człowiek myślący logicznie, matematycznie nie ma trudności rozwiązywaniem problemów życiowych. W klasach początkowych nauczyciel kształtuje u dzieci podstawowe pojęcia matematyczne: dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie i inne. Podczas zajęć uczniowie wdrażani są do rzetelnej i uczciwej nauki, własnej pracy oraz współdziałania w zespole. Wyrabia się u nich umiejętność koncentracji, wytrwałości w pokonywaniu wszelkich trudności i przeszkód, staranności, a także w miarę możliwości, obiektywny stosunek do wykonywanej przez siebie pracy.

11. Media dydaktyczne w pracy z dziećmi w wieku młodszym szkolnym

Wincent Okoń - media dydaktyczne to „przedmioty materialne umożliwiające usprawnienie procesu nauczania - uczenia się i uzyskanie optymalnych osiągnięć szkolnych.”. Autor wielokrotnie powtarzał, iż materiały dydaktyczne, mogą, ale nie muszą, umożliwić poprawienia efektywności procesu nauczania. Stwierdza nawet, że może on „znacznie gorzej spełniać funkcje dydaktyczne niż żywe nauczanie”. Uzasadnia to faktem, iż o wynikach końcowych nauczania decyduje cały jego proces, który obejmuje działalność zarówno nauczycieli jak i uczniów.

Czesław Kupisiewicz odnosząc się do poznawania rzeczywistości poprzez poszczególne zmysły, stworzył własną definicję, zgodnie z którą materiały dydaktyczne są to „przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych, oddziałujących na wzrok, słuch, dotyk itp. oraz ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości”.

Media dydaktyczne są niezbędnym składnikiem dobrze zorganizowanego procesu nauczania oraz wychowywania uczniów. W szczególności w połączeniu z odpowiednią metodą nauczania, mają duży wkład we wzrost efektywności przekazywanej wiedzy i kształcenia poszczególnych umiejętności.

Klasyfikacja mediów i materiałów dydaktycznych

Istnieje wiele różnych typologii materiałów dydaktycznych rozpatrywanych w zależności od interesującego nas aspektu. Spośród wielu wymienionych w literaturze podziałów mediów, środków i materiałów dydaktycznych możemy wyróżnić:

Klasyfikację Czesława Kupisiewicza, której główne kryterium stanowią 3 rodzaje wzbudzanych bodźców: bodźce wzrokowe, słuchowe i wzrokowo - słuchowe. W związku z tym autor dzieli materiały dydaktyczne na:

• wzrokowe, takie jak poszczególne przedmioty, mapy, wykresy, tabelki,

• słuchowe, między innymi muzyka, radio, różnego rodzaju dźwięki,

• wzrokowo-słuchowe, np. film, prezentacja multimedialna z podkładem dźwiękowym, telewizja,

• częściowo automatyzujące proces nauczania - uczenia się: takie jak: oprogramowania komputerowe, płyty CD dołączane do podręczników, także różnego rodzaju laboratoria np. językowe.

Często przytaczany jest dychotomiczny podział mediów zaproponowany przez Marshall'a McLuhan'a, który dzieli media na:

• media gorące, w których jest duża ilość komunikatów dla uczniów. Ze względu na fakt, że materiał zawiera już wszystkie informacje, aktywność dzieci w procesie nauczania jest słaba,

• media zimne, zawierające małą ilość komunikatów dla uczniów. Uczniowie muszą współtworzyć dany materiał dydaktyczny, dlatego tez ich aktywność jest większa w procesie nauczania.

Edward Fleming i Jan Jacoby natomiast przyglądają się materiałom dydaktycznym z nieco innej perspektywy i w związku z tym dzielą je na trzy następujące grupy:

1. media naturalne, które bezpośrednio przedstawiają rzeczywistość,

2. media symboliczne, przedstawiające rzeczywistość za pomocą odpowiedniej symboliki, słowa drukowanego, znaków, rysunków itp.,

3. techniczne media dydaktyczne, ukazujące rzeczywistość w sposób pośredni, wśród nich wyróżniono środki: wzrokowe, słuchowe, wzrokowo-słuchowe (czyli audiowizualne), manipulacyjne, modelowe i automatyczne.

Wincenty Okoń z kolei poszerzył wyżej podaną klasyfikację i w związku z tym podzielił materiały dydaktyczne adekwatnie do stopnia ich złożoności. Zgodnie z tym podziałem można wyróżnić:

1. media proste, które zawierają w sobie:

1. media słowne - takie jak podręczniki i inne teksty drukowane,

2. proste media wzrokowe (wizualne) - takie jak przedmioty, obrazy, wykresy mapy.

2. media złożone, które z kolei możemy podzielić na:

1. mechaniczne media wzrokowe - takie jak aparat fotograficzny, diaskop, mikroskop, teleskop,

2. media słuchowe pozwalające przekazywać dźwięki - magnetofon, radio,

3. media wzrokowo - słuchowe (audiowizualne), które łączą obraz z dźwiękiem - film, telewizja.

4. media automatyzujące proces uczenia się - takie jak komputery, oprogramowania komputerowe, laboratoria.

Funkcje materiałów dydaktycznych

Tak, jak wynikało to z definicji, które przytoczyłam w pierwszym podrozdziale, materiały dydaktyczne dają zarówno nauczycielom, jak i uczniom wielorakie możliwości, a przede wszystkim ułatwienia w pracy. Idąc za Wincentym Okoniem, z pewnością możemy tutaj wyróżnić pomoc w takich zakresach jak:

• poznawania rzeczywistości,

• uczenie się działań umożliwiających przekształcenie rzeczywistości,

• odkrywanie rzeczywistości,

• kształtowanie emocjonalnego stosunku do rzeczywistości.

Odpowiadają one poniekąd czterem drogom kształcenia wielostronnego Wincentego Okonia, które można zdefiniować jako wszechstronny rozwój jednostki poddanej edukacji. Uwzględnia ona podstawowe rodzaje działalności ludzkiej:

• aktywność intelektualną, która zmierza do odkrywania i poznawania świata oraz samego siebie

• aktywność o charakterze emocjonalnym, dotyczącą stosunku człowieka do wartości. Polega ona na przeżywaniu wartości i ich wytwarzaniu,

• aktywność praktyczną, która polega na osobistym udziale w przekształcaniu rzeczywistości.

Czesław Kupisiewicz konkretniej określa jakie funkcje spełniają media dydaktyczne, a dokładniej dzieli je na:

• funkcję poznawczą - materiały dydaktyczne pomagają w poznaniu i zrozumieniu przez uczniów rzeczywistości,

• funkcję kształcącą - służą do rozwijania i kształtowania umiejętności poznawczych u uczniów,

• funkcję dydaktyczną - która oznacza, że są one ważnym źródłem zdobywania przez uczniów wiadomości i umiejętności oraz ułatwiają utrwalenie wiedzy.

Autor zaznacza, iż wszystkie trzy wymienione funkcje łączą się ze sobą i nawzajem uzupełniają.

12. Cele i zadania edukacji informatycznej w szkole podstawowej

CELE:

• nauka posługiwania się komputerem w podstawowym zakresie: uruchamianie programów,

korzystając z myszy i klawiatury; poprawne nazywanie głównych elementów zestawu komputerowego;

• nauka zasad korzystania z komputera, aby nie narażać własnego zdrowia;

• nauka stosowania się do ograniczeń związanych z komputerem;

• nauka posługiwania się wybranymi programami i grami edukacyjnymi, rozwijając

swoje zainteresowania; korzystanie z opcji w programach;

• nauka wyszukiwania i korzystania z informacji:

a) przeglądanie wybranych przez nauczyciela stron internetowych (np.

strony swojej szkoły),

b) dostrzeganie elementów aktywnych na stronie internetowej, nawigowanie po

stronach w określonym zakresie,

c) odtwarzanie animacji i prezentacji multimedialnych;

• nauka tworzenia tekstów i rysunków:

a) wpisywanie za pomocą klawiatury liter, cyfr i innych znaków, wyrazów

i zdań,

b) wykonywanie rysunków za pomocą wybranego edytora grafiki, np. z gotowych

figur;

• nauka zagrożeń wynikających z korzystania z komputera, Internetu i multimediów:

a) uczeń powinien wiedzieć, iż praca przy komputerze męczy wzrok, nadweręża kręgosłup,

ogranicza kontakty społeczne,

b) uczeń powinien mieć świadomość niebezpieczeństw wynikających z anonimowości

kontaktów i po dawania swojego adresu,

c) uczeń stosuje się do ograniczeń dotyczących korzystania z komputera, Internetu

i multimediów.

Chodzi przede wszystkim o oswojenie ucznia z komputerem i poznanie sposobów wykorzystania go zwłaszcza do ułatwienia i wzbogacenia dalszej nauki. Należy podkreślić jednak, iż komputer podobnie jak książka jest jedynie środkiem, a nie celem. Oznacza to, iż powinien on pojawiać się jako narzędzie wykorzystywane w toku nauki przez ucznia i nauczyciela.

ZADANIA EDUKACJI INFORMATYCZNEJ

Zapoznanie z zastosowaniami technologii informacyjnej do poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji pozyskanych z różnych źródeł, efektywne posługiwanie się komputerami i metodami informatyki.

Rozwijanie umiejętności analizowania i rozwiązywania problemów dotyczących różnych dziedzin nauczania szkolnego i codziennego życia z wykorzystaniem odpowiednio dobranych metod i środków informatycznych.

Posługiwanie się technologią informatyczną w procesach projektowo - konstrukcyjnych (system CAD); automatyzacji i robotyzacji maszyn, procesów i systemów maszynowych (systemy CAM i CIM).

Przygotowanie do podejmowania odpowiedzialnych zadań w społeczeństwie informacyjnym zgodnie z powszechnie obowiązującymi zasadami etycznymi i prawnymi, przestrzeganie obowiązujących przepisów prawnych.

Przeciwdziałanie zagrożeniom dla zdrowia i rozwoju emocjonalnego ucznia związanych z niewłaściwym korzystaniem z urządzeń i programów komputerowych.

Kształcenie samodzielności intelektualnej, odpowiedzialności za własny rozwój, motywowanie do samodzielnego podnoszenia kwalifikacji zawodowych i świadomego wyboru dalszego kierunku kształcenia.

ZAGADNIENIE 13 - METODY PRACY NAUCZYCIELA ZAJĘĆ KOMPUTEROWYCH

Metoda sześciu kapeluszy

Kapelusz zielony- symbolizuje pomysły, rozwiązania alternatywne, propozycje, sugestie, koncepcje. Kapelusz ten dotyczy myślenia twórczego.

Kapelusz żółty- to korzyści, zalety, zyski, oszczędności. Kapelusz ten wymaga myślenia całkowicie racjonalnego, logicznego. (czyli argumenty- bo...).

Kapelusz czarny- oznacza wyszukiwanie wad, negatywnych osądów, weryfikacje faktów, ocenę prawidłowości. Jest to kapelusz myślenia krytycznego, wymagającego racjonalności i logiki.

Kapelusz czerwony- charakteryzuje emocje, odczucia, przeczucia, intuicję. Wypowiedzi związane z myśleniem w tym kapeluszu nie trzeba popierać racjonalnymi argumentami.

Kapelusz niebieski- wykorzystywany jest do analizy procesu myślenia, jego kontroli i sterowania. Kapelusz ten symbolizuje czynności organizacyjne związane z funkcjonowaniem umysłu osoby wykorzystującej ten styl myślenia.

Autor wyróżnił 6 różnych stylów w procesie myślenia. Gdybym myślał tylko w jednym, ulubionym „ stylu ->problemy w komunikowaniu się z innymi.

Można nauczyć dzieci świadomie wybierać styl, zależnie od potrzeby chwili.

W krajach anglosaskich „nałożyć czapkę myślową”= „ zacznij myśleć”.

„Pomyślmy w kolorze...”

Problematyką tą zajmuje się również prof. Nęcka (psycholog twórczości).

Kapelusz Biały- neutralny, zimny- myślenie logiczne o informacji, że można ją udokumentować, ma być sprawdzona, ścisła.

Do każdego koloru (np. białego) możemy zawsze wrócić. Nauczyciel narzuca styl myślenia, w jednym stylu.

Często nie wykorzystuje się niebieskiego kapelusza (analiza wszystkich punktów, o których mówiło się w poprzednich kapeluszach; czynność porównywana do przelotu samolotu przez chmury).

Ważne, by wybierać kapelusz żółty przed czarny (Europejczycy myślą o wadach, a biorąc pod uwagę, że wiele pomysłów wady posiada- narażamy pomysł na odrzucenie).

* L: „Naucz swoje dziecko myśleć” Edward de Bono

Komputer w metodzie 6ciu kapeluszy myślowych może być wykorzystany w czterech spośród sześciu kapeluszy. Bezdyskusyjna jest przydatność w trakcie myślenia kolorem białym. Może on także wspomóc proces myślenia twórczego, czyli myślenia w kolorze zielonym.

Metody pracy

Lekcje informatyki odbywają się zawsze w pracowni komputerowej, gdzie uczniowie pracują bezpośrednio przy komputerach. Materiał nauczania jest tak zróżnicowany, że niezbędne jest stosowanie różnych metod nauczania. Ważnym elementem jest również dobre porozumiewanie się z uczniami na każdym etapie kształcenia oraz zapewnienie uczniom jak najlepszych warunków do nauki.

W pracy z uczniami w szkole podstawowej bardzo dobrze sprawdzają się metody nauczania oparte na czynnościach praktycznych, gdyż wymagają one od ucznia zaangażowania i działania. Dzięki temu oswaja się on z zagadnieniami i widzi, że „coś działa lub nie”, uczy się więc przez osobiste doświadczenia.

Uważam, że metody praktyczne w odniesieniu do informatyki są jak najbardziej celowe. Komputer to w końcu narzędzie, i najlepszym sposobem na jego poznanie jest używanie go w typowych zastosowaniach. Myślę, że takie podejście jest wystarczające na etapie szkoły podstawowej. Na teorię przyjdzie czas później, gdyż wtedy uczeń z pewnością będzie w stanie lepiej połączyć nowe wiadomości z własnym doświadczeniem i obyciem ze sprzętem komputerowym i oprogramowanie.

Uczenie się przez osobiste doświadczenia wdrażam dwustopniowo. Najpierw uczniowie pod

kierunkiem nauczyciela wykonują typowe operacje i czynności (np. dla programu Paint

może to być wybór określonego koloru tła i czyszczenie tym kolorem obszaru roboczego).

Następnie otrzymują zadania w formie elektronicznej (np. jako dokument html), które wykonują indywidualnie. Oczywiście przez cały czas mogą liczyć na pomoc nauczyciela.

Zadania bazują oczywiście na czynnościach wykonywanych wcześniej podczas ćwiczeń

wprowadzających.

Tematyka przykładów i zadań jest powiązana z innymi przedmiotami i z otaczającą nas

rzeczywistością. Problemy interdyscyplinarne pokazują bardziej realny obraz

otaczającego nas świata.

Uczniowie mogą dostrzec powiązania między różnymi dziedzinami, możliwości

zastosowania podobnych rozwiązań do wielu zadań. W ten sposób pomagamy również

nauczycielom innych przedmiotów i realizujemy treści ścieżek między przedmiotowych.

Analizujemy zawsze z uczniami wyniki ich pracy, omawiamy mocne i słabe strony

proponowanych rozwiązań. Dyskusja uczy ich formułować swoje uwagi i wnioski.

Bardzo ważne jest również planowanie niektórych działań jako pracy zespołowej i

wspieranie współdziałania uczniów. Jest to jedna z istotnych umiejętności potrzebnych

współczesnemu człowiekowi.

Metoda nauczania określa sposób pracy nauczyciela z uczniem. Czesław Kupisiewicz w

Podstawach dydaktyki ogólnej [PWN, Warszawa] przez metodę nauczania rozumie „celowo i

systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom

opanowanie wiedzy wraz z umiejętnościami posługiwania się nią w praktyce, a także

rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych”. Dobór metod nauczania jest zależny od

wielu czynników, np.:

♦ specyfiki przedmiotu (konkretnych jednostek lekcyjnych) wyrażona miedzy innymi w

celach i treściach kształcenia,

♦ dotychczasowy poziom wiedzy uczniów i ich wiek,

♦ wyposażenie pracowni w środki dydaktyczne,

♦ stworzone uczniom warunki samokształcenia,

♦ indywidualne predyspozycje nauczyciela.Na lekcjach informatyki można zastosować metody wymienione w dalszej części rozdziału.

W. Okoń, opierając się na „koncepcji wielostronnego nauczania — uczenia się”, dokonał

następującego podziału:

Metody podające — to uczenie się gotowych treści poprzez stosowanie: opowiadania,

wykładu, odczytu, pogadanki, dyskusji oraz pracy z książką.

Metody ćwiczeń praktycznych stosuje się na każdej lekcji informatyki podczas

omawiania poszczególnych zagadnień oraz:

♦ korzystania z różnych źródeł informacji;

♦ prezentowania efektów swojej pracy.

Metody eksponujące — (przeżywanie określonych wartości) mają zastosowanie na

zajęciach, podczas których za pomocą komputera wykonuje się pokaz czynności,

programów, zjawisk, przebiegu procesów. Pokaz wykonanych przez uczniów prezentacji

multimedialnych i stron WWW zamieszczonych w Internecie (zadania wykraczające poza

program) to także sposób na wyeksponowanie osiągniętych przez uczniów umiejętności.

Założeniem metod problemowych jest rozwiązywanie zagadnień. Na lekcjach

informatyki w szkole podstawowej może to być na przykład poszukiwanie rozwiązania

danego problemu poprzez tworzenie schematów rozwiązania.

Klasyfikację tę warto, jak sądzę, uzupełnić o metodę opartą na nauczaniu programowym,

które dotyczy zwiększania trudności pracy ucznia przez racjonalne zmniejszanie liczby

wskazówek naprowadzających. W tej metodzie nauczania obowiązują następujące zasady

[Czesław Kupisiewicz Podstawy dydaktyki ogólnej PWN, Warszawa]:

♦ małych kroków,

♦ aktywizowania ucznia,

♦ natychmiastowej oceny odpowiedzi uczniów i korekty popełnionych błędów,

♦ indywidualizowania tempa i treści nauczania,

♦ empirycznej weryfikacji.

Ta metoda nauczania zmusza nauczyciela do precyzyjnego opracowania i dawkowania

materiału lekcyjnego, a uczniowi pozwala samemu kontrolować trafność rozumowania.

Ciekawą metodą pracy jest aktywizująca ucznia metoda projektów. Ma ona za zadanie

pobudzać do aktywności i zaangażowania. Umożliwia ona jednoczesne osiąganie wielu

celów kształcenia. Uczniowie, realizując dany projekt, mogą być podzieleni na grupy. Każda

z grup może przygotowywać inne zadanie. Koordynatorem wspierającym i

ukierunkowującym pracę uczniów jest nauczyciel. Praca w poszczególnych grupach kończy

się zaprezentowaniem efektów przed całą klasą. Przykładem projektu może być realizacja

dowolnego tematu, np.: „Moja szkoła w Europie”.

Realizując projekt, uczniowie układają plan pracy, dobierają tło, grafikę, redagują teksty,

tworzą animacje obiektów, przejścia między slajdami, wstawiają dźwięki (zadanie

wykraczające poza program). Mogą korzystać z różnych źródeł oraz wykorzystywać różne

programy. Jedne grupy mogą przygotować projekt pod kątem historycznym, inne pod

kątem statystycznym (z zaprezentowaniem obliczeń i wykresów wykonanych w arkuszu

kalkulacyjnym), jeszcze inne pod kątem geograficznym itd.

Na zajęciach informatyki można również zastosować metodę debaty, podczas której

powinna wywiązać się dyskusja, prezentowanie poglądów „za” i „przeciw”. Oczywiście nie

oznacza to, że cała jednostka lekcyjna ma być prowadzona tylko tą metodą w szkole

podstawowej. Zagadnieniami, które można wykorzystać do takich zajęć, są:

♦ zagrożenia i korzyści wynikające z zastosowania komputerów;

♦ różne aspekty powszechnego dostępu do informacji;

♦ rozmowy przez Internet, czyli jak zachować bezpieczeństwo w sieci;♦ prawo autorskie.

Z innych metod nauczania wspomnieć warto o: [wg K. Kruszewskiego Metody nauczania]:

♦ prowadzeniu pogadanki (logicznie powiązany ciąg pytań nauczyciela i odpowiedzi

ucznia),

♦ prowadzeniu wykładu, np. temat historia komputera,

♦ kierowaniu dyskusja, np. temat: korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania gier

komputerowych,

♦ kierowaniu obserwacją, np. temat: programy multimedialne,

♦ kierowaniu korzystaniem z materiałów źródłowych, np. temat: wyszukiwanie

informacji, łączenie informacji z różnych źródeł,

♦ kierowaniu kształtowaniem się wartości, np. temat: prawo autorskie,

♦ kierowanie nabywaniem umiejętności praktycznych, np. temat: obsługa drukarki,

czyszczenie myszki,

Uzupełnieniem podanej klasyfikacji są metody przedstawione we wzajemnej opozycji do

siebie [A.Walat, Wybrane problemy dydaktyki informatyki]:

♦ nauczanie pogadankowe — na początku każdego działu podajemy „ odpowiednią

liczbę podstawowych pojęć. Po tym następują przykłady.”

♦ Uczenie się przez osobiste doświadczenie — ograniczamy liczbę podawanych

informacji do niezbędnego minimum i dążymy do tego, aby uczeń mógł rozpocząć

samodzielna pracę.

Najczęściej jednak podczas zajęć nauczyciel wykorzystuje kilka metod pracy (metoda mieszana, kombinowana), dzięki czemu realizowany temat, a raczej wiadomości i umiejętności z tego zakresu są przez ucznia lepiej przyswajane i rozwijane. Zajęcia takie są ciekawsze i atrakcyjniejsze dla ucznia, dzięki czemu pracuje on efektywniej.

ZAGADNIENIE 14

Formy kontroli wiadomości i umiejętności:
• Obserwacja uczniów,
• Rozmowa,
• Praca pisemna,
• Praca praktyczna,
• Test dydaktyczny

Obserwacja uczniów i jego pracy, doświadczony nauczyciel prowadzi na każdej lekcji, a przedmiotem tej obserwacji są wiadomości, umiejętności i postawa wykazywana przez ucznia podczas pracy. Obserwacja jest pełniejsza, gdy używa się specjalne przygotowanego do niej arkusza. O prowadzonej przez nauczyciela obserwacji uczniowie najczęściej nie wiedzą

Pozostałe sposoby ewaluacji dydaktycznej, w której uczniowie nie tylko uczestniczą, ale są dodatkowo tego świadomi, mogą przybierać trzy jej formy

1. USTNĄ- zwana także odpytywaniem, jest formą sprawdzania przede wszystkim posiadanych przez ucznia wiadomości. Polega na zadawaniu przez nauczyciela pytań, na które uczeń odpowiada. Im bardziej odpowiedź ta jest zbliżona do oczekiwanej przez nauczyciela tym jest wyżej oceniana.. ( najmniej obiektywna, najmniej sprawiedliwa) zarzuca się jej przede wszystkim dużą subiektywność, wynikającą z:

- konieczności prawie natychmiastowego oceniania odpowiedzi, którą nauczyciel słyszy tylko jeden raz

- nierównego traktowania poszczególnych uczniów zarówno kwestii trudności zadawanych pytań, jak i oceny usłyszanych odpowiedzi

- lęku ucznia przed staniem twarzą w twarz z nauczycielem, który nie tylko więcej wie, ale także jest często większy i silniejszy, a ponadto posiada nad nim „władzę”

2. PISEMNĄ- Pisemna forma ewaluacji dydaktycznej przybiera najczęściej postać testu. Istnieje wiele rodzajów testów. Do kontroli i oceny wiedzy uczniów przydatne są testy pedagogiczne, a ściślej ich odmiana nazywana testami osiągnięć szkolnych.

Test osiągnięć szkolnych jest zbiorem zadań przeznaczonych do rozwiązania w toku jednego zajęcia szkolnego, reprezentujący wybrany zakres treści kształcenia w taki sposób, by z ich wyników można było wnioskować o poziomie opanowania tych treści.

Wśród testów osiągnięć szkolnych wyróżniamy:

→ testy nauczycielskie

Testy nauczycielskie stanowią zdecydowaną większość testów stosowanych w szkolnictwie. Są one konstruowane przez nauczyciela i tyko przez niego wykorzystywane. Są to testy jednorazowego wykorzystania.

Uwzględniając rodzaj zadań testowych testy nauczycielskie dzielą się na:

1. testy otwarte- Zadania otwarte to takie, w których uczeń musi napisać przynajmniej jedno słowo.

Ze względu na liczbę tych słów testy otwarte dzielą się na:

1. rozprawkę ( przykładem rozprawki w kontroli wiedzy z informatyki może być zadanie typu proszę dokonać oceny systemu operacyjnego Windows)-nazywana jest często przez uczniów wypracowaniem. Polega ona na podaniu uczniom treści jednego zadania, a uczniowie piszą o wszystkim, co mieści się w jego zakresie. Zadanie to nauczyciel w miarę szybko przygotowuje w domu. Po analizie wybranego zakresu treści kształcenia, decyduje on, jakie pytanie najpełniej ten zakres reprezentuje. Niestety sprawdzenie rozprawki jest bardzo żmudne i wymaga kilkakrotnego jej przeczytania: pierwszy raz czyta się ją dla zapoznania się z charakterem pisma ucznia i ewentualnego rozszyfrowania wyrazów niezbyt czytelnie napisanych, drugi raz, by dokładnie jej treść zrozumieć, trzeci by przeanalizować go pod względem wartości merytorycznych, tzn. zorientować się, co uczeń wie, a gdzie przedstawia informacje ogólne. Jest to test stosowany najczęściej na przedmiotach humanistycznych. Przykładem rozprawki w kontroli wiedzy z technologii informacyjnej może być: dokonać opisu systemu operacyjnego.

2. testy krótkich odpowiedzi (zadanie pytań, na które można odpowiedzieć jednym lub kilkoma zdaniami, najbardziej zalecany testem nauczycielskim, np., co to jest klawiatura?, Proszę ułożyć algorytm otwierania istniejącego już pliku?)- polega na (jak sugeruje jego nazwa) na zadawaniu pytań, na które da się odpowiedzieć jednym lub kilkoma zdaniami. Pytania mogą przybierać formę zadania lub polecenia, odpowiedzią jest wówczas rozwiązanie zadania bądź wykonanie polecenia. Ilość pytań w tym teście jest zróżnicowana i waha się w granicach od kilkunastu do kilkudziesięciu. Test krótkich odpowiedzi jest najbardziej zalecanym testem nauczycielskim.

2. testy zamknięte- uczeń dokonuje wyboru odpowiedzi, z podanych

a) Prawda -fałsz ( tak lub nie, np.: Czy naciśnięcie lewego klawisza Alt i wybranej litery np. „s” spowoduje pojawienie się polskiej litery ś: Takluj nie- wybierz właściwą)- w tych zadaniach uczeń ma wybór spośród dwóch odpowiedzi tak lub nie. Z rachunku prawdopodobieństwa wynika, że spośród pytań tego testu, każdy uczeń może odgadnąć połowę prawidłowych odpowiedzi nie mając żadnej wiedzy z kontrolowanej dziedziny. Dlatego w teście tym formuje się wiele zadań, w których uczeń oprócz odpowiedzi tak lub nie musi zaznaczyć jeszcze odpowiedź jestem pewien lub nie jestem pewien. Modyfikacja ta komplikuje nieco skalę punktowego oceniania

b)zadanie wielokrotnego wyboru posiada kilka propozycji odpowiedzi, najczęściej trzy lub cztery, a im jest ich więcej, tym zmniejsza się prawdopodobieństwo losowego wskazania odpowiedzi prawidłowej. (Jedna odpowiedz jest prawdziwa, a inne są fałszywe, ale prawdopodobne). Nazwa tego testu może nieco mylić szczególnie osoby, które zdawały teoretyczny egzamin prawa jazdy, gdzie nawet wszystkie proponowane odpowiedzi mogą być prawdziwe. W typowych testach osiągnięć szkolnych zaleca się by tylko jedna z proponowanych odpowiedzi była prawidłowa a pozostałe fałszywe. Zalecenie to zawiera dwie ważne wskazówki dla nauczyciela konstruującego taki test. Pierwsza związana jest głównie z uczniami słabszymi i gorzej przygotowanymi tzn. operującymi wiedzą na poziomie A taksonomii celów kształcenia, czyli na poziomi zapamiętania wiadomości. Nie jest możliwe dobrania dwóch poprawnych propozycji a więc spośród nich jedna propozycja będzie dotyczyła kategorii, B, czyli rozumienia tych wiadomości.

c) zadanie na dobieranie wymaga znalezienia kilku zbliżonych pojęć, definicji, czynności zdarzeń , które następnie dzieli się na dwie kolumny, w ten sposób że jedno stanowią np. początki tych pojęć lub definicji, a druga ich zakończenia lub w pierwszej są daty, a t drugiej odpowiadające wydarzenia. Liczba pojęć w obu kolumnach może, ale nie musi być taka sama. Zdarza się, że w kolumnie drugiej będącej niejako dopełnieniem pierwszej, jest tych elementów więcej, przy czym elementów poprawnych musi być tyle samo, co w kolumnie pierwszej, a pozostałe powinny być fałszywe. Test ten jest czasochłonny i bardzo trudny do skonstruowania

→ testy standaryzowane, czyli poddane specjalnej procedurze sprawdzającej, a następnie wypróbowaniu i normowaniu. Są one najczęściej konstruowane przez specjalistów i przeznaczone do szerokiego użytku, nawet na terenie całego kraju. Testy te muszą być zaopatrzone w wyczerpujące instrukcje, gdyż stosują je osoby inne niż konstruują. Dają one szansą obiektywizacji oceniania szkolnego w szerokim zakresie.

Dzieli się je na:

Ⴗ testy kryterialne (przyrównują osiągnięcia uczniów do pewnych ustalonych wcześniej poziomów wykonania)

Ⴗ testy różnicujące (służą ocenie osiągnięć danego ucznia poprzez porównanie ich z osiągnięciami pewnej dobrze określonej grupy uczniów. Wyniki tych testów mogą być przedstawione w postaci:

- surowej, jako liczba zadań poprawnie wykonanych

- percentylowej, jako wyniku porównania surowego wyniku z wynikami grupy porównawczej

3. PRAKTYCZNĄ- Jest zadaniem testowym wymagającym od ucznia celowego oddziaływania na otaczający świat materialny. Przynosi ono wynik, czyli produkt, który może być oceniany osobno lub w przypadku bardziej złożonych czynnościach ucznia, łącznie z zarejestrowaniem przebiegiem to jest procesem działania praktycznego.

Informatyka oraz technologia informacyjna należą obok praktycznej nauki zawodu do przedmiotów najchętniej sięgających po tą formę ewaluacji dydaktycznej.

W informatyce łączymy formy: ustną z pisemną i pisemną z praktyczną.

Nauczyciele informatyki i technologii informacyjnej przy projektowaniu kontroli wiedzy, powinni mieć na uwadze potrzebę łączenia dominującej w ich przedmiocie kontroli praktycznej z pozostałymi formami kontroli (kontrola ustna i pisemna).

Wybór form ewaluacji dydaktycznej uzależniony jest od założonych celów i związanych z nimi treści nauczania. Ich analiza powinna nadto kończyć się sporządzeniem planu testu. W planie takim należy:

- zadecydować, czy test będzie pomiarem jednostopniowym, czy wielostopniowym

- ustalić liczbę zadań tekstowych uzależnionych od czasu przeznaczonego na kontrolę

- podzielić materiał nauczania podlegający kontroli na części, uwzględniając ich spójność, np. kontrola z zakresu sieci komputerowych może obejmować części sieci lokalne, sieci rozległe, przeglądanie stron, wyszukiwanie informacji, poczta elektroniczna, zabezpieczenia sieciowe, itd.

- przydzielić poszczególnym częściom odpowiednią liczbę zadań, wynikająca z objętości i ważności materiału im przypadającego,

- umieszczać obok siebie zadania tematyczne powiązane,

- umieszczać, o ile to możliwe, zadania trudniejsze na końcu tekstu, a mając na uwadze poprzedni postulat, przynajmniej jako ostatnie zadania wśród tematycznie powiązanych.

Ewaluacja dydaktyczna zachodzi na każdej lekcji a niektóre z nich są jej całkowicie poświęcone. Daje to możliwość dokonania podziału kontroli wiedzy:

- kontrolę bieżącą- może dotyczyć ostatniej lekcji lub trzech ostatnich lekcji. Może przyjmować wszystkie trzy formy kontroli wiedzy.

- kontrolę okresowa- zwana sprawdzianem lub pracą klasową i odbywa się pisemnie w postaci testów i praktycznie, a tylko sporadycznie w postaci ustnej.

Ocenianie może wpływać na motywację uczniów.
Słaby uczeń, gdy dostanie lepszą ocenę może uwierzyć w swoje możliwości i więcej czasu przeznaczy na opanowywanie wiedzy.
Dla dobrego ucznia zły stopień to impuls do korekty i poprawy uczenia się.

Zagadnienie 15Wykorzystanie INTERNETU W EDUKACJI

Internet ma ogromny wpływ na edukację, której celem jest zdobycie wiedzy i różnych umiejętności. Do osiągnięcia tego potrzebna jest wszechstronna informacja, której źródłem jest Internet. Umożliwia szybki, łatwy dostęp do zasobów wiedzy na każdy temat i nie ma chyba dziedziny, która nie byłaby w nim reprezentowana. W Internecie można szukać odpowiedzi na każde pytanie, rozmawiać, wymieniać poglądy i doświadczenia, wysyłać pocztę elektroniczną, czytać książki, słuchać muzyki, robić zakupy, rozmawiać z innymi ludźmi. Pokonuje barierę odległości i umożliwia ludziom kontaktowanie się na wiele różnych sposobów.

Każdy nauczyciel powinien umieć posługiwać się Internetem, aby osiągnąć jak najlepsze efekty w pracy dydaktycznej. Dobrze byłoby aby pełnił rolę przewodnika ucznia w korzystaniu z tak ogromnych zasobów Internetu, który kryje w sobie też wiele niebezpieczeństw, pokazał możliwości wykorzystania różnych informacji. Większość uczniów traktuje Internet jako źródło oprogramowania lub jako możliwość "poplotkowania" z innymi osobami w sieci w ramach usługi IRC. Jako nauczyciele możemy sobie postawić pytanie: - Czy możemy wykorzystać Internet w dydaktyce i w jaki sposób?

Za jego pośrednictwem uczeń i nauczyciel mają dostęp do zasobów informacyjnych znajdujących się w dowolnym zakątku Ziemi. Dostęp do wiedzy na odległość sprawia, że proces dydaktyczny nie musi ograniczać się tylko do posiadanych w danej chwili zasobów szkolnych gdyż możemy szybko dotrzeć do dorobku różnych ośrodków, uczelni, szkół czy osób.

Korzystanie z Internetu stwarza uczniom i nauczycielom możliwość samodzielnego znajdowania zasobów informacyjnych i programów zgromadzonych w sieci. Bardzo przydatne są serwisy edukacyjne będące kopalnią wiedzy dla każdego, kto ma związek ze szkołą.
Nauczyciel powinien wyszukać i przeglądnąć najważniejsze strony edukacyjne i zapoznać się z ich zawartością. Linki (odnośniki lub odsyłacze hipertekstowe) znajdujące się na stronach WWW (World Wide Web) umożliwiają wygodną, szybką i łatwą wędrówkę po całej Sieci.

Uczniowie mogą znaleźć tam zestawy interaktywnych i multimedialnych pomocy edukacyjnych oraz wiele przykładowych sprawdzianów i testów. Na pedagogów czekają medialne pomoce dydaktyczne, poradniki oraz przykładowe konspekty lekcji. Serwisy edukacyjne to źródło informacji o pomocach dydaktycznych, konspektach lekcji, programach edukacyjnych, zasadach rekrutacji do szkół i uczelni.
W Internecie mamy wiele witryn instytucji związanych z edukacją, np.: MENiS, CDN., CKE, OKE, itp. Korzystanie z takich stron jest bardzo przydatne dla dyrektorów szkół i nadzoru pedagogicznego. Znajdują się tam najbardziej aktualne ustawy i rozporządzenia dotyczące edukacji oraz materiały dydaktyczne dla nauczycieli. By dobrze przygotować się do lekcji, wykładu czy egzaminu, trzeba korzystać z wielu pomocy, a tych w Internecie nie brakuje. Na stronach WWW znajdują się przeróżne encyklopedie, leksykony i słowniki.

Nauczyciel planując pracę z Internetem oraz zamierzając wykorzystywać go w procesie dydaktycznym powinien zapoznać się z podstawowymi zasadami pracy z hipertekstem oraz z obsługą Internetu. Przede wszystkim biegle poruszać się po stronach internetowych, przechodzić pomiędzy stronami, wracać do stron poprzednich, wyszukiwać potrzebne informacje, zapisywać adresy stron lub ich fragmenty, edytować i modyfikować strony, pobierać i rozpakowywać pliki z Internetu, uruchamiać aplikacje, pracować w trybie online i offline. W pracy dydaktycznej bardzo przydatna jest umiejętność posługiwania się pocztą e-mail oraz listami dyskusyjnymi.
Wykorzystując Internet w procesie dydaktycznym musimy znać metody wyszukiwania w Sieci różnych informacji, programów, grafiki, muzyki.
Internet jest niewyczerpanym bogactwem wielu informacji zgromadzonych przez człowieka, które są użyteczne dla uczniów, nauczycieli. Może znacznie wspomóc naukę wielu przedmiotów szkolnych, wzbogacając treści kształcenia, formy i metody pracy nauczyciela.

Wyróżnić można trzy podstawowe obszary zastosowań Internetu w edukacji: wytwarzanie materiałów dydaktycznych (Internet jako narzędzie intelektualne), uczenie się wspomagane Internetem oraz poprzez Internet, jak również wspomaganie edukacji szkolnej.

Internet jako narzędzie intelektualne - Coraz dynamiczniej rozwijające się aplikacje internetowe pozwalają na rozmaite działania. Posiadając dostęp do Internetu, uczeń może w swobodny sposób (z dowolnego miejsca) redagować teksty, dokonywać skomplikowanych obliczeń z użyciem zdalnych arkuszy kalkulacyjnych, tworzyć prezentacje online, archiwizować i upowszechniać (publikować w dowolnej formie) stworzone przez siebie dokumenty, udostępniać dokumenty i przeglądać je lub edytować wspólnie z wybranymi przez siebie osobami w czasie rzeczywistym, publikować i edytować multimedia, komunikować się z innymi; nawiązywać i podtrzymywać relacje interpersonalne. Wśród narzędziowych aplikacji Internetu wyróżnić należy wspomniane wyżej zdalne edytory tekstu, arkusze kalkulacyjne, programy prezentacyjne, ale też wiki, narzędzia wymiany multimediów, czy komunikatory i portale społecznościowe.

Uczenie się z Internetu i przez Internet. Drugi obszar edukacyjnych zastosowań, czyli uczenie się z Internetu obejmuje zarówno edukację wspomaganą internetowo, jak i edukację poprzez Internet - elektroniczną (e-learning). Można wyróżnić tu między innymi takie elementy, jak prezentowanie w sposób interaktywny informacji, w postaci tekstów, obrazów, dźwięków, wideo oraz dostęp do szerokich zasobów informacyjnych. Wraz z powstaniem w latach 90. XX wieku ruchu naukowego popierającego szeroki dostęp do publikacji naukowych, coraz częściej mówi się o otwartych zasobach edukacyjnych i otwartym dostępie do nich (ang. Open-access). Otwarty dostęp do literatury oznacza, że jest ona w formie cyfrowej, online, wolna od opłat i ograniczeń związanych z prawami autorskimi i licencyjnymi. Wśród wartościowych zasobów wskazać należy przede wszystkim biblioteki wirtualne wraz z publikacjami cyfrowymi, takimi jak książki i czasopisma elektroniczne, słowniki, encyklopedie. Ponadto, w Internecie można znaleźć szereg serwisów WWW o charakterze naukowym, dydaktycznym, fora tematyczne, grupy i listy dyskusyjne, wideo, radio i telewizję edukacyjną, blogi edukacyjne, wiki i portale społecznościowe. Blog, jako łatwa forma prezentowania treści, może także służyć do tworzenia tzw. WebQuestu, czyli metody nauczania nakierowanej. WebQuest to odpowiednik instrukcji dla ucznia, którą opracowuje nauczyciel. Wiki stanowią w pełni edytowalną stronę internetową. Internauci mogą ją odwiedzać, czytać, reorganizować i aktualizować strukturę oraz zawartość (tekst oraz grafikę). Wiki są elementem kursów e-learningowych, gdzie zamiast gotowych materiałów przygotowanych przez nauczyciela, uczniowie mają możliwość współtworzenia i współredagowania treści. Uczniowie dzielą się odpowiedzialnością za to, co robią - dzielą się aktywnością intelektualną, co powoduje, że ciężar wykonania zadania nie spoczywa na jednej osobie.

Wspomaganie edukacji szkolnej. W wypadku trzeciego obszaru, to jest wspomagania edukacji szkolnej, obejmuje on takie płaszczyzny, jak: wspomaganie zarządzania szkołą (wspomaganie administracji szkolnej, dyrekcji, nauczycieli i uczniów), zastosowanie Internetu na lekcjach informatyki oraz zajęciach ścieżki edukacja czytelnicza i medialna, a także na innych przedmiotach i ścieżkach edukacyjnych. Najczęściej wskazywanymi sposobami zastosowania Internetu w tym obszarze są elektroniczne dzienniki oraz programy ułatwiające komunikację między nauczycielami, uczniami i rodzicami. Komputer wraz z dostępem do Internetu wykorzystywany jest podczas większości zajęć szkolnych i pozaszkolnych.

Poza tym Internet oferuje dla edukacji informatycznej szereg ciekawych narzędzi do tworzenia różnych form przez dzieci i prezentowania treści. Przykładowe (świetnie nam znane) ;-)

Prezi- narzędzie umożliwiające tworzenie i przedstawianie prezentacji na tzw. wirtualnym płótnie. Teksty, zdjęcia, filmy i treści innego rodzaju są umieszczane na płótnie (przestrzeni 2.5D), z możliwością grupowania w ramkach. Autorzy mogą następnie wyznaczać względną wielkość i wzajemne położenie wszystkich obiektów prezentacji, a także przemieszczać je i zmieniać ich rozmiar. Prezi wykorzystuje pośrednictwo zoom, który umożliwia użytkownikom powiększanie i pomniejszanie ich prezentacji oraz na wyświetlanie i poruszanie się pomiędzy poszczególnymi jego elementami po osiach w przestrzeni. Narzędzie przeznaczone raczej tylko dla uczniów klas IV-VI oraz dla nauczycieli, którzy chcą zaprezentować potrzebne informacje z racji na anglojęzyczność programu i średnią trudność obsługi.

Glogster- to serwis, który umożliwia tworzenie interaktywnych plakatów w oparciu o technologię Flash. Na plakacie można umieścić praktycznie dowolną treść - może to być tekst, grafika, film, wszelkiego rodzaju animacje, pliki audio, linki itp. Ważne, aby całość była dobrze przemyślana i nie wprowadzała dużego chaosu. Całość można zapisać w postaci publicznej lub prywatnej, bądź udostępnić znajomym (FB, Google itp.). Tworzenie plakatu jest dziecinnie proste. Za pomocą mechanizmu drag & drop (przeciągnij i upuść) możemy przemieszczać elementy, zmieniać ich rozmiar, obracać - do każdego obiektu możesz dołączyć link prowadzący do innego serwisu, wgrywać własne zdjęcia i filmy. Przy niewielkiej pomocy nauczyciela narzędzie może być wykorzystane już przez dzieci z 3 klasy i starsze w ramach urozmaicenia zajęć.

16. Zalety programów typu „Asystent pracowni komputerowej”

Asystent Pracowni Komputerowej to program do przesyłania obrazu z monitora nauczyciela na monitory uczniów. Nauczyciel może na swoim monitorze podglądać co robią poszczególni uczniowie. Program posiada opcję Chat-a umożliwiającego porozumiewanie się wewnątrz sieci szkolnej.

Zalety:

• W ogromnym stopniu usprawnia on naukę informatyki i innych przedmiotów w szkole. Dzięki niemu projektor multimedialny, rzutnik, tablica i kreda nie są już potrzebne - każdy uczeń może na swoim monitorze obserwować demonstrację nauczyciela.

• Również prowadzący zajęcia może monitorować i kontrolować pracę poszczególnych uczniów bez potrzeby podchodzenia do każdego z nich.

• Przy pomocy wbudowanego LANChata osoby uczące się i nauczyciel mogą prowadzić rozmowy poprzez sieć. Takie rozwiązanie zapewnia możliwość prowadzenia jednego wykładu dla kilku pracowni komputerowych jednocześnie.

• DEMO - umożliwia dynamiczne przesyłanie obrazu z monitora nauczyciela na wybrane komputery uczniowskie;

• PODGLĄD - jest odpowiedzialny za przekaz obrazu z wybranego komputera uczniowskiego na monitor prowadzącego zajęcia;

• CHAT - daje możliwość indywidualnej oraz grupowej rozmowy w trybie synchronicznym poprzez usługę Chat.

• Współcześnie wykorzystywanie pomocy multimedialnych w procesie edukacji szkolnej stało się normą, a przydatność komputerów w procesie edukacyjnym nie budzi już żadnych wątpliwości.

• Szybki rozwój nauki i technologii wymusza zwiększenie ilości materiału do nauczenia się, a w konsekwencji skrócenie czasu przeznaczonego na opanowanie danych treści. Powoduje to, że metody i formy pracy na lekcji muszą być bardzo dobrze przemyślane i zorganizowane, a przekazywane informacje prezentowane w możliwie najprostszy leczy wyczerpujący sposób.

• Podstawowym celem współczesnego kształcenia jest przygotowanie młodego pokolenia do dynamicznego dostosowywania się do ciągłych zmian społecznych, gwałtownego postępu technologicznego oraz informacyjnego.

• Osiągnięcia w zakresie efektywnego kształcenia, wiążą się obecnie w dużym stopniu z wdrażaniem do procesu dydaktycznego skuteczniejszych, aktywizujących metod nauczania, które przyspieszają i zwielokrotniają proces przyswajania wiedzy i kształtowania umiejętności.

• Prezentacja nowych treści powinna być zorganizowana tak, by wszyscy uczniowie dokładne zapoznali się z prezentowanym materiałem oraz w miarę możliwości wykorzystywali wprowadzoną na lekcji interakcję. Programy typu Asystent Pracowni Komputerowej są skuteczne, gdy są adresowane do kilku zmysłów - nie tylko słuchu, ale także wzroku, a nawet dotyku. Przekaz aktywizujący kilka zmysłów zapewnia lepsze zrozumienie i zapamiętanie informacji w nim zawartych

Przykładowe programy oraz ich funkcje

Asystent Pracowni Komputerowej (APK)

• każdy uczeń może na swoim monitorze obserwować demonstrację nauczyciela

• również prowadzący zajęcia może monitorować i kontrolować pracę poszczególnych uczniów bez potrzeby podchodzenia do każdego z nich

• przy pomocy wbudowanego LANChata osoby uczące się i nauczyciel mogą prowadzić rozmowy poprzez sieć.

• takie rozwiązanie zapewnia możliwość prowadzenia jednego wykładu dla kilku pracowni komputerowych jednocześnie.

W pełnej wersji programu można skorzystać z następujących funkcji: DEMO - umożliwia dynamiczne przesyłanie obrazu z monitora nauczyciela na wybrane komputery uczniowskie; PODGLĄD - jest odpowiedzialny za przekaz obrazu z wybranego komputera uczniowskiego na monitor prowadzącego zajęcia; CHAT - daje możliwość indywidualnej oraz grupowej rozmowy w trybie synchronicznym poprzez usługę Chat

• Główne zalety programu: łatwa instalacja, intuicyjna obsługa, możliwość jednoczesnego przesyłania obrazu na dużą ilość komputerów, możliwość komunikacji poprzez chat

Belfer Commadner

Program ten niejako uzupełnia funkcjonalność APK (jest wydawany przez tego samego producenta).

• Pozwala zdalnie uruchamiać na komputerach uczniów dowolne programy i otwierać strony internetowe.

• Umożliwia blokowanie myszy, klawiatury i różnych funkcji systemowych

• W razie potrzeby wyloguje użytkownika i wyłączy jego komputer

Wizualny nadzór

Program ten łączy w sobie funkcje dwóch powyższych programów. Posiada takie możliwości jak:

• monitorowanie otwieranych programów i wciskanych klawiszy

• sprawdzanie odwiedzanych stron internetowych

• zdalne wyłączenie dowolnego programu

• prowadzenie rozmów za pomocą wbudowanego czatu

• przesyłanie plików na inne komputery

• Wizualny nadzór wyróżnia się też rozbudowanymi funkcjami statystycznymi wykorzystania komputerów i możliwościami rejestrowania pracy stacji roboczych

Netsupport School

To jeden z najbardziej rozbudowanych programów do zarządzania pracowniami komputerowymi. Najnowsza wersja programu posiada bardzo wiele funkcji przez co każdy nauczyciel może go wykorzystać do swoich potrzeb. Najważniejsze z funkcji to:

• Możliwość indywidualnej pracy nauczyciela z uczniem, pracy z wybraną grupą uczniów lub całą klasą

• Nadzór nad używanymi aplikacjami i dostępem do Internetu,

• Konspekt lekcji - ustalony wstępnie konspekt lekcji pozwala programowi na przypominanie nauczycielowi o zaplanowanych czynnościach

• Notatnik studenta - uczniowie w trakcie zajęć mogą zapamiętać w pliku PDF, do późniejszego wglądu, wszystkie istotne elementy związane z tematem lekcji.

• Pokaz - wyświetla ekran nauczyciela na jednym, wybranych lub wszystkich komputerach uczniów.

• Nauczyciel ma możliwość zablokować myszki i klawiatury uczniów kiedy chce, aby obejrzeli i wysłuchali uważnie pokazu

• Pokazuj ekran studenta - wyświetla ekran jednego, wybranych lub wszystkich uczniów na ekranie nauczyciela

• Czat - umożliwia komunikowanie się nauczyciela z wybranym uczniem, bez przeszkadzania innym lub utworzenie forum dyskusyjnego dla dowolnej liczby uczniów,

• Pliki powtórek - działania wykonywane na komputerze studenta lub nauczyciela mogą zostać zapisane w pliku i odtworzone później w formie pokazu

• Transfer plików pomiędzy nauczycielem, a studentem (uczniem), możliwość przesyłania plików do wielu komputerów równocześnie

• Moduł egzaminacyjny - możliwość zaprojektowania własnych testów, które zostaną automatycznie dostarczone do komputerów studentów oraz natychmiast ocenione

• Monitorowanie klawiatur - nauczyciel może zobaczyć, co piszą studenci w trakcie używania dozwolonych aplikacji. Dostępna jest także pełna historia użytkowania klawiatury

• Przechowywanie ekranu - możliwość wykonania i zapamiętania w pliku „zdjęcia” ekranu Studenta

Zalety programu:

• Program daje pewność, że w klasie będą używane tylko dozwolone programy i odwiedzane tylko dozwolone strony www. Razem z możliwością monitorowania pracy uczniów, program gwarantuje, że nauczyciel będzie w stanie skoncentrować uwagę uczniów na zagadnieniach omawianych w czasie zajęć

• Program jest dostępny w polskiej wersji językowej

Plusy programów (ogólnie):

• Ułatwienie i skrócenie czasu przygotowania zajęć przez nauczyciela

• Dodatkowa pomoc dydaktyczna do zajęć

• Uatrakcyjnienie procesu nauczania, przez co zwiększa się uwaga ucznia, a tym samym jego zaangażowanie w proces edukacyjny

• Uczeń, angażując się w proces edukacyjny, może przyswoić większą partię materiału, lepiej zapamiętać, a co najważniejsze szybciej zrozumieć dane zagadnienie

• Usprawnienie procesu nauczania

• Umożliwienie lepszej kontroli poczynań uczniów w trakcie zajęć (szczególnie przydatne przy dużej grupie uczniów)

• Możliwość kontrolowania pracy uczniów bez podchodzenia do każdego z osobna

• Uczniowie mając świadomość kontroli będą wykonywać zadania powierzone przez nauczyciela

• Uniemożliwienie uczniom zajmowania się na lekcji innymi rzeczami (np. poprzez kontrolę, blokadę stron i programów, blokadę myszki i klawiatury)

• Wspomaganie praktycznego nauczania obsługi komputera

• Zastępowanie funkcji multimedialnego rzutnika komputerowego

Ewentualne minusy

• Ograniczone środki finansowe jakimi dysponują placówki oświatowe

• Złożoność samych programów, które wymagają odpowiedniego przygotowania nauczyciela i uczniów

• Trudność w znalezieniu ich odpowiedniego umiejscowienia w procesie dydaktyczny, zgodnego z wypracowanym stylem pracy pedagoga

17. Możliwości wykorzystania komputera w grze symulacyjnej

Symulacja, to metoda aktywnego nauczania i uczenia się, w której naśladuje się rzeczywistość w celu zdobycia doświadczeń zbliżonych do tych, jakie realizujemy w świecie realnym.

Stosowanie komputerowych gier symulacyjnych, jest bardzo przydatne w edukacji, ponieważ ułatwia

dokładne zrozumienie mechanizmów funkcjonowania złożonych systemów i zjawisk.

Metoda symulacyjna z wykorzystaniem komputera opiera się na przedstawieniu komputerowego modelu obrazu

rzeczywistego i stosowana jest zarówno w procesie przekazywania jak i usprawniania już posiadanych

umiejętności. Celem symulacji jest pokazanie pewnego procesu od początku do końca.

Fazy wykorzystania symulacji w edukacji:

 Poznanie funkcjonowania procesu/obiektu,

 Dokonanie analizy,

 Ocena całości - podczas podsumowania mówi się wówczas o wydarzeniach i odczuciach uczniów,

o trudnościach i stopniu zrozumienia zagadnienia, analizuje się proces postępowania, porównuje się

symulację do świata realnego i rozważa stopień realizacji celów symulacji. Podsumowanie jest niemal

równie ważne jak sama symulacja.

Cele stawiane przed symulacją w dydaktyce:

 Zrozumienie istoty i zasady funkcjonowania określonych systemów,

 Ukształtowanie umiejętności podejmowania decyzji dotyczących funkcjonowania danego systemu,

 Ćwiczenie posługiwania się wiedzą z danej dziedziny.

Symulacja, to metoda aktywnego nauczania i uczenia się,

w której naśladuje się rzeczywistość w celu zdobycia doświadczeń zbliżonych do

tych, jakie realizujemy w świecie realnym.

Możliwości:

→ Pokazanie działania jakiegoś zjawiska.

→ Wykorzystywane bodźce wizualne i słuchowe pozwalają na dłuższe zainteresowanie

oraz ułatwiają zapamiętywanie i przyswajanie umiejętności.

→ Kontrola działania i sprawdzenia poziomu wiedzy każdego uczestnika zajęć.

→ Zaplanowanie całej jednostki lekcyjnej, wyręcza prowadzącego zajęcia z całego szeregu

czynności takich jak: uzyskanie dokumentacji pracy ucznia, oceny jego wiedzy według

założonych kryteriów oceny, kontrolę nad postępami indywidualnymi ucznia.

→ Umożliwienie uczniom planowanego działania.

→ Otrzymana informacja zwrotna z poszczególnych kroków pracy ucznia, jest analizowana przez

system i w postaci informacji zwrotnej zmienia lub poprawia kierunek czynności.

→ Pobudza zachowanie nieobserwowalne (myślenie) i obserwowalne.

→ Nauczyciel staje się obserwatorem lekcji i jej modyfikatorem, natomiast większą część pracy

wykonuje za niego system komputerowy.

→ Proces symulacji i jej omówienie, przynoszą efekty takie jak kształtowanie pojęć i umiejętności,

rozwijają zdolność współpracy i współzawodnictwa, rozwija myślenie krytyczne i zdolność

podejmowania decyzji, rozwija empatię, rozwija wiedzę o systemach politycznych, społecznych

i ekonomicznych, poczucie indywidualnej skuteczności, świadomości roli przypadku i stawienia

czoła konsekwencjom własnego postępowania.

18. Praca domowa zadawana w ramach zadania domowego.

Problem z zadawaniem pracy domowej wiąże się głównie z brakiem sprzętu komputerowego w domach u części uczniów. Są oczywiście możliwe zadania pracy domowej niewymagające komputera. Przykładani takich prac mogą być: tworzenie algorytmów, przygotowanie w domu tekstów, które mają być opracowywane edycyjnie w pracowni komputerowej lub przypomnienie sobie reguł i wzorów matematycznych potrzebnych w poznawaniu arkusza kalkulacyjnego. Brak dostępu do komputera lub trudności z tym dostępem w domu niektórych uczniów jest kłopotliwe dla nauczyciela chcącego zadać pracę domową z wykorzystaniem komputera.

Nauczyciel może przygotować dwa zadania domowe, jedno dla uczniów mających dostęp do komputera drugie, dla których tego dostępu nie mają. Zadanie te powinny być zbliżone pod względem pracochłonności.

Może być również tak, że uczniowie mają inny system operacyjny, niż ten, który zainstalowany jest na komputerach w pracowni szkolnej, nie mają odpowiednich programów, bądź po prostu mają karę na korzystanie z komputera.

1. Praca domowa zaliczana jest do form organizacyjnych kształcenia. Może ona dotyczyć obecnej lub przyszłej lekcji. Prace domowe zadawane na lekcji i jej dotyczące mogą mieć na celu:

- opanowanie nowego materiału;

- kształtowanie umiejętności i nawyków;

- rozwijanie samodzielności i twórczości uczniów.

(W. Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej”)

2. Sednem prac domowych, mających na celu opanowanie nowego materiału, jest uzupełnienie materiału zrealizowanego już na lekcji, np.: w czasie lekcji przeznaczonej na ocenę rożnych źródeł informacji, nie opracowuje się radiowych i telewizyjnych serwisów informacyjnych, a zadanie domowe polega na ich prześledzeniu i opisaniu oraz ewentualnym porównaniu ze źródłami informacji ocenianymi na lekcji.

3. Zadania domowe, których celem jest utrwalanie przyswojonego już materiału, polegają zazwyczaj na pracy z podręcznikiem informatyki lub technologii informacyjnej, ich zeszytami ćwiczeń bądź komputerem, przy czym treść tej pracy jest uczniom już znana.

4. Celem zadań mających kształtować umiejętności i nawyki w ramach informatyki i technologii informacyjnej jest utrwalanie pewnych czynności czy sprawności pracy z komputerem i narzędziami TI, co z kolei wpływa na prawidłowe postawy pracy z tymi urządzeniami.

5. Zadania domowe, których cele wykraczają poza trzy omówione już grupy, dotyczą zwłaszcza rozwijania samodzielności uczniów, a nawet ich twórczości. W informatyce i technologii informacyjnej mogą to być:

- przygotowanie z wykorzystaniem narzędzi TI, materiałów do innych przedmiotów, lub gazetki szkolnej;

- poszukiwanie pomysłów doskonalenia pracy komputerem poprzez indywidualne ustawienia ekranu, poszczególnych aplikacji, organizacja miejsca pracy.

6. Prace domowe dotyczące przyszłej lekcji mogą mieć na celu:

a. przygotowanie materiału do tej lekcji;

b. rozwijanie twórczości uczniów.

a. Materiał do nowej lekcji, przygotowany przez uczniów w domu, może dotyczyć przypomnienia albo gromadzenia pojęć lub informacji potrzebnych w opracowywaniu nowych zagadnień, bądź też materiałów pomocniczych. Przykładami takich zadań mogą być:

- przypomnienie sobie prze uczniów jakiejś funkcji matematycznej i algorytmu jej rozwiązania w celu wykorzystania tych informacji do obliczania tej funkcji przy wykorzystaniu możliwości arkusza kalkulacyjnego;

- przygotowanie materiałów pomocniczych w postaci tekstu lub rysunku, które na lekcji podlegać będą edycji w wybranym edytorze tekstowym lub graficznym.

b. Praca domowa, której celem jest rozwijanie twórczości uczniów, wiąże się ze zbieraniem informacji niezbędnych do rozwiązania pewnego problemu lub generowaniem pomysłów mogących stanowić to rozwiązanie. Przykładem takiej pracy może być szukanie przez uczniów omy slow na sesje burzy mózgów.

7. Planując zadanie pracy domowej należy pamiętać o tym, by występował w niej przynajmniej jeden z wymienionych celów oraz unikać zadań, które można wykonać „mechanicznie”, bez ich przemyślenia, a dotyczących np.: przepisania fragmentu tekstu, przerysowania jakiegoś rysunku.

8. Trudności w zadaniu pracy domowe z informatyki i TI to głównie brak sprzętu komputerowego w domach u części uczniów. Są jednak prace domowe, których wykonanie nie wymaga użycia komputera. Przykłady takich prac to:

- tworzenie algorytmów;

- przygotowanie w domu tekstów, które maja być opracowane edycyjnie w pracowni komputerowej;

- przypomnienie sobie reguł i wzorów matematycznych potrzebnych w poznawaniu arkusza kalkulacyjnego;

Brak komputera u niektórych z uczniów może powodować to, że nauczyciel przygotuje dwie prace domowe ( jedną dla uczniów mających dostęp do komputera a druga dla uczniów nie mających tego dostępu). Należy jednak pamiętać, ze zadania te powinny być zbliżone do siebie pod względem pracochłonności. Rozwiązanie to budzi jednak pewne wątpliwości, dlatego że poziom wiedzy informatycznej uczniów posiadających dostęp do komputera jest z reguły większy, niż u pozostałych, a zadawanie zadań domowych w wyżej wymieniony sposób powoduje, że uczniowie ci obcują z komputerem znacznie częściej i na dodatek z oprogramowaniem, jakie stosują na lekcjach, co dodatkowo pogłębia różnice w poziomie wiadomości i umiejętności. Ponadto treść zadania dla uczniów nie posiadających komputera jest często nieco wymuszona i nie zawsze kompatybilna z treściami obecnej lub następnej lekcji.

9. Ważne z punktu widzenia prawidłowości przebiegu procesu dydaktycznego, są nie tylko cele i treści zadania domowego, ale także sposoby jego zadawania, a następnie kontroli oraz oceny.

10. Właściwe zadanie pracy domowej wynika z konieczności samodzielnego jej wykonania przez ucznia i niemożliwości korygowania przez nauczyciela działania ucznia w trakcie tego wykonania. Z tego powodu treść zadania domowego musi być zrozumiała dla uczniów, o czym nauczyciel powinien się przekonać. Ponadto niektóre, zwłaszcza trudniejsze, zadania wymagają omówienia w zakresie źródeł informacji, algorytmu lub heurystyki rozwiązania, podania nieznanej uczniom reguły czy wzoru.

11. Kontrolować prace domowa można:

- w formie ustnej;

- poprzez sprawdzenie grafiki, tekstu, dźwięku;

Kontroli mogą być poddani wszyscy uczniowie, ma ona wtedy charakter ilościowy, bądź uczniowie wybrani celowo lub losowo, co umożliwia jakościowe sprawdzenie pracy. Właściwa i systematyczna kontrola pracy domowej wpływa na jakość i systematyczność wykonania jej przez uczniów. Pomocna w tym bywa także ocena tej pracy. Powinna ona być nie tylko obiektywna i sprawiedliwa, ale także właściwe umotywowana przez nauczyciela.

19. Organizacja pracy w pracowni komputerowej

Zajęcia dydaktyczne z zastosowaniem technologii informacyjnej realizowane są w szkolnych pracowniach komputerowych przeznaczonych do prowadzenia lekcji, pozwalających na nabywanie umiejętności w zakresie posługiwania się komputerami i urządzeniami towarzyszącymi.

Organizację pracy w szkolnej pracowni komputerowej należy rozpatrzyć w dwóch aspektach - pierwszy z nich wiąże się z odpowiednim pod względem parametrów technicznych a zarazem ergonomicznym wyposażeniem pracowni komputerowej oraz przestrzegania zasad BHP w pracowni, drugi z metodycznym aspektem pracy z uczniami.

Zagadnieniu temu w pierwszym aspekcie sporo uwagi poświęcili m.in. D. Morańska oraz J. Janczyk.

Organizacja pracy w pracowni komputerowej - warunki w pracowni

Podstawa programowa:

Klasy I-III

• W sali lekcyjnej powinno być kilka kompletnych zestawów komputerowych z oprogramowaniem adekwatnym do wieku, możliwości i potrzeb uczniów

• Uczniowie powinni mieć też dostęp do szkolnej pracowni komputerowej

• Zaleca się, aby podczas zajęć uczeń miał do swojej dyspozycji osobny komputer z dostępem do Internetu

Klasy IV-VI

• Zaleca się, aby podczas zajęć uczeń miał do swojej dyspozycji osobny komputer z dostępem do Internetu.

• Podczas prac nad projektami edukacyjnymi uczniowie powinni też mieć zapewniony dostęp do komputerów zgodnie z potrzebami wynikającymi z zajęć

D. Morańska, J. Janczyk

• Wyposażenie stanowiska z komputerem:

• Wyposażenie podstawowe niezbędne na stanowisku pracy: monitor, klawiatura, mysz, jednostka centralna, stół, krzesło

• Wyposażenie dodatkowe: drukarka, skaner, uchwyt na dokumenty, podnóżek, wspornik nadgarstkowy, oprawa oświetlenia miejscowego

• Wybór pomieszczenia na pracownię komputerową musi uwzględniać czynniki takie jak kubatura, oświetlenie, wentylacja oraz temperatura w pomieszczeniu.

• Uczniowie powinni mieć swobodny dostęp do komputerów

• Przy jednym komputerze powinny pracować maksymalnie 2 osoby

• Pracownia powinna być wyposażona jednakowo pod względem sprzętowym oraz pod względem oprogramowania (każde stanowisko identycznie).

• Najkorzystniej, gdy uczniowie pracują w lokalnej sieci komputerowej (lepsza ochrona komputerów oraz oprogramowanie dostępne dla wszystkich użytkowników)

• Pracownia powinna mieć dostęp do światła naturalnego.

• Ściany powinny być pomalowane na pastelowy kolor

• Podłoga powinna być pokryta wykładziną antystatyczną

• Monitory powinny być ustawione bokiem do okna, w odległości (w rzędzie) 2 metrów; odległość między rzędami - 3 m (tak by nauczyciel miał swobodny dostęp do stanowisk)

• Ważnymi zasadami organizacji pracy w pracowni są:

• Dostępność dla użytkownika - szerokość dróg dostępu oraz samo stanowisko nie mogą ograniczać ruchów dziecka

• Dostępność do celów konserwacji (tak, by każdą usterkę można było usunąć bez dodatkowych komplikacji)

• Na jedno stanowisko pracy powinno przypadać min. 4 m²

• Potrzeba korzystania ze stanowisk przez różne osoby (wiek, wzrost, płeć)

• Integralną częścią pracowni informatycznej jest jej regulamin - który powinien znajdować się w widocznym miejscu pracowni oraz być znany wszystkim użytkownikom)

• Powinien zawierać najważniejsze zasady BHP

• Powinien wyraźnie określać zakres obowiązków:

• Opiekuna pracowni

• Administratora szkolnej sieci komputerowej

• Każdego użytkownika pracowni (jak natychmiastowe zgłaszanie wszelkich dostrzeżonych przez siebie usterek, zajmowania stałego miejsca przy komputerze, wykonywanie na komputerze wyłącznie zadań zleconych przez nauczyciela itp.)

• Powinien określać czynności, jakie należy wykonać przed rozpoczęciem zajęć (jak staranne wywietrzenie pomieszczenia, sprawdzenie kompletności wyposażenia stanowisk oraz sprawności sprzętu) oraz po ich zakończeniu (jak uporządkowanie swojego stanowiska)

• Powinien wyraźnie określać czynności zabronionych w pracowni (jak wnoszenie do niej jedzenia, uruchamiania własnego oprogramowania, wnoszenia własnych materiałów do pracy z komputerem bez zgody nauczyciela)

• Ergonomia - praca z komputerem jest bardzo obciążająca dla oczu, kręgosłupa oraz całości układu mięśniowo-szkieletowego, dlatego szczególnie ważna jest prawidłowa organizacja pracowni w aspekcie ergonomicznym:

• Należy urozmaicać pracę przez wykonywanie innych czynności wymagających zmiany pozycji ciała, jak też wprowadzać przerwy w pracy

• Zapewnić odpowiedni mikroklimat - warunki klimatyczne (wilgotność oraz temperaturę - 20-26^oC) oraz wentylację pomieszczenia (m.in. wietrzenie pracowni podczas przerw)

• Odpowiedni poziom hałasu - maksymalnie 40-50 dB (dlatego przy zakupie sprzętu należy zwrócić uwagę na informacje o emitowanym przez nie hałasie)

• Odpowiednie oświetlenie

• Dające niewielki kontrast pomiędzy jasnością ekranu a resztą pomieszczenia

• Ważny jest odpowiedni poziom natężenia światła

• Odpowiedni rozkład iluminacji sufitowej (równomierne oświetlenie)

• Zapobieganie powstawaniu odblasków światła

• Wyposażenie okien w żaluzje nie przepuszczające światła dziennego (chyba, że okna wychodzą na północ)

• Wszystkie elementy wchodzące w skład stanowiska komputerowego powinny mieć jak najwięcej możliwości regulacji wysokości, kątów pochylenia ich wzajemnego położenia:

• Krzesło na rolkach, z regulowaną wysokością oraz kątem nachylenia oparcia (w razie braku możliwości regulacji wysokości, konieczny jest podnóżek), rolki w podstawie powinny zapewniać swobodne przemieszczanie się

• Stolik - najlepiej z odrębnym blatem na klawiaturę; stabilny, o szerokości blatu zapewniającej wystarczającą ilość miejsca na wykonywanie czynności oraz o optymalnej wysokości

• Klawiatura o regulowanym kącie pochylenia, ustawiona w ten sposób, by zapewnić podporę dla rąk

• Monitor o regulowanym kącie nachylenia, obrocie wokół własnej osi

Organizacja pracy w pracowni komputerowej - aspekt dydaktyczny (M. Musioł):

• Organizując zajęcia w pracowni komputerowej należy w szczególności brać pod uwagę”

• Zróżnicowany poziom wiedzy oraz kompetencji uczniów

• Zróżnicowane tempo pracy

• Różny dostęp do komputera w domu oraz jakość dostępnego sprzętu (przekładający się na poziom wiedzy uczniów, często też zainteresowanie przedmiotem)

• Przed podjęciem pracy z uczniami należy zdiagnozować poziom ich wiedzy i umiejętności.

• Ćwiczenia przygotowane dla uczniów muszą być adekwatne do ich zróżnicowanych umiejętności.

• Uczniowie powinni wykonywać w tym samym czasie ćwiczenia dotyczące tego samego zagadnienia, ale o zróżnicowanym stopniu trudności.

• W takiej sytuacji nieco więcej uwagi należy poświęcić uczniom o niższych kompetencjach.

• Zajęcia komputerowe są przedmiotem, który może być realizowany w grupach (gdy klasa liczy powyżej 24 uczniów)

• Daje to możliwość pracy jednego ucznia przy jednym stanowisku komputerowym

• Przed podziałem na grupy, należy przeprowadzić diagnozę poziomu kompetencji uczniów

• Możliwe są trzy przypadki organizacji pracy uczniów przy komputerach:

• Liczba uczniów = liczba stanowisk komputerowych:

• Najbardziej efektywna jest praca uczniów, gdy liczba uczniów = liczbie komputerów w pracowni

• Możliwe jest wykonywanie pracy jednolitej

• Należy dbać o indywidualizację uczniów wg ich potrzeb

• Uczniowie pracują przy jednym stanowisku w parach (w skrajnej sytuacji w trójkach)

• Konieczność celowego doboru uczniów w pary przez nauczyciela (niedopuszczalny dobór losowy lub samodzielny wybór uczniów)

• Kryterium doboru poziom kompetencji uczniów (dwie możliwości):

• Uczniowie o jednakowym poziomie kompetencji (słaby ze słabym, mocny z mocnym)

• Trudno przygotować zadania na różnych poziomach (odpowiadających poziomowi uczniów, zajmujących tyle samo czasu)

• Uczniowie o zróżnicowanym poziomie kompetencji (mocny ze słabym)

• Pozwala na wykonywanie tych samych ćwiczeń na każdym stanowisku

• Ryzyko, że całe ćwiczenie wykona jedynie uczeń o wyższym poziome wiedzy (→ pogłębienie dysproporcji)

• Liczebnie nierównomierne obsadzenie stanowisk (część uczniów pracuje w parach, część w pojedynkę - np. 15 osób na 10 komputerów)

• Kryterium doboru poziom kompetencji uczniów (dwie możliwości):

• Uczniowie o wyższym poziomie wiedzy siedzą sami, uczniowie o niższym poziomie w parach

• Uczniowie mocniejsi pracują w swoim (szybszym) tempie, powiększając jeszcze dysproporcje

• Uczniowie o wyższym poziomie siedzą w parach, słabsi sami

• Redukcja zróżnicowania poziomu uczniów

• Uczniowie uzdolnieni nie rozwijają się i często się nudzą

20. kryteria wyboru programu nauczania do zajęć komputerowych

W rozporządzeniu MEN z 2002r. program nauczania zdefiniowany został jako opis sposobu realizacji celów i zadań zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Program nauczania powinien obejmować przynajmniej jeden etap edukacyjny. W skład programu nauczania powinny wchodzić:

• program nauczania (broszura zawierająca program w wąskim znaczeniu),

• podręczniki i zeszyty ćwiczeń dla uczniów,

• przewodnik metodyczny dla nauczycieli (zawierające m. in. rozkłady materiału),

• wykaz mediów edukacyjnych (wraz z programami audiowizualnymi i programami komputerowymi i ćwiczeniami zawartymi na płycie CD),

• zbiory zadań oraz testy osiągnięć szkolnych.

Proces dydaktyczny polega na umożliwieniu uczniom zdobywania wiedzy i umiejętności, kształtowania postaw i systemu wartości. Wykonanie tego zadania ma bezpośredni związek z programami nauczania realizowanymi w szkole. Dlatego do oceny programów nauczania można zastosować następujące kryteria:

• możliwość osiągnięcia wymaganych standardów edukacyjnych (podstawa programowa);

• możliwość realizacji zadań szkoły;

• dostosowanie programu do predyspozycji i możliwości dzieci i młodzieży;

• możliwość dostosowania programu do wyposażenia szkolnej pracowni komputerowej;

• wyposażenie w podręczniki dla nauczyciela, dla ucznia, zeszyty ćwiczeń oraz płytę CD z ćwiczeniami;

• zawartość treści ścieżek edukacyjnych;

• zawartość narzędzi pomiaru założonych osiągnięć uczniów;

• elastyczność programu, możliwość realizacji indywidualnych zainteresowań ucznia;

• zawartość nowatorskich koncepcji metodycznych;

• zapewnianie ciągłości realizacji zadań na poszczególnych poziomach kształcenia;

• możliwość realizacji programu przy zmniejszonej ilości godzin;

• przydatność treści w codziennym życiu, prosty zrozumiały język;

• prowadzenie przez wydawnictwo warsztatów metodycznych, np. na stronach WWW

Przy określaniu kryterium doboru programu nauczania niektórzy autorzy zwracają uwagę na konieczność uwzględniania potrzeb środowiska lokalnego.

Według Marcina Musioła program nauczania do informatyki/zajęć komputerowych powinien spełniać następujące kryteria:

• możliwość dostosowania programu do predyspozycji i możliwości uczniów,

• przydatność treści w codziennym życiu,

• możliwość dostosowania programu do bazy dydaktycznej szkoły,

• prosty i zrozumiały język programu,

• istnienie przewodnika metodycznego do danego programu,

• istnienie podręcznika dostosowanego do danego programu,

• istnienie zeszytu ćwiczeń dostosowanego do danego programu,

• możliwość osiągnięcia wymaganych standardów edukacyjnych,

• możliwość realizacji zadań szkoły,

• elastyczność programu,

• zawartość nowoczesnych koncepcji metodycznych,

• możliwość kontynuacji treści programowych na dalszych etapach kształcenia,

• możliwość realizacji materiały przy zmniejszonej liczbie godzin lekcyjnych

• możliwość realizacji indywidualnych zainteresowań ucznia,

• zawartość narzędzi pomiaru założonych osiągnięć uczniów,

• zawartość treści ścieżek edukacyjnych (to raczej odnosi się do starej podstawy programowej i do klas IV-VI, jako że w I-III teraz nie ma ścieżek edukacyjnych),

• zawartość w programie płyty CD-ROM z ćwiczeniami,

• prowadzenie przez wydawnictwo programu warsztatów metodycznych .

---