ZASADY TWORZENIA PRAWA

1. Zasada demokratycznego państwa prawnego. Pojęcie, źródła, funkcje.

Państwo prawne - państwo, w którym ramy działań podmiotów określa prawo, a władza publiczna działa na podstawie i w granicach prawa. Organy władzy publicznej mogą czynić tylko to, na co im prawo zezwala, czyli to, co prawo przewidziało jako ich kompetencje I zadania. Państwo prawne to państwo realizujące zasady: podziału władzy, zwierzchnictwa Konstytucji, szczególnej roli ustwy w systemie źródeł prawa, niezawisłości sądów, sądowej kontroli władzy wykonawczej. To państwo sprawiedliwości gwarantujące poszanowanie fundamentalnych wartości - demokracji, wolności, praw człowieka.

Państwo demokratyczne - państwo, które dopuszcza funkcjonowanie wszelkich form kontroli obywatelskiej nad władzą publiczną, władza jest legitymizowana przez różne przejawy demokracji pośredniej I bezpośredniej, prawo gwarantuje poszanowanie praw I wolności człowieka I obywatela, pluralism polityczny zapewnia możliwość wyrażania interesów różnych grup społecznych I ich wpływu na wybór I sprawowanie władzy.

Powszechnie przyjmuje się, że demokratyczne państwa prawne to państwa realizujące co najmniej zasady wyrażone w: Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich I Politycznych, Międzynarodowym Pakcie Praw Ekonomicznych, Socjalnych I Kulturalnych.

Demokratyczne państwo prawne realizujące zasady sprawiedliwości społecznej to państwo, które ponadto realizuje pewne idee państwa socjalnego, to jest państwa, które urzeczywistnia funkcje opiekuńcze.

Można rozumieć zasadę demokratycznego państwa prawnego:

• jako pewien postulat (idea prymatu prawa)

• jako normę prawną tj. Powinność ukształtowania instytucji ustrojowych oraz porządku publicznego

Funkcje zasady demokratycznego państwa prawa:

• wyznaczenie granic I treści dla ustawodawcy

• uzasadnia obowiązywanie innych zasad prawa z niej wynikających

• wzorzec kontroli konstytucyjności

• znaczenie dla interpretacji prawa

• znaczenie dla stosowania prawa

Komponenty zasady demokratycznego państwa prawnego:

Dotyczące:

• treści zasady państwa prawa

• procedury tworzenia prawa

• formy tworzenia prawa

Treść zasady demokratycznego państwa prawnego:

• zasada ochrony godności człowieka

• prawo do życia

• prawo do prywatności

• prawo do wolności

Formalne komponenty demokratycznego państwa prawnego:

• zasada hierarchiczności systemu prawa

• zasada nadrzędności Konstytucji

• zasada prymatu ustawy w porządku prawnym

• zasada zupełności ustawy
  

2. Zasada przyzwoitej legislacji

Zasady przywoitej legislacji obejmują m.in. wymaganie należytej określoności przepisów, które winny być formułowane w sposób precyzyjny, poprawny i jasny. Ponadto zasady przyzwoitej legislacji powinny być przestrzegane szczególnie restryktywnie, gdy chodzi o przepisy ograniczające wolności i prawa człowieka i obywatela.

1. Zasada określoności przepisów

2. Zasady odnoszące się do zmiany prawa:

- nakaz ustanowienia odpowiedniego vacatio legis

- zasada lex retro non agit

- zasada poszanowania praw nabytych

3. Zasada określoności przepisów prawnych

Zasada określoności przepisów prawnych nakazuje z dużą ostrożnością posługiwać się wszelkiego rodzaju zwrotami niedookreślonymi.

Zasada określoności nabiera szczególnego znaczenia w obszarze szeroko rozumianego prawa karnego, gdzie tradycyjnie przyjmuje się, że zakaz lub nakaz obwarowany sankcją karną powinien być sformułowany w sposób precyzyjny i ścisły.

Zasada określoności przepisów, zwłaszcza gdy przewidują one możliwość sankcji, jest jednym z elementów zasada pewności prawa i zaufania obywatela do państwa, znajdujących podstawę w klauzuli demokratycznego państwa prawnego.

4. Zasada poszanowania praw nabytych

Zasada poszanowania praw nabytych jest jedną z fundamentalnych zasad demokratycznego państwa prawnego.

Biorąc pod uwagę przedmiot materii, której prawa podmiotowe dotyczą, wyróżniamy :

1. prawo wolnościowe [prawo zrzeszania się zgromadzeń]

2. prawo polityczne [prawo wyboru prezydenta, sejmu, senatu]

3. prawo do świadczeń państwa [prawo bezrobotnego do zasiłku i żądanie rejestracji urodzonego dziecka]

Instytucja powołana do ochrony to Rzecznik Praw Obywatelskich.

Przez lata zasada poszanowania praw nabytych stanowiła podstawę ochrony bezprawie przyznawanych przywilejów, jak i praw legalnie nabytych pod rządami poprzednie formacji ustrojowej, które "nowa władza" chciała odebrać. Od niemal dwudziestu lat zasada ochrony praw nabytych pojawia się w orzecznictwie jako zasada konstytucyjna. Była wielokrotnie stosowana, w tym jako samoistna podstawa uznania normy za niekonstytucyjną.

5. Zasada lex retro non agit

Lex retro non agit - jedna z zasad prawa rzymskiego - prawo nie działa wstecz, określana również jako zasada nieretroakcyjności prawa (retroactio - wsteczna moc obowiązywania aktu normatywnego). Ustawodawca nie może ustanawiać przepisów prawa, które wiązałyby skutki prawne ze zdarzeniami prawnymi mającymi miejsce w przeszłości. Prawo musi być przewidywalne i budzić zaufanie a podmiot prawa musi mieć pewność, że w danej sytuacji postępuje zgodnie lub niezgodnie z obowiązujacym prawem.

W prawie polskim zasadę tę wyraża np. art. 3 k.c.: Ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu.

6. Zasada pewności prawa

Jedną z cech państwa prawa jest ochrona praw słusznie nabytych. Wynika ona pośrednio z zasady pewności prawa i stanowi konsekwencję tej pewności o szczególnym znaczeniu prawnym oraz praktycznym.

Zasada pewności prawa i zaufania do prawa wymaga uznania praw uzyskanych w ten sposób jako praw „słusznie nabytych”, których uzyskanie przez dany podmiot być ex post kwestionowane.

Zasada pewności prawa stanowi podstawową zasadę prawa wspólnotowego, która wymaga w szczególności, by uregulowanie było jasne i precyzyjne, tak by podlegające mu podmioty mogły ustalić w sposób jednoznaczny swoje prawa i obowiązki oraz podjąć w związku z tym odpowiednie kroki.

Zasada pewności prawa zakłada, iż powinna istnieć możliwość określenia z wystarczającą pewnością zakresu danego aktu.

Zasada pewności prawa oznacza, że przepisy powinny być formułowane tak, aby adresaci norm mogli dowiedzieć się o treści przysługujących im praw lub nałożonych na nich obowiązków oraz by sąd mógł zapewnić ochronę uprawnieniom wynikającym z prawa.

7. Zasada hierarchiczności systemu prawa

Normy prawne systemu prawa muszą być ułożone wg pewnej hierarchii:

- normy wyższego rzędu

- normy niższego rzędu - podstawą są normy wyższe, zgodność treściowa (trybunał konstytucyjny).

Hierarchiczność aktów prawnych odpowiada hierarchii źródeł prawa (konstytucja, ustawy i ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, prawo lokalne).

Jest konsekwencją przyjęcia pewnych kryteriów hierarchicznych:

· podmiotowe - postulat żeby określony organ tworzył określony akt prawny(hierarchia podmiotów i organów władzy państwowej o określa kompetencje);

· przedmiotowe - określone sprawy czy obszary regulacji prawnej odnoszą się do określonych szczebli hierarchii aktów prawnych, tzn. materia spraw (ważność) wyznacza miejsce w hierarchii aktów (norm) prawnych; np. ustrój określa konstytucja.

Reguły kolizyjne - usuwanie sprzeczności:

a) I stopnia - usuwanie prostych sprzeczności

- hierarchiczności - wybieranie norm wyższego rzędu przy usuwaniu sprzeczności; „lex superior derogat legi inferiori” (norma wyższa uchyla normę niższą);

- merytoryczna (szczegółowości) - wybór normy szczególnej nad ogólną; „lex specialis derogat legi generali” (norma szczegółowa uchyla normę generalną);

- temporalna (czasowości) - wybór normy późniejszej na wcześniejszą; „lex posterior derogat legi priori” (norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą).

b) II stopnia - metareguły kolizyjne (kolizja między regułami kolizyjnymi)

1. Konflikt między regułą hierarchiczności a regułą merytoryczną

Dochodzi do niego, gdy jedna z norm sprzecznych treściowo jest normą wyższą i jednocześnie normą ogólną, druga zaś normą szczegółową niższego rzędu. Przy rozstrzyganiu takiej kolizji ponownie dominuje reguła hierarchiczności. Norma wyższa, mimo że ogólna uchyli normę niższą, chociaż szczegółową

2. Konflikt między regułą hierarchiczności i temporalną

Wtedy, gdy mamy dwie normy prawne, z których jedna jest wyższą i została wydana wcześniej, druga zaś jest niższą i została wydana później. Normy te są sprzeczne treściowo. Przy rozstrzyganiu pierwszeństwo zawsze ma reguła hierarchiczna. Norma wyższa pomino że wcześniejsza uchyla normę niższą mino że późniejszą

8. Zasada nadrzędności Konstytucji

Zasada nadrzędności Konstytucji zapisana w art. 8 ust.1: Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

Konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawotwórczych w systemach prawa ustawowego. Przepisy Konstytucji RP stosuje się bezpośrednio, chyba że sama konstytucja stanowi inaczej.

Konstytucja jest aktem nadrzędnym w hierarchii źródeł prawa w sensie materialnym i formalnym. W sensie materialnym - ponieważ normuje podstawowe zasady ustroju politycznego i społecznego w państwie, w sensie formalnym - ponieważ jest aktem o najwyższej mocy prawnej. Naruszenie nadrzędnej pozycji Konstytucji w systemie źródeł prawa oznacza naruszenie zasady hierarchicznej budowy systemu aktów prawotwórczych.

9. Zasada zupełności ustawy

Zasada zupełności ustawy zakłada, iż w konkretnej ustawie nie powinno być luk tzn. takich sytuacji, w których nie moglibyśmy znaleźć właściwego przepisu dla konkretnej sytuacji prawnej. Ustawa powinna być dopełniona merytorycznie, powinna spełniać zarówno wszystkie warunki formalne jak i materialne by zostać ustawą. Powinna mieć odpowiednią budowę: tytuł, przepisy merytoryczne, przepisy o wejściu ustawy w życie, przepisy przejściowe lub dostosowujące oraz uchylające.

10. Zasada racjonalnego tworzenia prawa

Działalność oparta na argumentach rozumowych, na wiedzy, regułach rozumu. Prawodawca powinien działać przy tworzeniu prawa wykorzystując jak największą ilość wiedzy prawnej (podporządkowanej zrozumiałości aktu).

Racjonalny prawodawca - idee:

- Racjonalność instrumentalna - przyjęte środki są adekwatne do osiągnięcia zamierzonego celu.

- Racjonalność komunikacyjna - chodzi o to, by użyte środki powodowały zrozumienie aktu normatywnego w taki sposób, by przekonać audytorów (że mamy słuszność), np. abolicja podatkowa. (dyskurs, consensus)

- Racjonalność argumentacyjna - uzyskanie aprobaty

Racjonalne tworzenie prawa:

1. Określenie celu

2. Katalogowanie środków (w tym pozaprawnych)

3. Wybór formy projektowanego aktu

4. Wartościowanie

5. Decyzja

6. Zaprojektowanie aktu prawodawczego (technika prawodawcza)

7. Dyskusja

Racjonalność prawa musi być uwzględniona przed pisaniem projektu.

11. Bezprawie legislacyjne

„Bezprawie legislacyjne” to sprzeczność zachowania władzy ustawodawczej, a także władzy wykonawczej w zakresie wydawania przepisów wykonawczych do ustaw (rozporządzeń) z szeroko rozumianym porządkiem prawnym, najczęściej z normami konstytucyjnymi. Może polegać na „czynieniu” (np. wprowadzeniu normy prawnej sprzecznej z normą wyższego rzędu, tj. z porządkiem konstytucyjnym lub prawem wspólnotowym) lub może przybrać postać „zaniechania” związanego z niewydaniem mimo istniejącego obowiązku określonego aktu normatywnego (np. rozporządzenia mającego na celu wykonanie ustawy lub implementującego dyrektywy prawa wspólnotowego).

Bezprawie legislacyjne:

- z działania

- z zaniechania

Podstawa prawna:

Art. 417. § 1. Kodeksu cywilnego - Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Art. 417 § 2 Kodeksu cywilnego - Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Art. 417 § 4 Kodeksu cywilnego - Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.

Istnieje w naszym porządku prawnym cały szereg przepisów będących przejawem „czynnego bezprawia legislacyjnego”. Są to zwłaszcza przepisy przewidujące nacjonalizację bez żadnego odszkodowania (np. dekret z 6.09.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej), czy też wszystkie przepisy, które zostały przez TK uznane za niekonstytucyjne.

Po wejściu Polski do Unii Europejskiej koncepcja bezprawia legislacyjnego ma ogromne praktyczne znaczenie i podobnie szerokie zastosowanie, jak obecnie mają przepisy dotyczące ochrony podstawowych praw i wolności obywatelskich.

12. Właściwości tekstu prawnego

1. właściwości komunikacyjne - komunikatywny, to znaczy zrozumiały. Chodzi tu o adekwatność rozumienia tekstu, łatwość rozumienia tekstu i powszechność rozumienia tekstu.

2. skrótowość tekstu - pozwalająca łatwiej wyrazić kilka zdań częściowo o tej samej treści a częściowo różniących się poszczególnymi wariantami

3. precyzyjność tekstu - precyzja ze względu na sposób posługiwania się językiem na tyle precyzyjnie aby wyrazić myśli i aby granice dopracować

4. elastyczność tekstu - Konstruowanie elastyczności ma teraz elastyczność na przyszłość. Prawodawca musi automatycznie przewidywać, że przepisy maja stosować się do sytuacji elastyczności tekstu na przyszłość; musi przewidzieć że będą zmiany zachowań ludzkich. I przepisy dadzą się zastosować

13. Źródła prawa

Źródła prawa - pojęcie wieloznaczne odnoszące się do tworzenia i stosowania prawa. Należy do podstawowych pojęć nauk prawnych a występuje zarówno w języku prawnym jak prawniczym.

Źródła prawa w znaczeniu formalnym

W naukach prawnych najczęściej rozważane jako źródła prawa w znaczeniu formalnym, a więc formy, w jakich przejawia się obowiązujące prawo. Formami tymi są: konstytucja, ustawa, rozporządzenie i inne akty normatywne. Nauki o prawie, szczególnie nauka prawa konstytucyjnego, ujmują źródła prawa w sposób opisowy lub dogmatyczny zakładając jakąś koncepcję (teorię) źródeł prawa tj. wskazując jakie normy prawne albo fakty uważane są za prawotwórcze. Dlatego termin źródła prawa często zastępowany jest pojęciem akty prawotwórcze lub akty normatywne. Od źródeł prawa w znaczeniu formalnym (aktów prawotwórczych, aktów normatywnych) odróżnia się akty stosowania prawa, do których należą przede wszystkim decyzje administracyjne i orzeczenia sądowe.

Historycznie do tej kategorii należało także prawo zwyczajowe. Dziś znaczenie zwyczaju w poszczególnych dziedzinach prawa jest niewielkie, z wyjątkiem prawa międzynarodowego, w którym wciąż żywy i regularnie stosowany jest zwyczaj międzynarodowy.

Z reguły, jeśli prawnicy mówią o źródła prawa bez bliższego oznaczenia terminologicznego, mają na myśli źródła prawa w znaczeniu formalnym.

Źródła prawa w znaczeniu materialnym

W odróżnieniu od źródeł prawa w znaczeniu formalnym, źródłami prawa w znaczeniu materialnym' określa się zazwyczaj czynniki wpływające na treść norm prawnych lub źródła określające pochodzenie norm. Zagadnienie źródeł prawa w znaczeniu materialnym przez wielu prawników traktowane jest jako zagadnienie pozaprawne. W pewnym zakresie zajmują się nimi: socjologia prawa, filozofia prawa, teoria prawa.

Źródła poznania prawa

W nauce prawa tradycyjnie odróżnia się źródła w znaczeniu formalnym i materialnym, łącznie określane jako źródła powstania prawa (fontes iuris oriundi), od źródeł poznania prawa (fontes iuris cognoscendi), do których należą publikatory zawierające autentyczną treść norm prawnych, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, itp.

Zgodnie z artykułami 87, 91, 190 i 234 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są:

- Konstytucja

- Ustawa - akt normatywny o charakterze powszechnie obowiązującym uchwalany przez parlament

- Umowa międzynarodowa - to zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego (państwa, organizacje międzynarodowe) regulowane przez prawo międzynarodowe i wywołujące skutki w sferze prawa międzynarodowego.

- Rozporządzenie - akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego
w ustawie i w celu jej wykonania

- Akt prawa miejscowego - specyficzna grupa aktów powszechnie obowiązujących. Posiadają wszystkie cechy tych aktów, ale obowiązują tylko na obszarze działania organu, który wydał akt prawa miejscowego.

- Zarządzenie - to zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego (państwa, organizacje międzynarodowe) regulowane przez prawo międzynarodowe i wywołujące skutki w sferze prawa międzynarodowego.

- Uchwała - akt woli ciała kolegialnego (organu państw., samorządowego, organizacji społ. lub polit.). Treścią uchwały może być zajęcie stanowiska w określonej sprawie

Dla źródeł prawa krajowego charakterystyczne jest ich hierarchiczne uporządkowanie. Konstytucja ma zawsze pierwszeństwo przed ustawami, a te zawsze mają pierwszeństwo przez rozporządzeniami. Natomiast w odniesieniu do źródeł prawa międzynarodowego, które obowiązują w porządku krajowym, konstytucja wyraźnie określa miejsce w hierarchii jedynie umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie. Takie umowy mają pierwszeństwo przed ustawami. Nie jest natomiast uregulowana kwestia hierarchii innych umów międzynarodowych, a także innych źródeł prawa międzynarodowego.

14. Obowiązywanie aktu normatywnego

Pojęcie obowiązywania prawa

1. Pojęcie obowiązywania prawa w ujęciu aksjologicznym - sprowadza się do zgodności norm z podstawowymi wartościami moralnymi (możliwość nie przestrzegania prawa jeśli nie zgadza się ono z określonymi wartościami lub normami moralnymi).

2. Umiarkowana koncepcja obowiązywania prawa w ujęciu aksjologicznym żądają tylko zaakceptowaniu jej warunków jako pomocnicze wobec formalnego obowiązywania prawa.

3. Realistyczne obowiązywanie prawa - Polega na występującym w masowej skali zgodności zachowań adresatów norm z tymi normami.

Związane jest z tym pojęcie odwyknięcia(desuetudo) - Pojawia się, gdy mimo naruszenia normy sankcjonowanej, organ państwa nie wymierza kary(nie liczą się pojedyncze przypadki).

4. Formalne obowiązywanie prawa - polega na tym, że prawo obowiązuje, gdy:

• Zostało właściwie ustanowione

• Zostało właściwie ogłoszone

• Nie zawiera postanowień sprzecznych, a jeśli występują a jeśli istnieją to zostały usunięte dzięki zastosowaniu reguł kolizyjnych

• Nie zostały uchylone przez przepisy

• Nie zostały uznane za sprzeczne z konstytucją

Obowiązywanie prawa w przestrzeni i czasie

Prawo wewnątrzkrajowe obowiązuje na całym terytorium tego kraju(wyjątek personel dyplomatyczny).

Postanowienia umów międzynarodowych ratyfikowane przez dane państwo staję się elementem prawa wewnętrznego tego państwa. Ostatnio podkreśla się jedna, że charakter ponad państwowy mają normy z zakresu Praw człowieka, które mają obowiązek przestrzegać wszystkie państwa niezależnie czy je podpisali.

Norma obowiązuje do momentu, który wyznaczył prawodawca, niewcześnie jednak niż zostanie opublikowana(14 dni po publikacji) [wyjątek retroakcja kiedy ustawodawca wiąże określone skutki prawne ze zdarzeniami lub zachowaniami ludzi przed opublikowaniem aktu normatywnego, istnieje jednak zakaz stosowania surowszego prawa wstecz].

15. Pojęcie i funkcje dyrektyw techniki prawodawczej

Dyrektywy (wskazania) techniki prawodawczej są rezultatem nadzwyczej długich doświadczeń w sporządzaniu tekstów prawnych. Ich konsekwentne sotoswanie zapewnia znaczny stopień jednolitości formułowania aktów normatywnych oraz przejrzystości systemu, a to z koleji ułatwia interpretację tekstów prawnych oraz przyczynia się do stwarzania stanu pewności prawa.

Współczesne dyrektywy techniki prawodawczej ujmuje się w oficjalne, urzędowe zbiory (w Polsce - Zasady Techniki Prawodawczej).

Dyrektywy wskazują, jak poprawnie konstruować akty normatywne i włączać je do systemu lub eliminować z niego.

Funkcje dyrektyw:

- są pomocą dla redaktora tekstu

- stanowią kryterium oceny poprawności aktów normatywnych i całego systemu

- współkształtują reguły wykładni prawa

Dyrektywy:

Nakaz zachowania spójności regulacji (wewnętrznej i zewnętrznej ) par. 3;

Zakaz zamieszczania postanowień zawartych w innych aktach normatywnych par. 4

Nakaz zwięzłego redagowania tekstu prawnego

Nakaz zachowania komunikatywności tj. zrozumiałość tekstu par. 6

Nakaz redagowania zgodnie z regułami składni języka powszechnego par. 7

Nakaz posługiwania się pojęciami w powszechnie przyjętym znaczeniu;

Nakaz konsekwencji redakcyjnej w posługiwaniu się terminami i pojęciami par. 10

Zakaz zamieszczania wypowiedzi, które nie służą wyrażaniu norm prawnych par. 11

Nakaz uzasadniania decyzji par. 12

16. Nakaz zachowania spójności regulacji.

Ustawa powinna być tak skonstruowana, aby od przyjętych w niej zasad regulacji nie trzeba było wprowadzać licznych wyjątków. Kształtując ustawę należy dysponować pełnym, wyraźnie określonym zespołem idei przewodnich (zasad-wzorców) formowania poszczególnych instytucji, które będą stanowiły “filary” całej ustawy. Idee te będą decydowały o szczegółowym sposobie kształtowania wszystkich instytucji ustawowych i o treści norm merytorycznych zawartych w ustawie.

Odpowiednie dobranie klarownego zespołu zasad, które będą umożliwiały konsekwentne ukształtowanie ustawy, pozwoli uniknąć dużej liczby wyjątków, a wyjątki, które okażą się konieczne,pozwoli określić wyraźnie i stosunkowo prosto. Oparcie ustawy na kilku wyraźnych zasadach zapewnia tej ustawie spójność także w ten sposób, że stwarza podstawy dla klarownej, konsekwentnej jej interpretacji.

1. Nie mogą występować normy ze sobą niezgodne:

- istnieją normy wzajemnie sprzeczne tzn. jedna norma nakazuje coś czynić, a jednocześnie druga tego zakazuje

- normy są wzajemnie przeciwne tzn. normy nie są wzajemnie sprzeczne ale nie jest możliwe zrealizowanie obu na raz

- niezgodność prakseologiczna norm - zrealizowanie jednej niweczy skutki realizowania drugiej

II. Normy są ze sobą powiązane (między normami istnieją więzi)

Nakaz ten wiąże się bezpośrednio z regułami wykładni zewnętrznej i wewnętrznej:

Spójność Wewnętrzna = Wykładnia systemowa wewnętrzna polega na zestawieniu różnych przepisów aktu ustawowego z innymi jego normami w tym celu, aby ustalić znaczenie jednego z nich. Opiera się na założeniu, że prawodawca tworzy spójny system prawa, a tym samym znaczeniom i zwrotom użytym w różnych przepisach przypisuje identyczne znaczenie. Opiera się także na założeniu, że w ustawie nie ma zbędnych zwrotów i wyrażeń, a te same pojęcia i zwroty użyte w tej samej ustawie należy rozumieć tak samo.

Spójność Zewnętrzna = Wykładnia systemowa zewnętrzna polega na tym, że poszukuje się znaczenia danej normy prawnej przez wskazanie miejsca, jakie zajmuje ta norma w określonym dziale prawa. Np. zwrot "zakup działki" nie jest instytucją prawa podatkowego i dlatego należy poszukiwać treści tego pojęcia w rozwiązaniach cywilnoprawnych. Cechą każdego systemu prawnego jest brak sprzeczności pomiędzy ustawą zasadniczą a pozostałymi aktami prawnymi. W tego rodzaju wykładni mieści się nakaz wykładni zgodnej z Konstytucją RP. Technika wykładni ustawy w zgodzie z konstytucją powinna korzystać z pierwszeństwa, gdyż nawiązuje do domniemania konstytucyjności ustaw.

17. Nakaz zwięzłego redagowania tekstu prawnego.

Tekst prawny cechuje się ekonomią, czyli zwięzłością tekstu prawnego, co powoduje, że ustawodawca dąży do unikania powtórzeń w tekście, Właśnie po to aby powtórzeń uniknąć, stosuje się normy odsyłające.

Chodzi o to aby nie tworzyć zbyt obszernych aktów prawnych:

- unikanie powtórzeń (stosowanie słowniczków, definicji)

- odesłania - określany przepis wskazuje zastosowanie innych przepisów (odesłanie wewnętrzne - w ramach jednej ustawy; odesłanie zewnętrzne - odesłanie do innej ustawy)

- stosowanie właściwych spójników do budowania wyrażeń złożonych

Przepisy należy redagować zwięźle, czyli unikając zdań wielokrotnie złożonych, a ponadto z zachowaniem zasady kondensacji, tzn. w taki sposób, aby w jednym przepisie wyrazić elementy możliwie wielu norm postępowania.

Zgodnie z ogólną zasadą dążenia do skrótowości tekstu prawnego powtórzenie może mieć charakter powtórzenia: zewnętrznego (tzn. w różnych ustawach) i wewnętrznego tj. W obrębie tej samej ustawy.

W ustawie nie powtarza się przepisów zamieszczonych w innych ustawach. Nie powtarza się również postanowień umów międzynarodowych ratyfikowanych przez RP oraz dających się bezpośrednio zastosować postanowień aktów normatywnych ustanowionych przez organizacje międzynarodowe, którym Polska przekazała kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

18. Nakaz posługiwania się pojęciami w powszechnie przyjętym znaczeniu.

Wedle cechy komunikatywności tekstu prawnego, tekst powinien być zrozumiały dla odbiorcy. Między innymi dlatego występuje nakaz posługiwania się pojęciami w powszechnie przyjętym znaczeniu. W ustawie należy posługiwać się poprawnymi wyrażeniami językowymi w ich podstawowym i powszechnie przyjętym znaczeniu. Używa się jedynie tych form języka polskiego, które można znaleźć w słownikach ogólnych.

W ustawie należy unikać posługiwania się:

- określeniami specjalistycznymi (profesjonalizmami), jeżeli mają odpowiedniki w języku powszechnym

- określeniami lub zapożyczeniami obcojęzycznymi, chyba, że nie mają dokładnego odpowiednika w języku polskim

- nowo tworzonymi pojęciami lub strukturami językowymi (neologizmami), chyba, że w dotychczasowym słownictwie polskim brak jest odpowiedniego określenia

Gdy słowo zastosowane w tekście prawnym ma wiele znaczeń, odrzucamy skrajne znaczenie np. Archaizmy, wulgaryzmy itp.

19. Nakaz stosowania reguł składni języka powszechnego.

Zdania w ustawie redaguje się zgodnie z powszechnie przyjętymi regułami składni języka polskiego (podmiot i orzeczenie), unikając zdań wielokrotnie złożonych. Teksty prawne formułuje się w etnicznym języku powszechnym. Prawodawca korzysta ze słownictwa języka powszechnego, a wyrażenia złożone buduje zgodnie z jego regułami. Dzięki temu osiąga wysoki stopień komunikatywności swoich wypowiedzi dla każdego użytkownika języka powszechnego. Stopień ten jest tym wyższy, im twórca teksu bieglej włada językiem powszechnym ii m większą ma umiejętność formułowania wypowiedzi w sposób prosty.

20. Nakaz konsekwencji terminologicznej.(zakaz wykładni homonimicznej)

Gdy słowo powtarza się w tekście przyjmujemy, że za każdym razem ma to samo znaczenie. Gdy jakieś pojęcie oznaczone jest różnymi słowami, przyjmujemy, że chodzi jednak o różne sprawy. Gdy jest definicja w ustawie, stosujemy definicję.

Przepis formułuje 2 postanowienia dotyczące konsekwencji redakcyjnej w posługiwaniu się terminami i pojęciami:

- postanowienie pozytywne - nakazuje używać tych samych terminów dla tych samych pojęć we wszystkich przypadkach, w których pojęcia te powinny wystąpić. Zawsze więc, gdy występuje jakiś przedmiot P1 ma wystąpić termin T1.

- postanowienie negatywne - zakazuje stosowania tych samych terminów dla różnych pojęć

21. Zakaz zamieszczania wypowiedzi, które nie służą wyrażaniu norm prawnych.

W ustawie nie zamieszcza się wypowiedzi, które nie służą wyrażaniu norm prawnych, a w szczególności apeli, postulatów, zaleceń, upomnień oraz uzasadnień formułowanych norm.

Zgodnie z wymaganiem zwięzłości, tekst prawny powinien zawierać wszystkie te, ale zarazem jedynie te wypowiedzi, które służą wyrażeniu norm postępowania lub dokonaniu aktów konwencjonalnych (np. Aktu derogacji). Wadliwe jest zamieszczanie w tekście prawnym jakichkolwiek wypowiedzi, które służa innemu celowi, np. Uzasadnieniu wprowadzenia danych norm, zachęceniu do ich realizowanie itp. Owe dodatkowe, nienormatywne wypowiedzi musiałyby w procesie interpretacji być odczytane jako elementy wyznaczające treść norm postępowania.

W praktyce działania organów państwa może się pojawić potrzeba wpływania na sposób i kierunek działania podległych tym organom instytucji czy jednostek organizacyjnych. W tego rodzaju przypadkach można kierować do nich pisemne polecenia czy apele, ale nie mogą mieć one formy aktu normatywnego czy przepisu zamieszczonego w akcie normatywnym.

Często materia, którą próbuje się regulować ustawą nie nadaje się do normowania. Wówczas bywa tak, że tekst prawny, który miał wyrażać normy, faktycznie zawiera wiele wypowiedzi brzmiących jak postulaty, apele, czy programy działania.

22. Środki techniki prawodawczej.

- definicje legalne - przepisy które ustalają znaczenia używanych terminów. Definicje legalne zazwyczaj umieszczone są na początku aktów prawnych, choć można je znaleźć także w ich dalszej częśc

- odesłanie wewnętrzne - wskazuje na inny przepis zawarty w tym samym akcie.

- odesłanie zewnętrzne - wskazuje na inny akt prawodawstwa

- klauzula generalne - Norma ogólna:świadomie niedoprecyzowana, która ocenę konkretnego stanu faktycznego powierza podmiotowi przestrzegającemu prawo lub organowi stosującemu prawo. Taka swoboda (luz ocenny, luz interpretacyjny) nie jest jednak absolutna, gdyż granice decyzji wytyczone są przez zawarte w przepisach odesłania pozasystemowe. Ma więc miejsce wprowadzanie do tekstów aktów normatywnych pozaprawnych kryteriów ocen poprzez użycie nieostrych określeń, jak "dobra wiara", "społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy", "należyta staranność", "niskie pobudki", bądź też odesłanie wprost do pozaprawnych porządków normatywnych, np. do norm miejscowego obyczaju kupieckiego, zasad współżycia społecznego itp.

- przepisy przejściowe - ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania

23. Definicje legalne

Definicje legalne - zapewniają tekstom prawnym odpowiedni stopień jednoznaczności . Dotyczą terminów, które w języku potocznym są wieloznaczne, terminów nieostrych oraz terminów, których znaczenie ustawowe odbiega od znaczenia w języku potocznym. DL mogą mieć różny zasięg, mogą uściślać znaczenie zwrotów tylko na użytek określonego aktu i aktów wykonawczych ( np. definicje kodeksowe) lub dla wszystkich obowiązujących przepisów, w których ten termin występuje.

Rodzaje definicji legalnych :

definicje agregatywne - stosują technikę wyliczeniową, uwzględniając wiele definicji i pojęć.

Forma nawiasowa definicji

Definicje są zgrupowane w tekście prawnym w specjalnie oddzielonym słowniczku.

24. Odesłania wewnętrzne i zewnętrzne

Odesłanie wewnętrzne wskazuje na inny przepis zawart w tym samym akcie. Odesłanie zewnętrzne wskazuje na inny akt prawodawstwa.

Zarowno wewnętrzne jak i zewnętrzne odesłania muszą być wystarczająco precyzyjne, aby umożliwić adresatowi łatwe dotarcie do wskazanego tekstu.

Szczególnej uwagi wymagają odesłania zewnętrzne. Przede wszystkim akt wskazany w odesłaniu powinien być wystarczająco jasny, a dostęp do niego - powszechny.

Odesłanie do innego aktu należy zamieszczać wyłącznie, jeżeli:

- pozwala to na uproszczenie tekstu przez rezygnację z powtarzania treści przepisu, do którego odsyła się

- nie szkodzi to zrozumiałości przepisu

- akt, którego odsyła się, jest opublikowany lub w wystarczającym stopniu dostępny.

Konieczność umiarkowania w stosowaniu odesłan wiąże się również z zasadą przejrzystości.

25. Klauzule generalne

Klauzula generalna - Norma ogólna:świadomie niedoprecyzowana, która ocenę konkretnego stanu faktycznego powierza podmiotowi przestrzegającemu prawo lub organowi stosującemu prawo.Taka swoboda(luz ocenny, luz interpretacyjny) nie jest jednak absolutna, gdyż granice decyzji wytyczone są przez zawarte w przepisach odesłania pozasystemowe.Ma więc miejsce wprowadzanie do tekstów aktów normatywnych pozaprawnych kryteriów ocen poprzez użycie nieostrych określeń, jak "dobra wiara", "społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy", "należyta staranność", "niskie pobudki", bądź też odesłanie wprost do pozaprawnych porządków normatywnych, np. do norm miejscowego obyczaju kupieckiego, zasad współżycia społecznego itp.przepisy odsyłające do interpretatorów prawa dany przedmiot wykładni prawa.

Klauzula generalna zapewnia prawu elastyczność, dając możliwość podejmowania decyzji, powołując się na indywidualną ocenę sytuacji występującej w danym przypadku lub w oparciu o pozaprawne zasady postępowania. Jedną z klauzul generalnych w prawie cywilnym jest klauzula "zasady współżycia społecznego". M.in. czynność prawna wywołuje skutki w niej wyrażone, wynikające z ustawy oraz z zasad współżycia społecznego; Czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna. Przykładem sprzeczności z zasadami współżycia społecznego jest ustalenie przez stronę umowy odsetek za opóźnienie 2% dziennie, czyli 750% w skali rocznej, gdy ta strona ma czterokrotnie niższą karę za własne opóźnienie. Obecnie jest już przepis przewidujący odsetki maksymalne za opóźnienie, jednak jeszcze niedawno materia ta była pozostawiona do regulacji między stronami. W tej sytuacji jednak zbyt wysokie odsetki mogły zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego

Klauzule generalne I typu - są wyrażeniami upoważniającymi organ do podejmowania pewnych decyzji w niektórych sprawach według indywidualnej oceny w danym przypadku. Do takich wyrażeń należą: “dobro dziecka”, “dobro wspólnych małoletnich dzieci”,”dobro rodziny itp.”

Klauzule generalne II typu - są odesłaniami do pozaprawnych zasad postępowania, mających uzasadnienie aksjologiczne w jakichś ocenach ogólnych. Określenia te mogą odsyłać wprost do jakichś norm albo do wartości będących podstawą tych norm. Do klauzul II typu należą również te pozaprawne zasady, których stosowanie jest społecznie pożyteczne.

26. Spójniki w tekście prawnym.

Użycie spójników ma szczególne skutki dla wykładni.

Przykłady:

Art. 201 § 1 kodeksu spółek handlowych: Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. - spójnik "i" (podobnie jak "oraz") oznacza koniunkcję (zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być upoważniony tylko do prowadzenia spraw spółki albo tylko do reprezentacji. Zawsze jest umocowany zarówno do działania "wewnątrz", jak i "na zewnątrz" spółki, tzn. także do zawierania czynności prawnych ze skutkiem bezpośrednio dla samej spółki. Odpowiada więc za całokształt jej bieżącej działalności).

Art. 35 ust. 2 ustawy o finansach publicznych: Głównym księgowym może być osoba, która: 4) ukończyła: a) ekonomiczne jednolite studia magisterskie, ekonomiczne wyższe studia zawodowe, uzupełniające ekonomiczne studia magisterskie lub ekonomiczne studia podyplomowe i posiada co najmniej 3-letnią praktykę w księgowości, lub b) średnią, policealną lub pomaturalną szkołę zawodową o kierunku rachunkowość i posiada co najmniej 6-letnią praktykę w księgowości. - spójnik "lub" oznacza, że wystarcza spełnienie jednej z alternatywnych przesłanek (alternatywa nierozłączna), ale mogą być także jednocześnie spełnione obie przesłanki (główny księgowy jednostki sektora finansów publicznych może być absolwentem liceum ekonomicznego i jednocześnie spełniać wymaganie wyższego wykształcenia na kierunku ekonomicznym).

Art. 39 § 1 kodeksu cywilnego: Kto jako organ osoby prawnej zawarł umowę w jej imieniu nie będąc jej organem albo przekraczając zakres umocowania takiego organu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania. - spójnik "albo" oznacza alternatywę rozłączną (dla powstania obowiązku zwrotu i odszkodowania wystarczy stwierdzenie jednej z dwóch okoliczności: 1) ktoś działał jako rzekomy organ osoby prawnej, albo 2) ktoś pełnił funkcję organu lub członka organu, ale przekroczył umocowanie; okoliczności te nie mogą wystąpić łącznie).

27. Podjęcie decyzji o przygotowaniu projektu aktu normatywnego.

Podjęcie decyzji o przygotowaniu projektu ustawy poprzedza się:

1) wyznaczeniem i opisaniem stanu stosunków społecznych w dziedzinie wymagającej interwencji organów władzy publicznej oraz wskazaniem pożądanych kierunków ich zmiany;

2) ustaleniem potencjalnych, prawnych i innych niż prawne, środków oddziaływania umożliwiających osiągnięcie zamierzonych celów;

3) określeniem przewidywanych skutków społecznych, gospodarczych, organizacyjnych, prawnych i finansowych każdego z rozważanych rozwiązań;

4) zasięgnięciem opinii podmiotów zainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy;

5) dokonaniem wyboru sposobu interwencji organów władzy publicznej.

2. W przypadku podjęcia decyzji o przygotowaniu projektu ustawy, należy:

1) zapoznać się z dotychczasowym stanem prawnym, w tym z obowiązującymi ustawami, umowami międzynarodowymi, którymi Rzeczpospolita Polska jest związana, prawodawstwem organizacji i organów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem, oraz prawem Unii Europejskiej, obowiązującym w regulowanej dziedzinie;

2) ustalić skutki dotychczasowych uregulowań prawnych obowiązujących w danej dziedzinie;

3) określić cele, jakie zamierza się osiągnąć przez wydanie nowej ustawy;

4) ustalić alternatywne rozwiązania prawne, które mogą skutecznie służyć osiągnięciu założonych celów;

5) sformułować prognozy podstawowych i ubocznych skutków rozważanych alternatywnych rozwiązań prawnych, w tym ich wpływ na system prawa;

6) określić skutki finansowe poszczególnych alternatywnych rozwiązań prawnych oraz ustalić źródła ich pokrycia;

7) dokonać wyboru optymalnego w danych warunkach rozwiązania prawnego.

28. Kompozycja aktu normatywnego

1. Najpierw:

- określenie rodzaju aktu normatywnego (ustawa, rozporządzenie, uchwała itd..)

- data ustanowienia danego prawa

- tytuł aktu

- preambuła (swoisty rodzaj deklaracji prawodawcy co do motywów ustanowienia prawa)

2. Kolejność przepisów:

- Przepisy merytoryczne ogólne

- Przepisy merytoryczne szczegółowe

- Przepisy zmieniające

- Przepisy przejściowe i dostosowujące

- Przepisy końcowe, uchylające, przepisy o wejściu ustawy w życie

Przepisy ogólne:

zakres spraw regulowanych danym aktem normatywnym

zakres podmiotów, których dotyczy

wyłączenia spod regulacji

definicje legalne

odesłania systemowe i pozasystemowe

elementy uściślające treść kilku przepisów szczegółowych

Przepisy szczegółowe:

przepisy prawa materialnego

przepisy o organach (przepisy ustrojowe)

przepisy o postępowaniu przed organami (przepisy proceduralne)

przepisy o odpowiedzialności karnej (przepisy karne)

Przepisy przejściowe i dostosowujące: ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania. Ich rolą jest rozwiązanie problemów intertemporalnych oraz wyznaczenie reguł dostosowania systemu prawa i instytucji prawnych do wymagań nowej ustawy lub wprost ich dostosowanie.

Przepisy końcowe: umieszcza się na końcu ustawy w następującej kolejności:

1.przepisy uchylające inne przepisy prawne

2.przepisy o wejściu w życie i ewentualne przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej ustawy

3.Tradycyjnie część artykułowaną ustawy kończą przepisy o jej wejściu w życie, ponieważ termin w nich wskazany jest terminem, od którego należy realizować lub stosować normy zawarte w ustawie, oraz terminem, w którym dokonują się akty konwencjonalne przewidziane w ustawie, takie jak uchylenie innych przepisów, utworzenie pewnych instytucji, przejęcie majątku itp. Również w tym terminie dokonuje się akt wyznaczenia terminu wygaśnięcia mocy obowiązującej ustawy.

29. Tytuł ustawy

W tytule ustawy w oddzielnych wierszach zamieszcza się:

- oznaczenie rodzaju aktu

- datę ustawy

- ogólne określanie przedmiotu ustawy

Każdy akt normatywny musi być opatrzony tytułem. Tytuł aktu normatywnego spełnia 2 podstawowe funkcje:

- informacyjną

- interpretacyjną (wskazówki interpretacyjnej)

Tytuł aktu normatywnego powinien zawierać szczególnie doniosłe informacje:

- o rodzaju aktu

- wyrażoną bezpośrednio albo jedynie domyśłną informację, kto jest twórcą tego aktu

- informacje o treści norm postępowania zawartych w danym akcie.

Tytuł aktu normatywnego powinien zatem ułatwić odbiorcy wyszukanie w ogromnym zbiorze aktów normatywnych aktu żądanego, a ponadtwo przekazać informację o pozycji tego aktu w systemie prawa oraz o ewentualnych jego związkach z innymi aktami (o jego związkach treściowych lub kompetencyjnych, np. O tym, że jest to akt zmieniający inny akt normatywny).

Tytuł aktu normatywnego musi zawierać oznaczenie rodzaju aktu.

Datę ustawy poprzedza się zwrotem “z dnia”, a następnie zamieszcza się wskazanie dnia zapisanego cyframi arabskimi, nazwę miesiąca określoną słownie oraz wskazanie roku zapisanego cyframi arabskimi ze znakiem “r”, jako skrótem wyrazu “rok”.

Przedmiot ustawy określa się możliwie najzwięźlej, jednakże w sposób adekwatnie informujący o jej treści.

Określając przedmiot ustawy, nie przytacza się tytułów innych ustaw, z wyjątkiem ustawy zmieniającej i ustawy wprowadzającej inną ustawę, w których podaje się odpowiednio tylko przedmiot ustawy zmienianej albo ustawy wprowadzanej.

Określenie przemiotu ustawy może być:

- opisowe - rozpoczynające się od przyimka “o”, pisanego małą literą;

- rzeczowe - rozpoczynające się od wyrazów “Kodeks”, “prawo” albo “Ordynacja”, pisanych wielką literą, w przypadku gdy ustawa wyczerpująco reguluje obszerną dziedzinę spraw, albo rozpoczynające się od wyrazów “Przepisy wprowadzające”, w przypadku gdy ustawa jest ustawą wprowadzającą.

30. Przepisy ogólne

W przepisach merytorycznych można wydzielić przepisy ogólne i przepisy szczegółowe. Wydzielone przepisy ogólne oznacza się nazwą “przepisy ogólne”; można je systematyzować w grupy tematyczne i oznaczać nazwami charakteryzującymi treść każdej z grup.

Wydzielenia przepisów ogólnych wśród przepisów merytorycznych dokonuje się w dwojakim senesie:

- materialnym, polegającym na uznaniu, że przepisy takie należy w ogóle wskazać

- formalnym, polegającym na ich redakcyjnym wyróżnieniu

Zawsze przepisy ogólne powinny nosić nazwę “przepisy ogólne”. Może tylko w kodeksie cywilnym i karnym - zgodnie z tradycją - część ogólna.

W obrębie przepisów ogólnych dopuszczalne jest wyróżnienie systematyzacyjnych jednostek wewnętrznych, np. Dział I “Przepisy ogólne”, rozdział 1 “zakres obowiązywania, rozdział 2 “podstawowe pojęcia” itd.

W przepisach ogólnych zamieszcza się:

1) określenie zakresu spraw regulowanych ustawą i podmiotów, których ona dotyczy, lub spraw i podmiotów wyłączonych spod jej regulacji; - według ZTP przepisy ogólne powinny zawierać przede wszystkim określenie zakresu przedmiotowego ustawy oraz zakresu podmiotowego regulowanych spraw

Określenia zakresu spraw, czyli zakresu przedmiotowego dokonuje się wstępnie w tytule ustawy. Bliższe określenie przedmiotu polega na wskazaniu w konkretnym przepisie: I.czego ustawa dotyczy, najlepiej z użyciem takich wyrazów jak “określa” albo ewentualnie “normuje” lub “reguluje”; II.do czego się ustawę stosuje.

Określenia zakresu przedmiotowego należy dokonać w konkretnym przepisie nawet wtedy, gdyby okreśłenie to tylko nieznacznie poszerzało określenie zawarte w samym tytule ustawy.

Określenie zakresu podmiotów, czyli zakresu podmiotowego jest w tym sensie różnorodne, że może obejmować różne typy podmiotów: 1.adresatów norm,2.recypientów cudzych działań(tj. Podmiotów, na których rzecz dane korzystne oddziaływanie ma się dokonać), 3.podmiotów podległych cudzym upoważnieniom,4. Podmiotów upoważnionych.

Określenie zakresu podmiotowego może być bezpośrednie(wprost wskazujące podmioty) albo pośrednie (określa się podmioty przy okazji wskazania zachowania się innych podmiotów

Określenia zakresu podmiotowego można dokonać in abstracto(ustawa określa organ właściwy do…) albo in concreto (organami właściwymi do…są…)

2) objaśnienia użytych w ustawie określeń i skrótów.

2. W przepisach ogólnych zamieszcza się również inne, niż wskazane w ust. 1, postanowienia wspólne dla wszystkich albo dla większości przepisów merytorycznych zawartych w ustawie.

W przepisach ogólnych można zamieścić odesłanie do innej ustawy lub do postanowień, o których mowa w § 4 ust. 2, tylko wtedy, gdy uregulowania w nich zawarte uzupełniają lub odmiennie regulują sprawy normowane ustawą.

2. W odesłaniu, o którym mowa w ust. 1, jednoznacznie wskazuje się akt normatywny, do którego następuje odesłanie, oraz określa się zakres spraw, dla których następuje to odesłanie.

Odesłanie, o którym tu mowa może być:

- rozszerzające

- zwężające uprawnienia

31. Przepisy szczegółowe

W przepisach szczegółowych nie reguluje się tych spraw, które zostały wyczerpująco unormowane w przepisach ogólnych.

2. Jeżeli określone elementy uściślające treść kilku przepisów szczegółowych powtarzają się w tych przepisach, wydziela się je w jeden wspólny przepis i zamieszcza się w przepisach ogólnych albo w bezpośrednim sąsiedztwie tych przepisów szczegółowych, w których te elementy występują.

3. Jeżeli od któregoś z elementów przepisu szczegółowego przewiduje się wyjątki lub któryś z elementów tego przepisu wymaga uściślenia, przepis formułujący wyjątki lub uściślenia zamieszcza się bezpośrednio po danym przepisie szczegółowym.

- Nie należy powtarzać tego w przepisach szczegółowych, co uprzednio zostało wydzielone we wstępnych przepisach ogólnych

- Nie należy powtarzać wspólnych elementów kilku przepisów szczegółowych

- Wspólne elementy wielu przepisów szczegółowych wydzielić w jeden wspólny przepis ogólnych

- wspólne elementy kilku przepisów szczegółowych wydzielić w jeden lub kilka sąsiednich przepisów szczegółowych, bezpośrednio sąsiadujących z tym przepisem

Przepisy szczegółowe zamieszcza się w następującej kolejności:

1) przepisy prawa materialnego;

2) przepisy o organach (przepisy ustrojowe);

3) przepisy o postępowaniu przed organami (przepisy proceduralne);

4) przepisy o odpowiedzialności karnej (przepisy karne).

2. Przepisy szczegółowe można systematyzować w grupy tematyczne i oznaczać je nazwami charakteryzującymi treść każdej z tych grup.

32. Przepisy dostosowujące

Są to przepisy, które wyrażają normy nakazujące jakimś podmiotom dokonanie pewnych niepowtarzalnych czynności, w następstwie których powinno nastąpić, np. Dostosowanie dotychczas funkcjonujących istytucji do wymagań nowej ustawy czy dostosowanie obowiązujących przepisów do wymagań nowego aktu normatywnego, w szczególności do nowej konstytucji.

Są to również przepisy, przez które dokonuje się określonych czynności konwencjonalnych, takich, jak np. Powołanie, przekształcenie albo zniesienie jakiejś instytucji, przeniesienie własności, przekazanie majątku.

W przepisach dostosowujących reguluje się w szczególności:

1) sposób powołania po raz pierwszy organów lub instytucji tworzonych nową ustawą;

2) sposób przekształcenia organów lub instytucji utworzonych na podstawie dotychczasowej ustawy w organy lub instytucje tworzone przez nową ustawę;

3) sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nową ustawą, zasady zagospodarowania ich mienia oraz uprawnienia i obowiązki ich dotychczasowych pracowników.

2. W przepisach dostosowujących można wyznaczyć termin dostosowania organów lub instytucji do nowej ustawy.

Rozwiązania przewidziane w przepisach przejściowych i dostosowujących powinny być ukształtowane w sposób nieuciążliwy dla ich adresatów i pozostawiać im możliwość przystosowania się do przepisów nowej ustawy.

Zasadą obowiązującą w państwie prawa jest to, by niezbędne zmiany prawa były dla zainteresowanych: niezaskakujące, możliwie najmniej uciążliwe.

W przepisach przejściowych i dostosowujących nie zamieszcza się przepisów regulujących sprawy inne, niż określone w niniejszym rozdziale.

33. Przepisy przejściowe

W przepisach przejściowych reguluje się wpływ nowej ustawy na stosunki powstałe pod działaniem ustawy albo ustaw dotychczasowych.

W przepisach przejściowych rozstrzyga się w szczególności:

1) sposób zakończenia postępowań będących w toku (wszczętych w czasie obowiązywania dotychczasowych przepisów i niezakończonych ostatecznie do dnia ich uchylenia), skuteczność dokonanych czynności procesowych oraz organy właściwe do zakończenia postępowania i terminy przekazania im spraw;

2) czy i w jakim zakresie utrzymuje się czasowo w mocy instytucje prawne zniesione przez nowe przepisy;

3) czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki oraz kompetencje powstałe w czasie obowiązywania uchylanych albo wcześniej uchylonych przepisów oraz czy skuteczne są czynności dokonane w czasie obowiązywania tych przepisów; sprawy te reguluje się tylko w przypadku, gdy nie chce się zachować powstałych uprawnień, obowiązków lub kompetencji albo chce się je zmienić albo też gdy chce się uznać dokonane czynności za bezskuteczne;

4) czy i w jakim zakresie stosuje się nowe przepisy do uprawnień i obowiązków oraz do czynności, o których mowa w pkt 3;

5) czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie dotychczasowych przepisów upoważniających.

1. Jeżeli w stosunku do spraw, o których mowa w § 30 ust. 2 pkt 1-3, zamierza się zachować czasowo w mocy przepisy dotychczasowej ustawy, zaznacza się to wyraźnie w nowej ustawie, nadając przepisowi przejściowemu brzmienie: "W sprawach ..... stosuje się art. ... ustawy ..... (tytuł dotychczasowej ustawy)".

2. W przepisach przejściowych, z wyłączeniem postanowień dotyczących przepisów karnych, można wskazać również termin, do którego będą obowiązywać, zachowane czasowo w mocy, przepisy dotychczasowej ustawy, co wyraża się zwrotem: "nie dłużej niż do dnia .....".

1. Jeżeli uchyla się ustawę, na podstawie której wydano akt wykonawczy, albo uchyla się przepis ustawy upoważniający do wydania aktu wykonawczego, przyjmuje się, że taki akt wykonawczy traci moc obowiązującą odpowiednio z dniem wejścia w życie ustawy uchylającej albo z dniem wejścia w życie przepisu uchylającego upoważnienie do wydania tego aktu.

2. Jeżeli zmienia się treść przepisu upoważniającego do wydania aktu wykonawczego w ten sposób, że zmienia się rodzaj aktu wykonawczego albo zakres spraw przekazanych do uregulowania aktem wykonawczym lub wytyczne dotyczące treści tego aktu, przyjmuje się, że taki akt wykonawczy traci moc obowiązującą z dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej treść przepisu upoważniającego.

3. Jeżeli zmiana treści przepisu upoważniającego polega na tym, że zmienia się organ upoważniony do wydania aktu wykonawczego, przyjmuje się, że taki akt zachowuje moc obowiązującą; w takim przypadku organem upoważnionym do zmiany lub uchylenia aktu wykonawczego wydanego na podstawie zmienionego przepisu upoważniającego jest organ wskazany w zmienionym upoważnieniu.

1. Jeżeli akt wykonawczy wydany na podstawie uchylanego albo zmienianego przepisu upoważniającego nie jest niezgodny z nową albo znowelizowaną ustawą, można go wyjątkowo zachować czasowo w mocy, nadając przepisowi przejściowemu brzmienie: "Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. ... ustawy ..... (tytuł dotychczasowej ustawy) zachowują moc do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych na podstawie art. ... ustawy.".

2. Nie zachowuje się czasowo w mocy tylko niektórych przepisów aktu wykonawczego wydanego na podstawie uchylanego albo zmienianego przepisu upoważniającego.

3. Rozwiązanie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się tylko w ustawie uchylającej albo ustawie zmieniającej ustawę, na podstawie której został wydany dotychczasowy akt wykonawczy. Rozwiązania tego nie stosuje się w kolejnych ustawach, które uchylają albo zmieniają ustawę uchylającą albo ustawę zmieniającą.

4. W ustawie pozostawiającej czasowo w mocy dotychczasowy akt wykonawczy można wyznaczyć organowi upoważnionemu termin, do którego ma on obowiązek wydać nowy akt wykonawczy.

Nie nowelizuje się aktu wykonawczego zachowanego czasowo w mocy przez nową ustawę, chyba że ustawa ta wyraźnie przewiduje taką możliwość.

W przepisach przejściowych i dostosowujących nie zamieszcza się przepisów regulujących sprawy inne, niż określone w niniejszym rozdziale.

34. Przepisy końcowe

Do przepisów końcowych zalicza się wyłącznie:

1) przepisy uchylające;

2) przepisy o wejściu ustawy w życie;

3) w razie potrzeby - przepisy o wygaśnięciu mocy ustawy.

AD.1 PRZEPISY UCHYLAJĄCE

1. W przepisie uchylającym wyczerpująco wymienia się ustawy lub poszczególne przepisy, które ustawa uchyla; nie poprzestaje się na domyślnym uchyleniu poprzedniej ustawy ani jej przepisów przez odmienne uregulowanie danej sprawy w nowej ustawie.

2. Jeżeli ustawa w sposób całkowity i wyłączny reguluje daną dziedzinę spraw, a wyczerpujące wymienienie przepisów ustaw dotychczas obowiązujących w danej dziedzinie napotyka znaczne trudności, można wyjątkowo w przepisie uchylającym posłużyć się zwrotem: "Tracą moc wszelkie dotychczasowe przepisy dotyczące spraw uregulowanych w ustawie; w szczególności tracą moc .....".

3. W przypadku innym, niż wskazany w ust. 2, przepisowi uchylającemu nie nadaje się ogólnikowej treści, a w szczególności nie używa się zwrotu: "Tracą moc dotychczasowe przepisy sprzeczne z niniejszą ustawą".

Uchylenia przepisów prawnych można dokonać:

- przez uchylenie całej ustawy, a więc wszystkich przepisów ustawy

- przez uchylenie jedynie niektórych przepisów ustawy (mniejsze jednostki redakcyjne:ustępy a także całe zbiory przepisów ustawy np. Rozdział)

1. Przepisowi uchylającemu ustawę lub poszczególne jej przepisy nadaje się odpowiednio brzmienie: "Traci moc ustawa ..... (tytuł ustawy)" albo "W ustawie ..... (tytuł ustawy) uchyla się art. ...".

2. Jeżeli uchyla się kilka ustaw, uchylane ustawy wymienia się w jednej jednostce redakcyjnej ustawy uchylającej, zamieszczając je w punktach, w kolejności, w jakiej uchylane ustawy zostały uchwalone.

1. Ustawę regulującą dotychczas daną dziedzinę spraw uchyla się w całości, bez pozostawiania w mocy poszczególnych jej jednostek systematyzacyjnych, zwłaszcza pojedynczych przepisów.

2. Jeżeli wyjątkowo zachowuje się moc obowiązującą niektórych przepisów uchylanej ustawy, wyraża się to zwrotem: "Traci moc ustawa ..... (tytuł ustawy), z wyjątkiem przepisów art. ... (wyczerpująco wymienia się przepisy, które pozostają w mocy)".

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, w razie uchylania przepisów, których moc obowiązująca została zachowana, uchyla się również przepis, który zachował moc obowiązującą tych przepisów, co wyraża się zwrotem:

"Uchyla się:

1) art. ... i art. ... ustawy ..... (tytuł uprzednio uchylonej ustawy, w której były zamieszczone uchylane przepisy), zachowane w mocy na podstawie art. ... ustawy ..... (tytuł ustawy, która zachowała moc obowiązującą uchylanych przepisów);

2) art. ... ustawy ..... (tytuł ustawy, która zachowała moc obowiązującą uchylanych przepisów), w części dotyczącej zachowania w mocy przepisów wymienionych w pkt 1.".

Jeżeli uchyla się tylko niektóre przepisy ustawy, w przepisie uchylającym jednoznacznie i wyczerpująco wymienia się wszystkie uchylane przepisy tej ustawy.

AD.2 PRZEPISY O WEJŚCIU USTAWY W ŻYCIE

W ustawie zamieszcza się przepis określający termin jej wejścia w życie, chyba że termin ten określają odrębne przepisy ustawy wprowadzającej.

1. Ustawa powinna wchodzić w życie w całości w jednym terminie. Nie różnicuje się terminów wejścia w życie poszczególnych przepisów ustawy.

2. Odstępstwo od rozwiązania, o którym mowa w ust. 1, może nastąpić tylko w przypadku przepisów zmieniających, uchylających, przejściowych i dostosowujących.

1. Przepisowi o wejściu w życie ustawy można nadać brzmienie:

1) "Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia";

2) "Ustawa wchodzi w życie po upływie ..... (dni, tygodni, miesięcy, lat) od dnia ogłoszenia";

3) "Ustawa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia" albo "Ustawa wchodzi w życie ..... dnia ..... miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia";

4) "Ustawa wchodzi w życie z dniem ... (dzień oznaczony kalendarzowo)";

5) "Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia".

2. Liczbę dni, tygodni, miesięcy lub lat, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, zapisuje się cyfrą arabską albo słownie. Określenie dnia i miesiąca, o których mowa w ust. 1 pkt 3, zapisuje się słownie.

1. Wejścia w życie ustawy nie uzależnia się od wystąpienia zdarzenia przyszłego.

2. Od wystąpienia zdarzenia przyszłego można uzależnić stosowanie ustawy albo jej poszczególnych przepisów. Jeżeli stosowanie całej ustawy ma być uzależnione od wystąpienia zdarzenia przyszłego, wyraża się to zwrotem: "Ustawa wchodzi w życie z dniem ..... (określenie zdarzenia)", a jeżeli od wystąpienia zdarzenia przyszłego ma być uzależnione stosowanie tylko poszczególnych przepisów ustawy - zwrotem: "Ustawa wchodzi w życie z dniem ....., z tym że przepisy art. ... stosuje się od dnia ..... (określenie zdarzenia)".

3. Rozwiązanie, o którym mowa w ust. 2, stosuje się tylko w przypadku, gdy termin wystąpienia zdarzenia przyszłego można ustalić w sposób niebudzący wątpliwości i zostanie on urzędowo podany do wiadomości publicznej.

1. W przypadku ustaw szczególnie obszernych lub zasadniczo zmieniających dotychczasowe ustawy, przepisy o wejściu w życie ustawy "głównej", przepisy zmieniające, przepisy uchylające oraz przepisy przejściowe i dostosowujące można zamieścić w oddzielnej ustawie (ustawie wprowadzającej).

2. Ustawa wprowadzająca może odnosić się tylko do jednej ustawy "głównej". Wyjątkowo, jeżeli ustawy "główne" regulują sprawy ściśle ze sobą związane, można jedną ustawę wprowadzającą odnieść do kilku ustaw "głównych".

3. Rozwiązania, o którym mowa w ust. 1, nie stosuje się do ustaw zmieniających.

Przepisy ustawy wprowadzającej zamieszcza się w następującej kolejności:

1) przepisy o wejściu w życie ustawy "głównej";

2) przepisy zmieniające;

3) przepisy uchylające;

4) przepisy przejściowe i dostosowujące.

Wyznaczany przez ustawę wprowadzającą termin wejścia w życie ustawy "głównej" ustala się na ten sam dzień co dzień wejścia w życie ustawy wprowadzającej.

W przypadku uchylania ustawy "głównej", w ustawie uchylającej nie zamieszcza się przepisu uchylającego ustawę wprowadzającą ustawę "główną"; przepis uchylający ustawę wprowadzającą zamieszcza się tylko w przypadku, gdy ustawa ta zawiera przepisy inne niż wymienione w § 48.

1. Przepisowi nadającemu moc wsteczną ustawie lub jej części nadaje się brzmienie: "Ustawa wchodzi w życie z dniem ..... i ma zastosowanie do zdarzeń (stanów rzeczy)....., które powstały przed dniem ....." albo "Ustawa wchodzi w życie z dniem ..... i ma zastosowanie również do zdarzeń (stanów rzeczy) ....., które powstały przed dniem .....", albo też "Ustawa wchodzi w życie z dniem ....., z mocą od dnia .....".

2. Przepisy ustawy inne niż te, którym przepisy końcowe nadały wsteczną moc obowiązującą, a posiadające moc wsteczną wynikającą z ich treści i odnoszące się do zdarzeń lub stanów rzeczy, które powstały przed dniem wejścia w życie ustawy, redaguje się w sposób jednoznacznie wskazujący te zdarzenia lub stany rzeczy.

AD.3 PRZEPISY O WYGAŚNIĘCIU MOCY USTAWY

1. Przepis określający termin wygaśnięcia mocy obowiązującej ustawy albo poszczególnych jej przepisów zamieszcza się tylko w przypadku, gdy ustawa albo jej poszczególne przepisy mają obowiązywać w ograniczonym czasie; wygaśnięcie mocy obowiązującej ustawy albo poszczególnych jej przepisów można uzależnić od wystąpienia zdarzenia przyszłego tylko w przypadku, gdy termin jego wystąpienia można ustalić w sposób niebudzący wątpliwości i zostanie on urzędowo podany do wiadomości publicznej.

2. Przepisowi, o którym mowa w ust. 1, nadaje się odpowiednio brzmienie: "Ustawa ..... (tytuł ustawy) obowiązuje do dnia ..... (termin wskazany kalendarzowo albo przez określenie zdarzenia przyszłego)" albo "Przepisy art. ... tracą moc z dniem ..... (termin wskazany kalendarzowo albo przez określenie zdarzenia przyszłego)".

Jeżeli przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe nie są liczne, można je zamieścić pod wspólną nazwą "Przepisy przejściowe i końcowe".

35. Przepisy kompetencyjne

W przepisach upoważniających do wydania rozporządzenia wskazuje się:

1) organ właściwy do wydania rozporządzenia;

2) rodzaj aktu;

3) zakres spraw przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu;

4) wytyczne dotyczące treści rozporządzenia.

1. Organ właściwy do wydania rozporządzenia określa się pełną nazwą tego organu, zgodną z aktem o jego utworzeniu.

2. Jeżeli rozporządzenie ma wydać minister, wskazuje się go jako ministra właściwego do spraw określonych nazwą działu administracji rządowej, którym kieruje, ustaloną w art. 5 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej, z wyjątkiem Ministra Obrony Narodowej i Ministra Sprawiedliwości, których wskazuje się ich nazwami własnymi.

Zakres spraw przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu określa się w sposób precyzyjny. Określenie tych spraw nie może być ogólnikowe, w szczególności przez posłużenie się zwrotem: "...... określi szczegółowe zasady .....".

1. Wytyczne dotyczące treści rozporządzenia są wskazówkami wyznaczającymi treść rozporządzenia lub sposób ukształtowania jego treści. W wytycznych można wskazać w szczególności:

1) rozstrzygnięcia, których nie wolno przewidzieć w rozporządzeniu;

2) granice, w jakich muszą zmieścić się rozstrzygnięcia rozporządzenia;

3) wymagania, jakim mają odpowiadać rozwiązania przyjęte w rozporządzeniu;

4) cele, jakie mają zostać osiągnięte przez rozporządzenie;

5) okoliczności, jakie należy uwzględnić, tworząc rozporządzenie.

2. Stopień szczegółowości wytycznych powinien być dostosowany do rodzaju spraw przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu; wytyczne powinny być bardziej szczegółowe, gdy przekazywane sprawy dotyczą sytuacji prawnej obywateli.

1. Upoważnieniu do wydania rozporządzenia można nadać charakter obligatoryjny albo fakultatywny.

2. Jeżeli do funkcjonowania ustawy jest niezbędne wydanie rozporządzenia, upoważnieniu nadaje się charakter obligatoryjny. Jeżeli rozstrzygnięcie co do tego, czy i kiedy wydać rozporządzenie, pozostawia się organowi upoważnianemu, upoważnieniu nadaje się charakter fakultatywny.

3. Przepisowi upoważniającemu do wydania rozporządzenia nadaje się brzmienie:

1) jeżeli przepis ma upoważniać do wydania rozporządzenia, a zarazem wyznaczać upoważnianemu organowi obowiązek jego wydania: ".... (nazwa organu) określi, w drodze rozporządzenia, ....." (upoważnienie obligatoryjne);

2) jeżeli przepis ma upoważniać do wydania rozporządzenia, a zarazem zapewniać swobodę korzystania z tego upoważnienia: "..... (nazwa organu) może określić, w drodze rozporządzenia, ...." (upoważnienie fakultatywne).

Wydanie rozporządzenia można uzależnić od zaistnienia określonego warunku, wskazując ten warunek w przepisie upoważniającym zwrotem: "W razie wystąpienia ..... (określenie warunku), ..... (nazwa organu) określi, w drodze rozporządzenia, ....." albo "Jeżeli nastąpi ..... (określenie warunku), ..... (nazwa organu) może określić, w drodze rozporządzenia, .....".

§ 70. Nie przekazuje się do uregulowania w rozporządzeniu spraw niewyjaśnionych lub nasuwających trudności przy opracowywaniu ustawy.

§ 71. W przepisie upoważniającym nie zamieszcza się upoważnienia do wydania rozporządzenia w stosunku do kilku ustaw.

§ 72. W przepisie upoważniającym do wydania uchwały albo zarządzenia wskazuje się:

1) organ właściwy do wydania aktu normatywnego;

2) rodzaj aktu normatywnego;

3) ogólnie zakres spraw, które w akcie normatywnym muszą albo mogą zostać uregulowane.

§ 73. 1. W przepisie upoważniającym do współuczestniczenia w wydaniu rozporządzenia, uchwały albo zarządzenia wskazuje się:

1) podmiot upoważniany do współuczestniczenia;

2) formę współuczestniczenia.

2. Upoważnienie do współuczestniczenia w wydaniu aktu normatywnego nie zwalnia z obowiązku uzgodnienia projektu tego aktu lub zasięgnięcia o nim opinii na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

3. Podmiot upoważniany do współuczestniczenia w wydaniu aktu normatywnego określa się w sposób wskazany w § 64.

§ 74. Przepisowi upoważniającemu do współuczestniczenia w wydaniu rozporządzenia, uchwały albo zarządzenia nadaje się brzmienie:

1) jeżeli współuczestniczenie ma polegać na wspólnym wydaniu aktu normatywnego przez upoważnione organy: "Minister (inny organ) ..... oraz minister (inny organ) ..... określą ....." lub "Minister (inny organ) ..... oraz minister (inny organ) ..... mogą określić .....";

2) jeżeli współuczestniczenie ma polegać na osiągnięciu porozumienia w sprawie treści aktu normatywnego, a następstwem braku porozumienia ma być to, że akt nie dochodzi do skutku: "Minister (inny organ) ..... w porozumieniu z ministrem (innym organem) ..... określi .....";

3) jeżeli współuczestniczenie ma polegać na czynnym wyrażeniu uprzedniej zgody na wydanie aktu normatywnego, a następstwem niewyrażenia zgody ma być to, że akt nie dochodzi do skutku: "Minister (inny organ) ....., za zgodą (nazwa organu) ....., określi .....";

4) jeżeli współuczestniczenie ma polegać na czynnym wyrażeniu następczej zgody na wydany akt normatywny, a następstwem niewyrażenia zgody ma być to, że akt nie nabiera mocy obowiązującej: "Minister (inny organ) ....., po zatwierdzeniu przez (nazwa organu) ....., określi .....";

5) jeżeli współuczestniczenie ma polegać jedynie na samym wyrażeniu opinii o projekcie aktu normatywnego, a następstwem niezasięgnięcia opinii ma być to, że akt nie dochodzi do skutku: "Minister (inny organ) ....., po zasięgnięciu opinii (nazwa organu) ....., określi .....";

6) jeżeli współuczestniczenie ma polegać na zainicjowaniu aktu normatywnego przez inny organ, a następstwem braku inicjatywy jest niemożność wydania aktu przez organ upoważniony do jego wydania: "Minister (inny organ) ....., na wniosek (nazwa organu) ....., określi .....".

36. Przepisy karne

§ 75. 1. W przepisie karnym znamiona czynu zabronionego określa się w sposób wyczerpujący, bez odsyłania do nakazów albo zakazów zawartych w pozostałych przepisach tej samej ustawy lub w przepisach innych ustaw, w tym ustaw określanych jako "kodeks", albo w postanowieniach umów międzynarodowych ratyfikowanych za zgodą wyrażoną w ustawie.

2. Odesłanie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się tylko w przypadku, gdy bezprawność czynu polega na naruszeniu nakazów albo zakazów wyraźnie sformułowanych w innych przepisach tej samej ustawy albo postanowieniach umów międzynarodowych ratyfikowanych za zgodą wyrażoną w ustawie. W takim przypadku w przepisie karnym można odesłać do określonego przepisu tej samej ustawy albo do postanowienia oznaczonej umowy międzynarodowej, używając zwrotu: "Kto wbrew przepisom art. ... (postanowieniom art. ... umowy .....)".

3. Odesłanie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się także w przypadku, gdy przepis karny przewiduje inną niż sprawstwo formę popełnienia czynu zabronionego albo przewiduje okoliczności wyłączające, łagodzące lub zaostrzające odpowiedzialność karną, co wyraża się zwrotem: "Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w art. ..." albo "Nie popełnia przestępstwa określonego w art. ..., kto ....." albo "Nie podlega karze za przestępstwo określone w art. ..., kto .....".

§ 76. W przepisie karnym, przy opisywaniu znamion czynu zabronionego, nie używa się określeń "bezprawnie", "świadomie" i im podobnych.

§ 77. 1. W przepisie karnym opisującym znamiona przestępstwa nie określa się, że może być ono popełnione tylko umyślnie. Jeżeli występek może być popełniony również nieumyślnie, zapisuje się to jako odrębną jednostkę redakcyjną w brzmieniu: "Jeżeli sprawca działa nieumyślnie ....." albo "Kto, chociażby nieumyślnie .....".

2. W przepisie karnym opisującym znamiona wykroczenia nie określa się, że może być ono popełnione zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie. Jeżeli wykroczenie może być popełnione tylko umyślnie, zapisuje się to jako odrębną jednostkę redakcyjną w brzmieniu: "Jeżeli sprawca czynu określonego w art. ... działa umyślnie ...." albo "Kto umyślnie .....".

§ 78. 1. W przepisie karnym sankcję karną grożącą za popełnienie czynu zabronionego określa się bez odsyłania do innych przepisów karnych.

2. Odesłanie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się tylko w przepisach bezpośrednio po sobie następujących, przy użyciu w drugim przepisie zwrotu: "Tej samej karze podlega, kto .....".

§ 79. 1. Przepisowi wyznaczającemu sankcję karną, dopuszczającemu alternatywnie kilka rodzajów kar, nadaje się brzmienie:

1) "..... podlega karze ..... albo karze ....." (jeśli dopuszcza się tylko jedną z wymienionych kar);

2) "..... podlega karze ..... albo karze ..... albo obu tym karom łącznie" (jeśli dopuszcza się nawet obie z wymienionych kar).

2. Przepisowi wyznaczającemu sankcję karną, dopuszczającemu kumulatywnie kilka rodzajów kar, nadaje się brzmienie:

1) "..... podlega karze ..... i karze ....." (jeśli kumulatywność jest obligatoryjna);

2) "..... podlega karze ....., obok kary .... można wymierzyć karę ..." (jeśli kumulatywność jest fakultatywna).

3. W przepisie karnym określa się środki karne, które mają być orzeczone w razie popełnienia czynu zabronionego:

1) jeżeli czyn ten jest przestępstwem - tylko w przypadku, gdy obligatoryjne albo fakultatywne orzeczenie danego środka karnego nie wynika z przepisów części ogólnej Kodeksu karnego albo gdy zamiarem prawodawcy jest wyłączenie jego stosowania i odmienne uregulowanie określonego przypadku;

2) jeżeli czyn ten jest wykroczeniem - zawsze w przypadku, gdy zamiarem prawodawcy jest, by określony środek karny był orzekany, przy czym w przepisie karnym należy wskazać, czy orzeczenie to jest obligatoryjne, czy fakultatywne; w przypadku obowiązku naprawienia szkody określa się nadto sposób jej naprawienia.

4. W przepisie karnym nie używa się zwrotów: "o ile dany czyn nie podlega karze w myśl innych przepisów" albo "o ile dany czyn nie stanowi innego przestępstwa zagrożonego surowszą karą" i im podobnych.

§ 80. 1. W przepisie karnym określa się okoliczności wyłączające, łagodzące albo zaostrzające odpowiedzialność karną tylko wtedy, gdy od ich zaistnienia uzależnia się to, że dana osoba odpowiednio nie ponosi odpowiedzialności karnej, ponosi odpowiedzialność łagodniejszą albo odpowiedzialność surowszą.

2. Okoliczności łagodzące albo zaostrzające odpowiedzialność karną można wyjątkowo wskazać, posługując się określeniami ocennymi, takimi jak "przypadek mniejszej wagi", "waga czynu" lub im podobnymi.

§ 81. Jeżeli na podstawie sankcji karnej określonej w przepisie karnym nie da się ustalić, czy dany czyn zabroniony jest przestępstwem czy wykroczeniem, na końcu przepisów karnych zamieszcza się przepis określający tryb orzekania w sprawach o ten czyn i nadaje mu się brzmienie: "Orzekanie w sprawach o czyny, o których mowa w art. ..., następuje w trybie przepisów Kodeksu postępowania .....".

37. Oznaczenie przepisów aktów normatywnych i ich systematyzacja

§ 54. Podstawową jednostką redakcyjną ustawy jest artykuł.

§ 55. 1. Każdą samodzielną myśl ujmuje się w odrębny artykuł.

2. Artykuł powinien być w miarę możliwości jednozdaniowy.

3. Jeżeli samodzielną myśl wyraża zespół zdań, dokonuje się podziału artykułu na ustępy. W ustawie określanej jako "kodeks" ustępy oznacza się paragrafami (§).

4. Podział artykułu na ustępy wprowadza się także w przypadku, gdy między zdaniami wyrażającymi samodzielne myśli występują powiązania treściowe, ale treść żadnego z nich nie jest na tyle istotna, aby wydzielić ją w odrębny artykuł.

§ 56. 1. W obrębie artykułu (ustępu) zawierającego wyliczenie wyróżnia się dwie części: wprowadzenie do wyliczenia oraz punkty. Wyliczenie może kończyć się częścią wspólną, odnoszącą się do wszystkich punktów.

2. W obrębie punktów można dokonać dalszego wyliczenia, wprowadzając litery.

3. W obrębie liter można dokonać kolejnego wyliczenia, wprowadzając tiret.

§ 57. 1. Artykuł oznacza się skrótem "art." i cyfrą arabską z kropką, z zachowaniem ciągłości numeracji artykułów w obrębie całej ustawy, a przy powoływaniu - skrótem "art." bez względu na liczbę i przypadek oraz cyfrą arabską bez kropki; w ustawie wprowadzającej ustawę określaną jako "kodeks" numer artykułu można oznaczyć cyfrą rzymską.

2. Ustęp oznacza się cyfrą arabską z kropką bez nawiasu, z zachowaniem ciągłości numeracji w obrębie danego artykułu, a przy powoływaniu - skrótem "ust." bez względu na liczbę i przypadek oraz cyfrą arabską bez kropki.

3. Punkt oznacza się cyfrą arabską z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem ciągłości numeracji w obrębie danego artykułu albo ustępu, a przy powoływaniu - skrótem "pkt" bez względu na liczbę i przypadek oraz cyfrą arabską bez nawiasu. Każdy punkt kończy się średnikiem, a ostatni kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich punktów. W takim przypadku kropkę stawia się po części wspólnej.

4. Wyliczenie w obrębie punktów (tzw. litery) oznacza się małymi literami alfabetu łacińskiego, z wyłączeniem liter właściwych tylko językowi polskiemu (ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ż, ź), z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem ciągłości alfabetycznej w obrębie punktu, a przy powoływaniu - skrótem "lit." bez względu na liczbę i przypadek oraz literą alfabetu łacińskiego bez nawiasu. Każdą literę kończy się przecinkiem, a ostatnią średnikiem albo kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich liter. W takim przypadku średnik albo kropkę stawia się po części wspólnej.

5. W przypadku, o którym mowa w ust. 4, gdy zabraknie liter, stosuje się oznaczenie najpierw dwuliterowe, a następnie wieloliterowe, dopisując do ostatniej litery alfabetu łacińskiego najpierw pierwszą, a następnie kolejne litery tego alfabetu [a), b)..... z), za), zb) ..... zz), zza), zzb) .....].

6. Każde tiret kończy się przecinkiem, a ostatnie przecinkiem, średnikiem albo kropką, chyba że wyliczenie kończy się częścią wspólną odnoszącą się do wszystkich tiret. W takim przypadku przecinek, średnik albo kropkę stawia się po części wspólnej. Przy powoływaniu tiret oznacza się wyrazem "tiret" i wyrażonym słownie numerem porządkowym tego tiret.

§ 58. 1. Każdą jednostkę redakcyjną zapisuje się od nowego wiersza i poprzedza jej oznaczeniem umieszczonym w tym samym wierszu.

2. Artykuły i ustępy rozpoczyna się od akapitu.

3. Punkty, litery i tiret rozpoczyna się na wysokości początku wprowadzenia do wyliczenia.

§ 59. 1. Przepisy artykułu podzielonego na ustępy, punkty, litery i tiret powołuje się w następującej kolejności: "art. ... ust. ... pkt ... lit. ... tiret...", bez przecinków po kolejnych jednostkach redakcyjnych.

2. W przypadku gdy jednostka redakcyjna składa się z kilku zdań, a zamierza się powołać tylko jedno z nich, wyraża się to zwrotem: "art. ... ust. ... zdanie (numer porządkowy zdania)".

§ 60. 1. W celu systematyzacji przepisów ustawy artykuły można grupować w jednostki systematyzacyjne wyższego stopnia.

2. Artykuły grupuje się w rozdziały, rozdziały grupuje się w działy, a działy łączy się w tytuły.

3. W ustawie określanej jako "kodeks" tytuły można grupować w księgi, a księgi łączyć w części. W ustawie takiej wyjątkowo można wprowadzić dodatkowo oddziały jako jednostki systematyzacyjne niższego stopnia niż rozdział.

§ 61. Jednostki systematyzacyjne wyższego stopnia stosuje się tylko w przypadku, gdy co najmniej w stosunku do jednej z nich zastosowano uprzednio odpowiednie jednostki systematyzacyjne niższego stopnia.

§ 62. 1. Rozdziały (oddziały) numeruje się cyframi arabskimi, a jednostki systematyzacyjne wyższego stopnia - cyframi rzymskimi.

2. Nazwa jednostki systematyzacyjnej wyższego stopnia składa się z wyrazu "część", "księga", "tytuł", "dział", "rozdział" "oddział" z odpowiednią cyfrą porządkową oraz ze zwięzłego określenia treści lub zakresu regulowanych spraw, rozpoczętego wielką literą, zapisanego od nowego wiersza.

38. Zmiana (nowelizacja) ustawy

§ 82. Zmiana (nowelizacja) ustawy polega na uchyleniu niektórych jej przepisów, zastąpieniu niektórych jej przepisów przepisami o innej treści lub brzmieniu albo na dodaniu do niej nowych przepisów.

§ 83. Przepisy ustawy zmienia się:

1) odrębną ustawą zmieniającą;

2) przepisem zmieniającym zamieszczonym w innej ustawie.

§ 84. Jeżeli zmiany wprowadzane w ustawie miałyby być liczne albo miałyby naruszać konstrukcję lub spójność ustawy albo gdy ustawa była już poprzednio wielokrotnie nowelizowana, opracowuje się projekt nowej ustawy.

§ 85. 1. Przepisy ustawy zmienia się przepisem wyraźnie wskazującym dokonywane zmiany.

2. Pierwszemu artykułowi ustawy zmieniającej albo przepisowi zmieniającemu zamieszczanemu w innej ustawie nadaje się brzmienie: "W ustawie ..... (tytuł ustawy) wprowadza się następujące zmiany: .....".

3. Jeżeli uchyla się tylko jeden przepis ustawy, przepisowi uchylającemu nadaje się brzmienie: "W ustawie ..... (tytuł ustawy) uchyla się art. ...".

4. Jeżeli zmienia się treść lub brzmienie tylko jednego przepisu ustawy, przepisowi zmieniającemu nadaje się brzmienie: "W ustawie ..... (tytuł ustawy) art. ... otrzymuje brzmienie: .....".

§ 86. Zmiana ustawy nie może polegać na tym, że dawny przepis zastępuje się nowym, nie wskazując jednocześnie dokonywania tej zmiany (nowelizacja dorozumiana).

§ 87. 1. Zmieniany przepis ustawy przytacza się w pełnym nowym brzmieniu, choćby zastępowano w nim, dodawano albo eliminowano tylko jeden wyraz.

2. Jeżeli artykuły ustawy są podzielone na jednostki redakcyjne niższego stopnia, a zmianę wprowadza się tylko w którejś z tych jednostek, można poprzestać na przytoczeniu pełnego nowego brzmienia tylko tej zmienianej jednostki redakcyjnej.

§ 88. Jeżeli dane określenie, występujące w wielu przepisach zmienianej ustawy, zastępuje się w każdym z nich innym określeniem, zmiany tej dokonuje się, zamieszczając w ustawie zmieniającej przepis w brzmieniu: "Użyte w art. ... (albo użyte w ustawie), w różnej liczbie i przypadku, wyrazy " ..... " zastępuje się użytymi w odpowiedniej liczbie i przypadku wyrazami " ..... ".".

§ 89. 1. Jeżeli do tekstu ustawy dodaje się nowe artykuły, zachowuje się dotychczasową numerację, dodając do numeru nowego artykułu małą literę alfabetu łacińskiego, z wyłączeniem liter właściwych tylko językowi polskiemu, z zachowaniem ciągłości alfabetycznej, co wyraża się zwrotem: "Po art. X dodaje się art. Xa w brzmieniu .....".

2. Zasadę wyrażoną w ust. 1 stosuje się odpowiednio, gdy w obrębie artykułu dodaje się nowy ustęp, w obrębie ustępu nowy punkt albo w obrębie punktu nową literę, co wyraża się zwrotem: "w art. ... po ust. X (pkt X, lit. X) dodaje się ust. Xa (pkt Xa, lit. Xa) w brzmieniu: ....."; jednakże gdy kolejną jednostkę redakcyjną niższego stopnia dodaje się na końcu artykułu, ustępu, punktu albo litery, oznacza się ją odpowiednio kolejną cyfrą arabską lub literą alfabetu łacińskiego, co wyraża się zwrotem: "w art. ... w ust. ... dodaje się pkt... (lit. ...) ... w brzmieniu: .....", przy czym przed oznaczeniem każdej kolejnej jednostki redakcyjnej pisze się przyimek "w".

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, w razie wyczerpania się liter, dodawane artykuły lub jednostki redakcyjne niższego stopnia oznacza się najpierw dwuliterowo, a następnie wieloliterowo, dopisując do oznaczenia wynikającego z ust. 2 najpierw pierwszą, a następnie kolejne litery alfabetu łacińskiego (Xa ..... Xz,..... Xza ..... Xzz, Xzza ..... Xzzz).

§ 90. Zmienia się zawsze pierwotny tekst ustawy, a jeżeli wprowadzono do niego zmiany - tekst zmieniony. Jeżeli ogłoszono tekst jednolity ustawy, zmienia się ten tekst, a w przypadku gdy wprowadzono zmiany do tekstu jednolitego - zmieniony tekst jednolity.

§ 91. 1. Nie nowelizuje się przepisów zmieniających inną ustawę.

2. Jeżeli jest to konieczne dla wyeliminowania rażącego błędu w przepisach zmieniających ogłoszonej ustawy, można wyjątkowo znowelizować te przepisy w okresie ich vacatio legis.

3. Nowelizację przepisów zmieniających, o której mowa w ust. 2, wprowadza się w życie najpóźniej w dniu wejścia w życie ustawy zmienianej.

§ 92. 1. Jedną ustawą zmieniającą obejmuje się tylko jedną ustawę.

2. Odstąpienie od zasady wyrażonej w ust. 1 jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy między zmienianymi ustawami występują niewątpliwe związki tematyczne lub do zrealizowania zamysłu prawodawcy jest niezbędne jednoczesne dokonanie zmian w kilku ustawach.

§ 93. 1. Ustawa zmieniająca może zawierać jedynie przepisy uchylające, przepisy zastępujące lub przepisy uzupełniające przepisy ustawy zmienianej, a w razie potrzeby - także przepisy przejściowe i dostosowujące, konieczne ze względu na dokonywaną nowelizację.

2. W ustawie zmieniającej nie zamieszcza się przepisów regulujących sprawy nieobjęte zakresem unormowania ustawy zmienianej.

3. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, jeżeli jest to konieczne dla uniknięcia luki w prawie, w ustawie zmieniającej można wyjątkowo zamieścić przepisy, które regulują sprawy wykraczające poza zakres unormowania ustawy zmienianej.

4. Jeżeli w ustawie zmieniającej zamieszczono przepisy przejściowe i dostosowujące albo wyjątkowo zamieszczono przepisy inne niż uchylające, zastępujące lub uzupełniające ustawę zmienianą, nie wystarczy poprzestać na uchyleniu ustawy znowelizowanej, ale uchyla się także ustawę, która ją znowelizowała.

§ 94. 1. Zmiany dokonywane ustawą zmieniającą ujmuje się w jeden artykuł tej ustawy.

2. Każdy nowelizowany artykuł ujmuje się w oddzielny punkt. Jeżeli w jednym artykule wprowadza się zmiany w jego jednostkach redakcyjnych niższego stopnia, każdą z tych zmian oznacza się odrębną literą.

§ 95. Jeżeli w jednej ustawie zmieniającej zmienia się kilka ustaw, zmianę każdej z tych ustaw ujmuje się w odrębny artykuł.

§ 96. 1. Tytuł ustawy zmieniającej formułuje się zgodnie z zasadami wyrażonymi w § 16- 18, z tym że przedmiot ustawy określa się przez użycie zwrotu: "ustawa o zmianie ustawy ..... (tytuł ustawy)" albo "ustawa zmieniająca ustawę ..... (tytuł ustawy)", a jeżeli zmienia się jednocześnie kilka ustaw - "ustawa o zmianie ustawy ..... (tytuł ustawy)", wymieniając tytuł każdej zmienianej ustawy.

2. Jeżeli jedną ustawą zmienia się wiele ustaw i wymienienie w tytule ustawy nowelizującej tytułów wszystkich zmienianych ustaw powodowałoby, że tytuł ustawy nowelizującej byłby rażąco długi, można wyjątkowo sformułować go przy użyciu zwrotu: "ustawa o zmianie ustaw ....." i ogólnie podać ich wspólny przedmiot albo "ustawa o zmianie ustawy ..... (tytuł ustawy) oraz niektórych innych ustaw", wymieniając tylko tytuł podstawowej ustawy nowelizowanej.

3. W tytule ustawy zmieniającej nie podaje się daty ustawy nowelizowanej oraz oznaczenia dzienników urzędowych, w których została ogłoszona ta ustawa i jej zmiany albo ostatni tekst jednolity i jego zmiany.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, w odnośniku do tytułu ustawy zmieniającej podaje się tytuły wszystkich zmienianych ustaw oraz oznaczenia dzienników urzędowych, w których zostały ogłoszone te ustawy i ich zmiany albo ostatnie teksty jednolite i ich zmiany.

§ 97. 1. Jeżeli ustawa zawiera kilka przepisów zmieniających, wydziela się je we wspólny rozdział zatytułowany "Zmiany w przepisach obowiązujących" i zamieszcza się bezpośrednio przed przepisami przejściowymi i końcowymi.

2. Jeżeli ustawa zawiera jeden przepis zmieniający, zamieszcza się go bezpośrednio przed przepisami przejściowymi i końcowymi w rozdziale zatytułowanym "Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe".

39. Tekst jednolity

Tekst jednolity jest instytucją prawną ukształtowaną przez normy prawne, jak i mającą doniosłość w systemie prawnym. Tekstowi jednolitemu przysługuje przymiot autentyczności, taki sam jak tekstowi pierwotnemu ustawy. Co do tketsu jednolitego istnieje domniemanie, że kształt, w jakim go ogłoszono, jest kształtem, który mu nadał prawodawca.

Od tekstu jednolitego należy odróżnić tzw. Teksty ujednolicone, które powstają w wyniku nanoszenia na tekst pierwotny zmian dostrzeżonych przez opracowującego tekst do momentu jego opracowania. Nie są one tekstami autentycznymi.

§ 98. 1. Jeżeli ustawa ma wyznaczyć termin ogłoszenia tekstu jednolitego, przepis wyznaczający ten termin zamieszcza się w ustawie zmieniającej ustawę, której tekst jednolity ma być ogłoszony, albo w ustawie wprowadzającej tę ustawę (w Przepisach wprowadzających ustawę ....).

2. Przepisowi wyznaczającemu termin ogłoszenia tekstu jednolitego nadaje się brzmienie: "Ogłoszenie tekstu jednolitego ustawy ..... (tytuł ustawy) nastąpi w terminie ..... miesięcy (dni) od dnia ogłoszenia niniejszej ustawy".

3. W przepisie, o którym mowa w ust. 2, nie podaje się oznaczenia dzienników urzędowych, w których została ogłoszona ustawa, której tekst jednolity ma być ogłoszony, ani oznaczenia dzienników urzędowych, w których zostały ogłoszone zmiany tej ustawy albo jej ostatni tekst jednolity i jego zmiany.

§ 99. W przypadku wyznaczenia terminu ogłoszenia tekstu jednolitego, tekst ten sporządza się według stanu prawnego obowiązującego w dniu wejścia w życie ustawy, w której został wyznaczony termin ogłoszenia tego tekstu. W tekście jednolitym można uwzględnić również zmiany wprowadzone po dniu wejścia w życie ustawy, w której został wyznaczony termin ogłoszenia tego tekstu.

§ 100. Jeżeli termin ogłoszenia tekstu jednolitego nie jest określony, tekst jednolity sporządza się według stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania obwieszczenia o ogłoszeniu tego tekstu.

§ 101. Ogłoszenie tekstu jednolitego następuje w formie obwieszczenia; tekst jednolity jest załącznikiem do tego obwieszczenia.

§ 102. Tytułowi obwieszczenia nadaje się brzmienie: "Obwieszczenie ..... (nazwa organu wydającego obwieszczenie) z dnia .... w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy .... (tytuł ustawy)". W tytule obwieszczenia nie podaje się daty ustawy, której tekst jednolity się ogłasza, ani nie podaje się oznaczenia dzienników urzędowych, w których została ogłoszona ta ustawa i jej zmiany oraz wcześniejsze teksty jednolite i ich zmiany.

§ 103. 1. W obwieszczeniu przytacza się przepis ustawy upoważniający do ogłoszenia tekstu jednolitego i tytuł ustawy, której tekst jednolity jest ogłaszany, a ponadto wymienia się te wszystkie ustawy, które wprowadziły zmiany do pierwotnego tekstu tej ustawy.

2. W obwieszczeniu zamieszcza się także treść tych przepisów zawartych w ustawach zmieniających, których nie zamieszcza się w tekście jednolitym, jako niezmieniających tekstu ustawy, której tekst jednolity jest ogłaszany.

§ 104. Treść obwieszczenia o ogłoszeniu tekstu jednolitego formułuje się według wzoru:

"1. Na podstawie art. 16 ust. 1 (w przypadku gdy obwieszczenie wydaje Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej albo art. 16 ust. 3 - jeżeli tekst jednolity ogłasza organ właściwy do wydania aktu normatywnego innego niż ustawa) ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 718, z 2001 r. Nr 46, poz. 499 i z 2002 r. Nr 74, poz. 676) ogłasza się w załączniku do niniejszego obwieszczenia jednolity tekst ustawy z dnia ..... o .... (Dz. U. Nr ...., poz. ...., przy czym podaje się tylko oznaczenie dziennika urzędowego, w którym został ogłoszony tekst pierwotny albo ostatni tekst jednolity), z uwzględnieniem zmian wprowadzonych:

1) ustawą z dnia .... o .... (Dz. U. Nr..., poz. ..., przy czym podaje się oznaczenie dzienników urzędowych, w których został ogłoszony tekst pierwotny i wszystkie jego zmiany);

2) ....................

oraz zmian wynikających z przepisów ogłoszonych przed dniem ..... (podaje się dzień, według stanu, na który sporządzono tekst jednolity).

2. Podany w załączniku do niniejszego obwieszczenia tekst jednolity ustawy nie obejmuje:

1) art. ... ustawy z dnia ..... o .... (Dz. U. Nr ..., poz. ..., przy czym podaje się oznaczenie dzienników urzędowych, w których został ogłoszony tekst pierwotny i wszystkie jego zmiany), który stanowi:

"Art. ...............";

2) .........".

§ 105. Jeżeli na podstawie przepisu późniejszego można ustalić w sposób niewątpliwy, że przepis wcześniejszy nie obowiązuje, w obwieszczeniu o ogłoszeniu tekstu jednolitego czyni się o tym wzmiankę w brzmieniu: "Podany w załączniku do niniejszego obwieszczenia jednolity tekst ustawy z dnia ...... o ...... nie obejmuje przepisu art. ..... tej ustawy jako wygasłego". W takim przypadku w treści obwieszczenia o ogłoszeniu tekstu jednolitego, o której mowa w § 104, wzmiankę w tej sprawie zamieszcza się jako odrębny kolejny punkt (pkt 3).

§ 106. Tekst jednolity redaguje się według następujących zasad:

1) zachowuje się numerację pierwotnego tekstu ustawy i uwzględnia numerację dodaną przez ustawy zmieniające; nie wprowadza się ciągłości numeracji;

2) w miejscu przepisu uchylonego wpisuje się oznaczenie uchylonej jednostki redakcyjnej oraz określenie "uchylony", podając w odnośniku tytuł ustawy uchylającej oraz oznaczenie dzienników urzędowych, w których została ogłoszona ta ustawa i jej zmiany, a także podaje się przepis uchylający i datę jego wejścia w życie;

3) przy przepisach, których treść zmieniono, i przy przepisach dodanych podaje się w odnośnikach do tych przepisów tytuł ustawy nowelizującej oraz oznaczenie dzienników urzędowych, w których została ogłoszona ta ustawa i jej zmiany, a także podaje się przepis nowelizujący i datę jego wejścia w życie;

4) w przypadku przepisów wielokrotnie zmienianych, w odnośnikach do tych przepisów podaje się w kolejności chronologicznej wszystkie wprowadzone zmiany, zgodnie z zasadami wyrażonymi w pkt 2 i 3.

§ 107. Do tekstu jednolitego nie wprowadza się zmian, które nie zostały wyraźnie sformułowane w ustawie zmieniającej, chyba że zmiany te mają charakter wyłącznie formalny. W takim przypadku wprowadzone zmiany omawia się w odnośnikach do przepisów, w których wprowadzono takie zmiany.

§ 108. W odnośnikach do tekstu jednolitego omawia się również zmiany inne, niż wymienione w § 106 pkt 2-4 i § 107, w tym także zmiany, które nastąpiły w przepisach, do których odsyła ustawa, której tekst jednolity jest ogłaszany.

§ 109. W przypadku gdy ogłasza się drugi lub kolejny tekst jednolity, w odnośnikach do tego tekstu omawia się tylko zmiany wprowadzone po ogłoszeniu ostatniego tekstu jednolitego.

§ 110. Zasady wyrażone w niniejszym dziale stosuje się odpowiednio do tekstów jednolitych aktów normatywnych innych niż ustawa.

40. Typowe sytuacje prawne (obowiązek, indyferencja, uprawnienie, wolność, roszczenie, kompetencja).

Obowiązek prawny -powinność określonego zachowania wskazanego w definicji prawnej jako nakaz lub zakaz, przy czym nie ma najczęściej wyznaczonej formy sposobu wykonania obowiązku prawnego.

Indyferencja - wolności dwustronne, mogą uczynić, mogą nie uczynić, gdy coś nie jest zakazane, nie jest nakazane, uprawnienie. Wystepuje w przypadku gdy pewne kwestie, które podlegaly dotychczas jurydyzacji juz jej nie podlegaja, oraz w przypadku gdy pewne kwestii nie byly nigdy regulowane prawem, sa to kwestie prawnie obojetne

Uprawnienie -przewidziana przez prawo możliwość wyboru określonego sposobu zachowania (podmiot może, ale nie musi) dotyczy osoby fizycznej.

Wolność prawnie chroniona to uprawnienie do własnych zachowań. Norma prawna zawiera możliwość własnych zachowań. Każdy inny podmiot ma zakaz ingerencji w sferę uprawnień podmiotu A.

Kompetencja -to możliwość w sposób ważny prawnie tzn. wywołujący skutki prawne, określonej czynności konwencjonalnej z takim skutkiem, że powstaje obowiązek prawny określonego zachowania ale adresata normy komp. Norma kompetencyjna -to norma prawna, która udziela kompetencji do dokonania w sposób ważny prawnie określonej czynności konwencjonalnej.

Roszczenie - przez nie rozumie się w prawie cywilnym materialnym prawo podmiotowe, którego treścią jest uprawnienie do żądania od oznaczonej osoby zachowania się w określony sposób. Jest to jedno z kluczowych i jednoczesnie najbardziej spornych pojęć teorii prawa cywilnego, co skutkuje znacznym stopniem ogólności proponowanej definicji. Osobę, której przysługuje roszczenie określa się mianem wierzyciela, zaś ten, na kim ciąży obowiązek zadośćuczynienia roszczeniu nazywany jest dłużnikiem. Kilka roszczeń wynikających z tych samych okoliczności pomiędzy tymi samymi osobami to wierzytelność, albo dług. Pojęć tych można używać zamiennie bacząc, że pierwsze podkreśla raczej prawa wierzyciela, zaś drugie obowiązki dłużnika. Uprawnienia wierzyciela mogą mieć bardzo różnorodny charakter. Roszczenia można przykładowo podzielić ze względu na:

charakter obowiązku :

roszczenia o działanie (zwrot długu)

o zaniechanie (przestrzeganie ciszy nocnej)

możliwość natychmiastowego żądania spełnienia obowiązku:

wymagalne

niewymagalne

możliwość dochodzenia przed sądem:

zaskarżalne (zdecydowana większość)

niezaskarżalne (np. Roszczenie o wypłatę wygranej z gry lub zakładu prowadzonych bez zezwolenia właściwego organu państwowego)

przedmiot świadczenia :

pieniężne

niepieniężne

charakter świadczenia:

majątkowe( bezpośrednio związane z interesem majątkowym wierzyciela)

niemajątkowe

zbywalność:

zbywalne w drodze cesji

niezbywalne (np. roszczenie o alimenty)

41. Formy tworzenia prawa (umowa, stanowienie).

Podstawową formą tworzenia prawa, w szczególności w kontynentalnym systemie prawnym, jest oczywiście stanowienie, przez które należy rozumieć konwencjonalnie doniosłą czynność dokonywaną przez uprawniony do tego organ państwowy. W polskim systemie kompetencję do stanowienia prawa ma parlament, w zakresie wydawania ustaw, oraz Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, minister kierujący działem administracji rządowej lub przewodniczący komitetu w zakresie rozporządzeń.

Czynność konwencjonalna dokonywana przez kompetentny organ państwa poprzez, którą to nakazuje on realizację danych norm prawnych. Poprzez akt stanowienia prawa organ w istocie kreuje nowe normy prawne. Szczególnym przypadkiem stanowienia prawa jest współstanowienie. Mamy z nim do czynienia gdy czynność stanowienia prawa wymaga decyzji więcej niż jednego organu państwa.

Źródłem prawa, a równocześnie formą jego tworzenia, może być (jak już wyżej wspomnieliśmy) również umowa. Najczęściej będzie to umowa międzynarodowa. Również w polskiej Konstytucji znajdziemy przepis mówiący, że źródłem powszechnie obowiązującego prawa są ratyfikowane umowy międzynarodowe. We współczesnych społeczeństwach istnieje coraz silniejsza tendencja tworzenia obowiązujących norm prawnych właśnie w formie rozmaitego typu umów, na przykład umów zbiorowych z zakresu prawa pracy (zawieranych między pracodawcą a pracownikiem) bądź wszelkiego typu kontraktów o zasięgu ogólnospołecznym lub regionalnym.

Umowa międzynarodowa jest obecnie najważniejszym instrumentem regulującym stosunki międzynarodowe.

Za umowę międzynarodową uważa się zgodne oświadczenie woli (porozumienie) co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego (przede wszystkim: państw lub organizacji międzynarodowych, ale także np. Stolicy Apostolskiej) regulowane przez prawo międzynarodowe i wywołujące skutki w sferze prawa międzynarodowego, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym czy w większej liczbie dokumentów, i bez względu na jego nazwę.

Nazwa „umowa międzynarodowa” jest kategorią najbardziej ogólną. Często jej synonimem jest „traktat”, choć niektórzy tę nazwę rezerwują dla umów o wyższej randze, z reguły wymagających ratyfikacji.

42. Władczy i negocjacyjny typ tworzenia prawa.

Władczy podmiot tworzący prawo wyposażony jest w kompetencję i on tworzy je bez ingerencji podmiotów, które będą musiały je przestrzegać. Może to być władczy akt jednostronny, jak ustawa parlamentarna, rozporządzenie ministra.

Model negocjacyjny - kooperacja między adresatem normy a nadawcą normy, model umowy o charakterze generalno abstrakcyjnym. Polega na konsultacjach w sprawie projektu np. Ustawy z różnymi grupami społecznymi. Konsultacje takie mogą zapobiec ewentualnym błędom w akcie prawodawczym , które mogą wyniknąć dopiero w trakcie stosowania danego prawa. Modelem negocjacyjnym jest również inicjatywa ustawodawcza 100 000 obywateli.

43. Legalność procedury prawodawczej

Na uznanie zasługuje pogląd sformułowany przez Radę Legislacyjną, że kluczem do dobrego prawa jest taka procedura prawodawcza, która racjonalnie kojarzy demokratyzm z fachowością. Im więcej demokracji w procesie tworzenia zasad prawa, tym większy powinien być udział czynnika fachowego (ekspertów i legislatorów) w procedurze prawodawczej, jeśli chce się uzyskać dobre prawo, zarówno pod względem merytorycznym, jak i formalnym. Czynnik fachowy powściąga i uszlachetnia demokratyzm. Niezbędnym elementem jest przy tym odpowiednia organizacja (koordynacja) dyskursu prowadzonego zarówno na etapie prac rządowych, jak i parlamentarnych<<. I dalej >>Prawo jest (...) legitymowane nie tylko z uwagi na treść, lecz także - przez wzgląd na sposób zorganizowania dyskursu prawodawczego. Decyzje prawotwórcze podjęte bez przeprowadzenia dyskursu prawodawczego (a więc przez proste wykorzystanie większości parlamentarnej) nie są uważane współcześnie za wystarczająco legitymizowane.

Legalność procedury prawodawczej polega na przestrzeganiu reguł tej procedury i dopuszczaniu do tej procedury organy wyłącznie mające kompetencje do jej przeprowadzenia.

44. Rządowy proces prawotwórczy.

Rada ministrów nie ma obecnie żadnych możliwości stanowienia norm o randze ustawy, korzysta natomiast z szerokich politycznych i prawnych możliwości oddziaływania na prace ustawodawcze parlamentu.

Prawotwórstwo rządowe realizuje się w dwu odrębnych płaszczyznach, stosownie do przyjętej w nowej konstytucji koncepcji systemu źródeł prawa. Koncepcja ta opiera się na rozróżnieniu źródeł powszechnie obowiązującego prawa oraz regulacji wewnętrznych, które wiążą tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu dany akt. Art. 146 ust. 4 pkt. 2 konstytucji daje Radzie Ministrów kompetencję do stanowienia rozporządzeń. Stosownie do charakterystyki tej kategorii aktów, sformułowanej w art. 92 konstytucji rozporządzenie( w obecnej praktyce nazwy “rozporządzenie” używa się też czasem dla określenia aktów rządu o indywidualnym charakterze) jest podustawowym aktem wykonawczym, wydawanym na podstawie szczegółowego upoważnienia, zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Innymi słowy, rząd może wydawać rozporządzenia tylko w takim zakresie, w jakim zostanie do tego upoważniona przez obowiązujące ustawy. Rozporządzenie ma zarazem charakter aktu prawa powszechnie obowiązującego, a więc może normować sytuację prawną wszelkiego rodzaju adresatów, także obywateli i podmiotów podobnych. Rozporządzenie musi być zgodne z ustawami i nie może wkraczać w materie objęte całkowitą wyłącznością ustawy.

Gdy chodzi o akty prawa wewnętrznego to art. 93 ust. 1 konstytucji wyraźnie przyznaje Radzie Ministrów kompetencję do stanowienia uchwał. Oczywiście stosownie do istoty aktów prawa wewnętrznego uchwały te mogą być adresowane tylko do jednostek organizacyjnie podległych Radzie Ministrów. Normatywne uchwały Rady Ministrów nie muszą być wydawane na podstawie ustawy, co oznacza, że można je także wydawać na podstawie kompetencji Rady Ministrów określonych w przepisach konstytucyjnych.

Uchwały rządu:

- muszą pozostawać w zgodzie z ustawami i rozporządzeniami, a tym samym muszą szanować ustawowo wyznaczony zakres zadań i kompetencji poszczególnych organów wchodzących do systemu administracji rządowej

- nie mogą być adresowane do organów pozostających poza systemem administracji rządowej, a w każdym razie nie mogą rodzić po ich stronie obowiązku wykonania

- nie mogą one samoistnie tworzyć obowiązków czy uprawnień obywateli, a wszczególności nie mogą stanowić podstawy decyzji wydawanych w postępowaniu administracyjnym

45. Rola Rządowego Centrum Legislacji

Rządowe Centrum Legislacji działa przy Prezesie Rady Ministrów jako państwowa jednostka organizacyjna podległa Prezesowi Rady Ministrów. Zapewnia ono koordynację działalności legislacyjnej Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów i innych organów administracji rządowej. Centrum zapewnia obsługę prawną Rady Ministrów,
a w szczególności:

1. opracowuje stanowiska prawno-legislacyjne do rządowych projektów aktów prawnych;

2. koordynuje przebieg uzgodnień rządowych projektów aktów prawnych, w tym sporządzania ocen skutków społeczno-gospodarczych projektowanych regulacji;

3. opracowuje pod względem legislacyjnym rządowe projekty aktów prawnych skierowane do rozpatrzenia przez Radę Ministrów, w tym poprzez ich ocenę pod względem prawnym i redakcyjnym przez Komisję Prawniczą prowadzoną przez Centrum;

4. opracowuje rządowe projekty aktów prawnych w zakresie ustalonym przez Prezesa Rady Ministrów;

5. redaguje Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski";

6. współdziała z Komitetem Integracji Europejskiej w sprawie harmonizacji prawa polskiego z wymogami prawa Wspólnot Europejskich;

7. współdziała z Radą Legislacyjną w zakresie opiniowania rządowych projektów aktów normatywnych pod względem ich zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej oraz spójności z systemem prawa;

8. kontroluje wydawanie przez organy administracji rządowej przepisów wykonawczych do ustaw;

9. wykonuje inne zadania określone w odrębnych przepisach lub wskazane przez Prezesa Rady Ministrów.

46. Rola Rady Legislacyjnej

W art. 14 tej ustawy stanowi się, że przy Prezesie Rady Ministrów działa Rada Legislacyjna. Zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1998 r. w sprawie zadań Rady Legislacyjnej oraz szczegółowych zasad i trybu jej funkcjonowania wydanym na podstawie ustawy
o Radzie Ministrów, Rada Legislacyjna, działająca przy Prezesie Rady Ministrów jest organem opiniodawczo-doradczym Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów w sprawach stanowienia prawa i oceny jego stanu w określonych dziedzinach. Rada wykonuje swoje zadania przez:

1. dokonywanie okresowych ocen stanu prawa w określonych dziedzinach,
   z uwzględnieniem wymogu dostosowywania do norm konstytucyjnych oraz stopnia harmonizacji prawa polskiego z wymogami prawa Wspólnot Europejskich,

2. opiniowanie projektów ustaw opracowywanych z inicjatywy Rządu i założeń do projektów ustaw o szczególnej doniosłości społecznej, ekonomicznej lub prawnej,
   a także projektów podstawowych aktów wykonawczych,

3. opiniowanie projektów o szczególnej doniosłości, opracowywanych z inicjatywy posłów, Senatu lub Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, skierowanych w celu zajęcia stanowiska przez Rząd lub opiniowanie stanowiska Rządu o tych projektach,

4. formułowanie propozycji i wyrażanie opinii dotyczących metod i sposobów rozwiązywania problemów związanych ze stosowaniem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a zwłaszcza dostosowywania prawa do wymogów konstytucyjnych,

5. formułowanie propozycji i wyrażanie opinii dotyczących metod i sposobów wdrażania prawa Unii Europejskiej,

6. opiniowanie projektów programu prac legislacyjnych Rządu oraz harmonogramu realizacyjnego tego programu,

7. formułowanie opinii i wniosków w podstawowych sprawach związanych z procesem stanowienia prawa,

8. ocenę stosowania niektórych ustaw w celu oceny skuteczności przyjętych rozwiązań prawnych.

47. Konsultacje społeczne

Konsultacje, są jednym z narzędzi, które zwiększają efektywność i przejrzystość tworzenia przepisów prawa. Ponadto[Author ID1: at Wed Apr 11 16:08:00 2007 ] rozumiane jako wszelkie możliwe [Author ID1: at Wed Apr 11 16:09:00 2007 ]formy zasięgania opinii, a nie tylko [Author ID1: at Wed Apr 11 16:10:00 2007 ]wymogi formaln[Author ID1: at Wed Apr 11 16:12:00 2007 ]e określone[Author ID1: at Wed Apr 11 16:12:00 2007 ] w aktach normatywnych[Author ID1: at Wed Apr 11 16:10:00 2007 ], [Author ID1: at Wed Apr 11 16:10:00 2007 ]zwiększają [Author ID1: at Wed Apr 11 16:08:00 2007 ]zaangażowanie zainteresowanych stron.[Author ID1: at Wed Apr 11 16:14:00 2007 ][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID1: at Wed Apr 11 16:07:00 2007 ]

Niska jakość konsultacji bezpośrednio przekłada się na jakość procesu stanowienia prawa (w tym oceny skutków regulacji) oraz na jakość samego prawa. [Author ID1: at Thu Apr 12 12:10:00 2007 ]

Najpoważniejsze błędy wpływające na jakość konsultacji:[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

• niewykorzystywanie konsultacji jako źródła informacji o problemie, ryzyku związanym z wprowadzeniem danego aktu prawnego, o poziomie akceptowalności,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

• Konsultowanie na bardzo późnym etapie prac - tzn. dopiero na etapie gotowego projektu aktu prawnego,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

• zbyt krótki czas na zajęcie stanowiska,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

• brak informacji o wynikach konsultacji,[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

• wąski krąg konsultowanych podmiotów (niereprezentatywność wyników) - ograniczanie się tylko do pewnych grup. [Author ID1: at Thu Apr 12 12:10:00 2007 ]

Konsultacje powinny być prowadzone na jak najwcześniejszym etapie prac legislacyjnych. Wskazane jest, aby odbyły się w trakcie opracowania oceny skutków regulacji (OSR), w szczególności analizy problemu i wskazania celów podejmowanego działania. Proces konsultacji powinien również towarzyszyć kolejnym etapom dokonywania oceny skutków regulacji. Ministerstwo Gospodarki w dokumencie „Wytyczne do oceny skutków regulacji” zaproponowało nowe rozwiązania systemowe mające na celu wzmocnienie i poszerzenie roli konsultacji w procesie tworzenia prawa. Nowe wymogi merytoryczne oceny skutków regulacji objęły także reformą metodologię zasięgania opinii zainteresowanych stron. W efekcie powinna ona nie tylko zwiększać poczucie współodpowiedzialności partnerów społecznych za proces stanowienia lepszego prawa, ale także być istotnym źródłem zbierania danych i zwiększania poziomu akceptacji proponowanych rozwiązań.

48. Działalność lobbingowa.

Inne ważne akty normatywne dla procesu tworzenia prawa to ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa oraz ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Pierwsza reguluje zasady zawodowej, zarobkowej działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Lobbing jest rzeczą naturalną we wszystkich nowoczesnych państwach i dobrze, że w 2005 roku doczekał się również w naszym kraju ustawowej regulacji. Przez lobbing nasza ustawa rozumie każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa.

Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa proces stanowienia prawa (Dz. U. z 2005 r. Nr 169, poz. 1414) proces tworzenia aktów prawnych o randze ustawy i rozporządzenia ma być jawny i przejrzysty na każdym etapie ich powstawania.

W związku z powyższym na stronach Biuletynu Informacji Publicznej Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów oraz poszczególnych ministerstw udostępnia się informacje o zgodnej z prawem działalności skierowanej na uczestnictwo w procesie stanowienia prawa.

Działalność tą określa się mianem "działalności lobbingowej", przez którą rozumie się każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi, zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa.(art. 2 ust. 1 ustawy)

Działalność ta może przybrać formę "zawodowej działalności lobbingowej", którą cechuje to, że jest prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesów tych osób oraz jej zarobkowy charakter.

Lobbing mogą wykonywać zarówno osoby fizyczne jak i przedsiębiorcy.

Zawodowa działalność lobbingowa może być wykonywana tylko przez podmioty zarejestrowane w rejestrze podmiotów prowadzących zawodową działalność lobbingową prowadzonym przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

49. Parlamentarny model tworzenia prawa

Jedną z cech ustawy jest ujęcie procesu jej dochodzenia do skutku w szczególną procedurę, zwaną trybem ustawodawczym. Jest to całokształt parlamentarnych i pozaparlamentarnych etapów dochodzenia ustawy do skutku, tak jak określa je Konstytucja. W obecnym stanie prawnym wyróżnić należy:

1. inicjatywę ustawodawczą,

2. rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm i ewentualne uchwalenie ustawy,

3. rozpatrzenie ustawy przez Sejm i ewentualnie uchwalenie poprawek lub uchwalenie odrzucenia ustawy w całości; a w takich przypadkach następuje

4. rozpatrzenie przez Sejm poprawek Senatu lub jego uchwały o odrzucenie ustawy;

5. podpisanie ustawy przez prezydenta - na tym etapie możliwe jest też skierowanie ustawy przez prezydenta do trybunału Konstytucyjnego lub zastosowanie weta ustawodawczego, które powoduje konieczność ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów;

6. ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw, co jest warunkiem jej wejścia w życie.

1. Sejmowy etap postępowania ustawodawczego

Przedłożenie Sejmowi projektu ustawy przez upoważniony do tego podmiot rozpoczyna kolejny etap postępowania ustawodawczego, mający doprowadzić do uchwalenia (ustanowienia) bądź odrzucenia ustawy. By projekt mógł stać się przedmiotem prac Sejmu (i jego organów) inicjatywie ustawodawczej należy „nadać bieg” w trybie i formie przewidzianej regulaminem. Prawo „nadania biegu inicjatywom ustawodawczym” należy do Marszałka Sejmu, do niego też należy wstępna kontrola projektu. Jeżeli projekt nie odpowiada wymogom formalnym, Marszałek Sejmu może zwrócić go wnioskodawcy. Może także, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, skierować projekt, co do którego istnieje wątpliwość dotyczące jego zgodności z prawem, do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, celem wyrażenia opinii. Komisja większością 3\5 głosów może zaopiniować projekt jako niedopuszczalny.

Rozpatrywanie projektów ustaw przez Sejm odbywa się według dość ściśle określonego porządku, obejmującego kolejne fazy postępowania, tradycyjnie nazywane „czytaniami”.

Pierwsze czytanie w komisji ma na celu nie tylko rozpatrzenie ogólnych zasad projektu, ale też szczegółowych rozwiązań. Na tym etapie prac sejmowych mogą być zgłaszane poprawki.

Drugie czytanie obejmuje : przedstawienie przez sprawozdawcę komisji sprawozdania o projekcie ustawy, przy czym nie może on przedstawiać innych wniosków niż zamieszczone w sprawozdaniu, przeprowadzenie debaty oraz zgłaszania poprawek i wniosków. Jeżeli poprawki nie zostały zgłoszone lub ich zgłoszenie nie spowodowało konieczności odesłania projektu do komisji, Sejm może niezwłocznie przystąpić do III czytania.

Czytanie III obejmuje: przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub - jeżeli projekt ustawy nie został ponownie do niej skierowany - przedstawienie przez posła-sprawozdawcę poprawek i wniosków, które zostały zgłoszone podczas II czytania, oraz głosowanie - według ustalonego w regulaminie porządku - nad zgłoszonymi wnioskami i poprawkami, a także nad całością projektu. Zgodnie z art. 120 Konstytucji Sejm uchwala ustawy większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów, chyba, że Konst. stanowi inaczej.

2. Inicjatywa ustawodawcza

1. Pojęcie inicjatywy ustawodawczej

Prawo inicjatywy ustawodawczej to prawo wskazanego w Konst. Podmiotu wniesienia do parlamentu projektu ustaw z takim skutkiem prawnym, że parlament projekt ten powinien uczynić przedmiotem swych prac.

2. Podmioty, którym przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej

Konstytucja RP prawo inicjatywy ustawodawczej przyznaje: posłom, Senatowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100 tys. obywateli (art.118)

Projekt Senatu przekazywany jest w formie uchwały podjętej przez te izbę po przeprowadzeniu określonego w regulaminie postępowania. Inicjatorem senackiego projektu może być grupa 10 senatorów lub komisja senacka. W praktyce projekty prezydenckie opracowywane są przez jego kancelarię.

Prawo inicjatywy ustawodawczej Rady Ministrów uznawane jest dziś za najbardziej naturalne i wręcz niezbędne do „prowadzenia polityki” przez ten organ państwa.

Nowym, nie znanym dotychczas polskim konstytucjom, rozwiązaniem jest przyznanie prawa inicjatywy ustawodawczej grupie obywateli (tzw. inicjatywa ludowa) - wymaga dla swej skuteczności uzyskania dla przedłożonego projektu podpisu co najmniej 100 tys. Obywateli legitymujących się czynnym prawem wyborczym do Sejmu. Według ustawy z 24 czerwca 1999r. O wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, czynności związane z rozpowszechnieniem, kampanią promocyjną, a także organizacją zbierania podpisów popierających projekt wykonuje komitet inicjatywy ustawodawczej, utworzony przez grupę co najmniej 15 obywateli polskich posiadających bierne prawo wyborcze do Sejmu.

3. Wniesienie projektu do „laski marszałkowskiej”

Wykonaniem inicjatywy ustawodawczej jest oficjalne złożenie przez uprawniony organ gotowego projektu ustawy ,w formie pisemnej do tzw. „laski marszałkowskiej”.

Projekty ustaw i uchwał składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu; wnosząc projekt wnioskodawca wskazuje swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go w pracach nad tym projektem.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie projektów ustaw, uchwał i opinii Komisji, oraz doręczenie ich posłom. Marszałek Sejmu przesyła wniesione projekty ustaw i uchwał Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Prezesowi Rady Ministrów.

7.3.1 Warunki, jakim powinien odpowiadać projekt ustawy

Do projektu ustawy dołącza się uzasadnienie, które powinno:

• wyjaśniać potrzebę i cel wydania ustawy,

• przedstawiać rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana,

• wykazywać różnicę pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym,

• przedstawiać przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne,

• wskazywać źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

• przedstawiać założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych,

• zawierać oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej lub o stopniu i powodach niezgodności z tym prawem albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

Do uzasadnienia wniesionego przez Radę Ministrów projektu ustawy dołącza się projekty podstawowych aktów wykonawczych.

Do uzasadnienia wniesionego przez Prezydenta, Radę Ministrów, Senat lub komisję sejmową projektu ustawy dostosowawczej, wnioskodawca dołącza, przetłumaczony na język polski, tekst przepisów Unii Europejskiej, do których ma być dostosowane prawo polskie.

7.3.2. Kontrola formalna projektów aktów ustawodawczych

Projekty ustaw i uchwał, co do których istnieje wątpliwość, czy nie są sprzeczne z prawem, Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może skierować celem wyrażenia opinii do Komisji Ustawodawczej, która może większością 3/5 głosów zaopiniować projekt jako niedopuszczalny.

Marszałek Sejmu po otrzymaniu projektu ustawy, z wyjątkiem projektów wnoszonych przez Prezydenta oraz Radę Ministrów, przed skierowaniem projektu do pierwszego czytania zarządza sporządzenie przez ekspertów Kancelarii Sejmu opinii w sprawie zgodności wniesionego projektu z prawem Unii Europejskiej. W przypadku gdy opinia, wskazuje na niezgodność projektu z prawem Unii Europejskiej, Marszałek Sejmu kieruje projekt do Komisji Europejskiej celem wyrażenia przez nią opinii. Opinię Komisji Marszałek Sejmu przekazuje wnioskodawcy.

1. Procedura czytań

Rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w trzech czytaniach, a uchwał - w dwóch czytaniach.

Wnioskodawca do czasu zakończenia drugiego czytania może wycofać wniesiony przez siebie projekt.

Projekt poselski uważa się również za wycofany, jeżeli do czasu zakończenia drugiego czytania, na skutek cofnięcia poparcia, projekt popiera mniej niż 15 posłów spośród tych, którzy podpisali projekt przed jego wniesieniem. Do czasu zakończenia drugiego czytania wnioskodawca może wnosić poprawki do zgłoszonego przez siebie projektu. Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu lub komisji. Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu przeprowadza się w odniesieniu do projektów ustaw: o zmianie Konstytucji, budżetowych, podatkowych, dotyczących wyboru Prezydenta, Sejmu i Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. Marszałek Sejmu może skierować do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu również inne projekty ustaw, a także projekty uchwał Sejmu, jeżeli przemawiają za tym ważne względy. Pierwsze czytanie może się odbyć nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku projektu, chyba że Sejm lub komisja postanowią inaczej.

O posiedzeniu komisji, na którym odbywać się ma pierwsze czytanie, zawiadamia się wszystkich posłów; każdy poseł może wziąć udział w tym posiedzeniu albo pisemnie zgłosić uwagi lub propozycje poprawek. Pierwsze czytanie projektu ustawy (uchwały) obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, debatę w sprawie ogólnych zasad projektu oraz pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy. Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu kończy się skierowaniem projektu do komisji, chyba że Sejm w związku ze zgłoszonym wnioskiem odrzuci projekt w całości.

Sejm, kierując projekt do komisji, może wyznaczyć im również termin przedstawienia sprawozdania.

Drugie czytanie obejmuje: przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy,

przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków. Drugie czytanie może się odbyć nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom sprawozdania komisji, chyba że Sejm postanowi inaczej. Trzecie czytanie może się odbyć niezwłocznie w sytuacji, gdy w drugim czytaniu projekt ustawy nie został skierowany przez Sejm do komisji. Obejmuje ono przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji. Jeżeli projekt nie został skierowany do komisji - przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych w czasie drugiego czytania.

2. Prace komisyjne nad projektami ustaw

Projekty ustaw (uchwał) kieruje się do właściwych komisji. Komisje, do których skierowany został do rozpatrzenia projekt, obradują nad nim wspólnie; komisje te mogą zwrócić się do innych komisji sejmowych o wyrażenie opinii o projekcie lub jego części. Komisje, na wniosek prezydiów, ustalają tok prac nad projektem. Do szczegółowego rozpatrzenia projektu komisje mogą powołać podkomisję.

Podkomisja przedstawia komisjom sprawozdanie o rozpatrzonym projekcie. Przy rozpatrywaniu projektów ustaw (uchwał) komisje i podkomisja biorą pod uwagę opinie przedstawione przez inne komisje sejmowe i posłów; komisje i podkomisja mogą wysłuchiwać także opinii zaproszonych ekspertów. W posiedzeniach komisji i podkomisji jest obowiązany uczestniczyć upoważniony przedstawiciel wnioskodawcy. Komisje, do których skierowany został projekt ustawy (uchwały), przedstawiają Sejmowi wspólne sprawozdanie o tym projekcie; sprawozdanie określa stanowisko komisji w odniesieniu do projektu. W sprawozdaniu komisje przedstawiają wniosek o: przyjęcie projektu bez poprawek, przyjęcie projektu z określonymi poprawkami w formie tekstu jednolitego projektu, odrzucenie projektu. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie sprawozdań komisji oraz doręczenie ich posłom.

3. Głosowania nad projektami ustaw

Po zamknięciu dyskusji Marszałek Sejmu oznajmia, że Sejm przystępuje do głosowania. Od tej chwili można zabierać głos tylko dla zgłoszenia lub uzasadnienia wniosku formalnego o sposobie lub porządku głosowania i to jedynie przed wezwaniem posłów przez Marszałka do głosowania.

Głosowanie jest jawne i odbywa się przez:

podniesienie ręki przy równoczesnym wykorzystaniu urządzenia do liczenia głosów,

użycie kart do głosowania podpisanych imieniem i nazwiskiem posła (głosowanie imienne).

W razie niemożności przeprowadzenia głosowania przy pomocy urządzenia do liczenia głosów, Marszałek Sejmu może zarządzić głosowanie przez podniesienie ręki i obliczenie głosów przez sekretarzy. Sejm uchwala ustawy większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały i inne rozstrzygnięcia, jeżeli przepisy Konstytucji, ustaw albo Regulaminu Sejmu nie stanowią inaczej.

Patrz pkt 5.4.

4. Senacki etap postępowania ustawodawczego

Rozpatrzenie ustawy przez Senat jest koniecznym etapem postępowania ustawodawczego, ale trzeba podkreślić, że Senat nie pełni roli równouprawnionego partnera pierwszej izby. Tylko bowiem w odniesieniu do zmiany konstytucji zawsze konieczna jest zgoda Senatu na przyjęcie tekstu uchwalonego przez Sejm, we wszystkich pozostałych wypadkach Sejm może odrzucić propozycje Senatu.

Dodatkowo prace Senatu są poddane ścisłym ramom czasowym: w odniesieniu do ustaw zwykłych termin dla zajęcia stanowiska przez Senat wynosi 30 dni od przekazania mu ustawy uchwalonej przez Sejm; nieco inne terminy odnoszą się do ustawy budżetowej i do ustaw pilnych. Jeżeli w tym terminie senat nie podejmie żadnej uchwały, to ustawę uznaje się za przyjętą w brzmieniu uchwalonym przez Sejm, a Marszałek Sejmu przekazuje je do podpisu prezydentowi.

Procedura rozpatrywania ustawy przez Senat jest podobna do procedury jej uchwalania przez Sejm. Marszałek Senatu kieruje tekst ustawy do właściwej komisji senackiej. Komisja (komisje) powinna w terminie 2 tygodni zaproponować sposób ustosunkowania się Senatu do ustawy; następnie odbywa się posiedzenie Senatu, debata i głosowanie. Senat może podjąć uchwałę o:

• przyjęcie ustawy bez poprawek - pozwala to na natychmiastowe przekazanie ustawy Prezydentowi, bez czekania na upływ 30 dniowego terminu,

• odrzucenia ustawy, co nie jest dopuszczalne w odniesieniu ustawy, co nie jest dopuszczalne w odniesieniu do ustawy budżetowej,

• wprowadzeniu poprawek do tekstu ustawy.

Senat podejmuje swoją uchwałę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Uchwała jest przekazana Marszałkowi Sejmu.

7.7.1 Prace w Senacie nad ustawą uchwaloną przez Sejm

Zgodnie z art. 121 uchwaloną przez sejm ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi, który w ciągu 30 dni może: przyjąć ją bez zmian, uchwalić poprawki lub uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownych uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. Zgodnie z regulaminem, Marszałek sejmu kieruje przekazaną przez sejm ustawę do właściwej komisji senackiej, do której należy - w terminie nie dłuższym niż 18 dni - przygotowanie projektu stanowiska Senatu. Uchwała senatu w sprawie przekazanej ustawy podejmowana jest na posiedzeniu plenarnym zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby senatorów.

Zgodnie z art.121 ust.3 „uchwałę senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów”.

Po zakończeniu postępowania w Sejmie nad uchwałą Senatu Marszałek Sejmu przedstawia uchwalaną ustawę do podpisu Prezydentowi RP (art.122 ust.1). W Polskim systemie prawnym ustawa przekazywana Prezydentowi do podpisania w praktyce może być ustawą: a) uchwaloną w sposób wyraźny (Senat ustawę „przyjął” lub Sejm zaakceptował wszystkie poprawki Senatu) lub dorozumiały (Senat nie podjął w określonym terminie stosownej uchwały) głosami obu izb parlamentu, b) uchwaloną przez Sejm, częściowo uwzględniającą stanowisko (poprawki) Senatu, c)uchwaloną wyłącznie przez Sejm, przy sprzeciwie (odrzuceniu) Senatu.

1. Postępowanie w Sejmie wobec propozycji senackich

Zgodnie z art.121 ust.3 „uchwałę senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów”.

Po zakończeniu postępowania w Sejmie nad uchwałą Senatu Marszałek Sejmu przedstawia uchwalaną ustawę do podpisu Prezydentowi RP (art.122 ust.1).

50. Inicjatywa ustawodawcza - patrz wyżej

51. Zasada trzech czytań - patrz wyżej

52. Prawo zgłaszania poprawek - patrz wyżej

53. Wpływ orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego na tworzenie prawa

Przed podpisaniem ustawy Prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności tej ustawy z konstytucją. Jest to uprawnienie prezydenta o charakterze wyłącznym, żaden inny podmiot nie może na tym etapie istnienia ustawy zakwestionować jej przed Trybunałem Konstytucyjnym i samodzielnym, bo nie jest wymagane uzyskanie kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. Uprawnienie to należy widzieć na tle ogólnej komisji Prezydenta, nakładającej na niego obowiązek czuwania nad przestrzeganiem konstytucji.

Prezydent może zakwestionować przed Trybunałem Konstytucyjnym każdą ustawę, poza ustawami zwykłymi, a więc także ustawy budżetowe oraz ustawy o prowizorium budżetowy, co do których TK obowiązany jest wydać orzeczenie w ciągu 2 miesięcy.

Jeżeli TK uzna ustawę za zgodną z Konstytucją, po stronie Prezydenta pojawia się bezwzględny obowiązek jej podpisania. Jeżeli natomiast TK uzna ustawę za nie zgodną z Konstytucją, to po stronie prezydenta pojawia się bezwzględny obowiązek odmowy podpisania ustawy.

Jeżeli Prezydent nie wystąpił do TK z wnioskiem o prewencyjną kontrolę konstytucyjności ustawy, to może on zastosować weto ustawodawcze, tzn. przekazać Sejmowi ustawę do ponownego rozpatrzenia.

Konstytucyjny termin do podpisania ustawy wynosi 21 dni od jego przedstawienia (dla projektu pilnego ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym tylko 7 dni). Promulgacja nie ma charakteru automatycznego - Prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konst. lub jeżeli tego nie uczynił może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpoznania. Ustawę uznaną przez Trybunał Konstytucyjny za zgodną z Konst. lub ponownie uchwaloną przez Sejm Prezydent zobowiązany jest podpisać w ciągu 7 dni. Promulgacja jest niezbędnym warunkiem publikacji ustawy w Dz.Ust. RP. Ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni od jej ogłoszenia chyba ze sama stanowi inaczej.

Prezydent, jeżeli nie skieruje ustawy do TK może przekazać ustawę do SEJMU do ponownego rozpatrzenia z umotywowanym swoim wnioskiem. Jeżeli Sejm ponownie uchwali ustawę większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, to Prezydent nie będzie mógł już dłużej zwlekać z podpisem. Winien taką ustawę podpisać w ciągu 7 dni i zarządzić jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

Kontrola norm polega na orzekaniu o hierarchicznej (pionowej) zgodności aktów normatywnych (norm prawnych) niższego rzędu z aktami normatywnymi (normami prawnymi) wyższego rzędu i na eliminowaniu tych pierwszych z systemu obowiązującego prawa w razie stwierdzenia braku jej zgodności. Jest to podstawowe zadanie każdego sądu konstytucyjnego, odróżniające treść jego działalności od działalności innych organów władzy sądowniczej. Kontrola norm ma charakter następczy, tzn. może dotyczyć tylko aktów normatywnych (zawartych w nim norm), które już zostały ustanowione i albo już nabrały mocy obowiązującej, albo znajdują się jeszcze w okresie vacatio legis. Tylko wyjątkowa kontrola norm może przybrać charakter prewencyjny (uprzedni), a jedynym podmiotem uprawnionym do jej inicjowania jest Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej.

Po pierwsze dotyczy to ustaw już uchwalonych przez Izby i przedstawionych Prezydentowi do podpisania. Prezydent może odmówić podpisania ustawy i albo skierować ją do ponownego rozpatrzenia przez Sejm, albo wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego (art. 122 Konstytucji). W tej drugiej sytuacji Trybunał w pełnym składzie orzeka o konstytucyjności ustawy, a jego orzeczenie ma charakter wiążący: Prezydent musi podpisać ustawę uznaną za zgodną z konstytucją, musi odmówić podpisania ustawy uznanej w całości za niezgodną z konstytucją, a jeżeli Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że niekonstytucyjne przepisy są nierozerwalnie związane z całą ustawą, prezydent ma do wyboru - podpisać ustawę z wyłączeniem niekonstytucyjnych przepisów lub zwrócić całą ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

Art. 188 Konstytucji poddaje kontroli Trybunału Konstytucyjnego trzy typy aktów: ustawy, umowy międzynarodowe oraz inne przepisy prawa wydawane przez centralne organy państwowe. Łącznie określa się je mianem „aktów normatywnych” (art. 79 ust. 1 i art. 190 Konstytucji). Oznacza to, że poza właściwością Trybunału pozostają wszelkie akty, które są pozbawione normatywnego charakteru, a także akty normatywne wydawane przez organy lokalne (kontrolę nad regulacjami lokalnymi sprawuje Naczelny Sąd Administracyjny).

Pojęcie „ustawy” odnosi się do wszystkich ustaw parlamentu. Kontroli Trybunału Konstytucyjnego poddane są więc nie tylko ustawy zwykłe, ale także:

• ustawy budżetowe - kontrola odnosi się tu nie tylko do postanowień zawartych we właściwej, tzn. Ujętej w artykule, części ustawy budżetowej, ale także do załączników, określających granice dochodów i wydatków w poszczególnych dziedzinach, o ile tylko postanowieniom tym można przypisać charakter normy prawnej

• ustawy wyrażające zgodę na ratyfikację umów międzynarodowych - kontrola odnosi się tu nie tylko do właściwej treści ustawy, ale też może obejmować ocenę, czy umowa akceptowana przez parlament jest zgodna z konstytucją.

Kontrola konstytucyjności ustaw należy wyłącznie do Trybunału Konstytucyjnego. Pozostałe sądy nie mogą samodzielnie rozstrzygać tych kwestii, ale jeżeli nabiorą wątpliwości co do konstytucyjności ustawy, mogą inicjować postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Umowy międzynarodowe zostały poddane kontroli Trybunału Konstytucyjnego dopiero przez Konstytucję z 1997 roku. Na tle art. 188 pkt 1 Konstytucji kontroli podlegają obecnie wszelkie typy umów międzynarodowych, a więc umowy ratyfikowane na podstawie ustawy aprobującej, umowy ratyfikowane bez ustawy aprobującej, a także umowy nie wymagające ratyfikacji.

Kontrola konstytucyjności umów ratyfikowanych na podstawie ustawy aprobującej należy wyłącznie do Trybunału Konstytucyjnego, a pozostałe sądy mogą jedynie inicjować postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym w tej kwestii.

Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym z 1997 roku przewiduje (podobne jak ustawa z 1985 roku) trzy kryteria kontroli (art. 42).

Pierwsze kryterium ma charakter materialny - Trybunał bada treściwą zgodność kontrolowanego aktu normatywnego (jego przepisów) z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami.

Drugie kryterium ma charakter proceduralny - Trybunał bada dochowanie trybu wymaganego przepisami prawa dla wydania kontrolowanego aktu normatywnego. Warto przypomnieć, że ustawa z 1985 roku ograniczała tę kontrolę tylko do elementów proceduralnych „określonych w ustawie”. Obecnie ustawa mówi o elementach „określanych przez prawo”, co jest formułą szerszą i wydaje się prowadzić do wniosku, że kontrola może obejmować dochowanie wszystkich norm proceduralnych, także regulaminowych.

Trzecie kryterium dotyczy ustalenia, czy organ, który wydał akt normatywny miał kompetencje do jego wydania. Ma to znaczenie zwłaszcza przy kontroli aktów podustawowych, bo mogą one być wydawane tylko na podstawie ustaw i w celu ich realizacji.

Wszystkie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne (art. 190 ust. 1 Konstytucji). Oznacza to, że nie istnieje żadna droga odwołania się od orzeczenia, a orzeczenie jest wiążące (czyli rodzi obowiązek wykonywania) dla wszystkich adresatów. Orzeczenia dotyczące kontroli zapadają w formie wyroków i podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym był ogłoszony dany akt normatywny (art. 109 ust.2 Konstytucji). Jeżeli treścią orzeczenia jest uznanie zgodności badanego aktu czy normy z przepisami wyższego rzędu, to nie ma ono wpływu na dalsze obowiązywanie aktu, natomiast na płaszczyźnie procesowej powstaje sytuacja res iudicata, co wyklucza dopuszczalność ponownego zakwestionowanego danego aktu w oparciu o ten sam zarzut. Jeżeli natomiast treścią orzeczenia jest uznanie niezgodności danego aktu lub normy, to powoduje on utratę mocy prawnej (uchylenie) takiego aktu czy normy.

O skardze konstytucyjnej stanowi art. 79 ust. 1 Konstytucji: „Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolności lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Skarga nie stanowi skargi powszechnej: skarżący musi być „pokrzywdzonym”, a nie jedynie rzecznikiem interesu ogólnego, a jego zażalenie dotyczy konkretnie określonej sprawy. Istotą skargi konstytucyjnej jest bezpośrednie powiązanie tej procedury z ochroną praw jednostki, pozwalającą jednostce na zwrócenie się do sądu konstytucyjnego o zweryfikowanie ostatecznych rozstrzygnięć władz publicznych, o ile rozstrzygnięcia te naruszają konstytucyjnie zagwarantowane prawa bądź wolności skarżącego.

54. Wpływ władzy sądowniczej na tworzenie prawa (Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny, Trybunał Sprawiedliwości, Europejski Trybunał Praw Człowieka)

Wykładnia prawa dokonywana przez sądy i organy administracji w toku rozpatrywania indywidualnych spraw to wykładnia operatywna. Jest ona dokonywana wyłącznie na użytek rozstrzygnięcia konkretnej sprawy i wiąże formalnie jedynie w tej sprawie. Wykładnia sądowa nie jest formalnie wiążąca dla innych podmiotów (poza wyjątkiem w przypadku jeśli polski sąd rozstrzygając konkretną sprawę wniesie pytanie do Trybunału Sprawiedliwości w sprawie wykładni - wówczas jest związany odpowiedzią, podobnie jak orzeczenia prejudycjalne, które są wiążące dla sądów krajowych - prawo wspólnotowe), jednak faktyczne jej znaczenie jest ogromne. W praktyce sądy, organy państwowe biorą tę wykładnię pod uwagę in a ogół kierują się nią, podejmując swoje decyzje.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości - tworzy prawo poprzez dokonywanie wykładni legalnej, czyli wykładni dokonywanej przez organ, który z mocy prawa uzyskał kompetencje do prowadzenia interpretacji o mocy powszechnie obowiązującej,tj. Wszystkie podmioty muszą ją respoektować. Zgodnie z art. 243 TWE ETS rozstrzyga wątpliwości powstałe na gruncie prawa pierwotnego i pochodnego dokonując jego legalnej wykładni. Wykładnia ta wiąże także w Polsce.

NSA - nadzór orzeczniczy nad działalnościa sądów administracyjnych poprzez rozpoznawanie skarg kasacyjnych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych oraz zażaleń na postanowienia wojewódzkich sądów administracyjnych. Ponadto NSA podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie wątpliwości prawnych: 1. Na tle odpowiedniego przedłożenia przez skład NSA w związku z rozpoznawaniem konkretnej sprawy; 2. Na wniosek przezesa NSA, Prok.Gen. bądź RPO dla wyjaśnienia przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych. Uchwały nie mają formalnej mocy wiążącej.

Sądy administracyjne są właściwe do kontroli aktów podejmowanych przez organy sprawujące ten nadzór.

Sąd Najwyższy - Sąd Najwyższy zajmuje się przede wszystkim rozpoznawaniem kasacji oraz podejmowaniem uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych lub zawierających rozstrzygnięcia zagadnień budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie. Sprawuje nadzór w zakresie orzekania nad działalnością:

a) sądów powszechnych - to sądy rejonowe, wojewódzkie

i apelacyjne. Zajmują się sprawami z zakresu prawa cywilnego, karnego, rodzinnego i prawa pracy.

b) sądów wojskowych - to sądy garnizonowe i okręgowe. Zajmują się sprawami dotyczącymi przestępstw popełnionych przez żołnierzy w służbie czynnej, pracowników cywilnych zatrudnionych w jednostkach wojskowych oraz jeńców wojennych.

c) sądów administracyjnych - wyodrębniony system sądów, który zajmuje się orzekaniem zgodności z prawem decyzji podejmowanych przez organy administracji. Rozstrzyga też sprawy między osobami prawnymi czy obywatelami a organami administracyjnymi.

Sąd Najwyższy jest środkiem odwoławczym od orzeczenia sądu pierwszej lub drugiej instancji, tzw. kasacji. Podejmuje też uchwały, których celem jest wyjaśnienie danych przepisów prawnych

i rozstrzyganie zagadnień budzących wątpliwości w konkretnych sprawach.

Sąd Najwyższy nie może samodzielnie orzekać, że ustawa jest niekonstytucyjna, jeżeli więc nabierze wątpliwości co do zgodności ustawy z konstytucją , musi przedstawić odpowiednie pytanie prawne Trybunałowi Konstytucyjnemu.

Sąd Najwyższy opiniuje projekty ustaw i innych aktów normatywnych.

Europejski Trybunał Praw Człowieka - Od momentu uznania jurysdykcji organów strasburskich (1 maja 1993), do Trybunału trafia spora liczba spraw wnoszonych przez polskich obywateli. Z reguły dotyczyły one skarg na opieszałość funkcjonowania sądów oraz nieprawidłowości odnośnie ograniczenia wolności. Polska należy stale do czołówki państw, z których trafia do Strasburga największa liczba spraw (inni "liderzy" to: Rosja, Francja, Włochy, Turcja). Tłumaczenia wyroków w sprawach polskich można znaleźć na stronie Biura Informacji Rady Europy.

Wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wiążą tylko strony postępowania. Nie mają mocy obowiązującej powszechnie. Nie uchylają automatycznie orzeczeń sądów krajowych. Ich moc jest względna - nie działają wobec wszystkich.

Rozstrzygają konkretną sprawę i wyrażają ważne poglądy dotyczące zgodności danego prawa lub praktyki z Konwencją.

Nie stanowią nowego stanu prawnego.

Gdy Trybunał stwierdzi naruszenie, to na państwie spoczywa obowiązek dostosowania sytuacji prawnej i faktycznej do wymogów konwencji. Ma ono obowiązek podjąć wszelkie niezbędne kroki, aby wyeliminować skutki konkretnego naruszenia i przywrócić stan zgodny z konwencją.

Wybór środków pozwalających wypełnić obowiązek "wykonania" orzeczenia, a więc dostosowania sytuacji w konkretnej sprawie do wymogów Konwencji oraz zagwarantowania, iż nie dojdzie do dalszych podobnych naruszeń w przyszłości należy do danego państwa. W większości spraw, państwa lepiej lub gorzej wykonują orzeczenia Trybunału.

55. Wady polskiego prawodawstwa

nadmiar regulacji prawnych - który powoduje, że o jednostkowych sprawach związanych np. z działalnością gospodarczą mówi kilka aktów prawnych

niestabilność prawa

niespójność uregulowań

brak przejrzystości systemu prawnego

niski poziom techniczno-legislacyjny

56. Interpretacyjna rola zasad techniki prawodawczej.

Przepisy prawne redaguje się zgodnie ze ściśle określonymi zasadami. Nie będziesz umiał interpretować prawa, jeśli nie poznasz zasad opracowywania projektów aktów prawodawczych, np. reguł według których rozczłonkowuje się normy w przepisach prawnych, zasad pisania różnych typów przepisów, dyrektyw budowy definicji w tekstach prawnych, zasad zmiany tekstu prawnego, itd. Analogicznie: także decyzje stosowania prawa są przygotowywane zgodnie z określonymi standardami, musisz je poznać. Dotyczy to także opinii prawnych, pozwów, rozmaitych pism urzędowych, które przygotowują prawnicy. Warsztat jest tu niezbędny zdobywa się go głównie na aplikacji.

Zasady i reguły wykładni przepisów prawnych to specyficzne dyrektywy interpretacyjne, których zastosowanie pozwala na odtworzenie z przepisu prawnego wysłowionej w nim normy postępowania.

Są one bardzo różnorodne. Różna jest geneza, niejednakowy stopień formalizacji i precyzji, w różnym zakresie wiążą w praktyce, różne wypełniają zadania. Nie są en bloc spisane (por. jednak koncepcję M.Zielińskiego w pracy: Wykładnia prawa. Zasady. Reguły. Wskazówki, Warszawa 2002 ) ani tym bardziej nie są zawarte w przepisach prawa. Prawnik poznaje je poprzez wieloletnie studiowanie doktrynalnych objaśnień do tekstów prawnych i orzecznictwa (uczy się z nich korzystać, podążając w ślad za rozumowaniami innych). Reguły te są bowiem w praktyce najczęściej ukrytymi założeniami konkretnych rozumowań prowadzących do ustalenia jednoznacznego znaczenia normy. Niektóre z nich są stosowane powszechnie i uważa się je za bezsporne. Inne są dyskusyjne. Prawnicy zakładają je w swoich rozumowaniach jak gdyby automatycznie , często na podobnej zasadzie, jak rozsądny człowiek stosuje na ogół bezwiednie w swoich operacjach myślowych schematy innych rozumowań, np. redukcyjnych. To automatyczne zastosowanie zasad i reguł wykładni jest jednak w tym przypadku efektem profesjonalnych umiejętności ( przypomnij sobie mechanika samochodowego ).

Właściwe posługiwanie się nimi wymaga odpowiedniej kultury prawnej i pewnego doświadczenia, zwłaszcza że treść niektórych reguł oraz sama zasadność posługiwania się nimi jest sporna. Po wejściu do Unii powstaną nowe problemy związane z zasadami interpretacji prawa wspólnotowego i prawa polskiego opartego na unijnym.

Dodajmy, że teoretycy prawa opisując procesy wykładni z uwagi na przyjmowane różne założenia (m.in. filozoficzne) przedstawiają różne koncepcje (wizje) wykładni prawa, choć katalogi samych zasad i reguł są na ogół bardzo zbliżone.

Wykładnia przepisów prawnych często jest elementem dynamizującym system prawa. Zmiany w życiu społecznym pociągają za sobą nie tylko zmiany przepisów prawnych, ale i zmiany w ich wykładni. Konkretny system prawny przeobraża się nie tylko na skutek przekształceń w prawodawstwie, lecz także w rezultacie zmian w interpretacji przepisów prawnych.

57. Problem obowiązywania dyrektyw interpretacyjnych

Do dokonywania wykładni niezbędne jest posługiwanie się dyrektywami interpretacyjnymi, które pozwalają na prawidłowe odczytanie przepisu. Dyrektywy interpretacyjne są to bowiem wskazówki, zalecenia dotyczące sposobów ustalenia znaczenia i zakresu zwrotów języka prawnego. Wyróżnia się dyrektywy:

I stopnia - zalecają, w jaki sposób powinny być interpretowane przepisy prawa

II stopnia - wskazują: jakimi dyrektywami I stopnia należy się posługiwać; ustalają kolejność posługiwania się tymi dyrektywami; ustalają kryteria wyboru jednego spośród rozbieżnych znaczeń uzyskanych za pomocą dyrektyw I stopnia.

Wykładnia językowa

1. Wykładnia językowa polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń i zwrotów zawartych w tekstach przepisów prawa ze względu na język, którym zostały napisane.

2. Językowe dyrektywy interpretacyjne:

a) Gdy w przepisach prawnych wiążąco ustalono znaczenie jakichś zwrotów, to należy je stosować w tym właśnie znaczeniu. Są to tzw. definicje legalne.

b) Interpretowanym zwrotom prawnym nie należy nadawać znaczenia odmiennego od potocznego, chyba że istnieją dostateczne racje przypisania im odrębnego znaczenia prawnego.

Nie należy bez wyraźnej konieczności nadawać w tym samym akcie prawnym różnych znaczeń jednemu sformułowaniu.

Semantyczny - znaczeniowy.

Syntaktyczny - składniowy.

c) Ustalaj znaczenie przepisów prawnych w taki sposób, by żadne ich fragmenty nie okazały się zbędne.

Wykładnia pozajęzykowa

1. Rodzaje wykładni pozajęzykowych:

a) Wykładnia celowościowa

Przepis musi być interpretowany w taki sposób, żeby wyłonić z niego jego cel.

Kiedy cel nie jest określony przez prawodawcę w definicjach legalnych, bada się preambułę, materiały historyczne dotyczące tworzenia tekstu, sprawozdania komisji sejmowych.

Wyłoniony cel jest wtedy konstrukcją interpretatora.

b) Wykładnia funkcjonalna

Ustalając znaczenie przepisu, uwzględnia się skutki jego zastosowania.

Na wykładnię celowościową i funkcjonalną, wpływ mają oceny i normy społeczne i polityczne.

c) Wykładnia systemowa (systematyczna)

Interpretator poznaje treść przepisu prawnego poprzez określenie miejsca, które dany przepis zajmuje w grupie przepisów, do których należy.

Wykładnię tę stosuje się do usuwania sprzeczności między przepisami prawa.

Wykładnia literalna, zwężająca i rozszerzająca

1. Wykładnia literalna (interpretatio declarativa)

Ma miejsce wtedy, gdy spośród różnych znaczeń uzyskanych za pomocą odmiennych dyrektyw interpretacyjnych, zostanie wybrane rozumienie ustalone za pomocą dyrektyw językowych.

2. Wykładnia rozszerzająca (interpretatio extensiva)

Jest wtedy, gdy porównujemy zakresy przepisu prawnego uzyskane za pomocą różnych dyrektyw interpretacyjnych i spośród nich wybieramy za pomocą dyrektyw pozajęzykowych taki zakres, który jest szerszy od rozumienia językowego.

3. Wykładnia zwężająca (interpretatio restrictiva)

Jest wtedy, gdy porównując znaczenia przepisu uzyskane za pomocą różnych dyrektyw interpretacyjnych, wybieramy za pomocą dyrektyw pozajęzykowych takie, które będzie węższe od znaczenia językowego.

C. Moc wiążąca wykładni

Pojęcie mocy wiążącej

1. Wykładnia ma moc wiążącą, gdy kompetentny organ nakazuje określonym adresatom wiązać z pewnymi przepisami, ustalone przez ten organ znaczenie.

2. Rodzaje wykładni obowiązującej:

• wykładnia o mocy powszechnie obowiązującej,

• wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej,

• wykładnia nie mająca mocy wiążącej.

Wykładnia o mocy powszechnie obowiązującej

1. Z wykładnią powszechnie obowiązującą mamy do czynienia, gdy wyinterpretowane znaczenie przepisu obowiązuje wszystkich adresatów, do których zwraca się przepis interpretowany.

2. Wykładnia autentyczna

Jest wtedy, gdy organ stanowiący przepis, jest jednocześnie jego interpretatorem. Tworzony jest wtedy drugi akt o mocy takiej samej jak akt interpretowany.

3. Wykładnia legalna

Jest wtedy, gdy wykładnię obowiązującą określa organ do tego kompetentny, ale nie jest nim organ stanowiący ten przepis.

Obecnie jest to Trybunał Konstytucyjny, który uchwały te publikuje w Dz.U.

4. Problem prawotwórczości wykładni o mocy powszechnie obowiązującej

Wykładnia autentyczna i legalna jest wykładnią prawotwórczą, gdyż interpretator, jeśli może wybrać rozumienie A lub rozumienie B, to jeśli wybrał rozumienie niezgodne z intencjami ustawodawcy, to tworzy nowy przepis, przeczący przepisowi interpretowanemu.

Wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej

1. Wykładnią o ograniczonej mocy wiążącej jest wykładnia, której interpretacje odnoszą się do części adresatów, do których odnosił się przepis interpretowany.

2. Wykładnia wiążąca w danej sprawie:

• wykładnia dokonywana przez organ stosujący prawo,

• wykładnia dokonywana przez organ wykonawczy,

• wykładnia dokonywana przez Sąd Najwyższy w odpowiedziach na pytania prawne.

3. Uchwały pełnego składy Sądu Najwyższego, składu połączonych izb, składu całej izby, uzyskują moc zasad prawnych. Są one wpisywane w księgach zasad prawnych.

4. Wytyczne wykładni prawa i praktyki sądowej

Sąd Najwyższy miał możliwość wydania takich wytycznych w zakresie wykładni prawa w orzecznictwie wszystkich sądów i organów mu podległych. Drukowane w Monitorze Polskim. Dziś nie ma tej możliwości.

5. Problem prawotwórczości wykładni o ograniczonej mocy obowiązującej

„ Wytyczne...” dotyczą wszystkich sądów.

„Zasady prawne” tylko organy orzekające Sądu Najwyższego.

Wykładnia wiążąca w danej sprawie nie jest tworzeniem nowego prawa, nie odnosi się do jakiejś ogólnej klasy adresatów, ale może się stać w przyszłości obowiązującą, jeśli zostanie zaakceptowana przez judykaturę.

Wykładnia nie mająca mocy wiążącej

1. Wykładnia taka jest stosowana przez dogmatyków, teoretyków prawa i nie wiąże nikogo, ale może stanowić podpowiedź dla organów stosujących prawo.

2. Autor może glosować dane orzeczenie, popierając je i podając swoje dodatkowe argumenty na tę, a nie na inną wykładnię lub nie zgadzać się z nim i także podać odpowiednie na to argumenty.

---