prawo cywilne - materialy (1), Prawo UwB


Materiał pochodzi z www.student.lex.pl

PRAWO CYWILNE CZĘŚĆ OGÓLNA

  1. Miejsce prawa cywilnego w porządku prawnym- zasady wyodrębniania.

Prawo cywilne (łac. ius civile) - gałąź prawa obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki cywilnoprawne między podmiotami prawa prywatnego - (osobami fizycznymi, osobami prawnymi oraz jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi, którym ustawy przyznały zdolność prawną), a także sytuację prawną osób i rzeczy jako podmiotów i przedmiotów stosunków cywilnoprawnych oraz treść stosunków prawnych, na którą składają się uprawnienia i obowiązki podmiotów tych stosunków.

Normy prawa cywilnego wyróżniają się spośród innych norm prawnych zwłaszcza tym, że regulują stosunki między autonomicznymi podmiotami. Oznacza to, że nie występuje charakterystyczny dla prawa publicznego stosunek podporządkowania jednego podmiotu innemu podmiotowi. Ze stosunków cywilnoprawnych wynika więc zasada autonomiczności podmiotów, która oznacza, iż samodzielnie kształtują one relacje między sobą. Normy prawa cywilnego wyznaczają tylko ogólne granice autonomii podmiotów uwzględniając interes powszechny.

Prawo cywilne jest w Polsce prawem stanowionym (od XIX wieku) i skodyfikowanym (od 1965). Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest Kodeks cywilny - ustawa z 23 kwietnia 1964, obowiązująca od 1 stycznia 1965.

Prawo cywilne dzieli się na wiele podgałęzi. Specyficzną pozycję mają prawo pracy, prawo własności intelektualnej i prawo handlowe, które wyodrębniły się z prawa cywilnego, zachowując jednak wiele z jego cech. We właściwym, klasycznym prawie cywilnym wyodrębnia się następujące działy:

Podział ten, wzorowany na systematyce pandektowej wywodzącej się z późnego prawa rzymskiego, nie jest podziałem poprawnym z logicznego punktu widzenia, dokonano go bowiem wedle różnych kryteriów. W praktyce okazał się ona jednak najskuteczniejszym podziałem.

Oprócz tego istnieje wiele węższych gałęzi prawa (np. prawo wodne, prawo górnicze), które zazwyczaj łączą cywilnoprawną i administracyjną metodę regulacji.

Zespół norm określających prawo, którego państwa jest właściwe dla oceny międzynarodowych stosunków osobistych w zakresie prawa cywilnego tworzy dział zwany prawem prywatnym międzynarodowym.

  1. Prawo cywilne a pokrewne gałęzie/ dyscypliny prawa: prawo pracy, rodzinne, handlowe.

*Gałęzie prawa

To spójne i uporządkowane zespoły norm prawnych, regulujących kategorie stosunków społecznych. Gałąź prawa reguluje stosunki społeczne, do których się odnosi w sposób pełny, dlatego jej normy stosują się do podanego jej stosunku prawnego bezpośrednio, wg porządku określonego jej strukturą wewnętrzną.

Gałęzie prawa wyróżnia się na podstawie m.in. tradycji kultury prawnej, zmieniających się stosunków społecznych, ogólnych celów państwa, decyzji prawodawcy.

Kompleksowe regulacje prawne

To zespoły norm odnoszące się do jednego przedmiotu-stosunku społeczno-prawnego- należą do kilku gałęzi.

*Dyscypliny naukowe i dydaktyczne

Dyscyplina naukowa to zespół działań poznawczych ewentualnie wytwór tego rodzaju działań w postaci zespołu twierdzeń odpowiednio uzasadnionych.

Dyscypliny dydaktyczne- skorelowane z dyscyplinami naukowymi, przejawiają się w programie nauczania prawa.

Prawo cywilne jest powszechnie uznaną i skodyfikowaną gałęzią prawa, będącej przedmiotem odrębnej dyscypliny naukowej i dydaktycznej. Stanowi trzon prawa prywatnego.

Wg kodeksu cywilnego prawo cywilne reguluje stosunki cywilnoprawne.

Metoda regulacji prawa cywilnego

- uznanie autonomicznej pozycji wzgl siebie podmiotów tego stosunku prawnego, w związku z zcym jednej stronie nie przysługuje kompetencja do władczego kształtowania sytuacji prawnej drugiej strony- cecha ta pozwala odróżnić prawo cywilne od publicznoprawnych gałęzi prawa(pr administr., finansowe, karne, procesowe)

- nie maja doniosłości faktyczne relacje podmiotów, np nierówność wynikająca z przewagi ekonomicznej.

- odpowiedzialność odszkodowawcza- chroni interesy stron

- rodzaj aktu normatywnego, w którym znajdują się odpowiednie przepisy prawne

-spory są rozstrzygane przez sądy w trybie określonym w KPC

Przedmiot regulacji- majątkowy przedmiot

Zakres prawa cywilnego:

-nie należą do prawa cywilnego normy publicznoprawne

-normy prywatnoprawne - istnieją inne gałęzie prawa grupujące normy prywatnoprawne, a z pr cywilnym łączy je wspólna metoda regulacji, a różni zakres zastosowania, swoiste zadania i własne instytucje ogólne.

Prawo cywilne stanowi część ogólną innym gałęziom prawa prywatnego.

*prawo pracy

Regulowane przez Kodeks pracy, który obejmuje normy prywatno- i publicznoprawne. Ustawodawca określił relacje norm regulujących stosunek pracy do prawa cywilnego- w sprawach nieuregulowanych przepisany prawa pracy stosuje sie przepisy KC.

Zakresem prawa cywilnego nie są objęte określone powyżej stosunki pracy.

*prawo rodzinne

Reguluje stosunki osobiste, co stanowi przedmiot odrębnej gałęzi prawa. Normy prawa rodzinnego należą do prawa prywatnego. Prawo rodzinne stanowi integralną część prawa cywilnego.

*prawo handlowe

Jest odrębną gałęzią prawa prywatnego

*prawo rolne

nie ma statusu odrębnej gałęzi prawa cywilnego; przedmiotem tej dyscypliny są normy należące do różnych gałęzi prawa.

*prawo spółdzielcze

nie stanowi odrębnej gałęzi prawa cywilnego.

  1. Prawo cywilne materialne a prawo cywilne formalne

Prawo cywilne materialne reguluje istnienie określonych praw podmiotowych oraz zasady obrotu tymi prawami i ich ochrony. Zawiera także normy przyznające zdolność do bycia podmiotem praw i do kształtowania swojej sytuacji prawnej. Prawo cywilne procesowe reguluje właściwości organów (z reguły sądy powszechne) oraz tok czynności podejmowanych przed tymi organami w celu ustalenia lub dochodzenia swojego prawa.

Prawo materialnenormy prawne bezpośrednio regulujące stosunki pomiędzy podmiotami prawa, określając przesłanki (fakty) powodujące ich powstanie, zmianę lub wygaśnięcie. Do prawa materialnego zalicza się również normy prawne regulujące określone obowiązki, zakazy lub nakazy i przewidujące określone sankcje za ich nieprzestrzeganie. Prawo materialne jest ściśle związane z prawem procesowym, bez którego istnienia to pierwsze nie mogłoby być egzekwowane. Przykładowo, kodeks cywilny zawiera w większości normy prawa materialnego, a kodeks postępowania cywilnego — w większości normy prawa procesowego.

Prawo cywilne formalne tzw prawo postępowania cywilnego- o ogół przepisów normujących właściwość sądów i innych organów powołanych do rozpoznawania spraw cywilnych oraz regulujących postępowanie przed tymi sądami i organami. Aktem normatywnym zawierającym te przepisy jest KPC. Prawo cywilne materialne reguluje stosunki cywilnoprawne, o tyle prawo cywilne formalne służy realizacji cywilnych praw podmiotowych wynikających z tych stosunków.

  1. Ciężar dowodu przy dochodzeniu prawa. Rodzaje i rola domniemań prawnych.

Ciężar dowodu to wyjaśnienia, kto-sąd czy strony, a jeżeli strony, to która z nich- ma obowiązek przedstawienia odpowiednich dowodów.

W systemach współczesnych rola sądu nie jest bierna, sąd także dąży do wykrycia prawdy materialnej, nie ograniczając się do przeprowadzenia dowodów zaproponowanych przez strony. Strona także musi zachować aktywną rolę w procesie i ryzykuje przegraniem sprawy jezeli nie zdoła udowodnić przy pomocy sądu swoich twierdzeń.

Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na tym, kto z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 KC) tzn powód musi udowodnić fakty tworzące jego prawo a pozwany fakty, które przeszkodziły powstaniu prawa powoda lub je zniweczyły.

Przepisy szczególne rozkładające ciężar dowodu- przerzucenie ciężaru dowodu na inną stronę aniżeliby wynikało to z art. 6 KC(„chyba, że...”)

Domniemania

Istota polega na dowodzie pośrednim tzn., że przedmiotem dowodu nie jest bezpośrednio fakt sporny, lecz inny fakt, który fakt sporny czyni prawdopodobnym.

Domniemanie to wnioskowanie z faktu udowodnionego o fakcie nieudowodnionym, a istotnym dla sprawy. Dzielimy je na:

-d. faktyczne- osoba stosująca prawo, sędzia, prokurator, funkcjonariusz śledczy policji wnioskują z faktu udowodnionego o fakcie nie udowodnionym na podstawie logiki, doświadczenia życiowego oraz osiągnięć nauki. Sąd może uznac za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów(np czy list polecony dotarł do adresata)

-d. prawne- stosowane gdy bezpośrednie udowodnienie pewnego faktu jest albo niemożliwe albo utrudnione.(udowodnienie przez sędziego innego faktu) np ustalenie ojcostwa

-d. usuwalne/wzruszalne- moga byc obalone dowodem przeciwnym polegającym na wykazaniu, że w danym konkretnym wypadku - mimo istnienia podstawy domniemania wysnuty z niej wniosek nie jest zgodny z rzeczywistym stanem rzeczy.

-d. nieusuwalne/niewzruszalne- Ciężar dowodu przeciwnego spoczywa na tym, kto chce domniemanie obalić(automatyczne przerzucenie ciężaru dowodu)

-d. dobrej wiary

Obalenie niektórych domniemań prawnych podlega szczególnym ograniczeniom, tzn domniemanie prawne może być obalone:

-tylko na żądanie ściśle określonych osób

-tylko w specjalnym procesie

-przed upływem zakreślonego przez ustawę terminu zawitego

-zastosowanie szczególnych reguł dowodowych

  1. Systematyka prawa cywilnego wg KC

Prawo cywilne dzieli się na działy:

-część ogólna- normy cywilnoprawne regulujące zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego; przepisy o dobrach osobistych;

-podmioty PC

-czynności prawne

-problematyka mienia

-terminy

-przedawnienia roszczeń

-prawo rzeczowe- ujmuje normy, które wyznaczają bezwzględne prawa podmiotowe skuteczne wobec wszystkich a odnoszące się do rzeczy (materialne części przyrody mające samoistny charakter)

-prawo zobowiązań- normy regulujace prawa majątkowe o charakterze względnym, skuteczne wobec indywidualnie oznaczonych podmiotów

-prawo spadkowe- reguluje przejście majatku osoby zmarłej na inne podmioty

-prawo rodzinne- reguluje stosunki prawne wynikające z:

-małżeństwa

-pokrewieństwa i powinowactwa

-opieki nad małoletnimi

-prawo na dobrach niematerialnych- prawo własności intelektualnej- reguluje prawa podmiotowe do oryginalnego, niematerialnego wytworu umysłu ludzkiego, majacego wartość niemajątkową.

6.Zasady prawa cywilnego- ich rola i katalog

1. Zasada ochrony osoby ludzkiej- każdy człowiek ma zdolność prawną i zapewnioną swobodę korzystania z dóbr osobistych.

2. Równości podmiotów wobec prawa

3. Praw podmiotowych- mają ściśle określoną treść i tylko one gwarantują jednostce korzystanie z różnorodnych dóbr

4. Autonomii woli stron- samodzielnie kształtują stosunki prawne w granicach prawa. Realizacji służą czynności prawne w tym umowy. W prawie zobowiązań wyraża tę zasadę zasada swobody umów. Umożliwia podmiotom PC swobodne decydowanie o tym, czy chcą zawrzeć umowę, z kim ją zawrzeć i jaką nadać jej treść (art. 353KC)

5.Ochrony dobrej wiary- w mylnym usprawiedliwionym przekonaniu, że ten od kogo nabywa sie rzecz ma prawo do jej zbycia (art. 7 i 1028 KC)

6. Złagodzenia rygoryzmu przepisów prawnych przez klauzule generalne- przykłady zasada współżycia społecznego, społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa, należyta staranność, drobne bieżące sprawy życia codziennego.

7.Ochrony własności- jednakowo chronione są wszystkie rodzaje własności przez przepisy PC, konstytucję (art 21, 64) i prawo międzynarodowe

8. Cywilnej odpowiedzialności za długi-

-osobista- dłużnik odpowiada całym majątkiem

-rzeczowa- dłużnik odpowiada przedmiotem pochodzącym z majątku

-zastaw- rzecz ruchoma

-hipoteka- nieruchoma

9. Odpowiedzialność za szkodę- na zasadzie winy (art. 415 i następne); na zasadzie ryzyka

10. Pełnej ochrony rodzinnej- fundament prawa rodzinnego; znajduje wyraz w klauzuli generalnej dobra dziecka.

11. Dziedziczenia- majątek osoby zmarłej przechodzi na jej spadkobierców testamentowych lub ustawowych

12. Cywilno-prawnej ochrony praw na dobrach niematerialnych- katalog ulega rozszerzaniu (art. 23-katalog dóbr osobistych chronionych przez PC niezależnie od innych) nr prawa autorskie, do wynalazku

13. Jedności prawa cywilnego

14. Ochrony praw cywilnych przez niezawisłe sądy

15. Wykonywania praw podmiotowych z uwzględnieniem ich społeczno-gospodarczego przeznaczenia oraz zasad współżycia społecznego (art. 5 KC)

16.Ochrony praw nabytych- z zasad demokratycznego państwa prawnego. Chodzi o danie pewności ze państwo bez szczególnie ważnych powodów nie będzie naruszało uzyskanej przez nich sytuacji prawnej.

7. Typologia źródeł prawa a) prawo stanowione: ustawy, kodeks, umowy międzynarodowe; b) prawo zwyczajowe: zwyczaje, ich rola w PC; c) orzecznictwo sadowe i doktryna prawa

źródła prawa to fakty uznawane w danym systemie prawnym za fakty prawotwórcze, a ich wytworem są generalne i abstrakcyjne normy prawne, wskazujące kto, w jakich okolicznościach, jak ma postąpić

a) prawo stanowione

Konstytucja RP wprowadziła katalog źródeł prawa stanowionego:

-akty prawne powszechnie obowiązujące- regulują stosunki cywilnoprawne są to:

Konstytucja- najważniejsze prawo RP, ma bezpośrednie zastosowanie,

Ustawa- uchwalana przez parlament w sposób określony w Konst. ,

Ratyfikowane umowy międzynarodowe-po ogłoszeniu w Dz.U stanowią część polskiego systemu prawnego i są bezpośrednio stosowane przez sądy,

Rozporządzenia,

Akty prawa miejscowego.

-akty prawne wewnętrznie obowiązujące- nie są źródłami prawa cywilnego, ponieważ obowiązują tylko jednostki organizacyjne wobec ich organów zwierzchnich, które wydały akty wewnętrzne (uchwały RM)

b) prawo zwyczajowe

zwyczaj to powszechnie stosowana w danym okresie, w danym środowisku i w danych stosunkach społecznych praktyka określonego postępowania;

to fakty społeczne, podlegające ustaleniu w drodze normalnego postępowania dowodowego (zeznania świadków, opinie biegłych itp.); często spisywane przez różne organizacje;

nie są źródłami prawa same z siebie, ale czasem akt prawny odsyła do nich (co sprzyja elastyczności i podatności na zmiany systemu prawnego);

doniosłość prawną mają tylko zwyczaje ustalone w danych stosunkach i ewentualnie w odniesieniu do określonych bliżej w przepisie prawnym kręgu osób lub na wskazanym obszarze

Prawo zwyczajowe to normy prawne, a faktem prawotwórczym jest praktyka stałego stosowania przez organy państwowe określonej reguły postępowania (def. Stelmachowskiego, neguje znaczenie tzw. opinio necessitatis);

normy prawa zwyczajowego to nie zwyczaje prawnew Konstytucji wymienione jako źródła prawa są jedynie akty prawa stanowionego, ale wg niektórych autorów nie przeszkadza to kształtowaniu się prawa zwyczajowego obok (praeter), a nie przeciwko (contra) prawu stanowionemu

c) orzecznictwo sadowe

nie ma charakteru źródła prawa, słuzy do interpretacji i wyjaśniania aktów prawnych

z zasady demokratycznego państwa prawa i trójpodziału władz wykluczone jest przejmowanie przez sądy roli prawotwórczej, ale orzecznictwo przez swą działal­ność interpretacyjną, a zwłaszcza inferencyjną (wnioskowanie z norm o nor­mach) oraz przez uznawanie zwyczajów wpływa na konkre­tyzację treści norm prawnych (pośrednie źródło prawa);

8. Rola tzw. Klauzul generalnych w PC, wymienić podstawowe

klauzula generalna → to zwrot niedookreślony zawarty w przepisie prawnym oznaczający pewne oceny funkcjonujące w jakiejś grupie społecznej, do których odsyła ów przepis przez nakaz uwzględniania ich przy ustalaniu stanu faktycznego podpa­dającego pod daną normę;

oceny te to oceny moralne, np. zasady współżycia społęcznego, dobre obyczaje, i in.;

też inne niż moralne oceny, np. klauzula generalna społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa (oceny ekonomiczne);

klauzula generalna społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa ma bardzo szeroki zakres zastosowania, gdyż (1) wyznacza granicę wykonywania praw podmiotowych (art. 5) oraz (2) współokreśla treść prawa własności(art. 140), ale również zawarta jest w przepisach o mniejszym za­kresie zastosowania, gdzie występuje samodzielnie (np. art. 54, 143, 144, 211 kc);

jest to klauzula odrębna od k.g. zasad współżycia społecznego;

geneza: z doktryny radzieckiej, dlatego obecnie są postulaty o usunięcie jej z systemu prawnego, ale obecnie nabiera ona innej treści ze względu na odmienny ustrój RP, gdzie wskazuje na społeczną funkcję prawa podmiotowego i na konieczność korelowa­nia interesu prywatnego podmiotu z dobrem ogółu

9. Elementy normy cywilno-prawnej, rodzaje sankcji z PC i ich cel

Norma prawna

- hipoteza- adresat i okoliczności zastosowania normy

- dyspozycja- określa normatywny skutek prawny w szczególności nakazane przez normę zachowanie się adresata

-sankcja- określa reakcje organów państwowych na niezastosowanie się adresata do dyspozycji normy prawnej

-przepis- wypowiedź umieszczona w akcie normatywnym ujęta w artykuły, paragrafy, ustępy itd. Może, ale nie musi pokrywać się z normą prawną.

Sankcja cywilno-prawna:

-nie pełni roli represyjnej i wychowawczej

-może być podporządkowana podstawowemu celowi normy prawnej

-na gruncie postanowień PC podstawową sankcje stanowi możliwość przymusowego wyegzekwowania przewidzianego do dyspozycji zachowania. Najczęściej w postaci egzekucji majątkowej (dłużnika dla zaspokojenia wierzyciela). Spotykamy takie normy prawa, w których niezastosowanie się do dyspozycji jednej staje się hipotezą drugiej (art. 476, 687)

Inny rodzaj sankcji stanowi nieważność czynności prawnej. Nieważna czynność prawna nie rodzi skutków prawnych.

10. Scharakteryzować normy bezwzględnie i względnie obowiązujące, normy semiimperatywne/semidyspozytywne, definicje ustawowe i ich rola.

-Normy bezwzględnie obowiązujące(imperatywne)- ich zastosowania nie można wyłączyć ani ograniczyć odmienną wolą stron ani odmiennymi zwyczajami, czasem skutek ten jest bezpośrednio wyartykułowany w przepisie prawnym (wrt. 437)

- Normy względnie obowiązujące(dyspozytywne)- znajdą zastosowanie wówczas, gdy strony danej czynności prawnej same nie uregulowały jej konsekwencji prawnych w sposób odmienny od przewidzianego w dyspozycji danej normy prawnej. Niejednokrotnie o takim charakterze danej normy prawnej świadczyć będą konkretne zwroty zawarte w przepisie. Celem norm dyspozycyjnych jest uzupełnienie treści stosunku prawnego w zakresie nieregulowanym przez strony lub obowiązujące zwyczaje.

- Normy jednostronnie bezwzględnie obowiązujące(semiimperatywne)- minimalny zakres ochrony jednej ze stron czynności prawnej. Obowiązywanie można uchylić albo ograniczyć na drodze umownej tylko o tyle ile będzie to korzystniejsze dla objętej ochroną normatywną strony (art. 539)

11. Zasady obowiązywania PC w czasie / prawo międzyczasowe.

Początek obowiązywania

Koniec obowiązywania

II. Prawo intertemporalne

Uwagi ogólne

Zasada nieretroakcji

Kolizje norm nieobjętych zasadą nieretroakcji

co gdy zdarzenie powstałe pod rządami dawnej, ale konsekwencje prawne powstały pod nową ustawą → reguły ogólne (oparte na ogólnych założeniach pr. cyw. oraz na szczegółowych posunięciach ustawodawczych):

12. Na czym polega stosowanie prawa?

Model stosowania prawa

I. Model normatywny

II. Trójczłonowy model stosowania prawa

13. Rodzaje i metody wykładni- gramatyczna, logiczna, systemowa, funkcjonalna.

I. Wykładnia prawa

Uwagi wstępne

Dyrektywy językowe (wykładnia językowa)

Dyrektywy systemowe

Dyrektywy funkcjonalne

Wyniki wykładni

14. Reguły wykładni logicznej

Wykładni logiczna polega na tym, że z interpretowanego przepisu prawnego zostaja w drodze wnioskowania, opartego a regułach logiki wyprowadzone pewne konsekwencje, które nie są wyrażone w jego tekście. Najczęściej spotykane wnioskowania:

- arugumentum a maiori ad minus- polega na wniosku, że komu wolno czynić więcej temu wolno czynić mniej a kto jest zobowiązany do większego ten jest także zobowiązany do mniejszego

- argumentum a minori ad maius- komu nie wolno czynić mniej temu tym bardziej nie wolno czynic więcej

- argumentum a contrario- wnioskowanie z przeciwieństwa (pozorne oświadczenie woli złożone bez zgody drugiej strony jest ważne tzw zastrzeżenie potajemne)

- wnioskowanie z celu na środki- jeśli ustawa nakazuje lub dozwala pewne czynności, to dozwolone są również czynności, bez których nie można dokonać tych pierwszych.

15. Wyniki wykładni:

Wyniki wykładni

16. Na czym polega tzw. Luka w prawie? Sposoby jej wypełniania/ rodzaje analogii.

Luka w prawie to taki stan rzeczy, gdy dla konkretnego stosunku społecznego, który nie jest prawnie obojętny ani nie został przez prawodawcę uznany za nie podlegający unormowaniu prawnemu, nie ma normy prawnej ustalonej w drodze wykładni przepisów.

Luka w prawie występuje nie tylko, gdy dla danego stanu faktycznego brak jest w ogóle uregulowania, ale także wówczas, gdy istnieje uregulowanie ogólne, które można odnieść do tego stanu faktycznego, ale które jest całkowicie nieadekwatne do uzasadnionych potrzeb społecznych-taki stan uzasadnia zastosowanie analogii.

Usunięcie luk w prawie za pomocą analogii, rodzaje analogii:

-analogia legis (z ustawy)- do danego stosunku prawnego stosuje się normę prawną, która dotyczy wprawdzie innego, ale podobnego stanu faktycznego; chodzi przy tym o podobieństwo prawne, a więc o stwierdzenie, że różnice w stanie faktycznym dotyczą momentów istotnych z punktu widzenia celu dyspozycji prawnej, z punktu widzenia tzw ratio legis.

Nie należy jej utożsamiać jako metody do wypełniania luk w prawie.

-analogia iuris (z prawa)- stosuje się w przypadku, gdy brak jest przepisu, który by nadawał się do analogicznego stosowania; jest to szukanie rozstrzygnięcia w ogólnych zasadach obowiązującego porządku prawnego- np stosowanie ogólnych zasad prawa międzyczasowego w wypadku, gdy dany akt normatywny żadnych przepisów w tej materii nie zawiera.

17. Co to jest stosunek cywilnoprawny? Jego elementy.

Stosunek cywilnoprawny- stosunek uregulowany przez PC; jest to ustanowiona w przepisach prawa więź o charakterze powinnościowym pomiędzy ludźmi lub utworzonymi przez nich organizacjami, uznanymi przez normę prawną za podmioty prawa.

Podział:

-dwustronnie zindywidualizowane- z uprawnieniem jednej łączy się obowiązek drugiej. Obie strony są konkretnie oznaczone

-jednostronnie zindywidualizowane- z prawem oznaczonej osoby (uprawniony zindywidualizowany) wiąże się obowiązek powszechnego nie przeszkadzania w wykonywaniu prawa.

Elementy stosunku cywilnoprawnego:

-podmiot- osoba prawna lub fizyczna. Zasadniczo są 2 strony- uprawniona i zobowiązana, wyjątek stanowi spółka cywilna, która jest stosunkiem wielostronnym tj każdy jest uprawniony i zobowiązany

-konsekwencje wielości podmiotów

-podzielność świadczeń

-wspólność w częściach ułamkowych - spójność łączna- każdemu podmiotowi należy się prawo do całej rzeczy i nie może rozporządzać swoim udziałem dopóki wspólność trwa. Ograniczone jest żądanie zniesienia wspólności. Wygasa zazwyczaj ze stosunkiem prawnym, na którym się opiera (solidarność bierna- dot. dłużników, czynna- wierzycieli)

- przedmiot- zachowanie się dozwolone, zakazane lub nakazane i istniejące poza człowiekiem obiekty, których to zachowanie dotyczy.

- treść- uprawnienia i obowiązki stron.

18. Prawo podmiotowe a prawo przedmiotowe. Definicja

Prawo podmiotowe- wynikające ze stosunku cywilnoprawnego to sfera postępowania w określony sposób przyznana w celu ochrony interesów uprawnionego przez normę prawną zabezpieczenia.

-jest elementem stosunku cyw-praw, każdemu prawu podmiotowemu odpowiadają obowiązki innej osoby lub osób skorelowane z nim

-wyznaczają normy prawne, określają zdarzenia prawne, które powodują powstanie prawa podmiotowego

-pewna sfera możności postępowania

-służy ochronie interesów podmiotów PC uznanych przez to prawo

-ma zazwyczaj charakter indyferentny (obojętny) czyli wykonywanie prawa podmiotowego nie jest zakazane ani nakazane przez normie prawną i tylko wyjątkowo może istnieć obowiązek czynienia użytku z prawa podmiotowego

-możliwość domagania się przez uprawnionego realizacji tego prawa w drodze przymusu państwowego

-niewykonywanie prawa podmiotowego może skutkować jego wygaśnięciem lub osłabieniem.

Prawa podmiotowego nie można identyfikować z interesem podmiotu uprawnionego, jak to czynili zwolennicy teorii interesu. Interes może być chroniony prawnie nie tylko przez przyznanie osobom praw podmiotowych względem innych podmiotów, lecz również w inny sposób np. nałożenie obowiązku powszechnych szczepień ochronnych zabezpiecza interes całego społeczeństwa.

Prawo podmiotowe służy także do zabezpieczenia interesu podmiotu uprawnionego i ten interes jest jego celem.

Wola w sensie psychologicznym jest potrzebna do urzeczywistniania w sensie prawnym treści prawa podmiotowego; jednak nie muszą to być akty woli samego podmiotu uprawnionego. Elementu woli nie należy włączać do konstytutywnych cech prawa podmiotowego.

19.Postacie uprawnień, jakie mogą składać się na pr. Podmiotowe.

Uprawnienie to wyróżniony element prawa podmiotowego; wśród uprawnień wyróżnić należy:

- roszczenia- polegają na tym, iż jakaś indywidualnie oznaczona osoba ma obowiązek wykonać świadczenie na rzecz uprawnionego a wiec uprawniony może żadać, aby zachowała się ona w ściśle określony sposób; wyróżnia się:

-roszczenia wymagalne

-roszczenia niewymagalne

-uprawnienia kształtujące- podmiotowi uprawnionemu przysługuje kompetencja do zmiany lub zakończenia istniejącego stosunku prawnego przez jednostronną czynność prawną. Realizacja nie wymaga udziału drugiej strony. Ma charakter pośredni i ogólny tzn nieskonkretyzowany w postaci określonego świadczenia.

Uprawnienie kształtujące jest kompetencją do zmiany lub zgaśnięcia już istniejącego stosunku prawnego mocą jednostronnej decyzji podmiotu uprawnionego.

-zarzut- uprawnienie polegające na odmowie spełnienia roszczenia; służy ochronie interesów tej osoby przeciwko której to roszczenie sie kieruje.

20. Prawo podmiotowe bezwzględne i względne-scharakteryzować, przykłady.

kryterium - skuteczność praw pod­miotowych wobec innych podmiotów;

Prawa bezwzględne

Np. jeśli ktoś bezprawnie zawładnie cudzym przedmiotem lub wkroczy na cudzy teren, to właścicielowi przysługuje roszczenie windykacyjne o zwrot rzeczy lub roszczenie negatoryjne o usunięcie intruza z jego terenu.

Prawa względne

NP. nie podlega przedawnieniu względne prawo podmiotowe do renty art 903KC , z którego dopiero wynikają kolejne roszczenia o poszczególne świadczenia okresowe podlegające dopiero przedawnieniu.

21.Klasyfikacja praw podmiotowych

-majątkowe- to prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenia majątkowe, prawa majątkowo-małżeńskie, autorskie(pukiel włosów po drugiej osobie). Za prawa majątkowe uważa się roszczenia pieniężne(zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę) i niemajątkowe- to prawa osobiste i prawa rodzinne niemajątkowe(stosunki między rodziną), są niezbywalne, niedziedziczone i nie podlegają przedawnieniu.

-przenoszalne i nieprzenoszalne- rozróżnienie ma na względzie to czy dopuszczalna jest zmiana podmiotów tych praw, o przenoszalności rozstrzygają normy prawne, np niezbywalne jest użytkowanie.

-samoistne i akcesoryjne/niesamoistne- skonstruowane zostały dla umocnienia innych praw podmiotowych (samoistnych). Mogą mieć charakter praw bezwzględnych albo względnych, np prawem bezwzględnym jest zastaw, hipoteka a względnym poręczenie.

- wolne i związane- podmiotem prawa może być tylko podmiot określonego prawa wolnego; prawa związane nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu prawnego. Można je przenosić na inne podmioty tylko łącznie z tym prawem, z którym są związane, np służebność gruntowa, która może przysługiwać każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości.

-pr podmiotowe tymczasowe tj ekspektatywy- to prawa podmiotowe, których funkcja polega na przygotowaniu i zabezpieczeniu jakiegoś prawa przyszłego, prowadzącego dopiero do ostatecznego zaspokojenia określonych potrzeb podmiotu uprawnionego. Chronią oczekiwanie(ekspektatywę) podmiotu na uzyskanie owego prawa ostatecznego.

Prawne znaczenie podziałów

22. Scharakteryzować nabywanie praw podmiotowych

-konstytutywne- jednocześnie z nabyciem powstaje prawo podmiotowe

-translatywne- nabywca uzyskuje prawo o treści niezmienionej, np zasiedzenie rzeczy ale nie jej znalezienie

-pierwotne- nabywca nie uzyskuje prawa podmiotowego od określonej osoby; nabycie nie jest uzależnione od tego, że uprzednio prawo to przysługiwało określonemu podmiotowi, np nabycie własności rzeczy ruchomej przez zawłaszczenie(dopuszczalne w przypadku rzeczy niczyjej). Nabycie pierwotne prowadzi do uzyskania prawa bez obciążeń

-pochodne- nabywca uzyskuje prawo podmiotowe od innej osoby, która na niego to prawo przenosi. Nie można przenieść na inną osobę więcej praw niż samemu się posiada. Należą tu: sprzedaż, zamiana, darowizna.

-pod tytułem szczególnym/ sukcesja syngularna- dochodzi do nabycia indywidualnie oznaczonego prawa lub praw podmiotowych; skuteczność nabycia rozważa sie odrębnie do każdego z praw.

-pod tytułem ogólnym/ sukcesja uniwersalna- prowadzi do nabycia całego lub części jakiegoś majątku i to na podstawie jednego zdarzenia prawnego. Prowadzi do nabycia praw a także obowiązków tj obciążeń związanych z nabytym majątkiem, np dziedziczenie.

23.Przyczyny utraty praw podmiotowych

-wygaśniecie, np służebność osobista wskutek śmierci uprawnionego

-przeniesienie na inny podmiot, np sprzedaż rzeczy powoduje utratę prawa własności po stronie sprzedawcy.

-w przypadku połączenia w ręku tej samej osoby prawa i korelatywnie połączonego z nim obowiązku to pr podmiotowe traci swój społeczny sens, np A pożyczył B 1000zl, Potem B odziedziczył po A cały majątek- wierzytelność tak w skutek confusio połączenia wygasa.

24. Nadużycie prawa podmiotowego teoria zewnętrzna i wewnętrzna art 5

Zachowanie niezgodne z treścią norm prawnych wyznaczających określone typy lub postacie praw podmiotowych nie są wykonywaniem tych praw i w skutek tego nie korzystają z ochrony przewidzianej przez system prawa.

art. 5 kc „Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.”

→ kontrowersje na tle użycia słowa „uprawnionego”

Teoria zewnętrzna

Teoria wewnętrzna

Stosowanie instytucji nadużycia prawa podmiotowego

25. Dobra wiara w prawie cywilnym- pojęcie, ochrona, przykłady

Art 7 KC domniemanie dobrej wiary, odnosi się do całego systemu prawa cywilnego- każe domniemywać istnienie dobrej wiary.

Dobra wiara jest zjawiskiem wewnętrznym, stanowiącym stan psychiczny określonej osoby polegający na jej błędnym, ale usprawiedliwionym mniemaniu o istnieniu jakiegoś prawa, czy stosunku prawnego. W dobrej wierze jest ten, kto nie zna z przyczyn usprawiedliwionych niekorzystnego dla niego stosunku prawnego; przyczyny usprawiedliwione tzn. mimo dołożenia należytej staranności nie mógł się o należytym stanie prawnym dowiedzieć. W złej wierze jest ten, kto zna rzeczywisty stan prawny.

Np. posiadaczem rzeczy w dobrej wierze jest ten, kto nią włada jak właściciel w błędnym, ale usprawiedliwionym przekonaniu, iż jest właścicielem rzeczy, zaś w złej wierze- ten, kto rzeczą włada jak właściciel, chociaż wie, lub powinien wiedzieć, że właścicielem nie jest.

Prawo nie chroni tego, kto działa w mylnym przekonaniu co do istnienia określonego stanu prawnego w każdej sytuacji, wiec nie przejmuje generalnej zasady ochrony dobrej wiary. Z takiej ochrony korzysta się w wypadkach w ustawie przewidzianych.

Np art. 172 § 1 kc - posiadacz samoistny nieruchomości nabywa jej własność w drodze zasiedzenia w terminie skróconym, jeżeli jest w dobrej wierze.

W przypadku dokonania czynności prawnej przez przedstawiciela ustawowego osoby przez niego zastąpionej, o istnieniu dobrej czy złej wiary decyduje znajomość rzeczywistego stanu prawnego przez przedstawiciela ustawowego a nie osobę zastąpioną.

Przy pełnomocnictwie znaczenie ma dobra wiara pełnomocnika oraz mocodawcy.

Ochronę osób będących w dobrej wierze wzmacnia domniemanie istnienia dobrej wiary- art. 7 kc- jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

26. Sposoby rozwiązywania kolizji praw podmiotowych- system preferencji i redukcji.

Kolizja praw podmiotowych

27.Pojęcie przedmiotu cywilnoprawnego. Katalog przedmiotów

Przedmiot stosunku cywilnoprawnego: przedmiot stosunku wyznaczone treścią stosunku zachowania jego stron

-dobra niematerialne= majątkowe prawa podmiotowe

-pożytki- dobra materialne, które nie stanowią rzeczy

-zwierzęta

-energia

-rzecz- charakter materialny muszą być wyodrębnione z przyrody

28. Pojęcie rzeczy/cechy. Czy człowiek czy zwierze są rzeczami?

Rzeczami w rozumieniu kc są tylko materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione z przyrody w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach społeczno-gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne. Aby zakwalifikować dany przedmiot do kategorii rzeczy konieczne jest łączne spełnienie dwu kryteriów:

-materialny charakter przedmiotu

-wyodrębnienie tego przedmiotu z przyrody, a więc jego samoistny charakter.

Człowiek, ciało ludzkie, zwłoki nie są rzeczami, zwierzęta także(jedynie zwłoki zwierząt są rzeczami)

29. Rodzaje rzeczy min rodzaje nieruchomości.

Podział rzeczy:

-ruchome- wszystkie rzeczy, które nie są nieruchomościami

-nieruchomości- części powierzchni ziemskie, które stanowią odrębny przedmiot własności(grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane(nieruchomości budynkowe) lub części takich budynków(nieruchomości lokalowe), jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności, art. 46 kc

-gruntowe

-budynkowe

-lokalowe

-oznaczone co do gatunku- posiadają cechy rodzajowe szerszej grupy rzeczy; zasada- gatunek nigdy nie ginie, czyli można zastąpić jedną rzecz inną tego gatunku.

-oznaczone co do tożsamości- oznaczone indywidualnie, to rzecz, której oznaczono cechy właściwe tylko dla niej

-zużywalne

-nie zużywalne

-pozostające w obrocie

-ograniczone w obrocie

-wyłączone z obrotu

30. Co to jest część składowa rzeczy; czy prawo może być częścią składową? Znaczenie prawne zaliczenia do cz składowych.

Cześć składowa rzeczy-to wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany części odłączonej. W prawie polskim obowiązuje zasada superficies solo credit- wszystko, co wznosi się nad gruntem przypada gruntowi, zgodnie z którą do części składowych nieruchomości gruntowej należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane.

Nie są częściami składowymi rzeczy przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku.

Wszystkie części składowe danej rzeczy muszą należeć do tego samego właściciela tj część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem prawa własności lub innego prawa rzeczowego.

Za części składowe nieruchomości uważa się także prawo związane z jej własnością.

31.Co to jest przynależność rzeczy? Znaczenie prawne zaliczenia.

Przynależność art. 51- to rzecz ruchoma potrzebna do korzystania z rzeczy głównej (zarówno ruchomości jak i nieruchomości) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym i funkcjonalnym związku odpowiadającym temu celowi.

Przynależność i rzecz główna muszą być własnością tego samego właściciela. Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek również do przynależności art. 52, jednak czynność prawna, której przedmiotem jest sama przynależność, nie ma wpływu na los prawny rzeczy głównej.

Przynależność pozostaje odrębną rzeczą i zachowuje swoją autonomię prawną.

32. Klasyfikacje rzeczy:

-podzielne i niepodzielne(jesli sie je podzieli to traci wartosc))

-zużywalne i nie zużywalne

-oznaczone co do gatunku i tożsamości

33. Pożytki- pojęcie i podział- rzeczy, rodzaje, z prawa

Pojęcie i rodzaje

Konsekwencje prawne

34.Przedmioty niematerialne jako przedmiot stosunku cywilnoprawnego; katalog.

I. Przedmioty materialne niebędące rzeczami

Ciecze i gazy

Kopaliny

Zwierzęta w stanie wolnym

II. Przedmioty niematerialne

Energia

Dobra o charakterze intelektualnym

Dobra osobiste

Pieniądze

Papiery wartościowe

Choć są to dokumenty, to nie kartka decyduje o ich istocie, ale określone treści myślowe na niej zawarte. Posiadanie dokumentu konieczne jest do wykonywania związanych z nim praw, a niektóre prze­pisy dotyczące przenoszenia własności rzeczy odnoszą się także do obrotu pa­pierami wartościowymi→ szerzej w prawie zobowiązań.

35. Przedsiębiorstwo

Pojęcie

Konsekwencje i charakter prawny

Gospodarstwo rolne

IV. Zbycie przedsiębiorstwa

Pojęcie zbycia przedsiębiorstwa

Forma

V. Odpowiedzialność za długi związane z prowadzeniem zbytego przedsiębiorstwa

Przejęcie długu przez nabywcę przedsiębiorstwa

Solidarna odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa

36. Majątek i mienie- pojęcie; węższe i szersze pojęcie.

Pojecie

Sukcesja uniwersalna

Zarząd → w przypadku osób prawnych stanowi ich nieodłączny element, w przypadku osób fizycznych stosowane w przypadkach wyjątkowych, np. zarząd majątkiem dziecka sprawowany przez jego rodziców lub opiekuna.

Odpowiedzialność

Surogacja

II. Mienie

37. Podmiot prawa/ zdolnosc prawna.

Podmiot praw - każdy człowiek uznany jest za podmiot praw i obowiązków.

Określenie „osoba fizyczna” odnosi się do człowieka jako uczestnika stosunków cywilnoprawnych, a nie innych (np. głosowanie w wyborach jako wyborca)

Zdolność prawna - możność bycia podmiotem praw i obowiązków. Samo stwierdzenie, że może, nie oznacza jednak, że jakieś prawa lub obowiązki ma. Zdolność prawną ma każdy człowiek (art. 8)

Zdolność do czynności prawnych - możność nabywania własnym działaniem w drodze czynności prawnych praw i obowiązków. Zdolność tą nabywa się wraz z uzyskaniem pełnoletniości, ale może być ona ograniczona, wtedy czynności za tą osobę dokonuje przedstawiciel ustawowy (rodzic, opiekun).

38. Granice czasowe zdolności prawnej osoby fizycznej; zdolność prawna nasciturusa.

I. Początek

Urodzenie się dziecka

Art. 8 kc - każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.

Status cywilnoprawny nasciturusa

Koncepcja warunkowej zdolności praw­nej → przysługuje ona nasciturusowi pod warunkiem zawieszającym, że nasciturus urodzi się żywy. Prawa nie mogą być wykonywane, a jedynie zabezpie­czone w oczekiwaniu, czy dziecko urodzi się żywe. Chodzi o warunek nie w ścisłym tego słowa znaczeniu (art. 89 kc), lecz o tzw. conditio iuris → czyli status warunkowej zdolności prawnej nasciturusa nie jest wyjątkiem od ogólnej zasady w art. 8 kc. ale szczególnym jej przypadkiem.

pośrednie potwierdzenie w instytu­cji kuratora nasciturusa (tzw. curator ventris) w art. 182 KRO → dla strzeżenia przyszłych praw dziecka → tzn. jakiekolwiek przyszłe prawa podmiotowe dziecka. Kuratela kończy się z chwila urodzenia dziecka (ustaje stan niepewności co do losów jego praw, a rodzice mogą zacząć wykonywać swoja władzę rodzicielską)

II. Zakres

III. Ustanie

Śmierć

39. Dowody śmierci, akt zgonu, stwierdzenie zgonu i uznanie za zmarłego.

Śmierć

Postanowienie o stwierdzeniu zgonu

Jeśli księgi stanu cywilnego uległyby zniszczeniu, lub niemożliwe/szczególnie trudne jest uzyskanie odpisu np. zza granicy, to treść tego aktu odtwarza kierownik urzędu stanu cywilnego (art. 34, 35 PrASC).

Postanowienie o uznaniu za zmarłego

40. Stan cywilny i osobisty, jego cechy, ochrona i dochodzenie, akta stanu cywilnego- rola i szczególna moc dowodowa.

Pojęcie to nie jest jasno określone w przepisach prawnych.

Dominujący pogląd naukowy (też w SN) - opowiada się za szerokim znaczeniem tego terminu - tzn. też inne cechy osobiste człowieka (imię, nazwisko, płeć, wiek), czasem nawet te nierejstrowane (np. stan zdrowia). Pogląd ten przeważa też w zachodnioeuropejskiej doktrynie

stan cywilny - to cechy osobiste człowieka, podlegające ogólnemu reżimowi prawa o aktach stanu cywilnego.

Księgi stanu cywilnego - prowadzone są przez urzędy stanu cywilnego

rejestruje się w nich:

-fakty: urodzenia, małżeństwa i zgonu, z podaniem miej­sca i daty ich zajścia.

-płeć, pochodzenie od rodziców, imię i nazwisko dziecka oraz jego przysposobienie.

-wszystkie zmiany w/w cech

-ewidencja ta ma duże znaczenie prawne, dlatego prawo nakłada obowiązek rejestracji tych danych na określone osoby podając określony termin.

Akta stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych → niezdolność udowodniona tylko w trybie szczególnego postępowa­nia cywilnego Można żądać wydania odpisu zupełnego albo skróco­nego aktów stanu cywilnego

Ewidencja ludności

Dowód osobisty - dokument stwierdzający tożsamość osoby fizycznej, choć dopuszczalne są też inne sposoby ustalania tożsamości człowieka.

Ewidencja ludności obejmuje rejestrację danych: o urodzeniach, małżeństwach, zgonach, imionach i nazwiskach obywateli, ale także o miej­scach ich pobytu (stałego i czasowego)

zameldowanie na pobyt stały nie jest równoznaczne z ustaleniem miejsca zamieszkania osoby fizycznej w rozumieniu kc i dlatego nie wiąże sądu

41. Imię, nazwisko, miejsce zamieszkania(domicyl a rezydencja) jako sposoby identyfikacji osoby fizycznej.

*Nazwisko i imię - językowe oznaczenie indywidualnej osoby fizycz­nej.

wybór nazwisko zależy od przynależności do grupy rodzinnej, a imię od rodziców/opiekunów.

-zmiana nazwiska lub imienia dopuszczalna albo wraz ze zmianą stanu cywilnego albo z ważnych przy­czyn ustalanych w trybie administracyjno-prawnym.

-istnieje generalny obowiązek ustalenia dla każdego człowieka jego nazwiska i imienia → zasada wyinterpretowana z systemu prawa na podstawie szeregu prze­pisów szczególnych.

nie zawsze wymagane jest identyfikowanie podmiotu poprzez nazwisko, np. w przypadku masowych umów życia codziennego, a czasem wystarczy jakieś inne oznaczenie osoby (np. numerka od garde­roby) lub papierów wartościowych, jednak w przypadku większości ważnych (z reguły pisemnych) czynności prawnych, konieczne jest zidentyfikowanie przynajmniej poprzez nazwisko.

w przypadku wymagania od państwa uznania lub przymusowej realizacji jakiegoś stosunku prawnego z innym podmiotem, wymagane jest identyfikowanie poprzez nazwisko (przepisy kpc).

*Inne formy indywidualizacji osoby:

-pseudonimy (oznaczenia przesłaniające) - pełnią funkcję indywidualizującą. Są dowolnie przybierane, a posługiwanie się nimi jest dozwolone.

-linie papilarne odciśnięte na kartce - mogą pełnić zastępczą rolę indywidualizującą osobę niepiśmienną (art. 79 kc).

zastosowania któregoś z dwu powyższych form indywidualizacji, nie powoduje jednak uchy­lenia zastosowania ogólnych norm o formie czynności prawnych.

*Miejsce zamieszkania

-corpus- element fizycznego przebywania

-animus- element woli stałego pobytu w danej miejscowosci

choć w pewnej mierze dana ta indywidualizuje człowieka, jednak nie jest to właściwość osobista czło­wieka

kwestie te regulowane są przez kc w art. 25-28 kc.

Miejsce zamieszkania to miejscowość, a nie adres → ukształtowane to zostało we wcześniejszych okresach charakteryzujących się du­żym partykularyzmem prawnym (wskazanie prawa właściwego). Dziś praktyczne w zakresie stosunków międzynarodowych i dla określenia właściwości miejscowej sądu czy innych organów.

czasem jednak miejsce zamieszkania oznacza adres, art. 454

Reguły określające miejsce zamieszkania człowieka różnią się w zależno­ści od tego, jakich osób fizycznych dotyczą.

Domicyl - stałe miejsce zamieszkania osoby fizycznej lub siedziba osoby prawnej. Może oznaczać również stałe miejsce dopełniania zobowiązań finansowych. W prawie międzynarodowym prywatnym jeden z łączników wskazujących, jakie prawo należy zastosować dla oceny spornego stosunku.

42. Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej- pojęcie, brak zdolności, wiek ubezwłasnowolnienie całkowite, ograniczona zdolność, wiek ubezwłasnowolnienie częściowe- na czym polega, pełna zdolność. Rola przedstawiciela ustawowego.

Zdolność do czynności prawnych- zdolność do nabywania swoim działaniem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego.

Pełną zdolność posiadają osoby pełnoletnie tj takie, które ukończyły lat 18 lub kobieta, która skończyła lat 16 i za zgodą sądu zawarła związek małżeński(nie może jej utracić)

Wyróżniamy następujące zakresy zdolności do czynności prawnych:

-pełną zdolność do czynności prawnych

-brak zdolności do czynności prawnych

-częściową zdolność do czynności prawnych

Z uwagi na wiek osoby fizycznej wyróżnić można 3 zakresy obowiązywania zdolności do czynności prawnych:

-brak zdolności do czynności prawnych- osoby poniżej 13 r.ż. oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie

-ograniczona zdolność do czynności prawnych- osoby, które ukończyły lat 13, ale nie pełnoletnie oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo

-pełna zdolność do czynności prawnych- osoby pełnoletnie

Ubezwłasnowolnienie całkowite:

- wiek- ukończone 13 lat

- stan psychiczny- w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.

Skutkiem ubezwłasnowolnienia całkowitego jest pozbawienie zdolności do czynności prawnych i ustanowienie opiekuna.

Osoba taka nie może skutecznie dokonywać czynności prawnych(w przypadku ich dokonania są bezwzględnie nieważne, chybaże osoba dokonała czynności prawnych należących do umów powszechnie stosowanych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, czynność została wykonana i nie pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych)

Ubezwłasnowolnienie częściowe:

-wiek- osoba pełnoletnia

- stan psychiczny- w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem, ale stan psychiczny tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego; potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

Skutek prawny- ograniczona zdolność do czynności prawnych oraz ustanowienie kuratora.

Osoba może dokonywać czynności prawnych, jednak dla ich skuteczności wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego lub sądu.

Osoba może sama dokonywać czynności prawnych, które nie mają charakteru czynności zobowiązujących lub rozporządzających.

Przedstawicielstwo- jedna osoba jest uprawniony do działania w imieniu drugiej i z bezpośrednim skutkiem dla reprezentowanej osoby, jeśli dokonana czynność mieści się w granicach umocowania. Status przedstawiciela ustawowego wynika bezpośrednio z ustawy(np rodzice wobec dziecka podlegającego władzy rodzicielskiej)

43. Ochrona dóbr osobistych-katalog w kc. Charakter praw osobistych; cel ochrony cywilnoprawnej-porównanie z ochroną karnoprawną-bezprawność jako przesłanka naruszenia, ciężar dowodu, okoliczności wyłączające bezprawność; środki ochrony.

Dobra osobiste-zwrot odnosi sie do uznanych przez system prawny wartości, obejmujących fizyczna i psychiczna integralność człowieka, jego indywidualność oraz godność i pozycje w społeczeństwie.. Sa to dobra nieodłącznie związane z człowiekiem i należą do dobr niemajątkowych.

Typy dóbr osobistych:

-zycie, zdrowie i nietykalnosc cielesna

-wolnosc

-czesc czlowieka-dobra sława i godnosc osobista

-swoboda sumienia

-nazwisko i pseudonim

-stan cywilny

-wizerunek

-tajemnica korespondencji

-nietykalnosc mieszkaniowa

-tworczosc naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska

-kult po zmarlej osobie bliskiej

-integralnosc seksualna

-strefa prywatnosci

-korzystanie z wartosci srodowiska naturalnego.

Podmiotowe prawa osobiste sa skuteczne wobec wszystkich poza podmiotem uprawnionym. Sa to prawa niemajatkowe, niezbywalne i niedziedziczne.

Przesłanki ochrony:

-bezprawnosc- ,

Uchylenie bezprawności

I. Zgoda uprawnionego

zgoda nie jest czynno­ścią prawną, lecz należy do klasy działań do nich podobnych - inaczej doktryna szwajcarska.

II. Działanie na podstawie przepisu lub w wykonaniu prawa podmioto­wego

III. Działanie w ochronie uzasadnionego interesu społecznego

*Przesłanki ochrony:

-bezprawność działania(domniemanie bezprawności); czynniki wyłączające bezprawność

-zgoda uprawnionego- można cofnąć przed narusznieniem nie potrzeba zdolności do czynności prawnych, wystarczy rozeznanie-świadomość skutków

-działanie oparte na przepisie prawa- przepis dopuszcza naruszenie prawa

-wykonywanie prawa podmiotowego

-nadużycie prawa podmiotowego

-działanie w obronie uzasadnionego isteresu

*Środki ochrony:

W razie bezprawnego naruszenia lub zagrożenia prawa osobistego uprawnionemu służą następujące środki ochronne w postaci powództw o:

-ustalenie- orzeczenie ustalające, że określone prawo osobiste przysługuje danej osobie

-zaniechanie- art. 24§1 kc żądanie zaniechania działań, które zagrażają dobrom osobistym lub je już naruszają

-usunięcie skutków naruszenia- ma zastosowanie w przypadku, gdy nastąpiło już naruszenie dobra osobistego

-zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata na cel społeczny- ten, którego dobro osobiste zostało naruszone może żądać w myśl kc zadośćuczynienia pieniężnego tj. odpowiedniej sumy pieniężnej przyznanej przez sąd z tytułu doznanej krzywdy.

Mogą być stosowane przeciwko osobom fizycznym i prawnym

Odszkodowanie- chroni interesy majątkowe, jakie naruszone zostały w związku z dobrami osobistymi.

44. Osoba prawna- pojęcie, teoria fikcji i teoria realnego bytu-która przyjęta w prawie polskim?

Osoba prawna jest podmiotem stosunków cywilnoprawnych

I. Pojęcie

Założenia ogólne

45. Na czym polega przydatność osoby prawnej w życiu społeczno-gospodarczym?

Funkcje

46. Od czego zależy przyznanie jednostce org. Zdolności prawnej? Technika normatywna i technika określania cech osoby prawnej.

Metoda regulacji prawnej

47. Sposoby kreowania osób prawnych/ aktów organów państwa, koncesyjny, normatywny-rola rejestrów. Przesłanki konieczne do powstania o charakterze faktycznym i prawno-organizacyjnym - rola, treść i charakter prawny statutu.

II. Ogólna regulacja osób prawnych

Uwagi wstępne

Powstanie i rejestry

Nazwa

Siedziba

Dobra osobiste

za: koncepcja obiektywnej ochrony dóbr osobistych → skoro ustawodawca chroni dobra osób fizycznych, z tą samą intensywnością powinien chronić dobra osób prawnych

48. Zdolność do czynności prawnym osób prawnych- w jaki sposób działają organy, ich skład, rodzaje, działanie organu a działanie pełnomocnika.

Polskie prawo stoi na stanowisku tzw. ”teorii organów” osoby prawnej. Organ składa się z osób fizycznych, które zgodnie z przepisami określającymi ustrój danej osoby prawnej urzeczywistniają jej wolę.

Organ nie jest podmiotem stosunków prawnych, jest nim sama osoba prawna.

Zdolność do czynności prawnych osób prawnych zbieżna jest ze zdolnością prawną tych osób. Tak samo jest przy jednostkach organizacyjnych obdarzonych zdolnością prawną.

W jaki sposób podmioty te realizują swą zdolność do czynności prawnych?- działają one przez swoje organy; w przypadku braku powołanych do tego organów sąd ustanawia im kuratora. Do zadań kuratora należy min. Powołanie właściwych organów, lub przeprowadzenie likwidacji wspomnianych podmiotów.

Organy

49. Nazwa i siedziba osoby prawnej-znaczenie prawne, zagadnienie firmy

*Nazwa

*Siedziba

50. Państwowe i komunalne osoby prawne-sposób ich zakładania, pochodzenie majątku, uprawnienia państwa lub jednostki samorządu ; Skarb Państwa jako osoba prawna-sposób działania, jaki majątek wchodzi w jego skład?

I. Państwowe osoby prawne

Skarb Państwa

Inne państwowe osoby prawne

Szczególne zadania ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa

II. Jednostki samorządu terytorialnego

Gminy

Związki międzygminne

Powiat

Województwo

osoby prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych

51. Korporacyjne i zakładowe/ fundacyjne osoby prawne- cechy odróżniające.

III. Korporacyjne i fundacyjne osoby prawne

kryterium - uczestni­ctwo osób w ich strukturach organizacyjnych → rozróżnienie osób prawnych na korporacyjne i fundacyj­ne (zakładowe).

Korporacyjne - w ich struk­turze organizacyjnej funkcjonują członkowie, którzy poprzez wniesione udzia­ły lub płacone składki tworzą majątek osoby prawnej, a poprzez swoje upraw­nienia organizacyjne decydują o jej działalności.

*zbiorowość osób fizycznych związanych z osobą prawną przez członkostwo, realizujących wspólny cel

*skład członków da się określić liczbowo

*substratem są ludzie

*o celach i działalności decydują członkowie

Fundacyjne - w ich strukturach organizacyjnych nie ma instytucji członków, ale jest instytucja założyciela (fundatora), który wyposaża osobę prawną w jej pierwotny majątek, określa jej strukturę organizacyjną i cele działania.

*zaspokajanie potrzeb osób fizycznych niebędących ich członkami

*krąg osób korzystających z zakładu nie jest określony

*substratem jest majątek

*cel z góry określony przez wolę założyciela

52. Rodzaje korporacyjnych osób prawnych o cechach gospodarczych i niegospodarczych. Pozycja członka korporacji osoby prawnej wobec tej osoby/ sprawa podmiotu własności

53. Co to jest fundacja? Zakładanie i likwidacja fundacji/ akt fundacji, statut, rejestracja.

Fundacja- osoba prawna typu zakładowego. Dla osiągania pewnego celu społecznie użytecznego zostaje z woli fundatora wyodrębniony określony majątek, przy czym realizacja tego celu następuje z majątku lub z dochodów, jakie ten majątek przynosi np z odsetek, jakie majątek przynosi.

Do jej powstania konieczne jest:

-wydzielenie majątku

-ustanowienie celu

-określenie jej organizacji

-przyznanie samodzielności w postaci osobowości prawnej

*Podstawowy substrat-majątek a nie zespół ludzi (korporacja) zarządzany przez zarządców powołanych przez założyciela

*Motor działania- wola założyciela a nie wola zespołu

* realizuje potrzeby osób znajdujących się na zewnątrz

Akt założycielski fundacji jest czynnością prawną. Działalność podlega pewnej kontroli ze strony państwa.

Fundacja może być ustanowiona do realizacji celów społecznie lub gospodarczo uzytecznych takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska i zabytków.

Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne, prawne niezależnie od ich miejsca zamieszkania, i siedziby. Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być ustanowione w formie aktu notarialnego.

Fundacja uzyskuje osobowość prawna z chwilą wpisania do Rejestru Fundacji, który prowadzi Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy.

Fundacja składa właściwemu ministrowi sprawozdanie ze swej działalności.

Fundacja podlega likwidacji w razie osiągnięcia celu, dla którego była ustanowiona, lub w razie wyczerpania środków finansowych i majątku, w sposób wskazany w statucie.

54. Ustanie osoby prawnej/ łączenie, podział, likwidacja.

Różne powody ustania bytu osoby prawnej:

1. Akt powołanego do tego organu państwa - dotyczy tych organów, które zostały powołane do życia przez akt organu władzy lub administracji państwowej, także osoby prawne oparte na członkostwie i powstałe z inicjatywy członków-założycieli mogą ulec rozwiązaniu w tym trybie.

2. Okoliczności obiektywne-, które z mocy ustawy powodują rozwiązanie osoby prawnej np upływ czasu

3. Powołane do tego organy osoby prawnej mogą powziąć uchwałę o jej rozwiązaniu.

Likwidacja- ustanie osoby prawnej łączy się z likwidacją jej działalnością tym samym i jej majątku. Sposób likwidacji jest różny; celem likwidacji jest zakończenie bieżących spraw osoby prawnej, zaspokojenie jej wierzycieli i postąpienie z pozostałym majątkiem tak, jak wymagają tego przepisy obowiązujące dla danego rodzaju osób prawnych. Po dokonaniu czynności likwidacji następuje wykreślenie osoby prawnej z rejestru, co kończy jej byt prawny.

Druga postać ustania osoby prawnej to reorganizacja, która następuje bez jej likwidacji. Może polegać na połączeniu dwu osób prawnych w dwóch wariantach:

- inkorporacja- jedna osoba prawna przejmuje drugą osobę prawną , ustaje zatem tylko osoba prawna przejęta

-unia- łączące się osoby prawne przestają istnieć i na ich miejsce powstaje nowa osoba prawna.

Innym sposobem reorganizacji może być podział osoby prawnej na kilka owych osób prawnych; nie powoduje ustania osoby prawnej.



Wyszukiwarka