CHRZEŚCIJAŃSTWO A SZTUKA

OJCOWIE KOŚCIOŁA

• działalność w Cesarstwie Rzymskim

Kościół wyodrębnił ich na podstawie czterech kryteriów:

• działalność we wczesnym okresie chrześcijaństwa (antiquitas)

• głoszenie prawowiernej nauki (doctrina ortodoxa)

• świętość życia (sanctitas vitae)

• powszechne uznanie przez Kościół (approbatio ecclesiae)

Euzebiusz z Cezarei

• Pierwszy pisarz który sporządził biogramy Ojców Kościoła

• Historia Kościoła zawierała również wiele wyjątków z ich dzieł.

• Z tego opracowania korzystał św. Hieronim przy katalogu pisarzy kościelnych (O mężach sławnych)

św. Hieronim - O mężach sławnych

• 394 r.

• Wzorowane na Plutarchu i Swetoniuszu.

• W zestawieniu obejmującym 135 autorów 78 pochodzi od Euzebiusza.

• Studium Hieronima kontynuowali pod tym samym tytułem

- Gennadiusz z Marsylii (V w.)

- Izydor z Sewilli

- Ildefons z Toledo (VII w.)

• W XIV historiografia świecka zaczęła rozgraniczać starożytność od średniowiecza

• XX wiek to przełom-literatura Ojców Kościoła tłumaczona jest na wiele języków. Wydawane np. przez francuski Instytut Sources chretines dzieła liczą już ponad 400 tomów patrystycznych.

• Opublikowana w styczniu 2006 r. polska bibliografia patrystyczna zawiera ponad 13 tys. polskich przekładów dzieł patrystycznych wykonanych w XX w.

św. Augustyn

• Koncepcja filozoficzna konsekwentne przystosowanie klasycznego platonizmu do treści zawartych w teologicznej doktrynie chrześcijańskiej), która była przez ponad 700 lat oficjalnie obowiązującą w Kościele katolickim doktryną

• Odrzucona przez sobór trydencki przyjęta zamiast niej teoria Tomasza z Akwinu , obowiązująca w Kościele do dzisiaj.

• W Kościele prawosławnym zazwyczaj nazywany błogosławionym Augustynem - duchowego przodka protestantyzmu , jego pisma miały duży wpływ na nauki Lutra i Kalwina .

• Stworzenie nowych pojęć iluminacji , łaski i teodycei

św. Tomasz (1224-1272)

• System filozoficzny : konsekwentne przystosowanie klasycznych poglądów Arystotelesa do treści zawartych w teologicznej doktrynie chrześcijańskiej.

• Wprowadzone do katolicyzmu pojęcia aktu i możności, formy i materii, zasada przyczynowego powiązania zdarzeń, rozumienie poznania jako procesu receptywnego , oraz pojęcie dowodu .

• Nie jest bezpośrednio znany umysłowi ludzkiemu ani Bóg , ani dusza , ani żadne prawdy ogólne. Człowiek rodzi się bez wiedzy i zdobywa ją dopiero w czasie życia.

• Wiara i wiedza stanowią dwie różne dziedziny.

• Dziedzina wiedzy była rozległa: rozum poznaje nie tylko rzeczy materialne, ale również Boga, Jego istnienie, Jego własności, Jego działanie. Istnieją jednak prawdy dla rozumu niedostępne, jak Trójca św., grzech pierworodny

• Wcielenie, stworzenie świata w czasie; są to prawdy wiary, które jedynie objawienie może ludziom udostępnić.

• Niektóre prawdy przekraczają rozum, ale żadna mu się nie sprzeciwia.

• Na tej podstawie powstała prosta koncepcja rozgraniczenia filozofii i teologii, na jaką się dawniejsza scholastyka nie zdobyła. Teologię buduje się na podstawie objawienia, filozofię wyłącznie na zasadach rozumu.

• Filozofia, jeśli służy teologii, to jedynie w tym sensie, że przygotowuje do wiary (preambula fidei ), i że jej broni.

Legenda św. Gnezjusza (Mim chrystologiczny)

Neron miał obsesje na punkcie teatru i sam uwazal siebie za doskonalego aktora! Jego wychowaca był Seneka!

Wiadomo, iż uwielbiał grać w masce tragicznej, wcielając się to w Edypa, to w rozpaczającą Niobe czy wykastrowanego Attisa, kochanka Kybele.

Popisy te miały charakter solowych operowych arii z udzia­łem statystów. Neron wziął nawet udział w konkursie teatralnym podczas Igrzysk o wymiarze nadludzkim.

W świecie, gdzie władcy pokroju Nerona nazywali siebie bogami, nie stało już miejsca na interwencję mieszkańców Olimpu w ludzkie sprawy

Kościól w pierwszych wiekach zwalczał teatr:

• zła tradycja mimów

• kłamstwo z powodu neoplatońskiej filozofii

• upadek dramatu antycznego

Przyczyny antyteatralnych wypowiedzi :

• teologiczna (zach.)

• moralna (wsch.) - Justyn I zakaz wszelkich widowisk (518-527)

Patrystyka o teatrze:

• Orygenes - def. Dramatu

• św. Augustyn - czyste gatunki

• św. Izydor - def. Tragedii

ŚREDNIOWIECZE

• Nazwa epoki wywodzi się z nazwy środka epoki łacińskiego określenia medius aevus (średni wiek), lub media tempora (wieki średnie).

• Wprowadzona jeszcze w samym średniowieczu przez pobożnych chrześcijan, którzy uważali czasy, w których żyli, za interwał między pierwszym a drugim przyjściem Chrystusa.

• W XV i XVI wieku odwołali się do niej włoscy humaniści, pragnąc wyróżnić "wieki średnie" jako mroczny okres, oddzielający ówczesne czasy od świetnej epoki starożytności.

• Taką periodyzację spopularyzował Christoph Keller (Cellarius) w XVII wieku.

• Granice czasowe średniowiecza nie są ściśle ustalone, szczególnie w przypadku granicy początkowej (zobacz: starożytność). Najczęściej przyjmuje się, że jest to okres historyczny rozciągający się od czasów rozpadu Cesarstwa Zachodniorzymskiego i wielkiej wędrówki ludów, do początków renesansu.

• Najczęściej za początek epoki przyjmuje się :

- rok 476, koniec istnienia imperium rzymskiego, w którym został pozbawiony władzy ostatni cesarz zachodniorzymski, Romulus Augustulus.

- zamknięcie przez Justyniana Wielkiego Akademii Ateńskiej (529)

- zamordowanie Hypatii z Aleksandrii koronacja Karola Wielkiego (800)

- ucieczka Mahometa z Mekki (622)

- bunt Nikka w Konstantynopolu (532)

- chrzest Chlodwiga (496)

• Za koniec średniowiecza przyjmuje się daty:

- wynalezienie druku przez Jana Gutenberga (ok. 1450)

- zdobycie Konstantynopola przez Turków i upadek Cesarstwa bizantyjskiego (rok 1453)

- koniec wojny stuletniej (rok 1453)

- dotarcie Krzysztofa Kolumba do Ameryki (rok 1492)

- przyjęcie przez władcę Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, Iwana III Srogiego, tytułu "władcy Wszechrusi" lub powrót Krzysztofa Kolumba do Hiszpanii (rok 1493)

- wystąpienie Marcina Lutra (rok 1517)

• Pierwsze stulecia średniowiecza przynoszą całkowity zanik dawnego teatru.

• Tak więc w warunkach zupełnego zerwania z przeszłością rodzi się po raz drugi w dziejach teatr, tym razem chrześcijański, poczęty nie z dawnych świetnych wzorów, ale z ducha pobożności.

• Liturgia kościelna jest źródłem nowego dramatu.

• Sam układ mszy czy innych nabożeństw ma charakter dialogu

• Wzbogacenie tekstów łacińskich przez dodanie dialogów miało zobrazować wiernym treść świętych wydarzeń i uczynić je bardziej zrozumiałymi

Architektura romańska

• X- XIII wieku

• Termin "romańska" wprowadzony w XIX wieku, w filologii dla określenia grupy języków wywodzących się z łaciny, później dla sztuki i architektury po ponownym zainteresowaniu się sztuką starożytnego Rzymu.

• Po przekroczeniu 1000 roku, który wydawał się ludziom żyjącym w na przełomie wieków momentem szczególnym, rozpoczęto na szeroką skalę wznoszenie nowych kościołów. Właśnie budownictwo sakralne odegrało największą rolę w kształtowaniu się nowego stylu architektonicznego Kościoły pełniły w tym okresie podwójną rolę: były ośrodkami kultu oraz często spełniały funkcję obronną, dając schronienie podczas oblężeń.

• Kamień

• Proste bryły

• Surowym, ciężkim i monumentalnym charakterze.

• Grube mury i wąskie otwory okienne i drzwiowe, masywne wieże, podkreślają obronność założeń

• Nie powielano wzorów antycznych.

• Na kształtowanie się architektury romańskiej, oprócz architektury starożytnego Rzymu znaczny wpływ wywarła architektura wczesnego chrześcijaństwa i architektura przedromańska, a zwłaszcza dziedzictwo okresu karolińskiego.

• Zasięg architektury romańskiej przekroczył granice Cesarstwa Zachodniego, obejmując także Europę Środkowo-Wschodnią i Skandynawię. Jej wzorce wraz z krucjatami dotarły także do Syrii i Palestyny.

Malarstwo i rzeźba romańska

• Wykonywana była najczęściej w kamieniu, rzadziej z drewna i brązu.

• Nierozerwalnie związana z architekturą. Wypełniała miejsca na portalach, w tympanonach i zagłębieniach muru. Umieszczano ją również na kapitelach i trzonach kolumn.

• Tematyką rzeźby była przede wszystkim hagiografia oraz sceny ze starego testamentu przeplatane motywami roślinnymi i zwierzęcymi. Ukazanie boskiego tryumfu nad złem.

• Stosowano tzw. prawo ram które kazało komponować postacie ludzkie tak aby mieściły sie one w kwadracie. Efektem tego prawa były nierealistyczne proporcje przedstawianych sylwetek.

• Szczytowym osiągnięciem stylu romańskiego jest dekoracja rzeźbiarska katedry w Autun, dzieło Gislibertusa. W Niemczech pojawiły się rzeźby nie związane z architekturą (brązowy krucyfiks z Werden).

• Malarstwo także pozostawało na usługach doktryny kościoła. Malowidła ścienne wypełniały ściany kościołów, we Włoszech popularne były przedstawienia w postaci mozaik.

Styl gotycki (katedra Notr dame ,katedrę w Chartres we Francji)

• Start XIIw, w pn.Francji, w czasie złotego wieku stylu romańskiego.

• Sklepienie krzyżowo-żebrowe oparto na kolumnach bądź filarach

• duże okna zakończone ostrym łukiem

• równa wysokość naw bocznych i nawy głównej

• dach bardzo wysoko wsparty na filarach - kolumnach

• Gotyk uwarza się za dojrzalszą formę romanizmu

• wysokie strzeliste wieże

• wnętrza zdobione bogato lub skromnie - w zależności od regionu

• Wsporniki zewnętrze, podpierające górną część ściany. W przypadku bardzo dużych budowli.

Jeśli chodzi o polski gotyk że perłą tego okresu może być miasto Wrocław. Znajdują się tam kościoły św. Elżbiety, św. Marii Magdaleny, św. Krzyża, Najświętszej Marii Panny, Archikatedra św. Jana Chrzciciela.

Teatr w średniowieczu

• XIII wiek ; Zamiast znaku krzyża pojawia się sam Chrystus jako uczestnik wydarzen scenicznych

• Początek dały im uroczyste święta Bożego Narodzenia i i Wielkanocy.

• Przedstawienia, początkowo części mszy - dramaty liturgiczne z czasem staja się misteriami.

• "mysterium" - tajemnica, z greckiego "mysterion" - tajemne obrzędy ku czci boga

• Tematem były narodziny Chrystusa ze żłobkiem i pokłonem pasterzy i trzech króli, z Herodem, rzezią niewiniątek oraz męka i śmierć Jezusa, sceny Starego i Nowego Testamentu.

• Mirakla to historie o świętych, cudach i cudownych nawróceniach, związanych zwłaszcza z kultem Matki Boskiej

• Nawiedzenie Grobu (Visitatio sepulchri) oficjum dramatyczne. najstarszy z zachowanych na ziemiach polskich przykład dramatu liturgicznego

Dekoracje w średniowiecznym teatrze

• Pierwotną scenę przedstawień stanowił ołtarz kościelny

• Później fasada katedry, a sceną stopnie schodów.

• Chrześcijańskim wyobrażeniu o istnieniu trójpodziału na ziemię, niebo i piekło, musiał znaleźć w dekoracji na scenie swój odpowiednik.

• Niebo lub raj były przedstawiane zazwyczaj jako majestatyczny tron na podwyższeniu

• Piekło zaś buchało ogniem i dymem, przerażało smoczą paszczą i okrutnym zgiełkiem czynionym przez rogatych diabłów.

• Symultanizm - jednoczesne sąsiedztwo wszystkich miejsc gry, ukazanych naraz; W średniowiecznym teatrze ustawiano obok siebie równocześnie kilkanaście albo więcej odrębnych scenek; odróżnia teatr średniowieczny od greckiego

• W średniowieczu stosowano w ubiorach teatralnych symbolikę barw używaną w Kościele w kolorach szat liturgicznych.

Trzy modele widowisk :

• Anglia - widowiska na wozach

• Niemcy - układ przestrzenny

• Francja - układ „reliefowy”

Gatunki Średniowieczne

• Dramat liturgiczny

• Mirakleod cudy zywoty jesliegpo swietego, oraz sceny z zycia codziennego losy nawroconych

• Moralitet - poznosredniowieczny gatunek po 1400 o inspiracji religijnej w zpisanym przeslaniem alegortyczne perfonifikacje cnot i grzechow

• Misteria- sceny z bibliii

• Pasja forma dramatyczna przedstwiajaca ewangeliczne obrzedy Meki Panskiej

POLSKI ARCHIPELAG TEATRALNY

Tadeusz Kantor (1915 - 1990)

Lehmann dosc szczegolowo opisuje ostatniego okresu

tworczosci Kantora tzw. Teatru Smierci Kantor

rozwinąl wtedy idee kreowania i burzenie iluzji,

wyprobowując w parktyce w odwolaniu do malarstwa

(informel) mechanizm instalowania przypadku .

Organizator happeningów. Ostatni eprzedstawienie po

jego śmierci wystawiają jego aktorzy.

Teatr informel

• Nazwy choć zaczynają się najczęściej od słowa „teatr”

• Teatr informal - Sa to dzialanie podjete w koncu lata 50-tych i na początku 60- tych XX w.

• Widzowie w realnum miejscu pozbawieni prawa dystansu

• „ja” poszukuje transcendentnego (ale nie ludzkiego) sensu rzeczy

• Przedstawienie: Wmałym dworku (14 I 1961 - premiera) - St. A. Witkiewicz; na podstawie Witkacego. Celem tego spektaklu było osiagnięcie - ruchów zagęszczonych

Teatr zerowy

• Proklamowany w 1963 roku

• Przewidywał rozbicie anegdotycznej skorupy dramatu w atmosferze szoku i skandalu Sfery wyobrażni dzisiejszego czlowieka powszechny praktycyzm.

• Rezultat sprowadzenie akcji do zera

• Wariat i zakonnica wg. Witkacego

Teatr happening (wydarzenia)

• Kurka wodna (28 IV 1967)

• Rozwija się obok wypowiadanego w całości tekstu dramatu - zaskakuje zmiennością pomysłów

Happeningi

1. List - Tadeusz Kantor - 21 I 1967; zostaje przeniesiony przez siedmiu zawodowych listonoszy list o długości 14 i wysokości 2 metrów do Galerii Foksal

2. Panoramiczny Happening Morski - Tadeusz Kantor - 23 VIII 1967; Składał się z czterech części: "Koncert morski", "Tratwa meduzy", "Barbujaż erotyczny" oraz "Kultura agrarna na piasku".

3. Die Anatomie nach Rembrandt - Tadeusz Kantor - 1969

4. Krzesło - Tadeusz Kantor - 1971

5. Nadobnisie i kaczkodany - Tadeusz Kantor - 4 V 1973

Teatr śmierci

mówi Tadeusz Kantor

• życie można wyrazić w sztuce jedynie przez brak życia, przez odwoływanie się do śmierci przez pozory przez pustkę i brak przekazu

• manekin ma stać się modelem przez który przechodzi silne odczucie śmierci i kondycji umarłych

• Umarła klasa - 15 XI 1975 Kraków

• Wielopole, wielopole - 23 VI 1980 Florencja

• 
  Nigdy tu już nie powrócę - 23 IV 1988

Teatr Krystiana Lupy

• Bardzo specyficznym potraktowaniu czasu, przestrzeni i aktora w teatrze, oraz konsekwentnym doborze tekstów .

• Przestrzeń sceny oddziela na ogół od widowni półprzejrzysta siatka (rodzaj przezroczystej czwartej ściany) lub linki rozpięte jak osie współrzędnych.

• Aktor - człowiek - postać (granice między poszczególnymi bytami łatwo się zacierają) zostaje zamknięty w laboratorium ludzkiej duszy.

• Czas często uzyskuje swój realny życiowy rytm, niespieszne tempo, w którym zdarzenia mają szansę nabrzmiewać i dojrzewać, nieefektownie, ale za to nieodwracalnie, zmierzając do kulminacji.

• Wzoruje się na T. Kantorze i C.G. Jungu

Grzegorz Jarzyna

2007 : Macbeth -

Tragedia Williama Shakespeare'a

napisana około roku 1606

• Dyrektorem artystycznym w warszawskim Teatrze Rozmaitości

• Pokazał Makbeta w pustej hali fabrycznej, tworząc widowisko niemożliwe do zrealizowania w teatrze. Betonowe ściany i podłoga pozwoliły mu rozniecić prawdziwy pożar

• Przenosi tragedię Szekspira w realia amerykańskiej wojny w Iraku czy Afganistanie, istotnie ingerując w tekst ale nie niszcząc filozoficznej tkanki dzieła.

• U Szekspira zdaje się szukać odpowiedzi na fundamentalne pytania.

• Wizja piekła - jego kształt przerysował z filmów Davida Lyncha

Adaptacje filmowe i teatralne Makbeta :

• Makbet, film z 1916, roku w reżyserii Johna Emersona

• Makbet, film z 1948 roku w reżyserii Orsona Wellesa

• Tron we krwi film w reżyserii Akiry Kurosawy osadzony w średniowiecznej Japonii.

• Tragedia Makbeta, film z 1971 roku w reżyserii Romana Polańskiego

• Macbeth, australijski film z 2006 roku w reżyserii Geoffreya Wrighta osadzony we współczesnym Melbourne

• Andrzej Wajda Makbet Teatr Stary w Krakowie 2004

• Grzegorz Jarzyna 2007: Macbeth TR Warszawa 2005

Krzysztof Warlikowski

Wozzeck 2006,

Anioły w Ameryce, Anioły,

Eugeniusz Oniegin, Krum

• Przyszedł do opery z teatru.

• Absolwent Wydziału Reżyserii krakowskiej szkoły teatralnej (wcześniej także historii, filozofii i romanistyki)

• uczeń Krystiana Lupy , Giorgio Strehlera oraz Petera Brooka

• rozpoczynał swoją przygodę z operą asystując przy inscenizacji Impréssions de Pelleas według Debussy'ego.

• Warlikowskiego nie interesuje w teatrze prosta sytuacja, jasna i czytelna emocja, łatwy schemat.

RZYM

Okresy dziejow Rzymu

1. okres panowania królów (VI w. p.n.e. - V w. p.n.e.)

2. okres republiki (V w. p.n.e. - I w. p.n.e.)

Rozwój urbanistyki i architektury. Miasta otaczano murami obronnymi z bramami, wieżami, rozbudowano akwedukty i system kanalizacyjny. Przebudowano Rzym (Pole Marsowe, Forum Romanum. Wzdłuż dróg powstawały nekropolia. Powstały mauzolea, np. Mauzoleum Hadriana, katakumby. Budowano okazałe pałace (Złoty Dom Nerona, pałac Flawiuszów). Powszechniejsze stało się stosowanie kopuł - Panteon w Rzymie. Budowle powszechnego użytku też przybrały monumentalne rozmiary, np. amfiteatr Koloseum (notabene amfiteatr był czysto rzymskim wynalazkiem), teatry, termy Karakalli. Powstawały też łuki triumfalne. Na podbitych terenach zakładano stałe obozy wojskowe (castrum romanum), które dały początek licznym miastom.

3. okres cesarstwa (od 30 p.n.e. - do połowy III w.)

Cesarstwo to za czasów Dioklecjana dzieliło się wyraźnie na dwie części: zachodnią i wschodnią. Linia podziału przebiegała na granicy Italii Na Zachodzie posługiwano się łaciną, na Wschodzie - greką.W części zachodniej wydzielono: Italię, Afrykę, Galię, Hiszpanię, Ilirię i Anglię. Część wschodnia (Orient) obejmowała: Grecję, Małą Azję, Antiochię, Palestynę i Egipt.

4. okres późnego antyku (od połowy III do końca V w.)

Kultura rzymska

• Od II wieku rozwija się pod wplywem Grecji.

• Imperium Rzymian obejmowalo 3 kontynenty, wiele narodow etnicznych i wiele religii.

• Roznorodnosc etniczna, jezykowa religjan a w koncu kulturowa była przyczyna spojnosci cesarstwa

• Obywatelstwo rzymskie nie była powszechnie dostepne! Z czasem mogli je otrzymac mieszkancy calego imperium w I i II coraz wiecej miast uzyskiwalo ten przywilej. III w wszyscy wolni mieszkancy cesarstwa zostali obywatelami - po to aby panstw moglo zagwarantowac sobie ich finansowy wklad!

• Lacina

• Kultura europejska - dla jej uksztaltowanie najwieksze znaczenie miał fakt, ze Rzym, choc był kulturowym spodkobierca Grecji rozwinal w wyniku ekspansji wlasne cechy i panowal nad tak duza czesia obszaru

• Terminem określa się zazwyczaj sztukę tworzoną w Rzymie

• Najstarszy okres rozwoju sztuki starożytnego Rzymu związany jest z panowaniem królów etruskich i trwał aż do najazdu Galów na Rzym w 390 p.n.e

• Z tym okresem związane jest przekształcenie osady w miasto, budowa kanału odwadniającego Cloaca Maxima, wytyczenie ulic i placów (powstało Forum Romanum). Powstały najstarsze budowle, np. świątynia Jowisza Kapitolińskiego.

• Malarstwo to pejzaże przedstawiające podbite miasta malowane na planszach niesionych podczas pochodów triumfalnych.

• Duży skok w rozwoju sztuki rzymskiej nastąpił po podboju Grecji

• Naczynia zdobiono reliefowym wzorem o motywach mitologicznych i historycznych.

Architektura

• początkowo związana tylko z Rzymem. Później jej zasięg ogarnął prawie całą Europę Zachodnią, Bałkany, Grecję, Azję Mniejszą, Syrię, Palestyną i Afrykę Północną.

• Ukształtowała się pod wpływem hellenistycznej i etruskiej.

• Pierwsze świątynie powstały za panowania etruskich królów,

• Wpływom greckim Rzymianie zawdzięczają zaś porządek koryncki, sami wykształcili porządek kompozytowy.

• Domy budowane w oparciu o wzory greckie, posiadały atrium i perystyl, budowane też wille, a w miastach powstawały kamienice czynszowe (tzw. insula) mieszczące sklepy i warsztaty na parterze, mieszkania na wyższych

Koloseum (okres republiki)

• Naumachie mogły odbywać się w pierwszym okresie po wybudowaniu

• w czasie przerw pomiędzy walkami gladiatorów dokonywano egzekucji skazańców

• Amfiteatr Flawiuszów, łac. Amphitheatrum Flavium, Colosseum wł. Colosseo, amfiteatr w Rzymie, wzniesiony w latach 70-72 do 80 n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów.

• Neron umarł w 68 roku. Budowę Koloseum ukończono w 82 roku.

• Jest to duża eliptyczna budowla o długości 188 i szer 156 m, obwodzie 524 m, wysokości 48,5 m, z pojemną widownią (około 50 tysięcy miejsc) z 4 galeriami

• Istniała też możliwość przykrycia całej widowni specjalną osłoną (velarium) w deszczowe lub bardzo słoneczne dni.

• W 445 zostało poważnie uszkodzone przez trzęsienie ziemi. W 1349 w wyniku trzęsienia ziemi zawaliła się zewnętrzna część południowej ściany.

• W 528 odbyły się tu ostatnie igrzyska.

• W 1744 zostało ogłoszone miejscem męczeństwa chrześcijan.

• 7 lipca 2007 obiekt został ogłoszony jednym z siedmiu nowych cudów świata.

• Nazwa Koloseum została nadana we wczesnym średniowieczu od znajdującego się w pobliżu budowli ogromnego (gr. kolossos) posągu Nerona przedstawionego jako Helios.

Pantenon w Rzymie

• 
  
  z greckiego pan - wszystko, theoi - bogowie, panteon - miejsce poświęcone wszystkim bogom

• okrągła świątynia na Polu Marsowym, ufundowana przez Hadriana w roku 125

• Obecnie znajduje się w Panteonie katolicki kościół pw. Santa Maria ad Martyres - Marii od Męczenników.

• Rotunda o o średnicy 43,3 m i takiej samej wysokości

• „Wzniesiony przez Marka Agryppę, syna Lucjusza, konsula po raz trzeci” - napis nad wejściem

Forum Romanum

• przestrzen miedzy wzgozami kapitolu i Palatynu slauzyla za miejsce zebran

Wynalazki

• Cementu, zapraw, tynków.

• Drogi i akwedukty (np. via Appia i Aqua Appia), urządzenia kanalizacyjne (Cloaca Maxima), mosty (Most Fabrycjusza w Rzymie), budowle użyteczności publicznej: kuria, bazylika, termy, cyrki (np. rzymski Circus Maximus).

• Brąz

• Wypalać terakotę

• Konstrukcje łukowe i sklepienia.

Teatr i dramat w Rzymie

• III - II w. p.n.e. dramat historyczny, komedia

• II - I w.p.n.e. budowane są pierwsze teatry

• Aktorzy nosili kostiumy i maski w stylu greckim.

• Obraz helleńskiego świata odbitego w teatrze miał dwa skrajnie różne oblicza. Z jednej strony był ideałem, do którego Rzymianie starali się dojść, z drugiej zaś pełnił rolę krzywego zwierciadła, mając dowodzić cywilizacyjnej wyższości Rzymu.

• Oczywiście na długo przedtem podczas igrzysk prezentowano formy parateatralne - tańce, błazeń­stwa i improwizacje.

• Pierwszy rzymski teatr z kamienia wzniesiono w 154 p.n.e., ale został natychmiast rozebrany na rozkaz senatu ( następny w 55 p.n.e)

Teatr Pompejusza

• pierwszy rzymski teatr wzniesiony z kamienia ok. 55 p.n.e

• budowę sfinansował Pompejusz, by umocnić swą pozycję polityczną w Rzymie

• teatr w formie świątyni

• widowania na kształt schodów, wznoszą­cych się ku świątyni Wenus Zwycięskiej (Victrix)

• otaczają go kaplicei miejsce przeznaczone na spotkania senatu

• poświęcony Wenus powinien stać poza murami miasta - sybolizowała rozwiązłość i pijaństwo (nie tak jak w Grecji - Wenus)

• spektakle w 3 językach

• koniec - w spektaklu znęcał się nad słoniami

• łączył lokalną italską tradycję budowli sakralnych z greckim stylem teatru z Mityleny

Rzym -republiką, przetrwały utwory dwóch tylko dramatopisarzy.

1. PLAUT:

+ Znamy dwadzieścia, nie licząc fragmentów, sztuk Plauta z lat ok. 210-184 p.n.e

+ Wykazywał o wiele swobodniejsze podejście do pierwowzorów

+ Środki wyrazu - począwszy od kostiumów, a skończywszy na tak drobnych rekwizytach jak monety ­miały grecki rodowód. Z kole

+ łacina, jako język dialogów, odwzorowywała rzymski świat pojęć

+ Fabula palliata (tak zwano rzymskie naśladownictwa komedii greckich)

+ Motyw sprytnego niewolnika doskonale wykorzystał w Pseudolusie (Krętaczu).

+ Obsesja na punkcie różnic społecznych ( poniżeni zwyciężają, a bariery klasowe upadają)

+ romanse, bohater - seks

+ teatr ma służyć przyjemności

2. TERENCJUSZ:

+ sześć sztuk Terencjusza (co stanowi chyba całość jego dorobku), powstałych w latach 166-160 p.n.e.

+ Trzymał się oryginałów, kładąc nacisk na realistyczne wątki akcji, eliminując z niej śpiewane inter­ludia oraz monologi

Igrzyska

• W czasach wojen punickich były okazją do okazywania ogólnonarodowej solidarności później, w pomyślnych czasach, arystokracja lubiła podkreślać społeczną wyższość.

Cyceron - Marcus Tullius Cicero

• 3 stycznia 106 p.n.e. - 7 grudnia 43 p.n.e.

• wybitny mówca rzymski, popularyzator filozofii greckiej, polityk, słynny ze stłumienia spisku Katyliny.

• Stronnik optymatów.

• Zamordowany wraz z bratem Kwintusem na polecenie Marka Antoniusza, który zemścił się w ten sposób za obelżywe słowa Filipiki

Seneka

• ok. 4 p.n.e.-65 n.e

• filozofem, poetą i retorem, wychowawcą młodego Nerona, a później konsulem i głównym rządcą Imperium

• tragedii, połowa to zapewne imitacje

• nie liczył się z konwencją greckiego decorum (okrucieństwo)

• Bohaterowie niszczą się wzajem mocą namiętności i nie ma od tego ucieczki.

• 3 jednosci: ściśle przestrzega jedności czasu, miejsca i akcji - dzięki czemu jego sztuki dzieją się w ciągu jednego dnia, w tej samej przestrzeni. a ich fabuła jest jednowątkowa. - Taki styl oddaje raczej poglądy estetyczne elit, wbrew ogólnie panującym, grecko-rzymskim normom.

---