wazrywaiwwyk1do3, ARCHITEKTURA KRAJOBRAZU, Warzywnictwo


Sem I w-d Uprawa warzyw 210-270tyś ha, produkcja 4,7-6mln ton, plon kapusty 37t/ha (28%), marchew 28t/ha (19%), cebula 23t/ha (16,5%) Spożycie warzyw - 121kg/M (kapusta ok. 40, marchew 20, cebula 12, pomidor 14,5, ogórek 11, burak ćw 12)

I chiński oberżyna, ogórek, rzodkiewka, soja, kapusta pekińska, chińska; II indyjski - oberżyna, ogórek, dynia, groch, III środkowoazjatycki - marchew, melon, cebula, fasola, bób, szpinak, czosnek; IV zachodnioazjatycki - marchew, dynia, sałata, pietruszka, bób, burak ćwikłowy; V śródziemnomorski - rośliny kapustne, sałata, marchew, pietruszka, burak, szparag, seler, koper, rabarbar, czosnek, cebula, groch, VI abisyński - groch, kawon; VII południowomeksykański - fasola karłowa, tyczna, kukurydza, papryka, pomidor; VIII - południowoamerykański - pomidor, ziemniak, kukurydza, pepino, dynia klas botaniczna - Aizoaceae Pryszczyrnicowate -szpinak nowozelandzki; Apiaceae Selerowate - pietruszka nac, korz, marchew, seler, pasternak, koper, koper wł, kard, karczoch; Asteraceae Astrowate - sałata masł, krucha, rzymska, liściowa, łodygowa, endywia, cykoria sał, skorzonera, salsefia Brassicaceae Kapustowate - kap gł biała, czerw, wł, bruk, kalafior, brokuł, kalarepa, jarmuż, kap pekińska, rzodkiewka, rzodkiew, rzepa, brukiew, chrzan; Chenopodiaceae Komosowate - szpinak, burak ćw, liściowy; Cucurbitaceae Dyniowate - ogórek, dynia, melon, kawon; Fabaceae Bobowate - bób, fasola, groch; Liliaceae Liliowate - cebula zw, perłowa, siedmiolatka, wielopiętrowa, szalotka, por, szczypiorek, czosnek, szparag; Solanaceae Psiankowate - pom, pap, ob., ziem Portulacaceae Portulakowate portulaka warzywna; Polygonaceae Rdestowate - rabarbar, szczaw, Valerianaceae Kozłkowate roszponka części jadalne korzeń burak ćw, march, piet, seler korz, rzodkiew, rzodkiewka, pasternak; łodyga - szparag, kalarepa, yam, sałata łod, liście - cebula, por, szczyp, sał, kap, cykoria, szpinak, kap pek, endywia, seler nac, rabar, jarmuż, koper, rzeżucha; kwiat - kalafior, brokuł, owoc - groch cuk, fas szparag, ogórek, pom, pap, ob., mel, arb, dynia, pat, cuk nasiona - groch, fasola

Dwuletnie - marchew, burak, pietruszka, pasternak, skorzonera, salsefia, kap gł, boćwina, rzepa, brukiew, późne odm rzodkwi, kap bruk, kalarepa, jarmuż, por, cebula, pietr nac, seler nac wieloletnie - szparag, rabarbar, szczaw, chrzan, szczypiorek, czosnek, cebula siedmiolatka, szalotka, wielopiętrowa

Wit A (mg%) marchew 14, pietruszka nac 8, szpinak 6, jarmuż, kap włos, botwinka (5) (zap 1-2mg) Wit B1 - tiamina (mg) - groch nasiona (0,6), fasola nasiona, groszek zielony (0,3), fas szparag ziel (0,05), żółta (0,4), szpinak (0,12), pom, march, ziem (zap 0,9-1,2mg) Wit B2 (mg) - pietruszka (0,3), boćwina, szpinak, jarmuż (0,2), groszek ziel (0,15), fas szp, sałata, ziem, rzod (zap 2-4mg) Kwas nikot (PP, mg) - jarmuż (3,2), fas szp, groch ziel (2,5), groch nas (1), ziem (1,2) szpinak, sałata, (zap 15-25mg) Kw pantotenowy - bób sur (5,4 mg), groch ziel (1,5), sałata, fasola, march, ceb Kw foliowy (ug) liściowe - szparag (100), groch nasiona, jarmuż (50), piet naciowa (40), sałata (20), szpinak (8) Wit C (mg%) - papryka (200-300), piet nac (150), jarmuż (120), kap bruk (100), szpinak (60), rzodk (25), pom (20), sałata (15) Błonnik (%such masy) - kalarepa, kapusta (32) pietruszka (29), marchew, burak, pom; rozp - march, pom

Wrażliwość na temp - odp na mrozy - szparag, rabarbar, chrzan, szczypiorek, odp na przymrozek - bób, brokuł, cebula, marchew, pietruszka, rzepa, burak, sałata, pasternak, ziemniak, kapusta, giną od przymrozków - dynia, fasola, kukurydza, pomidor, szpinak nowozel, giną od długotrwałych chłodów - kawon, melon, ogórek, oberżyna, papryka Woda dostępna - różnica między pojemnością polową a trwałym punktem więdnięcia [4,2pF punkt trwałego więdnięcia, 1,7-2pF dostępna woda, poniżej 1pF pojemność powietrzna?] b wymagające - kapusta pek, kalafior, brokuł, sałata, kalarepa, wymagające - cebula, czosnek, por; silnie reagujące na obornik (rozwidlanie korzeni) - pietruszka, por, ziemniak późny, seler, cebula, fas szparagowa, ogórek wzrost plonu, średnio reagujące - fasola na suche nasiona, papryka słodka, czosnek, cykoria, marchew, słabo - kapusta, burak ćwikłowy, ziemniak wczesny, pomidor samokączący II rok po oborniku - fasola, marchew, burak ćw, cykoria Azot, małe wym pok (40-50kgN) - fasola, groch, rzodkiewka, średnie - jarmuż, ogórek, czosnek, koper, duże (150-200) - cykoria, kap pekińska, dynia, burak b duże (200-250) - kalafior, rabarbar, kap czerw, biała, późna, Fosfor - 40-60mg/dm3 fasola szparagowa, groch, marchew, skorzonera, szparag, 50-70 burak ćwikłowy, chrzan, kap biała, czerw, włoska, bruks, sałata, szpinak, ziemniak wczesny, 60-80 - cebula, brokuł, kalafior, ogórek, pomidor, por, rabarbar, seler klasa zasobności P - niska do 20mg, średnia 20-60mg, wysoka >60 Potas 125-175mg/dm3 fasola szp, groch, rzodkiewka, 150-250 brokuł, chrzan, pietr, 175-250 burak ćw, cebula, 200-250 kalafior, kap bruk, pomidor Wym P i K - wymagania małe P (15-30kg/ha), K (60-140) - rzodkiewka, rzodkiew, kalarepa, skorzonera, burak ćw, cebula, pomidor, szpinak, pietruszka, pasternak, por, szparag, kukur, ziemniak, endywia, groch - duże wymag - P (30-50kg/ha), K (160-300 kg/ha) - kap biała, czerw, włoska, pek, bruks, kalafior, ogórek, dynia Forma chlorkowa - seler, szparag, burak ćw, szpinak, siarczanowe - fasola, ogórek, pomidor, papryka, melon, cebula, oba typy nawozów - marchew, kapusta, rzodkiew, por, groch, brukiew, kalarepa, rzodkiewka

Zasolenie - wrażliwe- faza młodociana, rozsada, sałata, cebula, ogórek, mniej wrażliwe - groch, marchew, pomidor, papryka, odp - seler, szparag, burak ćw, szpinak pH - 6-6,8 - burak, cebula, groch, kalafior, marchew, melon, 5,5-6,8 - brokuł, fasola, kap, ogórek, pomidor, 4,8-5,5 - ziemniak (złe pob Cu, Mg, P, Mo) przedplon - rzodkiewka, sałata, szpinak ozimy dla kapusty późnej, poplon - po kap wczesnej fasola szparagowa, po grochu ziel zbier na konserwy późny kalafior, śródplon np. sałata dla ogórka płodozmian - zmianowanie zaplanowane z góry na szereg lat i pól w gosp, rotacja - pełny cykl zmianowania, liczba lat potrzebnych do tego, aby wszystkie jego rośliny przeszły, zgodnie z następstwem przez to samo pole, 7 letni płodozmian szczegółowy - 1. kapustne (kalafior późny) 2. zboża jare z wsiewką (jęczmień + lucerna), 3. strukturotwórcze (lucerna) 4. cebulowe (cebula) 5. korzeniowe (seler) 6. motylkowe + zb ozime (fasola szp + psz ozima) 7. zboża ozime (psz ozima) 6-letni płodozmian warzywniczy 1. kalafior późny 2. ziemniak wcz, cebula ze szczypiorem, marchew pęczkow 3. rośliny motylk strukturotwórcze 4. cebula lub ogórek 5. burak, pietruszka 6. groch ziel, fasola szp lub na suche nasiona Płodozmian mieszany - 1. jęczmień + wsiewka lucerny 2. lucerna 3. ogórki + gorczyca, facelia 4. cebula (+międzyplon ozimy) 5. warz korzeniowe

kap biała po 4 latach kiła kap, czosnek 3 rok upr fuzarium, monokultura - pom, ziem, groch, burak, spadek plonu na dłuższą uprawę - marchew, pietruszka, cykoria

5 lat i > - nagrom chorób i szkod, kiła kapusty, głownie cebul, nicienie w glebie; 4 lata - kap, pietruszka, cykoria, groch, burak; 3 lata - fasola, ogórek, sałata, czosnek, seler, march, ziemniak; 2 lata ceb, por, nie wym zmianowania - pomidor, papryka

Włókniny - Lutnesil 17, Agryl P17plus, Coverten 17, Pegas Agro, Wigofil 17 lekkie 10g/m2 (ochrona przed szkodnikami) - Agryl Insektenschutz, Lutresil 10 30,60 g/m2 (okrywanie, zima) - Lutnedor, dwuwarstwowe do bielenia lub pędzenia roślin, Covertan PP Combi, Agryl Bi - Couche, Corestan PP Combi

TRWAŁOŚĆ - trwałe (3,4 mies) - brukiew, burak ćwikłowy, cebula, chrzan, czosnek, cykoria korzenie, kapusta głowiasta, marchew, pietruszka, por, rzepa, rzodkiew, salsefia, seler korzeniowy, skorzonera, ziemniak późny, - średnio trwałe (kilka tyg,) - cukinia (owoce starsze) dynia, jarmuż, kabaczek (owoce starsze), kalarepa, kalafior, kapusta pekińska, brukselska, kawon, papryka, pomidor niedojrzały, seler naciowy, ziemniak wczesny, nietrwałe (nie przekracza 2 tyg) - brokuł, cukinia młoda, kabaczek młody, fasola szparagowa, groch zielony, kabaczek młody, kukurydza cukrowa, melon, ogórek, pomidor dojrzały, rzodkiewka, sałata, szparag, szpinak, warzywa w pęczkach.

Rola etylenu - stymuluje oddychanie komórkowe, obniża zaw auksyn i zwiększa zaw ABA, przerywa okres spoczynku niektórych warzyw i ziemniaków, pośrednio wpływa na rozkład propektyn na pektyny przez aktywację DNA odpowiedzialnego za syntezę poligalakturonazy, powodując mięknięcie owoców, stymuluję syntezę fitoaleksyn w zranionych tkankach, stymuluje kiełkowanie nasion

Przygotowanie warzyw do sprzedaży po przechowywaniu - usuwanie części niejadalnych, czyszczenie i mycie, sortowanie (klasy jakości), kalibrowanie (klasy wielkości), woskowanie, porcjowanie, ocieranie, pakowanie

W-D Podłoża organiczne: torf, kora, słoma, włókna kokosowe, trociny. Podłoża mineralne: wełna mineralna, wełna szklana, perlit, keramzyt, wermikulit, piasek, żwir. Podłoża syntetyczne ; styropian, pianki fenolowe. Podłoża hydroponiczne czyli wszystkie pożywki. Uprawa w glebie: należy przygotować glebę do uprawy. Nawozić, oczyścić, odkazić poprzez np. parowanie. Po ogórku uprawiamy paprykę, wtedy możemy nie odkażać, uprawę przez 2lata po sobie też nie odkażamy. Glebę musimy nawieść nawozem organicznym i mineralnymi w odpowiednich odstępach i stosować nawożenie pogłówne, nawadniamy roślinę. Uprawa w podłożu luzem Całą powierzchnią tunelu lub szklarni izolujemy od gleby np. folią i warstwą 20-25cm. Przygotowujemy podłoże(wolne od chorób i szkodników) wzbogacamy w odpowiednią ilość skł. Min. Biorąc pod uwagę że nie jest jej dużo bo jest oddzielona, podobnie z nawożeniem pogłównym roślin będzie ono mniejsze. Można uprawiać rośliny zagonowo w odstępach 90cm. Uprawa w cylindrach foliowych ; wypełnionych torfem ustawionych na podłożu torfowym. Cylindry o śr.20-222cm. Ok. 5l podłoża/roślinę, łatwe do napełnienia i dezynfekcji. Zalety: poprawa war.term. korzeni roślin. Podłoże szybciej się nagrzewa. Wady: łatwe przesychanie torfu, potrzeba nawadniania kropelkowego. Warunkiem powodzenia uprawy na glebie jest jej dezynfekcja. Uprawa w pojemnikach transportowo: niezbędne są działające urządzenia kropelkowe,

Torf wysoki jest kwaśny i przed uprawą należy go zneutralizować ph podwyższyć 6-6,5. Należy wykonać krzywą neutralizacji. Neutralizujemy np. kredą. Nienależny za wczesnie odkwaszać bo obniżymy ilość skł. pok. - do przygotowania podłoży uniwersalnych, materiał jednorodny, brak przyswajalnych dla roślin form skł. pok., powolne procesy rozkładania mat. org. co pozwala na kontrolowane żywienie roślin, wolne od pasożytniczych czynników co pozwala na stosowanie ich bez dezynfekcji, dzięki kompleksowi sorpcyjnemu i jego buforującemu działaniu dopuszcza się nie wielkie błędy nawozowe dotyczące zarówno niedoboru jak i nadmiaru skł. pokarmowego. Jest ono stosowane do pojemników, cylindrów i worków. Uprawa tacowo - kontenerowa kontenery pojedyncze lub podwójne i zawieszone na nich ażurowe tace i ona jest zanurzona w pożywce na 4-5cm. Zamiast tac mogą być rynny. 7-10dm3 przypada na jedną roślinę. Dobra dostępność do wody. Pożywka - roztwór nawozów. Stęż. soli 0,8-2g KCl/dm3 w pożywce o pH 5,5. Wady: mały dostęp tlenu do korzeni, wysoki koszt pojemników, konieczność idealnego wyrównania pow. szklarni, ograniczone dostarczanie pożywienia wmiarę zarastania przez korzenie otworów tac. Zalety : możliwość zagęszczenia roślin, mała ilość podłoża, izolacja od gleby, oszczędna gospodarka wodna i nawożenie, brak materiałów odpadowych, trwałe urządzenie i możliwość ich wielokrotnego użycia.

Uprawa torfowo wodna : Cylindry napełnione substratem torfowym lub korowo-torfowym. 14-15l podłoża/rośl.. Mogą to być inne pojemniki. Cyl;indry wysokie na 40cm ustawione w basenach. Szczelne zagony mogą być wybetonowane, baseny uprawowe, zagony okryte folią tak aby pożywka była równomiernie dostępna dla wszystkich roślin. Cylindry zanurzone na tą samą głębokość w podłożu. Są tam zawarte wszystkie potrzebne skł. pokarmowe. Roślina najpierw czerpie skł.pok. z cylindra potem ze wzrostem korzeni z podłoża z basenów(ok. 5cm pożywki) Pojemnik z ażurowym dnem co pozwala na rzadsze uzupełnianie nawozami pożywki w basenach. Nawozimy pożywki np. nawozami mieszankami. W takich cylindrach możemy upr. pomidory w uprawie wiosenno-letniej, na jesienną odwracamy na drugą stronęi używamy ponownie. Zalety: zapewnienie odpowiednich warunków wodno-pow.

Uprawa torfowo-wodna: *zapewnia optym warunki powietrzno-wodne korzeniom, *w podłożu torfowym >=60% porów do wysokości 30 cm wypełnia woda, *obniżenie wysokości cylindra pogarsza war tlenowe, *optym war tlenowe są >=30 cm, *ustawienie cylindra w wodzie eliminuje siłę ssącą gleby i ułatwia korzeniom pobieranie wody, *wykorzystanie kompleksu sorpcyjnego torfu umożliwia przy podstawowym nawożeniu dost roślinie całej ilości makroelem i część mikro, *wł buforowe torfu zapobiegają zmianom pH roztworu wodnego skł i - łącznie z chelatującymi wł torfu - zapobiegają ich unieruchamianiu, *poza pomiarem stęż soli nie konieczne inne analizy, *dostarczone skł pozostają w układzie zamkniętym, *stężenie pożywki 0,7-1,0g KCL/dm3 - w m-cu korzeni będzie 2,8-2,3 Dawka nawozów w g/basen - D=(Z-Za)*V*K Z- stężenie pożywki jakie powinno być, Za- aktualne stężenie, V- objętość pożywki w basenie, K- wsp zasolenia Warstwa pożywki ok. 4-6 cm

Cienkowarstwowe kultury przepływowe(rynny) : są tu rynny uprawowe o różnej grubości i wielkości. Rynny szerokości 8cm z odpowiednio grubą folią. Ważne żeby nie docierało tam światło. Mogą być rynny wykonane również z innych materiałow. Pożywka przepływa przez rynny. Mamy pompę, zbiornik dolny do której przepływa pożywka i zbiornik górny. Rośliny muszą mieć dobry dostęp do wody, tlenu. Ta metoda może być w różny sposób modyfikowana. Ze zbiornika dolnego rękawami pożywka jest transportowana do zbiornika górnego. Jest to obieg zamknięty. Zaleta : małe zużycie wody, optymalne zaopatrzenie korzeni w wodę, skł. min. i tlen; stała kontrola pH, stężenia i skł. chemicznego, pożywki oraz jej temp., oszczędna gosp. wodna Wady : częsta kontrola składu makro i mikroelementów, pH. Duże porażanie, niezawodnie działające urządzenia utrzymujące ciągły przepływ pożywki, sprawna aparatura pomiarowo-kontrolna i dozująca, wysokie koszty inwestycyjne, ukł. zamknięty musi być szczelny, niezbędne wyprofilowanie szklarni.

Cienkowarstwowe kultury przepływowe (CKP) zalety:optymalne zaopatrz korzeni w wodę, skl min i tlen, stała kontrola odczynu, stężenia i składu chem pożywki i jej temp- możliwość wprowadzenia automatycznego sterowania uprawą, oszczędna gosp wodna (2-3 dm poż/rosl) wady: niezawodnie działające urządzenia utrzymujące ciągły przepływ pożywki, sprawna aparatura pomiarowo-kontrolna i dozująca, wysokie koszty inwestycyjne, układ zamknięty musi być szczelny, do korzeni i pożywki nie może dochodzić światło, wyprofilowanie szklarni, trudność w ustaleniu zapotrzebow roślin w pożywkę, jakość wody

Kultury hydro-aeroponiczne: Soffter i Levinger; 250ml pożywki/roślinę. Pożywka jest rozdeszczowywana na system korzeniowy i zbierana ponownie w rynny. Wykorzystywana jest drugi raz. Gedi-system :7dm3/roślinę. Warstwa pożywki ok. 10cm. Są przeprowadzne rury co kilka cm perforowana i tymi otworami rozprowadzana jest pożywka. Są to rury przelewowe do zbiornika i pożywka przeprowadzona jest do rynny uprawowej. Uprawa w wełnie mineralnej : Najpopularniejsza, podłoże mineralne. Zalety: zmniejszenie ryzyka infekcji prze choroby pochodzenia glebowego. Możliwość regulowania rozwojem roślin. Zwiększenie plonu, wczesności i jakości owoców. Niższy koszt ogrzewania szklarni w porównaniu z uprawą tradycyjną. Łatwe przygotowanie lub wymiana podłoża. Zamknięty lub otwarty system przepływu pożywki.Wady :zbyt szybkie osiadanie wełny, niekorzystne warunki powietrza, tendencja do zmiany odczynu w czasie uprawy. Wysoki koszt podłoży min. i nawożenia, niezbędny bezawaryjnie działający system fertygacji, wymagana wysoka jakość wody.

JAKOŚĆ WODY OKREŚLA: pH, stężenie soli, zaw skl: Ca Mg, So4-, Na, Cl, HCO3-, Zn, standard wody - dobry 0,5EC, Cl do 50mg/dm, Na do 30mg/dm; odpowiedni 1,0EC, do 100Cl, do 60Na Norma wody pitnej EC 0,1-1, pH 6,5-8,5

AEROPONIKA- zmodyfikowana forma hydroponiki, metoda upr roślin, gdzie korzenie wiszą w powietrzu komory ze składnikami w formie mgły, metoda upr w powietrzu Zalety: kontrola poziomu wilg, skl pok, temp, poziomu tlenu i Co2 w syst korzeniowym roślin

Czynniki środowiska korzeni: rodzaj podłoża, zaw wody, wilgotność podl, temp, zaw tlenu, zaw skł pok, EC, pH Dzienne zużycie wody przez rośliny zależy od: zaw wody w podlożu, promieniowania słonecznego, fazy rozwojowej rośliny, temp gleby i powietrza, stanu zdrowia roślin, wilgotności powietrza, koncentracji soli min w podłożu, proporcji skł w roztworze glebowym

Pomidor dzień słoneczny 6,7x10-3 mg O2/sek, noc 2,5 (pochmurny 2,2, noc 1,1), maksymalna rozp tlenu w wodzie w temp 293stK (20stC) = 9mg/dm3, tlen w ciągu 23min, w upr bezglebowych 420min

Ze względu na temp.: szklarnie ciepłe, ogrzewane o temp. wew 18-30oC -Caldarium; szklarnie o umiarkowanej temp. 12-18- Tepidarium; szklarnie zimne 5-10- Frigidarium; szklarnie przechowalnie 1-3

Czynniki środowiska korzeni - rodzaj podłoża, zaw wody, wilg podłoża, temp, zaw tlenu, skł pok, EC, pH.

Czynniki wpływające na aktywne pobieranie jonów przez roślinę: wiek rośliny, stężenie i zestaw jonów w środowisku odż. rośliny, pH zew. otoczenia komórki, dostęp tlenu. Gdy pH wzrasta= wzrost pobierania kationów, spadek anionów. Wpływ soli na odczyn: obojętne: KCl, K2SO4, NaNO3, Ca(NO3)2; kwaśne: Ca(H2PO4)2. Na pobieranie jonów duży wpływ ma średnica jonu i sfera uwodnienia. Im mniejsza śr. jonu o tym samym ładunku tym silniejsza hydratacja; Mg2+ (1.3)> Ca2+ (1.98)> Na+ (1.9)> K+ (2.66). Transport jonów: *z korzeni do nadziemnych części odbywa się głównie przez ksylem, natomiast część węglowodanów produkowanych w zielonych częściach roślin do korzeni prze floem; *ciągła wymiana wody i jonów pomiędzy ksylemem i floemem decyduje w dużym stopniu o dystrybucji jonów w obrębie pędu; *przemieszczanie się jonów do organów generatywnych lub ich reutylizacja ze starzejących się liści odbywa się głównie przez floem. Pobieranie NH4+ i NO3- zależy od: temperatury i pH. NH4+ - max 27stC pH 4-6.5, niższa temp. pH 6.5-8.5. NO3- max 30stC ; małe stężenie - pH nie ma wpływu na pobieranie, duże stężenie - pobieranie spada wraz ze wzrostem pH; Forma azotu ma wpływ na pobieranie P, K, Ca i Mg.

Zbyt niska temp podłoża 6-10 (dla dyniowat 12) lub zbyt wysoka 20-28 (dla dyniowat 30) wpływa na zmniejszenie lub zah wody przez korzenie. 1g suchej masy=0,6dm3 wody / N-NO3 0,3-0,7 w s.m.

FOSFOR: pobierany w postaci jonów H2PO4- lub HPO42-; spełnie ważne funkcje w metabolizmie roślin; skł. Kwasów nukleinowych, fosfolipidów; rola w przenoszeniu, akumulacji energii i fosforylacji; przemieszczany prze ksylem i floem; ulega reutylizacji (ruchliwy); w glebie w postaci fosforanów Ca, Fe i Al.; ulega w glebie sorpcji fizycznej, fizykochem, i biologicznej; odczyn kwaśny zmniejsza rozpuszczalność fosforanów Al. I Fe, a zwiększa fosforanów Ca. Wzrasta pH roztworu= wzrasta ilość jonów dwuzasadowych. Zawartość P w kom korzeni - 100-1000 x wyższa niż w roztworze glebowym. P jest transportowany w formie nieorganicznej. Więcej P= mniej Boru w liściach. Nawozy fosforowe: Superfosfat Ca(h2PO4)2+CaSO4 7-8%P; Superfosfat po3 Ca(H2PO4)2 20%; Fosforan amonowy NH4H2PO4 i (NH4)2HPO4 20%; Kwaśny fosforan potasowy KH2PO4 22%; 0,4-0,8% w s.m. MIEDZ pobierany w formie jonu Cu2+ i chelatów; wyst w enzymach uczestniczących w wielu r-cjach oksydoredukcyjnych; jest łatwo reutylizowany; niedobór wpływa na zaburzenia w powst. i żywotności pyłku oraz zaburzenia gospodarki wodnej (brak turgoru liści), u pomidora łódeczki z liści; zbyt duże ilości w tkankach roślinnych wywołują objawy zatrucia wywołując deficyt żelaza i hamowanie wzrostu korzeni; jest silnie wiązana przez subst organiczną w glebach o dużej zaw. próchnicy i w torfach jest najmniej tego pierwiastka w formie przyswajającej dla roślin. CYNK pobierany w postaci jonów Zn2+ i chelatów; wpływa na aktywność wielu enzymów; jest strukturalnym skl rybosomów; pełni zróżnicowane funkcje w rozmaitych procesach życiowych rośliny; typowym objawem braku Zn są krótkie międzywęźla, redukcja powierzchni liści; niewłaściwy stosunek P do Zn powoduje zmniejszenie pobierania Zn oraz hamowanie jego transportu z korzeni do pędu (silny antagonizm); jest dobrze sorbowany wymiennie przez kompleks sorpcyjny oraz tworzy połączenia chelatowe; odczyn gleb wpływa na jego pobieranie, kwaśne gleby zawierają najwięcej Zn przyswajalnego, a mniej gleby zasadowe (chloroza międzyżyłkowa) BOR Funkcja: udział w przemianach węglowodanów; przy braku gromadzą się fenole; wpływa na metabolizm auksyny; oraz na syntezę flawonoidów; wpływ na procesy związane m.in. z kwitnieniem, owocowaniem; wpływ na gosp wodną; pobieranie innych składników pok, zwiększa pobieranie Ca, niedobór - na wzrost łagiewek pyłkowych, nekrozy wierzch, ogórek - pęknięcia skórki, brak zaw owoców MOLIBDEN: pobierany w postaci jonów MoO42-; wyst wraz z Fe w nitrogenezie oraz reduktazie azotanowej; dostępność wrasta wraz ze wzrostem pH; na pobieranie Mo wpływają + fosforany, a - siarczany; w glebie jest słabo sorbowany wymiennie; deficyt powoduje zmniejszenie produkcji pylku i małą jego żywotność, redukcję blaszki liściowej, deformację pędu (brak - kalafior, burak)

POTAS - K z rozt glebowego, K+wymienny. Pobierany w postaci K+ jest jonem, bardzo ruchliwym, stąd łatwo reutylizowanym, przemieszcza się zarówno przez ksylem jak i przez floem, aktywuje ponad 50 różnych enzymów, wpływ na gosp wodną!, podczas jego deficytu następują zaburzenia większości pr fizj, głównie transportu asymilatów, następuje wzrost int oddychania, zmniejsza się ilość dwu i wielocukrów, azotu (oddziaływuje na reduktaze N); w kom determinuje wielkość potencjału osmotycznego (uczestniczy w osmoregulacji ap szparkowego), na pobieranie ma wpływ: obecność jonów 2-wartościowych głównie Ca, poziom węglowodanów w roślinie, war tlenowe środowiska, temp, pH, war świetlne, zaop w inne skł odżywcze (głównie N). Pobieranie K czynnie tak jak fosforu, duże zapotrzebowanie przez tk meryst, w przypadku braku odpływ z starych liści do młodych, pobieranie K intensywne w fazie wzrostu wegetatywnego, w soku floemu 80% wszystkich jonów / plon pomidora = 4,2kg/roślinę 120-250 mg/K; 3,5-5,6% w s.m.

WAPŃ - reguluje odczyn gleby, utrzymuje odpowiednią jej strukturę (poprawa stosunków pow-wod), rozwój mikroorg glebowych, dostępny jon Ca2+ z roztw glebowego oraz jako jon wymienny, tworzy kompleksy wapniowo-próchniczne (trudno rozpuszczalne), reguluje aktywności wielu enzymów, wpływa na wzrost roślin, podział komórki i jej wzrost na długość, regulator aktywnego i selektywnego pobierania jonów przez rośliny, składnik pektyn i ściany kom, przemieszczany wyłącznie przez ksylem, niezbędny przy podziałach i wzroście elongacyjnym, pomiędzy cytoplazmą a błoną kom - stabilizujące działanie, brak wapnia zmniejsza szczelność błon kom, a nawet ich rozpad, następuje utlenianie polifenoli do chinonów, powoduje zamieranie wierzchołków pędu, śluzowacenie korzeni, deformacje liści, suchą zgniliznę (zamieranie brzegów sałaty), plon ok. 5kg/roślinę pomidora = 120-500mg/l Ca

MAGNEZ - silna kumulacja, gdy mało potasu, wpływa na fotosynteze (skł chlorofilu) zastępczą funkcję w procesie kumulacji pełni Mn, ogranicza pobieranie manganu SIARKA - pobierana w postaci utl SO42-, transport przez ksylem, skł wielu aminokwasów, białek, enzymów, w zw smakowych i zapachowych,

MANGAN - współzawodnictwo jonowe z Mg i Ca, ogranicza pob żelaza, bierze udział w fotolizie H2O, niedobór chloroza centkowana (pomiędzy żyłkami) na młodych liściach (oprysk 5kg Mn/ha), przeciętnie rośliny zawierają 50-100ppm w s.m. ŻELAZO - jony Fe2+ (po redukcji z Fe3+) lub jako chelat, wpływ pH gleby na pobieranie, na kwaśnych duża dostępność, na zasadowych, przewapnowanych brak przyswajalnego Fe, łatwo wchodzi w połączenia z fosforanami, tworząc zw nierozpuszczalne w wodzie (nieprzyswajalne dla roślin), dobre zatrzymywanie w kompleksie sorpcyjnym oraz w połączeniach mineralno-organ, czyli w chelatach, niedobór - chloroza wierzchołkowych części

Stymulacja - Mg >N; P>Mg; Fe>K>Mn, antagonizm - Ca>Mn, Fe, K, B, Zn, Mg; K > B; P > Cu, N; N > B, Cu; Zn > Fe; Mg > K

Azotany NO3/kg świeżej masy sałata od 1.X-31II (szklarniowa 4500; gruntowa 4000, sałata krucha szkl 2500, grunt 2000), od 1.IV-30IX (szklarniowa 3500, gruntowa 2500),

SZKLARNIOWE ćw

Podłoża do rozsady: torf wysoki: sterylny, dobre wł. fizyczne, duża poj wodna, jałowy, pH 3-4 (trzeba dodać ok. 2-2,5 kg/m3 makros.; 135g mikros., 10-14 kg kredy, pH 6,2-6,5 Rozsada b.wczesna siew 1.XI-15.XI pikowanie 10.XII doniczk. 25-28.XII sadz. w szklarni 20.I wczesna 15.XII-1.XII pik. 25.XII doniczk. 9.I sadz. 4.II opóźniona 1.I lub 15.I pik. 25.I lub 10.II doniczk. 10.II lub 25.II sadz. 5-15.III lub 17.III jesienna siew 10.VI pik 22.VI doniczk 1-5.VII sadz 15.VII Temp. do kiełkowania nasion pomidor 22-25 ogórek 25-28 sałata 15-21 papryka 25-28 kapusta 18-22 Podłoże do kiełkowania składniki pok, odp. pH, sterylne pomieszcz do uprawy zdezynf, wysiew nasion do wielu doniczek, siewnik pneumatyczny, siew punktowy. Pikowanie siewek 14 dni po wysiewie uszkadzamy syst. korz. on się rozkrzewia, sadzimy rośl. głębiej z części hipokotyl tw. się korzenie. Większa stabilność silniejsze rośliny. Pomidor- głęboko pod liścienie, Papryka: 1cm pod liścieniami Pojemniki do pikowania 1.wielodon 2.don. torfowo-celuloz 3.cylindry plastikowe 4.don. do upraw w wełnie min. z dwoma otworami 5.paluszki z wełny min. - skiełkow-doświetl-pikow (zawijamy hipokotyl) Na przyspieszenie uprawy wpływa: termin siewu, temp., wilgotność, światło, odp stężenie CO2 Dostarczamy CO2 do stęż. 6000 ppm-większa fotosynteza i rośnie. Doświetlanie roślin: wysokoprężne lampy sodowe o różnej jakości spektrum, też rtęciowe i fluoroscencyjne w fitotronach. Zima przedł. dzień 16-24 lub skracać noc 24-6 włącz. lampy. Naświetlanie - prod. rozsady przy sztucznym świetle 16h światło, 8h ciemność. Hartowanie świetlne przez 7 dni wył. co 2 lampa.

Szczepienie na podkł. wydłuż cykl uprawy o tydzień - dobry sys. korz. rośl. szczepionej (podkł: Maxifort, He-man, Beaufort, Spirit ) Szczepienie wnosi:1)tolerancja, odp na szkod. i choroby 2)dobrze rozbudowany syst. korzen., omniejszej wrażliwości na niższą temp 3)wyższa żywotność roślin 4)pozwala na ograniczenie stosowania środków chem 5)lepsze dorastanie, wybarwianie owoców 6)wyk. skł. pok. Z podłoża 7) prowadzenie roślin na 2 pędy Metody szczepienia: 1.w szparę boczną (duże temp. i wilg.) po jednym tyg. wzrost. 2.w klin 3.metoda japońska (klips silikonowy, wilgo.100%, temp.26, po 6 dniach kallus) Rozsada wysokiej jakości: *odp.temp pow i podłoża, różna w poszczególnych okresach wzrostu, *intensywność światła (PAR 16W/m2), *dokarmianie pożywką o odp stężeniu, *CO2 500-700ppm, *niedobór św (wysoka temp.- małe grona, wysoko osadzone, małe krępe owoce), *wyższa tem.

w kostce (później kwitną) * niska temp. Podłoża pon 16st (osłabiony rozwój syst korzeniowego, mniejsze pobieranie P, Mg) *wzrost EC- schną (brązowienie i zamieranie korzeni)

POMIDOR Lycopersicon esculentum 2584ha (ogółem 6324)

wym klimat, zew: temp.dzień 22-27, temp.noc 16-18, temp<0-giną, <13-słabe kiełk. pyłku, >16-dobre wybarwienie, zahamowanie wzrostu <10-12 i >32 Do rozwoju gener intensywne światło-40 W/m2 PAR, duże wymagania cieplne i świetlne-10-12h św. 4000 lux. wilg.gleby 60% ppw- od przyjęcia rozsady do pocz. wiązania owoców 70-80% ppw zaw.i dojrz. owoców., opt wilg. powietrza - 65% wilg. względnej, pH 5,5-6,5. Wzbogacenie atmosfery w CO2 sprzyja rozwojowi - do poziomu 0,1%: przysp. tempa wzrostu o 20-30%, wzrost plonu wczesnego 25%, podn.wydajn.15%, podw. jakości owoców, - utrzymanie prawidłowej koncentracji zapewnia: prawidłowy wzrost w gorszych warunkach świetlnych, wcześniejsze kwitnienie, zmniejsz. zrzucanie kwiatów i zawiązków, szybszy wzrost i dorastanie owoców, gazowanie 0,5h po wsch. słońca, koniec 2h przed zach., efekt nawożenia CO2 trwa 2-4h po gaz., zużycie CO2 ze zbiorników ciśn.-3-4kg/1000m2na h.

Potrzeby nawozowe-ilość skł. pok jaka musi być dost. w okr. weget. aby nie stała się czynnikiem ogranicz wzrost plonów. Zależy od: wymag pokarm, zdolności do pobrania z podłoża, zasobności w dostępne formy, war. uprawy, dług. okresu weget.

Wym. pokarmowe pomidora -ilość skł. min. pobieranych przez rośliny w okresie weget. Zalezy od: wielkości plonu, zaw. danego skł. w roślinie(na 1kg owoców roślina pobiera):N-3,5-5g; P 0,7-1; K 7-8; Ca 5; Mg 1-1,2. najintens pobiera między 10 a 16 tyg. od sadz. Równom pobiera Mg i Ca. K i N systemat. wzrasta od rozpoczęcia upr. do plonowania. Najlepsze pobieranie gdy 1g KCl/dm3 pożywki w hydroponicznej, a 2g z gleby lub substratu. Zasobność w skład.min torfu wysokiego (mg/dm)=N 250; P 200; K 500; Mg 160; Ca 1500-3000; Fe 10; Mn 3; B 3; Cu 12; Zn 1; Mo 1 Pożywka podst. do naw. rozsady (mg/l)= N-NO3 190; P 30-40; K 210; Mg 30-50; Ca 160; Fe 2; Mn 0,9; B 0,35; Zn 0,3; Cu 0,1; Mo 0,05 Pożywka w podł. min. N-NO3 220-230; N-Nh4 10; P 40-60; K 320-340; Mg 60-70; Ca 200-210; SO4 80-100 Fe 1,2-1,6; Mn 0,6-0,8; B 0,35; Zn 0,35; Cu 0,12; Mo 0,05 EC 2,7-3,6; pH 5,5-5,8 Poż. upr. bezglebowej do fertygacji N-NO3 5; P 5; K 5; Mg 25; Ca 120; Cl 100; SO4 200; HCO3 350; Na 60; Fe 2; B 0,5; Mn 0,5; Cu 0,2; Mo 0,02 EC 1.0; pH 7,5

Typy odmian pomidora:1.silnie rosnące: a)śr. wielk 110-140g (pl Bekas, Faraon, Julia F1, zag Gitana, Ronaldi, Tomas F1) b)owoce wydłuz c)o.duże 140-160g (pl Baron, Jowisz, Gracja F1, zag Delfine, Marissa, Recento F1), d)o. wielokom (Bengal, Blitz, Grace F1) e)całogronowe; 2.samokonczące; 3.drobnoow a) pojed. owoce (Faworita, Supersweet, Goldita F1), b)całe grona (Piko, Picolino, Conchita F1) Terminy uprawy:1.szkalrnie ogrzewane 30-35 st. (luty-listopad) w 2 cyklach = luty - lipiec i lipiec - listopad; 2.szklarnie i tunele do 22 st. stycz-luty - pędzenie, marzec-lipiec - pomidor, lipiec-paźdz - złocienie; Jak można uprawiać: 1) szklarnie ogrzew 30-35°C od II-poł. X, od II do VII, od poł. VII do poł. XII 2) szklarnie i tunele ogrzew. do 22°C: poł II- poł. X, poł. X- poł III 3) szklarnie i tunele nieogrzew: V- poł. IX, poł. IV- poł. IX..

siarczan magnezu MgSO4 Mg-10 KCl-0,3 siarczan potasu K2SO4 K-40 KCl-0,65, siarczan amonu (NH4)2SO4 N-20 S-25, salet.wapniowaCa(NO3)2 N-15,5 Ca-19 KCl-0,45, saletra potasowa KNO3 N-13,5 K-36 KCl-0,6, saletra amonowa NH4NO3 N-34 KCl-0,7, saletra sodowa NaNO3 N-15,5

fosforan potasu KH2PO4 P-22 K-28 KCl-0,5, Fosforan amonu NH4H2PO4 N-18 P-20, saletrzak NH4NO3+NO3 N-28 superfosfat3 Ca(H2PO4)2*H2O P-20 KCl-0,3 Kwas fosforowy-ciężar właś.1,7 stęż.85% mg Pw 1ml H3PO4= 465,6mgP

ZABIEGI PIELĘGNACYJNE:

1.Przywiązywanie do palika-sznurek biały wkładamy pod kostkę i obkręcamy (zgodnie ze wskazówką zegara) wokół rośliny tak by nie kaleczył 1pęd=1sznurek (gdy upr na 2 pędy to 2 sznurki).Sznurek przywiązujemy do drutu z reguły na wys 2,20-2,50.Upr. wiosenno-letnia -3m sznurka, Upr przedłużona- 10-11m 2. Usuwanie pędów bocznych-przynajmniej 1 raz w tyg. 3. Zabiegi polepszające zawiązywania owoców - ule z trzmielami -wprow podczas kwitn.1 rodzina trzmiela/6 tyg. -hormonizacja-prep fitohormon Betoson. zalety: zwiększenie plenności, wczesności plonu wady: większy udział ow niekształt,zdeform,w 1szym gronie ow żebrowane, puste komory w ow. wibratory-sztuczne pszczoły 4.czyszczenie z dolnych liści-w celu fitosanitarnym,lepsza cyrkulacja powietrza. Obrywamy l. najstarsze które nie asymilują, dajemy więcej światła. Na 1 roslinie musi pozostać 18 lisci 5.ogławianie-usuw wierzch wzrostu. Nad ostanim kwitnącym gronem, zostawiając 2liście tak by ow które zawiązuja się na tym gronie dojrzały do koloru ziel. 6.zbiór- ow zapalone, sortujemy wg klasy, barwy 7.przechowow zielone-w wyż temp 12-13stprzez 3-4tyg,ow czerw przechowa 7dni 8.przyspiesz dojrzewania owoc- do wyższej temp; Gazow etylenem; opryski Ethrel, Flordimex-stos w szklarniach do 1. dw…óch gron by uzyskać wyzszą cenę

Cechy dobrej rozszady : wyrównana pod wzgl. wzr., krępa z prawidłowo wytw. Pędem głównym i stożkiem wzrostu, zdrowy syst. korzen. tworzący bryłę, barwa żywo zielona, bez widocznych uszk, wolna od chorób i szkodn.

Normy dla doniczkowej upr pod osłonami: śr. bryły korzen. 8-12 cm, wysokość 18-30 cm, liczba liści 5-10 sztuk, śr. łodygi u podstawy 4-7 mm. temperatury: wysiew nasion 22-25, po skiełkow. 20 dzień 16 noc, po zapikow. bez doświetl. 16 dzień 14 noc, z pikow. z doświetl. 18 dzień 16 noc, wzrost 13-15. *dobre 1. grona - przechłodzenie siewek 14-21 dni w temp. 10-12/8-10 *wysoko 1. groma- 10 dni po wsch. 23stC

terminy i długość przyg rozsady. Siew od 1 do 5.XI, sadzenie od 1 do 15.I (65-75 dni), siew 15 do k. XI, sadz. od 15 do k. I (65-75), siew od I do 15.XII, sadz. od k.I do p. II (55-65), siew od 15 do k. XII, sadz. od 10 do 20. II (55-65), siew k. XII- p.I, sadz. od 15 do k. II (55-65), siew od 15.I, sadz. od p. III (50-60), siew od 10 do 20.VI, sadz. od 15 do 20. VII (35-40).

STOSOW. ZŁYCH OKRESÓW TEMPER.: • zbyt wys. temp. powietrza - deform. liści i kwiatost. • wahania temp. i niska temp.-. zahamow. wzr. i słabe pobier. skł. pokarm. • wys. temp. powietrza, a niska temp. podłoża -. wytworz. wiotkiego i nadm wydłuż pędu • czasowy niedobór światła -. nadm. wydłuż. międzywęźli i wydelikac. roślin.

NIEPRAWIDŁ. NAWOŻENIE: nadm. przyrost masy zielonej, słaby wzr. korzeni i słabe wykszt. gron- nadm. nawoż.; nadmiar N. powod. skręcanie się wierzchołków pędów.

Opadanie zap. Zaw.kwiat. :*mała intens. Napromienienia, * złe odżywianie, * Mn i Br w wysokim pH, * mało K (na pocz. Plonowania), * mało P (w niskiej temp.), dużo N

UPRAWA W WEŁNIE MINER. Rozstawa zależy od: odm., term. sadzenia, prowadzenia, liczby gron Wymaga systemat. nawadn. roztworem soli miner. o odpow. Stęż.. Przewodność elektr.- EC w roztworze dozowanym EC= 2,8. Latem, gdy jest duże zaopatrz. na wodę EC- minim. 2,2. Przy małej ilości światła EC do 3,5. W początk. okr. upr. jednorazowa dawka pożywki może być większa przy mniejszej częstotl. np. 100-150 cm3 podaw. 4-5 razy/dzień. Później zmniejsz. ilość pożywki w jednym cyklu a zwiększ. ilość cykli: 80 cm3 do 40 razy/dzień.

FITOMONITORING- ocena i analiza wzrostu i rozw. MONITORING- analiza war. klimat. I agrotechn., ustalenie przyczyn złego wzrostu, polepszenie war.

Choroby - wirusowe - mozaika tytoniu (TMV), mozaika ogórka (CMV), mozaika pomidora (ToMV), brązowa plamistość pomidora (TSWV), - bakteryjne - rak bakteryjny, śluzowe więdnięcie roślin psiankowatych, mokra zgnilizna, - grzybowe - zgorzel podstawy łodyg i czarna zgnilizna owoców pomidora, werticilioza, fuzaryjne więdnięcie, brunatna plamistość liści pom, alternarioza, szara pleśń, mączniak prawdziwy psiankowatych, - szkodniki - mszyce, wciorniastki, przędziorki, miniarki

N - powolny wzrost roślin, jasnozielona barwa liści, wyrastanie ogonków liściowych pod kątem ostrym w stosunku do łodygi, grona wysoko osadzone na pędzie, obfite kwitnienie ale słabe zawiązywanie owoców przyczyny - zbyt niskie pH, b. duże stężenie skł w podłożu, słaby lub uszkodzony syst korzeniowy

K - żółty, później zasychający brzeg blaszki liściowej, załamywanie gron kwiatowych, nierównomierne wybarwianie owoców, tzw. zielona piętka, przyczyny - utrudnione pobieranie przy małej int światła, nieodp stosunek N:K, brak opt odczynu podłoża

P - antocyjanowe przebarwienia dolnej strony liści, fioletowienie łodyg, drobnienie i matowienie liści, redukcja gron kwiatowych, słabe kwitnienie i zaw owoców, brunatnienie i zamieranie liści od wierzchołka, cienka, drewniejąca łodyga, słaby wzrost korzeni, przyczyny - temp podł niższa od 12st, nieprawidł pH podł, dużo Ca w podłożu

Mg - żółknięcie liści między nerwami, blaszki liściowe „skórzaste”, kruche, zmniejszenie połysku owoców, niedorastanie owoców, przyczyny - nadmierna wilg podłoża, zbyt obfite naw K, N, deficyt światła, niskie pH podłoża,

Ca - brązowienie i zahamowanie rozwoju rozwoju stożka wzrostu pędu głównego i bocznych, suche, wklęsłe plamy na pow owocu, słaby wzrost korzeni, przyczyny - kwaśny odczyn podłoża, wyższy od opt poziomu podłoża, zab w pob wody: uszkodzenie sys korzen, zbyt duże zas podłoża, zbyt duża zaw K, Mg, Na, duże wahania wilg podłoża

Fe - chloroza wierzchołkowej części roślin, nie wykształcanie gron kwiatowych, zahamowanie wzrostu rośliny, nie zaw owoców, przyczny - przenawożenie Ca, P, K, Mg, Cu, Mn, brak dost ilości światła, słaby sys korzeniowy, za wysokie pH

NIEDOBÓR Mn: chloroza liści od wierzchołka, odbarw. bl. liśc. między nerwami, zasych. i opad. kw. Przyczyny: nieodp. stos. makro i mikroelem. w podł., nadmiar K, P, Ca, Cu, Zn; nadm. wilg. podł. NIEDOBÓR B: deform. i zamier. wierzchołka, opad. zawiązków, skorkowac. na ow. przy szypułce, żółknięcie starszych liści, kruchość liści, brązow. korzeni. Przyczyny: wys. pH, mała wilg., duża dawka Ca. NIEDOBÓR Cu: drobnienie najmł. liści, zwinięte rurkowato brzegi starszych liści, liście wierzchołk. niebieskawe, utrata turgoru. Przyczyny: wys. pH, nadm. nawoż. N i P. NIEDOBÓR Zn: liście wierzchołk. wydłużone, ogonki liśc. zagięte do dołu. Przyczyny: wys. pH, za dużo P w podł. NIEDOBÓR Mo: żółte przebarw. między nerw., liście podwin. ku górze. Przyczyny: przy pH>7 i pH<5.8, gdy nadmiar siarczanów.

ZABURZENIA NA OWOCACH: 1) nierównom. wr. ow. w gronie- utrzymyw. po zapyl. zbyt wys. temp. przy niskiej wilg. pow., pozost. zbyt dużej liczby ow. w gronie, nadm. wzrost wegetat. rośl. 2) nierównom. zewn. wybarwianie ow.- zaburzenia w tworz. się barwnika, duże dobowe wah. temp., bezpośr. silne nasłoneczn., nadm. wilg. gl. i pow. 3) rozmyte plamy na ow., „zielona piętka”- brak K przy nadm. nawoż. N, nadm. N- szczeg. formy amonowej 4) zielone przebarw. na ow., twarde, skórzaste plamy- krótkotrw. spadki temp. pon. 10 st, duże dobowe różnice temp (pow.15) 5) łatwo pękaj. skorkowac. przy szypułce- wolny wzr. przy uszkodz. syst. korzen., zbyt mała liczba liści, wys. temp. przy bezp. nasłoneczn., wys. wilg. pow. nocą, niedobór B 6) żółte twarde plamy na ow., brunatn. miąższu- poraż. wirusem mozaiki tytoniu. 7) spękania owoców- wahania temp., nieregul. pobier. wody 8) puste przestrz. w ow.- podatne odm. o wybuj. wzr., wahania temp., niedobór K, Mg, nadmiar N, złe pobier. wody 9) więdnięcie wierzch. lub całych rośl.- słaby syst. korzen., zbyt mały korzeń, zasolenie podłoża, raptowna zmiana pogody, obciążenie owocami, niska temp. podł., zbyt wys. powietrza, choroby bakt. i grzybowe.

OGÓREK wart odżywcza: woda 96%, białko 0,3, tłuszcze 0,16, cukry 1,12, wit C 14mg/100g, prowit A 0,1mg, Wit B 0,04mg, subst popielinowych 0,5% TEMP wym term podłoża: kiełkowanie 28-300C, wzrost opt. 20-25, do 28-32, wah temp dzien/noc 80C, podłoża: roślina ciepłego spodu, progowa 17-18, opt 24-26, krytyczna 35. WYM ŚWIETLNE: punkt kompensacji 6-8 W/m2, opt int 60-90 W/m2, fotoperiodycznie obojętna, ale najszybciej kwitnie i owocuje przy 14 godz. dniu, rozproszone. WYM WODNE: stosunek masy korzeni do części nadziemnej 1:200, szybkie tempo zwrostu, duża pow transpiracyjna - duże wymagania wodne. 85-95% polowej pow wod, jesienią 70-80% Zbyt sucho- przędziorek! ZAW CO2 zwiększenie o 0,1-0,15% zwiększa plon o 5-krotnie, brak CO2 ogranicza fotosyntezę

WYM POK: (g/kg owoców) N 1,5-2; P 0,4-0,7; K 3-5,5; Mg 0,3; Ca 1,8, nawozimy co 2 dzień WYM NAW (mg/1l pożywki): N 300-500; P250-400; K 400-800; Ca 2000-3000; Mg 150-200; pH 6,2-6,5 W upr hydroponicznych: N 200-220; P 50-70; K 300-400; Ca 170-200; Mg 40-90; pH 5,8-6,2 (w matach 6,7-6,8); EC 2-2,7 (3-3,5)

NIEDOBORY: N- dobrze odżywiony 0,4-1% azotanów w s.m., słabo rośnie, zdrobniałe blaszki, wyblakłe, opadają zawiązki, ciemieje koniec ogórków. P- 0,5-1% s.m., brązowieją brzegi liści. K- reutylizowany (ze starych liści do młodych liści), jasne obwódki wokół liści i plamy w środku blaszki, butelkowaty kształt owoców. Mg- białe plamy na starszych liściach, brązowieją, zasychają, wykruszają się, zielona obwódka. Ca- mało ruchliwy, niedobór na młodych liściach. B- zwinięte młode rośliny, miękisz ściągnięty, wierzchołki bocznych pędów zahamowane we wzroście. Mn- marmurkowatość na starszych liściach, podobne jak przędziorek, chropowatość liści.

PIELĘGNACJA: podpieranie roślin, cięcie i reg liczby zaw, prowadzenie 1) syst przewodnikowy na krótki okres zbiorów - przycięcie przewodnika u szczytu podpory, pędy boczne I-go rzędu przycina się za drugim węzłem i liściem, 2) na wysoki drut - jeden pęd długi, opuszczanie skośne, rosnący do dołu przewodnik przycina się na wys 1m od podłoża, do szczytu podpory tak samo jak poprzedni, na pędach bocznych I-go rzędu przewieszonej części przewodnika pozostawia się zawiązki tylko w pierwszym węźle i przycina za liściem, 3) syst „na parasol”- przewodnik przycina się nad liściem powyżej drutu i mocuje, u szczytu wyprowadza się 2 pędy I-go rzędu i kieruje ku dołowi, przycina się na wysokości 1m od podłoża, pozostawia się na nich po 1 zawiązku w węźle, cięcie pędu głównego takie samo jak poprzednie syst.

ODMIANY muszą się charakteryzować: partenokarpią, owoce bez goryczy, wczesność, wygląd, jakość, kształt, cienka skórka, odp na obijanie, transport, krótkie międzywęźla, ograniczony wzrost, silny system korz, odp. tolerancja na choroby i szk. (mączniak rzekomy, ziemiórki) Czynniki wpł na plon: termin upr, długość upr, gęstość sadzenia, warunki upr. Szczepienie na dyni figolistnej w szparę boczną. Sadzimy: koniec I, długi - 1,5-2 szt/m2, ogórek krótki 2-2,5 szt/m2 Plon 30-40 kg/m2

UPRAWA: zaprawa Apron, najlepszy sposób wysiew nasion podkiełkowanych bezp do doniczek (zliczamy liczbę skiełkowanych nasion, wysiew o 10% większy), do płaskich pojemników wyłożonych wilgotną bibułą układa się warstwę nasion, okrywa tak, by powietrze było nasycone do ok. 100% wilgotności, 24 h ok. 250C, podkiełkowane nasiona wysiewa się zwykle bezpośrednio do doniczek o śr 8-10cm wypełnionych do 2/3 podłożem torfowym i przykrywa 1cm, (pikowanie), doświetlanie w momencie ukazania się kiełków, rozsada gotowa do sadzenia gdy ma wykształcone 3-5 liści, bryła korzeniowa o śr 8-12cm, wysokość 20-30cm,

szczepienie na dyni figolistnej (zab przed fuzaryjnym więdnięciem) którą wysiewa się tydzień wcześniej, miejsce szczepienia 2cm nad pow ziemi, zrasta się tydzień, ściąć pęd dyni nad m-cem szcz, po tygodniu podciąć korzeń ogórka.

ROZSADA DO WEŁNY MIN - podkiełkowane nasiona wysiewa się bezp do kostek z wełny min o wym 10x10x7,5cm i przykrywa 1cm warstwą perlitu, kostki te należy nasączyć pożywką o pH 5,3, EC 2-2,2 mS/cm i tem 27°C. Po wschodach rozsadę należy doświetlać przez 6-8 god/dobę, a temp pow obniżyć do 23°C, rozstawia się 10szt na 1m2 pow, tem w nocy 20°C, gotowa do sadzenia po 28-35 dniach.

Na balotach słomy usuwanie warstwy ziemi 10cm, słoma twarda - pszenna, żytnia (baloty 60x50x40cm), obsypujemy ziemią, zwilżamy (5l/kg suchej masy), nawozimy na t: 8,5 kg sal amon, 5,5kg sup po3, polewamy wodą, 3kg MgSO4, 10 kg K2SO4, woda, 20kg kredy, zagrzanie słomy do 40-550C, gdy ostygnie 10 cm podł org, temp. 30 słomy i 20 podł można sadzić 1,5- 2 szt/m2, podwiązywać, ciąć, usuwać pożółkłe liście.

PAPRYKA jednoroczna, 2liścienna, epigeniczna, system korz palowy, wys 30-60 cm, w szklarni do 2 m, szer 0,5 m, wzrost monopodialny, rozwidlenie widełkowate - kwiat, obupłciowe, żywotność pyłku do 3 dób, owoc- jagoda, zbiór 1 na 2 tyg, Wart odżywcza mg/100 g świeżej m. sucha masa 5-10%, Wit B1 0,6; B2 0,05; C 90-200; P 200-300; P 20-60; K 150-200; Ca 10-20; Mg 10-16; Fe 0,3-2,6; J 3µg; Co 3µg.wartość biologiczna owoców czerwonych jest wyższa niż zielonych, ale plon jest o 20% niższy.

TEMP: wschody 24-280C, po wsch 22-270C w dzień i 16-18°C nocą, spadek do 150C wzrost zahamowany, przy kwitnieniu 21-270C, niższy przy wiązaniu owoców. Temp podłoża nie niższa niż 200C, nie wyższa niż 350C.

ŚWIATŁO int min. 40W/m2, od rozłożenia liścieni do pierwsz pąków kwiat 10-12h, potem do15h woda 58-77 l/1kg owoców, kiełkowanie 75-80% pełnego nasycenia podłoża, do zaw owoców 65-75%, owocowanie - 80% podłoża, opt wilg wzgl pow 80%. Za dużo subst. org i niska wilg pow- sucha zgnilizna owoców. CO2 0,1-0,15% WYM POK: zbliżone do pomidora (g/kg owoców) N 4; P 0,6; K 4,7; Mg 0,5-0,7; Ca 2,5 WYM NAW (mg/1l podłoża): N 200-300; P 300; K 400-600; Ca 2000-2500; Mg 150-200; pH 6,3-6,5 w cylindrach N 120-160; P100-200; K 200-300; Mg 800-100 w upr hydropon: N 140-170; P 40-69; K 300; Ca 150-190; Mg 40; pH 5,6-6,8; EC 2-2,5

PIELĘGNACJA: cięcie polega na cięciu pędów bocznych, usuwaniu pierwszych pąków kwiatostanowych, usuwanie dolnych liści z łodygi aż do rozwidlenia, najczęściej na 2 pędy przewodnie - gdy pozostawia się owoce tylko na pędach przewodnich, wówczas w każdym węźle, oprócz zawiązka, pozostawia się jeden liść oraz fr pędu bocznego z jednym liściem, gdy owocowanie na pędach bocznych II rzędu, każdy pęd boczny z jednym zawiązkiem uszczykuje się za drugim liściem, ogławianie 40-50 dni przed końcem uprawy. 4 rośliny/m2, prowadzone są przy sznurkach, przywiązywane do rozciągniętych nad roślinami drutów, zapylenie - trzmiel ziemny, ułatwienie zapylania - w godzinach popołudniowych wprawiać rośliny w drgania (osypywanie się pyłku), spulchnianie gleby w uprawie gruntowej,

PROD ROZSADY - 60-70 dni, wysiew punktowy zapraw nasion do skrzynek (torf wysoki, pH 6,5), przykrywa się drobnym piaskiem, 100 szt rozsady - 1g nasion papryki, po dobrym nawilżeniu podłoża przykrywa się skrzynki folią do momentu ukazania się pierwszych wschodów, opt temp 25-25°C (dzień i noc), po ok. 2 tyg, w momencie pełni wschodów, dzień 22-24°C, noc 16-18°C, doświetlanie 6-8h dziennie, po ukazaniu się 2 liści właściwych - pikowanie do pierścieni z sub torfowym o śr 10-12cm, rozsada powinna mieć zawiązane pierwsze pąki kwiatowe, wys 15-30cm, 7-12 liści, śr łodygi 5-8mm. WEŁNA MIN - wysiew nasion pojed do paluszków z wełny min, wschody - temp pow i podłoża ok. 27°C oraz stała wilgotność, po wschodach temp 20°C, w fazie 2 liści właściwych paluszki z roślinami umieszcza się w większych kostkach wełny metodą „doniczka w doniczkę”, temp pow 22-25°C w dzień, noc niższa o 2-4°C, doświetlanie 6h na dobę Uprawa na balotach słomy 100 kg słomy- 500 l wody; 1kg sal amon; 0,5kg K2SO4, 0,3kg MgSO4, wmyć wodą, 1kg sal amon, 0,5kg K2SO4, 0,6kg sup po3, wmyć wodą; 8 cm podłoża org.

OBERŻYNA Solanum melongena poch z klimatu tropikalnego lub subtr.- Indii, Chin, w XVIII zaczęto uprawę na większą skalę. Wart odż g/100 g świeżej m. 1,5-2,0 białka; 0,3 tłuszczów; 4-6 cukrów; 2-3 błonnika; 14-20mg witC; antocyjany, Ca i P. TEM: opt do wzrostu 22-300C; dzień słon 24-280C; pochmurny 220C; noc 16-200C. Spadek pon 150C powoduje: zahamowanie wzrostu rośliny, zrzucanie kwiatów i związków; zah syntezy antocyjanów, temp. podł 18-220C. Pon 100C, korzenie wchodzą w stan hibernacji. ŚWIATŁO 5-6 tyś luksów i min. 12 godzin doświetlania w trakcie prod rozsady, uprawa- 8h. WODA duże wymagania, szcz. w okresie wzrostu zawiązków. Niedobór powoduje: zaham. wzrostu rośliny, zrzucanie kw. i zawiązków, brązowe przebarw. i matowość skórki owoców. Zbyt wilgotno: sklejanie pyłku i utrudnianie zapylania, rozwój chorób grzybowych. Optimum w fazie wegetatywnej: 75%, owocowanie 80-85% Odm. zarejestrowane: Klasik, Epik. WYM POK: (g/kg owoców) N 4; P 0,6; K 4,7; Mg 0,5-0,7; Ca 2,5 WYM NAW (mg/1l podłoża): N 200-300; P 300; K 400-600; Ca 2000-2500; Mg 150-200; pH 6,3-6,5 w cylindrach N 120-160; P100-200; K 200-300; Mg 800-100 W upr hydroponicznych: N 140-170; P 40-69; K 300; Ca 150-190; Mg 40; pH 5,6-6,8; EC 2-2,5 Terminy uprawy: szklarnia- koniec II-pocz III; tunele ogrzewane- IV; tunele nieogrzewane- pocz V. Tylko z rozsady! Często szczepi się na Solanum torrum (metoda japońska - na młodych siewkach z klipsami, które same odpadają, na przystawkę, w boczną szparę, w klin)

PROD ROZSADY: 1g 120-150 nasion, po 16 dniach siewki pikujemy do cylindrów 8-10 cm śr., lub do wełny min. Przed sadzeniem hartować, 8-10 tyg, 6-8 w ogrzewanej szklarni i z doświetlaniem, dobrze wyrośniętą rozsadę sadzi się na miejsca stałe gdy pierwszy pąk kwiatowy jest już rozwinięty

Metody uprawy: 1. w pierścieniach 10-15 dm3 z substratem torfowym; 2. baloty słomy, nawilżyć do pełnego nasycenia, nawozić na 100 kg: 5 kg saletrzaku 28%; 1,5 superfosfatu 18%; 1,5 kg K2SO4 50%, przykryć warstwą ziemi ogr

PIELĘGNACJA prowadzenie i cięcie roślin - na dwa lub trzy pędy - pędy boczne wyrastające z kątów liści pędu głównego do wys 50-60cm od ziemi uszczykuje się za pierwszym liściem znajdującym się nad pierwszym zawiązkiem, natomiast pędy boczne wyrastające wyżej przycina się za pierwszym lub drugim liściem znajdującym się nad drugim zawiązanym owocem, liście na łodydze głównej usuwa się stopniowo aż do miejsca, gdzie łodyga się rozgałęzia. Zabiegi poprawiające zaw owoców - w zasadzie jest samopylna, jednak dla pewności zawiązywania owoców stosuje się zapylenie kwiatów (hormonizacja, trzmiele). Roślina pozytywnie wpływa w niesprzyjających war na traktowanie kwiatów subst wzrostowymi, po raz pierwszy wykonuje się zabieg, gdy pierwsze kwiaty są rozwinięte u 40-50% roślin, a następnie w odstępach tygodniowych.

PĘDZENIE CYKORII Korzeń do pędzenia: śr. 3-6 cm, dł. 18-20 cm. Liście obcina się na wys. 3-5 cm, żeby nie uszkodzić stożka wzrostu. Ocena stopnia dojrzałości korzeni cykorii: Korzeń niedojrzały: płaskie ramiona, niewyraźna szyjka, słabo zaznaczony rdzeń łodygi. Początek dojrzewania: ramiona nieco wzniesione, słabo zaznaczona szyjka powiększający się rdzeń łodygi. Korzeń dojrzały: wyraźnie zaznaczona szyjka korz, i rdzeń łodygi. Korzeń przejrzały: masywna szyjka korz, duży i wydłużony rdzeń łodygi. Im wyższa temp. w czasie przechowywania tym szybciej zachodzą procesy dojrzewania i korzenie mogą przejrzewać. Najlepszy do pędzenia jest korz, o optym. dojrzałości, lub w początkowym stadium dojrz.

Korz. sadzi się: lekko skośnie. Metody: 1)Dołowanie z okrywą warstwy gleby. 2)Dołowanie nie przykrywając warstwą gleby. Warunki pędzenia: całkowita ciemność, odpowiednia dojrzałość, temp. podłoża i powietrza, wilgotność. Temp.: 8-10-140C przez 5-7 dni, żeby korzenie się ponownie ukorzeniły. W czasie pędzenia temp. pożywki musi być wyższa niż temp. powietrza. Poniżej korzeni musi być zainstalowana grzałka. Temp. powietrza: 16-180C; Temp. podłoża (zal. od wczesności odmiany i terminu pędzenia): wczesne IX-X: 22-25; X-XI: 20-22; XII-I: 18-20; I-II: 16-18. Główki korzeni zamykają się jak zwiększymy temp. pow. o 2-30C. Wilgotność: na wytw. 100g kolbki - 160 g wody. Jeżeli jest pędzenie z pokrywką wyrównuje się wilgotność podlewając, w hydroponice wilg. pow. 70-80% Pożywka: EC 1,5-2; N do 200-300g; Pędzenie trwa ok. 1 m-ca, Odmiany: do XII-I: Daliva F1, Monitor F1, Totem F1, Salsa F1, do II-V: Liber F1. Na polu: 350-400 szt. Nasion/ ha

SZCZYPIOREK Allium schoenoprasum L. - dużo wit. C (powyżej 200mg%), karotenu, wapnia i żelaza. Wieloletnia, wytwarza podziemne kłącza, na których widoczne są liczne pąki liściowe i zawiązki nowych korzeni. Pąki liściowe powstają latem w okresie wegetacji roślin, a pobudzane są do wzrostu w następnym roku lub wcześniej, w okresie zimowego pędzenia. Inicjacja pąków liściowych, z których przy pędzeniu powstaje szczypior (poł VI-poł VII). Wyrastające z kłącza nowe rośliny szybko się ukorzeniają, stają się samodzielnymi roślinami rosnącymi w mniej lub bardziej zwartych kępach. Kępki po 2-3 latach tworzą zwartą darń, dającą się rozdzielić na pojedyncze rośliny. Okres spoczynku fizjologicznego trwa około 3 miesięcy. Można go skrócić do 4-6 tygodni poprzez 1) „ciepłe kąpiele kęp w wodzie o temp 35-40stC przez 12-16h; 2) przedmuchiwanie kęp ciepłym powietrzem o temp 36stC przez 3-4 dni, a następnie nasycenie ich wodą o temp OstC.

Do pędzenia kępy roślin jedno- lub dwurocznych (u których nie ścinano liści), o śr 6-7cm, czas 6-7 tyg (od początku grudnia do wiosny - 2 lub 3 cykle). Prawidłowe uformowanie szczypioru zapewnia przez pierwsze 2 tyg temperatura 20-22stC (przyspiesza odrastanie liści, niewielkie wym świetlne - wzrost liści substancje zapasowe u nasady pochew liściowych i w korzeniach), następnie obniżamy do 14-16stC (szczypior mniej wybiegnięty i wytrzymały na więdnięcia, działanie światła - jędrny i dobrze wybarwiony). Kępy należy regularnie podlewać niezbyt dużymi dawkami; wilgotność powietrza 75-80%. (wys 15-20cm, plon max 8-10kg z m2) Erfurcki Olbrzymi, Hylau Sprint F1, Hylau Cut F1, Grolau, Dominant.

CEBULA Allium cepa L - wit C 70mg%, olejki lotne, sole min wapnia żelaza. Przed rozpoczęciem możemy moczyć cebule (śr 20-30mm) przez 12-15h w ciepłej wodzie (30-35stC), aby pobudzić wzrost. Do pędzenia dymki (listopad- późna wiosna). W czasie pędzenia rozwijające się liście czerpią składniki pok z subst zapas zgromadz w cebulach. Czas spoczynku po całkowitym dojrzeniu zależy od odmiany, wielkości cebul (przeciętnie 2 miesiące). Wymagania świetlne niewielkie (odrastanie liści z subst zapasowych w cebulach), wilgotność 70%, wilgotne podłoże - pobudzenie do wzrostu, temp 16-18stC. 3-4 tyg, szczypior 20-30cm, 4-10kg z m2.

PIETRUSZKA korzeniowa (Petroselinum crispum Mill. ssp tuberosum) i naciowa (P. crispum Mill. spp crispum) 150-180mg% wit. C, wit. B, karoten, sole mineralne wapnia i żelaza.

Dwuletnia, pierwszy rok - gromadzą sub zapasowe w korzeniach (korzeniowa - palowy, naciowa - wiązkowy), z tych sub w drugim roku tworzą się rozety liściowe i organy wegetatywne, w korzystnych war wzrost ciągły.

Wykopujemy korzenie i wysadzamy na miejsce pędzenia (krótkie korzenie, 8-10cm, śr korz 2cm, naciowa 3cm) P. naciową sadzi się kołkiem w spulchnioną glebę w rzędy co 20cm oraz co 8-10cm w rzędzie, korzeniową sadzi się w rowki odległe od siebie o 10-20cm , o głębokości ok. 20cm. temp 10-12stC, gleby 8-12stC, wilg powietrza 75%, p. korzeniowa po 4tyg (liście - 2,5kg z m2) naciowa po 12 tyg (1,6kg z m2), natka 15cm (w pęczkach)

SELER korzeniowy (Apium graveolens L. var rapaceum Pers.) naciowy (A. g. L. var dulce Pers.) Wit. C, B, E, β-karoten, kwas pantotenowy i nikotynowy, sole min wapnia (1500mg%s.m..), potasu (510mg%s.m.), fosforu, magnezu, żelaza, manganu i miedzi, olejki lotne - limonen, selinen, sedanolid.

Dwuletnia (korzeniowy- k. spichrzowy, naciowy - k. wiązkowy- musi wytworzyć nową biomasę), korzystne warunki rośnie ciągle, łatwa jaryzacja w niższych temp, długi dzień stymuluje tworzenie pędów generatywnych. Naciowy - całe rośliny lub tzw piętki pozostałe po wycięciu liści, z pąków starych liści wyrastają tzw odrosty, które po wyłamaniu wraz z fragmentem piętki łatwo się ukorzeniają. Sadzi się gęsto 20-30 x 10 cm. opt temp 15stC, nawadnianie (mogą zasychać wierzchołki wzrostu, zahamowanie wzrostu, pogorszenie smaku korzeni, i ogonków liściowych), wilg 75%, zalecane dokarmianie, zbieramy seler wraz z korzeniami, liście w pęczki, plon z naci 2-4kg/m2

RABARBAR Rheum rhaponticum L - orzeźwiający smak - kwas jabłkowy, cytrynowy, szczawiowy, przechodzi jesienią okres spoczynku, przerwanie przy temp -4-9, najefektywniej temp 2-6stC; można przyspieszyć opryskując kwasem giberelinowym; do pędzenia 2-3 letnie karpy, od grudnia do kwietnia, opt temp 13-15stC (niższa wolniej, lepsza barwa), ograniczony dostęp światła (ciemność), wilgotność ponad 85% (szara pleśń); po 4-5tyg zbieramy ogonki 1-1,5cm średnicy

SZPARAG - Asparagus officinalis L. - wit B, zw mineralne, żelaza i kobaltu, olejki lotne, nie przechodzi spoczynku fizjologicznego, nie ma ograniczeń co do terminu, na jaki zamierza się produkować wypustki (pędy), wzrost pączków na karpie zaczyna się w temp 10stC, temp 21-25stC wypustki gotowe są do zbioru po 2-3tyg; dla uzyskania białych wypustek pędzenie bez dostępu światła, używa się 2-2,5 letnie karpy, im karpy cięższe tym wyższy plon, 40-60tyś karp do pędzenia na 1ha

SAŁATA Masłowa (Lactuca sativa var capitata L.), Głowiasta, Krucha, Łodygowa, Liściowa, Rzymska. Pod osłonami: jesień, zima, wiosna. Wartość biologiczna (mg%): karoteny 0,3-1,6; wit C 15; wit. B,E; sole miner wapnia (13-30), żelaza (0,3-1), fosforu (21-57), potasu (133-300), kw org: jabłkowy, cytrynowy, szczawiowy. WAR KLIMAT: temp - niewielkie wymagania cieplne, optym. temp. zależy od fazy rozwojowej, odmiany, zaw Co2 i terminu uprawy. Pow. 19-200C mogą wybijać w pędy kwiatostanowe lub kiepsko zwijać główkę. Lepsze warunki świetlne = może być wyższa temp. W ciepłych m-cach uprawia się odm. przystosowane do wyższych temp. Uprawa w zbyt niskich temp: liście grube, skórzaste, twarde. Siew-wsch 150C (dzień i noc); wsch-sadz noc12-dzień140C; wytw główki n9-d120C, zbiór n2-5-d8-10 (średnie war świetlne) CO2 dokarmiać zimą i jesienią, bo nie wietrzy się szklarni. Sałata może reagować 100% wzrostem plonu na dokarmianie CO2. Jak dokarmiamy musimy podnieść temp. ŚWIATŁO najbardziej decyduje o wzroście, szcz. w młodej fazie=rozsada. Zbyt duże - wybija w pędy kwiatost, niskie - długie, wąskie liście, niżsa zaw kw askorbinowego i cukrów WODA: duże potrzeby, bo mały system korz. wilg pow. 85%.- okres uprawy krótszy i większa masa Potrzeby pokarmowe: wysokie: na 1 kg s.m. główek: 2,3g N; 0,3g P; 3,3g K; 0,2g Mg; 0,7g Ca Potrzeby nawozowe: w 1l podł: 100-150mg/dm3N (X-III), 150-300 (IV-IX); 180-300P; 300-400K; 150-200Mg; 2000-3000Ca; 6-6,5pH; Hydroponika: 100-140N, ale przed zbiorem wyłączamy, 35-60P, 140-215K, 30-45Mg, 150-190Ca, 6-6,5 pH. TERMINY: uprawa wiosenna: siew- pocz. I do pocz.II, sadzenie III, zbiór- kon III do pocz V; uprawa jesienna: siew 1.VIII-15.IX, sadzenie 1.IX-k.X, zbiór X-I; zimowa: siew 1X-k.XI, sadzenie poł.XI-II, zbiór k.I-k.III ODMIANY: do upr. w szklarni: Atena (I-II), Agora (X-III), Columbus (X-IV), Rapsody, Isolde (X-IV), Ravel (X-V), Diamant (X-XI, II-IV), Talent (XII- III), Alka (II-III). Odm. od jesieni do marca- 7-12h słońca, odm. wiosenne- 12-14h. Siew: 16-20 szt/m2, schładzanie nasion= kiełkowanie 100%. ZBIORY: Moving system MS- oparte na „CKP” (cienkowarstwowe kultury przepływowe). Sałata rośnie w rynnach z otworami wielkości soy-boków, w miarę wzrostu rynny się rozsuwają, pożywka jest dostarczana wężykami do rynn. Dynamic Root Floating DRF- oparte na „CKP”. Zaburzenia fizjologiczne Brzegowe zamieranie liści- TIPHURN- złe pobieranie H2O, brak Ca (nadmiar Mg, Na), za niskie pH, zbyt wysoka temp., zaburzenia w transporcie wody, zapobieganie - wysoka wilg wzgl pow nocą i niska w dzień Szklistość liści sałaty- GLASSINES- często w uprawach jesiennozimowych, przestwory kom. wypełnione wodą, placowo zasychają liście i robią się szkliste i przezroczyste, nadmiar Ca, zapob - wyższa zaw stężenia soli w podłożu i temp w nocy Szara pleśń- najgroźniejsza w młodej fazie, Zgnilizna twardzikow- atakuje szyjkę pod liśćmi i zewnętrzne liście, Mącznik szklarniowy. Szkodniki: Mszyca, Wciornastki. Niedobory - N - liście jasnozielone, zaham wzrostu młodych liści, niezaw główek, P - opóźnia tworzenie się główek, płaski, rozetowaty pokrój, starsze liście zamierają, K - zah wzrostu, mniej pofałdowane liście, ciemniejsza barwa, chlorot plamy na wierzchołkach starszych liści, Mg - chlor przebarwienia między nerwami na starszych liściach, Ca - zah wzrostu, płaskie rozety, nieregularny, brunatny brzeg młodych liści, zamieranie brzegów sałaty, brązowienie głównych nerwów, Fe - bladozielona cała roślina, mniej pofałdowane liście

PIECZARKA Gat: Pieczarka dwuzarodnikowa, klasa: podstawczaki, rodzina: bedłkowate, rodzaj: pieczarka, odm: bies, avellares. Aurykularia-grzyb judasza, Boczniak, Sitak, Mun. w Pl produkcja: 2500 producentów, 1990rok- 74-80 tyś.ton, 2005- 180 tyś.ton. Połowę z tego eksportujemy. Najwięksi eksporterzy: Rosja(24t.t.), Holandia. Nasze mocne strony w upr. pieczarki: tradycja uprawy i konsumpcji, tania siła robocza, duże zużycie. Słabe strony: rozdrobniona produkcja, zróżnicowany poziom wiedzy, finanse. 22-30 kg/m2. Witaminy: białko, sole min, wit B1:0,5-1,5; B2:1,9-5,0; B6:0,11-0,5; B12: 9,46-13,5 E D PP kw. pantotenowy, foliowy, amid kw nikotynowego. Biologiczny i techniczny cykl produkcji pieczarki: Pobiera się dojrzałe pieczarki z zarodnikami; przenosi się do sterylnych kolb, na agar, gdzie zarodniki kiełkują; w laboratorium rozrasta się grzybnia mateczna; grzybnię namnarza się na odp. przygotow. podłoże (sprasowane cylindry np. obornika końskiego), zaszczepia się ją na podłoże lub przenosi do butelek z ziarnem pszenicy, grzybnia przerasta ziarniaki i tak otrzymujemy 2 postacie grzybni: na nawozie lub w postaci ziarniaków; producent kupuje taką grzybnię, wysiewa na odp. przygotowane podłoże, 5-7l grzybni/tona podłoża, grzybnia rozrasta się, a po przerośnięciu, żeby zawiązały się owocniki nakładamy okrywę na bazie torfu wysokiego; grzybnia wrasta się w okrywę, a na końcach tworzą się owocniki na powierzchni; owocniki rosną na półkach i w określonej wielkości zbiera się je; producenci wykonują 3-4 rzuty- z 1 grzybni 3-4 zbiory i podłoże wyrzuca się (idzie na kompost) i zakładamy nową uprawę.

OBORNIK SZTUCZNY: słoma żytnia (1t), woda (5-6t), pomiot kurzy (500-700kg), N, gips (70kg) => poddany fermentacji. Etapy: 1) fermentacja niekontrolowana = maceracja - na powietrzu, pod zadaszeniem, 7-10 dni; słoma nie pęka, po zgięciu rozprostowuje się, pojawiają się promieniowce, 70-73% wilg, 8pH(dużo), 1,6-1,8N(mało), 2,5-3%Ca, 20:1C:N; 2) fermentacja kontrolowana- pasteryzacja: a) dezynfekcja podłoża- temp. do 600C (para wodna) 6-8h; słoma zaczyna być miękka, krucha, brązowa b) kondycjonowanie podł.- dojrzewanie; szok termiczny-45-25C, sterylne a)ib) mają na celu uwolnienie i przekszt. subst. pok. w oborniku w postać odp. dla pieczarki, 62-68% wilg Saprofit- żyje kosztem martwej subst. Org. - źródło-> słoma, dostarczyciel-> C; amoniak, N min jest po fermentacji przkszt. w białkowy. Stosunek C:N podczas fermentacji z 20:1 spadnie do 15-17:1. Ważne! pH 7-7,5, ale strzępki wydzielają kwas szczawiowy, który zakwasza, Ca!! CO2 -0,6-2%, po rozrośnięciu grzybni, żeby owocniki się zawiązywały- 0,1-0,8% CO2. Temp. podłoże dla wzrostu grzybni: 250C, gdyz zawiązują się owocniki (szok term.) 180C. Wilgotność: podłoża: po fermentacji70-73%; po kondycjonow62-63%; powietrza: 90%.

RZODKIEWKA - duża zmienność w kolorze i kształcie zgrubień (powstają z hypokotylu). Odm. ze zgrubieniami okrągłymi półdługoowalnymi, dominuje kształt kulisty. Barwa-czerwona lub czerwono-biała. Miąższ-jędrny, delikatny, soczysty. Z wiekiem traci jędrność zachodzi parcenie (nadmierne rozszerzenie przestrzeni komórkowych) Odm. o kształcie paluszkowatym -mniejsze tendencje do parcenia. Wartość biol. i odżywcza woda 95%, węglowodany 2-3%, białko 1%, wit. C 22-50mg, wit B1 0,5mg Wpływ czynników klimatycznych na rozwój rzodkiewki - roślina dn.długiego >15 h, jeśli dzień krótszy - rośliny odkładają sub. zapasowe,- tworzy się zgrubienie, 9 h największe zgrubienia. Krótki dzień wydłuża się cykl uprawy, siewI-30 IX, zbiór 27XI (dni weget 58, %zgrubień hand 88); siewII-15X, zbiór 5I (dni weget 82, % zgrub hand 81); siewIII X, zbiór 26I (dni weget 87, %zgrub handl 60) Temp.-wymagania umiarkowane, siewki - do temp. 4 ºC Temp. opt do wzrostu 10-14ºC, niższe temp wydłużają okres wegetacji, temp. wyższe 18-20ºC przyspiesza wzrost, wybijanie pędów kwiatostanowych. Temp. podłoża 14ºC -początkowo, 10-12ºC gdy zaczyna się tworzyć zgrubienie. Duże zgrubienie bez udziału części nadziemnej (liści). Podłoża do uprawy-gleba min, podłoża,75% wilgotność, pH 6-6,5 Wym pok na 1 kg zgrubień pobiera N 3,5g, P 0,7g, K 4,0g Ca 2.0, Mg 0,3g Zaw skł. min. w podłożu w 1dm³ N 100-150mg,P180-300mg, K 300-500mg, Mg150-250mg, Ca 1400-1600mg; wrażliwa na nadmierną koncentrację soli w podłożu. Siew rzędowy lub punktowy. Nasiona są kalibrowane-tej samej wielkości np. 2mm. Siew 10x3, 7,5x3, 5x3.Przy lepszym nawożeniu azotowym-większe zgrubienia N 3000mg/kg świeżej masy. Zbiór ręczny - pęczki po 10 lub 15, zgrubienie 15mm kuliste - Krakowianka, Tamina; Helro, Desie, Rowa; półdługie Opolanka, Ksantypa; Silesia, Warta, Mila,

SEMESTR II

Wspólny przodek odm. botanicznych gat. B. oleracea - B. oleracea var. silvestris L. - kapusta dzika (2 lub wielolet.) - nie ma tendencji do wytwarzania główek - stąd pierwotnie użytkowano liście i zasobne w tłuszcz nasiona.

Dzisiejsze bogactwo form roślin kapustnych:

Kapusta bowiem jest w 50-60% rośliną obcopylną a przy tym wrażliwą na chów wsobny.

Te procesy łącznie z selekcją dokonywaną przez przyrodę i człowieka = dzisiejsze odmiany botaniczne kapusty

Brassicaceaea (Cruciferae) - Krzyżowe

Kapusta głowiasta biała, czerwona i włoska cabbage

Kapusta bukselska brussels sprouts

Kalafior cauliflower

Brokuł sprouting broccoli

Kalarepa kohlrabi

Jarmuż kale

Kapusta pekińska chinese cabbage

Rzodkiewka radish

Rzodkiew radish

Rzepa turnip

Brukiew jadalna rutabaga

Chrzan horse-radish

Rzeżucha ogrodowa cress

W ewolucji roślin kapustnych aberacje chromosomalne odgrywały znikomą rolę.

Prawie wszystkie rośliny kapustne mają tę samą liczbę chromosomów a do tego są jednakowego kształtu (wyjatek co do kształtu - var. Acephala) a poza tym stwierdzono tu:

Odmiany botaniczne gat. B. oleracea ( a tym bardziej formy w obrębie jednej odmiany botanicznej ) krzyżują się bardzo łatwo między sobą i dają płodne potomstwo.

Krzyżówki międzyrodzajowe pomiędzy Brassica i Raphanus w warunkach naturalnychnie zachodzą, chociaż przeprowadzono je w warunkach sztucznych i opisano w literaturze.

Najwcześniej w Europie zaczęto uprawiać:

Atuty:

Rośliny kapustne 2-letnie można doprowadzić do kwitnienia w pierwszym roku jeśli:

Stwierdzono, że jeśli temp. ≈4oC jest stała to wystarczy 1-miesięczny okres jej działania, natomiast gdy waha się od 4 do 10oC, okres ten musi być dłuższy.

Wielkość rozsady w tej fazie określana bywa różnie:

j.w.- zależnie od odmiany np. Ditmarska - 5oC (wiek 80 dni) - 81% jaryzacji

W hodowli zjawisko jaryzacji wykorzystuje się do:

Jednym z naturalnych systemów zabezpieczających rośliny obcopylne przed zapłodnieniem własnym pyłkiem jest samoniezgodność.

W obrębie roślin kapustnych jedynie kalafior jest zasadniczo samo-zgodny, reszta jest w większym lub mniejszym stopniu saomoniezgodna.

Zagadnienie wpływu temperatury na kiełkowanie pyłku kapusty badał Pearson i stwierdził, że:

Warunki termiczne przy pr. główek kapusty (wg Boswell i Jones):

Modyfikując wysokość temperatury można dowolnie kierować wzrostem względnie rozwojem kapusty.

Nawożenie:

Dojrzałość (dojrzałe w pełni, są zawsze twardsze)

Kwiatostan -

Pędy kwiatostanowe różnych kapust różnią się zabarwieniem. Odmiany o główkach czerwonych mają pędy i liście na pędach silnie zabarwione antocyjanem.

Biologia wzrostu i rozwoju:

Ilość pędów kwiatostanowych u poszczególnych odmian kapust oraz okres ich kwitnienia są różne. Kotowski stwierdził np. że:

Wszystkie czynniki hamujące wzrost rozsady jak:

Sama liczba pośpiechów nie świadczy jeszcze o stopniu zjarowizowania rozsady, część pośpiechów pozostaje bowiem płonna, nie wydając nasion.

Świadectwem stopnia jarowizacji jest wysokość plonu nasion, otrzymanych z porównywalnych partii nasion.

Znajomość reagowania kapusty na czynniki środowiska w tym wypadku na temperaturę jest bardzo istotna w:

Woda

Tutaj wymagania (w przeciwieństwie do światła i temperatury) są wysokie!

Niemcy - tylko tam rejonizować tę uprawę, gdzie wysokość opadów = min. 650mm i gdzie gleby mają dużą pojemność wodną.

Mimo, że kapusta ma stosunkowo niski współczynnik transpiracji tzn. zużywa mniej wody na wyprodukowanie 1 g. s. m. od innych roślin warzywnych (wg Maksimowa 518, dla ogórka zaś 686, dla grochu zielonego 747) ale uważa się, że do wydania należytego plonu, roślin ta wymaga dużych ilości wody.

Współczynnik potrzeb wodnych roślin tzn. ilość m3 wody zużytej przez dany gatunek czy odmianę botaniczną na wytworzenie 1 tony plonu zależy od:

Dla kapusty późnej wynosi np. 200-160 m3 czyli przy plonie 30-60 ton/ha zużywa ona 6000-9000 m3 wody.

Jest to pewne uogólnienie, bo potrzeby wodne roślin w ciągu okresu wegetacji nie są jednakowe i w wysokim stopniu zależą od fazy rozwojowej rośliny np. u kapusty późnej:

W literaturze więc, całkowite zapotrzebowanie na wodę u kapusty późnej, przyjęte za 100 zaleca się rozłożyć na te 3 okresy następująco:17:65:18%

w warunkach suchej gleby i niskiej wilgotności powietrza, wykształca się znacznie silniejszy nalot woskowy niż w warunkach dostatecznej ilości wilgoci.

KALAFIOR

Zaburzenia fizjologiczne kalafiora:

- guzikowatość (róże małe, nie osłonięte przez liście, pojawiają się wkrótce po wysadzeniu roślin w pole);

przyczyny: zaburzenie korelacji wzrostu ( gdy róża - organ generatywny- rozwija się przedwcześnie, zanim wykształcą się odpowiednio duże i silne organy wegetatywne: liście i system korzeniowy)

- brunatnienie róż i biczykowatość liści są związane z niedoborem boru i molibdenu

Najszybciej kwitną i najlepiej wiążą nasiona pędy wyrastające na obwodzie róży, natomiast ze środka róży nie zawsze wykształcają się pędy nasienne. (modyfikują to w niewielkim stopniu: intensywność nawożenia i stosunki wodne)

Przyczyną niewybijania w pędy nasienne może być również uszkodzenie rozgałęzień róży przez szkodniki drążące pędy nasienne (drążyny, chowacze) oraz uszkodzenia wywołane chorobami grzybowymi.

Opt. temp. jaryzacji 12oC

Kalafior wczesny, kalafior letni - trudno tu o odmiany, które tworzyłyby róże dobrej jakości, kalafior na sprzęt jesienny.

Cechy negatywne do wyeliminowania w trakcie selekcji:

Selekcjonowane cechy roślin kalafiora w klasyfikacji międzynarodowej (UPOV):

Cechy roślin:

- rozmiary: m, x, d

- długość głąba zewnętrznego: k, x, dł

Cechy liści:

- wielkość m, x, d

- kształt

- brzeg liścia u nasady

- barwa

- nalot woskowy

- pwowierzchnia ( gładka, lekko sfalowana, średnio i mocno sfalowana)

Cechy róży:

- okrycie liśćmi

- wielkość m, x, d

- kształt (płaska, wypukła, okrągło wypukła)

- barwa (biała, kremowa, żółta)

- powierzchnia (drobnoziarnista, gruboziarnista, gładka)

- ścisłość (luźna, średnia, zwięzła)

Chrzan

Poliheterozygota (Maravec)

- bo ogromna zmienność potomstwa generatywnego (ale chodzi tu o krzyżówkę w obrębie jednego gatunku)

Wasabi (Wasabia japonica - Brassicaceae)

Rzeżucha ogrodowa (Lepidium sativum L.)

Rzodkiew