drzonek, msg

Ćwiczenia 1

PAKT LIGI NARODÓW

Geneza organizacji

LN była pierwszą organizacją bezpieczeństwa zbiorowego, geneza jej powstania sięga aż do 1815 roku, czyli do Kongresu Wiedeńskiego. Z biegiem lat politycy próbowali stworzyć ponadnarodową organizację, takimi próbami były sojusze: Święte Przymierze, Trójprzymierze czy Trójporozumienie. Ale realnymi próbami były poszczególne konferencje i konwencje:

Konwencja genewska (22.08.1864) o Międzynarodowym Czerwonym Krzyżu. Cel powstania MCK ?polepszenie losu rannych podczas bitwy, pomoc ofiarom wojny i klęsk żywiołowych. Konwencja dotyczyła tylko wojen lądowych, szpitalom oraz środkom transportu należącym do MCK zapewniono nietykalność. Symbolem MCK stała się odwrócona kolorami flaga Szwajcarii.

Deklaracja petersburska (1868)? zakazano używania pocisków mniejszych niż 400 gram, wojna ma mieć na celu osłabienie przeciwnika, a nie jego zniszczenie czy zadanie mu największych strat.

Unia Międzyparlamentarna (1880) skupiała Belgię, Holandię, Francję, Włochy i W. Brytanię, celem org. było ograniczenie zbrojeń

I konferencja haska (1899) wzięło w niej udział 26 państw, ustalono na niej 3 konwencje:

O pokojowym załatwianiu sporów

O prawach załatwiania wojen na lądzie

O przeniesieniu założeń konwencji MCK do wojen na morzu

Oraz 3 deklaracje:

O zakazie zrzucania pocisków z balonów

O zakazie używania gazów duszących i trujących (zakaz nie dotyczył gazów łzawiących!)

O zakazie używania pocisków rozszerzających i spłaszczających

II konferencja haska (1907) wzięły w niej udział 44 państwa, uchwalono 13 konwencji:

W 1, 4 i 10 konwencji powtórzono konwencje z I konferencji haskiej

6,7,8,9 i 11 konwencje były poświęcone wojnom na morzu

5 i 13 poświęcono prawom i obowiązkom państw neutralnych

2 dotyczyła ograniczenia stosowania siły między państwami w ściąganiu długów

3 dotyczyła metody rozpoczynania wojen

12 tworzyła międzynarodowy trybunał łupów

powstanie Ligi Umacniania Pokoju (Liga Tafta) w 1915. League to Erforce Peace.

Prace nad utworzeniem uniwersalnej organizacji światowej trwały równocześnie w kilku krajach. Bardzo zaangażował się w te działania prezydent USA Wilson. Nawiązał on kontakt z utworzona w 1915 League to Erforce Peace (Liga Tafta), która miała skupiać narody cywilizowane i zobowiązujące się do załatwiania spraw spornych w drodze pokojowej. W WB koncepcjami utworzenia org. zajmowały się 2 grupy: grupa J. Brycea i L. Dickinsona oraz S. Woolfa. We Francji inicjatorem prac był były premier oraz minister spraw zagranicznych Leon Burgeois.

Statut organizacji opracowano podczas konferencji paryskiej. Głównym inicjatorem był W. Wilson i to właśnie on stał na czele komisji, która go opracowywała. Statut miał wejść jako integralna część do tekstu każdego traktatu pokojowego uchwalonego na konferencji w Paryżu. Nad paktem org. pracowali 2 wybitni prawnicy Francuz L. Burgeois i Anglik C. Hurst. 28 kwietnia 1918 plenum konferencji zatwierdziło projekt paktu. Nowa org. przyjęła nazwę Ligi Narodów (ang. - League of Nations, fr. - Societe des Nations), I Sekretarzem został Anglik Drummond. Językami urzędowymi zostały francuski i angielski, na siedzibę org. wybrano Genewę. Celem LN było utrzymanie pokoju i współpracy na świecie.

Struktura LN

1.ZGROMADZENIE OGÓLNE - najwyższa władza LN, zbierało się raz do roku (w sprawach nadzwyczajnych mogło zbierać się częściej). Każde państwo członkowskie mogło wysłać 3 swoich delegatów, ale dysponujących 1 głosem. ZO zajmowało się sprawami dotyczącymi pokoju świata, podejmowaniem uchwał, ustalaniem budżetu, wyborem członków niestałych Rady, przyjęciem nowych członków do LN, sprawami dotyczącymi STSM. Na czele ZO stał przewodniczący i 6 wieceprz., głosowania były tajne, obowiązywała zasada większości.

2.RADA LN - składała się z 2 kategorii członków: 4 stałych i 4 niestałych (wybranych przez ZO na okres 3 lat, w 1936 ich liczba wzrosła do 11). Członkowie stali: WB, Francja, Włochy (do 1937), Japonia (do 1933), Niemcy (od 1926 do 1933) i ZSRR (od 1934 do 1939). Rada zbierała się ustawowo 2 razy do roku, ale czasem zebrania odbywały się częściej. Kompetencje Rady były podobne do kompetencji ZO (nie było wyraźnego rozróżnienia), z tym, że Rada podejmowała rzeczywiste decyzje.

3.SEKRETARZ GENERALNY - wybierała go Rada, razem z Sekretariatem miał swoją siedzibę w Genewie. Był to organ pomocniczy dla ZO i Rady, pracował stale, nie prowadził samodzielnej polityki, organizował jedynie pracę całej org. Dzielił się na 11 sekcji. Sekretarze: E. Drummond (1919 - 1932), J. Avenol (1933 - 40), S. Lester (1940 - 46)

System mandatowy LN

Art. 22 paktu LN tworzył system mandatowy, czyli zarząd nad dotychczasowymi koloniami Niemiec i terytoriami oderwanymi od Imperium Osmańskiego. Terytoria te podzielono na 3 grupy:

mandaty typu A - obszary poprzednio tureckie, były „niepodległe tymczasowo” (tzw. mandaty czasowe): Palestyna, Transjordania i Irak ?W. Brytania; Liban i Syria ? Francja

mandaty typu B - kolonie niemieckie w Afryce: część Togo i Kamerun ? Francja; część Togo, część Kamerunu i Tanganika ? W. Brytania; Ruanda ? Belgia; Namibia ? Unia Płd. Afryki (dzisiejsze RPA)

mandaty typu C - terytoria najsłabiej rozwinięte (wyspy na Pacyfiku): wyspy Marshalla, Mariany i Karoliny ? Japonia; Nowa Gwinea, Wyspy Salomona, Nowa Anglia, Nowa Irlandia ? Australia; Samoa Zachodnie ? Nowa Zelandia

Nie ustalono jednak, kiedy owe mandaty mają wygasnąć, zaś mandatariusze traktowali podległe im terytoria jak swoje kolonie.

Artykuły Paktu LN zasługujące na szczególną uwagę (a przynajmniej nasz ulubiony magister Drzonek zalecił zwrócić na nie szczególną uwagę ? )

Art. 1 Każde państwo może zostać członkiem Ligi, pod warunkiem, że podporządkuje swoje siły zbrojne! Każdy członek może z Ligi wystąpić z dwuletnim uprzedzeniem, pod warunkiem, że wypełni swoje zobowiązania wobec LN.

Art. 8 Utrzymanie pokoju wymaga zmniejszenia zbrojeń narodowych do minimum

Art. 10 Członkowie LN będą szanować i utrzymywać całość (integralność) terytorialną i niezależność polityczną wszystkich członków Ligi wobec wszelkiej napaści zew.

Artykuł ten uznano za „kamień węgielny” Paktu, w sposób kategoryczny zabroniono uciekania się do wojny w celu zdobycia cudzego terytorium.

Art. 12 Artykuł dotyczył rozstrzygania konfliktów, zaistniały spór powinno się skierować na drogę postępowania rozjemczego lub sądowego albo przedłożyć do rozpatrzenia Radzie. Państwa nie powinny uciekać się do wojny przed upływem 3 miesięcy od decyzji rozjemczej lub sądowej. Decyzja powinna być wydana w odpowiednim czasie, zaś sprawozdanie Rady powinno być sporządzone w ciągu 6 miesięcy. Łącznie daje to 9 miesięcy czekania (sic!) Art. 13 mówił o rozwiązywaniu sporów arbitrażowo lub sądowo.

Art. 14 Utworzenie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej (STSM)

Art. 16 Jeżeli jeden z członków Ligi ucieka się do wojny wbrew postanowieniom Paktu LN, to dopuszcza się aktu wojennego wobec wszystkich członków Ligi (jeden za wszystkich, wszyscy za jednego). Grożące sankcje: wykluczenie z Ligi za złamanie któregokolwiek ze zobowiązań. Sankcje można było stosować także wobec kogoś, kto nie był członkiem Ligi. Art. 18 Sekretariat zarejestruje i ogłosi wszystkie traktaty i zobowiązania międzynarodowe zaciągnięte w przyszłości przez członka Ligi.

Pierwotnie LN liczyła 32 członków, ale 3 państwa nie ratyfikowały Paktu: USA, Ekwador i Hidżaz. Do końca 1920 LN liczyła 49 państw.

Protokół genewski (2.10.1924) - wykluczał wojnę, wprowadzając rozjemstwo, gwarantował solidarne występowanie przeciwko ewentualnemu agresorowi. Protokołu nie podpisały WB, Włochy i Japonia. Nie wszedł on w życie.

Ćwiczenia 2

KARTA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

Geneza ONZ

Deklaracja WB i USA podpisana w Londynie 12.06.1941 ? wola współpracy z innymi wolnymi narodami w czasie wojny jak i pokoju

14.08.1941 Roosvelt i Churchill podpisali Kartę Atlantycką, Karta miała charakter otwarty, 24.09.1941 przyłączył się do niej ZSRR. Wg założeń Karty powojenny ład i ogólnoświatowe bezpieczeństwo miały się opierać na 4 podstawowych wartościach:

1)wolność słowa (wypowiedzi)

2)wolność religijna

3)wolność od biedy

4)wolność od strachu przed agresją

1.01.1942 przedstawiciele 26 krajów uczestniczących w wojnie przeciwko państwom osi proklamowali poparcie dla KA przez podpisali Deklarację Narodów Zjednoczonych

30.10.1943 w Moskwie rządy ZSRR, WB, USA i Chin zdecydowały o szybkim utworzeniu org. międzynarodowej służącej pokoju i bezp.

1.12.1943 na konferencji w Teheranie potwierdzono ustalenia z Moskwy

21.08 - 7.10. 1944 konferencja w Dumbarton Oaks ? prace nad projektem Karty NZ (przedstawiciele ZSRR, USA, WB i Chin uzgodnili cele, strukturę i model funkcjonowania tworzonej org.)

9 - 11.02.1945 konferencja w Jałcie, Roosvelt, Churchill i Stalin uzgodnili zasady głosowania w RB oraz podstawowe zasady systemu powiernictwa oraz zaprosili Chiny i Francję do zorganizowania konferencji założycielskiej

25.04.1945 konferencja założycielska w San Francisco, delegaci 50 krajów. 25.07.1945 zatwierdzono Kartę NZ, 26.07 podpisano ją. Jest ona podstawą prawną org.

24.10.1945 pięciu stałych członków RB oraz większość sygnatariuszy ratyfikowało Kartę

10.01.1946 I sesja ZO (zgromadzenie ogólne) w Central Hall w Londynie, 17.01.1946 I posiedzenie RB (rady bezpieczeństwa) w Westminster w Londynie

W latach 1945 - 47 ONZ nie miała stałej siedziby, gmach ONZ w NY wybudowano dopiero w 1952, biuro europejskie - Genewa. Językami oficjalnymi ONZ zostały chiński, angielski, francuski, rosyjski i hiszpański (od 1976 arabski i niemiecki). Języki robocze - angielski i francuski, a w ZO angielski, francuski, hiszpański i rosyjski.

Cele i zasady ONZ: utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego (wszystkie państwa są tak samo odpowiedzialne za pokój)

rozwijanie i umacnianie przyjaznych stosunków między narodami, opartych na zasadach suwerennej równości i prawie do samostanowienia narodów (dekolonizacja!)

popieranie rozwoju gosp. i społ. narodów, współpraca między narodami w celu rozwiązywania problemów społ., gosp., humanitarnych i kult.

popieranie podstawowych wolności i praw człowieka

Uprawnienia te nadały org. uniwersalny charakter, nie jest ona jednak org. ponadnarodową czy rządem światowym, nie posiada uprawnień w zakresie egzekwowania swoich postanowień ani nie posiada władzy nad państwami. Jej możliwości działania zależą od dobrej woli i chęci współpracy państw członkowskich. Jedynie RB posiada uprawnienia, które obligują państwa do podporządkowania się jej decyzjom.

W art. 2 zapisano, że organizacja opiera się na zasadzie suwerennej równości, był to nowy zapis, nigdzie go nie wyjaśniono. Istnieje kilka interpretacji tego zapisu:

I.interpretacja - Komitet Zał. Suwerennej równości: wszystkie państwa są równe pod względem prawnym, każde państwo ma prawo do pełnej suwerenności, podmiotowość prawna jest szanowana jak integralność terytorialna. Wszystkie państwa są zobowiązane do działania zgodnie ze swoimi zobowiązaniami.

II.interpretacja - oficjalna interpretacja w Deklaracji Zasad Prawa Międzynarodowego (10.1970):

Państwa są równe pod względem prawnym

Każde państwo ma prawa wynikające z pełnej suwerenności

Suwerenność i integralność terytorialna są nietykalne

Każde państwo może wybrać swój ustrój społ., polit. i gosp.!!!

Każde państwo w dobrej wierze powinno wywiązywać się ze swoich zobowiązań

III. interpretacja - Akt Końcowy KBWE (1975)

włączono możliwość zawierania sojuszy

prawo do neutralności

możliwość dokonywania zmian granic między państwami ?3 warunki: na podstawie prawa międzynarodowego, środkami pokojowymi, przez porozumienie międzypaństwowe

Kolejne artykuły mówiły o załatwianiu sporów drogami pokojowymi i o nie uciekaniu się do wojny. Bardzo ważny był art. 7: Karta nie upoważnia NZ do wtrącania się w sprawy, które należą do wew. kompetencji jakiegokolwiek państwa

Członkostwo w ONZ

Istnieją 2 kategorie członków: pierwotni (państwa uczestniczące w konferencji w San Francisco, które podpisały i ratyfikowały KNZ oraz państwa, które podpisały KA oraz podpisały i ratyfikowały KNZ) i przyjęci przez kompetentny organ. Do ONZ może być przyjęte każde państwo miłujące pokój, które przyjmie zobowiązania zawarte w Karcie. Przyjęcie następuje w drodze uchwały podjętej przez ZO, na wniosek RB. Karta nie zawiera postanowienia w sprawie wystąpienia z ONZ, ale takie prawo przysługuje państwom członkowskim, bo wynika to z ich suwerenności państwowej. Karta przewiduje zawieszenie członka w prawach członkowskich oraz wykluczenie z ONZ, za uporczywe łamanie zasad Karty (nie było jeszcze takiego przypadku). Indonezja wystąpiła na własne życzenie, ale potem przywrócono ją do org.

Struktura i kompetencje organów ONZ

ZGROMADZENIE OGÓLNE - organ plenarny ONZ, w jego skład wchodzą przedstawiciele wszystkich krajów członkowskich. Każde państwo dysponuje 1 głosem. ZO zbiera się na sesje zwyczajne raz do roku (sesje specjalne na wniosek RB lub większości państw). Na jego forum są omawiane zagadnienia dotyczące wszystkich sfer stosunków międzynarodowych i działalności ONZ. Decyzje ZO mają charakter deklaracji, uchwał czy programów i są przyjmowane przez głosowanie (sprawy proceduralne - zwykła większość, sprawy merytoryczne - większość kwalifikowana). Kompetencje ZO:

RADA BEZPIECZEŃSTWA ? patrz ćwiczenia nr 3

RADA SPOŁECZNO GOSPODARCZA - najbardziej rozbudowana instytucja w systemie ONZ. RSG składa się z 54 przedstawicieli państw członkowskich wybieranych wg klucza geograficznego (14 państw afrykańskich, 11 azjatyckich, 10 południowoamerykańskich, 13 wysoko uprzemysłowionych oraz 6 środkowo i wschodnioeuropejskich). Co roku ZO dokonuje wyboru 18 członków RSG. Zadania Rady:

nadzór nad realizacją specjalnych programów społ. i gosp.

podlega jej 5 stałych regionalnych komisji gosp. oraz komisje funkcjonalne (8)

określanie podstawowych parametrów rozwojowych i ukierunkowywanie działania systemu ONZ w sferze gosp.-społ. w poszczególnych rejonach świata

MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚĆI - najwyższy organ prawny ONZ. Statut MTS, jest integralną częścią Karty. Siedzibą MTS jest Haga. Jest to organ stały, w jego skład wchodzi 15 sędziów z różnych krajów, są oni wybierani przez ZO i RB na 9 lat, co trzy lata jest wymieniania 1/3 składu. MTS rozpatruje sprawy i skargi wnoszone przez państwa członkowskie ONZ, wydaje opinie prawne na zlecenie ZO, RB czy org. wyspecjalizowanych.

SEKRETARIAT I SEKRETARZ GENERALNY - Sekretarz jest najwyższym urzędnikiem międzynarodowym, odpowiedzialnym wyłącznie przed ONZ. Wybiera go ZO (rekomendacja RB) na 5 letnią kadencję, musi znać francuski (Francja nigdy nie zgodzi się na wybór kandydata, który nie zna francuskiego!). Sekretarzem jest na ogół osoba pochodząca z kraju, którego nie zalicza się do wielkich mocarstw. Uczestniczy on we wszystkich posiedzeniach ZO, RB oraz RSG i ma prawo ustosunkowywać się do omawianych przez te gremia spraw. Obowiązki Sekretarza:

administracja i zarządzanie Sekretariatem

reprezentowanie NZ wobec wszystkich państw i org.

utrzymywanie stałych kontaktów ze wszystkimi państwami członkowskimi

prezentacja działania ONZ światowej opinii publicznej

koordynacja działania systemu ONZ

kreowanie nowych koncepcji i strategii

pośrednictwo w sporach międzynarodowych

nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka

Sekretariat składa się z wielu biur i departamentów zajmujących się bieżącą działalności ONZ. Sekretariat ma swoje biura w Genewie, Wiedniu i Nairobi. W Sekretariacie pracuje ok. 15 tyś pracowników. Obecnie sekretarzem generalnym jest Kofi Annan z Egiptu.RADA POWIERNICZA - praktycznie ten organ już nie działa. Jego zadaniem było sprawowanie nadzoru nad tzw. terytoriami niesamodzielnymi. RP miała realizować zasadę równouprawnienia i samostanowienia narodów zawartą w Karcie. RP odegrała znaczna rolę w procesie dekolonizacji. Nie rozwiązano jej jeszcze tylko dlatego, że wymagałoby to rewizji Karty NZ.

Organizacje wyspecjalizowane i specjalne

Organizacje wyspecjalizowane - org. te posiadają własne statuty, mogły powstać przed 1945 (zanim powstała ONZ). Mają status konsultacyjny kategorii I: mają swoich obserwatorów w Radzie społeczno - gospodarczej, mogą zgłaszać na jej forum swoje propozycje. Organizacje te mogą istnieć niezależnie od ONZ.

Organizacje specjalne - org. te są zależne od ONZ, ich obserwatorzy zasiadają w Radzie społeczno - gospodarczej nie mogą zabierać głosu na jej posiedzeniach.

W ramach ONZ działa obecnie 16 org. wyspecjalizowanych:

1.Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny - ITO (1865)

2.Międzynarodowa Organizacja Meteorologiczna - WMO (1873)

3.Powszechny Związek Pocztowy - UPU (1874)

4.Światowa Organizacja Własności Intelektualnej - WIPO (1883)

5.Międzynarodowa Organizacja Pracy - ILO (1919)

6.Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju - IBRD (1945)

7.Międzynarodowy Fundusz Walutowy - IMF (1945)

8.Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa - FAO (1945)

9.Organizacja NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury - UNESCO (1946)

10.Światowa Organizacja Zdrowia - WHO (1946)

11.Organizacja NZ ds. Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego - ICAO (1947)

12. Międzynarodowa Korporacja Finansowa - IFC (1956)

13.Międzynarodowa Organizacja Morska - IMO (1958)

14.Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju - IDA (1960)

15.Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa - IFAD (1974)

16.Organizacja NZ ds. Rozwoju Przemysłowego - UNIDO (1986)

Do sytemu ONZ należą także 2 org. o statusie autonomicznym: Międzynarodowa Agencja ds. Energii Atomowej - IAEA (1957) oraz Światowa Organizacja Handlu - WTO (1995)

Ćwiczenia 3

RADA BEZPIECZEŃSTWA ONZ

Rada Bezpieczeństwa jest to najważniejszy organ ONZ, pracuje permanentnie. W jej skład wchodzi 5 członków stałych i 10 niestałych. Członkowie stali to przedstawiciele mocarstw: Rosji, Chin, USA, WB i Francji. Pozostali przedstawiciele członków niestałych są wybierani na okres 2 letni przez ZO, kraje te dobiera się wg klucza geograficznego, tak, aby każdy region świata miał w Radzie swojego przedstawiciela. RB podejmuje swe decyzje we wspólnym imieniu wszystkich członków ONZ

Każdy członek RB posiada jeden głos, do przyjęcia uchwał w sprawach proceduralnych potrzebna jest zgodność głosów 9 członków. w innych sprawach również 9 głosów, z tym że wymagana jest jednomyślność 5 stałych członków.

Na Radzie spoczywa główny obowiązek ochrony pokoju i bezpieczeństwa światowego. To właśnie Rada stwierdza fakty zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju lub dokonania agresji. Rada decyduje wtedy o zastosowaniu sankcji. Karta NZ przewiduje 2 rodzaje sankcji: Sankcje gospodarcze, niepociągające za sobą użycia sił zbrojnych, mogą obejmować całkowite lub częściowe zerwanie stosunków gosp. i komunikacji kolejowej, morskiej, lotniczej, pocztowej, telegraficznej, radiowej i innej oraz zerwanie stosunków dyplomatycznych.

Sankcje zbrojne, mogą obejmować demonstracje, blokadę i inne operacje sił zbrojnych, powietrznych, morskich lub lądowych członków ONZ

Środki pokojowego załatwiania sporów

Spory można rozwiązywać drogą: (art.33)

a)rokowań (negocjacji)

b)badań (odnalezienie przyczyny konfliktu, zbadanie stanu faktycznego)

c)pośrednictwa

d)pojednania

e)arbitrażu

f)postępowania sądowego

Państwa uczestniczące w sporze mają swobodę wyboru tych środków.

Środki: dyplomatyczne lub sądowe(państwo dostosowuje się do decyzji o mocy prawnej).

Rodzaje postępowania: negocjacje, mediacje, koncyliacje.

Każdy członek NZ lub państwo pozostające poza ONZ może zwrócić Radzie uwagę na spór lub sytuację zagrażającą pokojowi światowemu. Rada zleca odpowiednie sposoby załatwienia sporu wg art. 33, gdy strony nie rozwiążą konfliktu powinny go przekazać RB, a ona postanowi jakie środki zastosować i jak go rozwiązać. RB może zastosować środki tymczasowe lub sankcje.

Radzie podlega Komitet Sztabu Wojskowego, który przygotowuje i nadzoruje operacje pokojowe ONZ, udziela Radzie rad i pomocy. Komitet składa się z Szefów Sztabu stałych członków RB albo ich przedstawicieli. Prace Komitetu zablokowano w 1949 i praktycznie nie działa on do dzisiejszego dnia.

Traktaty i organizacje regionalne

Karta NZ nie wyłącza istnienia porozumień lub org. regionalnych dotyczących utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Rada popiera rozwój pokojowego załatwiania sporów lokalnych w ramach porozumień regionalnych albo przy pomocy org. regionalnych. Jednak Karta zastrzega, że bez upoważnienia RB organy regionalne nie mogą stosować żadnych środków przymusu.

W przypadku sporu regionalnego RB może się odwołać do org. regionalnych, które są najbliżej konfliktu np. OBWE, OPA, OJA, LPA itp.

Pokojowe operacje ONZ

Operacje pokojowe - operacje zmierzające do utrzymania pokoju lub przeciwdziałania rozszerzaniu się konfliktu zbrojnego, często posługiwano się w tych operacjach oddziałami wojskowymi. Operacje takie nie wchodzą w zakres sankcji, wymagają zawsze zgody państwa na terenie, którego są przeprowadzane. Istnieje problem ze sposobem ich finansowania.

Ćwiczenia 6

KONWENCJA WIEDEŃSKA O STOSUNKACH DYPLOMATYCZNYCH z 18.06.1961 r.

Misja dyplomatyczna to stały oficjalny organ reprezentujący dany kraj w państwie przyjmującym.

Szefowie misji dzielą się na 3 klasy:

a)ambasadorów i nuncjuszów (akredytowanych przy głowach państw)

b)posłów-ministrów, internuncjuszów (akredytowanych przy głowach państw)

c)charge d`affaires (akredytowanych przy ministrach spraw zagranicznych)

Kiedyś wyróżniano jeszcze czwartą klasę - ministrów rezydentów.

Poza sprawami pierwszeństwa i etykiety nie czyni się różnic między szefami misji w zależności od ich klasy. Państwa każdorazowo uzgadniają między sobą klasę, do której powinni należeć szefowie misji.

Szef placówki dyplomatycznej jest przedstawicielem dyplomatycznym państwa wysyłającego w państwie przyjmującym, nie zaś osobistym reprezentantem szefa państwa czy urzędu. Stopień dyplomatyczny posiada także personel misji dyplomatycznej: radcy, sekretarz, attache.

CZŁONKOWIE MISJI

szef misji, członkowie personelu misji: członkowie personelu dyplomatycznego (członkowie personelu misji posiadający stopień dypl.) członkowie personelu adm. & techn. (personel misji zatrudniony w adm. i technicznej służbie misji) członkowie personelu służby (członkowie personelu misji zatrudnieni w służbie domowej misji)

Przedstawiciel dyplomatyczny - szef misji lub członek personelu dyplomatycznego misji.

Szef misji nie należy do personelu dyplomatycznego, jest ponad !!!!!!!!!!

Prywatny służący - osoba zatrudniona w służbie domowej członka misji, która nie jest pracownikiem państwa wysyłającego.

Korpus dyplomatyczny - obejmuje wszystkich szefów misji dyplomatycznych i ich małżonki/małżonków. W szerszym znaczeniu obejmuje wszystkich dyplomatów akredytowanych w danym kraju.

Dziekan korpusu dyplomatycznego - ambasador (lub niższy rangą szef misji dyplomatycznej, jeżeli w danym kraju nie ma ambasadorów), który ma w danym państwie najdłuższy staż. Przyjęło się jednak, że funkcję te we wszystkich krajach katolickich pełni zawsze nuncjusz papieski, bez względu na swój staż. Funkcje dziekana są czysto reprezentacyjne i kurtuazyjne (wprowadza nowych dyplomatów, służy radą, występuje w imieniu korpusu itp.). Istnieje też funkcja wicedziekana, ważne są funkcje jego żony gdy dziekanem jest nuncjusz, spełnia ona wtedy obowiązki żony dziekana. W Polsce Dziekanem Korpusu Dyplomatycznego jest Arcybiskup Zenon Głódź.

Protokół dyplomatyczny - zbiór norm i zasad regulujących kontakty dyplomatów z przedstawicielami państw oraz kontakty między nimi samymi. Protokół pozwala unikać gaf, pomyłek i nieporozumień wynikających z różnic kulturowych, historycznych itp. Zasady protokołu:

1.zasada ceremoniału (pewne zachowania odpowiednie do okoliczności np. powitanie, składanie wieńców; uwzględnia się tradycje historyczne, pierwszeństwo kulturowe)

2.zasada pierwszeństwa

kryterium klasy i rangi

kryterium czasu pełnienia funkcji dyplomatycznych

kryterium gość przed gospodarzem, kryteria ogólnoludzkie itp.

O pierwszeństwie szefów misji dyplom. tej samej rangi decyduje data objęcia przez nich funkcji (moment złożenia listów uwierzytelniających).

Rodzaje przedstawicieli Stolicy Apostolskiej:

a)nuncjusz - wysyłany do państw katolickich, pełni tam funkcje dziekana korpusu dyplomatycznego

b)pronuncjusz - przedstawiciel I klasy, wysyłany do państw niekatolickich, nie może pełnić tam funkcji dziekana korpusu dypl., (pełni ją tam osoba o najdłuższym stażu)

c)regens - w Stolicy Apostolskiej, klasa pośrednia między internuncjuszem a charge d`affaires

d)delegat apostolski - reprezentuje Stolicę Apostolską przed władzami kościelnymi

Przywileje i immunitety dyplomatyczne

Przywilej - udogodnienie

Immunitet - wyłączenie, ulgi, szczególne prawa

Konwencja wiedeńska nie rozróżnia tych terminów, są stosowane łącznie.

3 teorie, dlaczego przyznawane są immunitety:

teoria eksterytorialności - ambasada jest cząstką państwa wysyłającego

teoria reprezentacji - przedstawiciel dyplomatyczny reprezentuje swój naród i państwo, a skoro wszystkie państwa są sobie równe to organy jednego państwa nie powinny podlegać organom drugiego państwa

teoria funkcjonalna - warunkiem wykonywania przez personel misji powierzonych mu zadań jest korzystanie z określonych przywilejów i immunitetów

Rodzaje immunitetów i przywilejów:

pomieszczenia misji są nietykalne; pomieszczenia misji, ich urządzenia i inne przedmioty oraz środki transportu misji nie podlegają rewizji, zajęciu itp.

pomieszczenia misji są zwolnione od opłat i podatków państwowych

archiwa i dokumenty misji są nietykalne

państwo przyjmujące zapewnia członkom misji swobodę poruszania się i podróżowania po swoim terytorium

państwo przyjmujące ochrania pocztę dyplomatyczną (nawet tą sporządzoną kodem lub szyfrem), kurierów dyplom. Korespondencja jest nietykalna, nie wolno jej otwierać ani zatrzymywać. Kurier jest nietykalny1.

Przedstawiciel dyplomatyczny jest nietykalny, nie podlega aresztowaniu ani zatrzymaniu. Należy traktować go z szacunkiem. Nietykalna jest jego rezydencja, dokumenty i korespondencja

Przedstawiciel dyplomatyczny korzysta z immunitetu od jurysdykcji karnej, cywilnej i adm. (art.31). Nie musi składać zeznań w charakterze świadka. Nie podlega przepisom o ubezpieczeniu społ., jest zwolniony od opłat i podatków rzeczowych i osobistych (art.34)

Przedmioty do użytku urzędowego misji oraz do osobistego użytku przedstawicieli dypl. Są zwolnione z opłat celnych, podatków itp.

Osobisty bagaż przedstawiciela dyplomatycznego jest zwolniony od rewizji, może być ewentualnie przeszukany w obecności przedstawiciela

Członkowie rodziny przed. dypl. korzystają z takich samych jak on przywilejów i immunitetów, podobnie członkowie personelu adm. i technicznego, członkowie personelu misji

gdy funkcje osoby korzystającej z przywilejów & immunitetów dobiegły końca, wygasają one z chwilą opuszczenia przez tą osobę państwa przyjmującego lub z upływem rozsądnego terminu

w razie śmierci członka misji, członkowie jego rodziny nadal korzystają z immunitetów

państwo trzecie przyznaje przedstawicielowi dypl. i jego rodzinie nietykalność i wszelkie immunitety podczas ich przejazdu przez to państwo. Państwo trzecie zapewnia także ochronę i nietykalność dokumentów i korespondencji misji oraz nietykalność kurierów dypl.

przedstawiciel dypl. powinien szanować ustawy i inne przepisy państwa przyjmującego. Ma także obowiązek nie mieszania się do spraw wew. tego państwa

przedstawiciel dypl. nie może wykonywać działalności zawodowej i handlowej na zysk osobisty w państwie przyjmującym

Funkcje misji dyplomatycznej:

reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym

ochrona w państwie przyjmującym interesów państwa wysyłającego i jego obywateli

nadzór nad działalnością konsulatów

prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego

zdawanie relacji państwu wysyłającemu z warunków panujących w państwie przyjmującym i z rozwoju wydarzeń w tym państwie

popieranie przyjaznych stosunków między państwem wysyłającym a państwem przyjmującym oraz rozwijanie pomiędzy nimi stosunków gosp., kulturalnych i naukowych

Początek i koniec misji dyplomatycznej:

Szef misji dyplomatycznej musi uzyskać agrement państwa przyjmującego (może ono odmówić bez podania przyczyny). Państwo wysyłające może mianować członków personelu misji wg swojego uznania, ale personel misji niebędący obywatelami pań. wys. może być mianowany tylko za zgodą państwa przyj. Państwo przyj. może poinformować pań. wys., że szef misji lub członek personelu jest persona non grata, wtedy państwo wys. odwoła taką osobę lub położy kres jej funkcjom w misji.

MSZ państwa przyjmującego zostanie poinformowane o mianowaniu członków misji, ich przybyciu i wyjeździe, o zakończeniu ich funkcji w misji ( to samo dotyczy ich rodzin).

Szef misji obejmie swoje funkcje w chwili złożenia swoich listów uwierzytelniających lub, gdy notyfikuje o swoim przybyciu.

Funkcje przedstawiciela dypl. kończą się, gdy: państwo wysyłające notyfikuje pań. przyjmującemu, że funkcje przedstawiciela dypl. dobiegły końca; państwo przyjmujące notyfikuje państwu wys., że odmawia uznania przedstawiciela dypl. jako członka misji.

Państwo przyjmujące nawet w wypadku konfliktu zbrojnego powinno umożliwić wyjazd przed. dypl. ze swego terytorium w możliwie najkrótszym czasie.

Jeżeli stosunki dypl. zostały zerwane lub czasowo odwołano misję:

państwo przyj. powinno szanować i ochraniać pomieszczenia misji razem z jej mieniem i archiwami (nawet w przypadku konfliktu zbrojnego)

państwo wysyłające może powierzyć pieczę nad pomieszczeniami misji państwu trzeciemu

państwo wysyłające może powierzyć ochronę swoich interesów i interesów swoich obywateli państwu trzeciemu

Misja specjalna

Misje specjalne są wysyłane do realizacji określonego celu. Jej funkcje są ustanawiane każdorazowo. Jej członkowie mogą pochodzić z różnych państw. Przy misji specjalnej inaczej ustanawia się pierwszeństwo: wg alfabetycznej nazwy krajów (w języku państwa przyjmującego).

Państwo może wysłać misję specjalną do innego państwa za jego zgodą. Do wysłania misji specjalnej nie jest konieczne istnienie stosunków dypl. lub konsulatu danego państwa w tym państwie (do którego wysyła się misję).

Misja specjalna składa się z jednego lub więcej przedstawicieli państwa wysyłającego, może posiadać personel dypl., adm. i techniczny, służbę. Wysłannicy posiadają odpowiednie przywileje i immunitety (np. immunitet nie zwalnia ich z odpowiedzialności za spowodowany wypadek drogowy).

MSZ państwa przyjmującego należy powiadomić o składzie misji, przybyciu i wyjeździe członków misji (jak i osób im towarzyszących, personelu prywatnego itp.), wyznaczeniu szefa misji, lokalizacji pomieszczeń misji (są nietykalne).

Cele misji specjalnych:

polityczne (prowadzenie rokowań i załatwianie spraw spornych, omawianie stanu i perspektyw rozwoju stosunków dwustronnych, negocjowanie i podpisywanie umów międzynarodowych)

ceremonialne (udział w koronacjach i uroczystościach)

techniczne (rozwiązywanie lub uzgadnianie różnorakich problemów specjalistycznych)

Osoba uznana za persona non grata a będąca członkiem misji specjalnej, powinna zostać odwołana przez państwo wysyłające lub państwo to powinno położyć kres jej funkcjom. Za persona non grata można uznać tylko taką osobę, która nie przybyła jeszcze do państwa przyjmującego.

Funkcje misji specjalnej rozpoczynają się z chwilą wejścia misji w urzędowy kontakt z MSZ państwa przyjmującego.

Funkcje misji specjalnej zostają zakończone:

przez porozumienie państw zainteresowanych

przez wypełnienie zadania misji

przez upływ czasu wyznaczonego misji specjalnej

przez powiadomienie przez państwo wysyłające, że kładzie ono kres misji specjalnej

przez powiadomienie przez państwo przyjmujące, że uważa ono misję specjalną za zakończoną

Zerwanie stosunków dyplomatycznych lub konsularnych nie powoduje zakończenia misji specjalnej. W razie konfliktu zbrojnego państwo przyjmujące ułatwi opuszczenie swojego terytorium misji. Po zakończeniu funkcji misji specjalnej państwo przyjmujące będzie szanować i ochraniać pomieszczenia misji specjalnych.

Ćwiczenia 7

KONWENCJA WIEDEŃSKA O STOSUNKACH KONSULARNYCH z 24.04.1963 r.

Stosunki konsularne - urzędowe stosunki między dwoma państwami utrzymywane za pomocą specjalnie do tego wyznaczonych urzędników - konsulów. Urzędy konsularne reprezentują obywateli danego państwa (urzędy dyplomatyczne reprezentują państwo), tworzy się je tam, gdzie znajdują się obywatele tego państwa (skupiska emigracji, tereny ważne gospodarczo np. porty).

Funkcje konsulów:

Ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli

Popieranie rozwoju stosunków gosp., kult., naukowych między oboma państwami, rozwijanie przyjaznych stosunków

Przesyłanie sprawozdań swojemu rządowi w sprawie warunków i rozwoju życia gosp., kult. i naukowego w państwie pobytu

Wydawanie paszportów konsularnych, wiz wjazdowych i tranzytowych

Udzielanie pomocy i opieki swym obywatelom

Występowanie jako notariusz i urzędnik stanu cywilnego

Ochrona interesów małoletnich i ubezwłasnowolnionych (opieka i kontrola)

Reprezentowanie nieobecnych obywateli własnego państwa przed sądami i władzami adm. w państwie pobytu

Prawo kontroli statków, samolotów i ich załóg (swego państwa), udzielanie im pomocy, wiz i innych dokumentów

Nawiązanie stosunków konsularnych między państwami następuje za wzajemną zgodą, zerwanie stosunków dyplomatycznych nie pociąga za sobą zerwania stosunków konsularnych.

Państwo wysyłające zaopatruje kierownika urzędu konsularnego w listy komisyjne (charakter urzędowy nominacji; imiona, nazwisko, kategoria i klasa nowego urzędnika; okręg konsularny i siedziba urzędu konsularnego) i przekazuje je rządowi państwa przyjmującego.

Kierownik urzędu konsularnego zostaje dopuszczony do wykonywania swych funkcji, na mocy upoważnienia państwa przyjmującego (tzw. exequatur). Państwo przyjmujące może odmówić udzielenia exequatur, bez podania przyczyny.

Klasy kierowników urzędów konsularnych:

Konsul generalny

Konsul

Wicekonsul

Agent konsularny

mianowany przez urzędnika konsularnego wyższego szczebla

mianowany przez MSZ swojego państwa

Kategorie konsulów:

1.konsul zawodowy

charakter publicznoprawny

stałe wynagrodzenie

nie może podejmować żadnej innej pracy zarobkowej

ma większe znaczenie (jest ważniejszy od konsula honorowego)

2.konsul honorowy

charakter prywatnoprawny

powoływany na podstawie umowy przez państwo wysyłające spośród mieszkańców, obywateli państwa przyjmującego

nie otrzymuje stałego uposażenia

ma węższe przywileje i immunitety niż konsul zawodowy

Członkowie urzędu konsularnego:

urzędnicy konsularni (każda osoba, łącznie z kierownikiem powołana do wykonywania funkcji konsularnych)

pracownicy konsularni (służba administracyjna & techniczna urzędu konsularnego)

członkowie personelu służby (służba domowa urzędu konsularnego)

Członkowie personelu konsularnego:

urzędnicy konsularni (poza kierownikiem)

pracownicy konsularni

członkowie personelu służby

Kierownik urzędu konsularnego jest urzędnikiem konsularnym, członkiem urzędu konsularnego, ale nie należy do personelu konsularnego!

W państwie, w którym państwo wysyłające nie posiada przedstawicielstwa dyplomatycznego, urzędnik konsularny może być uprawniony do wykonywania czynności dyplomatycznych (za zgodą państwa przyjmującego).

Zakończenie funkcji członka urzędu konsularnego następuje w 3 przypadkach:

cofnięcia exequatur,

notyfikację przez państwo wysyłające państwu przyjmującemu, że funkcje danej osoby uległy zakończeniu,

notyfikację przez państwo przyjmujące państwu wysyłającemu, że przestano uważać tę osobę za członka personelu konsularnego.

Przedstawicielstwa konsularne składają się z urzędów konsularnych i szefów placówek konsularnych. Ogół szefów placówek konsularnych w określonym mieście stanowi korpus konsularny (w szerszym znaczeniu obejmuje on wszystkie osoby zatrudnione w obcych konsulatach i ich rodziny). Dziekanem korpusu konsularnego jest najstarszy rangą konsul, który w danym okręgu najwcześniej otrzymał zgodę do wykonywania swych czynności.

Ćwiczenia 3

RADA BEZPIECZEŃSTWA ONZ

Sankcje gospodarcze, niepociągające za sobą użycia sił zbrojnych, mogą obejmować całkowite lub częściowe zerwanie stosunków gosp. i komunikacji kolejowej, morskiej, lotniczej, pocztowej, telegraficznej, radiowej i innej oraz zerwanie stosunków dyplomatycznych.

Sankcje zbrojne, mogą obejmować demonstracje, blokadę i inne operacje sił zbrojnych, powietrznych, morskich lub lądowych członków ONZ

Środki pokojowego załatwiania sporów

Spory można rozwiązywać drogą: (art.33)

a)rokowań (negocjacji)

b)badań (odnalezienie przyczyny konfliktu, zbadanie stanu faktycznego)

c)pośrednictwa

d)pojednania

e)arbitrażu

f)postępowania sądowego

Państwa uczestniczące w sporze mają swobodę wyboru tych środków.

Środki: dyplomatyczne lub sądowe(państwo dostosowuje się do decyzji o mocy prawnej).

Rodzaje postępowania: negocjacje, mediacje, koncyliacje.

Traktaty i organizacje regionalne

W przypadku sporu regionalnego RB może się odwołać do org. regionalnych, które są najbliżej konfliktu np. OBWE, OPA, OJA, LPA itp.

Pokojowe operacje ONZ

Ćwiczenia 4

ROZWÓJ ZASAD STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

Zasady w Karcie NZ

ONZ opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich swoich członków (patrz szerzej ćw. 2)

Państwa członkowskie ONZ powinny z dobrą wiarą wypełniać zobowiązania zaciągnięte zgodnie z Kartą

Wszyscy członkowie ONZ powinni załatwiać swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi, tak by pokój bezp. światowe nie były zagrożone

Wszyscy członkowie ONZ powinni w swych stosunkach międzynarodowych powstrzymać się od stosowania groźby lub użycia siły przeciwko nietykalności terytorialnej albo niepodległości politycznej jakiegoś państwa.

Wszyscy członkowie ONZ powinni użyczać NZ wszelkiej pomocy w każdej akcji podjętej przez tę org. oraz wstrzymać się od udzielania pomocy państwu, przeciwko któremu ta akcja została podjęta

ONZ dopilnuje, żeby państwa nie będące jej członkami postępowały zgodnie z tymi zasadami, jeżeli będzie to konieczne do utrzymania światowego pokoju i bezpieczeństwa.

Nieingerencja w sprawy dotyczące wew. kompetencji każdego państwa (art.7!, więcej patrz: ćw. 2)

Zasady Pancha Sila

19 kwietnia 1954 w Delhi podpisano indyjsko-chiński traktat w sprawie granic i handlu w Tybecie. Sformułowano w nim „pięć zasad” (Pancha Sila):

1.wzajemne poszanowanie integralności i suwerenności

2.wzajemna nieagresja

3.wzajemne nieingerowanie w sprawy wew.

4.równość i wzajemność korzyści

5.pokojowe współistnienie

Premierzy Czou En-laj (Chiny) i Nehru (Indie) 28 czerwca 1954 proklamowali powyższe zasady jako trwałą podstawę pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Uroczyście zasady te potwierdzono na konferencji w Bandungu w 1955r.

Deklaracja Zasad z 24 października 1970

1.Państwa w swych stosunkach międzynarodowych powinny powstrzymać się od groźby lub użycia siły przeciw integralności terytorialnej lub niepodległości politycznej jakiegokolwiek państwa. Groźba taka lub użycie siły stanowi pogwałcenie prawa międzynarodowego. Wojna stanowiąca agresję jest zbrodnia przeciwko pokojowi, państwa mają obowiązek wstrzymania się od propagandy takich wojen. Państwa mają obowiązek wstrzymania się od groźby lub użycia siły celem naruszenia istniejących granic, linii demarkacyjnych, linii rozejmowych lub akcji odwetowej. Terytorium jakiegoś państwa nie może być przedmiotem okupacji wojskowej w wyniku użycia siły ani nie może być przedmiotem nabycia w wyniku groźby czy użycia siły.

2.Państwa powinny załatwiać swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi, tak, aby pokój i bezp. światowe nie zostały zagrożone.

Państwa powinny dążyć do rozwiązywania sporów w ich początkowym stadium drogą rokowań, badań, pośrednictwa, pojednawstwa, rozjemstwa, rozstrzygnięcia pokojowego, odwołania się do regionalnych org. lub porozumień. Państwa strony sporu powinny powstrzymać się do wszelkich działań, które mogłyby zaostrzyć sytuację oraz zagrozić międzynarodowemu pokojowi. Międzynarodowe spory powinny być załatwiane zgodnie z zasadą suwerennej równości oraz zasadą swobodnego wyboru środków.

3.Państwa mają obowiązek nie mieszania się w sprawy należące do wew. kompetencji jakiegokolwiek państwa.

Interwencja zbrojna oraz inne formy mieszania się lub usiłowania gróźb przeciwko jakiemuś państwu, czy jego politycznym, gosp. lub kulturalnym czynnikom stanowią pogwałcenie prawa międzynar. Żadne państwo nie powinno organizować, pomagać, podburzać, finansować, wywoływać lub tolerować działalności wywrotowej, terrorystycznej lub zbrojnej skierowanej w reżim innego państwa. Każde państwo posiada prawo wyboru swojego systemu politycznego, gosp., społ. i kulturalnego.

4.Państwa mają obowiązek współdziałać ze sobą zgodnie z Kartą

Państwa mają obowiązek współdziałać ze sobą bez względu na dzielące ich różnice polityczne, gospodarcze czy społeczne w celu utrzymania światowego pokoju, międzynarodowej stabilizacji gosp. i postępu oraz ogólnego dobrobytu. Państwa powinny współdziałać w popieraniu przestrzegania praw człowieka, podstawowych wolności, eliminacji dyskryminacji rasowej i wszelkiej nietolerancji; powinny współdziałać na polu gosp., społ., kult., naukowym i technologicznym, popierać postęp.

5.Państwa powinny przestrzegać zasady równouprawnienia i samostanowienia ludów

Wszystkie ludy mają prawo swobodnie określać (bez zew. ingerencji) ich status polityczny i dążyć do swojego gosp., społ. i kult. rozwoju. Wszystkie państwa powinny pomagać ONZ w doprowadzeniu do szybkiego kresu kolonializmu, uwzględniając wolę zainteresowanych ludów.

6.Państwa powinny przestrzegać zasady suwerennej równości państw

Wszystkie państwa mają równe prawa i obowiązki oraz są równymi członkami wspólnoty międzynarodowej, niezależnie od różnic gosp., społ. i politycznych. Integralność terytorialna i niepodległość polityczna państwa jest nienaruszalna. Każde państwo ma obowiązek szanowania osobowości innego państwa.

7.Państwa mają wypełniać w dobrej wierze zobowiązania przyjęte przez nie zgodnie z Kartą

Każde państwo ma obowiązek wypełniać w dobrej wierze swe zobowiązania oparte na powszechnie uznanych zasadach i regułach prawa międzynarodowego oraz zobowiązania na mocy międzynarodowych porozumień.

Akt końcowy KBWE z 1 sierpnia 1975

Większość zasad zawartych w Akcie,, jest powtórzeniem lub rozszerzeniem zasad zapisanych w Deklaracji Zasad z 1970 roku. Na konferencji omawiano zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa w Europie. Pierwszy rozdział Aktu to deklaracja zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między państwami uczestniczącymi. Rozdział ten podzielono na 10 podpunktów, a każdy z nich zawierał omówienie jednej z zasad.

1.Suwerenna równość, poszanowanie praw wynikające z suwerenności

Zasadę tę rozwinięto o zapis: państwa mają prawo do tego by należeć lub nie do organizacji międzynarodowych, być albo nie być stroną dwustronnych lub wielostronnych umów międzynarodowych lub sojuszniczych, mają prawo do neutralności.

2.Powstrzymanie się od groźby użycia siły lub jej użycia

3.Nienaruszalność granic

4.Integralność terytorialna państw

5.Pokojowe załatwianie sporów

6.Nieingerencja w sprawy wewnętrzne

7.Poszanowanie praw człowieka i podstawowych wartości, włączając w to wolność myśli, sumienia, religii lub przekonań

Rozwinięto zasady dotyczące praw człowieka i wolności w porównaniu z Deklaracją Zasad.

8.Równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia

9.Współpraca między państwami

10.Wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego

ZAGADNIENIE INTEGRALNOŚCI TERYTORIALNEJ

Integralność terytorialna - całość, niepodzielność, nienaruszalność, utrzymanie zwierzchnictwa terytorialnego w dotychczasowych granicach państwa (zwierzchnictwo to nie jest prawem, ale cechą państwa). Integralność to fundamentalna zasada współczesnego prawa międzynarodowego. Obecnie jest nielegalne naruszanie integralności teryt. jakiegoś państwa przez uciekanie się do siły.

Geneza integralności terytorialnej:

Pojęcie to pojawiło się po raz pierwszy w prawie międz. na początku XIX wieku w Akcie Uznania i Gwarancji Wieczystej Szwajcarii i części Sabaudii, następnie takie gwarancje przyznano Turcji na kongresie paryskim (1856), oraz Danii, Korei, Chinom i Norwegii w następnych latach. W umowach sprzed I wojny światowej dotyczących integralności, pojęcie to rozumiano jako zabezpieczenie aktualnych granic. Taka gwarancja nie miała jednak powszechnego charakteru, mocarstwa po prostu zobowiązywały się do nie naruszania i ochrony przed zamachami całości terytorialnej jakiegoś podmiotu. Zabezpieczenie integralności nie wiązało się wtedy z ograniczeniem stosowania siły we wzajemnych stosunkach.

W Pakcie LN art. 10 dotyczył integralności terytorialnej: Członkowie LN zobowiązują się szanować i utrzymywać przeciwko wszelkiej napaści zew. na integralność terytorialną i obecną niezależność polityczną wszystkich członków. Po II wojnie światowej zasada ta stała się główną zasadą obowiązującą w stosunkach międzynarodowych.

Zasada integralności terytorialnej jest zasadą samodzielną w prawie międzynarodowym. Opiera się na 2 fundamentalnych zasadach:

Zasada suwerennej równości

Zakaz użycia lub groźby użycia siły przeciw integralności terytorialnej i niepodległości politycznej państwa

Zasada ta chroni całość terytorialną państwa (oznacza to zmiany teryt. państwa w wyniku użycia siły, przymusowe jego rozczłonkowanie lub zagarnięcie jakiejś jego części) i jego nietykalność (oznacza to zakaz działań polegających na groźbie lub użyciu siły przeciw wykonywanemu przez państwo zwierzchnictwu terytorialnemu).

Zasada nienaruszalności granic: nienaruszalność traktatów ustanawiających granice oraz nienaruszalność granic ustanowionych przez te traktaty. Zasada nienaruszalności granic nie zezwala na roszczenia o charakterze politycznym, pozwala jednak na ich dobrowolną zmianę.

Zasada samostanowienia koliduje z zasadą integralności i nienaruszalności granic. Główny problem: secesja (oddzielenie się grupy ludności i utworzenie własnego państwa). Ustalono, że zasada samostanowienia nie obejmuje prawa do secesji. Rozróżniono także zasadę samostanowienia (jest to prawo do samostanowienia w odniesieniu do całej ludności państwowej) od prawa do samostanowienia (jest to prawo ludu do wyboru formy rządów, ustroju itp.)

Definicja siły: siła, w klasycznym rozumieniu obejmuje użycie środków militarnych, ale może też oznaczać przymus, sankcje gospodarcze (np. embarga, blokady).

Ćwiczenia 5

UCZESTNICY STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

UCZESTNICTWO? Udział podmiotu w zbiorowej aktywności, działanie w powiązaniu z innymi ludźmi (ważny jest proces), wnoszenie własnego wkładu w rezultaty zbiorowej aktywności, należenie do grupy tych, których działania wywołują określony skutek (ważne są rezultaty).

Uczestnicy:

Narody (gdy prowadzą działania na rzecz utworzenia własnego państwa, może to być np. rząd na emigracji lub organizacja reprezentująca dany naród)

Organizacje i ruchy międzynarodowe (gdy realizują wspólne interesy całej zbiorowości, są podmiotami zbiorowymi o międzynarodowym składzie)

Organizacje - celowe związki uczestników stosunków międzynarodowych, mające stałe organy, za pomocą których działają.

? międzyrządowe GO(państwa są w nich reprezentowane przez swoje rządy, powołuje je do życia umowa międzynarodowa, która stanowi statut org. np. Karta NZ, Pakt LN)

? pozarządowe NGO(związki o charakterze między społecznym, ich członkami są osoby fizyczne lub prawne pochodzące z różnych państw, działają bez pośrednictwa rządu)

Ruchy międzynarodowe - związki między społeczne (np. pokojowe) lub międzyrządowe (np. ruch państw niezaangażowanych), są zazwyczaj słabo zinstytucjonalizowane, ich organy maja bardzo ograniczone funkcje (organy ułatwiają porozumiewanie się członków, harmonizują ich działalność, ułatwiają współpracę i koordynację stanowisk)

Uczestnicy transnarodowi - zbiorowe podmioty kierowane przez jeden ośrodek, mają charakter kolektywny. Może to być np. krajowy podmiot mający swoje filie i agencje za granicą. Organy transnarodowe są silnie scentralizowane, zhierarchizowane, zarządzane i kierowane przez centrum, dysponują dużymi środkami. Np.:

przedsiębiorstwa międzynarodowe (banki, korporacje)

fundacje międzynarodowe (np. Rockefellera)

kościoły międzynarodowe (np. kościół rzymskokatolicki)

Uczestnicy subpaństwowi - prywatne podmioty krajowe podejmujące aktywność międzynarodową bez pośrednictwa i udziału rządów. Np.: partie polityczne, org. społeczne, osoby fizyczne, agencje, stowarzyszenia itp.

Każdy podmiot prawa międzynarodowego jest uczestnikiem prawa międzynarodowego, ale nie każdy uczestnik prawa międz. jest jego podmiotem! Podmiot prawa międzynarodowego musi legitymować się zdolnością do czynności prawnych 1.

Państwa jako podmioty suwerenne (mają charakter pierwotny oraz pełny zakres zdolności do czynności prawnych)

Podmioty niesuwerenne mają charakter pochodny i ograniczony, ich podmiotowość została im nadana, stworzona przez państwo. Np. organizacje międzynarodowe.

PAŃSTWO JAKO PODMIOT PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Elementy konieczne dla powstania i istnienia państwa:

1.ludność

2.terytorium

3.władza najwyższa

4.zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami (ten atrybut państwowości dodała konwencja o prawach obowiązkach państw z Montevideo z 1933 roku).

Jako kolejny atrybut można dodać posiadanie efektywnego, ustabilizowanego rządu oraz zdolność do samodzielnego, niezależnego od żadnego innego podmiotu, występowania w stosunkach międzynarodowych (suwerenność!).

Sposoby powstawania nowych państw:

Państwo może powstać w wyniku wojny lub procesu pokojowego. Na ogół państwa powstają przez oderwanie się czy wyodrębnienie z istniejących podmiotów, rozpad takich podmiotów lub ich połączenie, mogą także powstać na terytorium stanowiącym ziemię niczyją.

Państwa powstają przede wszystkim w konsekwencji prawa narodów do samostanowienia, bądź w wyniku dekolonizacji, systemów mandatowych i powierniczych.

Rodzaje państw (struktura):

jednolite - występuje na zew. jako jeden podmiot. Jednostki administracyjne takiego państwa (województwa, departamenty itp.) nie mają żadnej zdolności prawnej i zdolności do czynności w stosunkach międzynarodowych.

złożone - w państwie takim występuje podział suwerenności między całość i części składowe. Państwa złożone dzielimy na państwa związkowe (całość jest podmiotem prawa międzynarodowego a części składowe mają ograniczoną zdolność do utrzymywania stosunków zew.) oraz związki państw (podmiotami prawa międzynarodowego są części składowe, a całość albo w ogóle nie ma, albo ma ograniczoną zdolność do czynności). Państwa związkowe to federacje (np. USA, Niemcy, Meksyk), związki państw to konfederacje (obecnie nie występują, były nią np. Związek Niemiecki w latach 1815-1866, konfederacja Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn. w latach 1776-1787).

Rodzaje państw (ograniczone zdolności do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych):

państwa zależne - państwa, których zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych i prowadzenia polityki zagranicznej jest ograniczona na rzecz innego podmiotu. Takimi państwami są protektoraty (protektoraty międzynarodowe będące państwami np. kiedyś Tunezja, Maroko, Annam, Kambodża, Laos, Bahrajn, Katar, Oman, Kuwejt, obecnie Bhutan; protektoraty kolonialne nie posiadające statusu państwa) oraz państwa wasalne (np. do 1878 wasalami Turcji były: Rumunia, Serbia, Czarnogóra).

minipaństwa - państwa posiadające maleńkie terytorium oraz niewielką liczbę ludności, co uniemożliwia im występowanie w stosunkach międzynarodowych w pełnym wymiarze, dlatego w ich interesie leży przekazanie reprezentacji innemu państwu. Minipaństwa to Lichtenstein, Monako i San Marino, Andorra la Wela .

państwa trwale neutralne - takie państwo w zamiana za uzyskaną w umowie międzynarodowej gwarancję niepodległości i integralności terytorialnej zobowiązuje się nie używać siły zbrojnej przeciwko innemu państwu ani nie przystępować do sojuszy i org. wojskowych, nie uczestniczyć w systemie bezpieczeństwa zbiorowego oraz ma zakaz udostępniania swojego terytorium na bazy wojskowe. Mimo tych ograniczeń takie państwo jest w pełni suwerenne, może posiadać własną armię i używać jej dla swej obrony. Status trwałej neutralności musi być zaakceptowany i zagwarantowany przez inne państwa. Takie państwa to Szwajcaria, Austria

Zakres aktywności międzynarodowej państwa zależy od:

a)potencjału państwa, jego zasobów materialnych i ludzkich (im większe i bogatsze państwo, tym aktywniejsze na arenie międzynarodowej). Wyróżniamy państwa:

mocarstwa uniwersalne, zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach np. USA

mocarstwa sektorowe, zdolne do działań w skali globalnej w jednej dziedzinie np. w gospodarce - Japonia

mocarstwa regionalne, zdolne do efektywnego oddziaływania w regionie np. Francja

państwa zdolne do efektywnego działania w skali globalnej np. Polska

b)zakresu uznania państwa przez inne państwa

c)niektóre zobowiązania międzynarodowe ograniczają zdolność do działań (np. państwa neutralne nie mogą zawierać sojuszy)

d)od zakresu faktycznej jego autonomii, swobody, a w istocie od poszanowania jego suwerenności przez inne państwa

e)od zakresu nawiązanych stosunków dyplomatycznych

INNE PODMIOTY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

1.NARÓD

Prawo do samostanowienia nadaje podmiotowość narodowi. Prawo to może być realizowane w różny sposób. Naród może opowiedzieć się za utworzeniem własnego państwa, może też przyłączyć się do istniejącego już podmiotu w drodze swobodnie wyrażonej woli. Samookreślenie się narodu może nastąpić w drodze pokojowej lub w drodze walki narodowowyzwoleńczej. Naród, który w trakcie walki narodowowyzwoleńczej tworzy zręby swojej państwowości wykształca organy cywilne, wojskowe mogące reprezentować go na arenie międzynarodowej staje się podmiotem prawa międzynarodowego.

2.ORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWA

Niektóre organizacje międzynarodowe mają zdolność do czynności prawnych na płaszczyźnie międzynarodowej, dlatego mogą być uznane za podmioty. Organizacja ma w stosunku do państw charakter pochodny, jest przez nie rozwiązywana i tworzona. Zakres jej podmiotowości jest ustalany przez państwa w umowie konstytucyjnej. Organizacja nie tworzy prawa międzynarodowego w stopniu, w jakim czynią to państwa. Nie każda org. międzynarodowa jest podmiotem. Rodzaje organizacji:

a)powszechne członkostwo

wspólne, ogólne cele

np. rządowe ?ONZ, LN; pozarządowe ? międzynarodówki partii politycznych

b)powszechne członkostwo

ograniczone cele

np. organizacje wyspecjalizowane ONZ

c)ograniczone członkostwo

ogólne cele

np. grupa wyszechradzka

d)ograniczone członkostwo

ograniczone cele

np. NATO, EFTA

3.STOLICA APOSTOLSKA

Stolica Apostolska na mocy traktatu laterańskiego z 11 lutego 1929r., odzyskała terytorium. Miasto Watykan znajduje się pod wyłączną suwerennością Stolicy Apostolskiej, te dwa podmioty są powiązane osobą papieża i nie mają odrębnych organów i celów. Mimo to w stosunkach międzynarodowych Miasto Watykan występuje jako strona w sprawach technicznych czy administracyjnych, Stolica Apostolska zajmuje się pozostałymi, ważniejszymi sprawami. To ona podpisuje konkordaty, korzysta z prawa legacji czynnej i biernej, jest stroną różnych konwencji. Przedstawiciele Stolicy Apostolskiej uczestniczą w wielu konferencjach międzynarodowych (np. KBWE), Stolica utrzymuje także obserwatora w ONZ i org. wyspecjalizowanych. Ta dwoistość podmiotowości wiąże się z rozróżnieniem praw doczesnych (Watykan) i duchowych (Stolica Apostolska)

4.OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE

Przyznanie podmiotowości jednostkom może być uzasadnione istnieniem norm międzynarodowych adresowanych bezpośrednio do osób fizycznych, dających im określone prawa, a także nakładających na nie obowiązki i odpowiedzialność.

Ćwiczenia 6

KONWENCJA WIEDEŃSKA O STOSUNKACH DYPLOMATYCZNYCH z 18.06.1961 r.

Misja dyplomatyczna to stały oficjalny organ reprezentujący dany kraj w państwie przyjmującym.

Szefowie misji dzielą się na 3 klasy:

a)ambasadorów i nuncjuszów (akredytowanych przy głowach państw)

b)posłów-ministrów, internuncjuszów (akredytowanych przy głowach państw)

c)charge d`affaires (akredytowanych przy ministrach spraw zagranicznych)

Kiedyś wyróżniano jeszcze czwartą klasę - ministrów rezydentów.

CZŁONKOWIE MISJI

szef misji członkowie personelu misji:

członkowie personelu dyplomatycznego (członkowie personelu misji posiadający stopień dypl.)

członkowie personelu adm. & techn. (personel misji zatrudniony w adm. i technicznej służbie misji)

członkowie personelu służby (członkowie personelu misji zatrudnieni w służbie domowej misji)

Przedstawiciel dyplomatyczny - szef misji lub członek personelu dyplomatycznego misji.

Szef misji nie należy do personelu dyplomatycznego, jest ponad !!!!!!!!!!

Prywatny służący - osoba zatrudniona w służbie domowej członka misji, która nie jest pracownikiem państwa wysyłającego.

Korpus dyplomatyczny - obejmuje wszystkich szefów misji dyplomatycznych i ich małżonki/małżonków. W szerszym znaczeniu obejmuje wszystkich dyplomatów akredytowanych w danym kraju.

Dziekan korpusu dyplomatycznego - ambasador (lub niższy rangą szef misji dyplomatycznej, jeżeli w danym kraju nie ma ambasadorów), który ma w danym państwie najdłuższy staż. Przyjęło się jednak, że funkcję te we wszystkich krajach katolickich pełni zawsze nuncjusz papieski, bez względu na swój staż. Funkcje dziekana są czysto reprezentacyjne i kurtuazyjne (wprowadza nowych dyplomatów, służy radą, występuje w imieniu korpusu itp.). Istnieje też funkcja wicedziekana, ważne są funkcje jego żony gdy dziekanem jest nuncjusz, spełnia ona wtedy obowiązki żony dziekana. W Polsce Dziekanem Korpusu Dyplomatycznego jest Arcybiskup Zenon Głódź.

Protokół dyplomatyczny - zbiór norm i zasad regulujących kontakty dyplomatów z przedstawicielami państw oraz kontakty między nimi samymi. Protokół pozwala unikać gaf, pomyłek i nieporozumień wynikających z różnic kulturowych, historycznych itp. Zasady protokołu:

1.zasada ceremoniału (pewne zachowania odpowiednie do okoliczności np. powitanie, składanie wieńców; uwzględnia się tradycje historyczne, pierwszeństwo kulturowe)

2.zasada pierwszeństwa

kryterium klasy i rangi

kryterium czasu pełnienia funkcji dyplomatycznych

kryterium gość przed gospodarzem, kryteria ogólnoludzkie itp.

O pierwszeństwie szefów misji dyplom. tej samej rangi decyduje data objęcia przez nich funkcji (moment złożenia listów uwierzytelniających).

Rodzaje przedstawicieli Stolicy Apostolskiej:

a)nuncjusz - wysyłany do państw katolickich, pełni tam funkcje dziekana korpusu dyplomatycznego

b)pronuncjusz - przedstawiciel I klasy, wysyłany do państw niekatolickich, nie może pełnić tam funkcji dziekana korpusu dypl., (pełni ją tam osoba o najdłuższym stażu)

c)regens - w Stolicy Apostolskiej, klasa pośrednia między internuncjuszem a charge d`affaires

d)delegat apostolski - reprezentuje Stolicę Apostolską przed władzami kościelnymi

Przywileje i immunitety dyplomatyczne

Przywilej - udogodnienie

Immunitet - wyłączenie, ulgi, szczególne prawa

Konwencja wiedeńska nie rozróżnia tych terminów, są stosowane łącznie.

3 teorie, dlaczego przyznawane są immunitety:

teoria eksterytorialności - ambasada jest cząstką państwa wysyłającego

teoria funkcjonalna - warunkiem wykonywania przez personel misji powierzonych mu zadań jest korzystanie z określonych przywilejów i immunitetów

Rodzaje immunitetów i przywilejów: