Wykład

6.11.2005 r.

MAKROEKONOMIA

Rachunek dochodu narodowego:

- w jaki sposób mierzymy?

- jakie metody są stosowane?

  1. Sposoby mierzenia Produktu Krajowego Brutto (Gross Domestic Product-GDP)

 

PBK - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

- sumowanie wartości dodanej,

- sumowanie wydatków,

- sumowanie dochodów.

Wartość dodana - przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji.

Dobra finalne - dobra nabyte przez ostatniego użytkownika.

Dobra pośrednie - dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach.

Inwestycje - zakupy nowych dóbr kapitałowych.

Oszczędności - niezwydatkowana część dochodu.

Zapasy - dobra trzymane w przedsiębiorstwie na poczet przyszłej sprzedaży.

Amortyzacja - spożycie kapitału trwałego.

 

 

2. Inne mierniki dochodu narodowego.

 

PNB Produkt Narodowy Brutto (Gross National Product-GNP) - są to całkowite dochody obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usługi,

Dochód Narodowy - jest to produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce.

 DOCHÓD NARODOWY:

- wartość usług i dóbr wytworzonych

- efekty dóbr i usług rejestrowanych (obejmuje działalność gospodarczą rejestrowaną)

- obliczany jest w skali jednego roku.

3. Nominalny i realny PNB i PNN

 

Nominalny PNB (PNN) jest miarą produkcji danego roku w cenach bieżących.

Realny PNB (PNN) jest wyrażony w cenach stałych, w odniesieniu do roku bazowego.

Deflator PKB - wskaźnik ogólnego poziomu cen, stosowany do wprowadzenia korekty z tytułu inflacji.

PKB (PNB) per capita - stosowany do oceny poziomu życia człowieka w danym kraju, realny PKB podzielony przez liczbę mieszkańców.

PKB - w cenach czynników wytwórczych

- w cenach rynkowych

JAKOŚĆ ŻYCIA (POZIOM ŻYCIA):

1. Warunki życia (otoczenie).

2. Poczucie bezpieczeństwa (ochrona, opieka zdrowotna, opieka społeczna, zabezpieczenie na przyszłość -

emerytura).

3. Poziom dochodu (ilość dochodu).

Def. I.

JAKOŚĆ ŻYCIA - całokształt warunków pożądanych dla rozwoju człowieka.

Def. II.

JAKOŚĆ ŻYCIA - określa jako miarę fizycznego, duchowego i społecznego zadowolenia.

Do pomiaru jakości życia stosuje się różne miary (PKB, PKN).

1. Wartości dóbr i usług rejestrowane.

Umyka nam:

- sektor szary - czynności i usługi, które są poza sektorem realnym ( np.: usługi wykonywane bez

rachunku)

- sektor czarny

- sektor pozarynkowy - czynności, produkty, usługi, które wykonujemy we własnym zakresie.

Im biedniejsze społeczeństwo tym sektor ten odgrywa większą rolę, im społeczeństwo bogatsze tym mniej korzysta).

SEKTOR SZARY

W Polsce ok. 16,4% usług i dóbr wytwarzanych jest w strefie szarej (ok. 25% PKB).

TEZA:

Im bardziej rygorystyczne wymogi i przepisy podatkowe, tym większa jest szara strefa.

Nie da się całkowicie uniknąć szarej strefy, ponieważ nie tylko przepisy podatkowe mają wpływ na powstanie tej strefy, ale również wymogi dot. np.: warunków produkcji i innych przepisów.

W Polsce największy udział strefy szarej występuje (dane z pocz. 2000 r.):

1. usługi edukacyjne (korepetycje) 90%

2. wynajem mieszkań 60 - 95 %

3. złomowanie aut 75%

4. powypadkowa naprawa aut 60 - 70%

5. handel materiałami budowl. 50 - 60%

Główne przyczyny podejmowania pracy w „szarej strefie”:

1. 59 % - niewystarczające dochody

2. 47,2 % - brak możliwości znalezienia pracy

3. 23,8% - zbyt wysokie podatki

Zubożenie przez substytucje, np.:

1. Zyskujemy nowe drogi, a tracimy np. domy i lasy, które musimy zlikwidować żeby powstała ta nowa droga.

2. Zniszczenie ozonowe - produkty, w których ma zastosowanie freon, zniszczenie środowiska.

3. Efekt cieplarniany - wytwarzanie gazów CO2 - powstaje w wyniku spalin kopalnianych, np. zniszczenie raf koralowych u wybrzeży Nowej Zelandii i Australii).

Największym „producentem” efektów cieplarnianych jest USA.

To jak nam się żyje nie zależy tylko od PKB, ale zależy również od tego co zostało zgromadzone w gospodarce (majątek). Np. w Anglii w latach 70-tych dochody były małe, ale ludziom żyło się dobrze, ze względu na nagromadzony majątek.

MIARY:

DEN

Dobrobyt Ekonomiczny Netto UNDP -

Opracowano w USA w latach Program Narodów ds.

70 - tych XX w. uwzględnia : Rozwoju Społecznego

1. PKB

2. wartość dóbr wyprodukowanych HDI - wskaźnik rozwoju

w sferze pozarynkowej społecznego

3. wartość dóbr publicznych Raport dotyczy rozwoju

4. koryguje tzw. „plagi” społecznego ( co roku )

( zniszczenia środowiska) HPI I i II wskaźnik ubóstwa

5. wartość czasu wolnego wskaźniki te są miarami

syntetycznymi opracowanymi

Nie uwzględnia się strefy szarej od 1975 r.

Im mniejszy wskaźnik, tym jest wyższy poziom życia w danym kraju

Wskaźnik HDI, HPI-1, HPI-2

	Długość życia	Poziom wiedzy	Standard życia
HDI	Oczekiwana długość życia przy urodzeniu	Wskaźnik piśmienności dorosłych Łączny wskaźnik rejestracji w szkołach	Średni dochód na osobę w PPP$*
HPI-1	Procent ludzi, którzy umrą przed 40-tym rokiem życia	Wskaźnik osób niepiśmiennych	Pozbawienie praw wyrażane przez: procent ludzi bez dostępu do wody i usług zdrowotnych procent dzieci poniżej 5-tego roku życia z niedowagą
HPI-2	Procent ludzi, którzy umrą przed 60-tym rokiem życia	Wskaźnik analfabetów funkcjonalnych	Procent ludzi żyjących poniżej linii ubóstwa (poniżej 50% średnich dochodów w państwie).

* PPP$ - parytet siły pieniądza (siły nabywczej), wskaźnik w $ lub €. (ile można kupić dóbr za 1$ w danym kraju?)

Wskaźnik HDI

Raport z 2004r. dotyczy roku 2002r.

Najbogatsze kraje świata:

1. Norwegia

2. Szwecja

3. Australia

4. Kanada

5. Holandia

Polska zajmuje 37 miejsce. Najbogatszy kraj wg PKB per capita to Luksemburg (67%).

Najbiedniejsze kraje:

- Zambia

- Sierra Leone

- Mozambik

- Niger

WSKAŹNIK ANALFABETYZMU FUNKCJONALNEGO

- problem słowa pisanego i czytanego w jego rozumieniu.

WZROST GOSPODARCZY

Różnica poziomu życia pomiędzy krajami bogatymi i biednymi jest coraz wyższa. Wynika to z tego, ze wzrost poziomu życia w krajach bogatych jest coraz szybszy.

WZROST GOSPODARCZY

proces rozszerzania zdolności produkcyjnych gospodarki nar.; pot. — przyrost realnego Produktu Nar. Brutto (PNB). W teorii ekonomii pojęcie wzrostu gospodarczego służy do opisania zmian ilościowych. Miarą wzrostu gospodarczego jest przyrost realnego PNB.

Realny PNB jest lepszą miarą wzrostu gospodarczego w długim okresie, kiedy są eliminowane krótkookresowe wahania cykliczne. Tempo wzrostu gospodarczego zależy od zasobów czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) oraz postępu technicznego. Rozróżnia się ekstensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększanie zasobów, np. wzięcie pod uprawę nowych areałów ziemi oraz — intensywny wzrost gospodarczy, osiągany przez zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów, np. przez zwiększenie wydajności z hektara gruntów ornych.

We współczesnym świecie procesy wzrostu gospodarczego przebiegają w różnym tempie w różnych regionach świata; najszybciej rozwija się region Azji Pd.-Wsch. (tzw. azjatyckie tygrysy), najwolniej kraje wysoko rozwinięte (Europa i Ameryka Pn.). Istnieją rozległe regiony, w których nie występuje wzrost gospodarczy (przede wszystkim Afryka) oraz kraje, w których tempo wzrostu gospodarczego jest ujemne (przede wszystkim kraje powstałe po rozpadzie ZSRR).

/ wg. Encyklopedii PWN/.

CZYNNIKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO:

1. Wzrost i rozwój gospodarczy.

Wzrost gospodarczy jest to proces zwiększenia się zasobów dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych odzwierciedlający się we wzroście dochodu narodowego (DN).

Następuje wzrost realnego DN. Miarą wzrostu gospodarczego jest stopa wzrostu, która wyrażana jest ułamkiem:

r =
x 100 , gdzie

∆Dt +1 - przyrost DN w danym roku (np. DN z 2005r. - DN z 2004r.)

Dt - DN w roku poprzednim (DN z 2004r.)

Wzrost gospodarczy - fizyczne zmiany w gospodarce.

Rozwój gospodarczy - obejmuje aspekty jakościowe , np. przemiany strukturalne i organizacyjne w gospodarce, zmiany jakości produktów.

Wzrost i rozwój gospodarczy, są to dwa procesy gospodarcze, które występują jednocześnie, ale niekoniecznie ich wzrost jest jednocześnie taki sam. Rozwój gospodarczy zawiera w sobie wzrost gospodarczy.

Podział:

1.

KRAJE UPRZEMYSŁOWIONE (rozwijające się, rozwinięte) - są nośnikiem rozwoju.

KRAJE NIEUPRZEMYSŁOWIONE (nie rozwinięte) - kraje słabsze, kraje zacofane gospodarczo

2.

I - kraje wysoko rozwinięte

II ŚWIAT - kraje socjalistyczne

III - kraje afrykańskie, azjatyckie (kraje biedne).

Pojęcie III-go ŚWIATA funkcjonuje do czasów dzisiejszych. Niektóre kraje III świata rozwinęły się, są to głównie kraje azjatyckie (tzw. TYGRYSY).

CHARAKTERYSTYKA KRAJÓW III-go ŚWIATA (obecnie):

1. Słabe państwo niezdolne do wykonywania efektywnej kontroli

2. PKB per capita poniżej 1 - 2 $

3. Wysoka umieralność

4. Niski poziom szkolnictwa

3.PODZIAŁ NA PÓŁNOC I POŁUDNIE.

Bogata północ i biedne południe. Podział ten nie jest dokładny, bo np. Australia i niektóre inne południowe kraje nie należą do krajów biednych.

Kraj wysokich kontrastów - Indie, gdzie:

- nauki ścisłe są na bardzo wysokim poziomie,

- kraj bardzo biedny, gdzie ludzie umierają na ulicy z głodu.

CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO:

1. KAPITAŁ

2. PRACA

3. ZIEMIA

Ad. 1

Relacje między rodzajami kapitału

Kapitał ludzki

ekon. zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia i energii witalnej zawarty w każdym człowieku i w społeczeństwie jako całości, określający zdolności do pracy, do adaptacji do zmian w otoczeniu oraz możliwości kreacji nowych rozwiązań.

Najbardziej kreatywny,wszystko to co człowiek sobą reprezentuje (kwalifikacje, wykształcenie, podaż pracy, dyscyplina itp.)

Kapitał społeczny (kulturowy)

czynniki kulturowe; czynniki te mogą, gdy występują w obfitości, stymulować rozwoju gospodarczy lub, gdy wystąpi ich niedobór — być barierą rozwoju gospodarczego.

Wyraża się w umiejętności pracy w grupach, organizowania się wokół jednej, wspólnej jedności (wartości).

Kultura społeczna jaką dany kraj reprezentuje.

Kapitał finansowy

pieniężny, umożliwia rozwój kapitału rzeczowego, kapitał stworzony przez człowieka.

Kapitał rzeczowy (fizyczny)

maszyny, urządzenia, wyposażenie, budowle, infrastruktura.

Kapitał naturalny

zasoby naturalne, ziemia (jej powierzchnia, atmosfera, wody, rośliny, minerały itp.)

Ad.2

Praca

Podaż pracy zależy od:

1. przyrostu naturalnego

2. struktury

3. migracji

W krajach z bezrobociem występuje nadwyżka podaży pracy nad popytem.

Kwalifikacje, wykształcenie uważa się za największy czynnik wpływający na wzrost rozwoju gospodarczego.

Kraje nisko rozwinięte cierpią na niedobór wykwalifikowanej kadry.

Kwestia szkolnictwa wiąże się najbardziej z rozwojem

- wydatki na szkolnictwo

- wydatki na badania naukowe

Kraje, które wydają najwięcej na badania naukowe:

1. Szwecja 4,27%

2. Finlandia 3,50%

3. Zalecenia komisji europejskiej 3,00%

4. USA 2,82%

5. UE 1,98%

6. Czechy 1,33%

7. Węgry 0,80%

8. Polska 0,70%

9. Słowacja 0,67%

10. Estonia 0,66%

Ad. 3

Ziemia

- położenie

- klimat

- zasoby naturalne

W ujęciu historycznym najwyżej rozwinięte kraje znajdowały się w pasie klimatu ciepłego (długie i ciepłe lato, krótkie i łagodne zimy).

W położeniu geograficznym:

- pasm górskich

- morza,

które odgraniczały dany kraj przed grabieżą.

Obecnie możemy niedostatki stworzone przez naturę przezwyciężać importując produkty potrzebne do rozwoju.

W związku z rozwojem gospodarczym człowiek zdołał się uniezależnić od czynników naturalnych ( czyli od ziemi z zasobów naturalnych), dzięki rozwojowi czynników intelektualnych.

Czynnik kulturowy - umiejętność pracy, współpracy w grupach (model szwedzki).

Czynnik kapitału;

Odgrywa bardzo istotną rolę, gdyż przesądza o możliwości produkcji. Aby powiększyć kapitał trzeba inwestować. Żeby mieć środki, trzeba oszczędzać. Łatwiej oszczędzać społeczeństwom bogatym, w krajach biednych- trudniej, bo nie ma z czego oszczędzać.

Bieda → małe oszczędności

Bogate → duże oszczędności → można inwestować

Oszczędności prywatne → inwestycje prywatne

Oszczędności państwowe → inwestycje państwowe

Żeby państwo mogło mieć oszczędności, musi oszczędzać społeczeństwo - czyli oszczędności prywatne.

Efektywność oszczędności państwowych jest niska.

W krajach biednych (duża korupcja):

- źródła finansowania - pożyczki -pułapka, w która wpadły kraje, które źle zainwestowały. Nie stworzyły inwestycji, które mogłyby stworzyć kapitał do spłaty pożyczek.

Zadłużenie Polski obecnie wynosi ok. 40 mld $ i rośnie, ponieważ w dalszym ciągu zaciągamy nowe kredyty.

Najbardziej zadłużone są kraje afrykańskie i kraje ameryki łacińskiej.

Kapitał zagraniczny inwestuje w danym kraju.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie:

- dokonana przez kapitał obcy

- wybudowanie przedsiębiorstwa od podstaw

- przejęcie kontroli nad istniejącym przedsiębiorstwem

- inwestycje portfelowe - zakup akcji firmowych na giełdach.

Wykład

9.10.2005 r.

MAKROEKONOMIA

Rachunek dochodu narodowego, wzrost gospodarki, bezrobocie, inflacja, państwo, budżet, polityka pieniężna, fiskalna, monetarna .

Makroekonomia bada procesy gospodarcze w odniesieniu do całej gospodarki, posługuje się wielkościami agregatowymi odnoszącymi się do całej gospodarki

Wielkości agregatowe:

• globalna produkcja

• produkt krajowy, narodowy brutto,

• globalna konsumpcja,

• inwestycje

• wielkość bezrobocia

• wielkość zatrudnienia w gospodarce

• wielkość stopnia inflacji

Agregacje - tworzenie pewnych wielkości makro z innych mniejszych mikro - łączenie sumowanie wielkości w skali całego kraju wielkości makroekonomiczne

Dezagregacja - globalny popyt dzielimy na konsumpcyjny i inwestycyjny

Nie zawsze można stworzyć w sposób prosty wielkości agregatowe np. sumowanie wszystkich bezrobotnych wielkość zagregowana

Co do produkcji to już są kłopoty produkcja ( buty , płaszcze, żywność) nie ma możliwości w jednostkach fizycznych

Do agregacji w przypadkach produkcji - wyrażenie wartościowe cenowe sumujemy ceny wartości produktów pułapka przy porównywaniu wielkości w czasie bo ceny w gospodarce podlegają inflacji ( było by możliwe gdyby nie było zmian cen ) nawet jeżeli wyprodukujemy to samo to w roku kolejnym będzie to miało inną wartość.

Porównywanie ( wartości nominale wyrażone w cenach bieżących )

Przy badaniu rozwoju gospodarki musimy posługiwać się wartościami realnymi

Wartości realne - są wartości wyrażone w cenach stałych przyjętych z roku

określonego jako podstawowy albo bazowy. Jeżeli ceny nie będą się zmieniały to możemy dokonywać porównań i wtedy będzie wiadome ile było wyprodukowane

jeżeli ceny ulegają zmianie wyrażenie nominalne nie może być używane w czasie

Deflowanie - tworzenie wartości zagregowanych

Przy obliczaniu wzrostu inflacyjnego przy wartościach cen trzeba stosować deflator.

Deflator - sprowadzenie do wartości realnych

Przejście do wartości realnych przy produkcji

stopa wzrostu realna w gospodarce to kilka procent do 5% ( 1-5,6 % przeciętne stopy wzrostu ) mogą być również wysokie po kryzysie po wojnie wtedy są stosunkowo duże ( w Polsce około 4 %).

Przedmiot makroekonomii:

Odnosi się do gospodarki jako całości

Dokonywanie wyborów bo istnieje zjawisko rzadkości tak jak w mikro trzeba dokonywa wyborów bo nie ma wystarczających środków na wszystko.

Wyznacza się kilka celów makroekonomicznych :

Podstawowymi celami makroekonomicznymi są :

► przede wszystkim jak najwyższy poziom i stały wzrost produkcji

► jak najwyższy poziom zatrudnienia

► jak najniższy poziom bezrobocia

► stabilność cen lub jak najniższy wzrost cen w gospodarce ( stosunkowo nie ulegające wysokiej zmianie )

Zrównoważone stosunki gospodarcze z zagranicą wyrażające się stałymi (  stabilnymi ) kursami walut.

Zbilansowanie w mniejszym lub większym stopniu bilansu handlu zagranicznego- realizacja tych celów znajduje odzwierciedlenie w gospodarce.

Wysokość produktu krajowego brutto może być determinowana przez inflację w latach 90 nominalny rósł a inflacja olbrzymia - skoczyła o 600 % to produkując to samo w tych samych cenach wzrastała produkcja.

Wysoki i rosnący poziom produktu wytworzonego w kraju.

Celem gospodarowania jest żeby ludzie w lepszy sposób zaspakajali swe potrzeby.

Wysokie zatrudnienie niższe bezrobocie pełne zatrudnienie jest to cel nierealny nie będzie już nigdy pełnego zatrudnienia bardziej zbliża się bezrobocie . Nie będzie zjawiska pełnego zatrudnienia.

Ustabilizowanie poziomu cen - wyeliminowanie inflacji, wzrost niewielki poziomu cen - korzystny dla inwestorów.

Niewielki wzrost poziomu cen - 0,5 % dla odbiorców niezauważalny dla producenta bodziec do inwestowania

Deflacja - spadek cen, nie mobilizuje do tworzenia nowych miejsc pracy, najczęściej powiązane ze stagnacją gospodarczą zniechęca do produkcji występują spadki cen ale w kraju jest to przyczyna obniżenia aktywności gospodarczej.

Dezinflacja - stały spadek stopy inflacji, jest ale z roku na rok ciągle mniejszy

Cele - problem dokonywania wyborów obejmuje decyzje dokonywania wyborów pomiędzy alternatywnymi podstawowymi celami .

Nie da się wszystkich celów realizować jednocześnie np. pełne zatrudnienie i stabilność cen, w krótkim okresie czasu stabilność cen - wzrost bezrobocia ( największe polskie w całej Unii Europejskiej ).

Trudno wszystkie cele realizować trzeba dokonywać wyborów. Polityka gospodarcza dokonuje wyborów na podstawi priorytetów. Problem wyborów dotyczy celów które będziemy realizować.

Celem Banku Centralnego jest stabilizacja cen.

Modele makroekonomiczne pozwalają pokazać w uproszczony sposób jak gospodarka funkcjonuje.

Modele - uproszczone przedstawienie rzeczywistości pozwala wyodrębnić najistotniejszy warunek, tworzone celowo, żeby wskazać na najistotniejsze procesy. Pozwala wskazać jak gospodarka działa. Np. zależność popytu a ceną tj. model

Zasoby - To wartości pewnych wielkości ekonomicznych wyznaczane w danym momencie czasu więc na dany dzień, godzinę, itd. Wielkość bezrobocia na dzień 31.12.2004 r. wyniosła 2.354 zasób np. wielkość pieniędzy lub innym przykładem będzie stan konta na konkretny dzień

Strumień - są to wielkości które badane są w danych przedziałach czasowych mają swój wymiar czasowy - rok, dzień, godzina, produkcja przedsiębiorstwa w danym roku, miesiącu tj. strumień.

Przykład : stan konta na konkretny dzień, to co jest związane z konkretną datą to - zasób a to co wpłynęło i wypłynęło to strumień

Produkcja

► najwyższy poziom

► stały wzrost

jak mierzymy efekty wzrostu produkcji działalności

rachunek dochodu narodowego, podstawowe kategorie i metody efektów działalności gospodarczej

ogólna metoda pomiaru

SNA - System Rachunkowości Narodowej - przyjmuje on że wszystkie działy gospodarki bez względu na sferę ( usług ,czy materialną ) traktowane są jako tworzące dochód narodowy a nie tylko hutnictwo, górnictwo ale każda praca w wyniku której powstają dochody - tworzy dochód narodowy a wiec i fryzjer, adwokat , lekarz

Do lat 90 w Polsce tylko efekty pracy w sferze materialnej ( lekarz, adwokat - nie )

SNA na całym świecie we wszystkich działach dochody wliczane do dochodu narodowego tylko wtedy jeżeli jest to zarejestrowane - sektor formalny. Obejmuje w dochodzie narodowym tylko to co jest rejestrowane.

Sfera nieformalna - nie jest wliczana do dochodu narodowego

Do rachunku dochodu narodowego ujmujemy tylko działalność zarejestrowaną również usługi

Wszystkie wielkości obliczamy w skali jednego roku

Miary

► produkt krajowy brutto wyrażony cenach rynkowych i cenach czynników produkcji

► produkt narodowy brutto

► produkt narodowy netto

► nominalne i realne PKB

Produkt Krajowy Brutto PKB (GDP - ang )

Jest miarą wytworzonej w kraju produkcji przez podmioty gospodarcze zlokalizowane na terenie danego kraju bez względu na to kto jest ich właścicielem ( to co w danym kraju jest wytworzone przez firmy które w danym kraju funkcjonują - obojętnie czy polskie czy zagraniczne. Można obliczać trzema metodami zawsze wychodzi ten sam wynik.

1. jako sumę wartości wytworzonych dób i usług

2. jako sumę dochodów z czynników produkcji

3. jako sumę wydatków na dobra i usługi

3/ płatność za dobra i usługi

1/ dobra i usługi

usługi czynników produkcji

płace, zyski, procenty

Gospodarstwa domowe dostarczają pracy czynniki produkcji, kapitału, ziemi, surowców w ziemi .

Przedsiębiorca płaci gospodarstwu domowemu za usługi, które te czynniki świadczą.

Dochody z tytułu świadczenia usług przez czynniki produkcji dochody gospodarstw domowych

Przedsiębiorca dostarcza gospodarstwu domowemu dobra i usługi i za to gospodarstwa domowe za to płacą i przedsiębiorca za to ma płacę

Zależność jednego podmiotu od drugiego.

Obliczanie powinno dać te same wyniki

Sumowanie wytworzonych produktów

Jednym sposobem jest wyrażanie wartości w postaci cen. - sumujemy albo dobra finalne albo wartość dodaną. Mówiąc że sumujemy mówimy o :

Dobro finalne - jest to dobro używane przez ostatecznego użytkownika

może to być konsument lub producent -

w przypadku producenta mogą to być maszyny - ( dobra finalne ) blacha na samochody nie - dopiero samochód

Dobro konsumenta - to co używane jest w gospodarstwie domowym

np. jabłka w domu dobro finalne

u producenta - dobra pośrednie

mąka piekarz - dobra pośrednie

w domu - dobra finalne

gospodarstwa domowe zakupują dobra konsumenta

Dobra pośrednie - są to dobra które stanowią nakład w kolejnym procesie produkcyjnym ( do dalszej produkcji )

Np. chleb w domu na kanapki dobro finalne

w garmażerii - dobro pośrednie

dobra finalne - producent maszyn - urządzenia

Wartość dodana - jest to przyrost wartości w wyniku danego procesu produkcyjnego - oblicza się ją odejmując od wartości towaru wartość nakładów rzeczowych czynników produkcji

Zyski- wartość dodana

Wartość globalna zużycie pośrednie, wartość dodana

	Cena sprzedaży	Zużycie pośrednie	Wartość dodana
Zboże Zużycie pośrednie Wartość dodana	4,00	0,00	4,00
mąka Zużycie pośrednie Wartość dodana	6,50	4,00	2,50
Chleb Zużycie pośrednie Wartość dodana	10	6,50	3,50
Razem wartość globalna Razem zużycie pośrednie Razem wartość dodana	20,50	10,50	10,00

Nie można sumować wszystkich towarów dóbr i usług

Produkcja globalna - to suma wartości wytworzonych w gospodarstwie, jeżeli od ceny odejmiemy zużycie

Sumowanie dochodów otrzymywanych w gospodarstwie domowym

Od strony dochodowej

Dochody z tytułu świadczenia przez czynniki produkcji decydującą rolę mają płace następnie są to różnego rodzaju zyski otrzymywane przez gospodarstwa domowe i inne dochody z kapitału.

Nie wlicza się płatności transferowych one powiększają dochody gospodarstwa domowego ale nie powiększają dochodu narodowego ( stypendia, renty - nie są związane z wytwarzaniem dóbr i usług - nie są związane z pracą )

Suma wydatków na dobra i usługi

PKB = C_k + I_k + G_k + E_xk

Krajowe

PKB = C + I + G + E_x - I_m

Produkt krajowy brutto składają się :

► Dobra konsumpcyjne krajowe

► Dobra inwestycyjne krajowe

► Rządowe na zakup dóbr i usług krajowych

► Eksport dóbr krajowych

PKB = C + I+G +X

Gospodarka powiązana jest z zagranicą poprzez eksport i import

Import - obniża wielkość dochodu pozostającego w dyspozycji

PKB może być obliczany albo w cenach rynkowych albo w PKB cen czynników produkcji różnica taka że w cenach rynkowych zawierają się podatki pośrednie ( in + powiększają w stosunku ) i obniżamy - pomniejszane o ewentualne subsydia

PKB_CX = PKB_CCH + podatki pośrednie - subsydia

VAT - Value Added Tax - podatek od wartości dodanej

Produkt Narodowy Brutto

Jest sumą dochodów otrzymywanych przez obywateli danego kraju z tytułu własności czynników produkcji z tytułu usług świadczonych przez czynniki produkcji będących własnością obywateli, usługi mogą być świadczone również za granicą ( dochód jest transferowany do mojego kraju )

PKN to PKB ( Produkt Krajowy Brutto ) skorygowane ( pomniejszone ) o dochody netto z tytułu własności za granicą ( wł. czynników produkcji )

PNB > PKB transfer dochodów z zagranicy

Produkt Narodowy Netto - to Produkt Narodowy Brutto pomniejszony o amortyzacje

Jak jest brutto to jest włączona amortyzacja praca zyski + amortyzacja

PKB - amortyzacja = PNN

Dochód

PKB Realny - wyrażony w cenach stałych z roku przyjętego określonego jako bazowy lub podstawowy

PKB Nominalny - wyrażony w cenach bieżących z roku w którym produkt był wytworzony

W stosunku do nominalnego wyeliminowano skutki inflacyjnego wzrostu cen

Wskaźnik deflator jest to wskaźnik : nominalny do realnego pomnożony przez 100

PKB nominalny

• 100 = deflator

PKB realny

Nie wskaźnikowe wyrażenie jak jest inflacja to wskaźnika będzie powyżej 100

Przykład

PKB nominalny = 4.800

Deflator - 120

4.800

• x 100 = 4.000

PNB realne = 4.000

t = 3.600

4.000 - 3.600 = 400

obciążenie inflacją

400

r = 3.600 x 100 ≈ 11 % stopa wzrostu

Wykład

15.01.2005 r.

MAKROEKONOMIA

Funkcje państwa :

• Alokacyjna

Dobra publiczne

• -czyste

• mieszane

• pomoc socjalna

• Funkcja redystrybucyjna - polityka redystrybucyjna , renty emerytury

redystrybucja - wtórny podział dochodów

dystrybucja - podział

Podział dochodów w gospodarce rynkowej następuje za pomocą mechanizmu rynkowego ( np. płace - minimalna płaca - korekta podziału dochodu dokonywana przez rynek - jest to ingerencja państwa w podział dochodu)

• rynkowy podział dochodów nie zagwarantował by minimum egzystencji

• rynkowy podział jest trudny do zaakceptowania

Stąd też występuje ingerencja państwa w podział dochodów co przejawia się poprzez:

1. Polityka podatkowa

2. transfery dokonywane z budżetu państwa

Polityka państwa pełni 2 funkcje:

1. umożliwia zgromadzenie środków na pokrycie wydatków budżetowych ( zasiłki, pomoce socjalne)

2. funkcja kształtowania mniej zróżnicowanej struktury dochodów ( dochody najniższe najsłabiej opodatkowane, z kolei najwyższe - najwyżej opodatkowane)

Polskie zróżnicowanie dochodów przypomina zróżnicowanie ( dyspersję ) amerykańską . zarobki bardzo wysokie są bardziej akceptowane jeżeli najniższe wynagrodzenie zapewnia godziwe życie ( minimum egzystencji to za mało )

W krajach bardziej rozwiniętych najniższe wynagrodzenie nie jest najniższe.

Składki na ubezpieczenie społeczne - dochody Budżetowe

Najbardziej rozwiniętą politykę redystrybucyjną mają kraje skandynawskie - kraje dobrobytu - wysoce rozwinięta społeczna gospodarka socjalna.

Funkcja stabilizacyjna- państwo oddziałuje na stan koniunktury gospodarczej, nie dopuszcza do inflacji ( stablizacja cen ) przeciwdziała bezrobociu. Skuteczność państwa jest jednak mała.

Polityka pieniężna - Bank centralny powinien działać na stabilizację cen. Państwo odpowiada za tworzenie prawa odnośnie ochrony własności zawierania umów, tworzenia standardów w zakresie miar , wag, w zakresie reklamy, opisów produktów. Państwo tworzy ramy prawne w której gospodarka funkcjonuje.

Budżet państwa

Czym jest ?

Plan finansowy dochodów ( przychodów ) i wydatków państwa

Budżet państwa opracowywany jest na okres 1 roku i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą ( senat, sejm zatwierdza ) staje się wtedy ustawą ( aktem najwyższej rangi jak nabierze mocy prawnej) zatwierdzany jest również przez Prezydenta.

Budżet państwa to zezwolenie dla władzy wykonawczej na gromadzenie dochodów i dokonywania wydatków.

Strona dochodowa budżetu państwa:

• podatki - główne źródło dochodu budżetowego

• składki na ubezpieczenie społeczne

• cła

• dochody ze sprywatyzowanych przedsiębiorstw

• opłaty skarbowe

• opłaty notarialne

• opłaty sądowe

• i inne

Wśród wszystkich źródeł najistotniejsze są podatki

Podatki to : przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane przez Państwo na podstawie przepisów prawa.

Przymusowe - każdy musi płacić

Bezzwrotne - jak jest zwrot to wynika z nadpłaty czyli nadpłaconego podatku

Nieodpłatne - dajemy ale nic w zamian nie otrzymujemy

Podział podatków

• podatki bezpośrednie

• podatki pośrednie

Podatki bezpośrednie - to tek które są płacone od dochodów

Podatki pośrednie to te podatki które płacimy dokonując wydaki- zawarte są one w cenach

Podatek od wartości dodanej VAT

Podatki od dochodu indywidualnego ma charakter progresywny tzn. im wyższy dochód tym wyższa skala opodatkowania

UE nie wkracza w politykę podatkową (są one autonomiczne dla danego

państwa )

Estonia, Lita Słowacja podatek liniowy - zaletą podatku liniowego jest wielka prostota niskie koszty ściągania podatku, przeciwko - niesprawiedliwe że ci o wysokich dochodach i ci o niskich dochodach płacą ten sam podatek

Krzywa Laffera

Budżet

Nastąpił wzrost dochodów budżetowych

Obniżyć podatki wtedy wzrośnie dochód

budżetowy

tx 19 % Stopa podatkowa

27 %

jednakże przekroczenie pewnej granicy spowoduje spadek dochodów budżetowych

Podatki pośrednie :

VAT wprowadzono w 1954 r. we francji obowiązuje teraz we wszystkich krajach UE

W 1993 r. wprowadzono go w Polsce zastąpił on podatek obrotowy

Podatki pośrednie to najpewniejsze i najregularniejsze źródło dochodu budżetowego - płacimy go przy okazji, są to podatki ukryte za ceną niewidoczne dla konsumenta

Termity fiskalne - unikanie krajów gdzie są wysokie obciążenia podatkowe ( przeniesienie firmy do kraju gdzie są niższe podatki)

Deficyt budżetowy

Jeżeli wydatki i przychody są zrównoważone to wtedy występuje równowaga budżetowa

Jeżeli planowany dochód > planowanych wydatków - nadwyżka budżetowa występuje bardzo rzadko ( Norwegia, Irlandia )

Deficyt budżetowy to nadwyżka wydatków nad przychodami

Teoria neoklasyczna nie keinowska twierdzi że jest to bardzo zła sytuacja najkorzystniejsza jest jeżeli wydatki = dochodom

W czasach Keinsa zaczęto twierdzić że jest to korzystna sytuacja przy popycie globalnym

Deficyty budżetowe mają tendencję do utrwalania się bo wydatki budżetowe mają pewien stopień inercji - bezwładności trudno z nich zrezygnować nasze wydatki przewyższają dochody

• obronność ( wojsko)

• aparat administracji państwowej

• sądownictwo

• policja

• szkolnictwo

• służba zdrowia

• kultura

jak się raz zaczęło z czegoś korzystać to trudno z tego zrezygnować ( budowa autostrad, koleje )

Sposoby pokrywania budżetu:

Deficyt budżetowy nie powinien przekroczyć 3 % PKB

Zjawiska inflacji zawsze osłabiają pieniądz

Budżet państwa zapożycza się w Bankach Komercyjnych krajowych i zagranicznych na pokrycie deficytu budżetowego państwo\:

• może zaciągnąć dług publiczny

• może dodrukować pieniądze ( najgorsza metoda ) inflacjogenny sposób

Wydatki budżetowe są trwałe i trzeba je realizować

Jeżeli deficyt budżetowy pokrywamy z pożyczek to będą rosły stopy procentowe - koszt kredytu ( efekt wypychania)

Kredyty zaciągane przez państwo wypychają inwestorów. Jeżeli cena kredytu rośnie to popyt inwestycyjny jest wypychany przez państwo.

Dług publiczny - nazywamy całkowitą kwotę zadłużenia rządu w formie należnej zapłaty z tytułu sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa w celu pokrycia deficytu budżetowego

Kiedy powstaje:

• państwo emituje obligacje skarbu państwa wtedy podmioty gospodarcze które kupują obligacje skarbową stają się wierzycielami państwa.

Największy dług publiczny mają Stany Zjednoczone

Dopuszczalne rozmiary zadłużenia :

Kryterium konstytucyjne - nie powinien przekraczać 60 % PKB ( jedno z kryterium z Maastrich )

W Polsce dług publiczny przekroczył 50 % PKB ( 2005 r.) - jest to granica bezpieczna

EFTA 95 - nowa metoda liczenia długu publicznego

Polityka fiskalna - której podmiotem jest budżet państwa polega na użyciu wydatków i przychodów budżetu państwa do osiągnięcia określonych celów takich jak :

• przeciwdziałania wahaniom cyklicznym w gospodarce

• ograniczenie bezrobocia

• stabilności cen

W polityce fiskalnej do dyspozycji są narzędzia zarówno po stronie dochodów jak i wydatków państwa.

Przy pomocy polityki podatkowej możemy oddziaływać na gospodarkę:

• ulgi podatkowe,

• zmiany stawek

• możemy wpływać na koniunkturę gospodarczą,

• możemy przeciwdziałać inflacji

• w walce z inflacją stosuje się wysokie stawki podatkowe

Polityka od strony wydatków - funkcja fiskalna - gromadzenie dochodów które później możemy wydawać

Dokonując określonych wydatków możemy kreować określone procesy gospodarcze np. możemy

1. subsydiować przedsiębiorstwa

2. subsydiować miejsca pracy - dla ludzi niepełnosprawnych co powoduje zmniejszenie bezrobocia.

3. wydatki na infrastrukturę ( najczęściej drogową ) tworzymy miejsca pracy, tworzymy popyt na dobra produkcyjne ( mogą się rozwijać sektory które dostarczając materiałów)

4. wydatki na rozwój budownictwa mieszkaniowego

Poprzez strukturę wydatków przy pomocy wydatków budżetu państwa możemy oddziaływać na gospodarkę zwiększając emerytury, renty, zasiłki podnosimy popyt globalny . jak popyt rośnie można więcej produkować.

Gospodarka rynkowa determinowana jest przez popyt

Polityka pieniężna i Bank Centralny

Podmiotem polityki pieniężnej jest Bank Centralny

Pierwszym bankiem Centralnym był bank powstały w Szwecji w 1668r.

1968 r. w 300 lecie Banku Centralnego w Szwecji - została przez ten bank ufundowana Nagroda Alfreda Nobla w dziedzinie Ekonomii - jest ona finansowana ze środków Banku Centralnego w Szwecji.

1694 r. Bank Centralny w Anglii mówimy wtedy o powstaniu Banku Centralnego

w 1800 r. powstaje Bank Centralny we Francji ( N. Bonaparte )

Bankowość Centralna tworzy się w XIX w.

W Polsce w zaborze Rosyjskim z banku emisyjnego powstaje w 1828 r. pierwszy Bank Polski

1885 r. zamknięty

W USA system Rezerwy Federalnej FED

W XX w. konsolidacja rozwiązań i funkcji i integracji w ramach Unii Monetarnej

Europejski Bank Centralny - 1.06.1998 r. i System Europejskich Banków Centralnych z Unią Monetarną obecnie do strefy euro do unii monetarnej należy 12 krajów starej UE ( oprócz Szwecji, Danii i Wielkiej Brytanii)

ESBC - System Europejskich Banków Centralnych składa się z Banku Centralnego i Banków Centralnych Krajów Europejskich - unii monetarnej

Polska nie ma głosu stanowiącego tylko doradczy

Funkcja Banku Centralnego

• Polsce NBP - prezesem jest L. Balcerowicz

Funkcje Banku Centralnego:

1. Bank emisyjny - pierwsza i podstawowa funkcja która legła u podstaw powstania banku centralnego,

• aby tylko 1 mógł emitować pieniądz papierowy

• decyduje o wielkości emisji pieniądza

• wycofanie nominałów

• wprowadzanie nominałów nowych przez bank

Emisja pieniądza - emituje tylko Bank Centralny

Kreacja pieniądza - bank handlowy, banki komercyjne dotyczą pieniądza bezgotówkowego, kredyt bezgotówkowy- kwota większa niż są wkłady, udziela więcej niż jest wkładu

SDR - są kreowane czyli pieniądz światowy bezgotówkowy

2. Bank państwa - realizuje, utrzymuje fundusze skarbu państwa,

• realizuje wydatki państwowe

• stanowi centrum walutowe państwa,

• udziela państwu pożyczek ( w ramach strefy EURO zabrania się finansowania pożyczek rządowych)

3. Bank banków - przyjmuje rezerwy gotówkowe banków

• wspomaga banki kredytem refinansowym

• spełnia funkcję kredytodawcy ostatniej instancji

• prowadzi rozrachunki międzybankowe

• czuwa nad kształtowaniem się płynności płatniczej banków

Niezależność Banku Centralnego od rządu i bieżącej polityki, w szwecji Bank Centralny nie był nie zależny od rządu i dlatego nie załapał się na EURO Zdyskwalifikowało do wejścia do strefy Euro

Naczelnym celem polityki pieniężnej Banku Centralnego jest zagwarantowanie stabilności cen i chcąc go realizować bank centralny nie może podlegać wpływom rządu.

Polityka pieniężna monetarna polega na użyciu kontroli podaży pieniądza dla określonych celów gospodarczych

Narzędzia Banku centralnego :

1. narzędzia administracyjne - najważniejsze ustalenie wysokości minimalnej rezerwy obowiązkowej - procentowo ustalona część wkładów gotówkowych których nie można zamienić na kredyty

część wkładów która musi pozostać w baku do zagwarantowania wypłacalności

Oprócz obowiązkowej jest również dobrowolna. Manipulując minimalnymi rezerwami obowiązkowymi wpływa się na wielkość pieniądza.

2. refinansowanie banków - podstawowe narzędzia :

a/ kredyt redyskontowy - związany z zjawiskiem weksla ( re - wtórne dyskonto ) weksel papier dłużniczy w określonym czasie daną kwotę zwróci, stopa redyskontowa cena którą Bank centralny narzuca bankom handlowym ile go kosztował kredyt

do redyskonta przyjmuje się weksle o wysokim stopniu zabezpieczenia, o terminie wymagalności nie dłużej niż 3 miesiące.

b/ kredyt lombardowy - pod zastaw papierów wartościowych spełniających określone wymagania

c/ kredyt refinansowy na rachunku otwartym- udziela bank handlowy w przypadku realizacji przez Bank komercyjny zadań o szczególnym znaczeniu ogólnogospodarczym wspomaganych przez państwo.

Operacje otwartego rynku polegają na zakupie lub sprzedaży przez Bank Centralny papierów wartościowych wyemitowanych przez

• instytucje publiczne ( obligacje komunalne, bony skarbowe, obligacje rządowe)

• instytucje prywatne - obligacje przedsiębiorstw

Banki komercyjne i inne instytucje państwowe osoby fizyczne mogą brać udział w operacjach otwartego rynku. Jeśli chce zmniejszyć podaż na rynku pieniężnym Bank Centralny sprzedaje i skupuje - zasila gospodarkę pieniądzem.

Kształtowanie stóp procentowych - wysokość stóp procentowych ma wpływ na stopy w bankach handlowych i popytu na kredyt.

Bank Centralny nie ustala stóp procentowych banków komercyjnych ale oddziałuje na ich wysokość

Banki komercyjne same ustalają stopy.

Jak bank Centralny podnosi stopy to banki handlowe też podnoszą stopy. Partnerem dla osoby fizycznej nie jest Bank centralny tylko bank handlowy.

Stopy procentowe :

• lombardowe - wyznacza maksymalny koszt pozyskania pieniądza przez banki komercyjne w Banku Centralnym pod zastaw papierów

• redyskontowa - dotyczy weksli

• depozytowa - określa oprocentowania środków na rachunkach banków komercyjnych w banku Centralnym

• referencyjna - określa minimalną rentowność 7 dniowych bonów pieniężnych NBP sprzedawanych w ramach operacji wolnego rynku.

Podstawowe stopy procentowe 1.09.2005 r.

NBP ( od 1.09.2005 r. )

Stopa % operacji otwartego rynku 4,5 %

Kredyty lombardowe 6 %

Redyskonto weksli 4,75 %

Oprocentowanie lokat baków w NBP 3 %

Dyskonto weksli w 20 największych bankach 11,5 %

Walcząc z inflacją rośnie bezrobocie

Bezrobocie

Bezrobotna osoba - to osoba która:

• nie pracuje

• poszukuje pracy

• jest zdecydowana podjąć pracę na typowych dla danej gospodarki warunkach ( warunki płacowe )

Rozmiary informacyjne na podstawie danych z Urzędu Pracy - bezrobocie rejestrowane, jednakże nie jest ono w pełni wiarygodne bowiem:

• nie wszyscy się rejestrują ( gdy nie mają korzyści to się nie rejestrują ) - 50 % respondentów pracę znalazło samodzielnie nie przez Urząd Pracy

• nadmierne rejestrowanie się ( jak nie chcą iść do pracy tylko otrzymywać zasiłek )

Bezrobocie rzeczywiste jest wyższe niż to które jest rejestrowane.

Wielkość bezrobocia na podstawie stopy bezrobocia - stopa to wskaźnik

Wielkość bezrobocia obliczana jest jako wskaźnik

Liczba bezrobotnych

Stopa bezrobocia = wielkość zasoby siły roboczej

Zasoby siły roboczej - pewna wielkość stanowiąca część ludności aktywni zawodowo

Aktywni zawodowo - 17 % aktywnych zawodowo pracy nie znajduje ( tych co chcieli by pracować zawodowo )

Ludność w wieku produkcyjnym

Aktywni zawodowo bierni zawodowo

( zasoby siły roboczej )

zatrudnieni

bezrobotni

Struktura ludności w wieku produkcyjnym

Skutki bezrobocia: w aspekcie

Mikroekonomicznym

• dotyczą indywidualnej osoby

• zmniejszenie dochodów Makroekonomicznym

• pogorszenie sytuacji - zwiększenie obciążenia dla

• w społeczno - psychicznym budżetu wypłata zasiłków

aspekcie innych form pomocy socjalnej

patologie społeczne substytut pracy - zmniejszają się wpływy

można by zwiększyć produkcję

więcej wytworzyć gdyby wszyscy

byli zatrudnieni

Rodzaje bezrobocia -

1. Bezrobocie strukturalne - długookresowe wynikające z niedopasowania popytu z podażą na pracę ( upadają niektóre gałęzie przemysłu długi okres przekwalifikowania, upadek PGR ów)

2. Bezrobocie frykcyjne - krótkookresowe towarzyszy każdej dynamicznie rozwijającej się gospodarce

3. Bezrobocie cykliczne - wynikające z niedostatecznego popytu

Wahania koniunktury gospodarczej dobra koniunktura załamanie gospodarcze i wzrost bezrobocia

4. 
   
   bezrobocie krótko i długo okresowe - naprawdę groźne jak ludzie są powyżej roku bezrobotni to trudniej im znaleźć pracę, traci się nawyk pracy, kwalifikacje

5. bezrobocie naturalne - rozmiar bezrobocia

jeżeli bezrobocie nie przekracza bezrobocia naturalnego to rynek bezrobocia jest w równowadze

płaca S podaż - ludzie oferujący pracę

nadwyżka podaży nad popytem

równowaga

D popyt - to przedsiębiorstwa

Q

D1 S1 Wielkość popytu i podaży

Bezrobocie brak równowagi na rynku pracy podaż jest większa niż popyt

Bezrobocie naturalne Friedman - koncepcja bezrobocia naturalnego

Jeżeli stopa bezrobocia jest na poziomie stopy bezrobocia naturalnego ( 3 - 4 % )

to możemy je uznać za występujące w gospodarce bezrobocie naturalne i jest to równowaga na rynku pracy.

Przychyla się do koncepcji bezrobocia frykcyjnego

Zawsze jest ktoś bezrobotny ( komuś się nie chce pracować, ktoś się przekwalifikuje)

Metody walki z bezrobociem

1. Polityka pasywna - łagodzenie skutków bezrobocia ( nie likwidowanie)

• zasiłki dla bezrobotnych

• jednorazowe odprawy

• zasiłki przedemerytalne

2. Polityka aktywna - likwidowanie bezrobocia zmniejszenie jego rozmiarów np. przy pomocy

• polityki fiskalnej, pieniężnej ( ulgi podatkowe, wakacje podatkowe, tworzenie specjalnych stref ekonomicznych

• przy pomocy stóp procentowych ( wyspecjalizowane narzędzia )

► rozwój robót publicznych - budownictwo dróg, mieszkań, regulacja rzek

► przez Urząd pracy

► kursy w zakresie zmian kwalifikacji

► poszukiwanie pracy

► pomoc dla ludzi którzy chcą założyć własne firmy

► tanie kredyty

► specjalne programy dla młodocianych

Działania skierowane na podaż - przedsiębiorców i na osoby

Działania skierowane na popyt i podaż - subwencje, dotacje tanie kredyty, dotacje do płac

Inflacja - wiąże się z brakiem równowagi makroekonomicznej

Nadwyżka globalnego popytu nad globalną podażą

Ceny wzrastają > podaż

Inflacją nazywamy wzrost ogólnego poziomu cen mających charakter trwały, nieodwracalny i powszechny gdy następuje wzrost wszystkich cen ( nie tylko poszczególnych )

Jest nadwyżka popytu nad podażą

Inflacja stłumiona lub ukryta występuje wtedy gdy nadwyżce popytu nad podażą ( globalną ) nie towarzyszy wzrost cen ( ceny administracyjne kontrolowane )

Braki na rynku wtedy występują ( ceny usztywnione ).

Charakteryzuje się brakami , niedoborem, reglamentacją, kolejkami itp. ( np. w czasie wojny )

Inflacja otwarta, cenowa - wzrost cen

Gospodarka centralnie sterowana - gospodarka niedoborów - brak równowagi makroekonomicznej

Globalny popyt = globalna podaż - równowaga makroekonomiczna

Nierównowagę mierzymy - stopniem inflacji

Program stabilizacyjny dążący do dojścia do równowagi

1989 - 351,1

1990 - 685,5

1991 - 170,3 tendencja malejąca

1992 - 143,0 dezinflacja - jest to proces obniżania stopy inflacji

1993 - 135,3 jak z roku na rok maleje

1994 - 132,2

1996 - 119,9

1997 - 119,9

1998 - 111,8

1999 - 107,3

2000 - 110,1

2001 - 105,5

2002 - 102,0

Inflacja w Polsce ( przeciętny poziom cen w roku ubiegłym - 100 )

Poprzez zmniejszenie inflacji wzrosło bezrobocie

Deflacja - powszechny spadek cen wiąże się z recesją gospodarczą

Trudno realizować oba cele makroekonomiczne

Krzywa Philipsa ilustruje zależność między bezrobociem a inflacją

stopa inflacji

płace realne

Stopa bezrobocia

W krótkim okresie czasu

Stopa inflacji - wzrost ogólnego poziomu cen w badanym okresie w okresie rocznym ( styczeń - styczeń; listopad - listopad )

500.000 % rocznie hiperinflacja

W 1923 r. wymieniono 1.800.000 marek polskich na 1 zł

1922- 1924 Niemcy stopa inflacji 1.000.000.000.000 % ( 1 bilon ) rocznie

Współczynnik niewygody - suma stopy inflacji i stopy bezrobocia ( w granicach 18 % Polska )

17 % stopa bezrobocia + 1 % inflacja

Stagflacja - stagnacja gospodarcza ( wzrost cen a załamanie gospodarcze.

Inflacja może być po stronie kosztów, popyt nadmierna ilość towaru na rynku .

Wykład

18.12.2005 r.

MAKROEKONOMIA

Model Kalickiego - podkreśla znaczenie czynnika inwestycji

∆ D - popyt dochodu narodowego

I

D udział inwestycji w dochodzie narodowym

∆ D I

D = D • e + u - α

R = α + β

R - stopa wzrostu = stopie przyrostu zatrudnienia α + stopie przyrostu wydajności β

Bariery wzrostu gospodarczego ( co hamuje wzrost gospodarczy )

1. bariery instytucjonalne

2. bariery strukturalne

3. bariery siły roboczej

4. bariera handlu zagranicznego

5. bariera ekologiczne

Ad 1

Bariery instytucjonalne - hamulce ze strony instytucji np. państwo zbyt silne lub zbyt słabe gospodarczo ( przerosty administracyjne w gospodarce centralnie sterowanej).

Państwo słabe lub przesiąknięte korupcją.

Zła struktura własnościowa

Prywatyzacja - walka z barierą , zła struktura ziemi, tzw. „latyfundia” (?) w Ameryce łacińskiej

Ad 2

Bariery strukturalne - zła struktura gospodarcza, np. niedorozwój pewnych dziedzin gospodarczych

• infrastruktura drogowa

• telekomunikacyjna

• bankowa( zły system bankowy )

• słabość nowoczesnych przemysłów

Ad 3

Bariery siły roboczej - Brak siły roboczej, brak odpowiednio wykwalifikowanej siły roboczej ( kadry)

Szczególnie w krajach najbiedniejszych, gdzie nie ma szkolnictwa.

Ad 4

Bariera handlu zagranicznego - Żaden kraj nie jest krajem samowystarczalnym

trzeba importować

• żywność

• surowce energetyczne

Trzeba również eksportować żeby „zapłacić” za import.

Problem pożyczek zagranicznych

Kraje wysoko rozwinięte utrudniają krajom słabszym wejście na rynek. Trudno zdobyć środki na import. Trudno sprzedać surowce kapitałowe ( głównie żywność )

Terms of trade - relacje cen eksportowanych do importowanych

Pogarsza się kiedy trzeba ciągle importować.

Żeby móc coś zaimportować

( np. 3 tony kawy = 1 maszyna )

eksport głównie żywności ( kraje słabo rozwinięte )

Ameryka Łacińska

Australia nie dotują rolnictwa

Nowa Zelandia

Ad 5

Bariera ekologiczne - środowisko naturalne - zbiornik zasobów, ale również „ zbiornik odpadów”

Różne śmieci , odpady niszczą środowisko naturalne - np. zniszczenie ozonu

• brak dostępu do czystej wody - bariera w rolnictwie,

► skażenie wody przez środki chemiczne, pestycydy „gnojowice” które przenikają do wód gruntowych.

► pustynnienie obszarów

► deficyt wody słodkiej - wysuszanie obszarów na skutek ocieplania klimatu na skutek „ efektu szklarniowego” ( emisja gazów ) ciepło słoneczne dochodzi do powierzchni ziemi, nie odbija się na skutek gazów ( CO₂) , które hamuje odbijanie się promieni słonecznych.

• topnienie śniegów lodów Antarktyki, Himalaje

• podwyższenie się poziomów wody morskiej

• osuszanie powierzchni ziemi - pustynnienie obszarów

Sustainakle (?) - wzrost rozwoju gospodarczego

Raport „Nasza wspólna przyszłość” ( Brundtland )

MAKROEKONOMIA

EKONOMIA - to nauka badająca w jaki sposób ludzie organizują działania w sferze produkcji i

konsumpcji .

MAKROEKONOMIA- jest gałęzią ekonomi próbującą wyjaśnić jak i dlaczego z upływem czasu gospodarka rozwija się , podlega różnym wahaniom i zmianą .

Ogólny trend gospodarki jest wynikiem wolno działających firm mianowicie rosnącej liczby ludności i lepszych technologii .

RECESJA- okres spadku łącznej produkcji oraz innego rodzaju wahania wytrącające gospodarkę ze ścieżki wzrostu .

MAKROEKONOMIA stara się wyjaśnić te działania wykorzystując zasady analizy ekonomicznej .

Inną gałęzią ekonomi jest mikroekonomia która bada zachowania pojedynczych konsumentów , przedsiębiorstw i rynków .

Mikroekonomia różni się od makroekonomii pod dwoma względni :

1. Mikroekonomia zajmuje się bardziej różnicami między rynkami niż tym dlaczego gospodarka jako całość z biegiem czasu rozwija się i podlega wahaniom .

2. Makroekonomia wyjaśnia proces ustalania się zmiennych , które mikroekonomia traktuje jako

dane zmienne , te obejmujące dochód narodowy , poziom cen i stopy procentowe .

Makroekonomia wykorzystuje podstawowe idee mikroekonomii próbując wyjaśnić wzrost i

fluktuację / wahania / .Makroekonomia musi patrzeć na zachowania konsumentów i przedsiębiorstw ,

organizacji rynków pracy i przemysłu , funkcjonowanie rynków finansowych oraz machinacji rządu .

Makroekonomia zajmuje się :

1. Bada gospodarkę narodową jako całość lub jej główne komponenty .

2. Bada zachowanie się państwa jako podmiotu gospodarczego .

Przedmiot zainteresowania makroekonomii stanowi długookresowy wzrost gospodarczy i wahania

krótkookresowe .

Makroekonomia zajmuje się takimi problemami jak :

1. Wzrost produkcji dóbr i usług

2. Stopa inflacji

3. Stopa procentowa

4. Kursy walut

5. Deficyt handlowy

Makroekonomia stara się odpowiedzieć na następujące pytania :

1. Co określa ogólny poziom cen i jaki jest wskaźnik inflacji .

2. Co określa dochód narodowy i poziom produkcji .

3. Co określa zatrudnienie w gospodarce i poziom bezrobocia w danym kraju .

4. Jak polityka monetarna i fiskalna wpływa na ogólny poziom cen , dochodu , produkcji , zatrudnienia i poziom bezrobocia .

5. Co może uczynić rząd aby przeciwdziałać recesji , bezrobociu i inflacji .

DO CZEGO PRZYDAJE SIĘ MAKROEKONOMIA

Makroekonomia jest istotna dla prowadzenia dobrej polityki ekonomicznej /gospodarczej /.

Wykorzystywana we właściwy sposób przez prowadzących politykę ma bardzo duży wpływ na poprawę dobrobytu w danym kraju , a w tym słabiej rozwiniętych gospodarczo: Afryka , Azja ,

czy Ameryka Łacińska oraz w nowo powstających gospodarstwach Europy Wschodniej .

Zastosowanie Makroekonomii :

1. Może pomóc polityką w podjęciu decyzji dotyczącej tego co należy uczynić w celu odsunięcia

niebezpiecznych recesji a gdy już ona wystąpi jak spowodować by była najkrótsza i

najłagodniejsza .

2. Może pomóc w utrzymaniu inflacji na niskim i stabilnym poziomie bez wywoływania

krótkookresowej niestabilności gospodarczej .

3. Mówi w jaki sposób istotne zmiany polityki wpływają na typy dóbr wytwarzanych w gospodarce .

4. Może pomóc polityką w przebrnięciu przez różne rządowe propozycje w zakresie wydatków i

podatków mających na celu zwiększenie długookresowego tempa wzrostu .

Dlaczego państwo ingeruje w gospodarkę - powody :

1. Wybory indywidualne niekoniecznie dotyczą dóbr korzystnych społecznie .

2. Procesy produkcji wywołują negatywne efekty zewnętrzne , które należy zlikwidować

/hałas , zanieczyszczenia / .

3. Dążenie do najwyższej racjonalności i maksymalnych efektów gospodarczych niekoniecznie

maksymalizuje dobrobyt społeczny .

4. Procesy gospodarcze odbywają się w warunkach niepewności , szczególnie nie omijają ich klęski

żywiołowe które trudno przewidzieć .

5. Reguły konkurencji uczciwej / polityka antymonopolowa / .

MIERNIKI MAKROEKONOMICZNE / rachunek dochodu narodowego /- służą do oceny sprawności

gospodarki .

Dwa systemy obliczania dochodu narodowego :

1. Metoda MPS /MATERIAL PRODUKT SYSTEM -system produkcji materialnej /- obejmuje

tylko produkcję materialną .

2. Metoda SNA / SYSTEM OF NATIONAL ACCOWNTS system rachunkowości narodowej /-

obecnie stosowana na całym świecie obejmuje produkcję dóbr materialnych i sfery usług .

Najważniejsze wskaźniki działalności gospodarczej państwa :

1. Miary poziomu i tempa ogólnej pozycji produkcji krajowej / PNB , PNN , PKB /

2. Miary siły nabywczej konsumentów przed opodatkowaniem i po nim - dochód narodowy DN,

dochód rozporządzalny lub dochody osobiste do dyspozycji DN=DO , dochody osobiste .

3. Miara trudności znalezienia pracy przez ludność - stopa bezrobocia .

4. Miara trudności wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce - stopa inflacji .

PRODUKT NARODOWY BRUTTO /PNB / -stanowi pieniężny wyraz bieżącej wartości rynkowej

wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w gospodarce w danym okresie .

Dobra i usługi finalne są przeznaczone już dla ostatecznego użytkownika .

Dobra i usługi pośrednie są nabywane do dalszej obróbki czyli wytwarzania innych dóbr i usług .

PNB = PKB + DOCHODY NETTO z tytułu własności pracy za granicą

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO / PKB / -stanowi miarę produkcji wytworzonej przez czynniki

wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem .

Dochody pracy z tytułu pracy za granicą są równe różnicy między dochodami obywateli danego kraju

uzyskanymi za granicą a odpływem dochodu z własności lub pracy należnych cudzoziemcy .

Cechy PNB :

1. Jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie

od kraju świadczenia usług przez czynniki produkcji .

2. Obejmuje tylko dobra i usługi wytworzone w ciągu jednego roku .

3. Z tych samych powodów wyłącza się z PKB obrót papierami wartościowymi , płatności

związane z zakupem akcji , obligacji nie związanych z regularnym przepływem w danym roku wytworzonych dóbr i usług .

4. Dotyczy tylko dóbr , które przeszły przez rynek .

5. Nie wlicza się transferów pieniężnych do PNB .

6. Nie uwzględnia miernikowych działalności oraz nieujawnionych działalności .

Wady PNB :

1. Nie ujmuje produkcji , która nie jest przeznaczona na rynek .

2. Nie ujmuje rezultatów gospodarki cieni / szara strefa , nielegalna działalność , legalna

działalność , która oszukuje czyli prowadzi dwie księgi / .

3. Nie ujmuje czasu wolnego .

4. Nie obejmuje renty konsumenta dotyczącej dóbr trwałych , które już posiadamy w

gospodarstwach domowych .

5. Ujmuje produkcję anty dóbr / wszystkich efektów zewnętrznych , hałas , zanieczyszczenia

a także broni , narkotyków , tytoniu , alkoholu .

Dobrobyt ekonomiczny netto - uwzględnia przy obliczaniu PNB miernikowe dobra i straty w celu ustalenia lepszej miary jakości życia i dobrobytu narodowego .Modyfikacje:

1. Odejmuje od PNB pewne nieuwzględnione koszty obniżenia życia , które pojawiają się wraz z

objętą w PNB .

2. Dodaje do PNB niektóre pozycje np. pracę w gospodarstwach domowych i czas wolny .

3. Wyklucza z PNB niektóre usługi pośrednie np. ochronę policyjną i przeciwpożarową .

PNN produkt narodowy netto / PNN= PNB- amortyzacja / - jest lepszym miernikiem wzrostu

Produkcji niż PNB i stanowi 89-92 % PNB .

Wyróżniamy dwa rodzaje PNB :

1. Nominalny PNB jest liczony w cenach bieżących . Wyróżnienie PNB w ujęciu nominalnym

służy ocenie tego co w danym roku wytworzono i co może być podzielone , nie może służyć

wzrostowi gospodarczemu w kolejnych latach .

2. Realny PNB liczony w cenach stałych przedstawia nam prawidłowy obraz rzeczywistych zmian

w gospodarce - uwzględnia wskaźnik inflacji .

Realny PNB = Nominalny PNB x 1000

Indeks cen

PKB jest lepszą miarą tego co dzieje się i jest ściśle związany z innymi miarami produkcji i

zatrudnienia . Pozwala na lepsze porównanie PKB w innych krajach .

Transakcje z zagranicą stają się coraz większą działalnością gospodarczą kraju - rosną zarówno wypłacone jak i otrzymywane przez dany kraj dochody z usług czynników produkcji . Na skutek tego PNB stawał się coraz mniej wiarygodnym wskaźnikiem mierzonym w danym kraju działalność

gospodarczą .

Metody obliczania produktu krajowego brutto :

1. Możemy obliczyć wydatki na dobra i usługi różnych podmiotów gospodarczych , gospodarstw

domowych , przedsiębiorstw państwowych i cudzoziemców .

2. Możemy obliczyć wielkość produkcji w różnych gałęziach produkcji , górnictwie , w

rolnictwie .

3. Możemy mierzyć całkowity dochód sumując płace i zyski uzyskane przez różne grupy

wytwarzające PNB .

całkowita wielkość wydatków = całkowita wielkość produkcji = całkowita

Ad 1 . sumowanie wydatków

PKB = C + I + G + Nx

C - wydatki konsumpcyjne

I - inwestycyjne

G - rządowych

Nx - export netto

C - obejmuje wydatki gospodarstw domowych na

1. Dobra konsumpcyjne trwałego np. telewizor , samochód , pralka .

2. Dobra konsumpcyjne nie trwałego użytku np. żywność , ubranie , benzyna .

3. Wydatki na usługi np. kształcenie , opieka medyczna , usługi fryzjerskie .

Wydatki związane z zakupem mieszkania są inwestycją .

I - inwestycje to suma wydatków przedsiębiorstw na fabryki , maszyny , zapasy oraz wydatków gospodarstw domowych na mieszkania .

Inwestycje

Inwestycje w kapitał trwały zapasy

/ zakup nowej fabryki , urządzeń domu / / to wszystko co przedsiębiorstwo potrzebuje aby

utrzymać produkcję w toku - krótkookresowe /

nie mieszkaniowe mieszkaniowe

/ budowle , fabryki /

budowle wyposażenie

/ samochód dostawczy . długopis

papier do ksera /

Makroekonomiczne inwestycje polegają jedynie na nabywaniu nowych domów , fabryk lub zapasów .

G - zapasy rządowe - oznaczają sumę wydatków rządu na produkty i usługi mogą dotyczyć np.:

szkolnictwa , budowy dróg oraz produkcji sprzętu wojskowego . Są one tylko częścią wydatków

państwa uwzględnionych w budżecie i nie zalicza się do nich takich pozycji jak zasiłki społeczne oraz

odsetki od długu publicznego .

gospodarstwo domowe wydatki konsumpcyjne na dobra trwałego użytku

SAMOCHÓD przedsiębiorstwo inwestycja

rząd wydatek rządowy

gospodarstwo domowe

DOM przedsiębiorstwo inwestycje / jest to wyjątek /

rząd

EXPORT NETTO

Export jest to dostarczanie dóbr i usług za granicę . Obliczając PKB import odejmujemy a export dodajemy do wydatków .

Całkowity export netto nazywany jest czasem saldem bilansu handlowego . Jeśli jest on dodatni

Mówimy o nadwyżce handlowej , jeśli ujemny mamy do czynienia z deficytem handlowym .

Pomiar PKB przez produkcję - wartość dodana . PKB możemy obliczyć dodając wartość dóbr i usług w różnych gałęziach . Musimy jednak uważać jednak aby nie obliczyć pozycji kilkukrotnie .

Aby zapobiec kilkukrotnemu liczeniu tych samych pozycji wprowadzono pojęcie wartości dodanej .

Wartość dodaną przedsiębiorstw nazywamy różnicę między przychodem tego przedsiębiorstwa

pochodzących ze sprzedaży jego produktu a sumą jaką ono musi zapłacić innym przedsiębiorstwom

za użyte przez siebie dobro pośrednie .

Pomiar przez sumowanie dochodów - metoda ta polega na sumowaniu płatności dochodowych

Wypłacanych właścicielom czynników produkcji za ich wykorzystanie w procesie produkcji .

Obejmuje wynagrodzenie pracowników , dochody właścicieli przedsiębiorstw , dochody osobiste z rent , zyski .

6.10.2001.

DOCHÓD NARODOWY - obejmuje całość dochodów wypłaconych za wykorzystanie czynników produkcji / kapitał , ziemia , praca / w określonym czasie ich właściciela .

Stąd dochód narodowy jest sumą procentów , rent i płac z punktu widzenia źródeł pochodzenia czynników produkcji . Dochodów narodowy jest dochodem z tytułu ich zaangażowania w procesie produkcji .

Z punktu widzenia przedsiębiorstw dochód narodowy jest kosztem zużycia tych czynników produkcji.

Dlatego też dochód narodowy jest równy całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w produkcie narodowym netto . Możemy zapisać że : DN = PNN - podatki pośrednie ponieważ wynagrodzenia czynników produkcji są mniejsze od wpływów pieniężnych ze sprzedaży . Część tych wpływów stanowią podatki pośrednie , które trafiają do budżetu państwa .

DOCHODY OSOBISTE - stanowią całkowity dochód uzyskiwany przez obywateli przez opłaceniem podatku dochodowego .

DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY - /dochód osobisty do dyspozycji/ - stanowią dochody osobiste pomniejszone o podatki osobiste / majątkowe , spadkowe / a także o kwotę opłat nie podatkowych .

Różnica między produktem krajowym brutto a dochodem narodowym :

• produkt krajowy brutto mierzymy w cenach zakupu towaru przez klientów

• dochód narodowy mierzymy w cenach uzyskanych przez przedsiębiorstwa ze sprzedaży produktów

Ceny te różnią się o wielkość podatku od sprzedaży i akcyzy .

RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO

PKB

+ dochody netto czynników produkcji

= PNB

- amortyzacja

= PNN

- podatki od sprzedaży i akcyza

- transfery przedsiębiorstw

- rozbieżności statystyczne

+ dotacje netto dla przedsiębiorstw państwowych

= DOCHÓD NARODOWY

- podatki dochodowe przedsiębiorstw

- składki na ubezpieczenia społeczne

- nierozdzielne zyski spółek akcyjnych

+ odsetki od długów zaciągniętych przez podmioty nie gospodarcze

+ płatności transferowe państwa i przedsiębiorstw

= dochód osobisty

- podatki osobiste

= dochód rozporządzalny

ZAGREGOWANY POPYT A ZRÓWNOWAŻONY POZIOM DOCHODU I PRODUKCJI

GOSPODARKA DOMOWA

STRUMIEŃ STRUMIEŃ STRUMIEŃ STRUMIEŃ

WYDATKÓW DÓBR I ZASOBÓB WYNAGRODZEŃ

NA DOBRA USŁUG PRODUKCJI ZA CZYNNIKI

I USŁUGI PRODUKCJI

PRZEDSIĘBIORSTWA

Przepływ wewnętrzny - przepływ zasobów rzeczowych

Przepływ zewnętrzny - przepływ zasobów finansowych

W najprostszej postaci obieg ten ilustruje funkcjonowanie gospodarki na którą składają się gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa . Jest to obieg gospodarki zamkniętej nie uwzględniającej wpływów państwa .

Gospodarstwa domowe kupują dobra wytwarzane przez przedsiębiorstwa natomiast sprzedają posiadane przez siebie czynniki produkcji przedsiębiorstw .

Dochody otrzymane ze sprzedaży czynników produkcji umożliwiają gospodarstwom domowym dokonywanie zakupów , z kolei przedsiębiorstwa otrzymują przychody ze sprzedaży wytworzonych produktów . Mogą kupować na rynkach czynników produkcji to co oferują gospodarstwa domowe .

Ponieważ nie uwzględniamy w modelu żadnych dopływów ani odpływów : gospodarstwa domowe wydają całe swoje dochody na rynku produktów i usług zaraz po ich otrzymaniu , natomiast przedsiębiorstwa sprzedają wszystkie swoje produkty gospodarstwom domowym zaraz po ich wyprodukowaniu .

Warunek równowagi dla tego modelu : A = Y

A - globalny popyt Y - globalna podaż

Przedstawiony model sugeruje że rozmiary działalności gospodarczej można mierzyć 3 sposobami :

1. Przez liczenie wartości wytworzonych dóbr i usług .

2. Przez liczenie wartości dochodów czynników produkcji .

3. Przez liczenie wartości rozmiarów wydatków na dobra i usługi .

II . MODEL ZŁOŻONY OKRĘŻNEGO OBIEGU WYDATKÓW

Jest bliższy rzeczywistości gospodarczej i uwzględnia istnienie rynków finansowych oraz występowanie obiegów dwóch rodzajów strumieni oszczędności i inwestycji .

GOSPODARSTWA DOMOWE

Q

WYNAGRODZENIE S ZA CZYNNIKI T WYDATKI NA DOBRA

PRODUKCYJNE / Y / I I USŁUGI / C /

R

G

X

PRZEDSIĘBIORSTWA

Nie cały dochód który otrzymujemy wydajemy .

„S” - OSZCZĘDNOŚCI spowodują że nie wszystkie dobra i usług zostaną sprzedane . Przedsiębiorstwa będą zmniejszały produkcję dostosowując ją do rozmiarów popytu to z kolei oznacza zmniejszenie zaopatrzenia firm na czynniki produkcji . Zmniejszają się więc dochody gospodarstw domowych a tym samym dalszemu ograniczeniu ulegnie globalny popyt .

Ten efekt odpływu oszczędności może być zrekompensowany dopływem inwestycji .

„I”- INWESTYCJE to zakup dóbr kapitałowych mogą mieć charakter zamierzony / przewidywane zakupy dóbr kapitałowych / lub niezamierzony gdy dobra wyprodukowane na sprzedaż nie znalazły nabywcy .

Dopływem są inwestycje tylko zamierzone .

Warunek równowagi : S = I

W modelu uwzględniamy :

1. Funkcjonowanie państwa jako podmiotu gospodarczego .

2. Istnienie gospodarki otwartej .

Ad. 1 Istnienie i funkcjonowanie rządu wymaga określonych środków finansowych i rząd uzyskuje je głównie z podatków .

„T” - PODATKI - stanowią odpływ siły nabywczej z obiegu . Z uzyskanych dochodów rząd może dokonywać zakupów dóbr i usług niezbędnych do realizowania określonej polityki gospodarczej i są to WYDATKI RZĄDOWE „G” .

„X” - EXPORT - jest dopływem do obiegu gdyż wyprodukowane w kraju towary za których wytworzenie zapłacono właścicielom czynników produkcji są wywożone za granicę .

Dochody uzyskiwane z tego tytułu są elementem globalnego popytu produktu zaś nie stanowią części globalnej podaży .

„Q” - IMPORT - jest odpływem gdyż gospodarstwa domowe wydają część swoich dochodów na zakup dóbr wytwarzanych poza granicą kraju co oznacza zmniejszenie popytu na dobra krajowe .

Warunek równowagi : A = C + I + G + R + Ix

Y = C + S + T

A = Y C + T + S = C + I + G + R + Nx Nx = x - q

S + T + Q = I + G + R + x

Zrównoważony poziom produkcji - założenia :

1. Ceny i stawki płac są stałe A = C + I + G + R + Nx

2. Globalny popyt konsumpcyjny zależy od odchodów rozporządzalnych , którym dysponują

gospodarstwa domowe w związku z tym wzrost dochodów powoduje wzrost popytu .

Cały otrzymany dochód gospodarstw domowych dzielą na części przeznaczone do konsumpcji i część przeznaczoną na oszczędności . Y = C + S

Ostateczny podział dochodu zależy od :

1. Krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji /c / - jest to część dodatkowej jednostki

dochodów które gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na powiększenie konsumpcji .

2. Krańcowej psychologicznej skłonności do oszczędzania / s / - jest to część dodatkowej jednostki

Którą gospodarstwa domowe przeznaczają na powiększenie oszczędności

c + s = 1

Warunek : o c 1 funkcja konsumpcji będzie miała postać

C = c + cY

c- konsumpcja autonomiczna niezależna od dochodu rozporządzalnego

c i c - są stałe i dodatnie

Nachylenie prostej jest zawsze mniejsze niż 45

Linia 45 - C = Y - jest to hipotetyczna sytuacja w której cały dochód gospodarstw domowych jest konsumowany . Rzeczywisty przebieg planowanej przez gospodarstwa domowe konsumpcji wyraża linia : C = c + cY

Konsumpcja zależy od dochodów , wyższemu poziomu dochodów odpowiada wyższy poziom konsumpcji . Nachylenie prostej mówi nam jak zmienia się konsumpcja wraz ze zmianą dochodu .

Nachylenie prostej jest równe C .

Przy dochodzie Y = O cały dochód otrzymany na gospodarstwa domowe jest przeznaczany na

konsumpcje S = O .

Przy wielkości dochodu mniejszemu niż Y = O występuje zjawisko ujemnych oszczędności .

Oznacza to sytuację w której gospodarstwa domowe finansują bieżąco konsumpcję z oszczędności nagromadzonych wcześniej lub kredytu .

Zwiększeni rozmiarów dochodu ponad YO umożliwia gospodarstwom domowym przeznaczenie

części otrzymanego dochodu na oszczędności .

Y = C + S

S = Y - C

C = c + cY

S = Y - c - cY

S = - c + ( 1 - c ) x Y

S = - c + sY

FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI

FUNCJA INWESTYCJI

Drugim elementem globalnego popytu jest popyt inwestycyjny / zamierzony przez przedsiębiorstwa powiększeni dóbr / . Rozmiary popytu inwestycyjnego zależą od : przewidywalnego popytu na określone wyroby oraz od wysokości stopy procentowej . Natomiast nie ma żadnego związku między bieżącym poziomem produkcji a popytem inwestycyjnym . W związku z tym popyt jest wielkością niezależną od rozmiarów dochodu .

Wydatki i transfery rządowe- zależą bardziej od charakteru polityki prowadzonej przez rząd niż od wielkości dochodu można więc je potraktować jako wielkość autonomiczną stałą .

Mnożnik - informuje nas o tym co się będzie działo z dochodem narodowym gdy zmieni się popyt autonomiczny . Mnożnik to stosunek zmiany produkcji zapewniającej utrzymanie równowagi do powodującej ją zmianę popytu autonomicznego .

Obliczając wartość mnożnika dowiemy się ilo krotnie przyrasta dochód narodowy . W tym celu sumujemy przyrost produkcji , a następnie dzielimy przez wzrost inwestycji autonomicznych .

w gospodarce zamkniętej

Wartość mnożnika zależy od psychologicznej skłonności do konsumpcji . Im skłonność ta jest większa tym większa jest wartość mnożnika .

Opisane procesy mnożnikowe będą zachodzić wówczas , gdy będą istnieć wolne niewykorzystane zasoby czynników produkcji .

Procesy mnożnikowe mogą oddziaływać w przeciwnym kierunku czyli spadek inwestycji autonomicznych może wywołać wielokrotnie większy spadek dochodu narodowego .

Mnożnik w gospodarce odwrotnej

Państwo - jako podmiot gospodarczy

Wydatki i transferu - wielkości autonomiczne

Podatek - stopa podatkowa / „t”/

Wartość podatków T = tY

Dochód rozporządzalny Yd = Y - T

Yd = Y - tY

Yd = Y ( 1- t )

Ważne :

Mnożnik przy uwzględnieniu roli państwa będzie miał postać :

Im wyższa stopa podatkowa tym mniejsza jest wartość mnożnika .

HANDEL ZAGRANICZNY

Export = export autonomiczny X = x

Import Q = q + mY q - wartość autonomiczna krańcowa

skłonności do importu

m - chęć przeznaczenia przyrostu dochodu

zakup dóbr importowanych

Mnożnik przyjmie postać :

Efekt działania mnożnika będzie tym większy im mniejsza część dochodu będzie przeznaczona na zakup dóbr importowanych .

PIENIĄDZ 21.10.2001

BARTER- jest to wymiana naturalna produktu na produkt , w handlu zagranicznym może być spowodowany brakiem wymienialnej waluty.

Towar który utrzymuje na stał pozycje ogólnego ewkiwalentu staje się pieniądzem .

Pierwszą formą pieniądza był pieniądz przedmiotowy to np. ziarna kakaowca u Asteków , jedwab

w Chinach , muszle , sól , perły w Afryce , skóry , siekierki żelazne , sól u Słowian .

Drugą formą pieniądza był pieniądz papierowy .

Pieniądz jest to rodzaj aktywów powszechnie akceptowanych jako środek płatniczy .

Rodzaje pieniądza :

1. Pieniądz przedmiotowy

2. Pieniądz towarowy / w XIX w / obejmuje złote i srebrne monety oraz kruszce szlachetne .

Przyczyny : - złoto występuje w ograniczonych ilościach

- jest trudny do wydobycia

- jest metalem miękkim

3. Pieniądz symboliczny papierowy : niski koszt wytworzenia , prawo nadaje mu wartość i czyni

akceptowanym środkiem płatniczym , w czasie inflacji traci wartość .

4. Pieniądz bezgotówkowy - zapisy na rachunkach bankowych należących do przedsiębiorstw ,

Firm oraz osób fizycznych .Wkłady uruchamiane są za pomocą czeków , kart płatniczych . Jest

Emitowany przez banki handlowe i nie jest prawnym środkiem płatniczym .

5. Pieniądz międzynarodowy i są nimi :

- SDR - specjalne prawa ciągnienia

- ECU

- EURO

SDR - jest to sztuczny międzynarodowy pieniądz kredytowy służący do rozrachunków między krajami członkowskimi międzynarodowego funduszu walutowego . Wprowadzono je w 1970 r i są

emitowane wyłącznie przez NFW jako dodatkowe aktywa rezerwowe .

Mechanizm emisji a następnie sprzedaż SDR jest metodą finansowania nierównowagi płatniczej . Są koszykiem 5 głównych walut państwa : dolar USA , marka , frank francuski , funt brytyjski , jen . W ograniczony sposób można wykorzystywać do zakupu kluczową walutę MFW i do niektórych innych mniej ważnych celów .

Dlaczego SDR nie został powszechnie zaakceptowany :

1. Nie miały żadnej wartości wewnętrznej np. złoto

2. Nie były gwarantowane przez potężny rząd np. dolar

Z dnia 11.01.2001 1 SDR = 5,3779 zł

Z dnia 19.10.2001 1 SDR = 5,2174 zł

ECU - W 1979 r członkowie EWG wspólnie z Wielką Brytanią utworzyli europejski system walutowy a w jego ramach wspólną walutę ECU . Była to jednostka rozrachunkowa początkowo używana w niektórych transakcjach pomiędzy krajami EWG a później Unii Europejskiej . Jej wartość była ustalona na podstawie koszyka walut krajów członkowskich . Największy udział w koszyku miała marka niemiecka .

1 ECU = 3,6 ZŁ

EURO - w dniu 2,3 maja 1998 r przedstawiciele rządów Unii Europejskiej postanowili wprowadzić w życie z dniem 1.01.1999 r nową walutę międzynarodową EURO . Początkowo miała ona funkcjonować w transakcjach bankowych oraz za pośrednictwem kart kredytowych . W 2002 r politykę pieniężną tych państw w dużym stopniu przejmie utworzony Europejski Bank Centralny .

EURO wystąpiło ECU w stosunku 1: 1

11.10.2001 1 EURO = 3,8797

1. 1 EURO = 3,6891

Korzyści z wprowadzenia EURO :

• dla mieszkańców Unii Europejskiej pozbycie się problemu wymiany walut w czasie wyjazdów za

granicę

• łatwość w porównywaniu cen

• dla gospodarki Unii Europejskiej łatwość transferu kapitału

• wyeliminowanie problemów związanych z wahaniem kursów walutowych

Wymiary zasobów pieniężnych :

Płynność - jest to łatwość z jaką można zamienić jedne aktywa na drugie .

W zależności od stopnia płatności wyróżniamy różne miary zasobu pieniądza :

1. Miara M1 obejmuje : gotówkę , czeki podróżne , depozyty płatne na żądanie , obejmuje składniki

Najbardziej płynne .

2. Miara M2 obejmuje : M1 , depozyty oszczędnościowe , drobne depozyty terminowe , jednodniowe umowy odkupu , udziały w spółkach lokacyjnych na rynku pieniężnym , krótkoterminowe depozyty w walutach obcych .

3. Miara M3 najmniej płynne składniki zasobu obejmuje : M2 , duże depozyty terminowe , umowy odkupu , długoterminowe depozyty w walutach obcych , depozyty terminowe nie bankowych instytucji finansowych .

4. Grupa aktywów finansowych o dużym stopniu płynności zaliczamy : obligacje rządowe , akcepty

bankowe tj. polecenie zapłacenia przez bank określonej sumy w określonym czasie , używane głównie w handlu zagranicznym weksel handlowy , weksel handlowy , krótkoterminowe papiery wartościowe skarbu państwa .

Zakres poszczególnych miar zasobu pieniądza zależy od innowacji finansowych .

INNOWACJE zwiększyły ilość i różnorodność aktywów finansowych występujących w charakterze pieniądza lub jego substytutu . Zmieniają skład agregatów pieniężnych i komplikują prawidłowe określenie podaży pieniądza . Pojawia się obawa że w związku z tym skuteczność polityki pieniężnej może być ograniczona

Funkcje pieniądza :

1. Środek cyrkulacji i obiegu / środek wymiany / - pieniądz usprawnia wszelkie rodzaje transakcji

posługujemy się miarą M1 .

2. Środek tezauryzacji czyli magazyn wartości - pieniądz jest środkiem przechowywania siły

nabywczej w czasie , pozwala dokonywać zakupów w przyszłości . Tę funkcję pełnią również inne aktywa : akcje , obligacje , domy , biżuteria / M2 , M3 /

3. Miernik wartości albo jednostka rozrachunkowa czyli w nim są wyrażone ceny prowadzonego

rozliczenia .

4. Środek płatniczy albo środek odroczonych płatności pieniądz używany jest przy spłacie wszelkich

zobowiązań np. płace , pożyczki , podatki .

5. Pieniądz światowy spełnia wymienione wyżej funkcje z tym zastrzeżeniem że one do wymiany

międzynarodowej .

Cechy charakteryzujące pieniądz :

1. Podaż pieniądza musi być ograniczona .

2. Pieniądz musi być podzielny .

3. Pieniądz musi być łatwo przenośny .

4. Pieniądz powinien być trwały .

Wartość pieniądza .

Pieniądz kulkowy wartość swą czernie z przyczyn kulturowych i społecznych .

Pieniądz towarowy wartość była utożsamiana z pewnymi towarami . Wartość to waga tych towarów : złota , srebra .

Siła nabywcza pieniądza - to jego zdolność do nabycia określonej ilości dóbr i usług . Wzrost cen powoduje zmniejszenie wartości jednostki pieniężnej tj. deprecjację pieniądza . Gdy ceny obniżają się wartość pieniądza rośnie czyli występuje jego aprecjacja .

KURS WALUTOWY to :

1. Cena waluty obcej wyrażona w pieniądzu krajowym 1 dolar = x zł

2. Cena waluty danego kraju w walucie innego kraju 1 zł = y dolarów

Jeżeli kurs danej waluty spada to mówimy o deprecjacji pieniądza , jeżeli waluta wzrasta to aprecjacja.

DEWALUACJA - to obniżenie urzędowego kursu wymiany krajowego pieniądza w stosunku do walut obcych . Jest to podwyższenie kursu walut obcych wyrażonego w pieniądzu krajowym np. bank centralny zmienia kurs z 1 USA = 3,96 zł na 1 USA = 4,00 zł .

REWALUACJA - oznacza podwyższenie urzędowego kursu wymiennego waluty krajowej .

Zmian kursu waluty krajowej dokonuje Bank Centralny lub rząd .

DENOMINACJA - jest to reforma pieniężna polegająca na anulowaniu obowiązującej jednostki pieniężnej i ustanowieniu nowej z reguły o zwiększonej sile nabywczej .

1995r. 10000 zł = 1 zł nowy

PRAWO KOPERNIKA-GRESHAMA - działa gdy w obiegu były dwa rodzaje monet , zły pieniądz wypiera z obiegu pieniądz dobry .

POPYT NA PIENIĄDZ J.M.KEYNES 1936 r.

Jego teoria popytu na pieniądz wychodzi z założenia że ilość pieniądza na którą zostaje zgłoszony popyt jest określona przez porządaną wielkość rezerw gotówkowych czyli przez preferencje płynności podmiotów gospodarczych , a ta z kolei przez utrzymywane przez te podmioty aktywne i pasywne rezerwy gotówkowe .

Rezerwy aktywne pieniądza składają się z części utrzymywanej dla celów transakcyjnych i przezornościowych .

Wysokość rezerw gotówkowych utrzymywanych z motywów transakcyjnych zależy od obrotów gospodarstw domowych czy przedsiębiorstw / model transakcyjny / .

Podmioty gospodarujące trzymują też pewną rezerwę gotówkową z powodu przezorności na wypadek nieprzewidzialnych zobowiązań płatniczych np. z tytułu napraw .

Zasoby pieniężne dla celów transakcyjnych i przezornościowych są utrzymywane jako określona część dochodu dlatego popyt na gotówkę zależy od wysokości dochodu narodowego a pośrednio od poziomu cen .

Rezerwy pasywne pieniądza składają się z zasobów portfelowych oraz spekulacyjnych .

W zasobach portfelowych podmioty gospodarujące utrzymują pieniądz jako najbardziej płynną lokatę majątkową nie przynoszącą jednak odsetek .

Popyt na pieniądz zależy od wysokości stopy procentowej .

Zasoby pieniądza na cele spekulacyjne utrzymywane są przez podmioty gospodarujące z myślą o uzyskaniu zysków spekulacyjnych z lokaty środków lub ich wycofania . Podmioty gospodarcze będą dokonywać zmian wielkości zasobów spekulacyjnych w zależności od rynkowej stopy procentowej oraz oczekiwanych zmian jej poziomu .

Jeśli stopa % spada popyt na pieniądz spekulacyjny rośnie i odwrotnie jeśli rynkowa stopa % rośnie popyt pieniądza spekulacyjnego maleje .

PODSUMOWANIE

Łącznie popyt na pieniądz jest sumą popytu transakcyjnego przezornościowego i portfelowego i zależy od :

1. Poziomu realnego dochodu narodowego / im jest wyższy realny dochód narodowy tym większe jest zapotrzebowanie na pieniądz / .

2. Poziom cen

3. Wysokość stopy %

ILOŚCIOWA TEORIA PIENIĄDZA - twórca Fisher 1911 r.

Stworzył słynne równanie wymiany będące podstawą ilościowej teorii pieniądza .

MV = PQ

Globalne wydatki zagregowana wartość transakcji

Równanie to przedstawia związek między nominalną podażą pieniądza a masą wytworzonych dóbr i poziomem ich cen . Pod M. Występuje baza pieniężna lub monetarna czyli ilość pieniądza Banku Centralnego obejmujące rezerwy minimalne , rezerwy nadwyżkowe oraz obieg pieniądza gotówkowego . Jest ona określona mianem pieniądza wielkiej mocy .

M.- ilość pieniądza w obiegu - zasób pieniądza

V - prędkość z jaką pieniądz wydawany jest na wszystkie transakcje

P - cena

Q - ilość wytworzonych dóbr i usług

Założenia :

1. Podaż pieniądza jest określona przez władze monetarne zatem jest stała w analizie

2. V , Q są nie zależne od podaży pieniądza

Przy tych założeniach ilość pieniądza w równaniu wymiany może interpretować jako ilość pieniądza na którą zgłoszony jest popyt . Zatem równanie wymiany można zapisać jako funkcję popytu na p pieniądz . Q

MD = V x P

Fisher stwierdził że :

V - jest określona przez czynniki technologiczne i instytucjonalne jak stopień rozwoju systemu bankowego częstotliwość wpłat , długość okresu płatności , szybkość komunikacji i transportu . Te czynniki zmieniają się powoli i stopniowo w związku z tym V = const

Q - jest określone przez pełne zatrudnienie dostępnych zasobów : praca , ziemia , kapitał , stopień wykorzystania zasobu zmienia się stopniowo i powoli więc Q = const

Podsumowanie :

Ilościowa teoria pieniądza mówi że procentowy wzrost cen powoduje taki sam % wzrost popytu na pieniądz .

BANKI I ICH FUNKCJE

Funkcje banku :

1. Transfer - polecenie wypłaty na rzecz osoby trzeciej odpowiednikiem dzisiejszym jest czek

Clearing - przepływ pieniądza z jednego banku do drugiegu , jeden ze sposobu transferu pieniędzy .

2. Depozyty - bank depozytowy .

3. Banki komercyjne - następuje kiedy połączono dwie wcześniej całkowicie oddzielne operacje .

Udzielanie pożyczek i przyjmowanie depozytów .

4. Kreacja depozytów - następuje w drodze udzielenia różnego rodzaju pożyczek . Istota procesu

polega na kreacji większej ilości zobowiązań płatnych na żądanie w porównaniu do tego co bank byłby w stanie wypłacić kiedy wszyscy klienci zgłosiliby się jednocześnie po odbiór depozytów kruszcowych , dotyczy pieniądza kruszcowego do 1914r.

Stabilność gospodarcza i zaufanie do banków poprawiły się z chwilą powstania Banku Centralnego .

Funkcje Banku Centralnego :

1. Jest bankiem banków

2. Prowadzi rozliczenie z rządem

3. Kontroluje krajową podaż pieniądza

4. Stabilizuje funkcjonowanie rynków finansowych

Z punktu widzenia Makro najważniejszą funkcją jest kontrolowanie podaży pieniądza .

Instrumenty kontroli podaży pieniądza :

1. Ustalenie poziomu stopy dyskontowej instrumenty

2. Operacje na otwartym rynku oddziaływujące na

3. Kontrola poziomu rezerw obowiązkowych banków handlowych płynność bankową

Ad.1

Stopa dyskontowa - jest to stopa procentowa stosowana przez Bank Centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym . Nie jest skutecznym instrumentem kontroli podaży pieniądza .

Zmiany stopy dyskontowej informują jedynie o intencjach władz co może mieć wpływ na postępowanie banków . Wady stopy dyskontowej :

1. Nie możemy zbyt często zmieniać tej stopy i dostosowywać jej do koniunktury gospodarczej

gdyż spowodowałoby to spadek zaufania do niej .

2. Władze publiczne dopuszczają często wyjątki w polityce pieniężnej np. kredyt preferencyjny .

3. Bank komercyjny cechuje duża niezależność finansowa od Banku Centralnego , są one w stanie wkalkulować ewentualną zwyżkę stopy dyskontowej w koszt kredytów udzielonych swoim klientom .

4. To międzynarodowy ruch kapitałów krótkoterminowych .

Ad. 2

Operacje otwartego rynku - stanowią przykład oddziaływania władz monetarnych na wysokość rezerw bankowych , ogólną sumę udzielonych kredytów , ilość pieniądza w obiegu .

Operacje otwartego rynku polegają na sprzedaży lub kupnie papierów wartościowych przez Bank Centralny . Operacje mogą być dokonywane w dowolnej skali . Jest to najskuteczniejszy instrument regulowania podaży pieniądza , warunkiem zaś jest istnienie odpowiednio rozwiniętego rynku papierów wartościowych .

Ad. 3

Rezerwy obowiązkowe - to ta część rezerw całkowitych znajdujących się w dyspozycji banków , która z mocą prawa nie może być wykorzystywana do tworzenia pieniądza przez udzielanie pożyczek.

Nie jest to skuteczny instrument regulowania podaży pieniądza .

Bank Centralny nie może zmieniać wskaźnika zbyt często gdyż zostanie zachwiana stabilność monetarna i ekonomiczna kraju . Duże znaczenie mają zmiany wskaźnika gdy kraj jest narażony na duże przepływy krótkoterminowych kapitałów międzynarodowych .

Zmiana poziomu rezerw obejmuje w jednakowym stopniu wszystkie banki w kraju .

Rodzaje polityki pieniężnej stosowanej przez Bank Centralny

1. EKSPANSYWNA - miękka polityka pieniężna - polega na zwiększaniu podaży pieniądza poprzez obniżenie stopy dyskontowej , zakup wyemitowanych przez rząd papierów wartościowych na otwartym rynku obniżenie wskaźnika rezerw obowiązkowych .

2. RESTRYKCYJNA - twarda - polega na zmniejszeniu podaży pieniądza przez podwyższenie stopy dyskontowej , sprzedaż publicznych papierów wartościowych i podwyższeniu rezerw wskaźnika obowiązkowych .

Bank Centralny oddziaływuje na podaż pieniądza w celu stabilizacji poziomu produkcji i zatrudnienia oraz wspierania rozwoju gospodarczego .

Przykład ekspansywny :

W okresie recesji charakteryzującej się spadkiem tempa wzrostu gospodarczego i wzrostem bezrobocia zalecana jest ekspansywna polityka pieniężna . Działania w celu zwiększenia podaży pieniądza powodują obniżenie w przynajmniej krótkim okresie stopy %. Wzrost podaży pieniądza i obniżenie podaży pieniądza zwiększają popyt globalny w konsekwencji inwestycje , zatrudnienie oraz poziom działalności gospodarczej .

Przykład restrykcyjny w Polsce :

Innego rodzaju działania podejmuje Bank Centralny gdy inflacja osiąga wysoki poziom . Uznając że jest ona spowodowana nadmierną kreację pieniądza Bank Centralny w celu jej opanowania zmniejsza stopę wzrostu podaży pieniądza stosując restrykcyjną politykę pieniężną . Jej konsekwencją jest obniżenie także rozmiarów inwestycji i produkcji oraz zatrudnienia .

Instrumenty typu administracyjnego regulowania podaży pieniądza :

Racjonowanie kredytów - stosuje się kiedy inflacja jest bardzo wysoka a mimo to przedsiębiorstwa zaciągają kredyt po wysokiej stopie % , gdyż mogą przerzucić wzrost stopy % na ceny swoich wyrobów i mimo to nie tracą klientów.

Zaletą jest to że jest to bardzo skuteczna , natychmiastowa kontrola .

Wady racjonowania kredytów :

1. Uderza w przedsiębiorstwa małe i średnie .

2. Szkodzi konkurencji między bankami .

3. Negatywnie wpływa na stopę % - nie decyduje ona już o alokacji inwestycji .

Była długo stosowana we Francji .

Dlaczego obecnie nie stosuje się racjonalnego kredytowania :

1. Rozwój rynku finansowego .

2. Ruchy kapitałów międzynarodowych .

Instrumenty specyficzne

Selektywna polityka kredytowa :

• kredyty preferencyjne

• subwencje

Polityka selektywna :

• nie może naruszać zasad globalnej polityki

• zadania muszą być tutaj nieliczne i jasno zdefiniowane

• zadania musza być okresowo weryfikowane

Skuteczność polityki pieniężnej :

Jest to najskuteczniejszy instrument jakim posługuje się rząd . Jest skuteczniejsza jeżeli połączona jest polityką budżetową / np. inflacja / .

Ograniczenia skuteczności polityki pieniężnej :

1. Konflikty celów - może zajść konflikt między celami wewnętrznymi np. inflacja i bezrobocie .

Konflikty między celami wewnętrznymi i zewnętrznymi np. stopa % .

2. Inne efekty niż zamierzaliśmy .

3. Nie elastyczność pewnych wydatków budżetowych i sztywność pewnych struktur gospodarczych :

- wzrost cen to wzrost dochodów

- na inflacji korzystają przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe

- wydatki niezależnie od polityki pieniężnej np. przemysł zbrojeniowy , na oświatę , policję

- ograniczona mobilność siły roboczej

4. Przynależność do międzynarodowych organizacji gospodarczych jak międzynarodowy fundusz

walutowy , bank światowy .

RYNEK KAPITAŁOWY I RYNEK PIENIĘŻNY 18.11.2001.

RYNEK FINANSOWY- obejmuje ogół transakcji związanych z przemieszczaniem kapitałów pieniężnych od podmiotów dysponujących wolnymi środkami pieniężnymi do podmiotów zgłaszających zapotrzebowanie na takie środki .

RYNEK FINANSOWY

RYNEK PIENIĘŻNY RYNEK WALUTOWY RYNEK KAPITAŁOWY

- krótkoterminowe lokaty

- kredyty BANKOWY PAPIERÓW

- bony WARTOŚCIOWYCH

- czeki

RYNEK PIENIĘŻNY- obejmuje transakcje związane z przemieszczaniem krótkoterminowych kapitałów bankowych w formie depozytów i kredytów bankowych jak również w postaci specjalistycznych instrumentów finansowych jak weksle , bony i certyfikaty pieniężne , czeki .

RYNEK WALUTOWY - umożliwia dokonywanie transakcji kupna i sprzedaży walut innych krajów , może być dokonywane w celach regulujących , w celach interwencyjnych .

RYNEK KAPITAŁOWY -pozwala na tworzenie i przepływ długoterminowych kapitałów , wykorzystywany w działalności gospodarczej a także na pokrywanie deficytu budżetowego .

RYNEK BANKOWY - obejmuje głównie długoterminowe lokaty i kredyty .

RYNEK PAIERÓW WARTOŚCIOWYCH - jest to zespół wszystkich osób dokonujących wzajemnych operacji związanych z przenoszeniem prawa własności papierów wartościowych na zasadach kupna-sprzedaży według uzgodnionych cen , kształtujących się pod wpływem popytu i podaży , przedmiotem obrotu są akcje , obligacje .

Funkcje rynku papierów wartościowych / korzyści / :

1. Rynek ten pozwala bankom na zwiększenie pieniądza kredytowego .

2. Budżetowi pozwala na finansowanie wydatków .

3. Posiadaczom wolnych środków finansowych umożliwia ich inwestowanie .

4. Przedsiębiorstwom stwarza możliwość uzyskania od licznych inwestorów znacznych kwot pieniężnych i przekształcenia ich w kapitał pozwalający na realizację różnych przedsięwzięć .

5. Posiadaczom papierów wartościowych umożliwia zamianę ich na gotówkę , którą można przeznaczyć na zakup innych papierów lub inne cele .

Rynek papierów wartościowych

RYNEK PIERWOTNY RYNEK WTÓRNY RYNEK POZA GIEŁDOWY

EMITENT GIEŁDA

BIURO MAKLERSKIE BIURO MAKLERSKIE INWESTORZY BIURO MAKLERSKIE

INWESTORZY

RYNEK PIERWOTNY - obejmuje operacje , które występują wyłącznie przy sprzedaży walorów przez

emitentów . Operacje te realizowane są jedynie w postaci emisji nowych walorów . Emisja może mieć charakter publiczny lub prywatny .

RYNEK WTÓRNY- umożliwia wymianę walorów między inwestorami bądź wymianę ich na gotówkę .

Stwarza on :

1. Szansę uzyskania korzyść wynikających ze wzrostu cen walorów .

2. Pozwala na łatwą zamianę struktury lokat .

3. Pozwala na odzyskanie gotówki .

Rynek pierwotny i wtórny mogą mieć formę rynku publicznego bądź prywatnego

RYNEK PUBLICZNY - jest to rynek regulowany przepisami prawa w celu zabezpieczenia inwestorów . Warunkiem dopuszczenia walorów do obrotu jest uprzednia weryfikacja ich solidności i zgodności z prawem . Muszą otrzymać zgodę Komisji Papierów Wartościowych . Oferta jest skierowana do znacznego okręgu nabywców .

RYNEK PRYWATNY - nie ma sformułowanego charakteru i transakcje obejmują emisję walorów nie dopuszczonych do publicznego obrotu , transakcje wtórne dokonywane między bankami , darowizny i wzajemne przekazywanie walorów np. w razie połączenia spółek .

RYNEK POZAGIEŁDOWY - jest to rynek walorów nie notowanych na giełdzie . Na rynku tym uzyskują notowania papiery nowo powstałych korporacji i jest to jedna z przesłanek do późniejszych starań o dopuszczenie danych walorów do obrotu na giełdzie .Dokonuje się tutaj obrotu papierami , które nigdy nie będą mogły wejść na giełdę np. ze względu na niski kapitał firmy , czy brak zabezpieczenia emitentów .

Niektóre z tych działają w formie zorganizowanej dokonują selekcji walorów .

Uczestnicy rynków papierów wartościowych :

1. EMITENT - reprezentuje zapotrzebowanie na kapitał . Jego aktywność zależy od koniunktury

gospodarczej , korzysta z pomocy wyspecjalizowanych banków np. bony inwestycyjne .

2. INWESTOR - nabywca papierów wartościowych , rodzaje :

- inwestor bierny ceni bezpieczeństwo lokat nie jest skłonny do ryzyka , nastawiony na stabilny

zysk np. nabywcy obligacji

- inwestor czynny - dokonuje częstych operacji kupna-sprzedaży w celu osiągnięcia zysku na

różnicach kursowych , interesują go transakcje spekulacyjne oraz papiery wartościowe

wysokiego ryzyka , na bieżąco obserwują kształtowanie się sytuacji ekonomicznej firm

- inwestor indywidualny - nabywa papier wartościowy na podstawie osobiście podejmowanych

decyzji korzystając ewentualnie z opinii doradców

- inwestorzy instytucjonalni - są to firmy i instytucję lokujące walory , kapitały powierzane im

w formie depozytów , składek ubezpieczeniowych , rent i tym podobnym , cechuje ich duży

profesjonalny i ich kategorii

a/ instytucje ubezpieczeniowe fundusze emerytalne i banki podejmują lokaty o dużym stopniu

bezpieczeństwa chroniące przed inflacją unikają operacji spekulacyjnych

b/ fundusze powiernicze / spółki akcyjne / wykorzystują kapitał powierzony przez indywidualnych

inwestorów , rodzaje funduszy powierniczych :

- fundusze agresywnego wzrostu uczestniczą w transakcjach spekulacyjnych / max straty , max

ryzyko /

- fundusze wzrostu unikają transakcji zbyt ryzykownych i nabywają akcje renomowanych firm

- fundusze zrównoważonego / umiarkowanego / wzrostu inwestują w akcje renomowanych firm

z różnych sektorów / np.Fidelia /

- fundusze równowagi lokują swoje kapitały częściowo w akcjach , częściowo w obligacjach ,

zależy to od koniunktury gospodarczej

- fundusze obligacji inwestują w obligacje , najniższe ryzyko i najniższe zyski

- fundusze sektorowe koncentrują swoją działalność w ściśle określonych sektorach gospodarki

np. kupują akcje i obligacje sektora energetycznego

• fundusze specjalistyczne inwestują w walory ściśle określonych przedsięwzięć

3. MAKLER - cechy zawód podlega licencjonowania , powinien zasługiwać na zaufanie , nie karany

nabywa i sprzedaje papiery wartościowe na rzecz klientów , zarządza cudzymi pakietami akcji , prowadzi doradztwo odnośnie lokowania , przechowuje papiery wartościowe .

4. BROKER / w Polsce / używa się dla określenia pośrednika w sferze ubezpieczeń , wybiera warianty ubezpieczeniowe najkorzystniejsze dla klienta a nie firmy ubezpieczającej .

5. MAKLER-DEALER - zawiera na giełdzie transakcje we własnym imieniu i na własny rachunek .

6. DOM MAKLERSKI / FIRMA MAKLERSKA / - pośredniczy w zakresie obrotu papierami

Wartościowymi , doradza odnośnie inwestowania .

GIEŁDĘ - stanowią odbywające się w odpowiednio zorganizowanej formie regularne spotkania osób zainteresowanych zakupem lub sprzedażą papierów wartościowych według kształtujących się na zasadzie popytu i podaży , które podawane są do publicznej wiadomości .

Rodzaje giełd :

• lokalne - obroty dotyczą walorów emitowanych na terenie danego kraju

• międzynarodowe - transakcje dokonywane są papierami emitowanymi za granicą

• światowe - dokonuje się szczególnie wysokich obrotów papierami wartościowym i operacje

dokonywane na takich giełdach z zwłaszcza występujące na nich tendencje kursowe wywierają wielki wpływ na inne giełdy a często sygnalizują przemiany koniunkturalne w gospodarce światowej

Giełdy są tworzone w formie :

1. Spółki akcyjnej np. Polska , USA

2. Organizacje publiczno - prawne

Zasady uczestnictwa na giełdach trybu dopuszczenia papierów do obrotu , funkcjonowania organów giełdy normowane są w statutach .

Uczestnicy giełdy :

Krąg osób uprawnionych do uczestnictwa w giełdzie jest ograniczony , ograniczenia mają zapewnić większą wiarygodność i solidność przeprowadzonych operacji giełdowych . Uczestnicy giełdy

to pośrednicy / maklerzy , brokerzy , domy maklerskie / oraz samodzielni uczestnicy / przedstawiciele banków oraz innych instytucji finansowych / . Osoby nie będące uczestnikami giełdy a pragnące

skorzystać z jej usług mogą to uczynić za pośrednictwem maklerów lub udzielić odpowiednich zleceń samodzielnym uczestnikom .

Weryfikacja przed dopuszczeniem papierów wartościowych do obrotu na giełdę

Kryteria dopuszczenia :

1. Dopuszczenie papierów prywatnych emitentów do obrotu następuje dopiero po upływie pewnego

obrotu tymi papierami poza giełdą .

2. Emitent musi się legitymować odpowiednim kapitałem i zyskownością .

3. Wypuszczone walory powinny mieć masowy charakter i znajdować się w posiadaniu licznych

inwestorów .

4. Emitenci muszą przekładać władzę giełdy sprawozdania z działalności .

5. Regulamin giełdy może określić sytuacji w którym eliminuje się z obrotu dopuszczone wcześniej

walory w razie ich pogorszenia .

Rodzaje operacji giełdowych :

1. Transakcje natychmiastowe - realizowane bezpośrednio po ich zawarciu nie później niż przed

upływem 1 do 2 dni po ich dokonaniu .

2. Transakcje terminowe - występują gdy między datą ich zawarcia i datą realizacji z góry określoną

występuje pewien świadomie wydłużony okres , uczestnicy uzgadniają wzajemnie ilość danego

papieru oraz cenę a także termin rozliczenia .

Zbywca prowadzi grę na zniżkę tj. przewiduje , że kurs danego waloru obniży się w przyszłości w stosunku do kursu ustalonego w mowie . Określa się go mianem niedźwiedzia / BEAR / . Drugi liczy że kurs zakupionych walorów w dniu likwidacji transakcji wzrośnie , gra na zwyżkę i jest określony mianem byka / BULL / .

INFLACJA

INFLACJA - to wzrost ogólnego poziomu cen a nie ceny pojedynczego lub niewielu towarów dokonujący się przy wciąż rosnącej ilości / podaży / pieniądza znajdującego się w obiegu co powoduje spadek jego wartości oraz niekontrolowaną redystrybucję dochodów i majątku .

Z a inflację nie uważa się jednorazowego ruchu cen w górę wywołanego :

1. wzrostu cen surowców z importu

2. eliminacją istniejących dotychczas dotacji

3. zmianą systemu podatkowego / VAT i akcyza /

Etymologia pojęcia inflacja :

Inflacje - inflare - oznacza wzdymać , nadmuchiwać i po raz pierwszy tego słowa użyto na określenie wzrostu cen w czasie amerykańskiej wojny domowej 1861-1865 .

Zjawisko odwrotne to deflacja - jest to spadek ogólnego poziomu cen w wyniku redukcji zasobów pieniądza . Utrzymujący się dłużej proces spadku cen prowadzi do ograniczenia produkcji , masowych zwolnień , wzrostu bezrobocia a w konsekwencji do dalszego spadku popytu i bankructwa np. światowy kryzys gospodarczy w latach 1929-1933 , USA w latach 1949-1945 - spadek cen rzędu 2%.

Zjawisko stachflacja charakteryzuje się tym , że jednocześnie występuje wysoka inflacja i wysokie bezrobocie i często jest spowodowane prze wstrząs podażowy np. podwojenie się cen ropy naftowej .

Zjawisko slumpflacja z bezrobociem i inflacją występuje recesja / spadający PKB / .

Szok podażowy - nagłe ograniczenie dostępności istotnych zasobów naturalnych lub czynników produkcji w wyniku zdarzeń naturalnych , decyzji politycznych lub umowy dostawców kontrolujących znaczną część podaży danego dobra np. ropy naftowej .

Inflacja nie zawsze objawia się wzrostem cen lecz może się pojawić w postaci niedoboru na rynku .

Klasyfikacja inflacji :

I . Ze względu na formę :

1. Inflacja otwarta / jawna , cenowa / wyraża się wzrostem cen występuje w krajach o gospodarce

rynkowej np. Francja , Niemcy , Polska .

2. Inflacja tłumiona / ukryta , stłumiona / charakteryzuje ją przymusowe oszczędności wywołane

niedostateczną podażą w stosunku do efektywnego popytu / jest to tz. luka inflacyjna / czyli występowanie nadwyżki globalnego popytu nad podażą . Ma miejsce kiedy administracyjna kontrola cen i płac nie dopuszcza do przerodzenia się nierównowagi rynkowej w wzrost cen i płac.

Poziom cen i kosztów pozostaje względnie stabilny natomiast nierównowaga gospodarcza objawia się pod postacią kolejek , sprzedaży spod lady , spekulacji , powstania czarnego rynku oraz różnych systemów rozdzielnictwa i reglamentacji .

Jako miernik inflacji ukrytej może służyć kształtowanie się cen na czarnym rynku lub zmiany kursu waluty krajowej w stosunku do innej waluty .

Ta forma była rozpowszechniona w systemie gospodarki nakazowo-rozdzielczej .

Inflacja tłumiona może się przekształcić w otwartą przez uwolnienie cen , odwrotny proces wymaga urzędowego zamrożenia cen .

II . Ze względu na natężenie rodzaje :

• inflacja pełzająca nie powoduje negatywnych skutków , ceny rosną w wolnym tempie 3-5% rocznie , w skali miesiąca wzrost cen nie przekracza 1% , gospodarka funkcjonuje normalnie , nie jest groźna dla stabilności gospodarki

• inflacja umiarkowana / krocząca / ceny rosną powoli 5-10 % w skali roku , nie występuje zniekształcenie relacji cenowych , ceny na ogół adekwatnie odzwierciedlają stopień względnej rzadkości dóbr , prawidłowo orientują producentów jak i nabywców przy podejmowaniu decyzji gospodarczych ludzie nie wyzbywają się oszczędności , rynek jest dostosowany do procesu powolnej inflacji , inflacja jest oczekiwana i uwzględniona w rachunku ekonomicznym

• inflacja galopująca wymyka się z pod kontroli państwa , wzrost cen 10-50% w skali roku , występuje istotne zniekształcenie relacji cenowych sygnały rynkowe dotyczące tego co warto w większej ilości produkować , a co w mniejszej i gdzie kierować zasoby inwestycyjne są nieprzejrzyste i mylące , inwestycje są lokowane po części przypadkowo , z kolei strony zgodnie z preferencjami nabywców końcowych , z drugiej nie koniecznie w dziedzinach , które gwarantują

duży zysk , obniża się efektywności procesów gospodarczych , przedsiębiorcy skracają horyzont

czasowy swoich decyzji , inwestując w przedsięwzięcia szybko rentujące i spekulacyjne , a nie

przedsięwzięcia ważne z punktu widzenia długofalowego wzrostu następuje obniżenie skłonności

do oszczędzania oraz lokowanie oszczędności w lokatach pewnych albo spekulacyjnie

atrakcyjnych np. walutach obcych , stanowi zachętę do zaciągania kredytu na możliwie długi

termin po stałej stopie %

• hiperinflacja wzrost cen od 50% wzwyż w skali roku bez górnej granicy , powoduje poważne

załamanie koniunktury oraz destabilizuje stosunki społeczno-polityczne , powoduje ucieczkę od kapitału za granicą , osłabia wiarygodność finansową wierzycieli , rodzimy kapitał wywozi swoje zasoby za granicę

Przyczyny inflacji mogą tkwić w polityce pieniężnej , kredytowej , budżetowej i inwestycyjnej w dysproporcjach gospodarczych , w spadku wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych , we wzroście cen surowców , paliwa i energii na rynku światowym .

Przyczyny inflacji w Polsce tkwią :w strukturze gospodarki , strukturze produkcji i jej kosztach oraz proporcjach podziału dochodu narodowego .

Inflacja nie może zaistnieć bez nadmiernej emisji pieniądza , ale nie jest zjawiskiem czysto pieniężnym .

Klasyfikacja inflacji ze względu na czynniki jakie wywołały inflację :

1. inflacja popytowa

2. inflacja podażowa / kosztowa /

Ad. 1 inflacja popytowa / nabywców / występuje gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji , czynniki : wzrost globalnego popytu może być spowodowany zwiększeniem się zapotrzebowania ze strony różnych podmiotów gospodarczych państwa , przedsiębiorstw , gospodarstwa domowych lub zapotrzebowania z zagranicy .

Wzrost popytu ze strony państwa może być spowodowany przez deficyt budżetowy .

Inflacja popytowa występuje najczęściej w okresie wojen , w krajach słabo rozwiniętych . Przeciwdziałania :

• ograniczenie wydatków rządowych

• zwiększenie podatku dochodowego

Ad. 2 inflacja podażowa - wyróżniamy 2 typy :

A/ inflacja spowodowana wzrostem kosztów

B/ inflacja wywołana dążeniem do wzrostu zysków

Ad. A inflacja spowodowana wzrostem kosztów / dostawców / - spowodowana jest podnoszeniem cen w wyniku rosnących kosztów produkcji . Przyczyny :

1. wzrost każdego ze składników kosztów np. wzrost płac , rent , surowców , importu , również

pochodzenia krajowego , wzrost narzuty na płace / ZUS / , a także innych składników kosztów / np.

dzierżawy , odsetek od kredytu /

2. wytwarzanie w nie optymalnej skali produkcji lub wysokie koszty stałe przy nie wykorzystanych

zdolnościach produkcyjnych

3. wzrost podatków

Dwa szczególne przypadki inflacji kosztowej :

Inflacja płacowa - przeforsowanie nadmiernych w stosunku do wydajności pracy żądań płacowych

związków zawodowych , powoduje wzrost kosztów wytwarzania , a to prowadzi

do wzrostu cen

Inflacja importowana - polega na przenoszeniu wzrostu cen z jednego kraju do innych krajów ,

występuje jeśli nie istnieją ograniczenia administracyjne w kształtowaniu się

kursów walutowych , wpływ wzrostu cen towarów importowanych na rozwój

inflacji , jest tym większa im poważniejszą rolę odgrywa w gospodarce handel

zagraniczny

Kto jest najbardziej narażony :

Ryzyko tego typu wystąpienia inflacji jest szczególnie duże dla krajów malejących trudności płatnicze o słabej walucie , zacofanych gospodarczo , rządy takich krajów zostają zmuszone do wprowadzenia administracyjnych ograniczeń importu i kontroli przepływu kapitału .

Inne przyczyny inflacji podażowej to wojny , kataklizmy , niepokoje polityczne , nieurodzaj w rolnictwie .

Przeciwdziałania :

• stała stopa procentowa

• stałe ceny kluczowych produktów

• podatki

Ad. B inflacja spowodowana chęcią zwiększenia zysków :

• monopole

• oligopole

Inflacja strukturalna występuje , gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki tzn na zmiany popytu na produkty i zmiany technologii wytwarzania .

Zmiany w strukturze gospodarczej wywołują pojawienie się niedoborów , jeśli niedobór dotyczy produktu o istotnym znaczeniu dla gospodarki np. paliwo , stal wówczas wzrost jego ceny zostanie przeniesiony na ceny wielu innych dóbr .

Przyczyny : wzrost poziomu cen może dotyczyć zmiany popytu , zmian technologii produkcji , wprowadzenia innowacji , zmiany konkurencji .

Zapobieganie : program powinien popierać swobodę przenoszenia czynników produkcji i ludzi między różnymi gałęziami gospodarki narodowej .

Pomiar inflacji :

Inflację mierzy się skalą wzrostu cen , najczęściej stosowanym miernikiem jest CPI - indeks wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych .

Indeks cen towarów konsumpcyjnych oblicza się dzieląc wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego na zakup reprezentowanego koszyka dóbr w badanym roku przez analogiczne wydatki w roku przyjętym za bazowy .

Wynik zależy :

1. od wyboru dóbr

2. udziału poszczególnych dóbr w koszyku

3. wyboru okresu bazowego / wyjściowego /

4. czasu

5. zmian jakości towarów

Drugi miernik :

Deflator cen PKB obejmuje zmiany wszystkich wytworzonych w danym okresie dóbr i usług oprócz artykułów konsumpcyjnych , także towary inwestycyjne , surowce , produkty rolne .

Przyczyny inflacji według różnych koncepcji teoretycznych :

Inflacja popytowa :

teoria monetarna inflacji twórcą jest Milton Friedman

MU = PQ

Przyczyną inflacji jest zbyt duża ilość pieniądza w obiegu oraz błędna polityka pieniężna państwa - jest to analiza długookresowa .

Według J.KEYNES inflacja ma miejsce , gdy łączny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia , elementem popytowej teorii inflacji jest koncepcja liki inflacyjnej - analiza krótkookresowa .

Według KEYNESA zapobiec można inflacji przez :

• zachęcenie ludności do oszczędzania

• wzrost podatków

• administracyjne kontrole cen i dochodów

INFLACJA KOSZTOWA :

1. koncepcje inflacji płacowej , teoria J. MICKSA związki zawodowe wymuszają podwyżkę - rosną ceny .

2. teoria cen administracyjnych przyczyny w polityce cenowej wielkich korporacji

Obie koncepcje połączył J.K.GALBRAITH który sformułował teorię procesu inflacyjnego , podzielił gospodarkę na dwa sektory :

1. planujący : zdominowany przez wielkie korporacje i silne związki zawodowe

2. rynkowy w którym przeważają przedsiębiorstwa małe , średnie działające w wolno

konkurencyjnych

Walka z inflacją według GALBRATHA :

Polityka restrukcyjna pieniężna i podatkowa jest nieskuteczna w walce z inflacją , gdyby była skuteczna doprowadziłaby do załamania gospodarczego .

Proponuje zastosowanie kontroli płac i cen wobec sektora planującego / jest to polityka dochodowa /.

Społeczno-ekonomiczne skutki inflacji :

1. kwalifikuje rachunek ekonomiczny i powoduje nieoptymalną alokację zasobów

2. osłabia skłonność do oszczędzania i powoduje ucieczkę w dobra rzeczowe

3. dewaluacja waluty

4. ucieczka kapitału za granicę

5. następuje transfer dochodów od pożyczkodawców do pożyczkobiorców

Kto traci na inflacji :

1. grupy ludności otrzymujące stałe dochody i dysponujące mniejszą siłą przetargową

2. pracownicy , których płace rosną wolniej niż stopa inflacji

3. emeryci , renciści

4. pracownicy najemni oraz inni odbiorcy świadczeń społecznych

5. lepiej zarabiający

6. przedsiębiorcy

7. banki i towarzystwa ubezpieczeniowe

8. nabywcy obligacji

Na inflacji zyskuje :

1. właściciele dóbr rzeczowych

2. właściciele majątków / ziemi , budynków /

3. dłużnicy

Przed stratami inflacji chroni :

1. lokowanie pieniędzy w dobra trwałe

2. lokowanie pieniędzy w walutach o stabilnym kursie

Inflacja sprzyja kombinacją i spekulacją .

INFLACJA INERCYJNA / oczekiwana / - jest to stopa inflacji , która jest oczekiwana i jest wbudowana w umowy i porozumienia nieformalne , również jest uwzględniona w polityce budżetowej i pieniężnej . Zjawisko inercyjności inflacji powoduje , że ma ona tendencję do utrzymania się przez dłuższy czas .

Polityka przeciwdziałania inflacji :

1. polityka dochodowa polega na oddziaływaniu na dochody , płace i ceny

a/ śledzenie decyzji płacowo-cenowych i przestrogi , opinie publiczne ma wpływ na te decyzje

b/ ustala nieobowiązkowe normy wzrostu płac i cen

c/ metoda marchewki - ustala się normy wzrostu dochodów i zachęca przedsiębiorstwa do

kształtowania płac i cen poniżej normy

d/ metoda kija - przedsiębiorstwa które przekraczają normy muszą zapłacić dodatkowy podatek

e/ bezpośrednia kontrola dochodów polegająca na zamrożeniu płac , a czasem i cen na krótki okres

walka z inflacją - jej instrumenty :

indeksacja płac jest to proces dostosowania poziomu płac do wzrostu cen i kosztów utrzymania / podstawa jest miernik CPJ / , przedłuża trwanie inflacji w czasie

2. polityka pieniężna - restrukcyjna polityka pieniężna

- racjonowanie kredytów

- bank centralny musi być ustawowo niezależny od rządu i nie wolno mu pokrywać deficytu

- emisje dodatkowych pieniędzy

- utrzymanie stałego kursu walutowego

3. polityka budżetowa :

- przeciwdziałanie deficytu budżetowego

- ograniczenie wydatków na cele socjalne

- wzrost podatku dochodowego

Najlepszy rezultat daje połączeni polityki pieniężnej z budżetową .

4. polityka płacowa - ograniczenie roli związków zawodowych

5. polityka cenowa - polega stymulowaniu rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw , stwarzanie

warunków do uczciwej konkurencji , utrudnianie powstania monopolu , wzmacnianie pozycji użytkowników , stwarzanie odpowiednich nam prawnych , ustalenie tych samych reguł gry dla wszystkich podmiotów

1.12.2001

W 1958r. Philips opublikował teorię , Że istnieje zależność między stopą inflacji a stopą bezrobocia .

Stosowanie tej polityki w latach 70 towarzyszyło zjawisko stakflacji . Wyjaśnieniem tego zjawiska zajął się M.Friediyan i udowodnił , że długookresowa zależność między inflacją a bezrobociem ma kształt pionowy .

W długim okresie nie istnieje wybór między inflacją a bezrobociem .

Wnioski :

1. Wymienialność / trade off / między inflacją a bezrobociem może istnieć tylko w krótkim okresie .

2. W długim okresie wymienialność nie istnieje , długookresowa krzywa Philipsa przyjmuje postać

pionowej prostej przecinającej oś odciętych w punkcie określonym naturalną stopą bezrobocia .

3. Jedynie przy stopie bezrobocia równej jej naturalnemu poziomowi możliwy jest stabilny poziom

Inflacji , wyższe lub niższe bezrobocie oznacza przyhamowanie lub przyśpieszenie procesów inflacyjnych .

4. W długim okresie rzędy mogą wybierać między okresowo tylko niższym bezrobociem i ulegającym coraz większemu przyśpieszeniu tempem inflacji .

5. Pionowy kształt długookresowej krzywej nie wyklucza możliwości , że np. przy wystąpieniu szoków podażowych również krótkookresowa krzywa może przybrać postać pionową lub nawet pozytywnie nachyloną .

BEZROBOCIE : w ujęciu ekonomicznym

Bezrobotni to ludzie w wieku zdolności do pracy mający ta zdolność ale z różnych powodów nie mogący znaleźć pracy . Bezrobotni są częścią ludności w wieku produkcyjnym .

LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM / Lp /

ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ / Sr / BIERNI ZAWODOWO / NSr /

/ aktywni zawodowo/ / emeryci , renciści /

ZATRUDNIENI / Z / BEZROBOTNI / B /

Zasoby siły roboczej to osoby w wieku produkcyjnym , które są zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia .

Współczynnik aktywności zawodowej : Az = Sr - zasoby siły roboczej

Lp - ludność w wieku produkcyjnym

1. Wartość współczynnika zależy np. od płacy im większa płaca - więcej osób chce tą pracę .

2. Wykształcenia

3. Model rodziny

4. Możliwości znalezienia pracy

Siła robocza / Sr / jest sumą zatrudnionych i bezrobotnych .

Sr = Z + B -- B = Sr - Z

B = Az x Lp - Z - tak się liczy bezrobocie

Wskaźnik stopy bezrobocia B

B = Sr x 100 / % /

Metody pomiaru bezrobocia :

I . Metoda wykorzystywana w statystyce organizacji pracy

1. bezrobotni to osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia

2. pozostające bez pracy i nie uczące się w szkołach z wyjątkiem szkół wieczorowych i zawodowych

3. zarejestrowane w urzędzie pracy , jeżeli ukończył 18 lat , nie ukończył 60- kobiety , 65 - mężczyźni

4. nie nabyły praca do emerytury wojskowej / wojskowi /

5. nie są właścicielami , posiadaczami gospodarstwa rolnego

6. nie prowadzą poza rolniczej działalności gospodarczej

II. Metoda wykorzystywana w badaniach aktywności ekonomicznej ludności / BAEL / do bezrobotnych zalicza się osoby spełniające trzy warunki jednocześnie

1. w okresie badanego tygodnia nie pracowały nawet godzinę

2. aktywnie poszukują pracy

3. są gotowe podjąć pracę w badanych lub następnym tygodniu

Bezrobocie - zasoby i strumienie na rynku pracy

ZASOBY ZATRUDNIENIA / Z /

ZASOBY BEZROBOCIA / B /

ZASOBY OSÓB NIENALEŻĄCYCH DO SIŁY ROBOCZEJ / NSr /

Strumień 1 obejmuje :

• osoby zwolnione w ramach zwolnień grupowych

• zwolnione w trybie indywidualnym

• odchodzące dobrowolnie

Strumień 4 obejmuje :

• absolwenci szkół

• osoby , które ponowiły starania ale bezskutecznie

Strumień 3 obejmuje :

• przechodzenie na emeryturę i rentę

• osoby zniechęcone poszukiwaniem pracy

Wielkość zasobów bezrobocia można opisać równaniem :

Nb - napływ do zasobów bezrobocia

Ob - odpływ zasobów bezrobocia

B = Nb - Ob

Zależy od napływów i odpływów bezrobocia

Rodzaje bezrobocia :

Bezrobocie frekcyjne - jest to bezrobocie nieuniknione , występujące w każdym typie gospodarki

rynkowej .Aby je obniżyć potrzebna jest informacja o rynku pracy / szybka / , likwidacja zasiłków dla bezrobotnych również zmniejszyłoby bezrobocie frekcyjne .

Bezrobocie dobrowolne - występuje gdy określona liczba osób nie chce podjąć pracy z powodu nie odpowiadających warunków lub innych względów.

Bezrobocie sezonowe - wahania z produktu , występujące z powodów naturalnych np. rolnictwo , budownictwo , transport.

Te trzy formy to bezrobocie nieuniknione albo normalne . Wynosi od 3- 4,5 % to przyjmuje się że jest pełne zatrudnienie , równowaga między popytem a podażą .

Bezrobocie przymusowe ma miejsce , gdy określona liczba osób poszukuje pracy , chce pracować przy jakiejkolwiek pracy , ale nie może znaleźć pracy .

Niewystępowanie bezrobocia przymusowego oznacza istnienie ogólnej równowagi na rynku pracy przy przewadze popytu nad podażą siły roboczej .

Bezrobocie chronione - dotyczy osób , które z różnych powodów np. stan zdrowia , przeszłość polityczna nie mają szans w warunkach konkurencji na otrzymanie pracy , gdy ją utracą z przyczyn niezależnych od siebie .

Bezrobocie strukturalne - powstaje w rezultacie niedopasowania struktury podaży siły roboczej do popytu w aspekcie kwalifikacyjnym , zawodowym i regionalnym .

Inne powody to :

• nierównomierny wzrost gospodarczy

• brak kapitału

• złe proporcje w rozmieszczaniu zasobów produkcyjnych w gospodarce

• postęp technologiczny

• międzynarodowy podział pracy

Może mieć charakter trwały gdyż likwidacja wymaga długiego okresu czasu .

Przeciwdziałaniu bezrobociu strukturalnego :

• hamowanie procesu postępu technicznego i technicznego

• kształcenia , przeszkalanie pracowników

Bezrobocie naturalne = bezrobocie frekcyjne + bezrobocie strukturalne

Bezrobocie nieefektywnego popytu / inaczej kensistowskie / - powstaje jako wynik niedostatecznego popytu na dobra , które mogą być wytwarzane przy pełnym wykorzystaniu siły roboczej . Liczy się je różnicą między liczbą osób poszukujących pracy a liczbą stanowisk pracy . Bezrobocie to zajmuje się zmianami struktury produkcji , powodującymi przesunięcie popytu z jednych na inne rodzaje prac . Tłumaczy się je ceną , którą trzeba zapłacić za obniżenie inflacji .

Bezrobocie koniunkturalne albo cykliczne - powstaje gdy popyt globalny maleje a ceny i płace nie przystosowują się dostatecznie szybko , aby mogło być przywrócone pełne zatrudnienie . Wiąże się z cyklem koniunkturalnym rozwoju gospodarczego i pojawia się szczególnie w fazie recesji .

Bezrobocie płacowe lub klasyczne - powstaje na skutek zbyt wysokich płac / żądania związków zawodowych / .

Bezrobocie ukryte - czyli nie występujące w statystykach . Pojawia się najczęściej na wsi i często nazywane jest agrarnym .

Krzywa D - krzywa popytu na płacę

Krzywa S - krzywa podaży pracy

Punkt A - punkt równowagi

Krzywa Nz - ilość osób poszukujących pracy

przy określonej płacy

odcinek A - B - bezrobocie naturalne

odcinek C - D - bezrobocie przymusowe

TEORIA KLASYCZNA

Stanowisko klasyczne :

• na rynku zawsze występuje tendencja stanu równowagi - utrzymywania go

• zjawisko bezrobocia tłumaczy ograniczeni swobodnego mechanizmu rynkowego

• za bezrobocie odpowiedzialne są związki zawodowe

• bezrobocie traktują jako bezrobocie dobrowolne

Polityka ograniczenia bezrobocia według klasyków polega na

• likwidacji ograniczeń swobodnego działania mechanizmu rynkowego

• osłabienia pozycji związków zawodowych

• zwiększeniu elastyczności płac

• usprawnieniu funkcjonowania rynku pracy

Aktywna ingerencja państwa nie jest potrzebna .

TEORIA KEYSISTOWSKA

Punkt A - stan równowagi - wszyscy mają pracę

1. B - bezrobocie przymusowe

• przyczyny bezrobocia KEYNS upatruje w niewystarczającym popycie na towary

• bezrobocie ma charakter przymusowy

• keysiści odrzucają twierdzenie neoklasyków , że obniżki płac są w stanie obniżyć bezrobocie bo:

a/ nierealny jest postulat obniżek płac przy istnieniu silnych związków zawodowych

b/ obniżki płac zmniejszają dochody pracowników i ich wydatki konsumpcyjne , co prowadzi do

dalszego ograniczenia produkcji i zatrudnienia

• Keysiści wysuwaj postulat konieczności aktywnej ingerencji państwa w procesy gospodarcze w

celu zwalczania bezrobocia

Aby obniżyć bezrobocie należy:

• skumulować popyt na towary za pomocą :

a/ instrumentów budżetowych

b/ instrumentów pieniężnych

Skutki bezrobocia :

• wypłacanie zasiłków

• utrata możliwości zwiększenia produkcji

• utrata kwalifikacji siły roboczej

Bezrobocie może być powodem :

• rozpadu rodzin

• alkoholizmu

• pogarszaniu się stanu zdrowotnego społeczeństwa

Zalety bezrobocia - pozytywne skutki :

• dbałość o solidne wykonywanie pracy

• wysoka wydajność pracy i dyscyplina

Przeciwdziałanie negatywnym skutkom bezrobocia wymaga prowadzenia aktywnej polityki społecznej i zatrudnienia .

Wiąże się to z rozwiązywaniem w odpowiedni sposób takich kwestii jak :

• gwarantowana płaca minimalna

• minimum socjalne

• wymiar i rodzaje rent i emerytur , zasiłków rodzinnych dla bezrobotnych , chorobowych

• wymiaru czasu pracy

• zakres i odpłatność opieki zdrowotnej

• dostępność edukacji

• tworzenie miejsc pracy w sektorze publicznym

• subsydiowanie zatrudnienia w sektorze prywatnym

Zakres i formy polityki społecznej i zatrudnienia zależą od :

• tradycji danego społeczeństwa

• osiągniętego poziomu rozwoju

• dynamiki wzrostu gospodarczego

• podziału dochodu narodowego

• siły i aktywności związków zawodowych oraz związków pracodawców

• władzy państwowej

Polityka zatrudnienia :

I . Aktywna

II. Pasywna

I . Aktywna polityka państwa na rynku pracy - rodzaje :

1. makroekonomiczna - polega na wykorzystywaniu instrumentów budżetowych pieniężnych w celu redukcji bezrobocia , instrumentu te są skierowane na stymulowanie globalnego popytu na towary w przypadku teorii kensistowskiej lub stwarzaniu producentom korzystnych warunków rozwijania produkcji w przypadku teorii neoklasycznej

2. mikroekonomiczna - obejmuje takie elementy jak :

• subwencjonowanie płac - zależą od liczby zatrudnionych , od liczby nowo przyjętych pracowników i w zależności od regionu

• publiczne programy zatrudnienia - roboty publiczne

• pożyczki dla przedsiębiorstw w celu tworzenia nowych miejsc pracy oraz pożyczki dla bezrobotnych w celu podjęcia działalności gospodarczej na własny rachunek

• tworzenie nowych wolnych stref gospodarczych albo stref aktywności gospodarczej

• szkolenie zawodowe umożliwiające bezrobotnym zmianę kwalifikacji oraz ich zdobywania

• usługi pośrednictwa pracy świadczone przez biura pracy

II . Pasywna polityka zatrudnienia - formy :

1. Zasiłki dla bezrobotnych

2. Jednorazowe odszkodowania dla osób zwolnionych z pracy

3. Dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę

4. Przedłużanie okresu kształcenia

5. Wprowadzenie obowiązkowej służby wojskowej

6. Wysyłanie kobiet na urlop związany z wychowaniem dzieci

Bezrobocie i inflacja łącznie wywołują :

• redystrybucję dochodu narodowego na rzecz warstw lepiej usytuowanych

• spadek oszczędności inwestycyjnych

• wzrost różnych form tezauryzacji

• spadek wydajności pracy wywołana zmniejszeniem się poziomu płacy realnej

KONIUNKTURA GOSPODARCZA

To całokształt wskaźników życia gospodarczego , które charakteryzują sytuacje ekonomiczne danego sektora , regionu , kraju czy świata . W języku potocznym jest synonimem stanu gospodarczego .

Podstawowym zagrożeniem w gospodarce rynkowej jest niedostateczny popyt / pogorszenie koniunktury , spadek popytu / .

WAHANIA CYKLICZNE - są to powtarzające się w określonym rytmie mniej lub bardziej regularnie zmiany wielkości makroekonomicznych .

Periodycznie powtarzające się wahania istotnych składników życia gospodarczego nazywamy cyklem koniunkturalnym i mogą to być wahania globalnego popytu lub poziomu ogólnej działalności gospodarczej . Najważniejszą cechą cyklu jest rytmiczność .

Rodzaje wahań występujących w gospodarce :

1. WAHANIA SEZONOWE- wynikają ze stałych zmian pór roku /np. rolnictwo , budownictwo/ mają źródła w czynnikach instytucjonalnych np. wzrost popytu na papier w okresie wyborów .

Wahania sezonowe mogą wpływać na przebieg cyklu koniunkturalnego oraz same podlegać jego

wpływom .

2. WAHANIA PRZYPADKOWE - są nieregularne i nie cykliczne powodowane są czynnikami losowymi np. wojna , klęska , strajki lub zmianami polityki państwa , mogą zmieniać przebieg wahań cyklicznych .

3. POLITYCZNE CYKLE KONIUNKTURALNE - /cykle wyborcze i prezydenckie/ powstają gdy rząd wpływa na aktywność gospodarczą i wywołuje dodatkowe wahania .

4. CYKLE REGIONALNE - dotyczą rozwoju poszczególnych części kraju , regionu .

5. CYKLE SPECJALNE - / np. świńskie / są to odbywające się z pewną regularnością wahania produkcji żywca wieprzowego , przebiegają niezależnie od ogólnych wahań koniunktury i mają swój własny mechanizm .

6. TRENDY - czyli tendencje długookresowe są to stałe /zwyżkowe, zniżkowe lub na niezmienionym poziomie / ruchy czynników osobowych i rzeczowych w jakiejś dziedzinie gospodarczej . Zwyżkowe trendy następują najczęściej w wyniku rozwoju sił wytwórczych tz wzrostu poziomu wiedzy , kwalifikacji zatrudnionych , postępu technicznego . Trend jest przejawem długookresowej zmiany jakiejś zmiennej ekonomicznej np. PKB . Przebieg trendu zakłócony jest bieżącą sytuacją ekonomiczną . Mniejsze wahania o różnej amplitudzie i zmiennej

intensywności w ramach ogólnego trendu określa się mianem cykli koniunkturalnych .

7. CYKL JUGLARA - przyczyny cyklicznego falowania gospodarczego upatrywał w zjawiskach pieniężno - kredytowych . Jego zdaniem kryzys był następstwem ograniczenia expansji kredytowej banków w okresie rozkwitu , okres jednego cyklu wynosi według niego od 7 do11 lat . Cykl o tej długości nazywamy cyklem klasycznym lub cykl Juglara .

8. CYKL KITCHINA - na podstawie analizy wskaźników pieniężnych sformułował stwierdzenie o występowaniu w gospodarce cykli krótkich o przeciętnym okresie 3,5 roku . Jego zdaniem jednakże co 2 lub 3 cykl ma większą amplitudę i dlatego powstaje wrażenie występowania cykli o dłuższych okresach 7-11 lat . Wśród teoretyków panuje pogląd że występowanie cykli krótszych jest spowodowane zmianami w zapasach natomiast cykle dłuższe Juglara zależą od inwestowania w maszyny i urządzenia .

9. CYKLE DŁUGIE KONDRATIEWA - czyli zmiany podstawowych wielkości ekonomicznych w horyzoncie czasowym wynoszącym kilkadziesiąt lat . Długość fal mierzona między punktami szczytowymi wynosi 58 i 45 lat , a między dolnymi 61 i 45 lat .Składają się z 5 faz : ożywienia , szybszego wzrostu , dojrzałości , nasycenia i recesji .

10. CYKLE SUPER DŁUGIE / van EWIJKA / super długi cykl gospodarczy 150 do 160 letni . Składa się z 70 letniego wzrostu produkcji i 85-90 spadku aktywności produkcji . Tworzą go lata 1760 do 1915/1920 po przełomie rozpoczął się drugi .

Cechy i przebieg cyklu koniunkturalnego

Klasyczny cykl koniunkturalny składa się z 4 faz .

Odcinek A , B - faza kryzysu

Odcinek B , C - faza depresji

Łącznie te fazy określa się jako faza recesji .

Odcinek C , D - faza ożywienia , poprawy

Odcinek D , E - faza rozkwitu - prosperity

Łącznie od C do E - faza ekspansji

1. KRYZYS - oznacza załamanie gospodarcze , objawia się nadprodukcją , spadają ceny a w ślad za

Nimi stopa zysku , ogranicza się więc produkcję , spadek produkcji do póki nie zostaną sprzedane lub zlikwidowane nadmierne zapasy towarowe a poziom bieżącej produkcji nie dostosuje się do aktualnego poziomu popytu . Zmniejszająca się rentowność doprowadzi do bankructwa słabszych przedsiębiorstw . Rozmiary inwestycji w skali gospodarki są niższe od faktycznego zużycia środków trwałych . Ograniczone są one znacznie silniej niż produkcja ze względu na trudności w zdobyciu kapitału i na brak perspektyw zysku . Tempo załamania gospodarczego może być przyspieszone przez :

- politykę kredytową banków

- panikę giełdową

2. DEPRESJA - dno kryzysu charakteryzuje się ona zahamowaniem spadku produkcji a także stabilizacją zatrudnienia , cen , zysku i stopy zysku . Gospodarka osiąga równowagę na najniższym poziomie . W tej fazie rentowne są tylko przedsięwzięcia o najniższych kosztach produkcji . Stwarza to sprzyjające warunki dla postępu technicznego i wykorzystania w produkcji nowych technologii i urządzeń.

3. OŻYWIENIE - jest wyjściem z depresji i charakteryzuje się wzrostem produkcji która osiąga po pewnym czasie poziom z przed kryzysu . Zwiększający się popyt na dobra inwestycyjne prowadzi do wzrostu ich cen i poprawy rentowności produkcji . Zwiększa się zatrudnienie a w wyniku tego popyt . Poprawa warunków rozwoju produkcji korzystnie wpływa na poziom zysku i stopy zysku .

4. ROZKWIT - szczyt koniunkturalny , boom - jest to ostatnia faza cyklu , której wszystkie istotne wielkości gospodarcze tj. produkcja , zatrudnienie , płace , ceny , inwestycje , stopa zysku osiągają poziom wyższy od poziomu z przed kryzysu a więc każdy następny kryzys zaczyna się na poziomie znacznie wyższym od poprzedniego . Dynamika podstawowych wielkości ekonomicznych jest zróżnicowana najszybciej rosną ceny dóbr inwestycyjnych , słabszą dynamikę wykazują ceny dóbr konsumpcyjnych i płace , Ta nierównomierność rozwoju narusza warunki równowagi . Wzrost cen środków produkcji i płac oraz wykorzystanie przestarzałych maszyn i urządzeń w celu sprostowania rosnącego popytowi oznacza wzrost kosztów . Pod wpływem popytu na kredyt rośnie stopa % . W ten sposób w fazie rozkwitu pojawiają się przesłanki kryzysu ekonomicznego nadprodukcji .

PODSUMOWANIE :

Współczesne państwo podejmuje próby przeciwdziałania stratom gospodarczym powstającym w toku cykli koniunkturalnych . Próby te nie likwidują cykli koniunkturalnych ale zmieniają jego przebieg .

Interwencja państwa powoduje ograniczenie amplitudy wahań oraz zmniejszenie dolegliwości społecznych powodowanych kryzysem .

TEORIA CYKLU KONIUNKTURALNEGO teoria cykli KENSA według niego cykliczny rozwój jest prawidłowością a przyczyny wahań tkwią w wahaniach rozmiarów inwestycji , które z kolei uwarunkowane są zmianami krańcowej wydajności kapitału / w tej fazie niska jest stopa % / .

KEYNS posługuje się pojęciem mnożnika inwestycyjnego mówiącego o tym ile razy większe jest ogólny przyrost dochodu od powodującego go przyrostu wydatków na inwestycje .

Wartość mnożnika inwestycyjnego zależy od krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji a więc od tego jaką część przyrostu dochodu ludności zechce wydać na powiększenie konsumpcji .

INTERWENCJONIZM PAŃSTWOWY - to polityka czynnego oddziaływania państwa na gospodarkę narodową , pojawił się już w okresie pierwszej akumulacji kapitału XVI w - XVIII w okres menkartylizmu .

Protekcjonizm - państwo zakłada manofaktury , reguluje warunki płacy i pracy , wprowadza przymus pracy , budowano infrastrukturę ekonomiczną / porty , statki / . Popieranie wszelkich form agresji .

Sytuacja zmieniła się w XVIII wówczas angielscy ekonomiści ADAM SMITH I DAVID RICARDO zaczęli głosić zasady liberalizmu gospodarczego - I nazywał się lesseferyz . Domagali się wolności handlu zagranicznego i pełnej swobody dla wewnętrznej działalności gospodarczej . Rola państwa według tych poglądów sprowadza się do zabezpieczenia własności oraz zapewnieniu ładu i porządku publicznego / „ państwo jest nocnym stróżem „ / . Te zasady panowały w XIX w i I dziesięcioleciach XX w z wyjątkiem 2 wojny światowej .

Dopiero wielki kryzys gospodarczy z lat 1929-1933 r wymusił aktywną rolę państwa w gospodarce mającą na celu złagodzenie następstw kryzysu . Pierwsze posunięcia różnych rządów miały charakter empiryczny a teoretyczną podstawę stworzył angielski ekonomista JOHN KEINS w 1936 r. w pracy pod tytułem „ Ogólna rola zatrudnienia procentu i pieniądza „ .

Główne cele interwencjonizmu :

1. Dążenie do osiągnięcia wysokiej stopy wzrostu gospodarczego przy możliwie pełnym zatrudnieniu i wykorzystaniu nowoczesnych czynników wzrostu .

2. Ograniczeniu wahań cen .

3. Utrzymaniu zrównoważonego bilansu płatniczego i ustabilizowanie kursu walut .

4. Rozwiązanie problemów ekonomicznych .

5. Reagowanie na globalne procesy gospodarcze w tym zwłaszcza tendencji gospodarki narodowej .

Interwencjoniz jest jedną z głównych przyczyn deformacji cyklu koniunkturalnego po 2 wojnie światowej .

Cykl we współczesnym kapitalizmie ma tylko 2 fazy :

1. Spadkową czyli recesję - faza łączy kryzys i depresję , nie musi charakteryzować się spadkiem

poszczególnych wskaźników działalności gospodarczej . Jej objawem może być brak wzrostu czy nawet zwolnienie tempa wzrostu .

2. Zwyżkową czyli ekspansję - łączy ożywienie i rozkwit .

12.01.2002

Modyfikacja cyklu spowodowała nowe zjawiska ekonomiczne . Dawnym fazom spadkowym towarzyszył spadek cen a zwiększający się stopniowo popyt sprawił samoczynne wejście w fazę ożywienia . Obecnie procesy monopolizacji umożliwiające administracyjne stanowienie cen doprowadziły do tego , że ceny wykazują tendencję rosnącą . Wpływ państwa i monopoli na przebieg cyklu przedłuża fazę spadkową oraz skraca fazę ekspansji i ogranicza ich dynamikę . Łagodzenie przebiegu cyklu osłabia tempo wzrostu gospodarczego a także dynamikę rozwojową systemu rynkowego .

Instrumenty i formy interwencjonizmu :

1. Bezpośrednia

2. Pośrednia

Wśród metod wywierania wpływu państwa na gospodarkę przeważają środki pośrednie stosowane najczęściej w okresie prosperity , natomiast w okresie kryzysu podejmowane są środki bezpośrednie .

Ad.1 Do bezpośrednich środków interwencjonizmu zalicza się występowanie państwa w charakterze uczestnika procesów gospodarczych tj przedsiębiorców . Podstawowym przejawem bezpośredniej działalności gospodarczej państwa jest powstanie i rozwój własności państwowej a także podejmowanie własnych decyzji czy też organizowanie robót publicznych . Wymienione środki bezpośrednio wpływają na koniunkturę gospodarczą i przeciwdziałają jej załamaniu .

Ad.2 Do czynników pośrednich środków interwencjonizmu zalicza się :

• ustawodawstwo antymonopolowe

• ingerencja państwa w dziedzinie kształtowania cen

• opodatkowanie dochodów

• stopę dyskontową

• manipulowanie kursem walut

• występowanie państwa na rynku w charakterze nabywcy

BUDŻET PAŃSTWA - roczny plan przychodów i wydatków państwa . Jest on podstawowym elementem finansów publicznych . Oprócz nich w skład wchodzą i budżety samorządowe władz lokalnych i inne np. fundusze celowa .

Budżety samorządowe władz lokalnych są uchwalane przez władze samorządowe odpowiednich szczebli terenowych odpowiadających strukturze administracyjnej kraju .

Fundusze celowe są to fundusze ustawowe których przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki są przeznaczone na realizację określonych zadań np. fundusz ubezpieczeń społecznych .

Funkcje budżetu państwa :

1. REDYSTRYBUCYJNA - rozdzielcza - polega na regulowaniu dochodów podmiotów gospodarczych . Budżet jest narzędziem redystrybucji dochodów osiągniętych przez właścicieli zasobów czynników produkcji . Budżet przejmuje część tych dochodów i przeznacza na rzecz dochodów , które ich nie osiągają lub osiągają w stopniu niewystarczającym . Takie podmioty to instytucje , które świadczą nieodpłatnie usługi społeczne np. szkoły państwowe , jak i osoby fizyczne zmuszone z różnych przyczyn korzystać z zasiłków socjalnych .

2. STABILIZACYJNA - wynika z interwencjonizmu państwa w gospodarkę , którego celem jest zapewnienie zrównoważonego wzrostu gospodarczego . Z budżetem wiąże się funkcjonowanie dwóch tz. automatycznych stabilizatorów gospodarczych które oddziałują na poziom i zmiany popytu w gospodarce społecznej i system podatku progresywnego .

3. ALOKACYJNA - pełniąc tą funkcje budżet dokonuje rozdziału zasobów w gospodarce między różne działy gospodarki . Kieruje zasoby tam gdzie nie mogły by trafić w inny sposób np. wyłącznie sam mechanizm rynkowy nie zapewnił by oczekiwanego przez społeczeństwa poziomu produkcji dóbr i usług np. szkolnictwo .

4. STYMULACYJNA - polega na tym , że za pomocą narzędzi budżetowych państwo wywołuje lub wzmacnia zjawiska i zachowania pozytywne z punktu widzenia interesów natomiast zniechęca do działań niekorzystnych w danym okresie np. tworzenie infrastruktury technicznej na terenach zacofanych , ulgi inwestycyjne na obszarach dotkniętych silnym bezrobociem .

5. KONTROLNA - realizowana jest poprzez bieżącą obserwację tempa wysokości oraz tytułów wpływów i wydatków budżetowych a następnie porównywanie z założonymi w budżecie .

Zasady konstruowania budżetu :

1. Zasada rocznego okresu

2. Zasada jedności - oznacza że w jednym dokumencie umieszcza się planowane dochody i wydatki i zakłada się ich ogólne przeznaczenie .

3. Zasada kompletności - oznacza że mają być ujęte wszystkie dochody i wydatki

4. Zasada jawności - polega na tym , że w budżecie nie mogą się znaleźć pozycje niejasne pod względem podmiotowym lub przedmiotowym

5. Zasada specjalizacji - nakłada obowiązek grupowania dochodów i wydatków według przyjętych kryteriów : przedmiotowego i podmiotowego

6. Zasada równowagi budżetowej - wydatki muszą się równać dochodom

DOCHODY BUDŻETOWE - wszelkie wpłaty na rzecz budżetu . Kryteria :

I. Kryterium prawne dzieli dochody na :

• bezzwrotne i zwrotne

• odpłatne i nieodpłatne

• przymusowe i dobrowolne

II . Kryterium według rodzaju dochodów wyróżnia się :

• podatki

• opłaty

• cła

• inne dochody

PODATEK - jest to świadczenie pieniężne jednostronnie ustalone , bezzwrotne , nieodpłatne o charakterze ogólnym , przymusowym , pobierane przez państwo lub inny związek publiczno-prawny .

Funkcje podatków :

1. fiskalna - podatki są głównym źródłem wpływów budżetowych

2. redystrybucyjna - polega na tym , że podatki kształtują wysokość dochodów i majątek podatnika

3. bodźcowa - może być realizowana poprzez zmiany obciążeń podatkowych

Rodzaje podatków według przedmiotu opodatkowania :

1. dochodowe

2. majątkowe

3. obrotowe

Ad 2.

Są płacone z tytułu posiadania majątku , przyrostu majątku lub wzrostu jego wartości np. podatek spadkowy , podatek od nieruchomości .

Ad. 3

Przedmiotem jest obrót z tytułu sprzedaży towarów oraz ich import : VAT , akcyza .

Kryterium przerzucalności podatku dzieli podatki na :

• pośrednie

• bezpośrednie / podatek dochodowy /

SKALA PODATKOWA - to zbiór uporządkowanych rosnąco lub malejąco stawek % znajdujących zastosowanie do różnej wielkości podstawy obliczania podatku i wyróżniamy :

1. skala progresywne - to szereg coraz wyższych stawek podatkowych przyporządkowanych wyższym podstawą podatkowym

2. skala regresywna - charakteryzuje się malejącymi stawkami podatkowymi w miarę wzrostu podstawy podatkowej

3. skala degresywna - kolejnym niższym podstawą podatkowym są przyporządkowane niższe stawki podatkowe

OPŁATY - jest jednostronnie określonym bezzwrotnym i odpłatnym świadczeniem pieniężnym o charakterze ogólnym pobieranym na podstawie aktów normatywnych od osób fizycznych i prawnych . Uiszcza się je w zamian za określone czynności urzędowe np. opłaty skarbowe lub za korzystanie z usług częściowo odpłatnych .

CŁO - to podatek nakładany na towary przekraczające granicę celną określonego państwa . Pełnią funkcję fiskalną oraz szereg funkcji gospodarczych np. ochrona rynku krajowego przed napływem tańszych towarów zagranicznych .

INNE WPŁYWY BUDŻETOWE to :

1. dochody z majątku państwa

2. emisji papierów wartościowych - bony , obligacje

3. odsetki z tytułu lokowania wolnych środków pieniężnych - spadku , zapisów , darowizn

WYDATKI BUDŻETOWE -to środki wydatkowane w ramach gospodarki budżetowej państwa .

I. Kryterium przedmiotu wydatkowania :

1. wydatki na działalność niezbędną do funkcjonowania państwa i są to wydatki na administrację

publiczną , wojsko , policję , sądownictwo

2. wydatki socjalno-kulturalne - oświata , kultura , nauka , służba zdrowia

3. wydatki na obsługę długu publicznego

4. wydatki na gospodarkę - roboty publiczne , dotacje do przedsiębiorstw , subwencje exportowe

II. Kryterium celu :

1. Bieżące - służące finansowaniu bieżącej działalności państwowej i są wydatki na utrzymanie administracji państwowej : policja , oświata , emerytury , zasiłki dla bezrobotnych

2. Inwestycyjne - są przeznaczone na tworzenie majątku trwałego w formie nowych szkół , szpitali , teatrów , administracji państwowej

Nierównowaga budżetowa i jej skutki dla gospodarki

Czynniki wpływające na równowagę budżetową to czynniki :

• ekonomiczne

• organizacyjne

• techniczne

• polityczne

• społeczne

• psychologiczne

Wśród czynników ekonomicznych po stronie dochodów wymienia się rozmiary działalności gospodarczej , system podatkowy , rodzaje zwolnień podatkowych , zaciąganie kredytów i pożyczek przez państwo .

Po stronie wydatków czynników ekonomicznych to :

1. zakres spełnionych przez państwo funkcji i przyjęte koncepcje finansowania wydatków określających stopień odpłatności obywateli

2. rozmiary i struktura zatrudnienia w sektorze publicznym

3. poziom i dostępność ubezpieczeń społecznych

NADWYŻKA BUDŻETOWA - oznacza że dochody państwa w okresie roku budżetowego są wyższe od wydatków .

DEFICYT BUDŻETOWY - wydatki przewyższają dochody . Może być efektem zamierzonym .

Przyczyny deficytu budżetowego :

1. niezaplanowane wydatki

2. rzeczywiste dochody niższe od zaplanowanych

3. niski poziom produktu krajowego lub zmniejszający się

4. nieodpowiednia stopa podatkowa

5. niesprawność aparatu egzekwującego podatki

6. luki w prawie podatkowym

7. zasięg szarej strefy

Zależność dochodów podatkowych budżetu od wysokości stopy podatkowej ilustruje krzywa LAFFERA .

Finansowanie deficytu budżetowego :

1. zaciąganie kredytów w bankach komercyjnych

2. emisja obligacji skarbowych i bonów skarbowych

3. dodruk pieniądza

4. podwyższenie podatków

5. sprzedaż części majątku publicznego

6. kredyty zagraniczne

DŁUG PUBLICZNY - jest to całkowita kwota zadłużenia państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności w wyniku których państwo jest zobowiązane do wypłaty pewnych kwot pieniężnych np. odszkodowań z tytułu wywłaszczenia .Dzieli się na :

1. Dług krajowy - obejmuje zobowiązania państwa wobec podmiotów państwowych oraz tych zagranicznych , które zakupiły skarbowe papiery wartościowe wyemitowane na rynku krajowym .

2. Dług zagraniczny - jest efektem zaciągniętych przez państwo kredytów w bankach zagranicznych lub międzynarodowych instytucjach finansowych .

POLITYKA BUDŻETOWA - oznacza decyzje rządu dotyczące wydatków i podatków . Cele polityki budżetowej :

1. walka z bezrobociem

2. walka z inflacją

3. wzrost gospodarczy

4. równowaga bilansu płatniczego

5. efektywny podział zasobów ekonomicznych

6. ochrona środowiska

Do instrumentów polityki budżetowej zalicza się :

1. wydatki rządowe

2. podatki

polityka budżetowa obejmuje politykę podatkową wydatków rządowych , deficytu i długu publicznego . Rodzaje :

1. Ekspansywna - łagodna - charakteryzuje się wzrostem wydatków budżetowych

2. Restrukcyjna - twarda - charakteryzuje się ich ograniczeniem wydatków

PASYWNA POLITYKA BUDŻETOWA - istotna rolę w niej odgrywają automatyczne stabilizatory kultury . Są to środki budżetowe , które podnoszą całkowicie wydatki w okresach recesji i obniżają je w okresach ekonomicznej ekspansji bez specjalnej ingerencji państwa . Uruchomienie ich nie wymaga decyzji władz administracji , jednak ich ustanowienia np. określenie opodatkowania , zasad i trybu przyznawania zasiłków , subwencjonowanie rolnictwo itp. Jest zadaniem państwa .

Automatyzm polega na tym , że po zatwierdzeniu zaczynają działać bez konieczności wprowadzenia częstych korekt a siła i zakres ich działania zależą od poziomu aktywności gospodarczej . Zalicza się do nich :

• podatki

• zasiłki dla bezrobotnych oraz socjalne

• wypłaty dywident

• programy pomocy dla wybranych dziedzin gospodarki

Te wymienione stabilizatory są w stanie zmniejszyć amplitudę wahań cyklicznych o około 1/3 . Ich zaleta to szybkość reakcji na wahania koniunktury , słabość to :

• nie zapewniają zrównoważonego wzrostu

• nieskuteczne w rozwiązywaniu struktur gospodarczych

• mechaniczny charakter na zmiany popytu globalnego

• w okresie recesji nie tworzą nowego popytu lecz hamują spadek istniejącego

WNIOSEK :

...................

Do istniejącej sytuacji gospodarczej i rezygnacji z prób aktywnego jej kształtowania .

AKTYWNA POLITYKA BUDŻETOWA - wykorzystuje się stabilizatory dyskrecjonalne - to celowe i arbitralne decyzje państwa , wywołujące określone zmiany dochodów i wydatków budżetu .

Polityka ta polega na świadomym interwencjonizmie wymagającym każdorazowo podejmowania decyzji .

Słabości - decyzje wymagają zmiany legislacyjnych dlatego skutki tych decyzji osiągane są z opóźnieniem .

Trzy rodzaje opóźnień :

1. rozpoznawcze opóźnienie - jest to czas jaki upływa między pojawieniem się problemu a momentem poznania że zaistniał

2. administracyjne - jest to czas który upływa pomiędzy uznaniem zaistniałego problemu a podjęciem działań na rzecz jego rozwiązania

3. legislacyjne - to czas jaki upływa między wprowadzeniem interwencyjnych środków polityki budżetowej a odczuciem skutków ich oddziaływania

Negatywne efekty ekspansywnej polityki budżetowej :

1. wypychanie sektora prywatnego przez państwa

2. zachwianie równowagi w bilansie handlowym państwa

3. zbyt aktywna polityka budżetowa zapewniająca obfite transfery na cele socjalne zmniejsza aktywność członków społeczeństwa

75

Kapitał społeczny

( kulturowy)

Kapitał

Ludzki ( intelektualny )

Kapitał finansowy

Kapitał rzeczowy

Kapitał naturalny

zbiornik

Coś co płynie wpłynęło i wypłynęło

1. Gospodarstwa

domowe

2. Przedsiębiorstwa

Eksport netto różnica między eksportem i importem

Podatki zawarte w cenach towarów

Produkt w cenach rynkowych

Ceny czynników, wyników wytwórczych produkcji

Wyrażony w cenach czynników produkcji to jest dochód narodowy

w cenach czynników produkcji

Do 1roku

Powyżej roku

Parametr amortyzacji

Efekt

pozainwestycyjny

Naturalna stopa wzrostu gospodarczego wg Homolda

---