Polityka Gospodarcza

1. Funkcje Polityki Gospodarczej

1.1. Pojęcia podstawowe

1.1.1. Co rozumiemy przez pojęcie „polityka Gospodarcza?

Przez politykę gospodarczą rozumiemy świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową - na jej dynamikę, strukturę, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą.

1.1.2. Jakie instytucje i organizacje występują współcześnie w roli podmiotów polityki gospodarczej?

Podmiotem polityki gospodarczej jest najczęściej władza państwowa, mogą być także organy typu przedstawicielskiego oraz organy ponadnarodowe np. Unia Europejska.

1.1.3. Czym zajmuje się nauka o polityce gospodarczej?

Zajmuje się badaniem form, celów, narzędzi i sposobów oddziaływania państwa na społeczny proces gospodarczy.

1.1.4. W czym przejawia się pozytywny, a w czym normatywny charakter nauki o polityce gospodarczej

Nauka pozytywna służy poznawaniu i opisywaniu rzeczywistości. Charakter normatywny przejawia się we wskazywaniu możliwych kierunków i sposobów przeobrażenia polityki gospodarczej.

1.1.5. Jakimi metodami posługuje się nauka o polityce gospodarczej?

Indukcja, dedukcja, badania historyczne, eksperyment, metoda prób i błędów.

1.1.6. Co to są doktryny społeczno-ekonomiczne i jaką rolę odgrywają w polityce gospodarczej?

Doktryna - zbiór uporządkowanych w pewien sposób założeń, twierdzeń i poglądów na temat określonej dziedziny wiedzy lub działalności. Doktryny podejmują problemy, wobec których nauka nie czuje się w pełni kompetentna, wskazują i wartościują cele działań. Doktryny społeczno-ekonomiczne w związku w tym obejmują zwykle zestawione w sposób całościowy poglady i koncepcje określonych sił społecznych.

1.1.7. Co to jest doktrynerstwo?

Jest to naginanie życia do doktryn, które nie odpowiadają warunkom i potrzebom społecznym.

Doktryny społeczno-ekonomiczne w związku w tym obejmują zwykle zestawione w sposób całościowy poglady i koncepcje określonych sił społecznych.

1.2. Funkcje polityki gospodarczej w różnych systemach ekonomicznych

1.2.1. Co rozumiemy przez pojęcie systemu ekonomicznego?

System ekonomiczny jest to zbiór powszechnie obowiązujących norm prawnych oraz ogólnie akceptowanych zasad, regulujących postępowanie wszystkich uczestników procesu gospodarczego

1.2.2. Na podstawie, jakich kryteriów wyróżnia się teoretyczne modele systemów ekonomicznych? Jakie to są modele?

Ze względu na kryterium własności produkcji rozróżniamy ustroje kolektywistyczne, w których dominuje własność państwa oraz ustroje indywidualistyczne (kapitalistyczne), w których dominuje własność jednostkowa. Ze względu na kryterium sposobu regulacji gospodarki rozróżniamy systemy kompetytywne (konkurencyjne) oraz systemy gospodarki regulowanej administracyjnie.

1.2.3. Czego dotyczą podstawowe funkcje państwa i polityki gospodarczej we współczesnym systemie kapitalizmu mieszanego?

Dotyczą przede wszystkim zasady wolności gospodarczej, poszanowania własności prywatnej i swobody przedsiębiorczości

1.2.4. W czym przejawiają się słabości mechanizmu rynkowego i jaki wiążą się z tym zadania polityki gospodarczej?

Niedoskonała konkurencja jest korygowana przez odpowiednie ustawodawstwo antymonopolowe. Koszty zewnętrzne są korygowane przez wprowadzenie przepisów o ochronie środowiska, budowa i rozbudowa infrastruktury jest subsydiowana przez państwo, nierówność dochodów jest niwelowana przez progresywne podatki, niestabilność gospodarki jest równoważona przez regulacje podaży pieniądza.

1.2.5. W jaki sposób regulowana jest gospodarka w krajach realnego socjalizmu? Jakie są podstawowe elementy systemu nakazowo-rozdzielczego?

Gospodarka jest bezpośrednio kierowana przez aparat państwowy i partyjny. Podstawowe elementy to wieloszczeblowa struktura organizacyjna gospodarki (ministerstwa, resorty, zjednoczeni itd.), procesy decyzyjne - planowanie odbywa się za pomocą planu ogólnopaństwowego, administracyjny podział zasobów.

1.2.6. W jakich kierunkach szły próby reformowania systemu realnego socjalizmu i co rozumiemy przez pojęcie hybrydowych rozwiązań systemowych?

Wprowadzono w przedsiębiorstwach państwowych samodzielność w dziedzinie planowania działalności bieżącej, tworzono przedsiębiorstwa z kapitałem mieszanym, rozszerzano sektor prywatny.

1.2.7. Jakie szczególne funkcje podejmuje polityka gospodarcza w krajach przechodzących transformację ustrojową?

Przywrócenie właściwej roli pieniądza, transformacja stosunków własnościowych (powszechna prywatyzacja, prywatyzacja kapitałowa, reprywatyzacja)

1.2.8. Na czym w krajach przechodzących transformację polegają: a. Przekształcenia ustrojowe, b. przekształcenia systemu funkcjonowania gospodarki?

a. Przekształcenia ustrojowe obejmują odbudowę ustroju opartego na zasadach demokracji, własności prywatnej i rynkowej regulacji procesów ekonomicznych.

b. Przekształcenia systemu funkcjonowania gospodarki obejmują: demontaż struktur i instytucji systemu nakazowo rozdzielczego, kreowanie warunków umożliwiających prawidłowe działanie mechanizmów regulacji rynkowej, prywatyzacja.

1.3. Uwarunkowania, cele i dziedziny polityki gospodarczej

1.3.1. Co rozumiemy przez pojęcie uwarunkowań polityki gospodarczej?

Są to czynniki wpływające na kierunki poczynań organów państwowych w odniesieniu do gospodarki.

1.3.2. Na czym polegają uwarunkowania polityki gospodarczej: a. zewnętrzne b. wewnętrzne.

a. zewnętrzne to przede wszystkim otoczenie międzynarodowe, położenie geograficzne, przynależność do ugrupowań międzynarodowych, terms of trade, zadłużenie zagraniczne

b. uwarunkowania wewnętrzne to stan i struktura zasobów kraju, środowisko naturalne, majątek trwały, uwarunkowania demograficzne.

1.3.3. Scharakteryzuj cele i przesłanki polityki gospodarczej a. Ekonomiczne b. Społeczne c. Ekologiczne d. W dziedzinie zagadnień militarno-obronnych

a. ekonomiczne - pomnażanie bogactwa kraju, wzrost gospodarczy, wzrost przedsiębiorczości

b. społeczne - reguluje podział dochodu narodowego, ubezpieczenia, wyrównanie szans różnych grup społecznych, zwalczanie nędzy, ochrona zdrowia

c. ekologiczne - ochrona przyrody, kształtowanie ekorozwoju, rekultywacja

d. militarno-obronne - powiększanie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym, zapewnienie niezbędnych rezerw mocy produkcyjnych i środków produkcji

1.3.4. Wymień i scharakteryzuj główne dziedziny polityki gospodarczej.

Podział instrumentalny: polityka pieniężna, budżetowa, inwestycyjna zatrudnienia, cenowo dochodowa, naukowa i innowacyjna itd

Podział sektorowy: polityka przemysłowa, rolna, handlowa, komunikacyjna, komunalna, turystyczna itd.

1.4. Przedmiot oddziaływań - gospodarka narodowa

1.4.1. Co rozumiemy przez pojęcie gospodarka narodowa?

Są to wszystkie gospodarstwa indywidualne i zespołowe w sferze usług, produkcji, podziału obrotu i konsumpcji na terytorium państwa.

1.4.2. Jakie wielkości przyjmuje się w ocenach makroekonomicznych do wyrażenia rozmiarów działalności gospodarczej i jej dynamiki na obszarze kraju?

Produkt narodowy brutto

Produkt narodowy netto= PKB- amortyzacja

Dochód narodowy- całość dochodów wypłacanych z tytułu wykonywania pracy i dochodów właścicieli zaangażowanych w gospodarce zasobów kapitałowych.

Społeczna wydajność pracy W=D/Z

Pracochłonność PR=C/D

Techniczne uzbrojenie pracy U=M/W

Kapitałochłonność m=M/D

Tempo wzrostu r= (D_t+1-D_t)/D_t

D- dochód narodowy

Z - liczba zatrudnionych w gospodarce narodowej

C - czas pracy przepracowany łącznie przez zatrudnionych

M - wartość brutto produkcyjnych środków trwałych

1.4.3. Od jakich podstawowych czynników zależy wzrost gospodarczy? W jaki sposób możemy wyrazić zależności między czynnikami wzrostu a jego dynamiką?

Wzrost dochodu narodowego jest uzależniony od stopy oszczędzania oraz od kapitałochłonności r=s/m , r - stopa wzrostu dochodu narodowego, s - stopa oszczędności, m- współczynnik kapitałochłonności.

1.4.4. Od czego zależą rozmiary bogactwa narodowego? Jakie są jego elementy?

Bogactwem narodowym są zasoby naturalne oraz zasoby majątkowe. Obejmują one: ziemię, wody, kopaliny oraz obiekty materialne.

1.4.5. Jaki stan zasobów naturalnych w Polsce?

Bogactwa mineralne: węgiel kamienny, węgiel brunatny, rudy miedzi, siarka, sól kamienna.

Terytorium kraju, zasoby ziemi, gleby: przeważają grunty orne zaliczane do klas średnich

Lasy: zajmują ok. 27% powierzchni przy średniej w Europie 29,8%

Wody: Polska należy do krajów ubogich w zasoby wodne. W 50% długości rzek płyną wody zanieczyszczone w stopniu przekraczającym dopuszczalne normy.

1.4.6. Jakie czynniki wpływają na zmianę liczby ludności i na zmianę jej struktury wiekowej?

Na powyższe liczby mają wpływ: przyrost naturalny (różnica pomiędzy urodzeniami żywymi a zgonami), ruchy migracyjne oraz przeciętna długość życia.

1.4.7. Co rozumiemy przez pojęcie „polityka pronatalistyczna” i „polityka antynatalistyczna”?

Polityka antynatalistyczna (Chiny, Indie) - ograniczanie liczby urodzeń za pomocą różnych środków administracyjnych.

Polityka Pronatalistyczna - tworzenie zachęt materialnych i moralnych do powiększania liczby dzieci i otaczanie szczególną opieką rodzin wielodzietnych.

1.4.8. Na czym polega polityka prorodzinna? Z jakimi dziedzinami polityki gospodarczej wiąże się polityka prorodzinna?

Polityka prorodzinna polega na pomocy rodzinom wielodzietnym - obejmuje ulgi podatkowe, dodatki płacowe, preferencje kredytowe, bezpłatna opieka zdrowotna dla matek itp.

1.4.9. Opisz podstawowe układy, w których rozpatruje się - z punktu widzenia zainteresowań polityki ekonomicznej - strukturę gospodarki narodowej.

Układ rodzajowy - rodzaje działalności pogrupowane są w branże, gałęzie, sektory. Układ przestrzenny - grupowanie elementów gospodarki w jednostkach organizacyjnych kraju. Układ własnościowo-podmiotowy - grupuje podmioty gospodarki według rodzajów własności. Układ instytucjonalny - grupuje w oparciu o kryterium celów i wiodących funkcji.

1.4.10. Wyjaśnij pojęcia: a. Potencjalny dochód narodowy brutto, b. Realny produkt narodowy brutto, c. Luka produktu narodowego brutto. Jakie problemy i wyzwania stawia przed polityka gospodarczą różne kształtowanie się tych wielkości i występujących między nimi relacji?

Potencjalny dochód narodowy - maksymalna produkcja społeczna w skali kraju przy użyciu będących do dyspozycji czynników. Realny dochód narodowy - faktycznie wytwarzany dochód. Luka PNB - różnica pomiędzy potencjalnym a realnym PNB. Polityka gospodarcza powinna minimalizować lukę PNB.

1.5. Polityka ekonomiczna a planowanie gospodarcze

1.5.1. Wymień i scharakteryzuj podstawowe elementy planu gospodarczego. Jakie informacje zawiera: a. predykcyjna część planu, b. imperatywna część planu?

Elementy planu: cel działania, środki działania, sposób działania, miejsce działania, czas działania, wykonawcy. Część predykcyjna obejmuje rozpoznanie istniejących i określenie przewidywanych przyszłych warunków wpływających na przebieg procesu. Część imperatywna obejmuje ustalenia podmiotu w sprawie użycia określonych środków do osiągnięcia wyznaczonego celu.

1.5.2. Czym zajmują się studia prognostyczne i jakie są ich główne dziedziny?

W toku studiów prognostycznych buduje się prognozy. Szczególne znaczenie mają prognozy dotyczące przyszłych warunków demograficznych, zmian w dziedzinie warunków naukowo-technicznych, zmian w otoczeniu zewnętrznym kraju.

1.5.3. Na czym polega różnica między prognozą a planem?

Prognoza przedstawia rozpoznanie pewnych zdarzeń w przyszłości natomiast plan przedstawia zamiar lub wolę określonego ukształtowania zdarzeń.

1.5.4. Jakie zagadnienia wchodzą w zakres planowania: przedsiębiorstw, terytorialnego, makroekonomicznego krajowego, międzynarodowych wspólnot polityczno-ekonomicznych?

Planowanie przedsiębiorstw - planowanie prowadzone przez podmioty gospodarcze. Planowanie makroekonomiczne krajowe - planowanie polityki gospodarczej państwa przez naczelne organy administracji. Planowanie międzynarodowych wspólnot polityczno-ekonomicznych - np.. w ramach Unii Europejskiej planowanie wspólnej polityki pieniężnej, rozwoju regionalnego itp.

1.5.5. Jakie funkcje spełnia makroekonomiczne planowanie krajowe w przygotowywaniu rozstrzygnięć polityki gospodarczej?

Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego - oddziaływanie na wzrost gospodarczy, planowanie rozwoju infrastruktury, wdrażanie postępu naukowego itp.

Planowanie polityki pieniężnej, dochodów i wydatków publicznych - oddziaływanie na instytucje ubezpieczeniowe, zrzeszenia pracowników, związki zawodowe.

Planowanie sektora publicznego - oddziaływania na przedsiębiorstwa, zakłady i urządzenia będące własnością państwa.

2. Doktryny, systemy, kierunki

2.1. Merkantylizm, protekcjonizm, liberalizm, gospodarka wojenna

2.1.1. Kiedy powstały i jak się nazywały pierwsze doktryny i systemy polityki gospodarczej?

Pierwsze doktryny merkantylizm i protekcjonizm powstały na przełomie XVI i XVII.

2.1.2. Przestaw podstawowe założenia a. protekcjonizmu, b. merkantylizmu

Protekcjonizm nakładał na państwo obowiązek ochrony przed zagraniczną konkurencją produkcji krajowej za pomocą nakładania na importowane towary ceł osłonowych i wspierania eksportu. Merkantylizm zakładał zapewnienie dopływu do kraju kruszców, dodatni bilans handlowy, eksportowanie towarów przetworzonych, importowanie surowców, popieranie uprzemysłowienia kraju, zapewnienie wyrobom krajowym dobrej jakości poprzez nadzór i kontrole produkcji, rozbudowa infrastruktury.

2.1.3. Co rozumiemy przez pojęcie liberalizmu gospodarczego?

Liberalizm gospodarczy oznacza swobodę działania gospodarczego i wolności ekonomicznej.

2.1.4. Jakie funkcje wyznacza państwu doktryna liberalizmu?

Liberalizm zakładał jak najmniejsze ingerowanie państwa w działalność gospodarczą i ograniczyć się do spraw obronności kraju, wymiaru sprawiedliwości, ochrony porządku a zwłaszcza ochrony swobody działalności prywatnych przedsiębiorców.

2.1.5. Czy i w jakim stopniu powstałe w XVII i XVIII w. w Europie zachodniej doktryny polityki ekonomicznej znajdowały zastosowanie w Polsce?

W Polsce przemysł i handel nie był pod opieką państwa. Polska eksportowała surowce i płody rolne. Pod koniec XVIII rząd rozpoczął zakładanie manufaktur.

2.1.6. Jakie w czasach Królestwa Kongresowego były kierunki polityki gospodarczej ówczesnego ministra skarbu F.K. Druckiego-Lubeckiego?

Polityka zmierzała do uprzemysłowienia kraju, wspierania eksportu, otwarcie na import technologii i specjalistów, rozwój nowoczesnej bankowości.

2.1.7. Scharakteryzuj ukształtowane w XIX w. doktryny podejmujące wielkie problemy społeczno-ekonomiczne?

Socjalizm i komunizm - postuluje całkowitą likwidację prywatnych środków produkcji. Chrześcijańska doktryna społeczna (w XX w powstaje z niej społeczna gospodarka rynkowa) głosi potrzebę ochrony słabszych warstw społecznych i przeciwstawianie się drapieżnemu kapitalizmowi.

2.1.8. Na jakich problemach skupiały się zainteresowania polityki gospodarczej wielkich mocarstw na przełomie XIX i XX w.?

Zaczęto ponownie uruchamiać narzędzia ochrony własnego przemysłu. Wprowadzono zamówienia rządowe, upaństwowiono koleje w wielu państwach. Zaostrzające się strajki spowodowały utworzenie ustawodawstwa regulującego czas pracy, pracę młodocianych i kobiet, ubezpieczenia.

2.1.9. Co rozumiemy przez pojęcie systemu gospodarki wojennej? Jakie są jego podstawowe elementy?

Przestawienie produkcji cywilnej na produkcję wojenną wymagało przestawienia gospodarki. Wprowadzono reglamentację produkcji i zaopatrzenia. Utworzono organy centralne sterujące produkcją na potrzeby wojenne. Polityka gospodarcza objęła funkcje dyrektywnego ukierunkowania struktury procesu gospodarczego.

2.2. Między dwiema wojnami

2.2.1. Przedstaw założenia interwencjonizmu państwowego na przykładzie tzw. Polityki nowego ładu Roosvelta.

Wprowadzono kontrolę nad działalnością banków i giełdy. Zwiększono emisję pieniądza w celu zwiększania popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego. Interwencyjne zakupy rządowe płodów rolnych (zmniejszenie nożyc cen). Oddziaływano na zwiększenie wzrostu zatrudnienia i poziomu płac. Wprowadzono roboty i inwestycje publiczne.

2.2.2. W jakich kierunkach i formach prowadzono politykę gospodarczą w Niemczech po dojściu do władzy partii hitlerowskiej?

Utrzymano własność prywatną, ale upaństwowiono procesy regulacji. Kierowano gospodarką poprzez nakazy organów państwowych.

2.2.3. Na czym polegał system korporacyjny w ramach ustroju faszystowskiego we Włoszech?

Kierowanie gospodarką powierzono 22 korporacjom branżowym. W ich skład wchodzili członkowie partii faszystowskich. Powstał system korporacyjny.

2.2.4. Scharakteryzuj rolę poglądów Keynesa w kształtowaniu polityki gospodarczej w krajach o gospodarce rynkowej.

Po wielkim kryzysie wzrosła rola państwa w kierowaniu gospodarką. Podstawowym narzędziem było zwiększenie popytu oraz inwestycyjności poprzez zwiększenie podaży pieniądza.

2.2.5. Przedstaw główne kierunki polityki gospodarczej w Polsce w okresie międzywojennym

Po rozbiorach najważniejszym zadaniem stało się gospodarcze integrowanie regionów kraju. Duża ilość przedsiębiorstw państwowych, które przedtem należały do rządów zaborców stwarzały duże możliwości interwencjonizmu państwa w gospodarkę.

2.2.6. Z czym kojarzą ci się nazwiska: Władysław Grabski, Eugeniusz Kwiatkowski? Jaką rolę odegrały te osoby w polityce gospodarczej Polski?

Premier Grabski przeprowadził reformę walutową w 1923 roku oraz uporządkował finanse państwa. Wicepremier Kwiatkowski w połowie lat trzydziestych opracował czteroletni plan inwestycyjny, który obejmował budowę COP, rozwój przemysłu lotniczego, maszynowego, motoryzacyjnego, chemicznego oraz hutnictwa stali szlachetnych.

2.2.7. Co oznaczają pojęcia: komunizm wojenny, NEP?

Komunizm wojenny - pierwsza doktryna polityki ekonomicznej bolszewików. Zakładała centralizację zarządzania gospodarką, podporządkowanie jej działalności potrzebom wojennym, reglamentację produkcji, zaopatrzenia, obrotu, konsumpcji, państwowy monopol handlu zbożem, zakaz handlu prywatnego, powszechny obowiązek pracy, obowiązek dostarczenia przez rolników do dyspozycji państwa wytworzonej żywności.

2.2.8. Jakie były kierunki strategii gospodarczej ZSRR w okresie stalinowskim?

Nastąpiła centralizacja polityki gospodarczej, postawiono na rozwój przemysłu ciężkiego, skolektywizowano rolnictwo, oparto gospodarkę na własności państwowej, dążono do uniezależnienia się od zagranicy, zmonopolizowano handel zagraniczny.

2.2.9. Scharakteryzuj zaangażowanie gospodarki na cele wojenne w czasie drugiej wojny światowej. Czego dotyczyły i na czym polegały określane mianem lend-lease porozumienia między Stanami Zjednoczonymi i krajami koalicji antyhitlerowskiej?

Wprowadzono kontrolę produkcji, reglamentację zaopatrzenia materiałowego, priorytety w przydziałach środków deficytowych oraz siły roboczej dla gałęzi i przedsiębiorstw wytwarzających na potrzeby wojenne, kontrolowano płace i ceny. Lend-lease była specjalną pożyczką USA dla koalicji antyhitlerowskiej. Zobowiązania z tytułu materiałów zużytych lub zniszczonych w czasie działań wojennych podlegały umorzeniu reszta miała być spłacana na zasadach długoterminowych kredytów.

2.3. Polityka gospodarcza w podzielonym świecie

2.3.1. Scharakteryzuj polityczno-ekonomiczne podziały na naszym globie po drugiej wojnie światowej

Można wyróżnić trzy grupy krajów: rozwinięte kraje kapitalistyczne, Związek Radziecki i kraje objęte jego wpływami, kraje rozwijające się.

2.3.2. Jakie były cele i założenia planu Marshalla?

Plan Marshalla był to program kredytowania przez rząd USA krajów, w celu odbudowy ich gospodarki po zniszczeniach wojennych. Plan przyczynił się zwłaszcza do odbudowy gospodarki Niemieckiej. Kraje socjalistyczne odrzuciły pomoc.

2.3.3. Kiedy utworzono wspólnoty Europejskie i jakie wyznaczono im cele?

1949 - RWPG , w celu koordynowania polityki gospodarczej krajów socjalistycznych.

1950 - Europejska Wspólnota Węgla i Stali - w celu prowadzenia wspólnej gospodarki tymi zasobami

1957 - EWG oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej - w celu integracji państw europejskich, likwidacja barier celnych i paszportowych, swobodne przemieszczanie ludzi i kapitału.

2.3.4. Co oznacza skrót RWPG? Jakie były cele tej organizacji?

Podstawowymi celami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej była koordynacja gospodarkami państw socjalistycznych, nadano priorytet rozwojowi hutnictwa i przemysłu ciężkiego, wprowadzano kolektywizację rolnictwa (oprócz Polski), stosowano zasadę prymatu polityki nad gospodarką.

2.3.5. Wymień najważniejsze organizacje międzynarodowe i scharakteryzuj ich funkcje.

Organizacja Narodów Zjednoczonych - podejmowanie inicjatyw na rzecz współpracy międzynarodowej, w ramach ONZ działa wiele wyspecjalizowanych instytucji np. FAO, ILO UNIDO.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy - utworzony w Bretton Woods w celu stabilizacji waluty krajów członkowskich, wprowadzenie jej pełnej wymienialności.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju - pomoc krajom w realizacji planów gospodarczych dających zdaniem ekspertów MFW i MBOiR gwarancję efektywnego wykorzystania pomocy.

2.3.6. Przedstaw kierunki polityki gospodarczej krajów kapitalistycznych w okresie panowania wpływów koncepcji keynesowskich. Z jakimi zjawiskami i problemami można wiązać załamanie się ich oddziaływań?

Koncepcje keynesowskie opierały się na interwencjonizmie państwa i regulacji cyklów gospodarczych za pomocą polityki popytowej. Kryzys energetyczny w 1973 r. doprowadził do slumpflacji, której wystąpienie było niezgodne z założeniami Keynesa. Wiele państw uznało walkę z inflacją za ważniejszą niż z bezrobociem i wróciło do polityki liberalnej.

2.3.7. Scharakteryzuj neoliberalne podejście do funkcji państwa i polityki ekonomicznej. Co wiesz o poglądach Friedmana?

Poglądy Friedmana (monetaryzm): rola państwa w gospodarce powinna być maksymalnie ograniczona i obejmować tylko politykę pieniężną: kontrolę podaży pieniądza, obniżanie stopy inflacji.

2.3.8. Jak ujmują funkcje polityki gospodarczej zwolennicy: a. teorii racjonalnych oczekiwań, b. ekonomii propodażowej?

Teoria racjonalnych oczekiwań - działalność ekonomiczna państwa powinna ograniczać się do stabilizacyjnych działań banku centralnego na rzecz minimalizacji wydatków publicznych oraz rozmiarów emisji pieniądza i podatków.

Ekonomia propodażowa - pozwala państwu ingerować w działalność zwiększającą wydajność, oszczędzania i inwestowanie.

2.3.9. Co to jest reaganomika?

Jest to połączenie doktryn monetarystów i ekonomii propodażowej, zastosowana w latach 80 przez rząd Reagana. Obejmowała ona zniesienie centralizacji zarządzania gospodarką, zmniejszono znacznie podatki, umożliwiono przedsiębiorcom stosowanie podwyższonych odpisów amortyzacyjnych.

2.3.10. Scharakteryzuj strategie rozwoju krajów realnego socjalizmu po drugiej wojnie światowej.

Stosowano strategię rozwoju ekstensywnego - powiększano majątek trwały i zatrudnienie w sferze produkcji.

2.3.11. W jakich kierunkach szły propozycje reform systemu kolektywistycznego? Co oznaczał termin „socjalizm z „ludzką twarzą”?

Po rozruchach w latach 50 intelektualiści w krajach socjalistycznych rozważali dokonanie pewnych ulepszeń systemu socjalistycznego - socjalizm z ludzką twarzą. Pomimo przygotowanych koncepcji reform nie udało się ich wdrożyć ze względu na oporną biurokrację (z wyjątkiem Jugosławii).

2.3.12. Przedstaw fazy i kierunki ewolucji systemu komunistycznego w Chinach.

Od 1949 roku po rewolucji wprowadzano system oparty na Radzieckich wzorcach. W 1958 wprowadzono strategie wielkiego skoku, opartą na mobilizacji zasobów pracy, tworzenie komun ludowych. W 1966 roku ogłoszono program rewolucji kulturalnej, w wyniku której gospodarka chińska została odizolowana i zmilitaryzowana. Od 1976 roku po śmierci Mao Zedonga podjęto reformy przywracające mechanizmy i motywacje ekonomiczne, otwarto się na dopływ zagranicznych technologii. Od 1979 r umożliwiono firmom zagranicznym inwestowanie na terenach Chin, tworzenie firm mieszanych, choć nadal zachowano reżim polityczny.

2.3.13. W jakich okolicznościach nastąpił upadek systemu realnego socjalizmu w Europie? Jakie były podstawowe przyczyny tego upadku?

W latach siedemdziesiątych coraz ostrzej zaczęły się ujawniać zjawiska kryzysowe. W Polsce doszło do załamania gospodarki. W ZSRR w połowie lat 80 przez rząd Gorbaczowa próbowano odbudować mechanizmy rynkowe. W 1989 roku w Polsce powstał pierwszy rząd opozycyjny. W 1990 doszło do zjednoczenia Niemiec. Od 1991 na terenie ZSRR zaczęły powstawać nowe państwa.

2.4. Ewolucja systemu i kierunków polityki gospodarczej w Polsce w latach 1944-1989

2.4.1. Jakie wydarzenia historyczne przesądziły o wprowadzeniu w Polsce reżimu po drugiej wojnie światowej?

Zadecydowało zajęcie obszarów Polski w latach 1944 i 1945 przez Armię Czerwoną i utworzenie KRN i PKWN, uzgodnienie stanowisk państw uczestniczących w konferencji w Jałcie o przyszłości Polski, utworzenie monopolu PPR.

2.4.2. Jaka była skala strat i zniszczeń wojennych w Polsce po drugiej wojnie światowej?

Terytorium państwa zmalało o 1/5, liczba ludności zmalała z 35 mln do 23,9 mln, straty w majątku trwałym ok. 38%

2.4.3. Przedstaw główne kierunki odbudowy i rozwiązania systemowe w gospodarce polskiej w latach 1945-1948.

Na pierwszy plan wysunęła się potrzeba odbudowy transportu po zniszczeniach wojennych, Trzyletni plan odbudowy na lata 1947-1949 zakładał odtworzenie tego, co nadawało się do odbudowy. Przedsiębiorstwa państwowe miały dużą autonomię w planowaniu i gospodarowaniu, przedsiębiorstwa prywatne były traktowane na równi z przedsiębiorstwami państwowymi.

2.4.4. Na czym polegała sowietyzacja systemu gospodarczego Polski? Jakie okoliczności towarzyszyły temu procesowi?

W 1947 w PPR przewagę zyskały grupy forsujące wprowadzenie stalinowskich metod rządzenia krajem i kierowania gospodarką. Gomółkę zastąpił Bierut. W 1948 rozpoczęła się bitwa o handel mająca na celu zlikwidowanie sektora prywatnego w handlu. W 1949 - 1950 nastąpiła zasadnicza przebudowa systemu wg modelu sowieckiego: rozbudowano urzędy centralne, utworzono liczne ministerstwa i hierarchiczną strukturę zarządzania, zlikwidowano samorząd terytorialny.

2.4.5. Scharakteryzuj priorytety polityki gospodarczej w Polsce w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych (okres planu sześcioletniego) i jej konsekwencje społeczne.

Plan sześcioletni w latach 1950-1955 zakładał szybką industrializację kraju z doktryną rozbudowy przemysłu ciężkiego. Kosztem konsumpcji zwiększano inwestycje, co wywoływało napięcia w społeczeństwie. Próby kolektywizacji rolnictwa spowodowały zahamowanie wzrostu produkcji żywności. Wymiana pieniędzy w 1950 roku nie zapewniła stabilizacji rynku.

2.4.6. Co wiesz o wydarzeniach czerwcowych i październikowych w Polsce w 1956r.? Jakie były następstwa tych wydarzeń w polityce gospodarczej?

W 1953 roku w celu zlikwidowania systemu kartkowego wprowadzoną podwyżkę cen żywności. Spowodowało to w 1956 roku wydarzenia czerwcowe w Poznaniu: strajki, demonstracje i starcia z milicją.

2.4.7. Przestaw kierunki i ważniejsze operacje polityki industrializacji w Polsce w okresie od drugiej połowy lat pięćdziesiątych do końca lat siedemdziesiątych.

W 1956 I sekretarzem KC został ponownie Gomółka. Środowisko ekonomistów opracowało plan zmian w funkcjonowaniu gospodarki, planowania i zarządzania. W 1957 r. nastąpiło wyhamowanie destalinizacji. Rozpoczęto zmniejszanie dysproporcji strukturalnych poprzez zwiększanie produkcji artykułów konsumpcyjnych. Pod koniec lat pięćdziesiątych powrócono do industrializacji przemysłu ciężkiego. Rozwój poszczególnych gałęzi w latach sześćdziesiątych był uzależniony od istnienia różnych grup nacisku w aparacie partyjnym, gospodarczym i administracyjnym. W latach 70 zniesiono kontyngenty dostaw obowiązkowych. Sięgnięto do kredytów zagranicznych. W1975 załamała się równowaga na rynku artykułów żywnościowych. Malała skuteczność centralnego zarządzania. Poprzez podwojenie liczby województw osłabiona została władza terytorialna. W 1979 r gospodarka weszła w ostry kryzys.

2.4.8. Na czym, polegały strukturalne dysproporcje w polityce uprzemysłowienia PRL?

Ze względów strategicznych w PRL rozwijany był przemysł ciężki oraz górnictwo, kosztem akumulacji i produkcji dóbr konsumpcyjnych.

2.4.9. W jakich kierunkach szły propozycje reform ustrojowych wysuwanych w PRL przez środowiska ekonomistów?

Rada Ekonomiczna pod przewodnictwem O. Lanego zaproponowała: zwiększenie samodzielności przedsiębiorstw, wprowadzenie mechanizmów rynkowych, decentralizację planowania.

2.4.10. Co wiesz o wydarzeniach grudniowych na Wybrzeżu w 1970 r.? Jakie były konsekwencje tych wydarzeń w dziedzinie gospodarczej?

Na skutek projektu wzrostu cen żywności w grudniu 1970 r. stoczniowcy zastrajkowali. Po demonstracjach i starciach ulicznych ze stanowiska I sekretarza KC ustąpił Gomółka a jego miejsce zajął Gierek.

2.4.11. Scharakteryzuj przyczyny i przebieg załamania gospodarczego w Polsce w latach siedemdziesiątych. Jakie były czynniki generujące wzrost zadłużenia zagranicznego?

Podjęto duże inwestycje w gałęziach przemysłu przetwórczego (samochodowy i elektroniczny) poprzez kupowanie licencji i import kooperacyjny. Początkowo skutkowało to ożywieniem gospodarki i wzrostem PKB. Liczono na duże zyski z eksportu z nowobudowanych gałęzi przemysłu. Jednak na skutek szoków naftowych rynek zachodni został znacznie ograniczony. Biurokracja w Polsce spowodowała, że czas wdrażania inwestycji był bardzo wydłużony i nie było popytu na przestarzałe artykuły, przegrywające z konkurencją krajów zachodnich.

2.4.12. Przedstaw próby reform systemowych po przełomie sierpniowym w 1980 r. w okresie obowiązywania stanu wojennego i wojennego latach następnych, aż do przewrotu politycznego w 1989 r.

Poprzez podpisanie porozumień gdańskich w 1980 r. rząd zobowiązał się do przeprowadzenia gruntownej reformy gospodarczej. Zmiany miały dążyć do wprowadzenia systemu „socjalizmu rynkowego”. Uchwalona została ustawa o ekonomiczno-społecznej podmiotowości przedsiębiorstw państwowych oraz uregulowano zadania i uprawnienia organów samorządu załóg tych przedsiębiorstw. Po wprowadzeniu stanu wojennego tempo reform zaczęło słabnąć. Pomimo wprowadzonych zmian, pozostawienie centralnego planowania rozdzielnictwa materiałowego przesądziło o klęsce reform. Sytuacja gospodarcza cały czas się pogarszała pomimo wprowadzania coraz większych reform. Dopiero na przełomie 1988 i 1989 po obradach okrągłego stołu, przynoszących pluralizm polityczny oraz większą wolność gospodarczą, przemiany nabrały przyspieszenia.

2.5. Procesy transformacji w Polsce

2.5.1. Na czym polegały działania stabilizacyjne w odniesieniu do gospodarki polskiej w pierwszym okresie transformacji systemowej?

Podstawowymi celami było osiągnięcie równowagi popytu i podaży oraz zlikwidowanie inflacji. Narzędziami tych celów były: redukcja wydatków budżetowych, zmniejszenie kredytów preferencyjnych, wprowadzono wewnętrzną wymienialność złotego i stabilizację kursu walutowego, do 20% zmniejszono ceny regulowane przez państwo

2.5.2. Przedstaw uboczne skutki przekształceń systemowych w Polsce.

Zniesienie cen regulowanych spowodowało trzycyfrową inflację, zrównoważenie rynku spowodowało obniżenie popytu, co spowodowało obniżenie produkcji, import dóbr konsumpcyjnych spowodował obniżenie popytu na produkty krajowe.

2.5.3. Na czym polegają przemiany własnościowe w gospodarce polskiej?

Przemiany własnościowe przebiegały na trzy sposoby

1. Prywatyzacja kapitałowa i likwidacyjna

a. Prywatyzacja kapitałowa - przedsiębiorstwa państwowe były przekształcane w jednoosobową spółkę skarbu państwa, a następnie sprzedaż akcji: pracownikom (15% bezpłatnych akcji), menedżerom krajowym i zagranicznym oraz sprzedaż na giełdzie.

b. prywatyzacja likwidacyjna - likwidacja przedsiębiorstwa w celu sprzedaży jego majątku

c. likwidacja przedsiębiorstw państwowych gospodarki rolnej przez przejęcie ich majątku przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa celu restrukturyzacji, sprzedaży, wniesienia do spółki lub oddanie w użytkowanie.

2. Program powszechnej Prywatyzacji - obejmował 512 przedsiębiorstw

3. Program komercjonalizacji przedsiębiorstw państwowych - miał zapewniać jednakowe warunki działania wszystkim podmiotom gospodarczym. Polegała na przeniesieniu dotychczasowych organów założycielskich na skarb państwa.

4. Program „Stabilizacja. Restrukturyzacja. Prywatyzacja” (SRP) - oznacza wsparcie finansowe dla przedsiębiorstw niedochodowych oraz pomoc w zmianie zarządzania w celu zwiększenie dochodowości.

5. Prywatyzacja założycielska - polega na tworzeniu nowych prywatnych podmiotów gospodarczych.

6. Reprywatyzacja - zwrot majątku byłym właścicielom

2.5.4. Co oznacza pojęcie „powszechne uwłaszczenie”? W jakim stopniu PPP spełnia kryteria powszechnego uwłaszczenia obywateli?

Powszechne uwłaszczenie - prywatyzacja obejmująca przeważającą część majątku państwowego i wszystkich obywateli Polski. PPP w rzeczywistości obejmuje swoim zasięgiem tylko część przedsiębiorstw, może spowodować łatwe przejęcie większości udziałów przez grupy spekulacyjne.

2.5.5. Jaką rolę odgrywa kapitał zagraniczny w prywatyzacji gospodarki w Polsce?

Kapitał zagraniczny uczestniczy w formach prywatyzacji: założycielskiej, kapitałowej (kupno akcji), likwidacyjnej. W porównaniu z innymi krajami postsocjalistycznymi udział inwestycji zagranicznych jest stosunkowo niski.

2.5.6. Jakie wyniki uzyskano w ciągu lat 1990-1996 w dziedzinie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych?

Od 1990 roku liczba przedsiębiorstw państwowych zmalała z 8441 do 3847. 40% z nich poddano prywatyzacji przez likwidację.

2.6. „Granice konkurencji”. Globalizacja polityki ekonomicznej

2.6.1. W czym przejawiają się we współczesnym świecie sukcesy ideologii wolnej konkurencji i na czym opierają się wysuwane wobec niej wątpliwości i zastrzeżenia?

Od lat siedemdziesiątych wzrosło znaczenie konkurencyjności i liberalizacji gospodarki zarówno na rynkach krajowych jak i wzrost znaczenia rynku międzynarodowego. Konkurencja nie jest w stanie rozwiązać problemów takich jak społeczno ekonomiczne różnice wewnątrz krajów i między nimi, marginalizacja życia społecznego, wyzysk i wyniszczanie systemów niezbędnych do życia naszej planety, koncentracja władzy w nieodpowiedzialnych organizacjach.

2.6.2. Jak w ujęciu długookresowym przedstawia się udział regulacji publicznej w całości procesów regulacyjnych w gospodarce?

W długim okresie następuje systematyczny wzrost roli państwa, pomimo krótkookresowych wzrostów i spadków.

2.6.3. Co wiesz o Grupie Lizbońskiej i o rozpowszechnianych przez nią opiniach?

Grupa Lizbońska zrzeszająca czołowe osobistości różnych specjalności opracowała raport pt. „Granice konkurencji”. Przedstawiono w niej negatywne konsekwencje konkurencyjności, liberalizacji i deregulacji.

3. Polityka Rozwoju Gospodarczego

3.1. Poszukiwanie ścieżki trwałego wzrostu

3.1.1. Wyjaśnij różnice pomiędzy pojęciami „wzrost” i „rozwój gospodarczy”

Wzrost gospodarczy jest procesem tworzenia i powiększania produktu społecznego.

Rozwój gospodarczy obejmuje wzrost gospodarczy oraz towarzyszące mu zmiany struktury produktu narodowego i całej gospodarki.

3.1.2. Wymień i scharakteryzuj oddziaływanie trzech podstawowych czynników wzrostu na dynamikę wzrostu w długim okresie.

Akumulacja kapitału - pozwala na rozszerzanie produkcji i tworzenie nowych przedsiębiorstw

ilość pracy - pokazuje realne wykorzystanie potencjału pracy w odniesieniu do potencjalnego

technologia- zaawansowane technologie wpływają na wzrost gospodarczy

3.1.3. Co to są fluktuacje tempa wzrostu PKB i jakie były ich charakterystyczne cechy po drugiej wojnie światowej?

Jest to wzrost lub zmniejszanie się tempa wzrostu. Amplituda wahań wzrostu znacznie zmalała po II wojnie światowej. Spadki oraz wzrosty są znacznie wolniejsze.

3.1.4. Dlaczego zmiany inwestycji i PKB są zbieżne w długim okresie?

W miarę rozwoju gospodarczego postęp techniczny staje się coraz ważniejszym czynnikiem wzrostu produktu narodowego. Dane empiryczne wskazują na dodatnią zależność między tymi czynnikami.

3.1.5. Jak polityka ekonomiczna może wpływać na inwestycje w długim okresie?

Polega na stymulowaniu wzrostu środkami polityki monetarnej i fiskalnej. Pobudza się społeczeństwo do zwiększania oszczędności, które przekształca się w kapitał dla gospodarki inwestycyjnej.

3.1.6. Dlaczego w miarę rozwoju gospodarczego postęp techniczny staje się coraz ważniejszym czynnikiem wzrostu PKB?

Postęp techniczny zwiększa zarówno wydajność pracy, jak i produktywność kapitału rzeczowego.

3.1.7. Jaka polityka ekonomiczna może regulować długookresową stopę wzrostu gospodarczego?

Wiąże się z regulowaniem zdolności akumulacyjnych gospodarki oraz wpływaniem na kierunki alokacji zasobów.

3.1.8. Czy istnieje zasadnicza różnica między polityką prowzrostową a polityką stabilizacyjną?

Polityka prowzrostowa polega na stymulowaniu wzrostu środkami polityki monetarnej i fiskalnej, natomiast polityka stabilizacyjna jest nastawiona na likwidację inflacji i poprawę stanu finansowego gospodarki.

3.1.9. Od jakich warunków zależy ekspansja inwestycyjna w krajach postsocjalistycznych transformujących gospodarkę?

W przypadku ograniczonych możliwości powiększania inwestycji ze zgromadzonego kapitału istnieje możliwość ubiegania się o kredyty zagraniczne oraz przyciąganie zagranicznych inwestorów.

3.2. Problemy strategii rozwoju

3.2.1. Jakie znasz rodzaje strategii rozwoju? Jakie są ich cechy i czym różnią się między sobą?

Strategia liberalna (monetarystyczna, ortodoksyjna) - stosowana przez kraje rozwinięte, kładzie nacisk na politykę pieniężną i budżetową. Zajmuje się dostosowywaniem krótkookresowym, zmniejszaniem inflacji i przywracaniem równowagi makroekonomicznej

Strategia gospodarki otwartej - podobne narzędzia do polityki liberalnej, ale większy nacisk kładzie ma eksport. Rola państwa jest bardziej aktywna zwłaszcza na rynkach międzynarodowych,

Strategia industrializacji - droga do wzrostu prowadzi poprzez ekspansję sektora przetwórczego, przywiązuje dużą wagą do poziomu akumulacji.

Strategia rozwoju rolniczego - kładzie nacisk na wzrost produkcji rolnej. Stosowana w krajach rozwijających się i zagrożonych klęską głodu

Strategia redystrybucyjna - jej celem jest poprawa podziału dochodu i bogactwa

3.3. Polityka strukturalna

3.3.1. Jak można zdefiniować strukturę gospodarczą i jakie struktury gospodarcze można wyróżnić?

Struktura gospodarcza jest układem elementów gospodarki oraz zespół występujących między nimi relacji. Obejmuje relacje ilościowe oraz jakościowe. Rozróżniamy struktury: przedmiotową, terytorialną, instytucjonalną, podział pracy i specjalizację międzynarodową, struktura oceniana ze względu na stosowanie nowoczesnych technologii.

3.3.2. Czym charakteryzował się proces restrukturyzacji gospodarek krajów wysoko rozwiniętych w latach osiemdziesiątych?

Powstanie nowych dziedzin informatyki i technologii spowodował nie tylko rozwój tych gałęzi, ale przeniknięcie tych technologii do innych działów gospodarki a tym samym przemiany technologiczne w całej strukturze gospodarki.

3.3.3. Jak zmienia się struktura sektorowa tworzenia PKB w miarę rozwoju gospodarki?

Zmniejsza się znaczenie rolnictwa na korzyść przemysłu. W następnym etapie największe znaczenie w tworzeniu PKB należy do usług.

3.3.4. Które z kierunków przemian strukturalnych można uznać za najważniejsze i dlaczego?

Przemiany w krajach rozwiniętych polegają na ograniczeniu produkcji i zatrudnienia w gałęziach przestarzałej technologii, zmniejszającym się popycie na ich wyroby oraz jednoczesnym przyspieszeniu tempa wzrostu w gałęziach stosujących nowoczesne technologie, na wyroby których rośnie zapotrzebowanie zarówno na rynkach wewnętrznych jak i zewnętrznych.

3.3.5. Jakie przesłanki różnicują cel przeobrażeń strukturalnych w poszczególnych krajach?

Podstawowymi celami są: poprawa ekonomicznej efektywności gospodarki, przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu, unowocześnienie gospodarki, podniesienie konkurencyjności krajowych wyrobów, ograniczenie wpływu barier surowcowych, energetycznych, demograficznych.

3.3.6. Jakie formy może przybierać polityka strukturalna?

Polityka dostosowawcza - rząd kładzie nacisk na rozwój nowych dziedzin gospodarki, może także ze względów społecznych hamować upadek niektórych dziedzin np. górnictwo.

Polityka zapobiegawcza - rząd nie podejmuje bezpośrednich działań , polityka opiera się na mechanizmach rynkowych i popieraniu prywatnej inicjatywy.

Antycypacyjna polityka strukturalna - polega na ułatwianiu przedsiębiorstwom dostosowywanie się do nowych warunków gospodarowania. Ułatwia przesuwanie się kapitału i pracy do gałęzi wzrostowych.

3.4. Polityka przemysłowa

3.4.1. Co rozumiemy przez pojęcie polityki przemysłowej? Jakie są jej funkcje?

Jest to działalność interwencyjna państwa prowadzona w stosunku do przemysłu, a polegająca na modyfikacji alokacji dokonywanej przez rynek. Funkcjami są: pobudzenie zmian strukturalnych w przemyśle innowacyjności oraz podnoszenie efektywności i konkurencyjności międzynarodowej przedsiębiorstw przemysłowych.

3.4.2. Jakimi formami interwencji w dziedzinie przemysłu charakteryzuje się polityka krajów wysoko uprzemysłowionych?

Działania aktywne - pobudzenie określonych przemian w gospodarce

Działania ochronne - utrzymanie poziomu zatrudnienia w gałęziach schyłkowych w przypadku słabej alokacji pracy

Działania defensywne - uniezależnienie od zagranicy, utrzymanie gałęzi strategicznych.

3.4.3. Na podstawie, jakich kryteriów rządy dokonują wyboru gałęzi lub branż przemysłu, które zasługują na poparcie?

1. Gałęzie osiągające dużą wartość dodaną na jednego zatrudnionego

2. Gałęzie będące podporą rozwoju innych gałęzi przemysłu

3. Gałęzie o potencjalnych rezerwach przyszłego rozwoju

4. Gałęzie wymagające osłony, gdyż inne kraje stosuję politykę osłonową

5. Gałęzie przemysłu o wysokiej technologii

3.4.4. Które ze znanych ci instrumentów polityki przemysłowej charakteryzują się wysoką efektywnością działania?

Ulgi podatkowe, subwencje, kredyty, pożyczki, gwarancje, przyspieszona amortyzacja, cła, kontyngenty, standaryzacja.

3.4.5. Jakie przyczyny złożyły się na załamanie produkcji przemysłowej w Polsce w pierwszych latach transformacji?

Spadek popytu na wyroby krajowe oraz import bezcłowy.

3.5. Kształtowanie rozwoju gospodarki żywnościowej

3.5.1. Co rozumiemy przez pojęcie „Bezpieczeństwo żywnościowe”?

Jest to dostarczenie organizmowi pokarmów umożliwiających utrzymanie jego podstawowych życiowych funkcji. Warunkami bezpieczeństwa żywnościowego są: żywność jest dostępna fizycznie, żywność jest dostępna ekonomicznie, żywność jest odpowiednia pod względem zdrowotnym a dzienna racja żywnościowa jest optymalna.

3.5.2. Co wchodzi w skład gospodarki żywnościowej i jakie są podstawowe elementy jej struktury?

Ziemia - użytki i nieużytki, praca - odsetek i produkcyjność rolników, kapitał - zgromadzony majątek w postaci maszyn, magazynów, infrastruktura

3.5.3. Scharakteryzuj najważniejsze rodzaje instrumentów polityki żywnościowej. Z jakiego typu instrumentami w odniesieniu do sektora rolnego spotykamy się w rozwiniętym interwencjonizmie państwowym?

1. Instrumenty formalnoprawne: ustanawianie przepisów w zakresie np. obrotu ziemią, użytkowania itd.

2. Instrumenty ekonomiczne: ingerencja w system cen, cła dotacje kredyty, podatki.

3. Bezpośrednie działanie gospodarcze - prowadzenie i finansowanie działalności badawczo-rozwojowej, działalność inwestycyjna, gromadzenie rezerw żywności i skup interwencyjny nadwyżek

3.6. Polityka regionalna

3.6.1. Jakie przesłanki leżały u podstaw powstania i rozwoju polityki regionalnej?

Przesłanki społeczne, przesłanki typu militarnego, założenia ekologiczne

3.6.2. Jakie są podstawowe funkcje i cele polityki regionalnej?

Polityka regionalna zmierza do racjonalnego kształtowania procesu przemian struktury przestrzennego rozmieszczenia gospodarki i ludności

3.6.3. Co rozumiemy przez pojęcie regionów węzłowych, a co przez pojęcie regionów strefowych? Co to są regiony ekonomiczno-administracyjne?

Regiony węzłowe - można w nich wyróżnić część centralną oraz obszary peryferyjne np. aglomeracje miejskie

Regiony strefowe - wyodrębnione obszary o względnie jednolitej strukturze wewnętrznej

Regiony ekonomiczno-administracyjne - podział na województwa, landy, zazwyczaj jest dwustopniowy.

3.6.4. Scharakteryzuj najważniejsze problemy regionalne Polski.

Najważniejszym problemem jest nierównomierne zagospodarowanie kraju (słabo we wschodniej części Polski)

3.6.5. Jakie są główne kierunki polityki regionalnej Unii Europejskiej?

Jest to wspieranie rozwoju regionów opóźnionych pod względem wzrostu ekonomicznego, restrukturyzacja starych depresyjnych regionów przemysłowych, wspieranie regionów o dominacji rolnictwa.

3.6.6. Wyjaśnij, co oznaczają pojęcia: polityka interregionalna i polityka intraregionalna.

Podmiotami polityki interregionalnej jest rząd natomiast polityki intraregionalnej władze regionalne.

3.6.7. Jakie instytucje publiczne występują w roli podmiotów polityki regionalnej?

Organy rządowe, samorządowe, centralne, regionalne, lokalne oraz organizacje międzynarodowe.

3.6.8. Jakie funkcje spełnia planowanie przestrzenne (terytorialne)?

Służy ustalaniu sposobów zagospodarowania terenów i użytkowania ziemi.

3.6.9. Wymień i scharakteryzuj najważniejsze narzędzia operacyjne polityki regionalnej.

1. normy powszechnie obowiązujące ustalane przez organy państwa lub samorządu terytorialnego

2. decyzje administracyjne kierowane do odpowiednich adresatów

3. narzędzia typu ekonomiczno-finansowego

4. przedsięwzięcia gospodarcze organizowane i realizowane bezpośrednio przez organy publiczne lub z ich znacznym udziałem

3.6.10. Jakie są podstawowe kierunki i formy strategii rozwoju regionalnego?

1. strategia ekonomicznej aktywizacji regionów opóźnionych w rozwoju

2. restrukturyzacje regionów depresyjnych

3. powstrzymanie dalszej dewastacji środowiska na obszarach ekologicznego zagrożenia

4. tworzenie środowiska służącego przedsiębiorczości

3.7. Polityka ochrony środowiska

3.7.1. Jakie cele stawiane są przed polityką ochrony środowiska naturalnego?

Celem jest doprowadzenie do takiego przebiegu działalności gospodarczej, by dała się pogodzić z celami o charakterze społecznym i ochrony środowiska.

3.7.2. W czym przejawia się zły stan środowiska naturalnego w Polsce?

Polska należy do najbardziej zanieczyszczonych krajów Europy. Na obszarach silnie zanieczyszczonych 11% mieszka 35% ludności.

3.8. Polityka naukowa i innowacyjna

3.8.1. Jakie funkcje spełnia polityka naukowa i innowacyjna?

1. cele militarne - wzrost obronności

2. cele społeczne - polepszenie warunków życia społeczeństwa

3. cele ekonomiczne - utrzymanie i zwiększenie wydajności gospodarki

4. cele naukowe - zwiększenie efektywności nauki

3.8.2. Jak kształtują się relacje między nakładami na naukę i wielkością PKB w krajach wysoko rozwiniętych?

W Polsce wynoszą ok. 5% natomiast natomiast krajach wysoko rozwiniętych od 15-20%

3.8.3. W jaki sposób państwo może oddziaływać na rozwój nauki i na badania naukowe?

1. działania bezpośrednie - wdrażanie wynalazków, stymulowanie innowacji w przedsiębiorstwach, partycypowanie w kosztach modernizacji

2. działania pośrednie - wpieranie badań za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji i funduszy

3.8.4. Wymień i scharakteryzuj instrumenty polityki naukowej.

instrumenty o charakterze ogólnym - oddziałujące na cały proces badawczy łącznie z wdrażaniem i instrumenty wyspecjalizowane- odziaływujące na pewne elementy procesu badawczego

Instrumenty związane z polityką podatkową (np. odliczenia wydatków ulgi podatkowe) i instrumenty finansowe i organizacyjne (przyspieszona amortyzacja, ulgi i preferencje kredytowe).

3.8.5. Jakie tendencje występują w polityce naukowej w krajach wysoko rozwiniętych?

Działania pośrednie są stosowane w Holandii natomiast bezpośrednie w Wielkiej Brytanii. Polityka gospodarcza ma na celu skierowanie potencjału badań i rozwoju na wspieranie rozwoju gospodarczego oraz na przeciwdziałanie inflacji, bezrobociu, stagnacji gospodarczej, kosztom nośników energii oraz niepewności dotyczących importu ważnych surowców.

3.9. Polityka inwestycyjna

3.9.1. Jakie funkcje spełnia polityka inwestycyjna i jakie są jej podstawowe kierunki?

Regulowanie ogólnych rozmiarów inwestycji, kształtowanie struktury inwestycji, podnoszenie efektywności procesu inwestycyjnego.

3.9.2. Wymień i scharakteryzuj najważniejsze rodzaje instrumentów polityki inwestycyjnej.

1. Środki administracyjno-prawne - zbiory norm prawnych regulujące procesy inwestycyjne

2. Inwestycje publiczne - najsilniejszy sposób interwencji, najważniejszym obszarem działalności państwa jest infrastruktura techniczno-ekonomiczna

2. środki techniczno-finansowe - kapitały, których dysponowanie jest pod kontrolą rządu (mnożnik Keynesa)

3.9.3. Przedstaw wpływ zmian poziomu stopu procentowej na decyzje inwestycyjne.

Obniżenie stopy procentowej powoduje zwiększenie inwestycji

4. Mechanizmy oddziaływań

4.1. Polityka pieniężna

4.1.1. Co to są cele pośrednie polityki pieniężnej i na czym polega ich związek z ogólnymi celami polityki gospodarczej?

Są to działania banku centralnego, wpływające na realizację ogólnych celów polityki ekonomicznej.

4.1.2. Za pomocą jakich instrumentów bank centralny może wpływać na podaż pieniądza? Jak ocenia się skuteczność stosowania tych instrumentów?

Regulowanie podaży pieniądza (najsilniejsze narzędzie), operowanie zmianami stopy procentowej, oddziaływanie na kurs walutowy.

4.1.3. W jaki sposób władze monetarne mogą oddziaływać stabilizująco na gospodarkę?

Mogą prowadzić ekspansywną (miękka) politykę pieniężną lub restrykcyjną (twardą) politykę pieniężną, która prowadzi do zmniejszenie inflacji, wzrostu bezrobocia, wyhamowania tempa wzrostu gospodarczego.

4.2. Polityka budżetowa

4.2.1. Wyjaśnij, w jaki sposób sektor publiczny może oddziaływać na efektywność wytwarzanego produktu społecznego.

Obecnie w większości krajów wydatki i przychody budżetowe osiągnęły taką skalę, że mają istotny wpływa na funkcjonowanie gospodarki.

4.2.2. Na czym polega redystrybucyjna funkcja polityki budżetowej?

Polega na świadomym oddziaływaniu państwa na ostateczny podział dochodów indywidualnych.

4.2.3. Jakie są różnice w przebiegu krzywej Laffera w teorii i rzeczywistości?

Wznosi się łagodniej i bardziej stromo opada.

4.2.4. Na czym polega mechanizm działania mechanicznych stabilizatorów?

Powodują dostosowywanie się do poziomu gospodarki na każdym etapie jej wzrostu lub wyhamowania, np. progresywne podatki.

4.2.5. Jakie cechy wykazuje dyskrecjonalna polityka budżetowa?

Jest aktywnym ingerowaniem rządu w gospodarkę, np. zmiana stawek podatków, zmiana podziału transferów, zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne.

4.3. Regulowanie rynku pracy

5.3.1. Jakie funkcje spełnia polityka zatrudnienia?\

Funkcja społeczna

Funkcja ekonomiczna związana z rozwojem gospodarczym

Funkcja dochodowa - zapewnienie uczestnictwa ludzi w tworzeniu i podziale dochodu narodowego

Funkcja poznawczo-normatywna - dotycząca systemu kształcenia

5.3.2. Jakie rodzaje bezrobocia można wyróżnić i jakie są kryteria jego klasyfikacji?

Bezrobocie frykcyjne, Strukturalne, nieefektywnego popytu, klasyczne lub płacowe, bezrobocie ukryte.

5.3.3. Jakie transfery zachodzą na rynku pracy i jakie są ich przyczyny?

Przepływ w obrębie populacji zatrudnionych (zmiana pracy), przejście z grupy zatrudnionych do grupy bezrobotnych i na odwrót lub przepływy między krajami.

5.3.4. Jakie są źródła informacji o bezrobociu i jakie są różnice między nimi?

Rejestracja bezrobotnych w rejonowych biurach pracy lub BAEL- badanie aktywności ekonomicznej ludności. Różnice w badaniu poziomu bezrobocia wynika ze sposobu określenia osoby bezrobotnej. W różnych państwach jest w tym zakresie różne ustawodawstwo.

5.3.5. Jakie są związki między polityką zatrudniania i polityką kształcenia?

Polityka zatrudnienia powinna dostarczać polityce zatrudnienia informacji o pożądanych zmianach w kierunku kształcenia.

5.3.6. Jakie są współczesne kierunki rozwoju teoretycznych ujęć rynku pracy i czy znajdują one odzwierciedlanie w polityce zatrudnienia?

W latach siedemdziesiątych rozwinęła się „nowa mikroekonomia bezrobocia”, której założeniem jest zgodnie z ekonomią neoklasyczną - doskonała konkurencja, giętkość płac i cen, pełne zatrudnienie z wyjątkiem tezy, że podmioty gospodarcze mają dobre informacje o wszystkich cenach. W ramach tej teorii rozwinęły się teorie: poszukiwania pracy, bezwarunkowej umowy o pracę i inwestowania w człowieka, pojawiła się także hipoteza histerezy, według której występuje tendencja podążania „naturalnej” stopy bezrobocia za stopą rzeczywistą, a w której wysokość bezrobocia nie powoduje ani zwolnienia ani przyspieszenia inflacji.

5.3.7. Jakie są narzędzia interwencji państwa na rynku pracy?

Działania w celu zwiększenie popytu na siłę roboczą: subwencjonowanie płac (dotacje dla przedsiębiorstwa), selektywne programy zatrudnienia w sektorze państwowym, popieranie przedsiębiorczości indywidualnej (ułatwianie zakładania własnych firm), roboty publiczne. Działanie ograniczające podaż siły roboczej: zmniejszanie rozmiarów zasobów siły roboczej (wcześniejsze emerytury, przedłużanie okresu kształcenia, wprowadzenie obowiązkowej służby wojskowej), zmieszanie liczby godzin pracy (skracanie czasu pracy, wydłużanie urlopów, zmniejszanie godzin ponadwymiarowych, zatrudnianie w niepełnym wymiarze czasu pracy).

4.4. Regulowanie dochodów i cen

4.4.1. Czym zajmuje się polityka cenowo-dochodowa i jakie są jej cele?

Polityka dochodowa zajmuje się: kontrola płac, regulowanie dochodów oraz regulowanie cen. Jej celami są: przeciwdziałanie inflacji, zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów, zmniejszanie przestrzennych dysproporcji dochodowych, poprawa systemu płac w celu zwiększenie wydajności, przeciwdziałanie bezrobociu.

4.4.2. Wyjaśnij zależność między poziomem rozwoju kraju a strukturą konsumpcji.

W krajach najbardziej rozwiniętych na żywność przeznacza się ok. 20%, na opał, czynsze i energię ok. 20%, ochrona zdrowia ok. 7%, odzież i obuwie ok. 7% dochodów gospodarstw domowych. Natomiast w krajach najsłabiej rozwiniętych odpowiednio 55%, 10%, 2%, 10%.

4.4.3. Oceń obecny poziom zróżnicowania dochodów polskiego społeczeństwa i wskaż do wzorca rozpiętości dochodów jakich krajów upodobni się w przyszłości.

Do roku 1980 Polska należała pod względem podziału dochodów do grupy najbardziej egalitarnych krajów świata. Po roku 1989 proporcje te zaczęły się zmieniać i obecnie osiągnęły poziom podobny do krajów Europy zachodniej tzn. 10% najbogatszych ludzi w społeczeństwie osiąga ponad 20% dochodów całego społeczeństwa.

4.4.4. Jakie są typy i przyczyny inflacji?

Inflacja popytowa - ceny rosną do momentu zrównoważenia popytu z podażą, kosztowa - podnoszenie cen w wyniku wzrostu kosztów produkcji, inflacja strukturalna - wzrost cen spowodowany złą oceną struktury popytu i podaży.

4.4.5. Scharakteryzuj i oceń rolę fiskalnych narzędzi regulacji cen i dochodów

Podatki pośrednie: podatek od wartości dodanej VAT, akcyza, podatek od gier, podatek importowy, zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów. Podatki bezpośrednie: podatek dochodowy od osób fizycznych, system ulg i odliczeń od podatku, karta podatkowa.

5. Międzynarodowa polityka gospodarcza

5.1. Polityka współpracy gospodarczej z zagranicą

5.1.1. Jakie są podstawowe funkcje polityki współpracy gospodarczej z zagranicą?

Polega na kształtowaniu za pomocą środków pośrednich i bezpośrednich pożądanych warunków, wielkości, kierunków oraz struktury obrotów z zagranicą: wymiana towarowa, wymiana usług, obroty kapitałowe.

5.1.2. Przedstaw i scharakteryzuj najważniejsze narzędzia regulacji obrotów z zagranicą.

Cło: importowe (nakładane na artykuły importowane w celu ochrony produkcji krajowej), eksportowe (nakładane w celu ochrony interesów producentów krajowych, lub gdy kraj jest monopolistą w pewnej dziedzinie), tranzytowe (pobierane za usługi transportowe).

Cła fiskalne - zapewnienie dochodów do budżetu państwa, cła ochronne - ochrona produkcji krajowej, cła ekspansywne - utrzymanie wysokich cen na rynku krajowym. Bariery pozataryfowe - opłaty wyrównawcze, opłaty, subwencje bezpośrednie ( wpłacanie eksporterom premii, zwrot różnicy między ceną krajowa towaru a eksportową), subwencje pośrednie (ulgi, ułatwienia w prowadzeniu eksportu), dumping, ograniczenia ilościowe, ograniczenia dewizowe.

5.1.3. Scharakteryzuj: bilans handlowy i bilans płatniczy. Czym różnią się od siebie te bilanse?

Bilans płatniczy - zestawienie wszystkich wpływów i płatności kraju wynikających z jego stosunków z zagranicą w danym okresie (obejmuje także obroty kapitałowe).

Bilans handlowy - płatności z tytułu eksportu i importu towarów.

5.1.4. Wymień i przedstaw funkcje najważniejszych organizacji międzynarodowych tworzących instytucjonalną strukturę gospodarczej współpracy międzynarodowej.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) - udzielanie pomocy finansowej krajom członkowskim w celu likwidacji trudności płatniczych i zarządzanie stosunkami walutowymi.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) - pomoc krajom członkowskim w odbudowie i rozwoju gospodarczego oraz popieranie zrównoważonego wzrostu, udzielanie pożyczek oraz uczestniczenie w inwestycjach finansowanych z innych źródeł.

Światowa Organizacja Handlu (WTO) - jest sukcesorem GATT, ma na celu znoszenie barier celnych i innych ograniczeń w rozwoju i handlu międzynarodowego

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) - organizacja o charakterze koordynacyjnym, w jej ramach uzgadnia się wytyczne polityki gospodarczej krajów członkowskich i dokonuje systematycznej oceny ich gospodarki. Koncentruje się na likwidacji różnego rodzaju ograniczeń w handlu między krajami członkowskim.

Wspólnota Europejska - wchodzi w skład Unii Europejskiej. Jej celem jest działanie w celu harmonijnego wzrostu ekonomicznego całej wspólnoty, osiągnięcie wysokiego poziomu życia ludności oraz zacieśnianie stosunków między krajami członkowskimi.

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) - jest luźnym porozumieniem krajów dążących do liberalizacji polityki handlowej oraz zniesienia ceł i innych ograniczeń we wzajemnych obrotach artykułami przemysłowymi z zachowaniem swobody w polityce handlowej wobec państw trzecich.

Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA) - Polska, Czechy, Słowacja i Węgry zawarły porozumienie o liberalizacji barier taryfowych i pozataryfowych w handlu wzajemnym towarami przemysłowymi.

Rada Europy- powstała w 1949 roku, o charakterze integracyjnym. Do jej dziedzin należą sprawy, gospodarcze, społeczne, kulturalne, naukowe, prawne, administracyjne a także przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności w stosunku do osób podlegających ich jurysdykcji.

5.2. Unia Europejska - struktura instytucjonalna i zasady funkcjonowania

5.2.1. Przedstaw przesłanki ekonomiczne i polityczne leżące u podstaw tworzenia Wspólnot Europejskich? Na czym polegają ich funkcje integracyjne?

Przesłanki ekonomiczne: zlikwidowanie luki technologicznej pomiędzy Europą Zachodnią a Stanami Zjednoczonymi, rozszerzenie rynku zbytu oraz przezwyciężenie trudności płatniczych Europy Zachodniej. Przesłanki polityczne: obawa przed rozszerzeniem się idei socjalistycznych, chęć utworzenia wspólnej platformy politycznej w kontaktach z innym krajami, chęć powiększenia znaczenia Europy.

5.2.2. Przedstaw funkcje: a. Rady Europejskiej i Rady Unii Europejskiej b. Komisji Europejskiej c. Parlamentu Europejskiego. Trybunału Sprawiedliwości e. Trybunału Rewidentów Księgowych

Rada Europejska - W jej skład wchodzą premierzy rządów wszystkich krajów członkowskich, ministrowie spraw zagranicznych, przewodniczący i wszyscy wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej. Odgrywa rolę inspiratora różnych poczynań i nadaje impulsy polityczne. Pełni pewne funkcje o charakterze operacyjnym w dziedzinie polityki zagranicznej Unii Europejskiej, polityki bezpieczeństwa a także spraw związanych z tworzeniem unii ekonomicznej i walutowej.

Rada Unii Europejskiej - z siedzibą w Brukseli jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich. Ma kompetencje w zakresie: koordynacja polityki ekonomicznej państw członkowskich, podejmowanie decyzji dotyczących różnych dziedzin polityki Wspólnot Europejskich, zawieranie umów międzynarodowych, uchwalanie budżetu, prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej, organizowanie współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości, spraw wewnętrznych.

Komisja Europejska - z siedzibą w Brukseli, jest organem ponadnarodowym. Spełnia funkcje inicjatywne, kontrolne i wykonawczo-zarządcze: inicjuje i przygotowuje projekty decyzji dotyczące działalności Wspólnoty, kontroluje wykonanie postanowień traktatowych na wszystkich szczeblach, zarządza funduszami Wspólnot, reprezentuje wspólnoty na zewnątrz.

Parlament Europejski - składa się z parlamentarzystów wybieranych przez parlamenty krajów członkowskich. Sprawuje kontrolę polityczną nad działalnością Komisji i Rady, uczestniczy w przygotowaniu i uchwaleniu budżetu, uczestniczy w procesie decyzyjnym, ratyfikuje układy o stowarzyszeniu z krajami trzecimi, ratyfikuje decyzje o przyjęciu do Wspólnot nowych członków.

Trybunał Sprawiedliwości - z siedzibą w Luxemburgu, składa się z 15 sędziów. Spełnia rolę sądu międzynarodowego, sądu administracyjnego oraz sądu apelacyjnego rewidentów, rozstrzyga spory, dotyczące nieprzestrzegania postanowień zawartych w traktatach na wniosek państw członkowskich, między krajami członkowskimi w sprawach dotyczących działalności Wspólnoty, dotyczące niewykonania działań przez Komisję lub Radę, dotyczące zaniedbania działań przez Komisję lub Radę, dotyczące interpretacji prawa, dotyczące rekompensaty za szkody poniesione w wyniku działania instytucji UE lub ich personelu dla krajów członkowskich. Zadaniem Trybunału pierwszej instancji jest przede wszystkim: rozstrzyganie spraw wniesionych przeciwko komisji z tytułu jej działalności, rozstrzyganie spraw między Wspólnotą Rewidentów jej osobami oficjalnymi Rewidentów personelem.

Trybunał Rewidentów Księgowych - z siedzibą w Luksemburgu, celem jest sprawowanie kontroli księgowej nad dochodami i wydatkami Wspólnot.

5.2.3. Jakie zadania spełniają a. Europejski Bank Inwestycyjny b. Komitet Społeczno-Ekonomiczny c. Komitet Regionów

Europejski Bank Inwestycyjny - z siedzibą w Luksemburgu, jest instytucją publiczną, będącą własnością krajów członkowskich. Celem banku jest udzielanie pożyczek na projekty dotyczące: rozwoju regionów problemowych Wspólnot, rozwoju infrastruktury, wzrostu konkurencyjności Wspólnot i integracji krajów członkowskich, ochrony środowiska i projekty związane z podwyższaniem jakości życia, rozwoju własnych źródeł energii i lepszego ich wykorzystania w celu uniezależnienia się od importu energii.

Komitet Społeczno-Ekonomiczny - z siedzibą w Brukseli, ma charakter doradczy, składa się z 222 członków. Przedstawia opinie na wniosek Rady lub Komisji lub z własnej inicjatywy.

Komitet Regionów - z siedzibą w Brukseli jest ciałem doradczym Rady Unii Europejskiej w sprawach związanych z polityką regionalną i rozwojem regionalnym. Składa się z 222 członków.

5.2.4. Scharakteryzuj budżet Wspólnot Europejskich. Jakie są źródła przychodów i jakie są kierunki wydatków tego budżetu?

Dochody: z ceł za towary importowane z krajów trzecich, dochody z opłat wyrównawczych za import produktów rolnych krajów trzecich, udział we wpływach z podatku VAT krajów członkowskich (51% dochodów), udział w PNB krajów członkowskich. Wydatki są dokonywane w formie bezpośrednich płatności dla konkretnych podmiotów w krajach członkowskich lub poza Wspólnotą, takich jak: ministerstwa, placówki badawcze, firmy prywatne lub rządy państw spoza organizacji.

5.3. Główne kierunki wspólnej polityki gospodarczej Unii Europejskiej

5.3.1. Przestaw główne kierunki polityki gospodarczej Wspólnot Europejskich.

Polityka rolna, regionalna

5.3.2. Scharakteryzuj zasady i mechanizmy wspólnej polityki rolnej Wspólnot Europejskich

Wprowadzono zasady prowadzenia wspólnej polityki rolnej: jednolity rynek produktów rolnych - swobodny przepływ produktów rolnych wewnątrz Europy, zasada preferencji dla Wspólnoty - ochrona rynku rolnego przed wpływami z zewnątrz zwłaszcza przed napływem tańszej żywności, solidarność finansowa - oznacza współodpowiedzialność finansową wszystkich krajów członkowskich za prowadzenie wspólnej polityki rolnej- koszty są dzielone na wszystkie kraje członkowskie.

5.3.3. Jakie są główne cele i instrumenty polityki regionalnej Wspólnot Europejskich?

W 1975 roku powstał Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w celu popierania rozwoju trzech grup regionów Wspólnoty: regionów opóźnionych w rozwoju, regionów depresyjnych i regionów rolniczych. Wprowadzono zasady polityki regionalnej: koncentracji środków, subsydiarności, partnerstwa i programowania. Celami są wspieranie rozwoju regionów opóźnionych w rozwoju oraz pomoc dla regionów wymagających restrukturyzacji ekonomicznej i społecznej.

5.4. Traktat z Maastricht - unia walutowa i perspektywy rozwoju europejskiej integracji. Polska a Unia Europejska

5.4.1. Scharakteryzuj założenia unii walutowej w ramach Unii Europejskiej.

Unia walutowa zakłada wprowadzenie wspólnego pieniądza euro oraz prowadzenie wspólnej polityki pieniężnej.

5.4.2. Co to są tzw. kryteria konwergencji związane z tworzeniem unii walutowej?

Kryteria konwergencji są warunkami, które powinny spełniać kraje członkowskie: średnia nominalna długookresowa stopa procentowa nie może być wyższa niż 2% od stopy procentowej zanotowanej w trzech krajach członkowskich na najniższym jej poziomie, kraj członkowski powinien respektować przedział kursów walut przewidziany w ramach mechanizmu kursowego Europejskiego Systemu Walutowego, Stopa inflacji mierzona wskaźnikiem cen konsumpcyjnych nie może być wyższa o więcej niż 1,5% od stopy inflacji zanotowanej w trzech krajach członkowskich o najniższym jej poziomie, deficyt budżetu centralnego nie może być wyższy niż 3% PKB, dług publiczny instytucji centralnych i lokalnych nie może przekraczać 60% PKB.

5.4.3. Jakie korzyści i jakie problemy wiążą się z uczestnictwem w unii walutowej?

Korzyści: oszczędności w kosztach transakcyjnych wymian walut (ok. 0,4% PKB w skali rocznej), stabilizacja walutowa, spadek inflacji, wzrost inwestycji poprzez poprawę klimatu inwestycyjnego, wzrost gospodarczy, wzrost konkurencyjności Unii Europejskiej w skali międzynarodowej. Zagrożenia: warunki konwergencji są trudne do spełnienia, do unii walutowej nie przystąpią wszystkie kraje, unia walutowa wymaga ze zrezygnowania z suwerenności w zakresie polityki pieniężnej, wyeliminowania spośród instrumentów krajowej polityki narzędzia, jakim jest kurs walutowy.

5.4.4. Czego dotyczą postanowienia traktatu z Maastricht poza sferą ekonomiczną?

Obejmują także wprowadzenie wspólnego obywatelstwa, uregulowanie zasad i zakresu wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, polityki wewnętrznej (policja).

5.4.5. Co wiesz o treści Układu o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi?

Podpisany 16 grudnia 1991 wszedł w życie 1 lutego 1994. Jego celem jest: ustanowienie odpowiednich podstaw do dialogu politycznego, który ma umożliwić rozwój bliskich stosunków politycznych między Polską a Unią; popieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych; stworzenie podstaw pomocy finansowej i technicznej dla Polski, stworzenie podstaw stopniowej integracji Polski z Unią, popieranie współpracy w dziedzinie kultury

5.4.6. Jakie są główne kierunki działań przygotowujących Polskę do wejścia do struktur Unii Europejskiej?

W 1996 roku powołano Komitet Integracji Europejskiej, do którego zadań należą: koordynowanie procesów adaptacyjnych, integracyjnych oraz inicjowanie, organizowanie i koordynowanie działań kształtujących te procesy, zwłaszcza w sferze gospodarczej i społecznej; inicjowanie i koordynowanie prac dostosowawczych w zakresie instytucji prawnych oraz opiniowania projektów aktów prawnych pod względem zgodności z prawem Unii; współpraca z Komisją Europejską w zakresie realizacji indywidualnego programu wymagań integracyjnych, ocena przebiegu procesów dostosowawczych, koordynowanie przedsięwzięć związanych z pozyskiwaniem i wykorzystaniem środków pochodzących z pomocy zagranicznej, podejmowanie działań, mających na celu przygotowanie informacyjne, koncepcyjne i kadrowe do procesów integracyjnych.

5.5. Euroregiony - nowy element narodowej i międzynarodowej polityki gospodarczej

5.5.1. Na jakich przesłankach opiera się międzyregionalna współpraca transgraniczna?

- występowanie we wszystkich państwach graniczących z Polską ustroju gospodarczego i politycznego opartego na założeniach gospodarki rynkowej i zasadach demokracji

- nowe podstawy prawno-instytucjonalnych stosunków międzypaństwowych, wynikające z zawartych przez Polskę traktatów

- uznanie przez rząd Polski reguł obowiązujących we Wspólnocie, w tym dotyczących aktywnego współdziałania w dziedzinie współpracy transgranicznej

- występowanie wielu wspólnych problemów wymagających wspólnych rozwiązań m. in. w zakresie przejść granicznych i połączeń komunikacyjnych

- pozytywne skutki dotychczasowych kontaktów

- aktywność środowisk lokalnych i kreacyjna rola działaczy samorządu terytorialnego

5.5.2. Co to są Euroregiony? Jakie są podstawowe funkcje tych organizacji?

Są to zinstytucjonalizowane związki formalne między organizacjami państwowymi lub samorządowymi sąsiadujących ze sobą krajów w celu ułatwienia współpracy i rozwoju obszarów przygranicznych. Funkcjami są: dążenie do przełamywania barier i wzajemnych uprzedzeń, rozwój formalnych i nieformalnych kontaktów międzyludzkich, realizacja wspólnych interesów gospodarczych, ekologicznych i społecznych.

5.5.3. Wymień Euroregiony powstałe na przygranicznych obszarach Polski: a. na zachodniej granicy b. na południowej granicy c. na wschodniej granicy

a. Pomerania, Pro Europa Viadrina, Nysa-Szprewa-Bóbr, Nysa

b. Glaciensis, Śląsk-Morawy, Tatry, Karpaty

c. Niemen, Bug

5.5.4. Scharakteryzuj strukturę instytucjonalną typowego euroregionu.

Euroregion nie ma osobowości prawnej, jego statut ma charakter wewnętrznego uzgodnienia reguł współpracy stron porozumienia transgranicznego. Składa się z prezydium, rady regionu, sekretariatu oraz grup roboczych.

5.6. Polityka dostosowawcza

5.6.1. Na jakich przesłankach teoretycznych opiera się polityka dostosowawcza zalecana przez MFW?

Gospodarka państw postkomunistycznych jest tak dalece niezrównoważona, że nie można na nią skutecznie oddziaływać narzędziami polityki pieniężnej i budżetowej. Dlatego zaczęto zamiast programów stabilizacyjnych wprowadzać programy dostosowawcze, które dodatkowo obejmują działania o charakterze strukturalnym.

5.6.2. Co to są programy „heterodoksyjne” i czym się one różnią od programów MFW?

Są to programy bardziej interwencjonistyczne niż programy zalecane przesz MFW, stosowane przez m.in., Argentynę, Brazylię i Peru.

5.6.3. Przedstaw najważniejsze działania stabilizacyjno-dostosowawcze.

Równowaga bilansu płatniczego przez ograniczenie importu i zwiększenie eksportu, zmniejszenie deficytu budżetowego, kontrola podaży pieniądza, kontrola płac, ograniczenia wydatków państwa, restrukturyzacja sektora publicznego.

10

---