Bieniada

Anatlolia(tureckie Anadolu) - kraina należąca obecnie do Turcji na półwyspie Azja mniejsza (którego jest synonimem) leżąca miedzy Morzem Czarnym, a zatoką Aleksandretty.

Nazwa Anatolia pochodzi od Greckiego słowa anatole - wschód i powstała w czasach starożytnych. Przejeli ją Turcy Osmańscy jako określenie dla prowincji obejmujących Azję Mniejszą. Obecnie jako termin geograficzno-historyczny obejmuje całą azjatycką część Turcji.

Inna zamiennie używana nazwa Anatolii to Azja Mniejsza (łac. Asia Minor). Arabowie używali nazwy Rum "Rzym"

Półwysep Azja Mniejsza znajduje się w zachodniej Azji i tworzy pomost lądowy łączący ten kontynent z Europą. Półwysep oblewają morza Sródziemne, Egejskie, Marmara i Czarne. Od Europy oddzielają go cieśniny Bosfor i Dardanele. Zajmuję powierzchnię ok. 500 tys. Km2. Na półwyspie tym leży azjatycka część Turcji.

Wnętrze półwyspu zajmują stare zrębowe płaskowyże i kotliny Wyżyny Anatolijskiej o wysokościach 900-150 m.n.p.m z najwyższym szczytem Erciyes Gagr (starożytny Argajos) - 3917 m n p m. Srodek wyżyny zajmuje słony step ze słonym jeziorem Tuzgolu. Bardziej żyzne tereny położone są w centralnej części Anatolii zwanej Kapadocją przez którą przepływa Kizilirmak (gr. Halys). Wyżyna otoczona jest od południa i północy dwoma równoleżnikowymi łancuchami młodych gór fałdowania alpejskiego Gór Pontyjskich (3932 m n p m) które opadają stromo w kierunku Morza Czarnego i Taurusu (3734 m n p m) które na wschodzie łączą się tworząc Wyżynę Aramejską geograficznie zaliczaną już do Azji Właściwej. Półwysep potrzaskany jest licznymi uskokami (uskok anatolijski) i nawiedzany jest przez katastrofalne trzęsienia ziemi.

Iran

Pierwsza wersja nazwy "Iran" pojawiła się już w Aweście, gdzie jest mowa o Aryanam - [kraju] Ariów. Jej forma średnioperska była używana przez Sasanidów określenie Eransahr - kraj Ariów. Mimo to w językach europejskich aż do XX wieku na określenie Iranu używano nazwy Persja, a nie Iran. Nazwa Persja pochodzi od nazwy ludu stanowiącego część ludów irańskich przybyłych na terytorium dzisiejszego Iranu pod koniec II tysiąclecia p.n.e.

Persowie po raz pierwszy zostali wspomniani w asyryjskiej inskrypcji z 843 roku p.n.e. Użyto w niej nazwy Parsuas, co jest odpowiednikiem staroperskiego Parsva. Nazwy Persja używano początkowo w stosunku do terytorium zamieszkiwanego przez Persów, czyli stosunkowo niewielkiego kraju rządzonego przez podległych Medii Achemenidów, kiedy ci ostatni opanowali jednak stworzone przez Medów imperium, Grecy zaczeli ją stosować w stosunku do całego państwa tworzonego przez Persów i Medów.

Od nich nazwa Persja przeszła do języków europejskich. Tymczasem Irańczycy pomiędzy sobą nadal używali określenia Persja jedynie w wąskim znaczeniu.

W roku 1935 Reza Szah Pahlawi poprosił o używanie nazwy Iran także przez dyplomację państw obcych. Początkowo na Zachodzie nową dla niego nazwę tego kraju przyjęto z pewnym zaskoczeniem, disiaj jesdnak jest ona coraz powszehniej używana na całym świecie, chociaż określenia Persja nadal używa się jako wygasłego synonimu, zwłaszcza dla dawniejszych okresów historii Iranu.

Egipt

Staroegipska nazwa kraju Kemet (kmt) oznacza "Czarny Ląd" i odnosi sieę do żyznych terenów wzdłuż Nilu będących przeciwieństwem sąsiadującej z nimi pustyni "Czerwonego Lądu".

Arabskie słowo Misr, obecna oficjalna nazwa kraju, ma pochodzenie semickie i jest spokrewniona z hebrajskim słowem Mitzrayim oznaczającym kraj lub państwo. Początkowe wąskie znaczenie tego słowa rozumiane jako Egipt Dolny (Dolny Kraj), zostało rozszerzone na cały kraj (Górny i Dolny Egipt).

Nazwy europejskie Egypt, Agypten, Egypte, Egitto itd. Pochodzą od łacińskiego słowa Aegyptus co z kolei pochodzi od greckiego Alyumos (Aigyptos).

Wg. tradycji Koptów(uważających się za potomków starożytnych Egipcjan) Aigiptos pochodzi od nazwy ich ludu - Koptos.

Według oinnych teorii słowo Aigyptos wywodzi się od egipskiego wyrażenia "Haut ka ptah" hwt-k3-pth, co oznacza "Siedziba duszy Boga Ptah" (nawiązanie do świątyni Ptaha w Memfis).

NEOLIT

Pierwsi rolnicy i hodowcy zwierząt

Dlaczego mówimy o "rewolucji neolitycznej"?

-Zaszła rewolucyjna zmiana, rewolucyjna jeśli chodzi o następstwa nie o czas (sam proces neolityzacji trwał stulecia)

-Człowiek stopniowo przestawał wyłącznie korzystać ze środowiska i zaczął je kreować - udomawiać pewne gatunki roślin i zwierząt.

Neolityzacja to proces przechodzenia z gospodarki zbieracko-łowieckiej na gospodarkę rolniczo-pasterską.

Proces ten był długotrwały i stopniowy

Zanim doszło do ostatecznego udomowienia - tzn. Wyłonienia się stabilnych udomowionych gatunków zwierząt i roślin (udomowionych czyli posiadających cechy pożądane przez człowieka) miało miejsce wiele prób, które po czasie były zarzucane.

Jedynym pewnym dowodem na udomowienie mogą być:

-Narzędzia do uprawy roli

-Narzędzia do żęcia zboża suchego

-Narzędzia do uprawy roli

-Tarasy do uprawiania na stokach

-Kanały irygacyjne

Ale przede wszystkim - Zwęglone szczątki ziaren udomowionego zboża i kości udomowionych zwierząt.

Tymczasem wiele stanowisk uważanych kiedyś za wczesnoneolityczne dziś traktowanych jest z dużo większą rezerwą.

Początki rolnictwa - najstarsze dowody

• Popularne rośliny wykorzystywane i udomawiane na Bliskim Wschodzie: jedno i dwurzędowa pszenica, jęczmień, rośliny strączkowe, drzewa migdałowca, pistacje i dęby.

=figi, granat, trzy rodzaje soczewicy oraz ciecierzyca (inaczej cieciorka), z której wytwarzany jest bliskowschodni przyskam... Falafel(?) NIE ! Bo HUMUS !!!!

W IX tysiącleniu p.n.e. >nieczytelne< zaczynają uprawiać dzikie zboża w pobliżu osad (np. Tell Mureybet(?) pojawiło się ono na terenach, na których wcześniej nie występowało)

Ok. 8000 p.n.e. Rolnicy nauczyli się relektywnej uprawy, pojawiają się udomowione gatunki jęczmienia i pszenicy.

Ok. 7500 p.n.e. pojawiaja się społeczności w pełni zależne od rolnictwa - początek NEOLITU

Jedno z najważniejszych stanowisk protoneolitycznych - Jerycho - tu odkryto osadę otoczoną murem (8000 p.n.e.), zamieskana była przez ok 1,5 tys. Ludzi.

Uprawiano udomowioną przenicę, jęczmień, rośliny strączkowe, figi, polowano na gazele, dzikie owce i kozy.

Rekonstukcja okrągłego domu z Tell Mureybet - [okrągły drwniana konstrukcja dachu-belkowana- następnie pokryta gliną :P - mój opis obrazka]

Bronowanie i orka - dwie czynności przygotowujące glebę pod zasiewy.

Bronowanie - zabieg uprawowy (uprawka) wykonywany broną w celu płytkiego spulchnienia roli, pokruszenia brył i skorupy glebowej, zniszczenia chwastów, wyrównania powierzchni pola oraz przykrycia materiału siewnego, nawozów mineralnych lub środków ochrony roślin. Zaliczany jest do zabiegów agrotechnicznych.

Orka - zabieg uprawowy odwracający wykonywany pługami lemieszowymi lub talerzowymi, mający na celu odwrócenie i pokruszenie uprawianej warstwy roli.

Suszenie zebranego ziarna poprzez przesypywanie na hałdzie [ z góry ziarna(hałdy) rzucają łopato-grabiami na drugą hałdę?]

Niektóre z udomowionych zwierząt:

Hacilar - figurka kobiet

Hacilar - bogini z dzieckiem

obie to puchne kobitki, cycuszki czyli topless ;]

Wczesny neolit Zagrosu określa się mianem kultury Dżarmo (VII tysiąclecie)

Dżarmo - (Braidwood) 11 warstw - prostokątne wieloizbowe domy wznoszono z ubitego mułu (taufu), ceramika od 7 warstwy, figurki ceramiczne przedstawiające ludzi i zwierzęta, gliniane przęśliki, ciężarki, narzędzia obsydianowe, kości, rolnicy, gotowali jak Indianie (pojemniki gliniane), tokeny

Szimszara - jak Dżarmo lecz obsydian z Armenii i Anatolii

Pomiędzy Dżarmo i Hassuna - Szimszara

Maghzalija - otoczone kamiennym murem z okrągłymi wieżami

Pierwsze naczynia - Gandzi Dareh (poł 8 tys.)

Wczesne społeczności rolnicze nie wytwarzały ceramiki. Tapojawiła się ok. 7000 p.n.e., głównie jako środek umożliwiający przyrządzanie i przechowywanie pożywienia.

W neolicie preceramicznym naczynia wykonywano z zaprawy wapiennej, tzw białej glinki. Obrazek - naczynie z Abu Hurejra

Zaprawę wapienną wykorzystywano również do wyklepiania podłóg.

Najstarsze ślady tkactwa z neolitu preceramicznego W jaskini Nahal Hemar w Izraelu tkaninę wykonywano poprzez owijanie par włókien lnianego wątku wokół osnowy.

Kiedy owijane włókna są daleko od siebie nazywa się to splotem przestrzennnym, a jeśli blisko - splotem ścisłym. Wzór odciśnięty w glinie z Kalat Dżarmo wskazuje, że w okresie tym znano także normalną technikę tkania.

Pochówki z PPN zostały odkryte w Jerycho, Netiv Hagdud i Iraq ed-Dubb

[ wkładali im w oczy coś takiego () <--- obróć o 90 stopni]

Na pustyni stosuje się pochówek wtórny (ekskarnacyjny) [czyli do grobu dodawano kolejne trupy]

Czaszki pokrywane zaprawą bądź gliną znaleziono w Ramad, Beosamoun, Ain Ghazal, Jerycho, Kefar Hahoresh oraz jaskini Nahal Hemar.

Najprawdopodobniej są one materialnym śladem kultu przodków dunkcjonującego wśród społeczności PPN i symbolicznym odzwierciedleniem pewnego systemu społecznego, oprtego na silnych więzach rodzinnych i plemiennych.

Tell Aswad (równoczesne z Mureybet) - neolit preceramiczny

Gliniane figury z Ain Ghazal (Jordania, k. Ammanu)

[około metra wyskokości(?) zaznaczone nogi nos usta - bez rąk :/ ]

Neolit Aceramiczny

Głowa z zaprawy wapiennej (część figury pierwotnej wysokości ok. 1 m), Jerycho Wymiary(głowy) 22,5 x 15 cm Muzeum Rockefellera, Jerusalem

Shaar Hagolan 6000-5500 p.n.e.

Horyat Minha

Sztuka kultury Yarmukian

Cecha charakterystyczna sztuki neolitycznej - figurki kobiet o niezwykle rozbudowanych biodrach

• kult płodności i dobrobytu?

• Pochwała steatopygii?

Steatopygia - cecha charakterystyczna zwłaszcza dla niektórych ludów afrykańskich - m.in. Buszmenów i Hotentotów (w mniejszym stopniu u Pigmejów), polegająca na znacznym odkładaniu się tłuszczu na pośladkach. Zjawisko to szczególnie widoczne jest u kobiet. Inaczej wystające dupy/poślady

Figurki z Munhatta

Szar Hagolan

Figurka z wyaplone gliny znaleziono w Catal Huyuk, uważa się, że przedstawia boginię narodzin. Obszerna kobieta ukazana jest podczas porodu, wsparta na dwóch lampartach(?) [głowa figurki została rekonstruowana]

DWA SZCZEGÓLNE STANOWISKA NEOLITYCZNE !!!

Jerycho

Jedno z najważniejszych stanowisk protoneolitycznych.

Jerycho - tu odkryto datowaną ma 8000 p.n.e. Osadę o powierzchni ok. 3 ha, otoczoną murem. Zamieszkiwało ją około 1500 mieszkańców, którzy mieszkali w okrągłych chatach.

Mieszkańcy Jerycha uprawiali pszenicę, jęczmień, rośliny strączkowe, figi, polowano na gazele, dzikie owce i kozy. Chaty budowano z cegły mułowej.

Krótka historia Jerycho w PPN:

PPNA (pre-pottery neolithic A)

Neolit preceramiczny A - Czeterohektarowa osada otoczona murem kamiennym o wyskokości około 3,5m z dziecięciometrowej wysokości kamienną wieżą stojącą w połowie długości jednej ze ścian muru.

Zabudowa - okrągłe domy z cegieł z błota suszonego na słoncu. Mieszkańcy trudnili się uprawą pszenicy, jęczmienia i roślin strączkowych, a także handlem i polowaniem na dzikie zwierzęta.

PPNB

Neolit preceramiczny B - Mieszkańcy osady rozszerzyli zakres uprawianych roślin, prawdopodobnie udomowili owce. Odnaleziono czaszki noszące ślady wskazujące na wykorzystywanie ich w celach kultu religijnego (niektóre pomalowane na czerwono z wykodelowanymi twarzami z gipsu). Po okresie PPNA nastąpiła przerwa osadnicza po której powstała nowa osada w PPNB. Jej zabudowę stanowiły wielokątne (głównie na planie prostokąta lub zbliżonym) budynki zaokrąglonych cegieł z osuszonego błota stawianych na kamiennych fundamentach. Składało się na nie na ogół kilka pomieszczeń (często dużych, o powierzchni przekraczającej 20m kw), podzielonych na mniejsze części) z wapiennymi podłogami otacających centralny dziedziniec wyłożony gliną.

Kathleen Kenyon zidentyfikowała jeden z budynków jako (prawdopodobnie) świątynię, jako, że w jego ścianie znajdowała się nisza, do której doskonale pasowałby znaleziony nieopodal fragment kolumny ze skały wulkanicznej.

Zmarli mieszkańcy osady grzebani byli pod podłogami dswoich domostw. Nie wszystkie szkielety były kompletne, niektóre nosiły ślady przebywania na powietrzu. Odnaleziono te komorę zawierającą siedem czaszek pozbawionych szczęk, z częściami twarzowymi pokrytymi gipsem i muszlami ślimaków morskich umieszczonymi w oczach.

Kamienna wieża w Jerycho spojona z murami od wewnątrz. Konstrukcja o średnicy 10 m, zachowana jest do wysokości ponad 8m. Po wschodniej stronie znajduję się wysokie na 1,7 m wejście, skąd do wnętrza wieży prowadzą 22 stopnie, każdy z pojedyńczego kamiennego bloku. Fosa na zwenątrz murów ma 2m głębokości i 8 m szerokości/

Wytwarzanie cegieł mułowych:

1.Cegła mułowa z okresu protoneolitycznego z Jerycha - formowana ręcznie i zaokrąglana na wierzchu. Odciski wykonane kciukiem tworzące wzór "jodełki" ułatwiały wnikanie mułu służącego jako spoiwo.

2-3 Wytwarzanie cegieł mułowych z formy (współcześnie, uformowane cegły suszą się na słońcu kilka tygodni.

EWENEMENT NEOLITYCZNEJ OSADY W CATAL HUYUK (6500-5500 P.N.E.)

Catal Huyuk - rekonstrukcja świątyni w warstwie VIA. Sciany wykonane z cegieł mułowych, układanych wokół drewnianego szkieletu. Pod pn-wsch platformą grzebano mężczyzn, pod pozostałymi - kobiety i dzieci

Catal Huyuk - W grobach należących do dorosłych znajdowano pieczęcie stemplowe z wypalanej gliny. Nie znaleziono żadnych odcisków w glinie, możliwe jest więc, że przy ich pomocy odciskano wzory na materiałach nietrwałych lub nawet na ciele.

Catal Huyuk, wygląd północnej i wschodniej ściany świątyni warstwy VII. Sępy namalowane na ścianie wschodniej mają ludzkie nogi - być może malowidła przedstawiają kapłanów w strojach rytualnych. Pomiędzy sępami widać wyraźny korpus.

Być może mamy tu do czynienia z symbolicznym przedstawieniem ekskarnacji.

[ może chodzi o to, że odcinano im głowy a resztę ciała wpierdzielały sępy :P ]

Opracowania za wikipedią tych dwóch osad:

Jerycho

PPNB

dodatkowo:

• Inne znaleziska

• krzemienne groty strzały, precyzyjnie oszlifowane ostrza sierpów, dłuta, drapaki, toporki.

• przedmioty obsydianowe niewiadomego pochodzenia.

• kamienne żarna i pięściaki, wapienne naczynia

• szpachle i wiertła z kości

• stylizowane, antropomorficzne figury gipsowe i gliniane niemal naturalnych rozmiarów

• paciorki

Catal Huyuk

Szacuje się, że osada została założona między 7400 a 7300 roku p.n.e. Zamieszkiwało ją do 10 tysięcy ludzi, którzy zajmowali się rolnictwem oraz hodowlą zwierząt. Budowali dwupiętrowe domy z kamienia oraz z wypalanej na słońcu cegły. W domach tych nie było schodów, na wyższe kondygnacje wchodziło się po drabinie. Wejścia do domów znajdowały się na dachu. Domy stykały się ze sobą ścianami i tworzyły zwartą konstrukcję podobną do pueblo. W kompleksach znajdowały się także pomieszczenia kultu religijnego oraz miejsca pochówku. Zwłoki chowano w pozycji embrionalnej, najczęściej zwinięte w specjalnych koszach.

Na terenie wykopalisk znaleziono wiele przedmiotów (m.in. malowidła naścienne, figurki), które rzuciły światło na tę prehistoryczną, zaawansowaną kulturę. Wykopaliska pozwoliły również ustalić, czym żywili się mieszkańcy osiedla.

Chyba brakuje tutaj pierwszego wykładu ??????? było coś o Izraelitach ?

---