Okres K R N - 1944 - 1947

15.XII 1943- Manifest Demokratycznych (lewicowych) organizacji politycznych, społecznych i wojskowych.- zapowiedz utworzenia frontu narodowego i państwa podziemnego, konkurencyjnego do struktur londyńskich.

31. XII. 43 / 01. I. 1944 - ukonstytuowanie się KRN

- przew. B. Bierut.

01.I. 1944 -Ustawa KRN „Regulamin Tymczasowy Rad Narodowych” -przewidywał powołanie systemu Rad Narodowych z KRN -docelowo 444 posłów, Wojewódzkich, Powiatowych i Gminnych RN. Delegowanie członków, wg klucza partyjnego, przez poszczególne org. Frontu Narodowego, i kooptacja 1/3 członków decyzją danej Rady N.

KRN jako władza ustawodawcza i wykonawcza

21.VII.1944 powołanie PKWN

jako organu (wykonawczego) KRN, ale nie organ Państwa. Przew- E. Osóbka Morawski (PPS), wice- W. Wasilewska (ZPP), Andrzej Witos (PSL) +15 ministrów.

15.VIII.1944 - Ustawa upoważniająca PKWN do wydawania Dekretów z mocą ustaw. Konieczność zatwierdzenia dekretu przez prezydium KRN, podpis przew. KRN a następnie przyjęcie na najbliższym posiedzeniu KRN w formie ustawy.

11.IX. 1944 Ustalenie (przez KRN) kompetencji przewodniczącego KRN : porównywalne były z komp. przedwojennego Marszałka Sejmu + komp. Głowy Państwa.

31.XII. 1944 Ustawa o Prezydencie KRN. j.w. + prawo do powoływania rządu.

31.XII. 1944 Utworzenie Rządu Tymczasowego

jako naczelnego organu wykonawczego Państwa. Personalnie identyczny z PKWN, który był organem wykonawczym KRN. Nastąpiła zmiana pozycji ustrojowej.

Premier -Osóbka Morawski, I v-ce p. Wł. Gomółka (PPR), II v-ce p. St. Janusz (PSL).

28.VI. 1945 Utworzenie (T Rz J N)

Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej

St, Mikołajczyk - II v-ce premierem, w skład gabinetu weszli również inni działacze emigracyjni.

30. VI. 1946 Referendum Ludowe Blok Stronnictw Demokratycznych (PPR.PPS, SL, SD)

PSL-Mikołajczykowskie

SP Stronnictwo Pacy - partia chrześcijańska z Kazimierzem Popielem

Kampania propagandowa Bloku rządzącego, ataki służb specjalnych na partie i działaczy legalnej opozycji, zastraszenie wyborców, na koniec sfałszowanie wyników referendum.

Okres Sejmu Ustawodawczego 1947- 52

9. I. 1947 Wyboru do Sejmu Ustawodawczego (rezygnacja z Senatu.) w wyniku nasilenia się bezwzględnych ataków na opozycję, nawet tę nieliczną parlamentarną, przejęcie pełni władzy przez Blok S.D. Ucieczka Mikołajczyka

4. II. 1947- Pierwsze posiedzenie Sejmu -uchwalenie Ustawy o Prezydencie RP:Ustawa ta była jednorazowa, przygotowana pod B. Bieruta, którego następnego dnia- 5. II. 1949 wybrano na Prezydenta RP. System polityczny, mi może nadal komitetowy, skłaniał się coraz bardziej do typowego syst. prezydenckiego

19. II 1947 Uchwalenie „Małej Konstytucji”.

Przyjęto zasadę podziału władzy jednak tyko Sejm uznany został za „organ zwierzchniej władzy Narodu Polskiego”. Inne organy: władzy wykonawczej- Prezydent, Rada Państwa, Rząd i w zakresie wymiaru sprawiedliwości- niezawisłe sądy były tylko „organami państwa” co podkreślał ich inną, niższą rangę. Sejm pochodził z bezpośrednich i powszechnych wyborów i kreował pozostałe organy. Same zasady tworzone przez „Małą Konstytucję nawiązywały do tradycji polskiego parlamentaryzmu, jednak, niemal od momentu jej uchwalenia, zaczęto odchodzić od tych zasad. Rola ustawodawcza Sejmu słabła na korzyść Rządu jako twórcy prawa (dekrety zatwierdzane potem przez Sejm jako formalność) W miarę umacniania się „kierowniczej roli PPR” ośrodek decyzyjny przesuwał się z Sejmu na organy pozaparlamentarne Znaczenia nabierały gremia partyjne a przede wszystkim Prezydent, będący Przew. Rady Państwa, a w ważnych sprawach przewodniczył posiedzeniom Rządu (Rada Gabinetowa).Od 1948r. stał również na czele PPR a potem PZPR. Z upływem czasu takie tendencje do odchodzenia od demokratycznych zasad ustrojowych zawartych nawet w Małej Konstytucji nasilały się. Wynikały one z naśladowania wzorów radzieckich i znalazły pełne odbicie w Konstytucji z 1952r.

Władza ustawodawcza:

SEJM kadencja 5 lat, obradował w systemie sesyjnym, sesje wiosenną i jesienną zwoływał Prezydent.

Funkcje SU: Ustrojodawcza (zdanie uchwalenia Konstytucji)

Ustawodawcza (uchwalił 391 ustaw i zatwierdził 348 dekretów Rządowych)

Kontrolna w stosunku do rządu a za jego pośrednictwem- administracji państwowej.

Kreacyjna (powoływanie prezydenta RP, prezesa NIK, członków Rady Państwa zatwierdzanie rządu powoływanego przez Prezydenta.)

Ustalanie zasadniczego kierunku polityki państwa ( uchwalanie budżetu, narodowego planu gosp.)

Władza wykonawcza:

PREZYDENT. Kadencja 7 letnia, brak odpowiedzialności przed Parlamentem, który go wybierał. Kompetencje charakterystyczne dla głowy państwa : powoływanie Premiera i na jego wniosek rządu, prawo do zwoływanie posiedzeń rządu i przewodniczenia im, był z urzędu Przewodniczącym Rady Państwa którego działalność nie wymagała kontrasygnaty.,

RADA PAŃSTWA organ nawiązujący do prezydium KRN, sprawujący władzę pomiędzy sesjami Sejmu. Sprawował zwierzchni nadzór nad systemem Rad Narodowych.

Skład Rady Państwa: Prezydent, marszałek, wicemarszałkowie sejmu, Prezes NIK, Naczelny D-ca WP (na czas wojny) Rady Narodowe niższego szczebla były organami terenowymi władzy państwowej

RADA MINISTRÓW-rząd. Bieżący nadzór nad realizacją ustaw, miał prawo do wydawania przepisów wykonawczych w stosunku do ustaw i realizował je w postaci rozporządzeń. Za swą działalność oraz za działania Prezydenta rząd i poszczególni ministrowie ponosili odpowiedzialność polityczną przed Sejmem Ustawodawczym. Jednak o pozycji rządu decydował prawo do wydawania dekretów z mocą ustawy.

Władza sądownicza:

Powierzona została sądom, których organizację i zakres właściwości oraz zasady działania określały odrębne ustawy.

20. III 1950 Ustawa o terenowych organach władzy państwowej -likwidacja samorządu, przekazanie pełni władzy RN i ich organom wykonawczym.

26. V . 1951- Ustawa o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji Polski Ludowej.

15. XII. 1951 Ustawa o przedłużeniu kadencji Sejmu Ustawodawczego i terminu uchwalenia Konstytucji. Powołanie spec. Komisji w składzie 102 osoby pod przewodnictwem Prezydenta w skład weszli posłowie, prawnicy konstytucjonaliści, chłopi i robotnicy.

27. I. 1952 ogłoszenie oficjalnego projektu Konstytucji , którego pierwowzorem była Konstytucja ZSRR z 1936r.

22. VII. 1952 Jednogłośne uchwalenie przez S.U. Konstytucji PRL.

Cechy Konstytucji z 1952 r.

1. Powielała wzorce radzieckie, kopiowała stalinowski model państwa

2. Wyrażała istotę dyktatury proletariatu, przez co zaprzeczała zasadom demokracji.

3. Mimo deklarowanemu, we wstępie, „nawiązaniu do postępowych tradycji narodu polskiego” zasada kierowniczej roli PZPR zaprzeczała podstawowym zasadom ludowładztwa. W efekcie nie Sejm był głównym ośrodkiem władzy, lecz kierownicze gremia partyjne. Ich władza realizowała się bardziej poprzez rząd i Radę Państwa jako organy formalnie wykonawcze jednak faktycznie posiadające duże możliwości ustawodawcze.

4. Ogólnikowość zapisów Konstytucji szczególnie w zakresie regulacji prawnych spowodowała duże możliwości interpretacyjne i doprowadziła do zastąpienia odpowiedzialności prawnej odpowiedzialnością o charakterze moralnym i politycznym.

W praktyce konstytucja jako akt o podstawowym znaczeniu ustrojowym nie miała potwierdzenia w praktyce życia politycznego, umożliwiała zarówno sprawowanie władzy państwowej metodami stalinowskimi (w latach 1952-55) jak i dawała możliwość działań „ odwilżowych” ( 1955-57)

Zasady ustrojowe Konstytucji PRL

1. Zasada ludowładztwa- „władza należy do ludu pracującego miast i wsi” i wynikająca z niej zasada współdziałania organów władzy państwowej i administracji z ludem. Zasada ta nigdy nie została w pełni zrealizowana, w różnych okresach PRL aparat państwowy i partyjny unikał, nie poddawał się kontroli społecznej. Szczególnie dotyczy to władz najwyższych i służb specjalnych

2. Zasada sojuszu robotniczo chłopskiego i kierowniczej roli robotników w tym sojuszu.

3. Zasada kierowniczej roli partii komunistycznej (najpierw, nie wyrażona wprost, wypływała z innych zapisów i sformułowań. Od 1976 zasada ta wpisana została do art. 3 konstytucji.

4. Zasada systemu przedstawicielskiego polegająca na nadrzędności organów przedstawicielskich pochodzących z wyborów i o charakterze kolegialnym.- wypaczona poprzez zapisy regulacje ordynacji wyborczych i praktykę wyborczą.

5. Zasada jedności władzy polegająca na nadrzędności Sejmu nad pozostałymi organami władzy.

6. Zasada „praworządności socjalistycznej” i oraz rozwoju „demokracji socjalistycznej” -konstytucja jako gwarancje praworządności przewidywała prymat ustawy w systemie źródeł prawa, nadzór Sejmu nad działalnością aparatu państwowego, nadzór Rady Państwa nad radami narodowymi, Rady Ministrów nad organami administracji państwowej, Sądu Najwyższego nad działalnością sądów. Przymiotnik „socjalistyczny” wypaczał jednak podstawowe znaczenie podmiotu w rzeczywistości życia społecznego.

7. Zasada Gospodarki Planowej i Ogólnospołecznej własności środków produkcji.

Kompetencje organów władzy wynikające z Konstytucji 1952r:

1. Sejmu: 1.ustawodawcza, 2.kontrolna i 3. kreacyjna (powoływanie Rady Państwa, Rady Ministrów, poszczególnych ministrów, Prezesa NIK, w latach 80-tych również członków Trybunału Stanu, Trybunału konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich

2. Rada Państwa:

1. jako naczelny organ państwowy RP,

• powoływała Generalnego prokuratora, i sędziów z sędziami Sądu Najwyższego

• pełnienie zwierzchniego nadzoru nad systemem Rad Narodowych,

między sesjami Sejmu Rada Państwa:

• wydawała dekrety z mocą ustaw,

• mogła dokonywać zmian w składzie rządu

• pełniła funkcję kontrolną w stosunku do wielu organów w tym również czł. rządu

2.kompetencje związane z działalnością Sejmu:

• zarządzanie wyborów do Sejmu,

• zwoływanie sesji,

• powoływanie Marszałka Seniora,

• posiadała prawo inicjatywy ustawodawczej,

• wyrażała zgodę na pociągnięcie posła do odpowiedzialności karno-sądowej (między sesjami Sejmu)

3. jako Głowa Państwa RP :

• reprezentowanie PRL wobec innych państw

• mianowanie i odwoływanie przedstawicieli dyplom. PRL

• przyjmowanie listów uwierzytelniających.....,

• ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych,

• podejmowanie uchwał o stanie wojny ( między sesjami Sejmu)

• stosowanie prawa łaski,

• nadawanie orderów i odznaczeń,

• ogłaszanie stanu wojennego i mobilizacji

• mianowanie profesorów, generałów.

• Powoływanie Państwowej Komisji Wyborczej , podział kraju na okręgi wyborcze, i ustalanie liczby mandatów poselskich w okręgach.

Kompetencje Rady Państwa w praktyce były często przekraczane, co miało wpływ na deformacje ustroju określonego Konstytucją.

3. Rada Ministrów:

1. kompetencje związane z działalnością Sejmu:

• prawo do inicjatywy ustawodawczej,

• składanie sprawozdań z wykonania budżetu, i planu gospodarczego

• kompetencje o charakterze kierowniczo-koordynacyjnym w stosunku do całej adm. Państwowej:

• prawo do uchwalania rocznych planów gospodarczych,

• stanowienie prawa poprzez wydawanie: a/.Rozporządzeń na podstawie i w celu realizacji ustaw, b/. Uchwał samoistnych, które nie wymagały upoważnienia ustawowego i nie musiały mieć charakteru wykonawczego.

Nowelizacje Konstytucji PRL w latach 1952 - 1989

13. XII.1957 Zapis o przywróceniu NIK w miejsce resortu rządowego o kompetencjach kontrolnych.

XII.1960 Nowela o stałej liczbie posłów na Sejm z określeniem jej na 460.

10. II. 1976 Największa nowela wprowadzająca zmianę ustroju politycznego, zmiany w zakresie praw i obowiązków obywatelskich, usankcjonowanie zapisem kierowniczej roli PZPR, i podporządkowanie Prezesa NIK Premierowi.

XII 1980 nowelizacja pozycji Prezesa NIK przywrócono mu podległość Sejmowi.

III 1982 wprowadzenie Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu.

23.VII.1983 zapis zasady trwałości indywidualnych gospodarstw rolnych, zapis o PRON,

1987 utworzenie Urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich,

7.IV.1989 Nowela związana z porozumieniami „Okrągłostołowymi”:

• zmiany w organizacji sytemu naczelnych organów państwa: zmiana pozycji ustrojowej Sejmu, utworzenie Senatu i Urzędu Prezydenta PRL prowadziły do stopniowego przechodzenia w kierunku systemu trójpodziału władzy.

• zmiany gruntownie reformujące ustrój sądownictwa: wyznaczały nowe zasady konstytucyjne: zasadę niezawisłości i nieusuwalności sędziów i niezależności sądów. Powołano Krajową Radę Sądownictwa jako naczelnego organu państwa stojącego na straży niezależności i niezawisłości sędziów powoływanych przez Prezydenta PRL na wniosek KRS.

04.VI. 1989 WYBORY PARLAMENTARNE

-do Sejmu X, Senatu I kadencji jako plebiscyt polityczny „za” lub „przeciw” komunizmowi. Mała frekwencja w II turze.

19.VII.1989 wybór Jaruzelskiego na 6-letnią kadencję Prezydenta PRL

29.XII.1989 Nowela związana z transformacją państwa zapoczątkowaną przez rząd Mazowieckiego.

Zakres tej nowelizacji zmieniał diametralnie i docelowo zasady ustrojowe państwa.

• przywrócenie Narodu do roli konstytucyjnego suwerena,

• wprowadzenie zasady pluralizmu politycznego w miejsce kierowniczej roli PZPR,

• wprowadzenie zasady swobody działalności gospodarczej wszystkich podmiotów oraz zasady równouprawnienia wszystkich form własności.

• przywrócenie zlikwidowanej w 1952r. nazwy państwa „Rzeczpospolita Polska” i przywrócenie korony orłowi w godle.

I. 1990 rozpad PZPR na -SDRP z Kwaśniewskim i Unię Socjaldemokratyczną (struktury poziome, a potem konfederacja lokalnych Unii Socjaldemokratycznych z Tadeuszem Fiszbachem.).

8.III. 1990 Nowelizacja konstytucji przywracająca instytucję Samorządu Terytorialnego.

• przywrócenie gminie roli podstawowej jednostki samorządu,

• przyznanie gminie pełnej samodzielności organizacyjnej i finansowej oraz osobowości prawnej

• przyznanie gminie szerokiego zakresu kompetencji.

28VII.1990 Pierwsza Ustawa o partiach politycznych

27.IX. 1990 Nowelizacja konstytucji w zakresie zasady wyboru Prezydenta RP.

• Wprowadzono zasadę wyborów powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych

• Wybór wymaga uzyskania bezwzględnej większości głosów w I turze lub względnej w II,

• Zgłoszenie kandydatury wymaga poparcia 100 000 wyborców.

XII.1990 Wybór L. Wałęsy na Prezydenta RP.

10.V. 1991 Ordynacja wyborcza do Senatu

28.VI.1991 Ordynacja wyborcza do Sejmu z zasadą proporcjonalności,bez progów zaporowych w dużych okręgach wyborczych, z duża liczbą mandatów w jednym okręgu, z metodą obliczania głosów Hare'a- Niemeyera.

27.X. 1991 Wybory do Sejmu I, Senatu II kadencji

Rozdrobnienie partyjne w Sejmie

23.IV.1992 Uchwała Konstytucyjna o trybie przygotowywania i uchwalenia Konstytucji RP.

17.X. 1992 „Uchwała konstytucyjna o wzajemnych stosunkach pomiędzy władzą ustawodawczą a wykonawczą R.P. oraz o samorządzie terytorialnym”

MAŁA KONSTYTUCJA

była aktem prawnym nie pełnym, zawierała rozwiązania tymczasowe, mające obowiązywać do czasu uchwalenia nowej Konstytucji RP. Tworzona w ostrych sporach politycznych przyjęta była jako kompromis Prezydenta i parlamentu o ich rolę w procesie transformacji ustrojowych.

Ustawa z 17X1992 uchyliła moc obowiązującą Konstytucji z 1952r. pozostawiając jednocześnie moc niektórych przepisów

17, 29,X.1992 sejm, senat wybrały przedstawicieli do Komisji Konstytucyjnego Zgromadzenia N.

30.X.1992 wybór przewodniczącego KKZN

Projekty złożone zgodnie z ustawą z 23.IV.92

1. Senatu I kadencji

2. SLD,

3. Prezydenta RP

4. KPN

5. PSL+UP

6. PC, (wycofany15.V.1994)

7. Klubu Parlamentarnego UD (II.92.) wykorzystany w dalszych pracach Komisji.

28.V.1993 Upadek rządu Suchockiej

31.V. 1993 Rozwiązanie Sejmu

1993 Nowa Ordynacja Wyborcza do Sejmu ( met. Donta + progi zaporowe.)

IX.1993 Wybory do Sejmu i Senatu (zarzut o braku reprezentatywności -35%)

21, 22,X.1993 sejm, senat wybrały przedstawicieli do Komisji Konstytucyjnego Zgromadzenia N.

9.XI. wybór Kwacha na przewodniczącego

22..IV.1994 ostat. zmiana Uchwały Konstytucyjnej o trybie przygotowania i uchwalania Konstytucji RP.

21-23.09.1994 I czytanie zgłoszonych 6 projektów przez ZN

Początek 1997 powstanie koalicji konstytucyjnej członkowie ZN z SLD, PSL, UP, UW.

24-28.II.1997 II czytanie Projektu Konstytucji, debata do 28.II. ok. 500 poprawek

22.III 97 przyjęcie przez ZN Projektu Konstytucji -skierowanie do Prezydenta (41 poprawek)

2.IV. 1997 III czytanie i uchwalenie Konstytucji, -Zarządzenie Prezydenta o przeprowadzeniu.

25.V.1997 Referendum Konstytucyjnego

Protest prawicy do Trybunału Konstytucyjnego - odrzucony.

17.X.1997 weszła w życie Konstytucja

po podpisaniu przez Prezydenta

Jest Konstytucją pełną,- regulującą wszystkie elementy składowe:

• określa podmiot władzy suwerennej,

• wolności i prawa człowieka i obywatela,

• podstawy ustroju gospodarczego,

• system organów państwa

• tryb zmiany Konstytucji.

Sposoby przyjmowania Konstytucji :

-oktrojowana (nadana) w monarchii absolutnej,

-uchwalona przez konstytuantę,

-przyjmowana przez naród w referendum,

-uchwalona przez istniejące organy, przeważnie jednak przy szczególnym obwarowaniu warunków (większość ¾ głosów w sejmie i połowa w senacie)

Cechy Konstytucji RP z 1997r:

1. Pełna Jw

2. Sztywna, ¾ głosów w Sejmie i bezwzględna większość w Senacie, przyjęcie w obu Izbach.

3. Szczegółowa i obszerna,

4. Jest wynikiem kompromisu polit.

5. Odwołuje się do różnych wartości: Liberalnych, Socjaldemokr, Chrześcijańskodem,

6. Ma charakter normatywny-jest najwyższym bezpośrednio stosowanym prawem RP,

7. Nawiązuje do tradycji polskiego parlamentaryzmu i uwzględnia doświadczenia narodowe i polit.

8. Odpowiada współczesnym tendencją konstytucjonalizmu wg standardów demokracji europejskiej.

Podział Konstytucji na rozdziały i elementy składowe jest celowy. Kolejność podejmowanych zagadnień decyduje o ich ważności, a kolejność opisu organów władzy mówi o ich pozycji ustrojowej.

Preambuła - Uroczysty wstęp o podniosłym charakterze, określający Konstytucję RP jako „prawo podstawowe dla państwa.”. Wskazuje na wartości, na których jest oparta poprzez odwołanie do „Boga” i „wartości uniwersalnych”. Nawiązuje do tradycji historycznych i parlamentarnych I, II RP oraz do roku 1989.

Rozdział I „RZECZPOSPOLITA”

• ogólne zasady ustroju RP

• integralność państwa (p. jednolite),

• hymn, barwy i godło,

• status języka polskiego jako j. urzędowego,

Rozdział II WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA

Zasady ogólne -Art.30 Godność człowieka, Art.34 Obywatelstwo. Art.35 Mniejszości narodowe

Wolności i prawa osobiste Art.38 Ochrona prawna, Ar. 39-41 Humanitarne traktowanie, art41 Wolność osobista, art41-46 Odpowiedzialność karna, Art. 47 Ochrona dóbr osobistych Art.53 Wolność sumienia i religii

Wolności i prawa polityczne Art. Zgromadzenia, Art.58 Zrzeszanie się, Art.59 Prawo do strajku, Art.60 Równy dostęp do służby publicznej, Art.62 Czynne prawo wyborcze. Art. 63 Prawo do petycji.

Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne Art.64 Prawo własności, Art.65 Wolność pracy, Art.68 Prawo do ochrony zdrowia, Art.70 Prawo do nauki, Art. 71 -72 Rodzina prawa dziecka,

Środki ochrony wolności i praw Art. 77-81 dostęp do sądów i Tryb. Konst, zaskarżenia, Rzecz. Praw Obyw.

Obowiązki Art.83 Ob. przestrzegania prawa, Art.84Ob. podatkowy, Art. 85 ochrona Ojczyzny, Art.86 -Ekologia

Rozdział III ŹRÓDŁA PRAWA Art. 87-94-Konstytucja, ustawy, rat. umowy międzynarodowe, rozporządzenia.

Rozdział IV SEJM I SENAT

Wybory i kadencja, Posłowie i Senatorowie

Organizacja i działania

Rozdział V PREZYDENT R P

Rozdział VI RADA MINISTRÓW

Rozdział VII SAMORZĄD TERYTORIALNY

Rozdział VIII SĄDY I TRYBUNAŁY

Sądy, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu

Rozdział IX ORGANY KONTROLI PAŃ..OWEJ

Najwyższa Izba Kontroli

Rzecznik Praw Obywatelskich

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Rozdział X FINANSE PUBLICZNE

Rozdział XI STANY NADZWYCZAJNE

Rozdział XII ZMIANA KONSTYTUCJI

Rozdział XIII Przepisy przejściowe i końcowe

Główne prawne gwarancje rządów prawa:

1. Ustrojowe,

- podział władzy,

• legalna i swobodnie działająca opozycja,

• niezbywalność wolności obywatelskich,

• niezawisłość sądów,

• Legislacyjne,

-hierarchiczność aktów prawnych,

-nadrzędność konstytucji w syst. aktów prawnych,

-rozgraniczenie kompetencji prawotwórczych,

3. Proceduralne

• wieloinstancyjny tryb rozstrzygania spraw,

• zasada odp. indywidualnej,

• domniemanie niewinności podejrzanego,

• prawa oskarżonego w procesie karnym (np. do obrony)

• badanie zgodności decyzji adm. z prawem (NSA)

Praworządność Formalna- polega na konieczności przestrzegania prawa bez względu na jego treść.

Ideologia praworządności materialnej-

• I wewnętrznej P.M. zakłada pozytywną ocenę zachowania zgodnego z normą prawną a nie inną np.: religijną.

• I .zewnętrznej P.M. pozytywnie oceniane jest zachowanie zgodne z normą ocenianą dodatnio ze względów poza prawnych.

Zasady ustrojowe:

1. republikańskiej formy rządu,

2. demokratycznego państwa prawa(idea legalizmu i praworządności formalnej),

3. wolności i praw człowieka,

4. suwerenność narodu (ogół obywateli)

5. reprezentacji politycznej,

6. trójpodziału władzy i równowagi władz,

7. dwuizbowość parlamentu,

8. pluralizmu politycznego,(ograniczenie w art.13 ),

9. parlamentarnej formy rządów ( parlamentarno-komitetowa z wyjątkiem)

10. odrębności, niezależności sądów i trybunałów oraz niezawisłości sędziów, nadrzędności prawa stanowionego jako źródła praw

11. społecznej gospodarki wolnorynkowej i prywatnej własności środków produkcji,

12. decentralizacji władzy i samorządu terytorialnego

13. autonomii i wzajemnej niezależności oraz współdziałania w stosunkach pomiędzy państwem a kościołami i związkami wyznaniowymi.

Rodzaje rozwiązań:

1. Papo-cezaryzm (Watykan)

2. Cezaro-papizm ( Wielka Bryt.)

3. Józefinizm - kościół państwowy,

4. Konkordat- umowa międzynarodowa pomiędzy dowolnym państwem a Watykanem

PROCES LEGISLACYJNY

Inicjatywa ustawodawcza

Władzę ustawodawczą w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat

Inicjatywa ustawodawcza, czyli prawo przedkładania Sejmowi projektów ustaw, przysługuje:

• Posłom: komisji sejmowej lub, co najmniej 15 posłom

• Radzie Ministrów

• Senatowi

• Prezydentowi

• Grupie 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu

Projekt ustawy wraz z uzasadnieniem w formie pisemnej, wnioskodawca składa na ręce Marszałka Sejmu, wskazując swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go w pracach nad projektem.

Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy przedstawiają finansowe skutki jej wykonania

Marszałek Sejmu, rozstrzygając o dalszym toku postępowania z projektem może:

• zwrócić go wnioskodawcy, jeżeli uzasadnienie projektu nie spełnia warunków regulaminowych,

• skierować projekt do pierwszego czytania:

- na posiedzeniu Sejmu,
- na posiedzeniu właściwych komisji,

• skierować projekt do Komisji Ustawodawczej, która wyrazi opinię, czy projekt nie jest sprzeczny z prawem.

• skierować do ekspertów BSE i Komisji Europejskiej celem wyrażenia przez nich opinii o zgodności projektu z prawem UE.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie projektu ustawy oraz doręczenie go posłom, a także przesyła projekt Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Prezesowi Rady Ministrów.

Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.

Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.

Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.

Pierwsze czytanie projektu ustawy

Odbywa się nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku projektu, chyba że Sejm lub Komisja postanowi inaczej.

I czytanie obejmuje:

1.uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę,

2.pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy,

3. debatę w sprawie ogólnych zasad projektu.

Jeżeli I czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu, kończy się skierowaniem projektu ustawy do komisji, chyba, że Sejm, w związku ze zgłoszonym wnioskiem, odrzuci projekt ustawy w całości. Sejm kierując projekt do komisji, może wyznaczyć im również termin przedstawienia sprawozdania.

Rozpatrzenie projektu ustawy przez właściwe komisje sejmowe

Komisje, do których skierowano projekt do rozpatrzenia, obradują nad nim wspólnie; komisje te mogą zwrócić się do innych komisji sejmowych o wyrażenie opinii o projekcie lub jego części, zaś do szczegółowego rozpatrzenia projektu mogą powołać podkomisję. Podkomisja przedstawia komisjom sprawozdanie o rozpatrzonym projekcie.

Komisje mogą przekazać sprawę redakcyjnego opracowania przyjętych poprawek prezydiom lub powołanemu w tym celu zespołowi poselskiemu, które przedstawiają do zatwierdzenia wyniki swych prac.

Marszałek Sejmu, na wniosek komisji, może zwrócić się do wnioskodawcy o przepracowanie projektu, z rozważeniem zmian postulowanych przez komisje oraz przedstawieniem skutków, zwłaszcza finansowych, tych zmian; zmieniony projekt Marszałek Sejmu kieruje wprost do komisji.

Komisje, po zakończeniu prac nad projektem ustawy, przedstawiają Sejmowi wspólne sprawozdanie, w którym określają wspólne sprawozdania w odniesieniu do projektu.

W sprawozdaniu Komisje wnioskują o:

• przyjęcie projektu bez poprawek,

• przyjęcie projektu z określonymi poprawkami, w formie tekstu jednolitego projektu,

• odrzucenie projektu.

Wnioski i propozycje poprawek odrzucone przez komisje, po ich zgłoszeniu w formie pisemnej, na żądanie wnioskodawcy, zamieszczone są w sprawozdaniu jako wnioski mniejszości. Wnioski mniejszości są traktowane w głosowaniu jak inne poprawki.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie sprawozdań komisji oraz doręczenie ich posłom.

Na posiedzeniu Sejmu sprawozdania komisji przedstawia wybrany z ich składu poseł sprawozdawca.

Drugie czytanie projektu ustawy

Odbywa się nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku sprawozdania komisji, chyba, że Sejm postanowi inaczej.

II czytanie obejmuje:

• przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy; sprawozdanie to przedstawia poseł sprawozdawca,

• przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków.

Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w trakcie ich rozpatrywania przez Sejm przysługuje wnioskodawcy, posłom i Radzie Ministrów, najpóźniej do czasu zakończenia II czytania.

Jeżeli w II czytaniu zgłoszono nowe poprawki i wnioski, projekt kieruje się ponownie do komisji, które go rozpatrywały, chyba że Sejm postanowi inaczej.

Komisje, po rozpatrzeniu z udziałem wnioskodawców zgłoszonych poprawek i wniosków, przedstawiają Sejmowi dodatkowe sprawozdanie, w którym wnioskują o ich przyjęcie lub odrzucenie.

W razie nieobecności wnioskodawcy komisja może nie rozpatrywać zgłoszonej przez niego poprawki.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie dodatkowego sprawozdania komisji oraz doręczenie go posłom.

Rozpatrzenie przez Sejm sprawozdania, o którym mowa w odbywa się po jego doręczeniu posłom.

Trzecie czytanie projektu ustawy

Może odbywać się niezwłocznie, jeżeli w II czytaniu projekt nie został skierowany ponownie do komisji.

III czytanie obejmuje:

• przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub, jeżeli projekt nie został ponownie skierowany do komisji, przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania,

• głosowanie Odbywa się po doręczeniu posłom druku z dodatkowym sprawozdaniem komisji i obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji oraz głosowanie. Porządek głosowania jest następujący:

• głosowanie wniosku o odrzucenie projektu w całości, jeżeli wniosek taki został postawiony;

• głosowanie poprawek do poszczególnych artykułów, przy czym w pierwszej kolejności głosuje się te poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach;

• głosowanie projektu w całości, w brzmieniu zaproponowanym przez komisje, ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek.

Marszałek Sejmu może z własnej inicjatywy odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio była przedłożona komisji w formie pisemnej. Marszałek Sejmu może także odroczyć głosowanie nad całością projektu ustawy na czas potrzebny do stwierdzenia, czy wskutek przyjętych poprawek nie zachodzą sprzeczności pomiędzy poszczególnymi przepisami. Sejm może poddać projekt ustawy pod głosowanie w całości, łącznie z poprawkami, jeśli w tym zakresie nie zgłoszono sprzeciwu.

Sejm, w szczególnie uzasadnionych wypadkach może skrócić postępowanie z projektami ustaw i uchwał przez:

• przystąpienie do pierwszego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów projektu,

• przystąpienie do II czytania niezwłocznie po zakończeniu pierwszego bez odsyłania projektu do komisji,

• przystąpienie do drugiego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów druku ze sprawozdaniem komisji.

Sejm uchwala ustawy większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.).

W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały i inne rozstrzygnięcia, jeśli przepisy Konstytucji, ustaw albo Regulaminu Sejmu nie stanowią inaczej.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu i Prezydentowi potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy; tekst ten dostarcza się również posłom.

O powziętych przez Sejm uchwałach Marszałek Sejmu zawiadania Prezydenta, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów oraz przesyła im opatrzone własnym podpisem teksty uchwał.

Senat w procesie ustawodawczym

Senat może w ciągu 30 dni, w formie uchwały:

• przyjąć ustawę bez zmian,

• uchwalić poprawki w uchwalonej przez Sejm ustawie,

• podjąć uchwałę o odrzuceniu ustawy w całości.

Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.

Uchwałę Senatu zawierającą propozycje dokonania w uchwalonej przez Sejm ustawie określonych zmian lub jej odrzucenia, Prezydium Sejmu kieruje do rozpatrzenia przez komisje, które projekt rozpatrywały.

Sejm na wniosek Marszałka Sejmu może rozpatrzyć powyższe propozycje Senatu bez uprzedniego skierowania ich do komisji.

Komisje, po rozpatrzeniu propozycji Senatu, przedstawiają Sejmowi sprawozdanie. W sprawozdaniu tym komisje wnioskują o:

• uchwalenie proponowanych przez Senat zmian w części lub w całości,

• nieprzyjęcie propozycji Senatu.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie uchwały Senatu i sprawozdania komisji oraz doręczenie ich posłom.

Rozpatrzenie sprawozdania komisji przez Sejm może odbyć się nie wcześniej niż trzeciego dnia od doręczenia posłom tych sprawozdań, chyba że Sejm postanowi inaczej.

Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę lub poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Przepisu tego nie stosuje się do rozpatrywania przez Sejm propozycji Senatu dotyczącej zmiany Konstytucji.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Prezydentowi, potwierdzony swoim podpisem, tekst ustawy ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu.

Prezydent w procesie ustawodawczym

Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia jej przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

Przed podpisaniem ustawy Prezydent RP może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją.

Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją.

Prezydent RP odmawia podpisania ustawy, którą TK uznał za niezgodną z Konstytucją.

Jeżeli jednak niezgodność dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a TK nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent RP po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

Ustawę, której podpisania Prezydent odmówił, przekazując ją z umotywowanym wnioskiem Sejmowi do ponownego rozpatrzenia, Marszałek Sejmu kieruje do komisji, które rozpatrywały projekt ustawy przed uchwaleniem jej przez Sejm.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie wniosku Prezydenta i doręczenie go posłom.

Po rozpatrzeniu wniosku Prezydenta komisje, do których wniosek został skierowany, przedkładają Sejmowi sprawozdanie. W sprawozdaniu tym komisje przedkładają wniosek o ponowne uchwalenie ustawy w brzmieniu dotychczasowym bądź wniosek przeciwny.

Sejm uchwala ponownie ustawę większością 3/5 głosów, w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. O ponownym uchwaleniu przez Sejm ustawy w brzmieniu dotychczasowym, Marszałek niezwłocznie zawiadamia Prezydenta.

Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi RP nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie art. 122 ust. 3.

Jeżeli Sejm nie uchwali ustawy w brzmieniu dotychczasowym, postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu.

Ustawa Pilna

Klauzula „pilności” nadana może być tylko przez Rząd swojemu projektowi ustawy:

- podatkowej,

-dotycz. wyboru Prezydenta, Sejmu oraz organów samorządu terytorialnego,

-regulującej ustrój i właściwości władz publicznych,

-kodeksów,

Regulamin Sejmu przewiduje wtedy skrócenie procedury poprzez I czytanie niezwłocznie po otrzymaniu projektu, II drugie czytanie bez odsyłania projektu do komisji, przystąpienie do III czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów druku sprawozd. Komisji.

Uchwalony pilny projekt ustawy Senat zatwierdza w 14 dni a prezydent podpisuje w 7 dni.

Ustawa budżetowa (lub prowizorium budżetowe)

Wyłączna inicjatywa rządu, max czas debaty budżetowej 4 m-ce. W trakcie całej procedury zgłaszane poprawki nie mogą zwiększać deficytu b. Senat nie może ustawy b. odrzucić, jedynie w ciągu 20 dni może zgłosić poprawki. Prezydent w ciągu 7 dni ustawę podpisuje lub odsyła do TK, ten ma na orzeczenie 2 m-ce.

SEJM

Sejm składa się z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym. Kadencja Sejmu trwa 4 lata. Zaczyna się w dniu pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Poseł jest reprezentantem całego narodu i nie może być związany żadnymi instrukcjami wyborców. Chroni go immunitet poselski.

Mandatu posła nie można łączyć z niektórymi funkcjami publicznymi, takimi jak funkcja Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.

Organami Sejmu są: Marszałek Sejmu, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów, komisje sejmowe.

Sejm wyłania ze swego grona stałe komisje, które rozpatrują i przygotowują sprawy stanowiące przedmiot prac Sejmu, opiniują sprawy przekazane pod ich obrady przez Sejm, Marszałka lub Prezydium Sejmu. Do najważniejszych zadań komisji stałych należy rozpatrywanie projektów ustaw i uchwał, poprawek Senatu wniesionych do uchwalonych przez Sejm ustaw, weta Prezydenta. Komisje sejmowe są również organami Sejmu w zakresie kontroli działalności organów państwowych, samorządu terytorialnego oraz innych organizacji w zakresie wprowadzania w życie i wykonywania ustaw i uchwał Sejmu. Rozpatrują sprawozdania i informacje ministrów oraz kierowników naczelnych organów administracji państwowej, analizują działalność tej administracji. Komisje powołuje Sejm w drodze uchwały, na wniosek Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów. Skład osobowy komisji odzwierciedla, zatem polityczną strukturę Izby.

Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością, co najmniej dwóch trzecich ustawowej liczby posłów lub, w szczególnych okolicznościach, kadencja ta może zostać skrócona przez Prezydenta.

Organy wewnętrzne Sejmu

I Marszałek Sejmu(Marek Borowski SLD) reprezentuje Sejm, stoi na straży jego praw i godności, zwołuje posiedzenia Izby i przewodniczy jej obradom, kieruje pracami Prezydium Sejmu, zwołuje Konwent Seniorów, nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym. W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Marszałek Sejmu sprawuje funkcje głowy państwa.

II Wicemarszałkowie Sejmu: Tomasz Nałęcz (UP), Donald Tusk (PO), Janusz Wojciechowski (PSL) - Vakat po lepperze

III. Prezydium Sejmu-, które ustala plan i kalendarz prac Sejmu, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka, organizuje współpracę między komisjami sejmowymi, dokonuje wykładni regulaminu Sejmu, ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu. Skład: Marszałek, Wicemarszałkow.

IV. Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu W jego skład wchodzą Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący klubów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji osobną listę wyborczą. Kompetencje Konwentu Seniorów są wyłącznie doradcze. Skład: Marszałek Wicemarszałkowie, Przewodniczący klubów parlamentarnych:

- Jerzy Jaskiernia (SLD 196 posłów)

- Maciej Płażyński (PO 57)

- andrzej lepper samoobrona RP 42

- Ludwik Dorn (PiS 43)

- Zbigniew Kuźmiuk (PSL 40)

- Marek Kotlinowski (LPR 30)

- Janusz Lisak (UP 16)

Ponadto w pracach uczestniczą:

Szef Kancelarii S. -Krzysztof Czeszejko-Sochacki

Z-ca Szefa Kancelarii S.-Wanda Fidelus-Ninkiewicz

Z-ca Szefa Kancelarii Sejmu -Lech Czapla

Dyr., Sekret. Posiedzeń S-Dariusz Salamończyk

Wicedyr. Sekretariatu Posiedzeń S -Adam Podgórski

Posłowie tworzą w Sejmie kluby lub koła oparte na zasadzie przynależności do partii lub ugrupowań politycznych (klub tworzy, co najmniej 15 posłów, koło- 3 posłów).

Koło Parlamentarne Stronnictwa Konserwatywno-Ludowego (SKL 8)

Koło Poselskie Katolicko-Narodowe (KN 5)

Koło Parlamentarne Polski Blok Ludowy (PBL 4)

Koło Poselskie Partii Ludowo-Demokr. (PLD 3)

Koło Poselskie Ruchu Odbudowy Polski (ROP 3)

Posłowie nie zrzeszeni - 13 posłów,

Funkcje Sejmu:

1.Ustawodawcza. Materią ustawową są w szczególności prawa, wolności i obowiązki obywateli, organizacja i zasady działania naczelnych organów państwa, określenie trybu postępowania i kontroli legalności ich działania. Ustawą o szczególnym znaczeniu jest ustawa budżetowa. W drodze ustawy Sejm upoważnia Prezydenta do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych.
Sejm podejmuje niektóre decyzje w drodze uchwały, np. zarządza referendum, uchwala wotum nieufności Radzie Ministrów.

2. Funkcja kreacyjna Sejmu polega na uczestnictwie w powoływaniu na niektóre stanowiska państwowe i odwoływaniu z nich. Sejm uczestniczy w tworzeniu

• Rządu udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu,.

• powołuje członków Trybunału Konstytucyjnego(bz) i Trybunału Stanu(bz), część składu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji(bz), Krajowej Rady Sądownictwa (bz) i Rady Polityki Pieniężnej.

• za zgodą Senatu, powołuje:

• Prezesa N I K(bz),

• Rzecznika Praw Obywatelskich(bz),

• Generalnego Inspektora Danych Osobowych(bz),

• na wniosek Prezydenta Sejm powołuje:

• Prezesa N B P(bz).

• Prezesa I P N (kf)

3. Funkcję kontrolną

Sejm realizuje na posiedzeniach plenarnych poprzez:

1. -udzielanie rządowi absolutorium z wykonania budżetu państwa,

2. -interpelacje, zapytania poselskie oraz pytania w sprawach bieżących kierowane do Premiera lub poszczególnych ministrów,

3. -wyrażanie Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony, przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Premiera,

4. -wyrażanie wotum nieufności ministrowi większością ustawowej liczby posłów na wniosek co -najmniej 69 posłów,

5. -wyrażanie wotum zaufania - na wniosek Premiera - Radzie Ministrów większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,

6. -rozpatrywanie sprawozdań N I K, K R R i T, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, wysłuchanie corocznej informacji Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie stanu przestrzegania wolności i praw człowieka i ob.,

Poprzez komisje sejmowe, których zadaniem w tym zakresie jest:

1. -rozpatrywanie sprawozdań i informacji ministrów,

2. -uchwalanie dezyderatów i opinii skierowanych, między innymi, do Rządu lub do jego członków indywidualnie, do Prezesów N I K i N B P.

3. Sejm może też powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.

4. Poprzez posłów, którzy mają prawo uzyskiwać informacje i wyjaśnienia, co do spraw związanych z wykonywaniem obowiązków poselskich, od członków Rady Ministrów, organów, instytucji i przedsiębiorstw państwowych i samorządu lokalnego.

Współpraca między Sejmem a Senatem

1. Na płaszczyźnie legislacyjnej :

- Senat (jako izba) ma inicjatywę legislacyjną, Ustawy uchwalone przez sejm wymagają „zatwierdzenia” w senacie,

- W przypadku zmiany konstytucji i zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej uchwały muszą być przyjęte w jednakowym brzmieniu przez obie izby większością 3/4 głosów.

2. Na płaszczyźnie kreacyjnej:

- Zgoda senatu potrzebna jest do powołania przez sejm naczelnych org. władzy,

- Wspólnie powołują członków organów kolegialnych np. KRRiT, i niezależnie desygnują członków np. do Krajowej Rady Sądowniczej.

3. Jako Zgromadzenie Narodowe

• odbiera przysięgę od nowo wybranego Prezydenta.

• wysłuchuje orędzia,

• podejmuje uchwałę o postawieniu Prezydenta przed Trybunałem Stanu(wniosek140 czł.),.

• stawia w stan oskarżenia prezydenta i odwołuje za delikt ¾,

• uznanie trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia ¾.

Relacje Sejm a Rząd

Rząd jest organem wykonawczym Sejmu.

-udziela wotum zaufania lub nieufności rządowi lub ministrowi,

-może desygnować premiera,

-może odwołać ministra, lecz nie może powołać,

-udziela absolutorium za wykonanie budżetu,

-kontroluje bieżącą pracę poprzez pytania i interpelacje,

-rząd posiada inicjatywę ustawodawczą.

Relacje Sejm a sądownictwo

-Sejm uchwala prawo (kodeksy) organy sądownicze je egzekwują,

-Trybunał Konstytucyjny ocenia jakość pracy legislacyjnej parlamentu, jego orzeczenia są ostateczne,

-Trybunał Stanu - powołany przez Sejm, na okres jego kadencji, na jego wniosek rozpatruje odpowiedzialność organów władzy państwowej .

SENAT

Senat składa się ze 100 senatorów wybieranych na okres 4 lat w wyborach powszechnych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Inaczej niż Sejm - nie sprawuje kontroli nad władzą wykonawczą

Senat na równi z posłami, Prezydentem RP, Radą Ministrów oraz 100 tyś. Obywateli, może występować z inicjatywą ustawodawczą.

Senat rozpatruje uchwalone przez Sejm ustawy w ciągu 30 dni od ich przekazania, chyba, że są to ustawy pilne, w tym wypadku termin ulega skróceniu do 14 dni. Senat może przekazaną przez Sejm ustawę:

-przyjąć, nie wprowadzając do jej tekstu poprawek,

-może także do tekstu ustawy wprowadzić poprawk

-albo ją odrzucić.

Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Ustawę budżetową uchwaloną przez Sejm przekazuje się Senatowi, który na jej rozpatrzenie ma 20 dni.

Ustawa o zmianie Konstytucji, Senat ma na jej rozpatrzenie termin nie dłuższy niż 60 dni. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie przez Senat.

Senat wyraża zgodę na:

- powołanie i odwołanie Prezesa N I K.

- powołanie Rzecznika Praw Obyw.,

- Rzecznika Praw Dziecka,

-prezesa I P N.

- Gen. Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Ponadto Senat powołuje:

- 2 członków K R R i T,

- 2 senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa,

- członków Rady Polityki Pieniężnej.

Senat wyraża zgodę na zarządzenie przez Prezydenta referendum ogólnokrajowego w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa

Marszałek Senatu oraz 30 senatorów może także wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności ustaw i umów międzynarod. z Konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi albo zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją lub ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami.

Przedmiotem obrad Senatu są także sprawozdania Rzecznika Praw Obywatelskich oraz KRRiT

Marszałek Senatu V kadencji- Longin Pastusiak

Wicemarszałkowie Senatu RP V Kadencji Jolanta Danielak. Ryszard Jarzębowski, Kazimierz Kutz

Konwent Seniorów stanowi prezydium + przedstawiciel Klubu Senackiego SLD i UP oraz, Klubu Senatorskiego Senat 2000.

PREZYDENT

Zasady wyboru -Wybory powszechne, równe, bezpośrednie, tajne. Większościowe- I tura- więcej niż 50% ważnych głosów, II tura po 14 dniach, większość zwykła. Wybory zarządza Marszałek Sejmu nie wcześniej jak 7 i nie później jak 6m-cy przed końcem kadencji urzędującego P, na dzień wolny nie wcześniej niż 100 i nie później niż 75 dni przed końcem kadencji. W razie opróżnienia urzędu wybory nie później jak 14 dni od opróżnienia na dzień wolny przypadający w ciągu 60 dni od daty zarządzenia wyborów,

Rejestracja komitetu wyborczego... w PKW -15 osobowy i 1000 podpisów,

Zgłoszenie kandydata -wymaga poparcia 100tyś wyborców do sejmu, zgody kandydata wraz z oświadczeniem o ewentualnej współpracy w latach 44-90. Sąd Lustracyjny orzeka w 21 dni I i 14 dni II instancja. Kłamcy skreślani są z listy i 10 lat karencji.

PKW dokonując rejestracji kandydata sprawdza prawidłowość zgłoszenia i czy spełnia prawne warunki wybieralności: -Obywatel RP, -35 lat w dniu wyborów, -pełnia praw wyborczych do sejmu.

Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Administracyjnej, pracy i Ubezpieczeń Społecznych, nie później niż 30dni od ogłoszenia wyników przez PKW.

Kadencja -5 lat. max x 2 Objęcie urzędu przez złożenie przysięgi przed ZN w ostatnim dniu upływającej kadencji, lub 7 dni od stwierdzenia ważności wyboru w przypadku opróżnienia urzędu.:

-w skutek śmierci,

-zrzeczenia się urzędu,

-stwierdzenia nieważności wyboru lub innych przyczyn nie objęcia urzędu po wyborze,

-uznania przez ZN trwałej niezdolności do sprawowania ze względu na stan zdrowia (większością ¾ głosów)

-złożenia z urzędu orzeczeniem T. Stanu.

Zakres kompetencji. Prezydent zasadniczo nie uczestniczy w kierowaniu państwem, nie bierze zasadniczego udziału w bieżącym sprawowaniu polityki, natomiast posiada zakres kompetencji związanych z realizacją funkcji ustrojowej - gwaranta suwerenności i bezpieczeństwa państwa.

1.Kompetencje Głowy Państwa:

a/- z zakresu polityki zagranicznej państwa

b/- z zakresu Zwierzchnictwa nad S Z, obronności i bezpieczeństwa na czas wojny i pokoju.

c/- klasyczne uprawnienia Głowy Państwa

2.Kompetencje realizujące arbitraż polityczny i równoważące władze systemie podziału władzy.

a/- K. w stosunku do parlamentu

b/- K. w stosunku do rządu

c/- K. w stosunku do władzy sądowniczej.

3.Inne kompetencje

a/- K. ustrojowe

b/-K. kreacyjne

c/- pozostałe K. wynikające z ustaw.

Ad.1a/ Sprawy zagraniczne

- prawo do powoływania i odwoływania przedstawicieli RP za granicą,

• przyjmuje listy uwierzytelniające obcy przedstawicieli w RP,

• prawo do ratyfikacji i wypowiadania umów międzynarodowych ( kontrola polit. zagr. rządu),

• wystawia pełnomocnictwa do podpisania lub ratyfikacji umów międzynarodowych.

O ratyfikacji lub wypowiedzeniu umowy między narodowej P. powiadamia Sejm i Senat.

Wyjątek stanowią umowy wymagające zgody parlamentu w formie ustawy:

1. zawarcie pokoju, sojuszów, układów polit.i woj.,

2. zmiany w zakresie konstytucyjnych wolności, praw lub obowiązków obywatelskich,

3. członkostwa RP w organizacjach międzynarodowych,

4. znacznego obciążenia finansowego państwa,

5. spraw w których konstytucja wymaga ustawy lub już inaczej uregulowanej ustawowo.

Ratyfikacja umowy, w której RP może przekazać, organizacji międzynarodowej, część kompetencji organów władzy państwowej, wymaga wyrażenia uprzedniej zgody przez obie izby parlamentu (osobno) większością ¾ głosów, przy ob. połowy posłów i senatorów, lub w referendum ogólnokrajowym. Prezydent może umowę przed ratyfikowaniem skierować do TK.

Ad.1b/ Zwierzchnictwo nad SZ

• mianuje i odwołuje Szefa Sztabu Generalnego oraz d-ców rodzajów SZ,

• na czas wojny, mianuje, na wniosek premiera, Naczelnego D-cę SZ, i w tym samym trybie go odwołuje,

• nadaje, na wniosek Min. ON określone w ustawie stopnie wojskowe,

• w razie bezpośredniego, zewn. zagrożenia, na wniosek premiera zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie SZ do obrony państwa,

• wprowadza, na wniosek rządu stan wojenny, na części lub całości terytorium kraju,

• „jeżeli wystąpiło zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, na wniosek Rządu wprowadza, na części lub całości terytorium kraju,na czas oznaczony do 90 dni stan wyjątkowy. Przedłużenie może być tylko raz, za zgodą Sejmu, max o 60

Wciągu 48 godz. od podp. Rozporządzenia i wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego przedstawia je do niezwłocznego rozpatrzenia i skontrolowania przez Sejm. W czasie stanów nadzwyczajnych P. może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy.

Ad.1c/ Klasyczne uprawnienia Głowy Państwa

• prawo łaski częściowe lub całkowite z wyłączeniem skazanych przez Tryb. Stanu

• nadaje ordery i odznaczenia

• nadaje obywatelstwo i wraża zgodę na zrzeczenie się go,

• wygłasza orędzia przed Sejmem, Senatem, ZN ( nie podlegają debatom).

Ad.2a/ K. w stosunku do parlamentu

-zarządza wybory do Sejmu i Senatu,

-zwołuje pierwsze posiedzenia, w ciągu 30dni od wyborów,

-może skrócić kadencje Sejmu i Senatu, jeżeli:

1.nie uchwalą budżetu w ciągu 4m-cy od złożenia projektu,

2.nie powołają rządu (po 3 nieudanych próbach),

-obligatoryjnie skraca kadencję sejmu, jeżeli ten nie uchwali, w ciągu 14 dni, wotum zaufania rządowi powołanemu w 3 trybie. Decyzję o skróceniu kadencji podejmuje samodzielnie, po zasięg. opinii Marszałków

-ma prawo inicjatywy legislacyjnej,

-„promulguje ustawy” podpisuje wciągu 21 lub 7 dni i ogłasza w D.U,

- może zakwestionować ustawę poprzez:

1.skierowanie do TK

2.zwrócić ustawę do ponownego rozparzenia.

Ad.2 b/ K. w stosunku do rządu

1.powołuje premiera a na jego wniosek powołuje rząd.

2.w razie braku wotum zaufania dla takiego premiera lub rządu, Sejm przejmuje inicjatywę,

3.jeżeli nadal nie potrafi wyłonić rządu, Prezydent rozpędza towarzystwo, lub desygnuje ponownie premiera i powołuje „prezydencki rząd”,- w przypadku ponownego braku wotum zaufania P. obligatoryjnie skraca kadencję Sejmu.

4.Powołuje i odwołuje ministrów wyłącznie na wniosek Premiera. Prezydent może odmówić przyjęcia dymisji rządu tylko, jeżeli premier rezygnuje z funkcji szefa rządu. Formalnie niewielki wpływ ma też na pracę i politykę rządu.

Ad.2c/ K. w stosunku do władzy sądowniczej:

• powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa,

• powołuje organy władzy sądowniczej z pośród kandydatów Zgromadzenia Ogólnego sędziów:

1. SN- Pierwszego Prezesa SN (na 6 lat)

2. NSA Prezesa Naczelnego Sądu Adm..(6 l.)

3. powołuje jednego członka w skład Krajowej Rady Sądowniczej

• prawo do wstępnego wniosku o pociągniecie do odp osób odpowiadających przed T. St.

• prawo wnioskowania o stwierdzenie przez TK zgodności aktu norm. z Konstytucją

Ad.3a/ K. ustrojowe

1.Uprawnienia w zakresie dokonywania zmian w konstytucji:

• przedkłada projekty zmian w Konstytucji,

• może zażądać referendum zatwierdzającego proponowane zmiany jeśli prowadzą one do rewizji ustroju Konstytucjnego,

2.Prezydent podpisuje ustawę o zmianie Konstytucji i zarządza jej ogłoszenie w D.U.

Ad.3b/ K. kreacyjne

1.na wniosek Prezydenta Sejm powołuje:

• Prezesa N B P

• Prezesa I P N

2. prezydent powołuje:

• 3 czł. KRRiT,

• czł. Rady Polityki Pieniężnej,

• Szefa swojej Kancelarii i nadaje jej Statut

3.za zgodą Senatu może zarządzić referendum ogólnokrajowe rozstrzygające sprawy o szczególnym znaczeniu

Pozycja ustrojowa Prezydenta RP

Prezydent wraz z Rządem sprawuje władzę wykonawczą. Pełni również rolę Głowy Państwa.

Nie wolno mu sprawować równocześnie żadnego innego urzędu ani pełnić innej, nie związanej z obowiązkami P., funkcji publicznej. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem.

Kancelaria Prezydenta RP

Jolanta Szymanek-Deresz -Szef Kancelarii Prezydenta RP

Marek Unger -Sekretarz Stanu, Szef Gabinetu Prezydenta RP

Marek Siwiec -Sekretarz Stanu, Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego

Barbara Labuda -Sekretarz Stanu (nadzór nad problematyką społeczną, kulturą i współpracą z organizacjami pozarządowymi)

Dariusz Szymczycha - Sekretarz Stanu (sprawy krajowe - nadzór nad Biurem Informacji i Komunikacji Społecznej oraz Zespołem ds. Wystąpień, przygotowania do referendum w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej - nadzór nad Biurem Integracji Europejskiej)

Andrzej Majkowski -Podsekretarz Stanu (nadzór nad problematyką międzynarodową)

Edward Szymański -Podsekretarz Stanu (nadzór nad Biurem Finansowym, Biurem Administracyjno-Gospodarczym oraz Biurem Społecznego Komitetu Ochrony Zabytków Krakowa)

RADA MINISTRÓW

Organ władzy wykonawczej prowadzący politykę państwa i kierujący, koordynujący oraz kontrolujący pracę całej administracji rządowej.

Działa pod kontrolą Sejmu i przednim ponosi odpow. polit. Zasada domniemania właściwości Rady Min. :

„do rządu należą wszystkie sprawy nie będące w gestii Prezydenta, Ministrów, Urzędów Centralnych czy Samorządu Terytorialnego”.

Zadania :

-kieruje administracją rządową,

-sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi krajami i org, międzynarodow

-spraw. ogólne kierow, w dziedzinie obronności kraju

Funkcje:

-wykonawcza polega na zapewnieniu wykonan.Ustaw

-administrowania i kierowania (admin. rządową)

-funkcja rządzenia(wytyczanie ogól zasad. polit. pańs)

Zasady powoływania RM

I. Prawem powoływania rządu dysonuje Prezydent

1. prezydent desygnuje Prezesa RM

2. desygnowany premier przedstawia prop.skład RM,

3. prezydent powołuje Prezesa i członków RM,

4. prezydent odbiera przysięgę od czł.RM -nominacje,

5. Sejm zatwierdza rząd- wotum zaufania:

- na posiedzeniu S. Premier przestawia Exspose wraz z wnioskiem o wotum dla powołanego przez Prezydenta rządu (w ciągu 14 dni)

-zadawanie pytań, dyskusja, stanow. klubów i kół,

-głosowanie na wotum zaufania. (większością bz., przy obecności ustawowej połowy posłów)

II. Jeżeli desygnowany kandydat nie zdoła utworzyć rządu, lub powołany rząd nie uzyska wotum z. To Sejm w ciągu 14 dni powinien dokonać większością bz., przy obecności ustawowej połowy posłów wyboru Premiera i proponowanych przez niego czł. RM. Tak powołaną RM powołuje Prezydent: przyjmuje przysięgę, wręcza nominację, ogłasza w Monitorze P.

III. Jeżeli sejm nie potrafi utworzyć rządu, który mógłby obdarzyć wotum jw,to inicjatywa wraca do Prezydenta. W ciągu 14 dni powołuje on PRM a na jego wniosek członków i dobiera przysięgę. Sejm w ciągu kolejnych 14 dni udziela poparcia zwykłą większością. Negatywny wynik głosowania obliguje Prezydenta do skrócenia kadencji Sejmu i rozpisania wyborów.

Konstruktywne wotum nieufności jest również formą wyboru premiera.

Dymisja Gabinetu do jej złożenia na ręce Prezydenta premier jest w następujących przypadkach:

- na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu,

-gdy sejm nie uchwali wotum zaufania,

-w przypadku wyrażenia RM wotum nieufności,

-odmowa Sejmu udzielenia absolutorium (zwyczaj parlamentarny)

Dymisja premiera pociąga za sobą dymisję rządu

Struktura

Prezes RM

Ministrowie

M. Finansów - GRZEGORZ W. KOŁODKO
wiceprezes Rady Ministrów

Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych - Jan Monkiewicz

Komisja Papierów Wartościowych i Giełd
Jacek Socha

Generalny Inspektorat Celny -Andrzej Anklewicz

M. Infrastruktury - MAREK POL
wiceprezes Rady Ministrów

Urząd Regulacji Telekomunikacji I Poczty
Witold Graboś

Główny Inspektorat Kolejnictwa Bolesław Musiał

Główny Inspektorat Transportu Drogowego
Seweryn Kaczmarek

Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych I Autostrad
Tadeusz Suwara

Główny Urząd Geodezji I Kartografii Jerzy Albin

Główny Urząd Nadzoru Budowlanego

Andrzej Urban

Urząd Mieszkalnictwa I Rozwoju Miast
Marek Bryx

M. Rolnictwa i Rozwoju Wsi - ADAM TAŃSKI

Główny Inspektorat Weterynarii Piotr Kołodziej

Główny Inspektorat Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych Ryszard Kołodziej

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
Marek Hołubicki

Główny Inspektorat Inspekcji Ochrony Roślin I Nasiennictwa Adam Zych

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Aleksander Bentkowski

Agencja Rynku Rolnego Jan Sobiecki

M. Spraw Zagranicznych - WŁ. CIMOSZEWICZ

M. S W i Administracji - KRZYSZTOF JANIK

Wyższy Urząd Górniczy Wojciech Bradecki

Urząd Zamówień Publicznych T. Czajkowski

Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej
Zbigniew Meres

Komenda Główna Policji Antoni Kowalczyk

Komenda Główna Straży Granicznej J. Klimowicz

Urząd Ds. Repatriacji i Cudzoziemców

Piotr. Stachańczyk

Generalny Inspektor Danych Osobowych
Ewa Kulesza

M. Edukacji Narodowej i Sportu -

KRYSTYNA ŁYBACKA

M. Obrony Narodowej - JERZY SZMAJDZIŃSKI

Wojskowa Agencja Mieszkaniowa

Andrzej Jaworski

M. Gospodarki Pracy i P. S. - Jerzy HAUSNER

Urząd Patentowy RP Wiesław Kotarba

Urząd Regulacji Energetyki Leszek Juchniewicz

Agencja Rezerw Materiałowych

Czesław Skowronek

Polskie Centrum Badań I Certyfikacji
Wojciech Henrykowski

Instytut Energii Atomowej Krzysztof Wieteska

Urząd Dozoru Technicznego Iwo Jakubowski

Polska Organizacja Turystyczna A. Kozłowski

Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych
Antoni Styrczula

Urząd Ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych
Jan Turski

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Roman Sroczyński

M. Skarbu Państwa - SŁAWOMIR CYTRYCKI

Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa
Adam Tański

M. Środowiska - CZESŁAW ŚLEZIAK

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Krzysztof Zaręba

Państwowa Agencja Atomistyki Stanisław Latek

M. Sprawiedliwości - GRZEGORZ KURCZUK

M. Zdrowia - MAREK BALICKI

Główny Inspektorat Sanitarny Andrzej Trybusz

Główny Inspektorat Farmaceutyczny D. Duliban

M. Nauki MICHAŁ KLEIBER

KOMITET BADAŃ NAUKOWYCH

M. Kultury - WALDEMAR DĄBROWSKI

Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych
Daria Lipińska-Nałęcz

Lech Nikolski - czł. RM pełnomocnik ds referendum zatwierdzającego przystąpienie do UN.


PRM

Urząd Służby Cywilnej -Jan Pastwa

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Cezary Banasiński

Agencja Wywiadu Zbigniew Siemiątkowski

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
Andrzej Barcikowski

Polska Akademia Nauk Janusz Tazbir

Rządowe Centrum Studiów Strategicznych
Mirosław Pietrewicz

Urząd Komitetu Integracji Europejskiej
Jarosław Pietras, Krystyna Gurbiel

Komitet Integracji Europejskiej DANUTA HÜBNER

Główny Urząd Miar Krzysztof Mordziński

Główny Urząd Statystyczny Tadeusz Toczyński

Polski Komitet Normalizacyjny Janusz Szymański

Rządowe Centrum Legislacji Aleksander Proksa

Polskie Centrum Akredytacji Karol Hauptman

Krajowa Rada Radiofonii I Telewizji Juliusz Braun

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

Nowelizacja Konstytucji z 1952r, ustawą z 26 marca 1982 roku, przewidywała powołanie do życia dwóch nowych organów: Trybunału Stanu oraz Trybunału Konstytucyjnego. Ustawa o T. K z 29 IV1985 r. była wynikiem kompromisu, a co za tym idzie - ograniczała pozycję i kompetencje Trybunału Konstytucyjnego.

Pozycja ustrojowa i organizacja

Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny jest samodzielnym organem konstytucyjnym państwa.

Sądy (i tylko sądy) tworzą system organów powołanych do orzekania w sprawach indywidualnych (do „sprawowania wymiaru sprawiedliwości" wg terminologii art. 175 ust. 1 Konstytucji) i podporządkowanych Sądowi Najwyższemu lub Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.

Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu pozostają poza systemem sądów, tworząc drugi, odrębny segment władzy sądowniczej.

Cechy odróżniające TK od sądów:

- szczególny tryb powoływania,

-nie podlega nadzorowi jurysdykcyjnemu SN,

-brak związków TK z Krajową Radą Sądowniczą

-niestosowanie konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności w postępowaniu,

Trybunał Konstytucyjny wprowadzony w 1982r. Zaczął działać do 1985. Składa się z 15 sędziów, w tym Prezesa i Wiceprezesa. Sędziowie są wybierani przez Sejm na okres 9 lat (tylko 1 kadencja) Kandydatów na stanowisko sędziego może przedstawić grupa 50 posłów lub Prezydium Sejmu Kandydatem może zostać tylko osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego. (10 lat pracy w zawodzie prawniczym.) Z tego warunku są jednak zwolnieni prof. i dr. hab.nauk prawnych.

Dla podjęcia uchwały o wyborze danej osoby na sędziego konstytucyjnego konieczna jest bezwzględna większość głosów przy obecności, co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

Prezes i Wiceprezes Trybunału są mianowani przez Prezydenta RP Status sędziów określa przede wszystkim zasada niezawisłości: w myśl art. 195 ust. 1 Konstytucji "w sprawowaniu swego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji".

Obowiązuje zakaz usunięcia ze stanowiska w trakcie kadencji. Wygaśnięcie mandatu sędziego może nastąpić jedynie na skutek:

1) zrzeczenia się urzędu;

2) stwierdzenia orzeczeniem komisji lekarskiej trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego z powodu choroby, ułomności lub upadku sił;

3) skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo;

4) skazania na usunięcie ze stanowiska sędziego przez sąd dyscyplinarny. Stwierdzenie wygaśnięcia mandatu dokonywane jest w formie uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału. Nie istnieje natomiast możliwość odwołania sędziego przez Sejm, ani też usunięcia go z urzędu decyzją jakiegokolwiek innego organu państwowego.

Odpowiedzialność dyscyplinarną sędziowie ponoszą tylko przed Trybunałem; projekt budżetu Trybunału jest przedstawiany parlamentowi w wersji złożonej przez Prezesa Trybunału.

Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego

Konstytucja do właściwości T K zalicza 4 dziedziny:

1) kontrolę norm (abstrakcyjną i konkretną; a posteriori i a priori; szczególną procedurą kontroli norm jest rozpatrywanie skarg konstytucyjnych

2) rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;

3) orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych

4) uznawanie przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej

Organy samorządu terytorialnego mają możliwość inicjować postępowanie przed Trybunałem w procedurze abstrakcyjnej kontroli norm. Trybunał Konstytucyjny nie orzeka też o ważności wyborów i referendów, bo dokonuje tego Sąd Najwyższy. Nie orzeka też o odpowiedzialności osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie, bo dokonuje tego Trybunał Stanu.

Prewencyjna kontrola norm

Prawo zwrócenia się do Trybunału w tym trybie kontroli przysługuje tylko Prezydentowi i może się odnosić tylko do ustaw już uchwalonych przez Sejm i Senat i przedstawionych Prezydentowi do podpisu oraz do umów międzynarodowych przedstawionych Prezydentowi do ratyfikacji.

Możliwe jest zakwestionowanie konstytucyjności całej ustawy lub też poszczególnych jej przepisów. Trybunał orzeka tylko w granicach zaskarżenia. Wycofanie wniosku przez Prezydenta zobowiązuje Trybunał do umorzenia postępowania. Przepisy nie określają terminu dla wydania orzeczenia; w praktyce zajmuje to zwykle kilka miesięcy; tylko w odniesieniu do ustawy budżetowej istnieje obowiązek wydania orzeczenia w ciągu 2 m-cy. Orzeczenie T.K. ma charakter wiążący. Jeżeli Trybunał orzeknie, że ustawa jest zgodna z Konstytucją, to Prezydent ma bezwzględny obowiązek podpisania ustawy. Jeżeli Trybunał orzeknie, że ustawa jest niezgodna z Konstytucją, to postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu i ustawa nie może wejść w życie.

Następcza kontrola norm

Normy kontrolowane

Kontroli T K podlegają trzy typy aktów:

-ustawy,

-umowy międzynarodowe

- inne przepisy prawa wydawane przez centralne organy państwowe.

Kontroli Trybunału Konstytucyjnego poddane są

- ustawy budżetowe - kontrola odnosi się tu nie tylko do postanowień zawartych we właściwej, tzn. ujętej w artykuły, części ustawy budżetowej, ale także do załączników, określających granice dochodów i wydatków w poszczególnych dziedzinach, o ile tylko postanowieniom tym można przypisać charakter normy prawnej;

- ustawy wyrażające zgodę na ratyfikację umów międzynarodowych - kontrola odnosi się tu nie tylko do właściwej treści ustawy, ale może też obejmować ocenę, czy umowa międzynarodowa jest zgodna z Konstytucją.

Tak samo, jak ustawy, kontroli podlegają wszelkie inne akty mające moc równą ustawie. Obecna Konstytucja zna tylko rozporządzenia prezydenckie, wydawane w czasie stanu wojennego (art. 234). W systemie prawa pozostaje jeszcze szereg dekretów i rozporządzeń z mocą ustawy wydanych przed 1989 rokiem.

Kontrola Trybunału Konstytucyjnego obejmuje też regulaminy Sejmu i Senatu,

3 kryteria kontroli TK:

1. kryterium o charakterze materialnym:

Trybunał bada treściową zgodność kontrolowanego aktu normatywnego (jego przepisów) z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami.

2. kryterium ma charakter proceduralny

- Trybunał bada dochowanie trybu wymaganego przepisami prawa dla wydania kontrolowanego aktu normatywnego

3. kryterium dotyczy ustalenia, czy organ, który wydał akt normatywny, ma kompetencję do jego wydania. Ma to znaczenie zwłaszcza przy kontroli aktów podustawowych, bo mogą one być wydawane tylko na podstawie ustaw i w celu ich wykonania.

Inicjatywa kontroli

Dwie podstawowe formy inicjatywy: abstrakcyjna i konkretna. Charakter pośredni, ale bliższy pierwszej z tych form, ma skarga konstytucyjna. Nie istnieje natomiast obecnie możliwość orzekania z inicjatywy własnej Trybunału,.

Inicjatywa powszechna oznacza prawo do kwestionowania konstytucyjności każdego aktu normatywnego, niezależnie od tego, czy treść tego aktu jest związana z zakresem działania wnioskodawcy. Prawo to przysługuje:

Prezydentowi,

Marszałkowi Sejmu,

Marszałkowi Senatu,

Premierowi,

Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego,

Prezesowi Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokuratorowi Generalnemu

Prezesowi N I K,

Rzecznikowi Praw Obywatelskich.

grupie 50 posłów lub 30 senatorów, co daje dostęp do Trybunału opozycji parlamentarnej

Inicjatywa szczególna pozwala na kwestionowanie tylko takich aktów normatywnych, których treść dotyczy zakresu działania wnioskodawcy. Należy ona do:

organów stanowiących jednostek samorządu terytor., ogólnokrajowych organów związków zawodowych, organizacji pracodawców i organizacji zawodowych, kościołów i związków wyznaniowych,

- w zakresie regulacji dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów - do Krajowej Rady Sądownictwa

Wniosek wniesiony przez jeden z powyższych podmiotów podlega wstępnemu rozpoznaniu. Dokonuje tego Trybunał w składzie jednego sędziego, który - w razie uznania niedopuszczalności lub oczywistej bezzasadności wniosku - odmawia nadania mu dalszego biegu. Wnioskodawcy przysługuje zażalenie, które jest rozpatrywane przez skład trzech sędziów.

Rozpoznawanie spraw

Trybunał nie wydaje wszystkich swoich orzeczeń w pełnym składzie 15 sędziów. Orzeczenia w sprawie kontroli norm są wydawane składzie 5 sędziów, gdy chodzi o badanie zgodności ratyfikowanych umów międzynarodowych z konstytucją bądź zgodności ustaw z konstytucją lub umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi na podstawie ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację. Jeżeli norma kontrolowana ma rangę podustawową, orzeczenie wydawane jest w składzie trzech sędziów. Składy te są tworzone ad hoc dla każdej sprawy, a dobór przewodniczącego składu, sędziego sprawozdawcy i pozostałych sędziów odbywa się zgodnie z kolejnością alfabetyczną. Natomiast w pełnym składzie (co wymaga obecności przynajmniej 9 sędziów) rozstrzygane są spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, sprawy o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powierzenie Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, sprawy dotyczące zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, wszystkie wnioski Prezydenta Rzeczypospolitej w procedurze kontroli prewencyjnej, a gdy chodzi o kontrolę a posteriori: sprawy o szczególnej zawiłości - inicjatywa należy do składu orzekającego lub do Prezesa Trybunału, sprawy, których szczególna zawiłość łączy się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, a także gdy skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie (art. 25 ustawy o TK).

Jeżeli wniosek pochodzi od wnioskodawcy, któremu przysługuje ograniczone prawo inicjatywy, to poddawany jest on wstępnemu rozpoznaniu. Pozostałe wnioski i pytania prawne są od razu przekazywane pozostałym uczestnikom postępowania, tzn. organowi, który wydał zakwestionowany przepis oraz Prokuratorowi Generalnemu. Trybunał nie jest ograniczony żadnymi wiążącymi terminami dla rozpatrzenia wniosku lub pytania prawnego; tylko przy kontroli prewencyjnej ustawy budżetowej ma obowiązek wydania rozstrzygnięcia w ciągu dwóch miesięcy Po zebraniu wszystkich niezbędnych materiałów przeprowadzana jest rozprawa. Ma ona charakter jawny, ale przewodniczący składu orzekającego może wyłączyć jawność ze względu na bezpieczeństwo państwa lub ochronę tajemnicy państwowej. W rozprawie biorą udział przedstawiciele wszystkich uczestników postępowania, w sprawach dotyczących kontroli ustaw Sejm reprezentowany jest zawsze przez posła wyznaczonego przez Marszałka Sejmu. Nie ma przeszkód, by uczestników reprezentowali adwokaci lub radcy prawni. Po zamknięciu rozprawy odbywa się narada. W sprawach o szczególnej zawiłości lub z innych ważnych powodów można odroczyć wydanie orzeczenia na okres nie przekraczający 14 dni Orzeczenia podejmowane są większością głosów, Orzeczenia wydawane są w formie pisemnej i są uzasadniane. Ogłaszane są na publicznym posiedzeniu Trybunału, a potem publikowane są w całości w urzędowym Zbiorze Orzecznictwa. Dopuszczalne jest złożenie zdania odrębnego, zarówno co do samego rozstrzygnięcia, jak i co do jego uzasadnienia - zdania odrębne są publikowane wraz z orzeczeniem.

kontrolowanego przepisu, ale przy jednoczesnym wskazaniu, która z możliwych interpretacji tego przepisu musi być przyjmowana przy jego stosowaniu. Takie orzeczenia pojawiły się w Polsce w początku lat 90-tych, pamiętać jednak należy, że powodzenie tej metody orzeczniczej zależy od jej zaakceptowania przez sądy powszechne i administracyjne oraz przez Sąd Najwyższy.

Orzeczenie o niezgodności wywołuje też skutki w odniesieniu do przeszłości. Ponieważ w Polsce nie przyjęto niemieckiej koncepcji nieważności normy uznanej za niezgodną, akty i orzeczenia podjęte wcześniej na podstawie tej normy nie ulegają automatycznemu anulowaniu. Natomiast każdy zainteresowany (a w pewnych wypadkach także prokurator) może żądać ponownego rozpatrzenia sprawy prawomocnie zakończonej. Art. 190 ust. 4 Konstytucji wprowadza jako zasadę generalną, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności kontrolowanego aktu normatywnego (przepisu) stanowi "podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania". Przepisy przejściowe Konstytucji z 1997 roku utrzymały na okres dwóch lat (tzn. do 17 października 1999 roku) możliwość odrzucenia przez Sejm orzeczenia o niekonstytucyjności ustawy, ale tylko w odniesieniu do ustaw wcześniejszych od Konstytucji i do orzeczeń wydanych w procedurze kontroli abstrakcyjnej.

Skarga konstytucyjna

Przesłanką wniesienia skargi konstytucyjnej jest naruszenie konstytucyjnych wolności i praw skarżącego. Formuła ta obejmuje wszystkie wolności i prawa chronione (gwarantowane) konstytucyjnie, niezależnie od ich charakteru (wyłączenia co do przedmiotu skargi dotyczy jedynie art. 56 Konstytucji Skargę konstytucyjną można wnieść tylko w sytuacji, gdy naruszenie konstytucyjnych praw i wolności skarżącego zostało dokonane przez indywidualny akt stosowania prawa, w praktyce - przez orzeczenie sądowe. Orzeczenie to musi mieć charakter ostateczny. Orzekanie o skargach konstytucyjnych zawsze przybiera więc postać kontroli norm. Skarżący musi wnieść skargę w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia mu ostatecznego orzeczenia w sprawie. Skarżący musi uprzednio wyczerpać wszystkie dostępne środki odwoławcze przed polskimi organami.

Skarga podlega najpierw wstępnemu rozpoznaniu przez jednego sędziego Trybunału.

Spory kompetencyjne

Rozstrzygnięciu T K mogą być poddawane tylko spory pomiędzy organami konstytucyjnymi działającymi na poziomie ogólnokrajowym. Natomiast prawo inicjatywy postępowania przyznano Prezydentowi,

Marszałkowi Sejmu,

Marszałkowi Senatu,

Premierowi, Pierwszemu Prezesowi SN, Prezesowi NSA i Prezesowi NIK. Można przypuszczać, że mogą oni też działać w imieniu innych konstytucyjnych organów państwa.

Orzekanie o celach lub działalności partii polit.

Właściwość T K do orzekania w tym zakresie XII1989

Istotą tego postępowania jest ustalenie, czy cele lub działalność partii politycznej są zgodne z Konstytucją. Za najważniejsze w praktyce uznać należy dwa przepisy, a mianowicie

art. 11 ust.1, za partię polit. może być uznana tylko organizacja, zrzeszająca "na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa"

oraz art. 13, zakazujący istnienia partii "odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu", a także takich, których "program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa".

Odróżnić należy postępowanie związane z powstawaniem partii i działalnością partii już istniejących. Powstanie partii powinno znaleźć wyraz we wpisaniu jej do ewidencji partii politycznych, co jest m.in. warunkiem uzyskania przez partię osobowości prawnej. Dokonuje tego sąd okręgowy w Warszawie, jeżeli jednak nabierze on wątpliwości co do konstytucyjności celów lub programu partii, występuje do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie tej zgodności. Orzeczenie Trybunału o niekonstytucyjności celów lub programu partii powoduje odmowę wpisania tej partii do ewidencji. Natomiast orzeczenie Trybunału o niekonstytucyjności celów, programu lub działalności partii politycznej już istniejącej powoduje wykreślenie partii z ewidencji i jej likwidację w trybie art. 45 ustawy o partiach politycznych z 27 czerwca 1997 roku.

Trybunał Konstytucyjny w omawianych sprawach zawsze orzeka w pełnym składzie. Gdy chodzi o badanie celów partii, co w praktyce oznacza kontrolę statutu i programu, stosuje się odpowiednio procedurę kontroli norm. Gdy chodzi o badanie działalności partii (a więc badanie faktów), stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego, a zebranie i utrwalenie dowodów Trybunał może zlecić Prokuratorowi Generalnemu.

Prezes Trybunału Konstytucyjnego Marek Safjan
W-ce Trybunału Konstytucyjnego Andrzej Mączyński

TRYBUNAŁ STANU

-przewodniczący prof. dr hab. Lech Gardocki (Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego)

-2 zastępców,

-16 sędziów (członków) wybieranych przez Sejm spoza swojego składu, na okres jego kadencji,

Sędziowie pełnią funkcje bezpłatnie, honorowo, nie można ich odwołać, oprócz tego pracują zawod.

Skład ma charakter prawno-spłeczny. Vice przew. I połowa składu muszą być prawnikami.

TS bada odpowiedzialność konstytucyjną:

• Prezydenta- (za wszystkie przestępstwa)

• Premiera i czł. RM,- związane z pełnieniem stanow.

• Prezesa NBP,- (konstytucja i ustawy)

• Prezesa NIK - (konstytucja i ustawy)

• Przew. i członków KRRiT- (konstytucja i ustawy)

• Posłów i Senatorów -(zakaz prowadz. działalności)

Delikt Konstytucyjny:

- nie stanowi przestępstwa,

- popełniony przez osoby w zakresie urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem,

- ma charakter zawiniony,

- narusza konstytucję lub ustawę.

3 fazy postępowania przed T.S.

1-sza postępowanie przygotowawcze w Sejmie(Zgr.N)

-wniosek ,- Komisja Odpow. Konst., -uchwała

2-ga - dwuinstancyjne postępowanie przed T.S.

w 1 instancji przew. + 4 członków

w 2 instancji przew. + 6 innych czlonków

3-cie- postępowanie wykonawcze.

Wniosek o postawienie prezydenta przed T.S.

do marszałka sejmu - 140 członków ZN lub 115 posłów. 2/3 głosów ogólnej liczby członków ZN

Pozostałych 3/5 ustawowej liczby głosów.

ORGANY KONTROLI I OCHRONY PAŃSTWA

Najwyższa Izba Kontroli

Rzecznik Praw Obywatelskich

1987r

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Krajowa Rada RTV- powstała w 1992 zajmuje się kwestiami wolności mediów, przestrzeganiem prawa przez media elektroniczne. Udziela koncesji na nadawanie audycji radiowych i TV w drodze rozporządzenia. Skład: 4 czł. Sejm + 3 prezydent + 2 Senat.

Kadencja czł. trwa 6 lat, ponowny wybór jest niemożliwy, mają immunitet,

WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI I PROKURATURA

Ustrój i właściwości sądów

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy-najwyższa władza sądownicza w Polsce.72 sędziów nieusuwalnych, chroni ich immunitet. Skład: Iprezes SN powoływany przez prezydenta RP na 6-letnią kadencję.L. Gardocki

Prezesi powoływani są-przez prezydenta i kierują izbami SN.

Zadania SN:-(z zakresu jurydycznego)

rozpatrywanie kasacji, wydawanie uchwał wyjaśniających przepisy prawa, wydawanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień prawnych

Pozajurydyczne: -dokonuje powszechnie obowiązującej wykładni prawa, stwierdza ważność wyborów i referendów.

Prokuratura

Naczelny Sąd Administracyjny

Od 1980 r. 5 lat po wejściu w życie Konstytucji wymóg dwuinstancyjności. Funkcje NSA :

1. Wymiar sprawiedliwości

2. Kontrola nad działalnością admin. publiczną

Skarga na decyzję administr. do SN przysługuje każdemu, kto ma interes prawny ( w terminie 30 dni od otrzymania decyzji) i prokuratorowi (6 m-cy), RPO, organizacjom społecznym. Sprawdzenie odbywa się tylko pod względem zgodności z prawem. Postępowanie jest wyłącznie kasacyjne decyzje mogą byś uchlane a nie zmieniane. (Następuje stwierdzenie nieważności lub niezgodności z prawem.)

Krajowa Rada Sądownicza

Od 1998 r. „Okrągły Stół”

I Prezes SN

Minister Sprawiedliwośi,

Prezes NSA

Przedstawiciel Prezydenta

15 członków spośród sędziów,

4 posłów,

2 senatorów

Kadencja członków - 4 lata.

TERENOWE ORGANY ADMIN. RZĄDOWEJ

Administracja Rządowa Zespolona i Niezespolona

Wojewoda jest organem administracji rządowej oraz przedstawicielem rządu w województwie. Z dniem 1 01. 1999 r., ustawą z 24 lipca 1998 r., wprowadzono zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny państwa. Jednostkami trójstopniowego podziału terytorialnego państwa są: gminy, powiaty i województwa. Kraj podzielony jest na 16 województw.

SYSTEM WŁADZ LOKALNYCH

Władze lokalne w systemie organów państwa

Samorząd terytorialny

Ustawy o samorządzie gminy, powiatu, woj.

ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

Zgłaszanie kandydatów

Organizacja wyborów

Ustalanie wyników wyborów

WOLNOŚCI, PRAWA, SWOBODY OBYW.

Status jednostki w państwie

Systematyka praw obywat. w konstytucji

Katalog praw i swobód i wolności obyw.

Podstawowe obowiązki obywatelskie

PARTIE I SYSTEM PARTYJNY

Ustawa o partiach politycznych

Rodzaje systemów partyjnych

Polski system partyjny

ORGANIZACJE SPOŁ. w SYSTEMIE POLIT.

Pojęcie stowarzyszenia

Ustawa o stowarzyszeniach

REFERENDUM

1. Ogólnokrajowe -Ustawa z 29.06.1995 inicjatywa Sejmu 1/5 posłów, Senatu, Rady Min., 500tyś obyw.

2. Lokalne - Ustawa z 15.09.2000

8

---