ab alio exspectes, alteri quod feceris - co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego - Seneka
ab imo pectore - z całym sercem - Juliusz Cezar
ab love principium - początek od Jowisza (zaczynać od osoby lub sprawy najważniejszej) - Wergiliusz, Eklogi
ab ovo usque ad mala - od jajka do jabłek (od początku do końca) - Horacy
absens, carens - nieobecny traci (nieobecny sam sobie szkodzi)
absentem laedit, qui cum ebrio litigat - kto rozmawia z pijanymi rani niepijących
acta est fabula - historia się dokonała
adeat invito ne quis discedere amore - nie śmiej odchodzić, gdy spotka Cię odmowa miłości
ad futuram rei memoriam - na przyszłą rzeczy pamiątkę
ad Kalendas Graecas - do greckich kalend (odkładanie czegoś na termin nieokreślony, nigdy - greckie kalendy nie istniały) - Swetoniusz, Boski August
ad multos annos - wielu lat (życzenie długiego życia)
ad patres - do ojców (umrzeć; wybrać się na tamten świat)
ad perpetuam rei memoriam - na wieczną rzeczy pamiątkę
adulescentia est tempus discendi, sed nulla aetas sera est ad discendum - młodość jest czasem uczenia się, lecz żaden wiek nie jest na to za późny (nigdy nie jest na to za późno)
ad venerem quicumque voles attingere suam, si modo duraris, praemia digna feres! - ktokolwiek zechce dotknąć przedmiotu swej miłości, jeżeli tylko wytrwa, otrzyma należną nagrodę - Owidiusz
aegroto dum anima est, spes est - jak długo chory jest w dobrej formie, tak długo pozostaje nadzieja
aequam memento rebus in arduis servare mentem - pamiętaj o zachowaniu równowagi w trudnej sytuacji - Horacy, Pieśni
aequitas sequitur legem - sprawiedliwość idzie za prawem
age quod agis - rób co robisz (jak już coś robisz, rób to dobrze)
alea iacta est - kostka została rzucona (gra się rozpoczęła, - słowa, które miał wypowiedzieć 10 stycznia 49 r. p.n.e. J. Cezar przekraczając Rubikon i wbrew rozkazom senatu rozpoczynając wojnę domową; wyrażenie oznaczające śmiałą i nieodwołalną decyzję - Swetoniusz, Boski Juliusz
aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra - cudze winy mamy na oku, własne za plecami
alitur vitium vivitque tegendo - wada żywi się i wzrasta w ukryciu
alter alterum docet - jeden drugiego uczy
alteri vivas oportet, si tibi vis vivere - trzeba byś żył dla innych, jeżeli chcesz żyć (z pożytkiem) dla siebie - Seneka
amantes amantes - zakochani obłąkani
amantium irae amoris integratio - kłótnie kochanków umacniają ich miłość - Terencjusz
amare humanum est, humanum ignoscere est - ludzką rzeczą jest kochać, ludzką rzeczą jest przebaczać
ambitiosa non est fames - głód nie ma ambicji - Seneka
amici, diem perdidi - przyjaciele, straciłem dzień - słowa cesarza Tytusa, który uświadomił sobie, że w tym dniu nie spełnił żadneo dobrego uczynku - Swetoniusz, Boski Tytus
amicitia inter pocula contracta plerumquae vitrera est - przyjaźń zawarta przy kieliszku często kruchą jest
amicus certus in re incerta cernitur - przyjaciela pewnego poznaje się w niepewnej sytuacji (biedzie) - Enniusz, Hecuba.
amicus res secundae parant, res adversae prabant - rzeczy pomyślne przyjaciół przyciągają, niepomyślne ich sprawdzają

amicus verus rara avis est - prawdziwy przyjaciel jest jak rzadki ptak
amicus vitae medicamentum - przyjaciel jest życia lekarstwem - Cyceron
amor fati - miłość przeznaczenia
amor patriae nostra lex - miłość do Ojczyzny naszym prawem
amor vincit omnia - miłość zwycięża wszystko
anguis in herba - wąż w trawie (ukryte niebezpieczeństwo; uwaga! - niebezpieczeństwo) - Wergiliusz, Eklogi
animam debet - winien jest swą duszę (zadłużony po uszy)
anima vilis - podła dusza; nędzna istota
ardua prima via est - pierwsza droga jest (zawsze) stroma (trudna)
arrectis auribus - z nastawionymi uszami
ars amandi - sztuka kochania
ars est celare artem - sztuka polega na ukryciu (wysiłków) sztuki
ars longa, vita brevis - sztuka jest długa a życie krótkie
ars non habet osorem nisi ignorantem - sztuka nie ma wrogów oprócz ignorantów
artificem commendat opus - dzieło zachwala mistrza
asinus ad lyram - osioł przy lirze (pasuje jak wół do karety)
asinus in tegulis - osioł na dachu (zła wróżba)
audaces fortuna iuvat - śmiałym szczęście sprzyja - Wergiliusz, Eneida
audi multa, dic pauca! - słuchaj dużo, mów mało!
audi, vide, sile! - słuchaj, patrz, milcz!
audiatur et altera pars - trzeba wysłuchać i drugiej (przeciwnej) strony (w sporze, procesie etc.) - starożytna zasada prawna przytoczona przez Senekę w tragedii Medea
aurea dicta - złote słowa - Lukrecjusz
aurea mediocritas - złoty środek, najlepsza droga pomiędzy skrajnymi sytuacjami - Horacy, Pieśni
aut bibat, aut abeat - niech pije, albo niech sobie idzie - Cyceron
aut Caesar, aut nihil - albo Cezarem, albo niczym
ave, Caesar, morituri te salutant - witaj Cezarze, mający umrzeć pozdrawiają cię (słowa, którymi gladiatorzy rzymscy pozdrawiali Cezara wkraczając na arenę)

balbus melius balbi verba cognoscit - jąkała jąkałę lepiej zrozumie
balnea, vina, venus corrumpunt corpora nostra, sed vitam feciunt balnea, vina, venus - kąpiele, wino i miłość niszczą nasze ciała, lecz to one sprawiają, że żyjemy!
barba crescit, caput nescit - broda rośnie, rozumu nie przybywa (broda nikogo mędrcem nie czyni)
barba non facit philosophum - broda nie czyni nikogo filozofem
barbam video, sed philosophum non video - brodę widzę, filozofa nie (mądry z pozoru)
barbarus hic ego sum, qui non intellegor ulli - tu jestem barbarzyńcą, którego nikt nie zrozumie - Owidiusz
beata est vita non quae secundum voluptatem est sed secundum naturam - szczęśliwe życie to nie jest życie stosujące się do wymogów rozkoszy, lecz życie przebiegające zgodnie z naturą
beate vivere est honeste vivere - żyć szczęśliwie znaczy żyć uczciwie
beatius est magis dare quam accipere - przyjemniej jest dawać niż przyjmować
beatus qui tenet - szczęśliwy kto trzyma (ma)
bella gerant fortes, tu, Pari, semper ama! - niech mężni prowadzą wojny, ty, Parysie, kochaj niezmiennie! - Owidiusz
bella res est morte sua mori - piękną rzeczą jest umrzeć swoją własną śmiercią
belli causae (stant) - przyczyny wojny (są mocne)
bellum nec timendum, nec provocandum - nie trzeba ani bać się wojny, ani jej prowokować
bellum omnium contra /in/omnes - wojna wszystkich przeciw wszystkim
bellum, pax rursum (in amore) - wojna, za chwilę znowu pokój (w miłości)
bene diagnoscitur - to co dobrze zdiagnozowane, może być dobrze uleczone
bene meritus - dobrze zasłużony
bis dat, qui cito dat - dwa razy daje, kto szybko daje
bis repetita non placent - powtórki nie są mile widziane - Horacy, Ars Poetica 365
bona valetudo melior est quam maximae divitiae - dobre zdrowie jest więcej warte niż największy majątek
boni semper beati - dobrzy (ludzie) zawsze szczęśliwi - Cyceron
bono domino quot servi tot amici, malo domino quot servi tot inimici - dobremu panu ilu niewolników tylu przyjaciół, złemu panu ilu niewolników tylu nieprzyjaciół
bonum ex malo non fit - dobro nie rodzi się ze zła - Seneka
boss lassus fortius figit pedem - zmęczony wół szybciej pracuje

caeca invidia est - zazdrość jest ślepa
Cael(um) ipsum petimus (stultita) - głupotą naszą sięgamy do niebios (zenitu)
Caesar non supra grammaticos - Cezar nie jest nad gramatykami (Cezar nie jest autorytetem dla gramatyków) - Kasjusz Dion
caesarem stantem mori decet - cesarzowi przystoi umrzeć, stojąc
calamitas virtutis occasio est - nieszczęście jest okazją do wykazania męstwa - Seneka
calamitosus est animus futuri anxius et ante miserias miser - nieszczęsna jest dusza pełna trosk o przyszłość i nieszczęśliwa już przed nadejściem zgryzoty
calcat iacentem vulgus - pospólstwo kopie leżącego
calvitum non est vitium, sed prudentiae indicium - łysina to nie ułomność, lecz oznaka mądrości
camelum videbis saltantem - zobacz tańczącego wielbłąda (usłysz bujdy)
captatio benevolentiae - zjednywanie sobie względów, życzliwości
carpe diem - chwytaj dzień (korzystaj z każdego dnia, nie marnuj mijających chwil) - Horacy, Pieśni
carpent tua poma nepotes - owoce twojej pracy będą zbierać wnuki - Wergiliusz, Eklogi
carum est, quod rarum est - drogie jest to co rzadkie
cave canem - strzeż się psa; uwaga, pies (napis spotykany na mozaikowych posadzkach w przedsionku domów rzymskich)
cave me domine ab amico, ab inimico vero me ipse cavebo - strzeż mnie panie przed przyjaciółmi, z nieprzyjaciółmi sam dam sobie radę
caveant consules (ne quid detrimenti respublica capiat) - niech konsulowie czuwają (aby rzeczpospolita nie doznała żadnego usczerbku); - pierwsze słowa formuły, którą senat rzymski nadawał konsulom władzę dyktatorską w momentach krytycznych dla państwa
cave ne cadas - strzeż się, abyś nie upadł
cedant arma togae - niech oręż ustąpi przed togą (niech władza wojskowa ustąpi przed władzą cywilną, niech nastanie pokój) - Cycero, O powinnościach
cernutur in agendo virutes - w działaniu rozpoznajemy cnoty
certum est, quia impossibile est - jest pewne, ponieważ jest niemożliwe
ceterum censeo Carthaginem delendam esse - poza tym uważam, że Kartaginę należy zniszczyć - słowa Katona, którymi kończył wszystkie swoje przemówienia w senacie
cessante causa, cessat effectus - gdy znika przyczyna znika skutek
charta non erubescit - papier się nie rumieni (papier jest cierpliwy, można pisać wszystko)
cibi condimentum est fames - głód jest przyprawą dla każdego posiłku
cogitationis poenam nemo patitur - nikt nie ponosi odpowiedzialności za swoje myśli
cognosce te ipsum - poznaj samego siebie
concordia civium murus urbium - zgoda mieszkańców murem miasta
concordia domi, foris pax - zgoda w domu, pokój na zewnątrz
concordia res parvae crescunt, discordia vel maximae dilabuntur - zgodą małe rzeczy wzrastają, niezgodą choćby największe się rozpadają - Sallustius, Bellum Iugurthinum
conscientia mille testes est - sumienie jest tysiącem świadków
consensus facit legem - zgoda tworzy prawo
consuetudo est altera natura - przyzwyczajenie jest drugą naturą - Cycero, De finibus
contraria contrariis curantur - przeciwne leczy się przeciwnym (zasada medycyny klasycznej)
contra spem spero - wbrew obawom mam nadzieję
contra vim mortis non est medicamen in hortis - nie ma zioła na potęgę śmierci
contra vim non valet ius - prawo jest bezsilne wobec przemocy
cornix cornici oculum non effodit - kruk krukowi oka nie wykole
corrumpunt mores bonos colloquia mala - złe rozmowy psują dobre obyczaje
crede, quod habes, et habes - wierz, że masz, a będziesz miał
credo, quia absurdum - wierzę, bo to jest niedorzeczność (wierzę, bo tego nie da się zrozumieć) - parafraza z dzieła Tertuliana, De carne Christi
crescit sub pondere virtus - prześladowana cnota rośnie
crux interpretum - krzyż tłumaczy (miejsce w tekście trudne do przetłumaczenia)
cui bono? - na czyją korzyść ?; komu to miało przynieść pożytek?
cui flavam religas comam, simplex munditiis? - dla kogo wiążesz płowozłotą grzywę, prosto odziana? - Horacy
cui prodest (scelus, is fecit) - komu przynosi (zbrodnia) korzyść (ten ją popełnił) - Seneka, Medea
cum debita reverentia - z należnym poważaniem, szacunkiem
cum grano salis - z ziarnkiem soli (z odrobiną rezerwy, sceptycyzmu)
cum tacent, clamant - milcząc wołają (milczenie jest wymowniejsze od mowy) - Cycero, In Catilinam
cum ventis litigare - walczyć z wiatrem - Petroniusz
cuneus cuneum trudit - klin wypycha klin (klin klinem)
cupida sum vocem tuam audienti - jestem żądna słuchania twego głosu
cura, ut valeas! - trzymaj się

da daxtram misero - podaj prawicę nieszczęsnemu
da locum melioribus - ustąp miejsca lepszym (od siebie)
da mi basia mille, deinde centum - pocałunków daj mi tysiąc i setkę - Katullus
da mihi factum, dabo tibi ius - udowodnij fakt, a ja ci wskażę prawo
dabis improbe, poenas! - poniesiesz karę niegodziwcze - Wergiliusz
damnant quod non intelligunt - potępiają to czego nie pojmują - Kwintylian
damnosa quid non inminuit dies? - czegóż nieszczęsny czas nie wykoślawi? - Horacy
dare est docere reddere - dawać znaczy uczyć odwzajemniania
dat bene, dat multum, qui dat com munere vultum - daje dobrze, daje wiele, kto daje z podarkiem uśmiech
dat quae quisque potest - każdy daje, co może
dat veniam corvis, vexat censura columbas - cenzura wybacza krukom, a gnębi gołębie
data merces est erroris mei magna - wysoka była cena mojego błędu
de actu et visu - z doświadczenia i obserwacji
de fumo in flammam - z dymu w ogień; z deszczu pod rynnę
de gustibus non est disputandum - gusty nie podlegają dyskusji (w sprawach gustów nie należy się spierać)
de lana caprina - o kozią sierść (spór o 'byle co') - Horacy, Listy
de mortuis nihil nisi bene - o zmarłym nic, tylko dobrze (o zmarłych nie mówi się źle)
de te fabula narratur - o tobie się mówi w bajce (do ciebie stosuje się to, co powiedziano) - Horacy, Satyry
delenda Carthago - Kartagina musi zostać zniszczona - Katon Starszy
dente superbo - wzgardliwym zębem (z lekceważeniem, z wyższością) - Horacy, Satyry
deus ex machina - Bóg z maszyny (nadprzyrodzone zdolności dla widza)
dicere non est facere - mówić nie znaczy czynić
dictum acerbum - gorzkie powiedzenie (gorzka prawda)
dictum sapienti est - mądremu wystarczy to, co powiedziano - Plaut, Pers
dies diem docet - dzień uczy dzień
difficile est satiram non scribere - (w tych warunkach) trudno nie pisać satyry - Juwenalis, Satyry
difficilis in otio quies - w bezczynności trudno o odpoczynek (próżniactwo nie daje odpoczynku)
diligentia comparat divitias - pilność zestawia bogactwa - Cyceron
dimidium facti, qui coepit, habet - połowę dzieła wykonał, kto je rozpoczął - Horacy, Listy 1, 2, 40
dira necessitas - okrutna konieczność - Horacy, Pieśni
dis aliter visum - bogowie inaczej uważali - Wergiliusz, Eneida
discenda est virtus - cnoty należy uczyć - Seneka Młodszy
discipulus est proiris posterior dies - ostatni dzień jest uczniem pierwszego
displicuit nasus tuus - twój nos się nie spodobał (stałeś się ofiarą kaprysu) - Juwenalis, Satyry
divide et impera - dziel i rządź (siej niezgodę, byś mógł łatwiej rządzić)
divitiae non sunt bonum - bogactwo nie jest dobrem - Seneka Młodszy
do, ut des - daję, abyś (i ty mi) dał
docendo discimus - ucząc innych sami się uczymy - parafraza z dzieła Seneki: Listy
ducunt volentem fata, nolentem trahunt - powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną - Seneka Młodszy
domus finis est usus - granicą domu jest doświadczenie - Cyceron
domus propria, domus optima - własny dom, domem najlepszym
donec eris felix multos numerabis amicos - tak długo jak jesteś szczęśliwy masz wielu przyjaciół - Owidiusz, Tristia I,9,5
dubia in meliora partem interpretari debent - wszelkie wątpliwości powinny być interpretowane na korzyść
dubito ergo sum - wątpię, więc jestem
duce et auspice - pod dowództwem i kierownictwem
dulce et decorum est pro patria mori - słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę - Horacy, Pieśni
dum spiro, spero - nie tracę nadziei, dopóki oddycham
dum vivimus, vivamum! - dopóki żyjemy, żyjmy!
duobus litigantibus tertius gaudet - gdzie dwóch się kłóci, trzeci się cieszy
duo cum faciunt idem, non est idem - gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo
dura lex, sed lex - twarde pda daxtram misero - podaj prawicę nieszczęsnemu
da locum melioribus - ustąp miejsca lepszym (od siebie)
da mi basia mille, deinde centum - pocałunków daj mi tysiąc i setkę - Katullus
da mihi factum, dabo tibi ius - udowodnij fakt, a ja ci wskażę prawo
dabis improbe, poenas! - poniesiesz karę niegodziwcze - Wergiliusz
damnant quod non intelligunt - potępiają to czego nie pojmują - Kwintylian
damnosa quid non inminuit dies? - czegóż nieszczęsny czas nie wykoślawi? - Horacy
dare est docere reddere - dawać znaczy uczyć odwzajemniania
dat bene, dat multum, qui dat com munere vultum - daje dobrze, daje wiele, kto daje z podarkiem uśmiech
dat quae quisque potest - każdy daje, co może
dat veniam corvis, vexat censura columbas - cenzura wybacza krukom, a gnębi gołębie
data merces est erroris mei magna - wysoka była cena mojego błędu
de actu et visu - z doświadczenia i obserwacji
de fumo in flammam - z dymu w ogień; z deszczu pod rynnę
de gustibus non est disputandum - gusty nie podlegają dyskusji (w sprawach gustów nie należy się spierać)
de lana caprina - o kozią sierść (spór o 'byle co') - Horacy, Listy
de mortuis nihil nisi bene - o zmarłym nic, tylko dobrze (o zmarłych nie mówi się źle)
de te fabula narratur - o tobie się mówi w bajce (do ciebie stosuje się to, co powiedziano) - Horacy, Satyry
delenda Carthago - Kartagina musi zostać zniszczona - Katon Starszy
dente superbo - wzgardliwym zębem (z lekceważeniem, z wyższością) - Horacy, Satyry
deus ex machina - Bóg z maszyny (nadprzyrodzone zdolności dla widza)
dicere non est facere - mówić nie znaczy czynić
dictum acerbum - gorzkie powiedzenie (gorzka prawda)
dictum sapienti est - mądremu wystarczy to, co powiedziano - Plaut, Pers
dies diem docet - dzień uczy dzień
difficile est satiram non scribere - (w tych warunkach) trudno nie pisać satyry - Juwenalis, Satyry
difficilis in otio quies - w bezczynności trudno o odpoczynek (próżniactwo nie daje odpoczynku)
diligentia comparat divitias - pilność zestawia bogactwa - Cyceron
dimidium facti, qui coepit, habet - połowę dzieła wykonał, kto je rozpoczął - Horacy, Listy 1, 2, 40
dira necessitas - okrutna konieczność - Horacy, Pieśni
dis aliter visum - bogowie inaczej uważali - Wergiliusz, Eneida
discenda est virtus - cnoty należy uczyć - Seneka Młodszy
discipulus est proiris posterior dies - ostatni dzień jest uczniem pierwszego
displicuit nasus tuus - twój nos się nie spodobał (stałeś się ofiarą kaprysu) - Juwenalis, Satyry
divide et impera - dziel i rządź (siej niezgodę, byś mógł łatwiej rządzić)
divitiae non sunt bonum - bogactwo nie jest dobrem - Seneka Młodszy
do, ut des - daję, abyś (i ty mi) dał
docendo discimus - ucząc innych sami się uczymy - parafraza z dzieła Seneki: Listy
ducunt volentem fata, nolentem trahunt - powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną - Seneka Młodszy
domus finis est usus - granicą domu jest doświadczenie - Cyceron
domus propria, domus optima - własny dom, domem najlepszym
donec eris felix multos numerabis amicos - tak długo jak jesteś szczęśliwy masz wielu przyjaciół - Owidiusz, Tristia I,9,5
dubia in meliora partem interpretari debent - wszelkie wątpliwości powinny być interpretowane na korzyść
dubito ergo sum - wątpię, więc jestem
duce et auspice - pod dowództwem i kierownictwem
dulce et decorum est pro patria mori - słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę - Horacy, Pieśni
dum spiro, spero - nie tracę nadziei, dopóki oddycham
dum vivimus, vivamum! - dopóki żyjemy, żyjmy!
duobus litigantibus tertius gaudet - gdzie dwóch się kłóci, trzeci się cieszy
duo cum faciunt idem, non est idem - gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo
dura lex, sed lex - twarde prawo, ale prawo rawo, ale prawo

faber est quisque suae fortunae - każdy jest kowalem swego losu
fabula docet - bajka uczy (oto morał tej bajki)
fabulis non expletur venter - bajkami żołądka nie napełnisz
falsus utinam vates sim - obym był fałszywym prorokiem - Liwiusz
fac et extusa - najpierw zrób, potem usprawiedliwiaj się
fac et spera - działaj i miej nadzieję
fac fideli sis fidelis - bądź wierny temu, kto wierny tobie
fac simile - zrób podobnie
fac te ipse felicem - uczyń sam siebie szczęśliwym
facile dictu, difficile factu - łatwo powiedzieć, trudniej zrobić
facile est enim tenores adhuc animos componere, difficulter reciduntur vitia, quae nobiscum creverunt - łatwo bowiem kształtować jeszcze młode dusze, trudno natomiast ukrócić wady, które urosły wraz z nami - Seneka
facil(e) omnes, cum valemus, recta consili(a) aegrotis damus - my wszyscy, kiedy jesteśmy zdrowi, łatwo dajemy dobre rady chorym
facile remedium est ubertatis - z nadmiarem łatwo sobie poradzić (od przybytku głowa nie boli)
facilius oppresseris quam revocaveris (ingenia studiaque) - (talenta i nauki) łatwiej można stłumić, niż do życia przywrócić - Tacyt
facta est grando et ignis - powstał grad i ogień
facta loquuntur - fakty krzyczą (mówią same za siebie)
facta non praesumuntur, sed probantur - faktów się nie domniemywa, lecz je udowadnia
facta notoria - ogólne znane fakty
facta sunt verbis difficilora - czyny są trudniejsze niż słowa
factum est - stało się
factum est factum - zrobiono to co zrobiono
factum non fabula - fakt, nie bajka
faecem bibat, qui vinum bibit - kto pije wino, niech wypije osad (kto naważył piwa niech sobie je sam wypije)
fama crescit eundo - plotka rośnie rozchodząc się - Wergiliusz, Eneida, 4, 175
fama nihil est celerius - nic nie jest szybsze od plotki
fames artium magistra - niedostatek jest nauczycielem rzemiosła
fames est optimus coquus - głód jest najlepszym kucharzem - Cyceron
fas est et ab hoste doceri - wolno się uczyć nawet od wroga - Owidiusz
fata viam invenient - przeznaczenie znajdzie drogę - Wergiliusz
favete linguis - milczcie w skupieniu - Horacy
feci, quod potui, faciant meliora potentes - zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej (wierszowana parafraza słów wypowiadanych przez konsulów, gdy przekazywali swój urząd następcy)
felix qui potuit rerum cognoscere - szczęśliwy (ten), który może zrealizować coś - Wergiliusz, Georgica 2.490
festina lente! - spiesz się powoli (nie działaj pochopnie) - maksyma Oktawiana Augusta cytowana przez Swetoniusza: Boski August
fide, sed qui, vide - ufaj, ale uważaj komu ufasz
fides punica - wierność punicka (wiarołomność)
finis coronat opus - koniec wieńczy dzieło
fortuna dictur caeca - mówi się, że los jest ślepy
fortes fortuna adiuvat - śmiałym szczęście sprzyja - Terencjusz, Phormio
fugit hora - czas ucieka
fumum vendere - sprzedwać dym (mamić obietnicami)

Galia est omnis divisa in partes tres - Galia jako całość dzieli się na trzy części - Cezar, O wojnie galijskiej
Galilaee, vicisit! - Galilejczyku, zwyciężyłeś
galinarum lac - ptasie mleko
gallina scripsit - nagryzmolić jak kura pazurem (dosł. kura napisała)
gallus in suo sterquilinio plurium potest - kogut na swojej kupie nawozu wszechwładny - Seneka
gaudeamus igitur, iuvenes dum sumus! - radujmy się więc dopóki jesteśmy młodzi - początek pieśni studenckiej
gaude sorta tua - ciesz sie ze swego losu
gaudet tentamine virtus - cnota raduje się, gdy jest wystawiona na próbę
gaudi maeror comes - towarzysz radości - smutek
gaudia principium nostri sunt saepe doloris - radości często są przyczyną naszego bólu
gaudium certaminis - radość walki
gaudium in litteris est - radość jest w nauce
gemma gemmarum - klejnot nad klejnotami
generosos animos labor nutrit - dla dusz szlachetnych trud jest pokrzepieniem
genius loci - duch opiekuńczy miejsca (osoby)
gens togata - obywatele rzymscy (dosł. lud w togach)
genus irritabile vatum - drażliwy ród poetów - Horacy, Listy
gladiator in arena consilium capit - gladiator podejmuje decyzję na arenie
gleatum sero dueli paenitet - uzbrojonemu nie czas narzekać na wojnę
gloriam qui spreverit, veram habebit - kto wzgardził sławą, zyskał sławę prawdziwą
gloria patriae - chwała ojczyznie
gloria victis - chwała zwyciężonym
gloria virtuti resonat - sława jest echem cnoty
gloriosae memoriae - sławnej pamięci
Graecia capta ferum victorem cepit - Podbita Grecja dzikich zwycięzców podbiła
Graecia victa victorem vicit - Grecja zwyciężona zwycięzcę pokonała
gradiam - stopniowo
grata novitas - miła [jest] nowość
gratia gratiam parti - uprzejmość rodzi uprzejmość
gratias tibi (maximas) ago - (serdecznie) dziękuję
graviora manent - trudniejsze dopiero przed nami - Wergiliusz, Eneida
gravissimum est imperium - najcięższa jest władza
gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo - kropla drąży skałę nie siłą, lecz ciągłym spadaniem - Owidiusz, Listy z Pontu

habeas tibi - zatrzymaj to sobie
habet suum venenum blanda oratio - zawiera swój jad i przymilna mowa
habent sua fata libelli - i książki mają swoje losy - Terentianus Maurus, De litteris, de syllabis, de metris
habita fides ipsam plerumque fidem obligat - okazane zaufanie zobowiązuje zwykle do wzajemnej ufności
habita tecum - wniknij w siebie
habita ut migraturus - mieszkaj, jakbyś miał odejść
hac urget lupus hac canis -z jednej strony grozi wilk, a z drugiej pies
hac via - tą drogą
haec est fides - oto wierność
haec habui dicere -to właśnie chciałem powiedzieć
haec hactenus - wystarczy już o tym
haec lex valet in omnes - to prawo dotyczy wszystkich
haec res tibi cordi sit - miej tę sprawę na sercu
haec Sibyllae foliis obscuriora - to mniej zrozumiałe od wyroczni Sybilli
haeret res - w tym rzecz
hanc personam induisti, agenda est - wziąłeś na siebie tę rolę, więc ją graj
hanc tibi cane cantilenam - zaśpiewaj sobie tę piosenkę
Hannibal ante portas - Hannibal pod bramami - okrzyk trwogi Rzymian po klęsce pod Kannami (wyrażenie oznaczające bliskie niebezpieczeństwo)
haud equidem tali me dignor honore - co do mnie, nie czuję się godzien takiego zaszczytu
haud ignota loqur - nie mówię rzeczy nieznanych
haud semper errat fama - nie zawsze myli się powszechna opinia
haurit aquam cribo, qui discere vult sine libro - sitem czerpie wodę, kto chce uczyć się bez książek
heu me miserum! - o, ja nieszczęśliwy!
helluo librorum - mól książkowy (dosł. pożeracz książek)
hic haeret aqua - tu zatrzymała się woda (w tym cała trudność)
hic et nunc - tu i teraz
hic esse et illic simul non possumn - nie mogę być tu i tam jednocześnie
hic est depositus - tutaj został złożony
hic iacet lepus - tu leży zając (w tym cała trudność)
hic sunt leones - tu przebywają lwy (oznaczenie na mapach nieznanych krain)
historia magistra vitae - historia (jest) nauczycielką życia
hoc erat in votis - to było w moich życzeniach - Horacy, Satyry
hoc erit post me, quod ante me fuit - to samo będzie po mnie, co przede mną było
hoc fac - tak czyń
hodie mihi, cras tibi - dzisiaj mnie, jutro tobie
hominem non odi, sed eius vitia - nie człowieka nienawidzę, lecz jego błędów
hominem quaero - szukam człowieka - Fedrus, Bajki
hominem te memento - pamiętaj, że jesteś (tylko) człowiekiem - słowa, które powtarzał szeptem niewolnik, stojący na wozie za zwycięskim wodzem, odbywającym tryumf w Rzymie
homines quod volunt credunt - ludzie wierzą w to w co chcą wierzyć - Juliusz Cezar
homines sumus, non dei - jesteśmy ludźmi, nie bogami - Swetoniusz
hominis est errare, insipientis in errore perseverare - ludzką rzeczą jest błądzić, głupców rzeczą trwać w błędzie
hominum optimorum - spośród najlepszych ludzi
homo doctus in se semper divitias habet - człowiek uczony zawsze posiada bogactwo w sobie
homo est animal sociale - człowiek jest zwierzęciem towarzyskim
homo homini lupus est - człowiek człowiekowi jest wilkiem - Plaut, Asinaria
homo homini consulere debet - człowiek człowiekowi powinien pomagać
homo improbus beatus non est - człowiek nieuczciwy nie jest szczęśliwy
homo res sacra homini - człowiek dla człowieka świętością
homo sum, humani nihil a me alienum puto - jestem człowiekiem, nic, co ludzkie, nie jest mi obce - Terencjusz, Haeutontimorumenos
honesta fama melior pecunia - szczera opinia lepsza niż pieniądze
honesta res est laeta paupertas - szacowna to rzecz pogodne ubóstwo - Seneka Młodszy
honesta vita beata est - zaszczytne życie jest szczęśliwe
honores mutant mores, sed raro in meliores - zaszczyty zmieniają obyczaje, lecz rzadko na lepsze
honos habet onus - zaszczyt pociąga za sobą obowiązki
horrible dictu - strach powiedzieć
hospes hospiti sacer - gość to świętość dla gospodarza
hospes, hostis - (każdy) obcy, (to) wróg
humana ferre - znosić cierpliwie przypadłości ludzkie
humana non sunt turpia - co ludzkie, to nie hańbi

iactantius maerent, qui minus dolent - wyrażają swój ból bardziej okazale ci, którzy mniej cierpią
ibi patria, ubi bene - tam ojczyzna, gdzie (jest) dobrze - Cyceron, Rozmowy tuskulańskie
ibi victoria, ubi concordia - tam zwycięstwo, gdzie zgoda
idem - ten sam
id est (i.e.) - to znaczy
id quod erat demonstrandum - to, co było do udowodnienia
id quod interest - to, co stanowi różnicę
ignavia corpus hebetat, labor firmat - nieróbstwo osłabia ciało, a praca je krzepi
ignavia est iacere, dum possis surgere - tchórzostwem jest leżeć, kiedy można powstać
ignavis semper feriae - dla leniwych zawsze święto
igni ferroque - ogniem i mieczem
ignis, mare, mulier - tria mala - ogień, morze, kobieta - trzy nieszczęścia
ignis non exstinguitur igne - ognia nie gasi się ogniem
ignoratia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi (nikt nie może się zasłaniać nieznajomością prawa)
ignoti nulla cupido - nieznane nie nęci (nie pragnie się czegoś, o czym się nie wie, że istnieje) - Owidiusz, Sztuka kochania
imbrobus est, qui amico non prodest quamquam potest - niegodziwcem jest ten co chociaż może, to nie pomaga przyjacielowi
impares nascimur, pares morimur - rodzimy się nierówni, umieramy równi - Seneka
impos animi - słaby na umyśle (głupiec) - Plaut
imperare sibi maximum imperium est - rządzić sobą jest największą władzą - Seneka
impossibilium nulla obligatio est - nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych
in anima vili - na duszy lichej (np. o doświadczeniach naukowych przeprowadzanych na zwierzętach)
in aqua scribis - piszesz na wodzie (realizacja czegoś jest wątpliwa)
in arena aedificas - budujesz na piasku (plany oparte na nierealnych podstawach)
in articulo mortis - w obliczu śmierci
in Bellonae hortis nascuntur semina mortis - w ogrodach Bellony (bogini wojny) rodzą się nasiona śmierci
in cauda venenum - trucizna jest w ogonie (złośliwość zawarta jest na końcu niewinnie zaczynającego się listu, przemówienia, wiadomości)
incidis in Scyllam vitare Charybdim - wpadasz na Scyllę chcąc ominąć Charybdę (z deszczu pod rynnę) - według mitologii rzymskiej przesmyku pomiędzy Italią a Sycylią strzegły na jednym brzegu Scylla, na drugim Charybda
incredibile visu - niepodobna uwierzyć własnym oczom
ingrata patria, ne ossa quidem habebis - niewdzięczna ojczyzno, nie będziesz miała nawet (moich) kości - słowa przypisywane Scypionowi Afrykańskiemu, pogromcy Hannibala pod Zamą oskarżonego później o przekupstwo
in hoc signo vinces - pod tym znakiem zwyciężysz - te słowa pod świecącym krzyżem na niebie miał usłyszeć Konstantyn Wielki w czasie marszu na Rzym, przed stoczeniem bitwy z Maksencjuszem
in labore virtus et vita - w pracy cnota i życie
in magnis et voluisse sat est - w rzeczach wielkich wystarczy chcieć (wystarczającą zasługą w wielkich sprawach są już same dobre chęci) - Propercjusz
in medio stat veritas - prawda leży pośrodku
in merito - w rzeczy samej
in perpetuam rei memoriam - na wieczną rzeczy pamiątkę
in perpetuum - na zawsze
in saecula saeculorum - na wieki wieków
in summo gradu - w najwyższym stopniu
inter arma silent leges - w czasie wojny milczą prawa
inter arma silent Musae - wśród broni milczą Muzy (w czasie wojny nie rozwija się twórczość artystyczna)
invidia gloriae assiduus comes est - zawiść jest stałym towarzyszem sławy
invidia gloriae umbra est - zazdrość jest cieniem chwały
in vino veritas - w winie prawda (wino rozwiązuje język)
invitum qui servat, idem facit occidenti - kto ocala kogoś wbrew jego woli, to tak jakby go zabijał - Horacy
ipsa sua melior fama - lepszy od swej reputacji - Owidiusz. Listy z Pontu
ira furor brevis est - gniew jest krótkim szaleństwem - Horacy
ira initium insaniae est - gniew początkiem szaleństwa jest
ira odium generat - gniew rodzi nienawiść
ira sine viribus vana est - gniew nie poparty siłą jest próżny - Seneka Starszy
irremeabilis unda - fala, od której nie ma powrotu (o Styksie - rzece umarłych); śmierć - Wergiliusz, Eneida
is fecit, cui prodest - ten zrobił, komu to przynosi korzyść
iucundi acti labores - miłe są prace zakończone - Cyceron
iucundi peracti labores - miłe są trudy przepędzone
iudex est lex loquens - sędzia jest mówiącym prawem
iurare in verba magistri - przysięgać na słowa nauczyciela (ślepo wierzyć) - Horacy, Listy
iustitia civitatis fundamentum - sprawiedliwość fundamentem państwa
iustitia omnibus - sprawiedliwość dla wszystkich

labor fallit curas - praca oszukuje troski
labor omnia vincit - praca wszystko przezwycięża - Wergiliusz, Georgiki
labores pariunt honores - -trudy przynoszą zaszczyty
labuntur anni - upływają lata
lacrimae celeriter arescunt - łzy szybko wysychają
lacrimis adamanta movebis - łzami nawet kamień skruszysz
laesa maiestas - zdrada stanu
laetificat stultum grandis promissio multum - wielka obietnica ogromnie głupca cieszy
lapsus memoriae - błąd pamięci
laetitia exsultare - skakać z radości
laetius est, quoties magno sibi constat honestum - Sukces tym słodszy, im więcej trudów włożono w jego osiągnięcie
lapsus lingue - przejęzyczenie
larga manu - szczodrą ręką
latet anguis in herba - wąż ukrywa się w trawie (ukryte niebezpieczeństwo) - Wergiliusz, Eklogi
latrante uno latrat statim et alter canis - gdy jeden pies zaszczeka, drugi natychmiast króluje
laudant, quod non intellegunt - chwalą to, czego nie rozumieją
laudator temporis acti - chwalca przeszłości (ten, kto gloryfikuje przeszłość nie doceniając czasów obecnych) - Horacy, O sztuce poetyckiej
lavare manus - umywać ręce
legem nocens veretur fortunam innocens - przestępca boi się prawa, niewinny - losu
leges ab omnibus intellegi debant - ustawy powinny być zrozumiałe przez wszystkich
lenior et melior fis accedente senecta - zbliżając się do starości stajemy się łagodniejsi i lepsi.
lex dilationes exhorret - prawo nie znosi zwłoki
lex est, quod notamus - to co piszemy, stanowi prawo
lex iubet ea, quaefacienda sunt, prohibetque contraria - prawo nakazuje to, co należy czynić, a wzbrania rzeczy przeciwnych
lex neminem cogit ad impossibilia - prawo nikogo nie zmusza do rzeczy niemożliwych
lex retro non agit - prawo nie działa wstecz
libri amici, libri magistri - książki przyjaciółmi, książki nauczycielami
littera docet, littera nocet - litera uczy, litera szkodzi
littera scripta manet - słowo zapisane pozostaje
longum iter est per praecepta, breve et efficax per exempla - dzięki radom droga jest długa, dzięki przykładom - krótka i skuteczna
lucidus ordo - jasny układ (treść) - przejrzysta konstrukcjia utworu - Horacy, O sztuce poetyckiej
lupus in fabula - wilk w bajce (o wilku mowa, a wilk tuż) - Terencjusz, Adelphi

macte animo! - chwała duchowi, odwadze; śmiało, odwagi! - Publiusz, P. Stacjusz
magister elegantiarum - mistrz wytworności
magna cum laude - z wielką chwałą
magna di curant, parva neglegunt - o wielkie rzeczy bogowie się troszczą, o małe nie dbają
magna est vis conscientiae - wielka jest siła opinii
magna ex parte -po większej części
magna neglegentia culpa est - wielkie niedbalstwo to wina
magna opera - wielkie dzieła
magna otia caelia - wielka jest obojętność nieb
magna pars - duża część
magna pars fui - byłem większą częścią, brałem czynny udział
magna petis - żądasz [zbyt] wielkich rzeczy
magna promittitis - wiele obiecujecie
magnas inter inops - nędzny pomiędzy skarbami
magnas it fama per urbes - fama idzie przez wielkie miasta - Wergiliusz, Eneida
magna servitus est magna fortuna - wielką niewolą jest majątek
magne res est amor - wielka to rzecz - miłość
magni nominis umbra - cień wielkiego imienia (cień dawnej świetności) - Lukan, Pharsalia
magnum bonum - wielkie dobro
magnum ignotum - wielka niewiadoma
magnum in parvo - wiele w małym (wiele treści zawartych w krótkiej wypowiedzi, utworze)
magnum opus - wielkie dzieło
magnum vectigal parsimonia - oszczędność to wielki dochód
magnus gubernator et scisso navigat velo - dobry sternik płynie nawet z poszarpanym żaglem
magnus ille, qui in divitiis pauper est - wielki ten, kto będąc bogatym, żyje jak ubogi - Seneka
magnus in minimus - wielki [człowiek] w małych [sprawach]
magnus ope minorum - wielki [dzięki] pomocy mniejszych
maior e longinquo reverentia - oglądane z daleka wszystko wygląda ładnie - Tacyt, annals 1,47
maiores nostri - nasi przodkowie
maiori cede - ustąp większym
maiorque videtur et melior vicina seges - i lepsze, i większe wydaje się zboże sąsiada
mala herba cito cresit - złe zioło wyrasta szybko
mala emptio semper ingrata - zły zakup zawsze niemiły
mala fama - zła sława
mala fide - w złej wierze, nieuczciwie
mala gallina - malum ovum - marna kura - marne jajko
malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla est - źle jest żyć w okowach konieczności, żadna jednak konieczność nie zmusza nas do życia - Seneka Młodszy
medicus curat, natura sanat - lekarz leczy, natura uzdrawia
manifesta non egent probatione - oczywiste nie wymaga dowodu
manus manum lavat - ręka rękę myje - Seneka, Apocolocynthiosis
maximae fortunae minime crede - największemu szczęściu wierz najmniej
medio tutissimus ibis - najbezpieczniej przejdziesz środkiem - Owidiusz, Przemiany
meliores, prudentiores, constantiores nos tempus facit - czas czyni nas lepszymi, roztropniejszymi i bardziej statecznymi
memento te hominem esse - pamiętaj, że jesteś człowiekiem
memini tui, memento mei - pamiętam o tobie, pamiętaj o mnie
me nemo ministro fur erit - nie będę pomocnikiem złodzieja; nikt przy mojej pomocy kraść nie będzie - Juvenalis, Satyry, 3, 46
mens sana in corpore sano - w zdrowym ciele zdrowy duch - Juvenalis, Satyry
mirabile dictu - aż dziw powiedzieć
modus vivendi - sposób życia
more antiquo - starym obyczajem
more maiorum - obyczajem przodków
mors certa, hora incerta - śmierć jest pewna, ale [jej] godzina nieznana
mors malum non est, sola ius aequum generis humani - śmierć nie jest złem, a jedynie prawem obowiązującym cały rodzaj ludzki - Seneka
mors ultima ratio - śmierć jest ostatecznym argumentem
mos maiorum - obyczaj przodków (zastępujący starożytnym Rzymianom kodeks cywilny)
mos pro lege - zwyczaj zastępuje prawo
mulier ideo bene olet, quia nihil olet - kobieta wtedy ładnie pachnie, gdy wcale nie pachnie - Cyceron
multi multa sciunt, nemo omnia - wielu wie dużo, wszystkiego nie wie nikt
multum in parvo - wiele w małym
multum, non multa - dużo, a niewiele (wiele pod względem ilości, niewiele pod względem jakości; mało, ale dokładniej) - Pliniusz Młodszy
mundi est propria virtus - cnota jest właściwością świata - Cyceron
mundus vult decipi, ergo decipiatur - świat chce być oszukiwany, więc niech będzie oszukiwany
muros erigunt, mores neglegunt - wznoszą mury, a lekceważą obyczaje

nam ita nobis placet - bo tak nam się podoba
nam numquam tacet - bo nigdy nie zachowuje milczenia
nam tua res agitur, paries cum proximus ardet - przecież o twoją sprawę chodzi, gdy pali się dom sąsiada
narrata refero - opowiadam usłyszane
nascuntur poetae, fiunt oratores - [ludzie] stają się mówcami, poetami się rodzą
natale solum dulce - rodzinna ziemia słodka
nati melioribus annis - urodzeni w lepszych czasach
natura aliud alii iter ostendit - druga natura inną drogę pokazuje
natura horret extrema - natura nie znosi skrajności
natura horret vacuum - natura wzdraga się przed próżnią
naturae convenienter vive! - żyj zgodnie z naturą
naturae lusus - wybryk natury
natura incipit, ars dirigit, usus perficit - natura zaczyna, sztuka kieruje, praktyka wygładza
naturales necessitates - naturalne potrzebny
naturalia non sunt turpia - to, co naturalne nie przynosi wstydu
navigare necesse est, vivere non est necesse - żeglowanie jest rzeczą konieczną, życie - niekonieczną - Pompejusz Wielki
nec Caesar supra grammaticos - nawet Cezar musi poddać się regułom gramatyki
necesse est multos timeat quem multi timent - wielu musi się bać ten, kogo wielu się boi - Seneka
nec Hercules contra plures - i Herkules nie poradzi przeciwko wielu
nec locus, ubi Troia fuit - nie ma śladu po miejscu, gdzie była Troja
nec plus ultra - nic nad to; do wyczerpania możliwości (szczyt możliwości)
nec tecum possum vivere, nec sine te - nie mogę żyć z tobą ani bez ciebie
neglegentia culpa est - lekceważenie jest winą
nemo est casu bonus - nikt nie jest dobry przez przypadek - Seneka Młodszy
nemo ignavia immortalis factus est - nikt nie stał się nieśmiertelny poprzez gnuśność
nemo iudex (testis) idoneus in propria causa - nikt nie jest odpowiednim sędzią (świadkiem) we własnej sprawie
nemo regere potest nisi qui et regi - tylko ten umie rządzić, kto umie być posłusznym - Seneka
nemo sapiens, nisi patiens - nie jest mądry ten, kto nie jest cierpliwy
nemo scit, ubi calceus urat, nisi qui eum portat - tylko ten wie, gdzie go trzewik ciśnie, kto go nosi
nemo sine vitiis est - nikt nie jest bez winy
nemo tenetur ad impossibile - nikt nie może być zmuszony do rzeczy niemożliwych
nemo timendo ad summum pervenit locum - nikt nie doszedł do celu poprzez strach
nemo usque ad mortem beatus mansit - nikt aż do śmierci nie był szczęśliwy
ne puero gladium - nie dawaj dziecku miecza
nervus belli pecunia (est) - nerwem wojny (jest) pieniądz - Cyceron
ne quid nimis - aby nie zanadto - Terencjusz, Andria
ne sutor supra crepidam iudicet - niech szewc nie ocenia tego, co jest powyżej trzewika - Pliniusz Starszy
nihil citius senescit quam gratta - nic nie starzeje się szybciej niż wdzięczność
nihil est ab omni parte beatum - nie ma rzeczy ze wszystkich stron szczęśliwej (nie ma całkowitego szczęścia) - Horacy, Pieśni
nihil est tam angusti animi quam amare divitias - nic tak nie świadczy o małostkowości jak umiłowanie bogactwa
nihil fit sine causa - nic nie dzieje się bez powodu
nihil homini certum est - nic człowiekowi nie jest pewne
nihil novi - nic nowego
nihil obstat - nic nie stoi na przeszkodzie
nil admirari - niczemu się nie dziwić - Horacy, Listy
nil desperandum - nie należy rozpaczać, nie trzeba tracić nadziei - Horacy, Pieśni
nil melius (est) quam cum ratione tacere - nie ma nic lepszego nad rozsądne milczenie
nil mirari, nil indignari, sed intellegere - nie dziwić się, nie oburzać, lecz zrozumieć
nil mortalibus ardui est - nic dla człowieka nazbyt strome
nil nisi bene - (mów) nie inaczej, tylko dobrze
nitimur in vetitum - dążymy do tego co zakazane - Owidiusz, Amores, III,4,17
nolens volens - chcąc nie chcąc
nomen omen - nazwisko [stanowi] wróżbę
nomina sunt odiosa - nazwiska są nienawistne (w pewnych okolicznościach nie należy wymieniać nazwisk) - Cyceron
non bis in idem - nikogo nie należy karać po raz drugi za to samo
non compos mentis - niespełna rozumu; nie przy zdrowych zmysłach
non est beatus, esse se qui non putat - nie jest szczęśliwy, kto się za szczęśliwego nie uważa - Seneka
non est viri timere sudorem - nie przystoi mężczyźnie bać się trudu - Seneka
non fui, fui, non sum, non curo - nie byłem, byłem, nie ma mnie więc nie dbam o to (napis nagrobny)
non licet - nie wolno; nie godzi się
non licet omnibus adire Corinthum - nie każdemu jest dane odwiedzić Korynt - Horacy, epistles I,17,36
non liquet - nie jest jasne; nic stąd nie wynika (zwrot oznaczający niemożność rozstrzygnięcia wątpliwego zagadnienia)
non nova, sed nove - nie (jest to rzecz) nowa, ale w nowy (sposób podana)
non omnes omnia possumus - nie wszystko potrafimy (wiemy) - Wergiliusz
non omne quod licet honestum est - nie wszystko, co dozwolone, jest godziwe
non omne quod nitet aurum est - nie wszystko, co się świeci jest złotem
non omnis moriar - nie wszystek umrę (będę żył w moich utworach) - Horacy, Pieśni
non qui parum habet, sed qui plus cupiti pauper est - nie ten jest biedny, kto posiada mało, lecz ten kto pragnie więcej - Seneka
non plus ultra - nic nadto, szczyt doskonałości
non satis unius opinio - nie wystarczy jedna opinia
non scholae, sed vitae discimus - uczymy się nie dla szkoły, ale dla życia (zmienione słowa Seneki w Listach: nie uczymy się dla życia, ale dla szkoły)
non tam bene cum rebus humanis agitur, ut meliora pluribus placeant - sprawy ludzkie nie idą aż tak dobrze, żeby się podobało większości to, co lepsze
non ut edam vivo, sed ut vivam edo - nie żyję po to żeby jeść, lecz jem po to, żeby żyć
non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum - nie szata zdobi człowieka, ale człowiek szatę
nosce te ipsum - poznaj samego siebie
nostro periculo - na nasze ryzyko
nota bene - zwróć uwagę
novus fructus, novus luctus - nowe dzieci, nowy kłopot
nuda veritas - naga prawda - Horacy, Pieśni
nulla dies sine linea - ani jeden dzień bez kreski (słowa Pliniusza Starszego o greckim malarzu Apellesie)
nulla poena sine lege - nie ma kary bez przepisu prawa (zasada przyjęta przez nowożytne ustawodastwa karne, wg. której sąd może wymierzyć tylko taką karę, jaką przewiduje za to przestępstwo ustawa karna)
nulla sine Deo mens bona est - bez Boga żadna myśl nie jest dobra - Seneka
nulla res tam necessaria est quam medicina - nic nie jest tak potrzebne jak medycyna
nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez przepisu prawa (nie jest przestępstwem czyn, którego nie przewiduje ustawa karna)
nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit - nie było (jeszcze) wielkiego geniuszu bez domieszki szaleństwa
numquam periculum sine periculo vincitur - niebezpieczeństwo nigdy nie zostanie pokonane bez ryzyka
nunc est bibendum! - pora pić! (czas uczcić niespodziewany sukces!) - Horacy, Pieśni nuptiae nuptiarum sunt occasiones - jedno wesele jest okazją do drugiego

ob eam rem - z tego powodu
obest plerumque iss, qui discere volunt, auctoritas eorum, qui docent - powaga tych, którzy uczą, staje się przeszkodą dla tych, którzy chcą się uczyć
obiectum quaestionis - przedmiot rozważania
obiit sine prole - zmarł bezpotomnie
obiter dictum - powiedziane mimochodem
obligatio impossibilium - zobowiązanie, którego nie można wypełnić
obligatio sub fide nobili - zobowiązany pod słowem honoru
oblivio signum neglegentiae - zapomnienie jest znakiem lekceważenia
obscura persona - wątpliwy człowiek
obsequium amicos, veritas odium parit - ustępliwość rodzi przyjaciół, szczerość - wrogów - Terencjusz, Andria
obtrectatio frequens - stała nieżyczliwość
ob turpem causam - z wstydliwego powodu
occasio furem facit - okazja czyni złodzieja
occidit, occidit spes omnis - upadła, upadła wszelka nadzieja
occurrunt homines, nequeunt occurrere montes - spotykają się ludzie, a góra z górą się nie spotka
oculus domini saginat equum - pańskie oko konia tuczy
oculis plus vident quam oculus - kilka oczu zobaczy więcej niż jedno
oderint, dum metuant - niech nienawidzą, byle tylko się bali - Lucjusz Akcjusz, Atreusz
odi et amo - kocham i nienawidzę
odi profanum vulgus et arceo - nienawidzę nieo�wieconego tłumu i unikam go - Horacy, Pieśni, 3,1,1
o fallacem hominum spem! - jak złudną jest nadzieja - Cyceron
officium officio provocatur - grzeczność jest powodowana grzecznością
o imitatores, servum pecus! - o naśladowcy, trzodo niewolników! - Horacy, Listy
oleum et operam perdidi - straciłem olej (w lampce oliwnej) i pracę; pracowałem nadaremnie - Plaut
omne ignotum pro magnifico - wszystko co nieznane, (wydaje się) wspaniałe - Tacyt, Żywot Agrykoli
omne trinum perfectum - wszystko, co potrójne (jest) doskonałe
omne vivum ex ovo - wszystko co żyje (powstaje) z jaja
omne vivum ex vivo - wszystko co żyje (powstaje) z istoty żywej
omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt - wszyscy chcą być zdrowi, ale często robią rzeczy, które szkodzą ich zdrowiu
omnia levi momento pendent - wszystko wisi na włosku - Liwiusz
omnia mea mecum porto - wszystko co moje noszę z sobą
omnia orta occidunt et aucta sensecunt - wszystko, co powstało, ginie, a co wzrosło, starzeje się - Salustiusz
omnia reliquit servare rem publicam - wszystko porzucił, by ratować republikę - dewiza orderu Cyncynata uważanego za wzór starorzymskich cnót obywatelskich
omnia vincit Amor et nos cedamus Amori - miłość wszystko zwycięża - i my ulegnijmy miłości - Wergiliusz, Eklogi
omnis ars naturae imitatio est - każda sztuka jest naśladowaniem natury - Seneka Młodszy
omnis conventio ius facit inter partes - każda umowa tworzy prawo między stronami
omnium artium mediciuna nobilissima est - medycyna jest najszlachetniejszą z nauk
optimum medicamentum quies est - spokój jest najlepszym lekarstwem
ore rotundo - zaokrąglonymi ustami (mówić z dobrą dykcją) - Horacy, O sztuce poetyckiej
o tempora! o mores! - o czasy! o obyczaje! - słowa Cycerona w jego mowie przeciw Katylinie (wyrażenie oburzenia na widok zepsucia, rozluźnienia obyczajów)
otium sine litteris mors est et hominis vivi sepultura - życie bez zajęć naukowych i literackich jest śmiercią i grobem żywego człowieka - Seneka, Listy

pacta clara, boni amici - [gdy] układy są jasne, [są] dobrzy przyjaciele
pacta sunt servanda - należy przestrzegać umów
pallida mors - blada śmierć
panem et circenses - chleba i igrzysk (hasło wyrażające żądanie oznaczające brak szlachetniejszych celów, oddawanie się zaspokajaniu zwykłych potrzeb)
parcere subiectis et debellare superbos - oszczędzać poddających się i poskramiać pysznych - Wergiliusz, 6,853
parcus assidet insano - skąpiec bliski szalonemu
parentes carissimus habere debemus - rodziców, za najdroższych mieć musimy
pares cum paribus facillime congregnatur - równi z równymi łączą się najlepiej
parieti loqueris - mówisz do ściany
parturient montes, nascetur ridiculus mus - zległy w połogu góry, a rodzi się śmieszna mysz - Horacy, O sztuce poetyckiej
parva domus, parva cura - mały dom, mała troska
patriam amamus non quia magna est, sed quia nostra - ojczyznę kochamy nie dlatego, że jest wielka, ale dlatego, że nasza
pauperrimi non semper misserimi - najubożsi nie zawsze najbardziej nieszczęśliwi
pax melior est quam iustissimum bellum - pokój jest lepszy niż większość sprawiedliwych wojen
pecunia non olet - pieniądze nie śmierdzą - słowa przypisywane Wespazjanowi, który miał odpowiedzieć tak swemu synowi Tytusowi krytykującemu nałożenie podatków na kupowany przez farbiarzy mocz
pecuniae imperare non servire oportet - pieniądzom należy rozkazywać, a nie służyć
pedibus in sententiam ire - głosować nogami (w senacie)
per aspera ad astra - przez ciernie do gwiazd
per fas et nefas - godziwymi i niegodziwymi sposobami (nie przebierając w środkach)
perfer et obdura - znoś i panuj nad sobą
per scientam ad salutem aegroti - uleczyć chorobę poprzez wiedzę
persona non grata - osoba niechciana
pereant qui ante nos nostra dixerunt - niech przepadną ci, którzy uwagi nasze wypowiedzieli już przed nami - Eliusz Donat
periculum in mora - niebezpieczeństwo w zwłoce (potrzebna szybka pomoc) - Liwiusz
piscem natare doces - rybę uczysz pływać
plaudite, cives! - oklaskujcie, obywatele! - wezwanie aktorów rzymskich do publiczności po odegraniu komedii
plenus venter non studet libenter - pełny brzuch niechętnie studiuje (najedzonemu nie idzie nauka)
plures crapula quam gladius perdidit - pijaństwo zabieja więcej ludzi niż miecz (niż od miecza ginie)
plus dat, qui cito dat - (ten) daje więcej, kto szybko daje
poetae nascuntur, oratores fiunt - poeci rodzą się, mówcą można zostać
post cenam non stare sed mille passusm meare - nie odpoczywaj po obiedzie, ale przejdź milę
post factum - po fakcie
post mortem est nulla voluptas - po śmierci nie ma już przyjemności
praeclarum est latinae scire - chwalebnie jest znać łacinę
praeterita mutare nemo potest - nikt nie może zmienić przeszłości
praevenire melius est quam praeveniri - lepiej jest uprzedzać, niż być uprzedzonym
presente medico nihil nocet - w obecności doktora nic nie może się stać
prima facie - na pierwszy rzut oka
primum non nocere - po pierwsze nie szkodzić
primum vivere, deinde philosophari - najpierw (móc) żyć, potem filozofować
primus inter pares - pierwszy wśród równych sobie; czyli cesarz między senatorami
principes mortales, res publica aeterna - pierwsi w państwie są śmiertelni, republika - wieczna
principiis obsta - przeciwwstawiaj się początkom (niszcz zło w zarodku) - Owidiusz, Remedia amoris
prior tempore, potior iure - pierwszy w czasie - silniejszy wobec prawa (pirerwszeństwo w czasie daje lepsze prawa)
prius quam exaudias ne iudices - nie sądź zanim wysłuchasz
pro captu lectoris habent sua fata libelli - los książek zależy od pojętności czytelników
pro domo sua - w obronie mojego domu
probatio vincit praesumptionem - dowód obala domniemanie
probitas laudatur et alget - uczciwość zbiera pochwały i umiera z zimna - Juwenalis, Satyry
propria manu - własnoręcznie
proprium ingenii humani est odisse, quem laeseris - właściwe jest naturze ludzkiej nienawidzić tego, kogo się obraziło - Tacyt
pulvis et umbra sumus - jesteśmy pyłem i cieniem - Horacy

quae finxere, timent - co sobie uroili, tego się boją
quem di diligunt, adolescens moritur - ukochanie przez bogów umierają młodo - Plaut
quae nocent, docent - to, co szkodzi - uczy
quae non sunt prohibita permissa intelleguntur - to, co jawnie nie zakazane, uważa się za dozwolone
quae peccamus iuvenes, ea luimus senas - za grzech młodości płacimy na starość
quae potui, feci, faciant meliora potentes - co mogłem, zrobiłem, niechaj lepiej zrobią ci, którzy mogą
quae tua sunt, tibi habe; quae mea sunt, redde mihi - to, co twoje sobie zachowaj; to, co moje, oddaj mi
quaelibet vulpus caudem suam laudat - każdy lis swój ogon chwali
quaerite et invenietis - szukajcie a znajdziecie
qualis artifex pereo - jakiż artysta ginie w mojej osobie - ostatnie słowa Nerona powtarzane jakoby przed samobójstwem - Swetoniusz, Nero
qualis pater, talis filius - jaki ojciec, taki syn
qualis rex, talis grex - jaki król, taka trzoda (jaki pan, taki kram)
quandoque bonus dormitat Homerus - niekiedy i wielki Homer drzemie (nawet u Homera zdarzają się słabsze miejsca) - Horacy, O sztuce poetyckiej
qui asinum non potest, stratum caedit - kto nie może bić osła bije worek - Petroniusz
qui habet commoda, ferre debet onera - kto ma korzyść, ten powinien ponosić ciężary
qui omnibus diffidit, is numquam amicos sibi comparabit - kto nikomu nie wierzy, ten nigdy nie zdobędzie przyjaciół
qui rogat, non errat - kto pyta nie błądzi
qui tacet, consentire videtur - kto milczy, zdaje się zgadzać
qui scribit, bis legit - kto pisze, czyta dwa razy
qui vult dare parva non debet magna rogare - ten kto daje niewiele niepowinien oczekiwać wiele
quid opus est verbis? - na co tu słowa?
quid rei est? - w czym rzecz?
quid stultius est quam incerta pro certis habere? - cóż jest głupsze niż uważać rzeczy niepewne za pewne
quid vesper ferat, incertum est - nie wiadomo, co przyniesie wieczór
quidquid agis, prudenter agas et respice finem - cokolwiek czynisz, czyń rozważnie i myśl o wyniku
quidquid discis, tibi discis - cokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie
quidquid latine dictum sit, altum viditur - cokolwiek powiedziane po łacinie wydaje się wzniosłe
quiescere iuventus nescit - młodzież nie może trwać w spokoju
quis fallere possit amantem? - kto zdoła oszukać tego, kogo kocha?
quod discis, tibi discis - czego się uczysz, dla siebie się uczysz
quod homines, tot sententiae - ile ludzi, tyle zdań (co głowa to rozum)
quod licet Iovi, non licet bovi - co wolno Jowiszowi, tego nie wolno wołowi
quod medicina aliis, aliis est acre venenum - lekarstwo dla jednego może być trucizną dla innego
quod nullum est, nullum producit effectum - co jest nieważne, nie wywoła żadnych skutków
quod scimus, gutta est, ignoramus mare - co wiemy kroplą jest, czego nie wiemy - morzem
quod sine die debetur, statim debetur - co się należy bez oznaczenia terminu, należy się bezzwłocznie
quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris - nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe
quod verum est, meum est - co jest prawdziwe, jest też moje - Seneka Młodszy
quorum pars magna fui - w czym odgrywałem wielką rolę, w czym brałem duży udział - Wergiliusz, Eneida
quot capita, tot sensus - ile głów, tyle opinii - Horacy, Satyry
quot homines, tot sententiae - ilu ludzi, tyle opinii
quo-usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? - jak długo jeszcze bedziesz nadużywać, Katylino, naszej cierpliwości? - początkowe słowa pierwszej mowy Cycerona Przeciw Katylinie

rapienda rebus in malis praeceps via est - w nieszczęściu należy obierać drogę ryzykowną
raptus puellae - porwanie dziewicy
requiescat in pace - niech spoczywa w pokoju (R.I.P.) - popularny napis na grobowcach
rara avis - rzadki ptak
raram fecit mixturam cum sapientia forma - piękno rzadko idzie w parze z mądrością
rara occasio - rzadka okazja
rata pars - odpowiednia część
rata portio - część proporcjonalna
ratio discessit - zdrowy rozsądek odszedł
ratio dubitandi - podstawa do wyrażenia wątpliwości
ratio (legis) est anima legis - uzasadnienie (ustawy) jest duszą ustawy
rationale animal est - jesteś istotą rozumną
ratio scripta - sens pisanego słowa
ratio sufficiens - racja wystarczająca
realiter - w rzeczywistości
re bena gesta - dobrze wykonawszy pracę
rebus in adversis melius sperare memento - w trudnych warunkach miej nadzieję na lepsze
rebus in angustis facile (est) contemnere vitam - będąc w nieszczęściu, nietrudno pogardzać życiem
rebus in arduis - w trudnych okolicznościach
rebus sic stantibus - kiedy sprawy tak się przedstawiają; w takim stanie rzeczy
recenter paratum - świeżo przygotowane
redde legiones Vare - oddaj legiony Warusie - okrzyk Oktawiana Augusta na wieść o utracie armii rzymskiej w Lesie Teutoburskim ( Germania 9 AD) - Swetoniusz, Boski August
redde, quod debes - oddaj coś winien
relata refero - powtarzam usłyszane
rem tene, verba sequentur - opanuj treść (temat), a słowa sie znajdą - Katon Starszy
repetitio est mater studiorum - powtarzanie jest matką wiedzy
res gestae - dokonane czyny (czyny bohaterskie)
res publica mihi carior est quam vita mea - republika jest mi droższa od mojego życia
res sacra miser - nieszczęśliwy jest rzeczą świętą - Seneka, Epigramaty
ridentem dicere verum - śmiejąc się prawdę powiedzieć; z uśmiechem mówić prawdę - Horacy, Satyry
rixari de asini umbra - spierać się o cień osła - spierać się o rzecz błachą, głupstwa
Roma locuta, causa finita - Rzym przemówił, sprawa zamknięta

sacculus plenus aranearum - sakiewka pełna jest pająków
sacer nepotibus cruor - krew przeklęta dla potomnych
sacra celerius absolvenda - obrzędy trzeba szybciej kończyć
sacra populi lingua est - język ludu jest świętością
sacra profanis [secernere; discernere] - [oddzielić] sprawy święte od świeckich
saeculi, non hominis virtus - dostojność wieku, a nie człowieka
saeculi vitia, non hominis - ułomność epoki, a nie ludzi
saepe enim causa moriendi est timide mori - często przyczyną śmierci jest lęk przed śmiercią
saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia - często pod brudnym płaszczem jest (skrywa się) mądrość
saepe morborum gravium exitus inceri sunt - skutki poważnej choroby są często nie do przewidzenia (nieznane)
saepe viri fallunt, tenerae non saepe puellae - często oszukują mężczyźni, rzadko delikatne dziewczęta - Owidiusz salus polpuli suprema lex (esto) - dobro narodu (niech będzie) najwyższym prawem - Cycero, O prawach
salus rei publicae suprema lex (esto) - dobro rzeczpospolitej (niech będzie) najwyższym prawem
sapere aude - odważ się być mądrym - Horacy, Listy
satis verborum - dość słów
se contentus est sapiens - mędrzec zadowala się sobą - Seneka
sed fugit interea, fugit irreparabile tempus - lecz tymczasem ucieka, ucieka niepowetowany czas
semel emissum volat irrevocabile verbum - słowo raz wypuszczone fruwa bezpowrotnie; słowo wypowiedziane nie powraca - Horacy, Listy
semper avarus eget - skąpcowi zawsze mało
semper fidelis - zawsze wierny
seniores priores - starsi pierwsi; starsi mają pierwszeństwo
si ad naturam vives, numquam eris pauper - jeśli będziesz żyć w zgodzie z naturą, nigdy nie będziesz ubogi - Seneka Młodszy
sic transit gloria mundi - tak przemija chwała świata
si decem habeas linguas, mutum esse addecet - nawet gdybyś miał dziesięć języków, powinnieneś je trzymać za zębami
si dis placet - jeśli bogom się podoba
si duo gusto, non est idem - gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo
si parva licet componere magnis - jeśli się godzi porównywać rzeczy małe z wielkimi - Wergiliusz, Georgiki
si tu vales, bene est, ego valeo - jeżeli ty jesteś zdrowy, to dobrze, i ja jestem zdrów
si vis amari, ama - je�li chcesz być kochanym, kochaj - Seneka Młodszy
si vis pacem, para bellum - jeśli chcesz pokoju, gotuj się do wojny - Vegetius, Epitoma rei militaris
sic itur ad astra - tak się idzie do gwiazd (tak się dąży do sławy) - Wergilusz, Eneida
similis simili gaudet - podobny cieszy się podobnym
sine amicitia vita est nulla - bez przyjaźni życie jest niczym
sine ira est studio - bez gniewu i życzliwości (obiektywnie) - Tacyt, Roczniki
sine labore non erit panis in ore - bez pracy nie będzie co włożyć do ust
siste, viator! - zatrzymaj się wędrowcze!
sit tibi terra levis - niech ci ziemia lekką będzie - Marcjalis
sit vernia verbo - niech mi wolno będzie powiedzieć za pozwoleniem
sol lucet omnibus - słońce świeci dla każdego - Gaius Petronius Arbiter, Satyricon 100
sola ratio perfecta beatum facit - tylko doskonały rozum czyni człowieka szczęśliwym - Seneka Młodszy
stricte - dokładnie
stultum facit fortuna, quem perdere vult - kogo los chce zgubić, tego głupcem czyni - Publiliusz Syrus
suae quisque fortunae faber est - każdy jest kowalem własnego losu
sub conditione - pod warunkiem
sub Iove (frigido) - pod Jowiszem (zimnym) - pod gołym niebem - Horacy, Pieśni
summum ius, summa iniuria - najwyższe prawo, to najwyższa niesprawiedliwość - zbyt formalnie wymierzona sprawidliwość może stać się krzywdą - Cycero, De officiis I, 10, 33
sunt certi denique fines - są wreszcie określone granice (we wszystkim jest miara; są określone granice, których nie należy przekraczać)
sunt lacrimae rerum - są łzy rzeczy (nawet rzeczy płaczą) - Wergiliusz, Eneida
superbientem animus prosternet - pycha poprzedza upadek - Petroniusz
sus Minervam docet - świnia uczy Minerwę (uczy głupi mądrego)
suum cuiquae [placet] - każdemu [podoba się] swoje

tabula in naufragio - ostatnia deska ratunku (dosł. deska w katastrofie morskiej)
tabula rasa et plana et polita - czysta tablica, płaska i gładka
taceamus igitur - milczmy więc
tace, sed memento - milcz, ale pamiętaj
tacet, sed loquitur - milczy, ale mówi
tacito consensu - za milczącą zgodą
taedium vitae - wstręt do życia; znużenie życiem - Geliusz
tale quale (est) - takie, jakie jest
tam deest avaro quod habet, quam quod non habet - chciwemu tak samo mało jest tego, co ma, jak i tego, czego nie ma - Publiusz Syrus
tandem bono causa triumphat - wreszcie słuszna sprawa zwyciężyła
tam mulam est habere nummos, non habere quam malum est - równie źle jest, kiedy się ma pieniądze, jak i kiedy się ich nie ma
tanta animorum imbecillitas est, ubi ratio discessit - tak wielka jest słabość umysłu, gdy ktoś utraci zdrowy rozsądek
tanta vis probitatis est, ut eam (...) in hoste etiam diligamus - taka jest siła uczciwości, że szanujemy ją nawet u przeciwnika
tanti est, quantum habet - tyle wart, ile ma
tantum doluerunt, quantum doloribus se inseruerunt - [ludzie] tyle doznają boleści, ile się im poddają
tantum possumus, quantum scimus - tyle możemy, ile umiemy
tempora labuntur (tacitisque senescimus annis) - czas upływa (a my starzejemy się wraz z cicho biegnšcymi latami) - Owidiusz, Fasti
tempora si fuerint nubila, solus eris - jeśli czasy będą chmurne, będziesz sam
terde venientibus ossa - dla spóźnionych - kości (kto późno przychodzi, sam sobie szkodzi)
tertius gaudens - trzeci radujący się (gdzie dwóch się kłóci tam trzeci korzysta)
testis unus, testis nullus - jeden świadek, żaden świadek
tibi et igni - dla ciebie i dla ognia (przeczytaj i natychmiast spal)
tibi persuade esse te mihi carissimum - przekonaj siebie, że ty jesteś mi najdroższy
timeo Danaos et dona ferentes - obawiam się Danaów nawet jeśli przynoszą dary - Wergiliusz, Eneida
tota vita discendum est mori - przez całe życie trzeba się uczyć umierać - Seneka Młodszy
trahit sua quemque voluptas - każdego ciągnie jego namiętność (każdy ulega swoim namiętnościom, skłonnościom) - Wergiliusz, Eklogi
trahimur omnes studio laudis - wszyscy pragniemy sławy
tres faciunt collegium - trzech tworzy kolegium - formuła prawa rzymskiego, wg. której potrzeba przynajmniej trzech osób dla utworzenia związku, rozpoczęcia obrad etc.)
tua res agitur - ciebie rzecz dotyczy; chodzi o ciebie - Horacy, Listy
tu ne cede malis, sed contra audentior ito - nie ulegaj nieszczęściom, lecz śmiało idź naprzód - Wergiliusz
tu quoque, mi fili? - ty także, mój synu
tu quoque, Brute? - ty także, Brutusie
tuta timens - bojąc się (nawet) rzeczy bezpiecznych - Wergiliusz, Eneida

uberrima fide - w najbardziej uczciwy sposób
ubi amici, ibi opes - gdzie przyjaciele, tam bogactwa
ubicumque dulce est, ibi et acidum invenies - wszędzie, gdzie jest słodkie, jest i kwaśne
ubi deest peplum, non est perfectum gaudium - gdzie brak kobiety, tam nie ma pełnej rado�ci (dosł. gdzie brak stroju, radość niepełna)
ubi emolumentum, ibi onus - gdzie prawa (przywileje), tam i obowiązki
ubi fumus, ibi ignis - gdzie dym, tam i ogień
ubi ius, ibi onus - gdzie prawo, tam obowiązek
ubi ius, ibi societas - gdzie prawo, tam i społeczeństwo
ubi leones - [tam] gdzie [mieszkają] lwy - o krańcach świata
ubi lex, ibi poena - gdzie prawo, tam i kara
ubi mel, ibi apes - gdzie miód, tam pszczoły
ubi nihil est, Caesar iure suo excidit - gdzie nie ma niczego, tam cesarz traci swe prawa
ubi onus, ibi sonus - gdzie ciężar, tam jęk
ubi periculum, ibi lex - gdzie niebezpieczeństwo, tam prawo
ubi rerum testimonia adsunt, quid opus est verbis? - tam, gdzie sprawa sama za siebie mówi, po co słowa
ubi timor, ibi pudor - gdzie strach, tam i wsyd
ubi tu Gaius, ibi ego Gaia - gdzie ty Gajusie, tam i ja, Gaja - słowa wypowiadane przez pannę młodą podczas ceremonii zaślubin w Rzymie
ubi velis, nolunt; ubi nolis, volunt - kiedy chcesz, nie chcą; kiedy nie chcesz, chcą
ubi vita, ibi poesis - gdzie życie, tam i poezja
ultra posse nemo obligatur - nikt nie jest obowiązany uczynić więcej, niż może
unum castigabis, centum emendabis - potępiając jeden błąd naprawisz ich sto
unus pro multis - jeden za wszystkich
usus est tyrannus - zwyczaj tyranizuje, wywiera przymus
usus magister est optimus - doświadczenie jest najlepszym nauczycielem - Cycero, Pro Rabirio Postumo
ut ameris, amabilis esto - bądź miły, to będziesz kochany
ut fata trahunt - jak kierują losy; na los szczęścia
utile dulci miscere - łączyć przyjemne z pożytecznym
utinam falsus vates sim! - obym był fałszywym prorokiem! - Liwiusz
ut salutus, ita salutaris - jak pozdrowisz, tak zostaniesz pozdrowiony
ut sementem feceris, ita metes - jak posiejesz, tak zbierzesz

vade mecum - idź za mną
vade retro! - cofnij się! - Publius Terent, Formio I, 4, 203
vae misero mihi! - biada mi nieszczęsnemu! - Terencjusz, Heautontimorumenos
vae victis! - biada zwyciężonym! - Plaut, Pseudolus
variatio delectat - odmiana sprawia przyjemność
varium et mutabile semper femina - niestałą i zmienną jest zawsze kobieta - Wergiliusz, Eneida
veni, vidi, vici - przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem - słowa Cezara zawiadamiające senat o swym zwycięstwie w 47 p.n.e. nad Farnacesem - królem Pontu
ventis verba das - puszczasz słowa na wiatr
vercundia omnium virtutum custos est - skromność jest strażnikiem wszystkich cnót
verba docent, exempla trahunt - słowa uczą, przykłady pociągają
verba et voces - słowa i głosy (i nic więcej); puste słowa
verba vana aut risui apta non loqui - słów próżnych lub śmiech wzbudzających nie wypowiadać
verba veritatis - słowa prawdy (bez ogródek)
verba volant, scripta manent - słowa ulatują, to co zostało napisane zostaje
verum gaudium res severa est - prawdziwa radość jest rzeczą poważną - Seneka, Listy
verbum nobile debet esse stabile - słowo szlacheckie powinno być pewnym
veritas odium parit, obsequium amicos - szczerość rodzi nienawiść, ustępliwość - przyjaciół - Terencjusz
verbis parvam rem magnam facere - (dosł. słowa czynią z małej rzeczy wielką) robić z igły widły
verum dicere - powiedzieć prawdę
vestigia terrent - odstraszają (mnie) ślady (innych, którym się nie powiodło) - Horacy, Listy
via doloris - droga udręki
vice versa - na odwrót
video lupum - widzę wilka (o wilku mowa, a wilk tuż)
video meliora proboque, deteriora sequor - widzę rzeczy lepsze i pochwalam je, idę jednak za gorszymi - Owidiusz, Przemiany
videre nostra mala non possumus - nie możemy dostrzec własnego zła
vim vi repellere licet - siłę wolno odeprzeć siłą
vindica te tibi - uratuj siebie dla siebie
vino pellite curas - winem odpędździe troski - Horacy
vinum incedit iras - wino zapala gniew
virtus est perfecta ratio - cnota jest doskonałym rozumem - Cyceron
virtus sola homines beatos reddit - tylko cnota czyni ludzi szczęśliwymi
vis maior - siła wyższa
vis vim vi pellit - siła siłę siłą wypędzi
vita brevis, ars longa - życie krótkie, sztuka długa
vita mancipio nulli datur, omnibus usu - życia nikt nie otrzymuje na własność, lecz wszyscy do użytku- Lukrecjusz
vita sine libertate nihil est - życie bez wolności jest niczym
vita sine litteris mors est - życie bez wiedzy jest śmiercią
vivat, crescat, floreat! - niech żyje, niech wzrasta, niech kwitnie!
vive memor, quam sis aevi brevis - żyj, pamiętając, jak krótkowieczny jesteś
vivere est cogitare - żyć znaczy myśleć
vivere est militare - życie jest walką
vivere nolit, qui mori non vult - kto nie chce umierać, ten nie chce też żyć - Seneka
vivitur parvo bene - małym żyje się dobrze
vixi et quem dederat carsum fortuna peregi - żyłem i doświadczyłem tego, co dał mi los
volenti nihil difficile - dla chcącego nic trudnego
volenti non fit iniura - chcącemu nie dzieje się krzywda - Domitius Ulpian
vox populi vox Dei - głos ludu głosem Boga
vultus animi index - twarz odbiciem duszy

• A capite ad calcem - Od głowy do pięty (Od stóp do głów).

• A casu ad casum - Od przypadku do przypadku.

• A fructibus eorum cognoscetis eos - po ich owocach ich poznacie. (Jezus Chrystus)

• A maximis ad minima - od największych do najmniejszych W znaczeniu od spraw najważniejszych do najbardziej błahych

• A priori - Z tego, co logicznie wcześniejsze. Pojęcie z dziedziny logiki.

• A verbis ad verbera - Od słów do rękoczynów.

• Ab alio exspectes, alteri quod feceris - od innego oczekuj tego, co robisz drugiemu; W znaczeniu jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie (Seneka)

• Ab initio - Od początku.

• Ab equis ad asinos - z koni na osły (z deszczu pod rynnę)

• Ab Iove principium - początek od Jowisza (Wergiliusz) W znaczeniu zaczynać od osoby lub sprawy najważniejszej.

• Ab ovo - od jaja (Horacy). W znaczeniu Od początku

• Ab ovo usque ad mala - od jajka do jabłek (Horacy) W znaczeniu Od początku do końca.

• Ab urbe condita - od założenia Rzymu; przen. od początku. (Tytus Liwiusz)

• Absens carens - nieobecny traci.

• Absente reo - Pod nieobecność oskarżonego.

• Absit! - uchowaj, Boże!

• Absterget Deus omnem lacrimam ab oculis eorum - I otrze Bóg wszelką łzę z oczu ich. (Apokalipsa wg św. Jana.)

• Acta est fabula - Sztuka jest skończona (Oktawian August, Swetoniusz)

• Acti labores iucundi - Dokonane prace przyjemne.

• Actis testantibus - Jak świadczą akta.

• Actum ne agas - nie rób tego, co już jest zrobione (Terencjusz)

• Actus hominis non dignitas iudicentur - niech będą sądzone czyny człowieka, a nie jego godność (Minucjusz)

• Acu rem tetigisti - Dotknąłeś rzeczy igłą. (Trafiłeś w sedno.) (Plaut)

• Ad absurdum - Do niedorzeczności (sprowadzone).

• Ad fontes - Do źródeł.

• Ad futuram rei memoriam - na przyszłą rzeczy pamiątkę.

• Ad honores - Dla zaszczytu, dla uczczenia.

• Ad imaginem quippe Dei factus est homo - Na obraz bowiem Boży stworzony jest człowiek. (Księga Rodzaju.)

• Ad kalendas Graecas - (dosłownie: do greckich kalend) na czas nieokreślony. (Oktawian August)

• Ad maiorem Dei gloriam - dla większej chwały Bożej. (św. Ignacy Loyola)

• Ad meliora tempora - do lepszych czasów; obyśmy się spotkali w lepszych czasach

• Ad patres - (udać się) do ojców; umrzeć.

• Ad perpetuam rei memoriam - na wieczną rzeczy pamiątkę.

• Ad rem - Do rzeczy.

• Ad unum omnes - wszyscy co do jednego, bez wyjątku

• Ad verbum - Dosłownie.

• Adhibe rationem difficultatibus - w trudnościach odwołuj się do rozumu (Seneka)

• Admoneri bonus gaudet - dobry człowiek z radością przyjmuje napomnienia (Seneka)

• Adulescentia est tempus discendi, sed nulla aetas sera est ad discendum - młodość jest czasem nauki, ale żaden wiek nie jest zbyt późny do podjęcia nauki.

• Adveniat Regnum Tuum - Przyjdź Królestwo Twoje. (Prośba z modlitwy Pańskiej.)

• Adversae res admonent religionem - przeciwności uczą pobożności

• Aequam memento rebus in arduis servare mentem non secus in bonis - pamiętaj zachować spokój umysłu tak w nieszczęściu jak i w powodzeniu (Horacy)

• Aequat omnes cinis; impares nascimur, pares morimur - wszystkich zrównuje proch; rodzimy się nierówni, równi umieramy (Seneka)

• Aeris alieni comes miseria - towarzyszką długu jest nędza

• Aetas dulcissima adulescentia est - najmilszym okresem życia jest młodość (Pliniusz Młodszy)

• Alea iacta est - patrz Iacta alea est.

• Alea, vina, Venus, per quae sum factus egenus - kości, wino i Wenus, przez to stałem się nędzarzem

• Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt - cudze błędy/winy mamy na oku, nasze poza nami (Seneka)

• Alienis delectari malis - voluptas inhumana - cieszyć się z cudzego nieszczęścia to radość nieludzka

• Alitur vitium vivitque tegendo - wada podrasta i życie jej jest podtrzymywane, gdy jest w ukryciu

• Aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habent - Ludzie mają co innego w sercu, co innego na języku (Salustiusz)

• Aliud est facere, aliud est dicere - co innego jest dotrzymać słowa, co innego obiecać

• Alius est Amor, alius Cupido - Co innego miłość, co innego namiętność.

• Alter ego - drugie ja (Cyceron)

• Alteri vivas oportet, si tibi vis vivere - trzeba żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie (Seneka)

• Amantes amentes - zakochani są jak szaleńcy

• Amantium irae amoris integratio - kłótnie kochanków umacniają ich miłość (Terencjusz)

• Ambitiosa non est fames - głód nie ma ambicji (Seneka)

• Amici fures temporum - przyjaciele to złodzieje czasu.

• Amicorum omnia communia - u przyjaciół wszystko jest wspólne (Pitagoras)

• Amicum perdere est damnorum maximum - stracić przyjaciela to największa ze strat

• Amicus certus in re incerta cernitur - pewnego przyjaciela poznaje się w niepewnej sytuacji (Cyceron)

• Amicus optima vitae possesio - przyjaciel to największy skarb w życiu

• Amicus Plato, sed magis amica veritas - przyjacielem Plato, lecz większą przyjaciółką prawda (Arystoteles)

• Amicus stultorum similis efficietur - przyjaciel głupich stanie się do nich podobny (kto z kim przestaje, takim się staje)

• Amittit merito proprium, qui alienum appetit - słusznie traci swoje, kto sięga po cudze

• Amor caecus - ślepa miłość (Teokryta)

• Amor magister optimus - miłość najlepszym nauczycielem (Pliniusz Młodszy)

• Amor non quaerit, amor reperit - miłość nie szuka, miłość znajduje

• Amor omnibus idem - miłość dla wszystkich jednaka (Wergiliusz)

• Amor patriae nostra lex - Miłość do Ojczyzny naszym prawem (motto Polskiej Husarii)

• Amor tollit timorem - miłośc usuwa strach

• Amor vincit omnia - miłość wszystko zwycięża

• Amo te, ama me - kocham cię, kochaj mnie

• Anceps remedium melius quam nullum - niepewne lekarstwo lepsze niż żadne

• Anguis in herba - Wąż w trawie (ukryte niebezpieczeństwo)

• Anima vilis - podła dusza

• Animam debet - Winien duszę (zadłużony po uszy)

• Animos labor nutrit - praca karmi umysły (Cycero)

• Animus aeger semper errat - chory umysł zawsze błądzi

• Annuntio vobis gaudium magnum: habemus papam - Ogłaszam wam radość wielką: mamy papieża. (Tradycyjna formuła ogłoszenia wyboru nowego papieża.)

• Annus superior semper melior - Rok ubiegły zawsze lepszy

• Apage, Satanas! - Idź precz, szatanie!

• Aqua et panis est vita canis - woda i chleb to życie psa

• Arbiter elegantiarum - mistrz dobrego smaku (Tacyt o Petroniuszu)

• Arcus nimium tensus rumpitur - łuk zbytnio naciągnięty pęka

• Ardua prima via est - pierwsza droga jest stroma (początki są trudne)

• Argumenti causa - Jako dowód.

• Argumentum pessimi turba - argumentem zła jest tłum

• Arma virumque cano - opiewam czyny orężne męża (Wergiliusz, początek Eneidy)

• Ars alit artificiem - sztuka żywi twórcę

• Ars est celare artem - sztuką jest ukryć sztukę (Owidiusz)

• Ars est philosophia vitae - filozofia jest sztuką życia

• Ars longa, vita brevis - sztuka długotrwała, życie krótkie (Seneka)

• Artes Liberales - Sztuki wyzwolone.

• Artes serviunt vitae, sapientia imperat - umiejętności służą życiu, mądrość nim włada

• Artificem commendat opus - dzieło mistrza chwali

• Asinus ad lyram - osioł przy lirze (Warron); pasuje jak wół do karety.

• Asinus asino pulcherrimus - osioł dla osła jest najpiękniejszy.

• Asinus asinorum - osioł nad osłami

• Asinus asinorum in saecula saeculorum - Osioł nad osłami na wieki wieków (wyjątkowy głupiec).

• Asinus in tegulis - Osioł na dachu (zła wróżba)

• Assidue addiscens ad senium venio - douczając się nieustannie dochodzę do starości

• Attendite a falsis prophetis - strzeżcie się fałszywych proroków (Słowa Chrystusa. Ewangelia św. Mateusza.)

• Audaces fortuna iuvat timidosque repellit - śmiałym los sprzyja i bojaźliwych odtrąca (Horacy)

• Audentes Fortuna iuvat decoratque corona - odważnych los wspiera i koroną wieńczy

• Audi multa, loquere pauca - słuchaj dużo, mów mało

• Audi, vide, sile - Słuchaj, patrz i zachowaj milczenie.

• Audiatur et altera pars - należy wysłuchać i drugiej strony (Seneka)

• Aurea dicta - złote słowa (Lukrecjusz)

• Aurea mediocritas - złoty środek (umiar) (Horacy)

• Auribus frequenitius quam lingua utere - uszu używaj częściej niż języka

• Aut amat, aut odit mulier, nil est tertium - kobieta albo kocha albo nienawidzi, nie ma nic trzeciego (Publiliusz Syrus)

• Aut bibat, aut abeat - Niech pije albo niech sobie idzie (Cyceron)

• Aut Caesar aut nihil - być albo Cezarem, albo niczym (Cezar Borgia)

• Aut vincere, aut mori - Albo zwyciężać, albo umierać

• Avaritia et arrogantia praecipua validiorum vitia - chciwość i bezczelność to główne wady możnych

• Ave, Caesar, morituri te salutant - witaj, Cezarze, idący na śmierć cię pozdrawiają (Swetoniusz)

• Avida est periculi virtus - męstwo jest chciwe niebezpieczeństwa

• Avidis, avidis natura parum est - dla chciwych mało i całego świata (Seneka)

• Avito vivit honore - żyje zaszczytami przodków

B [edytuj]

• Barba crescit, caput nescit - Broda rośnie, rozumu nie przybywa.

• Barba non facit philosophum - Broda mędrcem nie czyni (Plutarch)

• Beati pauperes spiritu - błogosławieni ubodzy w duchu. (Jezus Chrystus)

• Beatius est magis dare, quam accipere - Więcej szczęścia jest w dawaniu niż w braniu. (Dzieje Apostolskie.)

• Beatus, qui prodest, quibus potest - Szczęśliwy, kto pomaga, komu może

• Beatus, qui tenet - szczęśliwy kto rozumie; w „Zemście” dosłownie: „Szczęśliwy, kto trzyma (mieszek złota w ręku”).

• Bellum omnium contra omnes - wojna wszystkich przeciwko wszystkim. (Tomasz Hobbes)

• Bene dignoscitur, bene curatur - dobra diagnoza podstawą dobrego leczenia

• Bene meritus - dobrze zasłużony.

• Bene facit, qui ex aliorum erroribus sibi exemplum sumit - Dobrze czyni ten, kto uczy się na cudzych błędach.

• Bene olet, qui nihil olet - dobrze pachnie, kto niczym nie pachnie (wg Cycerona, Att. II, 1, 1)

• Bene quiescas - Spoczywaj w pokoju. (Inskrypcja nagrobna.)

• Benedictus qui venit in nomine Domini - błogosławiony, który idzie w imię Pańskie.

• Bis dat, qui cito dat - kto szybko daje, dwa razy daje (Publiliusz Syrus)

• Bona diagnosis, bona curatio - dobra diagnoza, dobre leczenie

• Bona fide - w dobrej wierze.

• Bona valetudo melior est quam maximae divitiae - Dobry stan zdrowia jest lepszy niż największe bogactwo

• Bono domino quot servi tot amici, malo domino quot servi tot inimici - dobry pan ilu ma niewolników, tylu też przyjaciół, zły zaś pan ilu ma niewolników, tylu wrogów

• Bonum est, quod omnes appetunt - Dobro jest tym, czego wszyscy pragną.

• Bonum ex malo non fit - dobro nie rodzi się ze zła. (Seneka)

• Bonum vinum laetificat cor hominis - dobre wino raduje serce człowieka

• Brevi manu - W skrócie; Odręcznie.

• Bos lassus fortius figit pedem - zmęczony wół szybciej pracuje.

C [edytuj]

• Caeca invidia est - zazdrość jest ślepa

• Caecus si caeco ducatum praestat, ambo in foveam cadunt - Jeśli ślepy ślepego prowadzi, obaj w dół wpadają. (Słowa Jezusa Chrystusa. Ewangelia wg św. Mateusza.)

• Caelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt - Niebo i ziemie przeminą, ale słowa moje nie przeminą. (Słowa Jezusa Chrystusa. Ewangelia wg św. Mateusza.)

• Caelum et terram commovere - Poruszyć niebo i ziemię. (Księga proroka Aggeusza.)

• Calvitium non est vitium, sed prudentiae indicium - Łysina to nie wada, lecz oznaka mądrości.

• Canis timidus vehementius latrat quam mordet - Pies, który się boi, gwałtowniej ujada, niż gryzie. (Kurcjusz Rufus)

• Cantus cycneus - Łabędzi śpiew (ostatnie dzieło). (Cyceron)

• Captatio benevolentiae - zjednywanie sobie względów. (Kwintylian)

• Carpe diem quam minimum credula postero - chwytaj dzień (korzystaj z chwili), jak najmniej ufając przyszłości (Horacy)

• Carum est, quod rarum est - Cenne jest to, co rzadkie.

• Carta non erubescit - papier się nie rumieni (ze wstydu; papier jest cierpliwy) Zob. epistola non erubescit

• Cave me, Domine, ab amico, ab inimico vero me ipse cavebo - Boże, strzeż mnie od przyjaciół, z wrogami poradzę sobie sam.

• Cedant arma togae! - niech oręż ustąpi przed togą! (Cycero)

• Certum est, quia impossibile est - Jest pewne, ponieważ jest niemożliwe. (Tertulian)

• Ceterum censeo Karthaginem esse delendam - Poza tym uważam, że Kartaginę należy zniszczyć - zob. Kato Starszy

• Cibi condimentum est fames - najlepszą przyprawą jest głód

• Cicer cum caule - groch z kapustą (tłumaczenie polskiego idiomu).

• Cinis et manes et fabula fies - Popiołem i cieniem i wspomnieniem się staniesz. (Persjusz)

• Civis totius mundi - Obywatel całego świata. (Diogenes Łaertius)

• Clara pacta claros faciunt amicos - jasne (tj. jednoznaczne, wyraźne, nie budzące wątpliwości) układy tworzą wiernych przyjaciół.

• Clavus clavo pellitur - gwóźdź wybija się gwoździem

• Cogitationis poenam nemo patitur. - za myśli kary nikt nie ponosi.

• Cogitationum poenam nemo luit - nikt nie cierpiał za karę myślenia

• Cogito, ergo sum - myślę więc jestem Kartezjusz

• Cognosce te ipsum - poznaj samego siebie.

• Comedamus et bibamus cras enim moriemur - jedzmy pijmy wszak jutro pomrzemy

• Communi consensu - Za zgodą ogółu.

• Compos mentis - zdrów na umyśle

• Concordia civium murus urbium - zgoda obywateli, to mur obronny miast.

• Concordia domi, foris pax - zgoda w domu, pokój na zewnątrz.

• Coniugium sine prole est quasi dies sine sole - Małżeństwo bez potomstwa jest jak dzień bez słońca.

• Conquiescat in pace - Niech odpoczywa w pokoju. Napis na nagrobkach.

• Conflabunt gladios suos in vomeres - przekują miecze swe na lemiesze. (Wulgata; Izajasz,2,4)

• Consensus facit legem - zgoda tworzy prawo.

• Consuetudinis vis magna est - wielka jest siła przyzwyczajenia.

• Consuetudo altera natura est - przyzwyczajenie jest drugą naturą. (Cyceron)

• Consuetudo est optima legum interpres - Zwyczaj jest najlepszą wykładnią praw. (Justynian)

• Consummatum est - stało się. (Jezus Chrystus; Ewangelia wg św. Jana)

• Contra facta non valent argumenta - Wobec faktów argumenty muszą ustąpić.

• Contra negantem principia non est disputandum - z kimś, kto zaprzecza pryncypiom, nie dyskutuje się (Arthur Schopenhauer za Arystotelesem)

• Contra vim mortis non est medicamen in hortis - przeciwko mocy śmierci nie ma ziół w ogrodach (na śmierć nie ma lekarstwa)

• Contra vim non valet ius - prawo jest bezsilne wobec przemocy.

• Contraria contrariis curantur - przeciwne (leczy się) przeciwnym (prastara zasada medyczna)

• Convenienter naturae vivere - żyć w zgodzie z naturą. (Zenon z Kitionu)

• Copia verborum - Gadanina; Mnogość słów.

• Cornix cornici numquam confodit ocellum - Kruk krukowi oka nie wykole. (Makrobiusz)

• Corpus delicti - Dowód rzeczowy przestępstwa.

• Corpus iuris civilis - Kodeks prawa cywilnego.

• Corrumpunt mores bonos colloquia mala - złe rozmowy psują dobre obyczaje. (Św. Paweł „I List do Koryntian”)

• Corvus albus - biały kruk. (Juwenalis)

• Crede, quod habes, et habes - Wierz, że masz, a będziesz miał.

• Credo ut intelligam - wierzę, aby rozumieć (św. Anzelm z Canterbury), zasada ta stała się podstawą scholastyki.

• Crescit sub pondere virtus - prześladowana cnota wzrasta.

• Crescite et multiplicamini et replete terram - Rośnijcie i rozmnażajcie się i napełniajcie ziemię. (Księga Rodzaju.)

• Crescunt anni, decrescunt vires - Przybywa lat, ubywa sił.

• Crux interpretum - (dosłownie: krzyż komentatorów) miejsce (w tekście) trudne do zrozumienia.

• Cucullus non facit monachum - kaptur nie czyni mnicha

• Cui bono? - na czyją korzyść? Lucjusz Kasjusz.

• Cuius regio eius religio - czyja władza, tego religia

• Cuiusvis hominis est errare, nullius nisi insipientis in errore perseverare - Każdy człowiek może zbłądzić, uparcie w błędzie trwa tylko głupi. Cyceron

• Cum debita reverentia - z należytym szacunkiem.

• Cum plenus venter, numquam studet ille libenter - Kiedy brzuch pełny, nigdy nie studiuje on chętnie.

• Cum recte vivis, ne cures verba malorum - Skoro uczciwie żyjesz, nie dbaj o słowa złych ludzi. (Katon)

• Cum tacent, clamant - milcząc wołają (milczenie jest wymowniejsze od mowy) (Cyceron przeciw Katylinie)

• Cum ventis litigare - rzucać słowa na wiatr.

• Cupido dominandi - Żądza władzy.

• Cura fugit multo diluiturque mero - Troska znika i rozpuszcza się w obfitym winie.

• Cura, ut valeas! - bądź zdrów (standardowa rzymska formuła pożegnania)

• Curriculum vitae - Przebieg życia (życiorys)

D [edytuj]

• Damnant quod non intellegunt - potępiają, czego nie rozumieją

• Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra - Dana mi jest wszelka władza na niebie i na ziemi. (Słowa Jezusa Chrystusa. Ewangelia wg św. Mateusza.)

• De caelo in caenum - Z nieba w błoto

• De facto - W istocie; W rzeczywistości.

• De fumo in flammam - z dymu w ogień; z deszczu pod rynnę.

• De gustibus non est disputandum - o smakach/gustach się nie dyskutuje

• De integro - Od początku.

• De manu ad manum - Z ręki do ręki.

• De mortuis aut bene aut nihil - o zmarłych należy mówić dobrze albo nic. (Chilon ze Sparty)

• De mortuis nihil nisi bene - o zmarłych dobrze albo wcale (mówić)

• De nomine - Z nazwy; Z imienia.

• De te fabula narratur - o tobie mówi bajka

• De suis homines laudibus libenter praedicant O swojej chwale ludzie chętnie głoszą. (Cezar)

• Desipere est juris gentium - prawem ludzi jest głupota

• Deum sequere - idź za wezwaniem boga (Cyceron, Seneka)

• Deus ex machina - bóg z machiny. (Często u Eurypidesa)

• Dicere causam - Prowadzić sprawę przed sądem. (Termin prawniczy)

• Dicere non est facere - Mówić to nie znaczy działać.

• Dictum sapienti sat (est) - powiedziane mądremu wystarczy (polskie: Mądrej głowie dość dwie słowie)

• Diem perdidi - straciłem dzień (bo nie zrobiłem nic dobrego). (Tytus)

• Dies diem docet - Dzień uczy dzień.

• Dies irae - dzień gniewu. (Sofoniasz o dniu Sądu Ostatecznego)

• Difficile est satiram non scribere - trudno nie pisać satyry. (Juwenalis)

• Difficilis in otio quies - bezczynność nie daje odpoczynku.

• Diligere ex toto corde, et in tota anima - Miłować z całego serca i z całej duszy.

• Dimidium facti, qui coepit, habet - kto zaczął, już zrobił połowę. (Horacy)

• Dis aliter visum est - inna jest wola bogów. (Publiliusz Syrus)

• Disce, sed a doctis, indoctos ipse doceto - Ucz się, lecz u uczonych, nieuczonych sam nauczaj. (Disticha Catonis)

• Discenda est virtus - cnoty należy uczyć. (Seneka za Sokratesem)

• Divide et impera - dziel i rządź. (Filip, król Macedonii)

• Divina natura dedit agros, ars humana aedificavit urbes - Boska przyroda dała pola, ludzka sztuka zbudowała miasta. (Warron)

• Divitiae non sunt bonum - bogactwo nie jest dobrem. (Seneka za stoikami)

• Dixisse me aliquando placuit, tacuisse numquam - Bywało niekiedy, że żałowałem tego, co powiedziałem, nigdy jednak tego, że milczałem.

• Do ut des - daję, abyś dał (tzw. zasada wzajemności)

• Docendo discimus - nauczając, uczymy się (Seneka)

• Domani e troppo tardi - jutro może być za późno.

• Dominus vitae necisque - Pan życia i śmierci

• Donec eris sospes, multos numerabis amicos, tempora si fuernit nubila solus eris. - dopóki będziesz szczęśliwy będziesz liczył (miał) wielu przyjaciół, gdy przyjdą czasy pochmurne (złe) będziesz sam. (Owidiusz, Tristia, I, 9, 5-6)

• Duas aures habemus et os unum, ut plura audiamus quam loquamur - Mamy dwoje uszu i jedne usta, abyśmy więcej słuchali niż mówili.

• Ducunt volentem fata, nolentem trahunt - powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną. (Seneka za Kleantesem)

• Dulce et decorum est pro patria mori - słodko i zaszczytnie jest umierać za ojczyznę (Horacy, Pieśni)

• Dulcis est somnus operanti - słodki jest sen dla pracującego. (Kohelet)

• Dum spiro, spero - póki oddycham, mam nadzieję (póty żywota póki nadziei)

• Dum vivimus, vivamus - Dopóki żyjemy, używajmy życia.

• Duo cum faciunt idem, non est idem - gdy dwóch robi to samo, to nie jest to samo.

• Duobus litigantibus tertius gaudet - gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta. (Ezop)

• Dura lex, sed lex - twarde prawo, ale prawo

• Durante vita - Za życia.

• Dura necessitas - twarda konieczność

E [edytuj]

• E fructu arbor cognoscitur - drzewo rozpoznaje się po owocu

• E pluribus unum - z wielu jeden - motto USA od 1776 roku

• Ea natura multitudinis est: aut seruit humiliter aut superbe dominatur; libertatem, quae media est, nec struere modice nec habere sciunt - oto natura pospólstwa: albo służalczo się płaszczy, albo bezczelnie się panoszy; wolności, która jest pomiędzy tymi dwiema skrajnościami, ani cierpliwie budować, ani utrzymać nie umie (Liwiusz, XXIV, 25)

• Ecce homo - oto człowiek (słowa Piłata o Chrystusie)

• Edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus - jemy po to, by żyć, a nie żyjemy po to, by jeść. (Plutarch)

• Egens aeque est is, qui non satis habet, et is, cui satis nihil potest esse - biedakiem jest zarówno ten, komu nie wystarcza, jak i ten, komu nic wystarczyć nie może („Rhetorica ad Herennium”, IV, 17, 24)

• Ego sum qui sum - jestem, który jestem. (Bóg do Mojżesza)

• Ego sum via et veritas, et vita - ja jestem drogą, prawdą i życiem. (Jezus Chrystus)

• Epistola (enim) non erubescit - list (bowiem) się nie rumieni (Cyceron, Listy)

• Equi donati dentes non inspiciuntur - darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby.

• Eritis sicut dii scientes bonum et malum - będziecie jako bogowie znający dobro i zło (Księga Rodzaju, 3, 5)

• Errare humanum est - błądzić jest rzeczą ludzką. (Seneka Starszy)

• Est modus in rebus - (dosłownie: mają rzeczy swą miarę) wszystko ma swoje granice. (Horacy)

• Est modus in rebus (sunt certi denique fines) - w (wszystkich) rzeczach jest miara (której przekraczać nie należy) (Horacy, Satyry, 1, 1 106)

• Est vetus atque probus centum qui perficit annos - klasyk to ten, kto ukończy sto lat (Horacy, Listy II, 1, 39-zasada rozpoznawania wartościowej literatury po wieku, bo musi być dobre coś, co zainteresowało kilka kolejnych pokoleń)

• Et in sole maculae - i na słońcu są plamy

• Et tu, Brute, contra me - i ty, Brutusie, przeciwko mnie. (Cezar)

• Etiam latrones suis legibus parent - i zbóje mają swoje prawa. (Cyceron)

• Ex malis eligere minima - wybierać mniejsze zło. (Cyceron za Arystotelesem)

• Ex navicula navis - z łódeczki łódź

• Opis: motto widniejące na kilku wersjach pieczęci i herbów Łodzi.

• Ex nihilo nihil - z niczego nic

• Ex oriente lux - światło ze wschodu (przychodzi).

• Ex oriente lux, ex occidente lex - światło (kultury) ze wschodu, prawa z zachodu.

• Exegi monumentum aere perennius - postawiłem pomnik trwalszy od spiżu (Horacy, Pieśni)

• Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor - niech z naszych kości narodzi się mściciel. (Wergiliusz, Eneida)

• Experto credite - wierzcie doświadczonemu. (Wergiliusz)

• Extremis malis extrema remedia - na krańcowe zło krańcowe środki.

F [edytuj]

• Faber est quisque suae fortunae - każdy jest kowalem własnego losu. (Appiusz Klaudiusz)

• Fac fideli sis fidelis - bądź wierny temu, kto wierny tobie

• Facile omnes, cum valemus, recta consilia aegrotis damus - kiedy jesteśmy zdrowi, łatwo nam przychodzi dawać chorym dobre rady (Terencjusz, „Andria” 309)

• Facilius est consolari afflictum, quam sustinere - człowieka nieszczęśliwego łatwiej jest pocieszać niż mu pomóc

• Fallite fallentes - okłamujcie kłamiących (z Owidiusza „Sztuka kochania”)

• Fama crescit eundo - plotka rośnie rozchodząc się. (Wergiliusz)

• Fames est optimus coquus - głód jest najlepszym kucharzem. (Cyceron)

• Fas est et ab hoste doceri - warto się uczyć i od wroga (Publius Ovidius Naso)

• Fata viam invenient - przeznaczenie znajdzie drogę

• Favete linguis - milczcie w skupieniu. (Horacy)

• Feci, quod potui, faciant meliora potentes - zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej.

• Felix culpa - szczęśliwa wina. (Św. Augustyn o grzechu pierworodnym)

• Felix, qui potuit rerum cognoscere causas - szczęśliwy, kto zdołał poznać przyczyny wszechrzeczy. (Wergiliusz)

• Ferro et igni - ogniem i mieczem; Lukan (De bello civili, 2, 443) pisze, że Cezar wolałby spustoszyć kraj ogniem i mieczem (ferro populetur et igni), niż najechać go nie napotykając oporu gospodarzy. Stąd tytuł 1. części Trylogii H. Sienkiewicza (1884).

• Ferro ignique - (dosłownie: żelazem i ogniem) ogniem i mieczem.

• Fervet olla, vivit amicitia - garnek kipi, przyjaźń kwitnie

• Festina lente! - spiesz się powoli (Oktawian August)

• Fiat ius(titia), et pereat mundus - prawu(sprawiedliwości) musi się stać zadość, choćby świat miał zginąć

• Fiat iustitia, ruat caelum - sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby niebo miało runąć

• Fiat lux - niech się stanie światłość. (Księga Rodzaju)

• Fide, sed cui, vide - ufaj, ale bacz, komu ufasz.

• Fides sine operibus mortua est - wiara bez uczynków jest martwa. (Św. Jakub)

• Finis coronat opus - koniec wieńczy dzieło. (Owidiusz)

• Finita est comoedia - komedia skończona.

• Flagrante bello - w pożodze wojny.

• Flagrante delicto - na gorącym uczynku

• Fluctuat nec mergitur - rzuca nim fala, lecz nie tonie (dewiza Paryża)

• Fortes fortuna adiuvat - śmiałym szczęście sprzyja

• Fortuna favet fortibus - los sprzyja dzielnym.

• Fraus latet in generalibus - w ogólnikach czai się oszustwo

• Fumum vendere - (dosłownie: sprzedawać dym) mamić obietnicami.

G [edytuj]

• Gallia est omnis divisa in partes tres - Galia jako całość dzieli się na trzy części (pierwsze słowa De bello Gallico Cezara)

• Gallus in suo sterquilinio plurimum potest - Kogut tylko na swoim gnojowisku dużo może. (Seneka)

• Genius loci - duch opiekuńczy miejsca.

• Gladiator in arena consilium capit - gladiator decyduje dopiero na arenie.

• Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis - chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli. (Św. Łukasz)

• Gloria victis - chwała zwyciężonym (porównaj vae victis)

• Gloria virtuti resonat - sława jest echem cnoty.

• Graecum est, non legitur - to po grecku, tego się nie czyta

• Gratia non tollit naturam sed perficit - Łaska nie niszczy natury, lecz ją udoskonala. (św. Tomasz z Akwinu)

• Gratis accepistis, gratis date - darmo otrzymaliście, darmo dawajcie. (Jezus Chrystus do apostołów)

• Graves amicitiae principum - złowieszcza przyjaźń książąt (odprężenie kończące się awanturą, zimną a. gorącą wojną itd.)

• Graviora manent - najgorsze dopiero nadejdzie.

• Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo / sic homo doctus fit non vi sed saepe studendo - kropla drąży kamień nie siłą, lecz częstym spadaniem, tak też człowiek nie staje się uczonym gwałtownie, lecz przez to, że często się uczy. (śrdw. wariacja nt. Owidiusza, Ex Ponto IV, 10, 5-6)

H [edytuj]

• Habent sua fata libelli - i księgi mają swoje losy

• Habet assentatio iucunda principia, eadem exitus amarissimos affert - Potakiwanie ma miłe początki, ale skutki przynosi bardzo przykre („Rhetorica ad Herennium”, IV, 15, 21)

• Habet et musca splenem - i mucha ma śledzionę (nawet ktoś niepozorny może się zdenerwować)

• Hannibal ad portas! (Hannibal ante portas!) - Hannibal u bram (Cyceron) bliskie niebezpieczeństwo.

• Hic Rhodus, hic salta - tu Rodos (wyspa), tu skacz! (zamiast gadać o skakaniu)

• Hic sunt leones - tu są lwy; używane na oznaczanie białych plam na mapach (porównaj z terra incognita)

• Hic vivi taceant. Hic mortui loquuntur. - Tu żywi niech milczą. Tu przemawiają zmarli. (Cyt. pochodzący z frontonu Biblioteki Aleksandryjskiej)

• Historia magistra vitae est - historia jest nauczycielką życia Cyceron

• Historiam nescire hoc est semper puerum esse - Kto nie zna historii ten jest zawsze dzieckiem.

• Hodie mihi, cras tibi - dziś mi, jutro tobie

• Hominem quaero - szukam człowieka

• Homines soli animalium non sitientes, bibimus - My ludzie jedyni ze stworzeń nie pragnąc, pijemy.

• Hominis est errare, insipientis in errore perseverare. - rzeczą ludzką jest błądzić, rzeczą głupców jest trwać w błędzie.

• Hominum causa omne ius constitutum sit. - wszelkie prawo winno być stanowione dla ludzi.

• Homo doctus in se semper divitias habet. - człowiek wykształcony w sobie zawsze bogactwo ma.

• Homo homini deus est - człowiek człowiekowi bogiem.

• Homo homini lupus est - człowiek człowiekowi wilkiem. (Plaut)

• Homo sacra res homini - człowiek jest rzeczą świętą dla człowieka. (Seneka)

• Homo sum, humani nil a me alienum puto - człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce. (Terencjusz, Heauton timorumenos, 77)

• Honesta res est laeta paupertas - szacowna to rzecz pogodne ubóstwo. (Seneka za Epikurem)

• Honos habet onus - zaszczyt pociąga za sobą obowiązki.

• Horribile dictu - strach powiedzieć.

• Hospes hospiti sacer - gość świętością dla gospodarza.

• Hospes, hostis - każdy obcy to wróg.

• Humana non sunt turpia - co ludzkie, nie hańbi.

I [edytuj]

• Iacta alea est! - kości zostały rzucone! (wg Swetoniusza, - Suet. Iul. 33.1-słowa Juliusza Cezara przekraczającego Rubikon; synonim podjęcia nieodwracalnej decyzji)

• Ibi patria, ubi bene - tam ojczyzna gdzie dobrze (parafraza z Rozmów tuskulańskich Cycerona)

• Idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est - w końcu mocna przyjaźń polega na tym, żeby chcieć tego samego oraz tego samego nie chcieć (wg Salustiusza - Sall. Cat. 20.4-słowa Lucjusza Sergiusza Katyliny zachęcającego swoich stronników do dokonania zamachu stanu).

• Ignavis semper feriae - lenie zawsze mają święto

• Ignis, mare, mulier - tria mala - ogień, morze, kobieta - trzy nieszczęścia

• Ignis non exstinguitur igne - ognia nie gasi się ogniem.

• Ignorantia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi

• Ignorantia legis excusat neminem - nieznajomość prawa nikogo nie tłumaczy (nie można zasłaniać się nieznajomością przepisów)

• Ignoti nulla cupido - nieznane nie nęci; nie pragnie się czegoś, o czym się nie wie, że istnieje.

• Impares nascimur, pares morimur - rodzimy się nierówni, umieramy równi. (Seneka)

• Imperare sibi maximum imperium est - rządzić sobą jest największą władzą

• Impos animi - słaby na umyśle

• Impossibilium nulla obligatio est - nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych.

• In aqua scribis - (dosłownie: piszesz na wodzie) niepewność realizacji.

• In arena aedificas - (dosłownie: budujesz na piasku) nierealne podstawy czegoś.

• In articulo mortis - w obliczu śmierci.

• In lacte matris praebibere - wyssać z mlekiem matki. (Św. Augustyn)

• In magnis et voluisse sat est - w rzeczach wielkich wystarczy chcieć. (Propercjusz)

• In omnibus requiem quaesivi, et nusquam inveni nisi in angulo cum libro. - wszędzie spokoju szukałem i nie znalazłem nigdzie, jak tylko w kątku z książką.

• In principio creavit Deus caelum et terram - na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. (Księga Rodzaju)

• In principio erat Verbum - na początku było Słowo. (Św. Jan)

• In silvam ligna ferre - znosić drewno do lasu. (Horacy)

• In vino veritas - (dosłownie: prawda w winie) wino rozwiązuje język. (Platon)

• In vino veritas, in aqua sanitas - w winie prawda, w wodzie zdrowie

• Inter arma silent leges - wśród szczęku oręża milczą prawa

• Inter arma silent Musae - w czasie wojny milczą Muzy. (Cyceron)

• Inter malleum et incudem - między młotem i kowadłem. (Orygenes)

• Invidia gloriae assiduus est - zawiść jest stałym towarzyszem sławy.

• Invitum qui servat, idem facit occidenti - kto ocala kogoś wbrew jego woli, to tak jakby go zabijał. (Horacy)

• Ipsa sua melior fama - lepszy od swojej reputacji.

• Ira furor brevis est - gniew jest chwilowym szaleństwem. (Horacy)

• Ira sine viribus vana est - gniew nie poparty siłą jest próżny. Liwiusz, (Seneka)

• Is fecit, cui prodest - ten uczynił, czyja korzyść (ten jest sprawcą przestępstwa, komu przyniosło korzyść)

• Ite, missa est - idźcie, ofiara spełniona.

• Iucundi acti labores - miłe są trudy zakończone. (Cyceron)

• Iurare in verba magistri - przysięgać na słowa nauczyciela (Horacy, Listy) ślepo wierzyć; uznawać autorytet nauczyciela za argument ostateczny

• Iustitias vestras iudicabo - sprawiedliwość waszą sądzić będą.

L [edytuj]

• Labor omnia vincit - praca wszystko zwycięża

• Labores pariunt honores - trudy przynoszą zaszczyty

• Lapides clamabunt - kamienie wołać będą. (Jezus Chrystus na wezwanie faryzeuszy do uciszenia swoich uczniów)

• Lapis super lapidem non reliquentur hic - kamień na kamieniu tu nie pozostanie. (Jezus o Jerozolimie)

• Laudant, quod non intelligunt - chwalą to, czego nie rozumieją.

• Laudator temporis acti - chwalca przeszłości; konserwatysta.

• Laus alit artes - pochwała karmi sztukę. (Seneka za Enniuszem)

• Lavare manus - umywać ręce.

• Legant prius et postea despiciant - niech najpierw przeczytają, a potem lekceważą (a nie odwrotnie)

• Legere et non intellegere neglegere est - Czytać i nie rozumeć jest zaniedbaniem

• Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz (nie podlega karze czyn, który nie był jeszcze zabroniony, gdy go popełniono)

• Liber is est existimandus, qui nulli turpitudini seruit - za człowieka wolnego trzeba uważać tego, kto nie służy żadnej niegodnej sprawie („Rhetorica ad Herennium”, IV, 17, 24)

• Libera te ex inferis - uchroń siebie przed piekłem

• Littera docet, littera nocet - słowo uczy, słowo szkodzi

• Littera scripta manet - słowo zapisane pozostaje.

• Litterae non erubescunt - pismo się nie rumieni. (Cyceron)

• Lucidus ordo - jasny układ; przejrzysta konstrukcja.

• Lupus in fabula - o wilku mowa, a wilk tuż. (Terencjusz)

• Lux in tenebris - światło w ciemnościach. (Św. Jan)

M [edytuj]

• Macte animo, iuvenis! - bądź mężny, młodzieńcze!

• Magnis nominis umbra - cień wielkiego imienia; cień dawnej świetności.

• Magna di curant, parva neglegunt - o wielkie rzeczy bogowie się troszczą, o małe nie dbają

• Magnorum non est laus sed admiratio - wielkich ludzi należy podziwiać, nie chwalić

• Magnum in parvo - (dosłownie: dużo w małym) wiele treści w krótkiej wypowiedzi.

• Magnus ille, qui in divitiis pauper est - wielki jest ten, kto w bogactwie żyje jak ubogi. (Seneka)

• Maior reverentia e longinquo - większy szacunek z daleka. (Cesarz Tyberiusz)

• Malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla est - źle jest żyć w okowach konieczności, żadna jednak konieczność nie zmusza nas do życia. (Seneka za Epikurem)

• Manus manum lavat - ręka rękę myje

• Mater semper certa est - matka jest zawsze pewna (macierzyństwa nie trzeba dowodzić). Fragment prawnej definicji rodziców znajdującej się w Kodeksie Justyniana (II, 4, 5): Mater semper certa est, etiamsi uolgo conceperit, pater uero is est, quem nuptiae demonstrant - tożsamość matki jest zawsze pewna, nawet jeśli potomstwo jest pozamałżeńskie; ojcem zaś jest ten, z kim matka pozostaje w związku małżeńskim.

• Me nemo ministro fur erit - nie będę pomocnikiem złodzieja. (Juwenalis)

• Mea culpa - moja wina

• Mea culpa, mea maxima culpa - moja wina, moja bardzo wielka wina

• Medice, cura te ipsum - lekarzu, wylecz samego siebie (Św. Łukasz)

• Medicus curat, natura sanat - lekarz leczy, natura uzdrawia

• Medio tutissimus ibis - najbezpieczniej chodzić środkiem.

• Melior est canis vivus leone mortuo - lepszy jest żywy pies od martwego lwa. (Kohelet)

• Memento mori - pamiętaj o śmierci

• Memoria minuitur nisi exercetur - pamięć maleje jeśli się jej nie ćwiczy

• Memini tui, memento mei - pamiętam o tobie, pamietaj o mnie

• Mens sana in corpore sano - w zdrowym ciele zdrowy duch (Juwenalis)

• Messis quidem multa, operarii autem pauci - żniwo wprawdzie obfite, ale robotników mało. (Jezus Chrystus)

• Mirabile dictu - aż dziw powiedzieć.

• Miscere utile dulci - łączyć przyjemne z pożytecznym. (Horacy)

• More antiquo - starym obyczajem.

• More maiorum - obyczajem przodków.

• Morituri te salutant - idący na śmierć pozdrawiają cię (do Cezara)

• Mors est quies viatoris, finis est omnis laboris - śmierć jest spoczynkiem podróżnego, jest kresem mozołu wszelkiego.

• Mors malum non est, sola ius aequum generis humani - śmierć nie jest złem, a jedynie prawem obowiązującym cały rodzaj ludzki. (Seneka)

• Mors meta malorum - śmierć kresem cierpień

• Mors sola - tylko śmierć

• Mortui sunt, ut liberi vivamus - umarli, byśmy mogli żyć jako wolni ludzie

• Mulieres in Ecclesiis taceant - kobiety mają milczeć w kościele. (Św. Paweł)

• Multum, non multa - (dosłownie: dużo, a niewiele) dużo pod względem jakości, mało pod względem ilości. (Pliniusz Młodszy)

• Mundi est propria virtus - cnota jest właściwością świata. (Cyceron za Chryzypem)

• Mundus vult decipi, ergo decipiatur - świat chce być oszukiwany, niechże więc będzie

• Mutato nomine de te fabula narratur - o tobie ta bajka mówi, choć pod zmienionym imieniem (Horacy)

N [edytuj]

• Natura horret vacuum - natura nie znosi próżni.

• Naturalia non sunt turpia - rzeczy naturalne nie są wstrętne

• Navigare necesse est, vivere non est necesse - Żeglowanie jest konieczne, życie nie - Marek Antoniusz. do żeglarzy, aby wypłynęli w sztorm z Egiptu ze zbożem dla głodującego Rzymu. (Plutarch za Pompejuszem Wielkim)

• Ne puero gladium - nie dawaj dziecku miecza do ręki

• Ne quid nimis - nic ponad miarę. (Solon)

• Ne sutor supra crepidam iudicet - niech szewc nie ocenia tego, co jest powyżej trzewika. (Pliniusz Starszy)

• Nec Hercules contra plures - nawet Herkules nie pomoże przeciw wielkiej liczbie (polski odpowiednik siła złego na jednego)

• Nec locus ubi Troia - nie ma śladu gdzie była Troja

• Nec temere, nec timide - bez zuchwałości, ale i bez lęku (maksyma łacińska)

• Nec tecum possum vivere, nec sine te - nie mogę żyć z tobą ani bez ciebie

• Necesse est multos timeat quem multi timent - wielu musi się bać ten, kogo wielu się boi. (Seneka za Decimusem Laberiuszem)

• Nemo ante mortem beatus - nikogo nie można nazwać szczęśliwym przed śmiercią. (Solon)

• Nemo est casu bonus - nikt nie jest dobry przez przypadek. (Seneka)

• Nemo iudex idoneus in propria causa - nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie.

• Nemo iudex in sua causa - nikt nie jest (nie może być) sędzią we własnej sprawie

• Nemo potest duobus dominis servire - nikt nie może służyć dwom panom. (Jezus Chrystus)

• Nemo propheta in patria sua - nikt nie jest prorokiem we własnej ojczyźnie.

• Nemo regere potest nisi qui et regi - tylko ten umie rządzić, kto umie być posłusznym władzy. (Seneka, Solon)

• Nemo sapiens nisi patiens - nie jest mądry, kto nie jest cierpliwy

• Nemo sine vitiis est - nikt nie jest bez wad

• Neque ignorare medicum oportet quae sit aegri natura

• Nervus belli pecunia - pieniądz jest nerwem wojny. (Cyceron)

• Nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua - niech nie wie lewica twoja, co prawica twoja czyni. (Jezus Chrystus o jałmużnie)

• Nihil est ab omni parte beatum - nie ma bezwzględnego szczęścia

• Nihil est in intellectu quin prius fuerit in sensu - nie ma nic w umyśle, czego by przedtem w zmysłach nie było (Arystoteles).

• Nihil lacrima citius arescit - nic nie wysycha szybciej niż łza (Rhetorica ad Herennium, II, 31, 50; Cycero De inventione I, 56, 109)

• Nihil sub sole novum - nic nowego pod słońcem (Kohelet 1.10, często cytowane jako Nihil novi sub sole)

• Nil admirari - niczemu się nie dziwić. (Horacy)

• Nil desperandum - nie należy rozpaczać. (Horacy)

• Nil homini certum est - dla człowieka nie ma nic pewnego. (Owidiusz)

• Nil nisi bene - mów dobrze lub wcale.

• Nimium civiles viles - zbyt grzeczni bywają ordynarni

• Nolens volens - chcąc nie chcąc.

• Noli me tangere - nie dotykaj mnie. (Jezus Chrystus do Marii Magdaleny po swoim zmartwychwstaniu)

• Noli turbare circulos meos - nie zamazuj moich kół. (Archimedes)

• Nolite iudicare, et non iudicabimini - nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni. (Jezus Chrystus)

• Nolunt, ubi velis, ubi nolis, cupiunt - kiedy chcesz, odmawiają, kiedy nie chcesz, pragną. (Terencjusz)

• Nomina stultorum semper parietibus haerent - imiona głupców zawsze wypisane są na murach

• Nomina sunt odiosa - nie należy wymieniać nazwisk. (Cyceron)

• Non compos mentis - niespełna rozumu.

• Non est beatus, esse se qui non putat - nie jest szczęśliwy, kto się za szczęśliwego nie uważa. (Seneka za Publiliuszem Syrusem)

• Non est bonum esse hominem solum - nie jest dobrze człowiekowi być samemu.

• Non est potestas nisi a Deo - wszelka władza pochodzi od Boga. (Św. Paweł)

• Non est viri timere sudorem - nie przystoi mężczyźnie bać się ciężkiej pracy. (Seneka)

• Non in solo pane vivit homo - nie samym chlebem człowiek żyje. (Księga Powtórzonego Prawa)

• Non licet - nie wolno; nie godzi się.

• Non liquet - nic stąd nie wynika.

• Non mortem timemus, sed cogitationem mortis - nie śmierci się boimy, lecz myśli o śmierci. (Seneka)

• Non nova, sed novae - nie nowa rzecz, ale w nowy sposób przedstawiona.

• Non omnia possumus omnes - nie wszystko możemy wszyscy.

• Non omnis moriar - nie wszystek umrę (Horacy, Pieśni III, 30, 6)

• Non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est - nie ten jest biedny, kto posiada mało, lecz ten, kto pragnie więcej. (Seneka)

• Non scholae, sed vitae discimus - uczymy się nie dla szkoły, ale dla życia (odwrócona myśl Seneki Młodszego, który mówi: Non vitae, sed scholae discimus - '(niestety) nie uczymy się dla życia, ale dla szkoły'.

• Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire - znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać (Cyceron, Brutus, 37, 140)

• Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum - nie szata zdobi człowieka, lecz człowiek szatę.

• Non vini vi no, sed vi no aquae - Nie żegluję siłą wina, lecz wody.

• Non, ut edam, vivo sed ut vivam, edo - nie po to żyję, by jeść, lecz po to jem, aby żyć.

• Nosce te ipsum! - poznaj siebie samego.

• Nuda veritas - naga prawda. (Horacy)

• Nulla aetas ad discendum sera. - dosł. Żaden wiek (nie jest) do nauki zbyt późny.

• Nulla dies sine linea - ani dnia bez linii - ani jednego dnia bez pracy. (Apelles)

• Nulla est medicina sine lingua Latina - Niczym jest medycyna bez jezyka łacińskiego

• Nulla invidia sine amore - nie ma zazdrości bez miłości

• Nulla poena sine lege - nie ma kary bez przepisu prawa.

• Nulla regula sine exceptione - nie ma reguły bez wyjątku

• Nulla res tam necessaria est quam medicina - żadna rzecz nie jest tak niezbędna, jak medycyna

• Nulla sine Deo mens bona est - bez Boga żadna myśl nie jest dobra. (Seneka)

• Nulla vis maior pietate vera est - Nie ma większej siły niż prawdziwa miłość

• Nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez prawa (przepisu) (co nie zostało zabronione, jest dozwolone)

• Nullum est iam dictum, quod non sit dictum prius - nie ma takiej rzeczy powiedzianej, która nie zostałaby już powiedziana wcześniej (= wszystko już było) (Terencjusz, „Eunuch” 40)

• Nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit - nie było wielkiego geniuszu bez domieszki szaleństwa.

• Num custos fratris mei sum ego? - czyż jestem stróżem brata mego? Księga Rodzaju (Kain do Boga, po tym jak zabił Abla)

• Nunc est bibendum - teraz pijmy. (Horacy)

O [edytuj]

• O quam misericors est Deus, pius et iustus - o jakże miłosierny, sprawiedliwy i łagodny jest Bóg!

• O quam salubre, quam iucundum et suave est sedere in solitudine et tacere et loqui cum Deo - o jak zbawiennie, jak słodko i przyjemnie jest siedzieć w ciszy i milczeć i rozmawiać z Bogiem!

• O, imitatores, servum pecus! - o, naśladowcy, trzodo niewolników!

• O, sancta simplicitas! - o, święta naiwności! (Jan Hus)

• O, spectaculum miserum et acerbum! - o, widowisko nędzne i przykre!

• O tempora! O mores! - o czasy! O obyczaje! (Cyceron, In Catilinam I, 1)

• Obsequium amicos, veritas odium parit - schlebianie przysparza przyjaciół, prawda jest w nienawiści (dosł. „rodzi nienawiść”).

• Oculi plus vident quam oculus - oczy widzą więcej niż oko

• Oculum pro oculo, dentem pro dente - oko za oko, ząb za ząb.

• Oderint, dum metuant - niech nienawidzą, byleby się bali.

• Odi et amo - nienawidzę i kocham. (Katullus)

• Odi profanum vulgus et arceo - gardzę nieoświeconym tłumem i trzymam się od niego z dala (Horacy)

• Omne ignotum pro magnifico - wszystko, co nieznane, wydaje się wspaniałe. (Tacyt)

• Omne trinum perfectum - wszystko co potrójne (jest) doskonałe

• Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt - wszyscy życzą sobie zdrowia, ale często robią to, co zdrowiu szkodzi

• Omnes qui acceperint gladium, gladio peribunt - wszyscy, którzy za miecz chwytają, od miecza zginą. (Jezus Chrystus)

• Omnia mea mecum porto - wszystko co moje noszę ze sobą (Bias z Prieny)

• Omnia orta occidunt et aucta sensecunt - wszystko, co powstało, ginie, a co wzrosło, starzeje się. (Salustiusz)

• Omnia possibilia sunt apud Deum - u Boga wszystko jest możliwe. (Jezus Chrystus)

• Omnia subiecta sunt naturae - wszystko podlega naturze. (Demokryt i Epikur)

• Omnis ars naturae imitatio est - wszelka sztuka jest naśladowaniem natury. (Seneka)

• Omnis homo mendax - każdy człowiek jest kłamcą. (Księga Psalmów)

• Omnis qui se exaltat, humiliabitur - każdy, kto się wywyższa, będzie poniżony. (Św. Łukasz)

• Omnium artium medicina nobilissima est - ze wszystkich nauk medycyna jest najszlachetniejsza

• Optimum medicamentum quies est - najlepszym lekarstwem jest spokój

• Opus vitae - dzieło życia

• Ora et labora - módl się i pracuj

• Ora pro nobis - módl się za nami

• Otium pulvinar satanae - nieróbstwo jest łożem szatana

• Otium sine litteris mors est et hominis vivi sepultura - życie bez zajęć naukowych i literackich jest śmiercią i grobem żywego człowieka. (Seneka)

P [edytuj]

• Pacta sunt servanda - należy dotrzymywać układów.

• Panem et circenses - chleba i igrzysk.

• Parcere subiectis et debellare superbos - oszczędzać zwyciężonych, a dumnych poskramiać. (Wergiliusz)

• Pater noster - Ojcze nasz

• Pax melior est quam iustissimum bellum - pokój jest lepszy od najsłuszniejszej wojny

• Pecunia non olet - pieniądz nie śmierdzi (Cesarz Wespazjan wg Swetoniusza Ves. 23, 3)

• Pedibus in sententiam ire - głosować nogami (w senacie rzymskim).

• Per aspera ad astra - przez trudy do gwiazd - przez ciernie do gwiazd. (Seneka)

• Per fas et nefas - prawem i bezprawiem (nie przebierając w środkach)

• Per pedes apostolorum - na wzór apostołów; pieszo.

• Per scientiam ad salutem aegroti - przez wiedzę do zdrowia chorego

• Pereant qui ante nos nostra dixerunt - niech przepadną ci, którzy nasze słowa (mądre myśli) wypowiedzieli przed nami

• Pereat mundus, fiat iustitia - niech zginie świat, byle było sprawiedliwie.

• Periculum in mora - niebezpieczeństwo w zwłoce

• Piscem natare doces - rybę uczysz pływać

• Plenus venter non studet libenter - pełny brzuch uczy się niechętnie

• Plures crapula quam gladius perdidit - pijaństwo gubi gorzej od miecza

• Plurimos annos! - Sto lat! (dosł. Wielu lat!)

• Plus dat, qui in tempore dat - dwa razy daje, kto prędko daje.

• Plus ratio quam vis - rozum wyższy niż siła; niech przewodzi nie siła, lecz słuszność

• Poetae nascuntur, oratores fiunt - poetami się rodzą, mówcami zostają.

• Post cenam non stare sed mille passus meare - Po obiedzie nie stój, lecz przejdź tysiąc kroków

• Post hoc non est propter hoc - potem nie znaczy dlatego

• Post mortem est nulla voluptas - po śmierci nie czas na przyjemności

• Potius sero quam numquam - lepiej późno niż wcale. (Liwiusz)

• Praemonitus, praemunitus - ostrzeżony - uzbrojony

• Praesente medico nihil nocet - w obecności lekarza nic nie szkodzi

• Praevenire melius est quam praeveniri - lepiej jest wyprzedzać niż być wyprzedzanym

• Primum non nocere - po pierwsze - nie szkodzić (Hipokrates)

• Primum vivere, deinde philosophari - najpierw móc żyć, potem filozofować.

• Primus in orbe deos fecit timor - bogów na świecie najpierw stworzył strach (Petroniusz)

• Primus inter pares - pierwszy wśród równych.

• Principes hominum, filii hominum, non est salus in illis - darmo szukać zbawienia u pierwszych wśród ludzi, u synów ludzi (Adam Mickiewicz, na podstawie Księgi Psalmów 145,3: nolite confidere in principibus, in filiis hominum, quibus non est salus)

• Principiis obsta - zło niszcz w zarodku. (Owidiusz)

• Prior tempore, potior iure - pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa.

• Pro arte et studio - w obronie sztuki i nauki

• Pro captu lectoris habent sua fata libelli - los książek zależy od pojętności czytelników. (Terencjanus Maurus)

• Pro publico bono - dla dobra ogółu.

• Pro rege saepe, pro patria semper - dla króla - często, dla ojczyzny - zawsze.

• Probitas laudatur et alget - uczciwość zbiera pochwały i umiera z zimna. (Juwenalis)

• Proprium ingenii humani est odisse, quem laeseris - właściwe jest naturze ludzkiej nienawidzić tego, kogo się obraziło. (Tacyt)

• Pulvis es et in pulverem reverteris - prochem jesteś i w proch się obrócisz. (Księga Rodzaju)

• Pulvis et umbra sumus - prochem i cieniem jesteśmy Horacy

Q [edytuj]

• Quae nocent, docent - to, co szkodzi, uczy.

• Quae vetera nunc sunt, fuerunt olim nova - to co teraz jest stare, kiedyś było nowe (Kwintylian)

• Quae volumus, ea credimus libenter, at quae sentimus ipsi, reliquos sentire speramus - wierzymy chętnie w to, czego pragniemy, i spodziewamy się, że nasze uczucia podzielają inni (Juliusz Cezar)

• Qualis artifex pereo! - jakiż artysta ginie we mnie. (Neron)

• Qualis pater, talis filius - jaki ojciec, taki syn.

• Qualis rex, talis grex - (dosłownie: jaki król, taka trzoda) jaki pan, taki kram.

• Qualis vir, talis oratio - jaki mąż, taka mowa.

• Quem di diligunt, adolescens moritur. - Wybrańcy bogów umierają młodo. (Plaut za Menandrem)

• Quem Iuppiter vult perdere, dementat prius - kogo Jowisz chce zgubić, temu najpierw rozum odbiera. (Eurypides)

• Qui asinum non potest, stratum caedit - kto nie może bić osła, bije worek. (Petroniusz)

• Qui bibit, dormit; qui dormit, non peccat; qui non peccat, sanctus est (ergo: qui bibit - sanctus est) - kto pije - ten śpi, kto śpi - nie grzeszy, kto nie grzeszy - jest święty, a więc: kto pije, jest święty.

• Quicquid agis, prudenter agas et respice finem - cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i wypatruj końca (= miej na uwadze efekt).

• Quicquid discis, tibi discis - czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie.

• Quicquid Latine dictum sit, altum videtur - cokolwiek powiesz po łacinie brzmi mądrze.

• Qui desiderat pacem, praeparet bellum chcesz pokoju, szykuj się do wojny.

• Qui gladio ferit, gladio perit - kto mieczem wojuje od miecza ginie.

• Qui non est adversum vos, pro vobis est - kto nie jest przeciwko wam, ten jest z wami. (Jezus Chrystus)

• Qui non est mecum, contra me est - kto nie jest ze mną, jest przeciwko mnie (Jezus Chrystus)

• Qui non laborat, non manducet - kto nie chce pracować, niech nie je. (Św. Paweł)

• Qui rogat, non errat - kto pyta nie błądzi.

• Qui scribit, bis legit - kto pisze, ten podwójnie czyta.

• Qui tacet, consentire videtur - kto milczy, ten się zgadza.

• Quia nominor leo - bo się nazywam lew. (Ezop)

• Quid vesper ferat, incertum est - Nie wiadomo, co przyniesie wieczór.

• Quis fallere possit amantem? - któż zdoła oszukać tego, kto kocha? (Wergiliusz, Eneida, IV, 296)

• Quo vadis Domine - dokąd zmierzasz Panie? (św. Piotr Apostoł)

• Quod erat demonstrandum - co było do udowodnienia - skrót c.b.d.o. („co było do okazania”).

• Quod felix, faustum fortunatumque sit - Oby to było szczęśliwe, sprzyjające i pomyślne

• Quod licet Iovi, non licet bovi - Co przystoi Jowiszowi, nie przystoi wołu (polskie: co wolno wojewodzie, to nie tobie smrodzie)

• Quod me nutrit me destruit - to co mnie żywi zabija mnie

• Quod medicina aliis, aliis est acre venenum - co dla jednych jest lekarstwem, dla innych jest straszną trucizną

• Quod verum est, meum est - co jest prawdziwe, jest też moje. (Seneka)

• Quot capita, tot sententiae - ile głów, tyle zdań (polskie: „co głowa to koncepcja”)

• Quot homines, tot sententiae - ilu ludzi, tyle zdań.

• Quousque tandem (abutere Catillina, patientia nostra) ? - jak długo jeszcze (nadużywać będziesz, Katylino, naszej cierpliwości)? (Cyceron)

R [edytuj]

• Rara avis - rzadki ptak. (Juwenalis)

• Rationale animal est homo - człowiek jest istotą rozumną. (Seneka)

• Rediit ad plures - wrócił do większości (tj. umarł)

• Relata refero - powtarzam (tylko to), co słyszałem

• Rem tene, verba sequentur - rzecz trzymaj, słowa nadążą za nim (trzymaj się tematu, a słowa się znajdą) (Kato Starszy)

• Repetitio est mater studiorum - powtarzanie jest matką nauki (uczenia się)

• Requiescat in pace (R.I.P.) - niech spoczywa w pokoju (napis na nagrobkach)

• Res iudicata pro veritate habetur - sprawę osądzoną ostatecznie uważa się za rozstrzygniętą

• Res sacra miser - nieszczęśliwy jest rzeczą świętą. (Seneka)

• Res severa est verum gaudium - prawdziwa radość jest rzeczą poważną. (Seneka)

• Respice finem - patrz końca.

• Rex regnat, sed non gubernat - król panuje, ale nie rządzi

• Ridentem dicere verum - z uśmiechem mówić prawdę. (Horacy)

• Risu inepto res ineptior nulla est - nie ma nic mniej stosownego od śmiechu nie w porę (Katullus, 39, 16)

• Rixari de asini umbra - spierać się o cień osła; o rzecz błahą.

• Risum teneatis, amici? - czyżbyście się mogli powstrzymać od śmiechu, przyjaciele? (Horacy)

• Roma locuta, causa finita - Rzym przemówił, sprawa skończona

• Romanus sedendo vincit - Rzymianin siedząc zwycięża.

• Rosa pulchra est - Róża piękną jest.

S [edytuj]

• Sacra populi lingua est - język ludu jest rzeczą świętą. (Seneka Starszy)

• Saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia. - często jest tak, że pod płaszczem ubogim mądrość się skrywa.

• Saepe morborum gravium exitus incerti sunt - jak się zakończy ciężka choroba jest często niepewne (mimo, że pacjent ciężko choruje, zawsze może wyzdrowieć)

• Salus aegroti suprema lex esto - zdrowie chorego najwyższym prawem

• Salus populi suprema lex esto - dobro ludu najwyższym prawem. (Cyceron)

• Salus rei publicae suprema lex esto - dobro państwa najwyższym prawem (Cyceron)

• Sapere aude - odważ się być mądrym (Horacy)

• Sapienta ars vivendi putanda est - mądrość należy uważać za sztukę życia

• Sapienti sat - mądremu wystarczy. (Plaut), mądrej głowie dość dwie słowie (zob. Dictum sapienti sat)

• Satis verborum - wystarczy słów.

• Scientiae radices amarae, fructus dulces - Wiedzy korzenie niemiłe, owoc słodki.

• Scio me nihil scire - wiem, że nic nie wiem (Sokrates)

• Scribere scribendo, dicendo dicere disces - pisać uczysz się pisząc, mowy - mówiąc

• Se contentus est sapiens - mędrzec zadowala się sobą. (Seneka)

• Semel emissum volat irrevocabile verbum - słowo raz wypowiedziane nie powraca. (Horacy)

• Semper avarus eget - skąpiec zawsze cierpi niedostatek. (Horacy)

• Semper fidelis - zawsze wierny

• Semper in altum - zawsze wzwyż

• Semper invicta - zawsze niezwyciężona (dewiza, obecna w herbie Warszawy)

• Semper paratus - zawsze gotowy

• Seniores priores - starsi mają pierwszeństwo.

• Sero venientibus ossa - kości (zostają) dla tych, którzy przychodzą za późno (na ucztę); kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi

• Serviatus status brevis est - Trzeźwość jest stanem przejściowym

• Si ad naturam vives, numquam eris pauper - jeśli będziesz żyć w zgodzie z naturą, nigdy nie będziesz ubogi. (Seneka)

• Si Deus pro nobis, quis contra nos? - jeśli Bóg jest z nami, któż przeciwko nam? (Św. Paweł)

• Si duo faciunt idem, non est idem - gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo. (Terencjusz)

• Si non iurabis, non regnabis - jeżeli nie zaprzysięgniesz, nie będziesz panował

• Si parva licet componere magnis - jeśli się godzi porównywać rzeczy małe z wielkimi.

• Si tacuisses, philosophus mansisses - gdybyś milczał, byłbyś filozofem (a tak odezwaniem się ujawniłeś głupotę)

• Si vis amari, ama! - chcesz być kochanym, kochaj! (Seneka)

• Si vis pacem, para bellum - jeśli chcesz pokoju, przygotuj się do wojny (Wegecjusz)

• Si vis pacem, para iustitiam - chcesz pokoju, czyń sprawiedliwość

• Sibi omino similis

• Sic itur ad astra - tak się idzie do gwiazd. (Wergiliusz)

• Sic transit gloria mundi - tak przemija chwała tego świata

• Sicut mater, ita et filia eius - jaka matka, taka córka. (Ezechiel)

• Signum temporis - znak czasu.

• Silva rerum - las rzeczy.

• Similia similibus curantur - podobne leczy się podobnym (zasada medycyny ludowej: czymżeś się struł, tym się lecz) (homeopatia)

• Sine ira et studio - bez gniewu i namiętności (Tacyt, Roczniki - zapewnienie o bezstronności autora)

• Sine labore non erit panis in ore - bez pracy nie będzie chleba w ustach (polskie: Bez pracy nie ma kołaczy)

• Sit nox cum somno, sit sine lite dies - niech noc nie będzie bezsenna, a dzień upłynie bez kłótni. (Marcjalis)

• Sit tibi terra levis. - dosł. niechaj tobie ziemia lekka - niech ci ziemia lekką będzie. (Marcjalis za Eurypidesem)

• Sola ratio perfecta beatum facit - tylko doskonały rozum czyni człowieka szczęśliwym. (Seneka)

• Solus contra omnes - sam przeciw wszystkim

• Spiritus flat ubi vult - duch tchnie, kędy chce. (Św. Jan)

• Stultum facit fortuna, quem perdere vult - kogo los chce zgubić, tego głupcem czyni. (Publiliusz Syrus)

• Suae quisque fortunae faber - każdy jest kowalem własnego losu

• Sub specie aeternitatis - z punktu widzenia wieczności.

• Summum ius, summa iniuria - najwyższe prawo to najwyższa niesprawiedliwość; ścisłe trzymanie się litery prawa prowadzi do wydawania krzywdzących wyroków.

• Superflua non nocent - nadmiar nie szkodzi

• Sursum corda! - w górę serca! - nie traćcie ducha. (Jeremiasz)

• Sus Minervam docet - świnia poucza Minerwę.

• Sustine et abstine - cierp i panuj nad sobą. (Epiktet)

T [edytuj]

• Tabula rasa - czysta tablica.

• Tace, Fatua! - Milcz, Głupia! (Zygmunt I Stary do żony Bony Sforzy)

• Taedium vitae - wstręt do życia.

• Talis pater, talis filius - Jaki ojciec, taki syn.

• Tarde venientibus ossa - dosł. Dla leniwie przychodzących kości - spóźnionym dostają się kości

• Te Deum laudamus - Ciebie, Boga, wychwalamy.

• Tempora labuntur tacitisque senescimus annis - czas upływa, a my starzejemy się niepostrzeżenie (dosł. wraz z cicho upływającymi latami) (Owidiusz, Fasti, VI, 771)

• Tempora mutantur et nos mutamur in illis - czasy się zmieniają i my zmieniamy się wraz z nimi.

• Tempus fugit, aeternitas manet - czas ucieka, wieczność pozostaje (trwa) (Wergiliusz)

• Terribilis est locus iste - przerażające jest owo miejsce

• Tertius gaudens - trzeci się cieszy (polskie: gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta)

• Testis unus, testis nullus - jeden świadek, żaden świadek.

• Tolle pecuniam, bella sustuleris. - Usuń pieniądze, usuniesz wojnę.

• Tota vita discendum est mori - przez całe życie trzeba się uczyć umierać. (Seneka)

• Totus Tuus - Cały Twój

• Trahit sua quemque voluptas - każdy ulega swoim namiętnościom. (Wergiliusz)

• Transire suum pectus mundoque potiri - wznieść się ponad granice ludzkich możliwości i przewodzić światu

• Tres faciunt collegium - trzech tworzy stowarzyszenie (zwyczajowe i prawne minimum do założenia stowarzyszenia)

• Treuga Dei - rozejm Boży

• Tu dices - Ty tak powiesz

• Tua res agitur, paries cum proximus ardet - o ciebie chodzi, gdy płonie dom sąsiada. (Horacy)

• Tuta timens - bojąc się rzeczy bezpiecznych.

U [edytuj]

• Ubi bene, ibi patria - gdzie dobrze, tam ojczyzna.

• Ubi concordia, ibi victoria - gdzie zgoda, tam zwycięstwo

• Ubi dubium, ibi libertas - gdzie jest zwątpienie, tam jest wolność

• Ubi lex, ibi poena - gdzie prawo, tam i kara.

• Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia - gdzie ty Gajuszem, tam ja Gają (starożytna formuła ślubna wypowiadana przez pannę młodą)

• Ultio doloris confesio est - zemsta jest przyznaniem się do cierpienia [Seneka]

• Ultra posse nemo obligatur - nikt nie jest zobowiązany zrobić więcej niż może.

• Unum castigabis, centum emendabis - jednego zganisz, a stu (tym) naprawisz

• Usus magister est optimus - doświadczenie jest najlepszym nauczycielem, Cyceron

• Unus pro multis - jeden za wszystkich. (Wergiliusz)

• Usus est tyrannus - zwyczaj jest tyranem.

• Ut ameris, amabilis esto - jeśli chcesz być kochanym, bądź godny miłości

• Ut pictura poesis - poezja jest jak obraz Horacy

• Ut sementem feceris, ita metes - jak posiejesz, tak zbierzesz.

• Ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis! - abyś był lekki w nocy, krótko jedz

• Utinam falsus vates sim! - obym był fałszywym prorokiem!

• Utile dulci miscere - łączyć przyjemne z pożytecznym.

• Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant - dosłownie: Robią pustynię (z kraju) i nazywają to pokojem (lub: twierdzą, że przynieśli mu pokój). [Tacyt]

V [edytuj]

• Vade mecum! - dosłownie: chodź ze mną (postępuj jak wskazano - nazwa poradników)

• Vae misero mihi - biada mi nieszczęsnemu (Terencjusz, Andria 302)

• Vae victis! - biada zwyciężonym! Król Galów, Brennus. (porównaj gloria victis)

• Vale et me ama - żegnaj i kochaj mnie (forma zakończenia listu)

• Varietas delectat - zmienność sprawia przyjemność (wg Rhetorica ad Herennium III, 12, 22-zasada starożytnej retoryki nakazująca urozmaicać tok przemówienia, żeby zapobiec jego monotonii a tym samym zmęczeniu i znudzeniu słuchaczy).

• Vanitas vanitatum et omnia vanitas - marność nad marnościami i wszystko marność. (Kohelet)

• Varium et mutabile semper femina - chwiejną i zmienną jest zawsze kobieta. (Wergiliusz)

• Veni, vidi, vici - przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem (wg Plutarcha słowa Juliusza Cezara po zwycięstwie nad Farnacesem, królem Pontu)

• Venimus, vidimus, Deus vicit - przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwycięzył (Jan III Sobieski, przesyłając papieżowi Innocentemu XI chorągiew Proroka zdobytą w 1683 r. pod Wiedniem)

• Ventum seminabunt et turbinem metent - wiatr siać będą, a zbierać burzę. (Księga Ozeasza)

• Verba volant, scripta manent - słowa ulatują, pismo zostaje.

• Veritas odium parit, obsequium amicos - prawda rodzi nienawiść, ustępliwość przyjaciół. (Terencjusz)

• Venter non habet aures - brzuch nie ma uszu; słowami głodnego nie nakarmisz

• Verba docent, exempla trahunt - słowa uczą, przykłady pociągają (skłaniają do naśladowania)

• Verba et voces praetereaque nihil - słowa i słowa, nic ponadto

• Veritas temporis filia est - prawda jest córką czasu (= z czasem wszystko wychodzi na jaw; wg Gelliusza XII, 11, 7 „słowa któregoś z dawnych poetów, którego nazwisko mi teraz wyleciało z pamięci”)

• Verus amicus rara avis est - prawdziwy przyjaciel jest rzadkim ptakiem

• Vestigia terrent - ślady odstraszają (a więc nie wchodźmy do jaskini, jeżeli widać tylko ślady wchodzących)

• Videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat - niechaj baczą konsulowie, by rzeczpospolita nie poniosła jakiej szkody.

• Video lupum - widzę wilka (polskie: O wilku mowa, a wilk tuż)

• Video meliora proboque, deteriora sequor - widzę i pochwalam to, co lepsze, ale skłaniam się ku gorszemu (Owidiusz, Metamorfozy, VII 20-21: wypowiedź Medei przeżywającej konflikt między lojalnością wobec ojca, a miłością do Jazona).

• Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam - czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny. (Św. Mateusz)

• Vince in bono malum - zło dobrem zwyciężaj. (Św. Paweł)

• Vino pellite curas - winem odpędźcie troski. (Horacy)

• Vinum incendit iras - wino rozpala gniew. (Seneka)

• Virtus ad beate vivendum sufficit - cnota wystarcza do szczęścia. (Seneka)

• Virtus est perfecta ratio - cnota jest doskonałym rozumem. (Cyceron)

• Virtuti militari. - męstwu żołnierskiemu

• Vis maior - siła wyższa.

• Vita mancipio nulli datur, omnibus usu - życia nikt nie otrzymuje na własność, lecz wszyscy do użytku. (Lukrecjusz)

• Vita sine litteris mors est - życie bez nauki śmiercią jest

• Viva vox docet - żywe słowo kształci

• Vivere militare est - życie jest walką. (Seneka)

• Vivere nolit, qui mori non vult - kto nie chce umierać, ten nie chce też żyć. (Seneka)

• Volenti nihil difficile - dla chcącego nic trudnego.

• Volenti non fit iniuria - chcącemu nie dzieje się krzywda

• Vos estis sal terrae; vos estis lux mundi - wy jesteście solą ziemi; wy jesteście światłością świata. (Jezus Chrystus do apostołów)

• Vox clamantis in deserto - głos wołającego na pustyni. (Księga Izajasza)

• Vox populi, vox Dei - głos ludu, to głos Boga (Alkuin - ok. 735-804)

• Vulgare amici nomen, sed rara est fides - słowo „przyjaciel” jest pospolite, ale lojalność jest bardzo rzadka

• Vulnerant omnes, ultima necat. - ranią wszystkie, ostatnia zabija (o godzinach; napis na zegarze)

---