Pisemny egzamin dojrzałości z biologii

we wszystkich szkołach średnich dla dorosłych

Termin: 11 maja 2005 r. Godzina: 15.30

1. Przedstaw autotrofy i heterotrofy jako grupy organizmów wykorzystujące różne źródła energii.

2. Scharakteryzuj różne rodzaje oddziaływań międzygatunkowych oraz przedstaw ich znaczenie biologiczne.

3. Na wybranych przykładach przedstaw zależności między budową i funkcją na różnych poziomach organizacji życia.

Wykonaj polecenia zawarte w 30. zadaniach umieszczonych w załączniku do powyższego tematu.

Załącznik do tematu 3:

Na wybranych przykładach przedstaw zależności między budową i funkcją na różnych poziomach organizacji życia.

Zadanie 1. (0 - 6 pkt.)

1. Podaj nazwy czterech królestw oznaczonych liczbami 1 do 4 na schemacie drzewa rodowego organizmów żywych.

2. Wybierz i podkreśl dwóch przedstawicieli królestwa Protista:

muchomor, pantofelek, żaba, sosna, okrzemka, wąż, karp

Zadanie 2. (0 - 6 pkt.)

1. Przyporządkuj rodzajowi komórki ilustrujący ją rysunek:

2. Porównaj budowę trzech rodzajów komórek wpisując znak „+” dla oznaczenia występowania danej struktury komórkowej, w odpowiedniej rubryce poniższej tabeli.

	Komórka zwierzęca	Komórka roślinna	Komórka grzyba
Cytoplazma
Błona komórkowa
Ściana komórkowa
Plastydy
Mitochondria

Zadanie 3. (0 - 2 pkt.)

Ściana komórkowa zbudowana jest zawsze z celulozy. Oceń prawdziwość tego stwierdzenia uzasadniając ocenę jednym argumentem.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 4. (0 - 7 pkt.)

Rysunek przedstawia schemat budowy pieczarki.

1. Podpisz wszystkie zaznaczone elementy budowy pieczarki.

2. Uzupełnij zdanie wybierając odpowiednie określenia z niżej podanych:

Pieczarka jest przykładem ........................................................, gdyż ma zarodniki ............................................................................................ .

(workowca, pleśni, podstawczaka, umieszczone w workach, umieszczone na podstawkach, konidialne).

3. Wymień dwa sposoby rozmnażania się grzybów.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 5. (0 - 3 pkt.)

1. Przyporządkuj rodzajowi odżywiania się grzybów odpowiedni przykład:

pasożytnictwo saprofityzm

huba rdza źdźbłowa drożdże piekarnicze muchomor sromotnikowy pieczarka polna

I. ................................. II. ............................................

2. Podaj nazwę zdefiniowanego poniżej rodzaju heterotrofa.

Jest to organizm odżywiający się na koszt i ze szkodą dla drugiego żywego organizmu.

.............................................................

Zadanie 6. (0 - 4 pkt.)

Wymień po jednym przykładzie przedstawiającym znaczenie grzybów uzupełniając poniższą tabelę.

	Znaczenie w przyrodzie	Znaczenie dla człowieka
POZYTYWNE
NEGATYWNE

Zadanie 7. (0 - 3 pkt)

Przyporządkuj każdemu z określeń odpowiednie przykłady:

organizm narząd organellum

mitochondrium euglena serce chloroplast kończyna

I. ............................. II. ................................. III. ..................................

Zadanie 8. (0 - 2 pkt.)

Wymień dwa przykłady organów roślinnych oraz podaj po jednej funkcji dla każdego z nich.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zadanie 9. (0 - 2 pkt.)

Wskaż strzałką i podpisz każdy z wymienionych elementów budowy liścia: ogonek, blaszka liściowa, nerwacja, przylistki

Zadanie 10. (0 - 1 pkt)

Przyporządkuj tkance roślinnej odpowiednią funkcję.

Miękisz palisadowy lub gąbczasty Kolenchyma (zwarcica) lub sklerenchyma (twardzica) Łyko lub drewno

pełni funkcję przewodzącą pełni funkcję okrywającą pełni funkcję wzmacniającą pełni funkcję asymilacyjną

I. ..................... II. .................... III. ......................

Zadanie 11. (0 - 1 pkt)

Na podstawie analizy rysunków podaj jedną różnicę w budowie skórki korzenia (A) i liścia (B).

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zadanie 12. (0 - 2 pkt.)

1. Ustal i podaj kolejność etapów transportu wody z solami mineralnymi w roślinie, wpisując liczby od 1 do 5 w odpowiednie rubryki tabeli.

	Transport przez komórki miękiszu w liściu.
	Transport przez komórki drewna w łodydze.
	Transport przez komórki miękiszu korzeniowego do wiązek przewodzących.
	Absorpcja wody przez włośniki.
	Transpiracja.

2. Określ rolę wody w procesie fotosyntezy.

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

Zadanie 13. (0 - 2 pkt.)

1. Ustal i podaj, czy przedstawiona na schemacie obok faza procesu fotosyntezy jest zależna od światła.

............................................................................

2. Wymień jeden przykład wtórnego produktu fotosyntezy (asymilatu).

............................................................................

Zadanie 14. (0 - 1 pkt)

Pod względem sposobu odżywiania się organizmy tworzące biocenozę podzielono na dwie grupy zwane poziomami troficznymi: producentów i konsumentów.

Opisz zależność, która łączy producentów i konsumentów w ekosystemach.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 15. (0 - 1 pkt)

Wybierz i zaznacz prawidłową odpowiedź:

Zwierzętami, które nie wykształcają tkanek są:

robaki płaskie pierścienice

gąbki stawonogi

Zadanie 16. (0 - 4 pkt.)

Schemat przedstawia budowę skóry człowieka.

1. Podpisz na powyższym rysunku wskazane warstwy budujące skórę człowieka.

2. Przedstaw znaczenie gruczołów potowych lub włosów w procesie termoregulacji.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

3. Uzasadnij za pomocą jednego argumentu słuszność następującego stwierdzenia: Skóra odgrywa rolę w odbiorze informacji ze środowiska zewnętrznego.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 17. (0 - 2 pkt.)

Receptory dzielą się w zależności od rodzaju odbieranych przez nie bodźców.

Podaj po jednym przykładzie narządów zmysłów, w których zlokalizowane są:

1. fotoreceptory .................................................................................................................

2. chemoreceptory:.............................................................................................................

Zadanie 18. (0 - 1 pkt)

Przyporządkuj każdemu z ośrodków właściwą dla niego lokalizację w mózgu człowieka:

ośrodek wzroku ośrodek słuchu ośrodek głodu i sytości

płat skroniowy kory mózgowej płat ciemieniowy kory mózgowej, płat potyliczny kory mózgowej międzymózgowie (podwzgórze)

I - ................, II - .................., III - ......................

Zadanie 19. (0 - 6 pkt.)

1. Na przedstawionym obok schemacie budowy układu pokarmowego człowieka wskaż strzałkami i podpisz wszystkie jego struktury, w których odbywa się trawienie pokarmu.

2. Podaj jeden przykład przystosowania do wchłaniania pokarmu w przewodzie pokarmowym człowieka.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

3. Wybierz i zaznacz prawidłową odpowiedź.

Wyrostek robaczkowy u człowieka:

1. jest narządem szczątkowym.

2. odgrywa rolę w trawieniu skrobi.

3. odgrywa rolę w trawieniu lipidów.

4. jest silniej rozwinięty niż u ptaków roślinożernych.

Zadanie 20. (0 - 2 pkt.)

Uzupełnij poniższy schemat tak, aby przedstawiał on serce

ssaka. Podpisz na nim przedsionki oraz komory.

Zadanie 21. (0 - 4 pkt.)

Rysunki przedstawiają serca organizmów należących do trzech gromad kręgowców.

Na podstawie analizy tych rysunków oceń prawdziwość zamieszczonych poniżej informacji wstawiając znak + w odpowiedniej rubryce tabeli: prawda (P) lub fałsz (F).

	P	F
W sercu ryby, żaby, gada występują zastawki uniemożliwiające cofanie się krwi.
Przez serce ryby płynie krew utlenowana i odtlenowana .
Serce płaza zbudowane jest z dwóch komór i jednego przedsionka
W sercu gadów występuje niewielkie mieszanie się krwi odtlenowanej i utlenowanej.

Zadanie 22. (0 - 4 pkt.)

Studenci na ćwiczeniach z fizjologii zwierząt wykonali następujące doświadczenie:

1. Przygotowali trzy probówki i do każdej z nich wlali po 10 ml świeżej krwi bydlęcej.

2. Każdą z probówek umieścili w miejscu o różnej temperaturze: w temperaturze pokojowej (probówka 1), w zlewce z lodem umieszczonej w lodówce (probówka 2) i w zlewce z wodą o temperaturze około 40 ^oC, umieszczoną w podgrzewaczu (probówka 3).

3. Po upływie 5 minut dokonali obserwacji krwi w każdej z trzech probówek, a wyniki zapisali w poniższej tabeli.

Probówka	1	2	3
Obserwacje	niewielki stopień krzepnięcia krwi.	brak zmian związanych z krzepnięciem krwi, płynna konsystencja krwi.	duży stopień krzepnięcia krwi, krew, utraciła płynną konsystencję.

1. Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby przedstawiało ono hipotezę badawczą potwierdzoną wynikami doświadczenia:

........................................................................................... wpływa na proces krzepnięcia krwi.

2. Sformułuj problem badawczy do opisywanego doświadczenia.

.......................................................................................................................................................

3. Oceń prawdziwość następującego stwierdzenia: Wyniki opisanego powyżej doświadczenia mogą być wykorzystane w medycynie. Swoją ocenę uzasadnij jednym argumentem.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 23. (0 - 3 pkt.)

Choroby układu krążenia są nadal jedną z najczęstszych przyczyn śmierci Polaków. Cierpią na nie również młodzi ludzie.

1. Wymień przykład choroby układu krążenia uwarunkowanej czynnikami środowiskowymi.

.......................................................................................................................................................

2. Podaj przykład przyczyny sprzyjającej powstaniu choroby układu krążenia.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 24. (0 - 2 pkt.)

Aktywność fizyczna polegająca na uprawianiu ćwiczeń ruchowych zapobiega zaburzeniom różnych procesów przebiegających w organizmie człowieka. Podaj dwa przykłady pozytywnego wpływu ćwiczeń ruchowych na zdrowie człowieka.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 25. (0 - 10 pkt.)

Rysunek przedstawia budowę szkieletu człowieka.

1. Podpisz na nim zaznaczone strzałkami kości. Zaznacz tę kość, która jest składnikiem szkieletu osiowego.

2. Przyporządkuj części szkieletu odpowiednie narządy wewnętrzne, które są przez nią chronione.

czaszka klatka piersiowa kręgosłup miednica

płuca jajniki pęcherz moczowy rdzeń kręgowy serce, mózgowie

I - .........., II - ..........., III - ..........., IV - ............

3. Przedstaw znaczenie szkieletu w układzie ruchu człowieka.

....................................................................................................................................................

Zadanie 26. (0 - 2 pkt.)

Przemieszczanie się organizmów odgrywa zasadniczą rolę w kontaktach między osobnikami oraz w ich rozmnażaniu się.

Przestawione poniżej informacje posegreguj na te, które charakteryzują rozmnażanie płciowe (I) oraz te, które odnoszą się do rozmnażania bezpłciowego (II).

1. W tym typie rozmnażania uczestniczy tylko jeden z osobników rodzicielskich.

2. W tym typie rozmnażania uczestniczą najczęściej dwa osobniki rodzicielskie.

3. Osobniki potomne powstają wskutek połączenia się gamet (męskiej i żeńskiej).

4. Osobniki potomne powstają wskutek podziału lub pączkowania osobnika rodzicielskiego.

5. Osobniki potomne powstałe w wyniku tego typu rozmnażania mają identyczną informację genetyczną jak osobniki rodzicielskie.

I. .................................., II. ...................................


Zadanie 27. (0 - 3 pkt.)

Rysunek przedstawia schemat jednego rodzaju komórek rozrodczych. Podaj nazwę tej komórki oraz przedstaw funkcje wskazanych strzałkami struktur (A i B).

.......................................................................................................

A: ..................................................................................................

B: ..................................................................................................

Zadanie 28. (0 - 9 pkt.)

Czarne i brązowe umaszczenie świnki morskiej zależy od jednej pary alleli (B -czarne umaszczenie, b - brązowe). Krzyżowano czarne, homozygotyczne świnki morskie z brązowymi. Rysunki ilustrują wyniki krzyżówek.




1. Podaj genotypy pokolenia rodziców (P) oraz potomstwa w F₁.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

2. Oblicz i przedstaw stosunek fenotypów w pokoleniu F₂.

Stosunek fenotypów: ...........................................................................

3. Podaj nazwę prawa, zgodnie z którym dziedziczy się ta cecha.

.......................................................................................................................................................

4. Zaproponuj krzyżówkę, która sprawdzi, czy osobnik o fenotypie dominującym jest heterozygotą, czy homozygotą. Uzasadnij swój wybór.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

5. Przedstaw dwa przykłady zastosowania genetyki w hodowli zwierząt lub roślin.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 29. (0 - 2 pkt.)

Żyjemy w czasach, gdy działalność człowieka zagraża jego egzystencji, stanowi też poważne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego.

Uzasadnij powyższe stwierdzenie za pomocą dwóch argumentów.

.......................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 30. (0 - 4 pkt.)

Idea ochrony przyrody rozwinęła się w potężny ruch międzynarodowy. Jedną z form ochrony przyrody jest ochrona gatunkowa.

1. 
   Spośród przedstawionych na rysunkach organizmów wybierz i zaznacz trzy, które są chronione w Polsce.

2. Podaj przykład innej, niż ochrona gatunkowa, formy ochrony przyrody w Polsce.

......................................................................................................................................................

Razem: 100 pkt.

strona 12 z 12

strona 11 z 12

strona 1 z 12

1. ................................................

2. ................................................

3. ................................................

4. ................................................

A

B

C

D

Komórka roślinna .............

Komórka zwierzęca ..........

Komórka drożdży .............

A

B

A

B

żółw błotny

salamandra plamista

sosna zwyczajna

storczyk szerokolistny ślimak winniczek stokrotka pospolita mech płonnik

RYBY PŁAZY GADY

---