WYKŁADY - SPOŁECZNOŚCI LOKALNE

Wiek XIX wiek to kapitalizm, który wywołuje zmiany:

Wieś - w historii daje się zauważyć wydzielenie dwóch ścieżek rozwoju rolnictwa

1. Wieś kontynentalna

2. Wieś wyspiarska ( była też w europie kontynentalnej północnej )

RÓŻNICE WSI:

Ad. 1 WIEŚ WYSPIARSKA - ziemia należy do land lorda - wielkiego właściciela ziemi, który jej nie uprawia a dzieli ją na farmy ( mniejsze gospodarstwa ), które wydzierżawia;

Dzierżawca może uprawić, czerpać korzyści i płacić czynsz dzierżawy; umowa dzierżawy zawarta jest na jakiś okres czasu do momentu wypowiedzenia, rozwiązania umowy;

Może też wypowiedzieć dzierżawę ; ten stosunek dzierżawny zakłada zmienne, które decydują o logice gospodarowania i rozwoju rolnictwa.

• Ten który chce dzierżawić farmę musi dysponować kapitałem;

• musi mieć środki na nowy sprzęt do uruchomienia produkcji do zainwestowania w farmę

• musi mieć środki na przeżycie rodziny

• Musi posiadać środki na wynajęcie siły roboczej (pracuje rodzina i wynajęta siła robocza)

• Dzierżawca musi kalkulować koszty produkcji aby uzyskać zysk i zwrot poniesionych nakładów aby zapłacić czynsz dzierżawny w przyszłym roku + koszty jaki poniósł w roku ubiegłym + zysk

• Musi mieć kapitał odłożony aby stać go było na odnowienie dzierżawy;

• Zdobywa środki na posag dla córek, synów i aby kupić farmę od właściciela.

Skąd pozyskać kapitał? Ze sprzedaży produkcji rolnej to oznacza wyjście na rynek i ulokowanie swojej pozycji na rynku produktów rolnych; więcej sprzeda to wyższy zysk

Dzierżawca (?) zainteresowany aby produktywność farmy była najwyższa;

• nieużytki to inwestycja w melioracje

• bydło wymiana na lepsze

• pszenica mniej wydajną na bardziej wydajną

Co zależy od długości umowy dzierżawy:

mechanizm → farmer silnie związany z rynkiem i zależny od rynku

kalkulacje → nakłady i zyski

• zainteresowany postępem w rolnictwie ( modernizacja rolnictwa ) to nawożenie, dobre odmiany roślin, zwierząt

• jest ekonomicznie zainteresowany unowocześnieniem rolnictwa

ROLNICTWO WYSPIARSKIE - wyższa produkcja od rolnictwa kontynentalnego; silniej związane z rynkiem.

Ceny produkcji regulowane przez rynek; lokalne rynki zbytu → jest zysk lub strata

Konkuruje na rynku z innymi producentami to powoduje zainteresowanie podniesieniem jakości produktu; lepsza jakość = lepsza cena produktu

• Aby rozwój rolnictwa był intensywny to konieczna jest rewolucja;

I rewolucja - to wprowadzenie do upraw roślin pastewnych okopowych i zielonych ( koniczyna, lucerna, buraki, ziemniaki ); wysiew roślin motylkowych powoduje że ziemia staje się żyźniejsza ( azot w korzeniach ) to naturalne użyźnienie ziemi; Hodowla w stajni - nawóz naturalny;

Czym wyróżnia się ROLNICTWO KONTYNENTALNE:

1. Ziemia w warunkach feudalnych - ziemia należy do właściciela ziemskiego, uprawiają poddani chłopi, którzy mają własne gospodarstwa i dodatkowo folwark pański, na którym pracują; chłop pańszczyźniany lub w wymiarze towarowo - czynszowym;

Mamy stosunki pomiędzy właścicielem ziemskim a tym który uprawia ziemie niezapośredniczonym przez rynek

2. Gospodarstwo chłopskie jest samo wystarczające, nie ma rynku i czynników samo modernizujących

GOSPODARSTWO KAPITALISTYCZNE - przepływ siły roboczej ze wsi do miast → potrzebni robotnicy, więc musi zostać zniesione poddaństwo + reformy uwłaszczeniowe; rozdział własności ziemi na chłopską i pańską ( folwark pańszczyźniany przekształcił się w for walk kapitalistyczny )

Folwark kapitalistyczny - wcześniej gdy było poddaństwo nie musiał mieć narzędzi, siły pociągowej, nie płacił za siłę roboczą

Posiadał spichlerze na zboże, stajnie dla koni; mniej zabudowań ściśle gospodarczych

Folwark kapitalistyczny - ma już ziemię;

• musi posiadać na własność wszystkie czynniki produkcji ( narzędzia, siłę pociągową, konie ( karmione + siła pociągowa )

• musi wynająć siłę roboczą ( zapłacić)

• musi posiadać kapitał i inne związki z rynkiem rolnym

skala tego folwarku powoduje że z rynku nie może się wycofać ( ma zapasy produkcji ) jest w przymusie funkcjonalnym

• musi mieć kapitał

• musi stale pozyskiwać kapitał

• musi mieć na podatki rolne ( przy rolnictwie wyspiarskim również )

• kalkulacja ekonomiczna kiedy siła robocza rośnie w cenę ( póki jest tania, to ekstensywne rolnictwo, nie intensywne ), brak modernizacji rolnictwa przy taniej sile roboczej

[ Internet ] ekon. ekstensywna gospodarka rolna gospodarka rolna, którą charakteryzują niskie nakłady pracy i środków na jednostkę powierzchni gruntu; wzrost produkcji uzyskuje się głównie dzięki powiększaniu powierzchni upraw. [ Internet ]

• gospodarstwo chłopskie - rodzinne - właściciel ziemi jest ten, który na niej gospodaruje wraz z innymi członkami rodziny

• poza podatkami nie ma silnych ekonomicznych bodźców, które powodowały by, że gospodarstwo chce silnie wiązać się z rynkiem i modernizować gospodarstwo;

• potrzeby rodziny zaspokaja w obrębie gospodarstwa ( pokarmowe, ubraniowe / przędzenie we własnym zakresie len + płótno + uszycie /, buty / drewniane /, kapelusz / ze słomy /; wymiana produktów na kapotę, materiał budowlany - drewno z lasu i cieślarka np. sąsiad, rzemieślnik ze wsi; strzecha kryta trzciną; narzędzia drewniane / pług, lemiesz /; sierp ze stali to jarmark miejsce nabycia lub kowal

• koni się nie kuje bo nie ma bitych dróg

• nie istniał silny przymus ekonomiczny do zewnętrznego otoczenia z rynkiem

• ekonomiczny czynnik to przymus administracyjny, zależą od realiów kulturowych ( wykształcenie i być nastawionym na nowinki, oświatę )

------------------------------------------

Polska - KONTYNENTALNE ROLNICTWO; proces uwłaszczenia i przekształcenia w rolnictwie następował później niż w Europie zachodniej

• Uwłaszczenie w Polsce nierówny czas; brak państwa polskiego → zabory zależało to od zmian w systemie ekonomiczno - politycznym zaborców;

Zabór pruski - najszybszy proces uwłaszczenia trwa 46 lat ( 1806 - 1848 ) wraz z wiosną ludów;

Zabór Galicyjski - proces uwłaszczenia ( 1846 - 1848 )

Zabór Rosyjski - proces uwłaszczenia; 1863 - powstanie styczniowe; 1864 - zrealizowano proces uwłaszczenia

------------------------------------

WIEŚ POUWŁASZCZENIOWA:

- społeczność lokalna - wyodrębniona zbiorowość terytorialna; układ osadniczy lub jego część o czytelnych granicach ( dla mieszkańców );

Zborowość ta ma zdolność, że jest w stanie zaspokajać większość swoich potrzeb w obrębie swojej zborowości

- w obrębie tej zbiorowości jest niewiele instytucji;

- pomiędzy mieszkańcami istnieje silna więź nieformalna; silna nieformalna kontrola oparta na wspólnym systemie norm i wzorów zachowań ( ja wiem i inny członek zbiorowości wie, jak powinno się zachowywać w danej sytuacji ); mechanizm kontroli musi przywracać naruszony ład społeczny

- silna więź nieformalna, kiedy istnieje to istnieje nikły poziom ruchliwości przestrzennej ( jeśli pojechał to nie wróci - Ameryka );

• Niska ruchliwość przestrzenna - to człowiek tam funkcjonuje od urodzenia do śmierci;

W sąsiedniej miejscowości istnieje rynek małżeński - każdy każdego zna i odróżnia swojego od obcego

• Kontrolowane są zachowania jednostek i grup rodzinnych od urodzenia do śmierci to wpływa na atrakcyjność panien na wydaniu, kawalerów

• W długim okresie czasu wytwarza się bardzo rozbudowany układ krewniaczy, który splata się z układem sąsiedzkim np. rody, które obrosły przydomkami; górale - do jakiej rodziny przynależą lub gdzie mieszkają

Wytwarza się określona hierarchia w zbiorowości lokalnej jest konsekwencją dwóch czynników:

1. Zasiedziałość, zacność rodziny

2. Czynnik ekonomiczny ( morgi, pogłowie bydła, siła pociągowa )

Lata 60 - te XX wiek dyskusja, czy tradycyjna wieś pouwłaszczeniowa jest społecznością lokalną?

Polska wieś spełnia warunki tak, że można mówić że jest społecznością lokalną;

---------------------------

Struktura społeczna wsi:

Wieś pouwłaszczeniowa ma identyczną strukturę jak wieś dzisiejsza; różni się liczebnością poszczególnych części tej struktury (wielkością zbiorowości )

Elementy struktury wsi pouwłaszczeniowej:

- duże gospodarstwa 47 tys. ha np. Stokłosa

- robotnicy rolni

- chłopi tacy, którzy sieją, orzą, gospodarstwo własna rodzina i się z tego utrzymują

- mają własne gospodarstwa rolne i pracują poza gospodarstwem rolnym ( chłopsko - pracownicze np. inżynier w gminie ;

- przedstawiciele instytucji są np. wójt

- przedstawiciele handlu, usług ( karczma )

- ksiądz

- agronom

Większość tzw. części struktury ( segmentów struktury społecznej wsi pouwłaszczeniowej jest identyczna z obecną strukturą wsi )

--------------------------------

Niewielka własność ziemska a chłopi; ZABÓR PRUSKI nie było istotnych konfliktów pomiędzy wielką własnością ziemską a chłopami, ponieważ proces uwłaszczenia przebiegał długo

GALICJA i KRÓLESTWO - konflikt własności ziemskiej i chłopów:

1. Kwestia serwitutów ( służebności )

2. Kwestia propinacji

Ad. 1 kwestia serwitutów - po uwłaszczeniu chłopi zostali odseparowani od dóbr z których mogli korzystać za darmo w okresie feudalnym; za pracę w forwalkach pańskich mogli korzystać z pańskiego lasu i łąk;

Po uwłaszczeniu - to co pańskie jest pańskie, to co chłopskie jest chłopskie ( chrust, grzyby - leśnicy pańscy domagali się opłaty ); chłop za wypas bydła na łąkach, ugorach musieli płacić;

- chłopi twierdzili że należy im się odszkodowanie: w naturze - darmowe korzystanie; w pieniądzu - wydzielenie obszaru do wspólnego korzystania mieszkańców wsi;

Stroną silniejszą był właściciel

Ad. 2 kwestia propinacji - monopol gorzelniany spirytusów lata 30, 40 XX wiek - środki własności uzyskiwane przez gorzelnie masowo uprawiana kartoflanka; z czasów feudalnych pozostał przepis, który zmuszał chłopów do zakupu określonej ilości wódki; przymusowa sprzedaż jednym z głównych źródeł uzyskiwania kapitału przez wielką własność; nie chcieli z tego przywileju monopolu zrezygnować ; kończyło się jednorazowym wykupem propineny.

-----------------------------------------------

PROBLEM RELACJI MIASTO - WIEŚ

Jeszcze w XIX wieku wieś mogła istnieć bez miasta, mogła pozostawać w swoim obrębie w sąsiednich wioskach

Miasto nie mogło istnieć bez wsi i tego co ona dostarczała ( żywność, opał np. drewno, witki brzozowe - miotła; szambo - wywóz; surowce z terenów rolniczych to przemysł włókienniczy - len, konopie, wełna, skóra )

Im bardziej wieś się modernizuje; rolnictwo się modernizuje, rozwija tym bardziej zależność między wsią a miastem się obraca ( wieś potrzebuje buty, chleb - piekarnia, masło - mleczarnia, antena satelitarna, lodówka, odzież )

Co jest potrzebne wsi aby żyła?

Wieś na poziomie omie XIX , XX wieku; wydatki na wódkę , zakupy ( korale, buty ), narzędzia;

Proste - rzemieślnik, nóż - produkt w gospodarstwie; musiał mieć grosz ale nie był związany z rynkiem; nie były to gospodarstwa towarowe

Aby nie być głodnym musi być odpływ ludzi ze wsi; w XIX wieku kolonizacja, podbój Ameryki

Zaczyna się I przejście demograficzne; od I przejścia demograficznego - rozrodczość, dzietność była naturalna z jednego małżeństwa 8 - 10 dzieci;

Eksplozja demograficzna- dlaczego nie wystąpiła wcześniej?: dzieci nie dożywały wieku rozrodu, znaczna część populacji pozostawała poza małżeństwem ( panny przy rodzinie, kawalerowie ) taki stan występował nie tylko w ubogich rodzinach;

U PATRYCJUSZY nie wszyscy się żenili lub żenili się późno więc byli straceni dla okresu rozrodu;

KAPITALIZM - przynosi podniesienie stopy życiowej warunków życia; maleje śmiertelność niemowląt i dzieci;

nadal istnieje dzietność naturalna , nie ma technik zapobiegania ciąży to powoduje zwiększenie populacji poszczególnych społeczeństw ; dzietność na wsi jest większa niż w mieście;

prawidłowość : im częstsze porody tym bardziej klimakterium i rozrodczość się przesuwa;

WIEŚ - kiedy miasta się słabo rozwijają i nie przyciągają ludności wiejskiej; wieś ma własną siłę roboczą, mają nadwyżkę siły roboczej to musi mieszkać na wsi i tam zdobyć środki na utrzymanie;

W europie zachodniej - najstarszy właściciel ziemski przyjmuje w całości majątek;

W Polsce - daje wiano córce i robi się tłok na gospodarce; dochodzi do kawałkowania gospodarstw rolnych; 20 morgów pola + dobry ożenek jedynaczaka+10 morgów pola = 5 synów

Z dużego gospodarstwa po rozdzieleniu na synów robiło się małe gospodarstwo; to są wstanie wyprodukować mniej niż zjedzą; nie są wstanie modernizować swoje gospodarstwo, obejście, nie są w stanie kupować artykuły przemysłowe;

Przednówek - brakuje żywości kończy się wiosna a nie ma jeszcze ziarna dojrzałego; w 1939 roku były na ziemiach polskich enklawy głodu, który dotyczył ludności wiejskiej;

Konsekwencje - nadmierne rozłogowanie gospodarstw - to gospodarstwa małe składały się z kilku oddzielnych kawałków pola rozrzucone po wsi.

Musi być miedzy + droga dojazdowa to 20 - 30% gruntów idzie pod drogi i miedzę;

Nadmierne rozłogowanie w czasach mechanizacji rolnictwa siła ludzka zastępowana jest ciągnikiem, maszynami; małe pole dopuki jest kosa, sierp to można uprawiać; nie można stosować nowoczesnego sprzętu przy nadmiernym rozłogowoaniu; to oznaczało więcej niż 4 rozłogów czasem 7 rozłogów - przeciętne gospodarstwo;

Nadmiernie zaludnienie wsi - presja demograficzna na podział gospodarstw;

Nadmierne zaludnienie wsi nazywane przeludnieniem agrarnym;

Jeżeli występuje presja demograficzna, przeludnienie agrarne:

- karłowacenie

- nadmierne rozłogowanie

- głód ziemi ( ziemi ubywa bo rozrastają się miasta infrastruktura, ubywa ziemi dla produkcji rolnej; głód ziemi wywoływany brakiem możliwości odpływy nadwyżki ludności ze wsi )

WYKŁAD 28.03.2009

KONCEPCJA CZAJANOWA - teoria rodzinnych gospodarstw

Orłowska gubernia głód ziemi; wieś pouwłaszczeniowa

Teoria gospodarki rynkowej - nie wyjaśnia funkcji gospodarstw rodzinnych tj. gospodarstw które:

1. Siłę roboczą stanowi rodzina

2. Nie ma rozdzielenia budżetu ( gospodarstwa domowe i podmioty rodzinne )

Teoria gospodarstw rodzinnych - funkcjonują w gospodarstwach poza rodzinnych tj. handel, rzemiosło drobne, drobna wytwórczość.

Czajnowa zauważył, że cena ziemi w guberni była wysoka tak ze nie zwracała nakładów nawet w dwóch pokoleniach ;

Jakimi kalkulacjami kierują się chłopi? Czajnowa zwrócił uwagę na zawiązek pomiędzy gospodarstwem a fazami cyklu rodziny.

Cykl rodzinny:

1. Chodzenie ze sobą

2. Slub

3. Dzieci

Ad 1, 2, 3, rodzina się stabilizuje

4. Potrzeby rodziny są największe gdy są dzieci w domu to musi się intensyfikować pracę w gospodarstwie

5. Efekt „pustego gniazda” - dzieci wychodzą z domu; przejęcie gospodarstwa po rodzinie; etap stagnacji „puste gniazdo”

Potrzeby rodzinne możne analizować w jednym cyklu; rodzice - dzieci, ale też można analizować w cyklu pokolenia;

Potrzeby doraźne rodzinne (bieżące) mogą być podporządkowane długofalowym potrzebom rodziny i będzie to podporządkowane potrzebą gospodarstwa; kapitał i odkładanie na potrzeby gospodarstw; tego typu gospodarstwa rodzinne w określonych warunkach ekonomii ma ją zdolność do długotrwałego podporządkowania potrzebom gospodarstwa; koń, krowa, ziemia nadal była kupowana

MIASTO przemysłowe ( nie ma feudalizmu )

1. Przemysł - przed rewolucją przemysłową mieliśmy typy: rzemiosło wytwórcze i system nakładczy, manufaktura; te rodzaje produkcji wymagał wykwalifikowanej siły roboczej;

Czeladnik, mistrz, pracownik w zakładzie znał produkcję od materiału aż do finalnego produktu; musiał długo terminować do poznania tajników produkcji, miało charakter indywidualny ( para butów do siebie podobna )

2. Produkcja przemysłowa - pozwalało rozłożyć produkcję na elementy proste; pracownik nie musi znać całości procesów technologicznych, pracuje w określony sposób, w tempie, czasie;

- Krótki czas przygotowania pracowników do wykonywanej pracy

- specjalizacja przyspiesza proces produkcji

- Wielokrotność produkcji

Produkcja przemysłowa - oznacza skupienie siły roboczej w jednym miejscu, muszą mieszka w pobliżu zakładów

SIŁA ROBOCZA pracuje po kilkanaście godzin na dobę musi zamieszkiwać w bliskiej odległości zakładu pracy

- musi być zorientowany kiedy ma rozpocząć pracę i kiedy się ta praca kończy

- musi reagować na dźwięk syreny fabrycznej, który wyznaczał cykl pracy zmianowej

Konieczność koncentracji siły roboczej powoduje napływ ludności z obszarów wiejskich gdy brakuje miejscowej siły roboczej

Miasto rozrasta się przestrzenie, potrzeba jest przestrzeń dla zakładów przemysłów i dla mieszkań siły roboczej, był konieczny, funkcjonalny;

MIASTA PRZEMYSŁOWE - są dysfunkcjonalne, chaotyczne, bezład przestrzenny → krytyka miast

Nie wszystkie miasta mają przemysłowa logikę rozwojową; jedne mają dynamikę inne nie mają;

Inne miasta żyją z obsługi terenów rolniczych i własnych mieszkańców

DWA TYPY LOKALIZACJI PRZEMYSŁU:

1. Wymuszony - związane z przemysłem wydobywczym, surowcowym ( kopalnie

2. Swobodny - inwestor, fabrykant może postawić fabrykę gdzie chce ( tak jest teoretyczne ); inwestor musi determinować zewnętrzne koszty inwestycji

Koszt zewnętrzny inwestycji:

Budowa hal, magazyn, maszyny, energia ( gaz, para ) + dowóz surowca - droga dojazdowa + zasilanie energetyczne ( para - turbiny wodne, węgiel, koks ) + siła robocza, budowa domów

Koszt warunkuje inwestycję zaplanowaną np. miasto feudalne już stoi, są drogi, ludzie; ktoś kto uruchamia produkcję to może zewnętrznych kosztów inwestycję uniknąć; przy rozwijaniu się kolei to zbuduje bocznicę dla kolei.

Lokalizacja swobodna - nie mówi o konkretnym mieście, miejscu ale zawsze inwestor dąży do pomniejszenia zewnętrznych kosztów inwestycji;

MIASTO, które już jest ma siłę roboczą drogi, infrastruktury techniczne, handel znajdując przestrzeń np. po upadłym przedsiębiorcy; w ten sposób z miasta rodzi się ośrodek przemysłowy;

PRODUKCJA PRZEMYSŁOWA ma tendencję do koncentracji powstają okręgi przemysłowe, centra przemysłowe w miastach, które uzyskały dynamizm przemysłowy.

PRODUKCJA FABRYCZNA oznacza standaryzację - każdy element identyczny z poprzednim i następnym w zależności od produkowanego produktu.

Uniformizacja:

- czasu

- wyrobu

- produktu

PRODUKCJA PRZEMYSŁOWA podporządkuje inne wymiary życia: standaryzacja np. wymiary odzieży dla potrzeb produkcji przemysłowej np. typowe ubrania, łóżka, krzesła zgodni z logiką produkcji przemysłowej

XIX wieku proces urbanizacji - rozwoju miast; ten proces jest warunkowany rozwojem przemysłu ( uprzemysłowieniem ) będą ze sobą ściśle sprzężone;

PROCES URBANIZACJI - rośnie liczba miast, rośnie liczba ludności miejskiej ( coraz większa część społeczeństwa żyje z działalności poza rolniczej); ludność koncentruje się w coraz większych miastach przechodzi z ośrodków mniejszych do większych, ze wsi do miast .

Co to oznacza dla przestrzeni?

Przestrzeń miejska rozlewa się przestrzennie, tworzą się obszary o różnej aktywności;

Mieszkańcy miast są coraz bardziej zróżnicowani pod względem statusu ekonomicznego, struktury społecznej i zawodowej; rośnie liczba specjalizacji zawodowej - funkcje transportowe, magazynowania;

- rynek ( rzeźnik, piekarz, handel )

- w mieszkania trzeba kupić meble;

- policja, straż pożarna

- urzędnik gminni, państwowi ( sąd )

- lekarz

Przestrzeń miejska jest heterogoniczna - zbiorowość miejska jest zróżnicowana ale też ujednolicona; rytm życia porządkowany czasem pracy fabryk, urzędów, instytucji

Czy jest to miasto górnicze, włókiennicze posiada swoją własną charakterystykę;

Kulturalistyczny - nie dotyczy miast ; szkoła chicagowska - urbanizm jako sposób życia

URBANIZM tj. miejskość

Struktury gospodarcze, instytucjonalne i sposoby spędzania wolnego czasu wytwarzają specyficzną organizację życia społecznego, miejski sposób życia może się przenosić na obszary wiejskie; ludność wiejska podejmuje aktywność poza rolniczą; dojeżdża do pracy w mieście, nie uprawiają roli a mieszkają na podmiejskich obszarach;

Mieszkańcy wsi pracują poza rolnictwem; dotyczy to miejskiego sposobu życia;

- wracać o określonej porze

- nabywcy dóbr i usług ( artykuły przemysłowe )

- słuchanie tych samych płyt, te same książki, filmy

- te same komórki, odtwarzacze będą realizowane na wsi i w innych strukturach przestrzeni, miejski sposób życia

Kulturowo opisuje mentalność miast

Kultura masowa - produkt cywilizacji przemysłowej, informacja staje się towarem ( książki, gazety ) cechy standaryzowane wytwarzanie, multiplikowane - identycznie wytwarzane, wyglądające

Miast bez przemysłu - żyją z obsługi własnych mieszkańców i terenów rolniczych; produkcja rzemieślnicza jest droga.

Przełamanie bariery transportu powoduje:

- rozprzestrzenienie się na obszary wiejskie z fabryk wykonana kosa jest tańsza niż wykonana przez lokalne rzemiosło;

- produkcja przemysłowa wypiera produkcję rzemieślniczą, pozostaje rzemiosło związane z usługami, potrzebami bytowymi ( chleb na dalekie dystanse nie da się przewozić ), fryzjer, lekarz; część ludności stać na zlecenia indywidualne np. krawiec, buty - indywidualne jednostkowe produkty - dotyczy to miast nieprzemysłowych;

Małe miasta wraz z rozwojem kapitalizmu będą tracić ekonomiczne podstawy egzystencji funkcjonowania - nazywamy to PROCESEM RURALIZACJI w sensie ekonomicznym ( inaczej mówimy UWSIOWIENIE ); następuje proces degradacji ekonomicznej małych miast to ludzie zaczynają zasiewy rolnicze i małe miasto przekształca się w wieś i traci prawa miejskie.

[ Internet] Ruralizacja proces społeczny będący przeciwieństwem urbanizacji, polegający na odpływie ludności miejskiej na wieś, spowodowany zazwyczaj większą atrakcyjność terenów pozamiejskich w niektórych regionach. Proces ten oznacza także upodabnianie się terenów miejskich, w szczególności obszarów podmiejskich do obszarów wiejskich i przyjmowanie wiejskiego stylu życia. [ Internet]

URBANIZACJA -rośnie liczba mieszkańców miast, dane społeczeństwo staje się społeczeństwem miejskim ( 61% ludności miejskiej )

Kulturowe znaczenie procesu urbanizacji rozumiane jako miejskość

Kulturyzacja nie jest związana z urbanizmem miast ale przeciwnie.

Lata 70 - te XX wieku w Polsce literatura dla opisania procesów zachodzących w dynamicznie rozwijających się miastach.

Przez co te miasta się uwsiowiały skoro była duża dynamika rozwoju?

Zwiększanie wielkości miast to migracje ze wsi.

Migrant, który przybywa do miasta szuka pracy, dorosły człowiek, który wychował się w wiejskim środowisku nabył wzory zachowań, wzory kulturowe i z nimi przybył do miasta to w mieście do czasu nabycia nowych zachowań to usiłował realizować sposoby życia ze wsi.

Jeśli jest to proces to w jednym miejscu zachodzi a w innym nie; w jednym miejscu zachodzi szybciej w innym wolniej ;

Wskazać które miasto jest bardziej zruralizowane a inne mniej i w jakim stopniu to należy znaleźć wskaźniki; np. mieszkańcy ze wsi nie lubią mieszkać w bokowiskach, lubią bierny wypoczynek po pracy fizycznej, nie lubią wypoczynku czynnego.

Rodzina mieszka 7 lat jest w stanie rozpoznać strukturę przestrzenną, umie żyć w mieście.

----------------------------------

MIASTO PRZEMYSŁOWE - przy fabrykach powstaje siedlisko mieszkań robotniczych;

- typ specyficzny budownictwa mieszkaniowego przy fabrycznego; przedsiębiorstwo, fabryka ( prywatna, państwowa ) chciało w zapewnić stabilność siły roboczej, chciano ją kontrolować i zarabiać na niej już poza procesem produkcyjnym.

Przedsiębiorca był właścicielem domów ( płacono mu czynsz )

Warunki mieszkaniowe słabe - jedno, dwuizbowe, ogródek, komórki; czynsz był wysoki, tak że rodzina nie mogła utrzymać mieszkania więc podnajmowano miejsca do spania i było przegęszczenie w mieszkaniach; np. osiedla na Górnym Śląsku - jednopiętrowe, ceglane

Budowniczym osiedli miało być państwo lub prywatny przedsiębiorca.

Przestrzeń miasta jeśli nie jest nowopowstałym miastem a rozwinęło się z miasta feudalnego to staje się centrum miasta; ulice nie są brukowane, nie ma chodnika, brak infrastruktur technicznych; dopiero powoli miasto się kanalizuje, wodociągi ( istnieją uliczne zdroje - pompa ) gaz, następnie pociągano wodę do budynków i pojawił się prąd.

Transport konny, transport rzeczny przewóz ludzi - dyliżans, dorożka, większość chodzi pieszo.

II połowa XIX wieku rodzi się inny typ budownictwa mieszkaniowego który staje się dobrem jak każdy inny typ przemysłu:

- kamienice czynszowe - wiele mieszkań przeznaczone są na wynajem- na parterze sklepy, warsztaty rzemieślnicze, handel - to wszystko od ulicy;

Wielkość kamienic zależy od wielkości działki na której jest postawiona; w środku działki znajduje się oficyna a pralniami, wozownia, stajnia, komórki

Program społeczny - definiowany od czasu zabudowy kamienic okres między wojennym:

- I piętro uprzywilejowane - są największe mieszkania, mieszkają w nich najbogatsi;

- sutereny - ubodzy ( piwniczna izba ); im wyżej tym mieszkania stają się mniejsze i słabej wyposażone w infrastrukturę techniczną;

- woda i kanalizacja, WC na I piętrze w mieszkaniu im wyżej to WC jest na klatce schodowej

- poddasze - pokoje wynajmowane pojedynczym osobom

MIESZKANIA są wysokie 5 - 5,5 metra z czasem obniża się ich wysokość; stropy są miękkie - drewniane; w części piwnicznej sklepienia dla podtrzymywania budynku

Rozkład pomieszczeń - amfiladowy - zorganizowana kuchnia, łazienka, część dla służby, II część to pokoje połączone ze sobą amfiladowo - wchodzenie z pokoju do pokoju a nie przez przedpokój;

Przybywa infrastruktura techniczna do mieszkań; powstają nowe kamienice z mediami, możliwość wprowadzenia mediów do już istniejących budynków co zależy od właściciela kamienic.

XIX i XX wieku - miasto do II wojny światowej nie ma własność mieszkań, mieszkania się wynajmuje to wzmaga ruchliwość przestrzenną w miejscach związane z cyklami życia, warunkami ekonomicznymi to uzależnia wielkość wynajmowanego mieszkania.

Mieszkanie jest użytkowane przestrzenie, jest kreatorem przestrzeni

Przedsiębiorca musi zdefiniować potrzebę wynajmujących, musi zakładać program funkcjonowania mieszkania, wyposażenie musi standaryzować;

Działalność inwestora zaczyna być tak zorganizowana jak w fabryce, przemyśle; projekt budynków musi opracować cały zespół projektantów - Murarz, hydraulik;

Produkcja materiałów wykorzystywanych w budownictwie już w momencie projektowania i budowania domu.

Stal w budownictwie np. wieża Effla ; cement - koniec XIX wieku - spoiwo budynku w połączeniu ze stalą - żelazobeton jego zastosowanie inny typ stropu; nie ma ograniczeń w kształtowaniu bryły budynku; większe możliwości kreowania przestrzeni, dzięki wynalazkom żelazobetonu się zwiększyły. W I wojnie wykorzystywano w okopach, bunkrach; pozwala to na przemysłową produkcję prefabrykatów

Zmieniają się ulice - chodnik, ulica musi być szerszy.

Infrastruktura idzie w spód - kostka granitowa a pod nią rury gazowe.

Zmiana transportu ulicznego- tramwaj konny potem elektryczny, samochody;

Miasto jest gęste, brak terenów zielonych; parki, cmentarz to otoczenie jest względnie puste; chcąc wypoczywać to w mieszkaniu, w knajpie, wyjazd poza miasto „majówki”

Miasta zmieniają się - budynki 4 - 5 pięter, kamienica budowane jest tłoczno, różnorodnie, gęsto.

Infrastruktury techniczne są drogie, inwestor potrzebuje działki uzbrojonej ciężar budowy musi udźwignąć gmina, budżet centralny dofinansuje, władza miejska chce mieć kontrolę nad rozwojem miasta przestrzennego.

Nauka o planowaniu i budowie miast ( II połowa XIX wiek ) - urbanistyka - jak racjonalnie wykorzystywać, kreować przestrzeń systemu przestrzennego i mieszkańców

Złożony proces inwestycyjny szczegółowe przepisy - gdzie, jak wznosić - planowanie miejskie; wiedza urbanistyczna i zespół przepisów, norm które regulują proces inwestowania w przestrzeniu miejskiej;

Zespół norm i przepisów nazywa się normatywno - urbanistyczny, architektoniczny, które wyznaczają z czego zrobione, jakie ciśnienie, kolor przewodu elektrycznego, wytrzymałość stropu itd.

Infrastruktury techniczne tworzą wymuszenia - 5, 6 pięter w bloku - piony idą WC, łazienki, kominy wentylacyjne; logika w pionach, przyłączach jest to wymuszone, kończy się dowolność architektoniczna

Normatyw urbanistyczny mówi - na jakiej wysokości ma być wyłącznik prądu, jak mają być kładzione kable;

Normatywy urbanistyczno - architektoniczne opisują stan wiedzy w momencie ich uchwalania; zmieniają się materiały; ogrzewanie podłogowe.

Duże miasto - jakie procesy zbiorowość miejską organizują

Szkoła Chicagowska - przestrzeń, od ulicy klatka schodowa, mieszkanie dla użytkowników rózna wartość użytkowa, różne walory użytkowe, może kupić jeśli ma pieniądze

Pałace czynszowe - np. dzielnica Krzyki Wrocław - do kupienia na rynku; każde mieszkanie jest dobrem rynkowym, jest do kupienia

Ludzie rywalizują ze sobą aby usadowić się przy określonym zasobie ekonomicznym aby zająć jak najlepsze miejsce; pomiędzy użytkownikami miasta realizuje się konkurencja poprzez rynek i …

Wyniku konkurencji i działanie rynku ludzi o podobnym statusie ekonomicznym, nabywają podobne walory użytkowe: bogaci, biedni ( w slumsach ), średnia pozycja - inne miejsca.

Tworzą się struktury społeczno - przestrzenne miasta - renta gruntowa i wolny rynek mieszkaniowy

Struktura społeczno - przestrzenna wyraża związek pomiędzy cechami, walorami użytkowymi przestrzeni a cechami społeczno - ekonomicznymi, kulturowymi użytkownika tej przestrzeni.

Budynek zaczyna być wyposażony w coraz szerszą gamę infrastruktury technicznej; zaczynają wchodzić kanalizacje, systemy wodociągowe;

Wyroby przemysłowe wkraczają w przestrzeń mieszkania: krany, wanny jest to produkcja fabryczna, lampy oświetleniowe;

Początki planowania przestrzennego to urbanistyka nauka o tworzeniu

WYKŁAD z dnia 09.05.2009

Substandard społeczny jest to zagęszczenie mieszkań tzn przeciętny m² powierzchni użytkowy jest poniżej jakiegoś wskaźnika przypadający na jednego mieszkańca.

XIX - XX wiek trzy czynniki wpływające na

1. Substandardy techniczne

2. Substandardy społeczne

Ad. 2 Substandardy społeczne - przegęszczenie mieszkań poprzez podnajmowanie miejsc do spania tym kogo nie stać na samodzielne mieszkanie; jeden pokój jest wynajmowany i przychodzą ludzie na noc ( spali na rozkładanych łóżkach )

Warunki sanitarne np. sutereny ( niewietrzone ) przegęszczenie, wietrzenie przy otwarciu drzwi; kwestia mieszkaniowa w rozwijających się miastach było problemem.

Po I wojnie światowej zmiana ideologii - architektura i urbanistyka - potanienie mieszkań; nowoczesne technologie, wynalazek cementu, żelazobeton; następuje uwolnienie budownictwa od wcześniejszych ograniczeń

Wielkość, wysokość budynków wyznacza możliwość przenoszenia materiałów budowlanych - dźwigi

Okres międzywojenny - komunikacja, architektura, urbanistyka - można inaczej zorganizować życie w mieście

Modernistyczna - ideologia modernistyczna w architekturze, urbanistyce, co proponuje:

- inną strukturę przestrzenną miast; kolizja funkcji:

1. wpisane w przestrzeń ( mieszkanie )

2. przestrzenne - funkcja zarządzania dotyczy całego miasta

[ Internet ] Urbanistyka (z języka łacińskiego urbs - "miasto"), sztuka planowania i budowy miast, osiedli oraz różnego rodzaju zespołów budowli, a także zagospodarowywania terenów zgodnie z ich przewidywanym przeznaczeniem (funkcje przemysłowe, mieszkalne, rekreacyjne, reprezentacyjne itd.). Urbanistyka istniała już w starożytności. [ Internet ]

Logika i funkcjonalność istniała w okresie międzywojennym XIX wieku ( obecnie architekci i urbaniści to zaprzeczenie logice i funkcjonalności XIX wieku ) - propozycje przebudowy:

1. Rezygnacja ze zwartej przebudowy - ulica po obu stronach budynku; propozycja to wolnostojący blok ( architektura modernistyczna )

2. Wprowadzenie małej architektury tj. zieleń wokół budynku, urządzenie wspólnej przestrzeni rekreacji: ławki, huśtawki ( wcześniej nie było wspólnej przestrzeni rekreacji; wiek XIX jest bardziej przyjazny )

3. Przestrzeń wyposażona w infrastruktury - poprzez zabezpieczenie podstawowych potrzeb mieszkańców:

a) przestrzenie handlowe i usługowe ( wykorzystywane codziennie );

- podstawowe potrzeby bytowe to piekarnie, sklep

- usługi bytowe - szewc, krawiec

- szkoła podstawowa

- przedszkole

- kościół

4. hierarchializacja ośrodków zabezpieczających potrzeby podstawowe - rzadkie, luksusowe - to centrum; potrzeby pośrednie to osiedle

Hierachializacja placówek zaspokajających nasze potrzeby:

- służba zdrowia - przychodnia

- szkoła podstawowa

- szewc - miejsce zamieszkania

- sklep obuwniczy poza miejscem zamieszkania- większy wybór sklepów - są to potrzeby o dalszej częstości zapotrzebowania

- opera, teatr - zasada hierchializacja

Zasada sterowania - powinny być ( o ile możliwe ) rozdzielone funkcje ( nie będzie kolizji funkcji i zmniejszy się uciążliwości życia w mieście ) tj rozdzielenie pracy i mieszkania - komplikuje się droga do pracy - problemy węzłowe - czynnik dysfunkcyjny miasta - wcześniej o tym nie wiedziano.

Program społeczny: czynnik wywołujący problemy społeczne w XIX - XX wieku to; zanik atrofii więzi sąsiedzkiej :

- mieszkanie obok siebie ale zanik więzi grupy sąsiedzkiej;

- zanik kontroli nieformalnej - sąsiedzkiej;

- w praca dłużej przebywamy aniżeli z sąsiadami, aktywność poza miejscem zamieszkania;

- wymiar rodzinny i praca zawodowa dla sąsiadów brak przestrzeni, czas miejsca, co oni o nas myślą jest dla nas bez znaczenia;

- ograniczona przestrzeń wzajemnej współpracy;

- korytarz przestrzeń półpubliczna - niczyja;

- poza budynkiem przestrzeń - nikt do niej nie ma prawa

- nie ma przestrzeni do integrowania się z sąsiadami

Moderniści - zapobiegali atrofii więzi społecznej; przyczyny zaniku więzi społecznej ( to nie sposób życia ) ale to sposób kreowania przestrzeni.

Moderniści założyli, że jeśli zorganizuje się przestrzeń:

- mieszkania na klatce

- wejście do klatki

- przestrzeń wokół budynku

- przestrzeń - ( to w przestrzeni jest problem ) gdy wzrośnie gęstość integracji przestrzennej: wspólne ławki, piaskownice, boiska, przedszkola, szkoła;

Spotkania w kolejce po chleb, u rzeźnika, w kiosku warzywnym to będzie rosła kontrola społeczna;

Znikną:

1. Negatywne konsekwencje - ziemia niczyja - niszczona, dewastowana, a to trzeba utrzymać

2. Koszt społeczny jest poziom dezorganizacji życia społecznego jeśli jest brak kontroli to mi wolno wszystko:

- agresja wobec otoczenia

- dezorganizacja społeczna

- rosną zjawiska dewiacyjne i wzmacniają się

[ Internet ] Aksjonormatywny ład społeczny to uporządkowana kolejność wyborów oparta na przyjętej hierarchii wartości wyznaczająca porządek dążeń jednostki ludzkiej. [ Internet ]

Jeśli kontrola to wzrośnie ład aksjonormatywny ludzie będą się odpowiedni zachowywać stąd idea osiedla społecznego ( jest to mrzonka ), że organizacja przestrzenna może ułatwić ale nie wywoła skutków społecznych więzi społecznej.

Potrzebna jest: jednolitość aksjonormatywna - nie można tolerować niszczenia ławki to odwołanie się do wspólnych systemów wartości.

W idei budowli społecznej nie było wielkości mieszkań, ważne było to aby ludzie zechcieli być związani więzią społeczną to realizuje taki zespól osiedli - zmaterializowanie idei osiedli społecznych

Osiedla o społecznym charakterze np. Sempolno - brak atrakcyjnych mieszkań pod względem wielkości i przestrzennej ale jest położone w budynku w który oddzielony jest od ulicy ogródkiem, na tyle budynku jest przypisana działka; istnieje wspólna przestrzeń; to osiedle jest dobrze wyposażone w infrastrukturę społeczną

Na jednej części osiedla kościół, szkoła; środek to teren zielony; kino, kawiarnie, przestrzeń handlowa na parterze budynków; arteria komunikacyjna

Drugie osiedle kiedyś to Popowice; Żoliborz w Warszawie;

Uwaga na infrastrukturę społeczna na tereny codziennego wypoczynku zwiększony komfort życia; nie były to duże osiedla w idei osiedli społecznych ;

Budowa osiedla sfinansowane przez przyszłych lokatorów ( spółdzielnie ); infrastruktura emitowano ilośc zasobów pieniężnych ( nie ubodzy )

Urbaniści zadali pytanie: ile powinno wynosić minimalny metraż mieszkania aby mieszkanie było możliwe do utrzymania dla mieszkańców o niskich zarobkach ale o stałym zatrudnieniu - minimalny metraż to 38m² - kuchnia 1 lub 2 pokoje - był to program dla uboższych

Program dla uboższych - mieszkania niezbędne a czynnik społeczny- resztę funkcji rodzinnych umożliwiała przestrzeń poza mieszkaniem - ławki, boiska

Bezwzględnie kot finansował budownictwo - to lata XX do II wojny światowej i po II wojnie światowej

REWIZJA KOLOŃSKA - urbaniści, architekci minimalne mieszkanie to 48 m²

Kreowanie przestrzeni zostało poddane przepisom, normom urbanistycznym, architektonicznym np. przekrój rur, wytrzymałość stropów

Po II wojnie w Polsce obowiązywały normatyw urbanistyczno- architektoniczny ale miał szerszą postać (?)

Kreowanie organizacji przestrzennej i dystrybucja zasobów, potrzeby zawarto program społeczny.

Nowobudowane budownictwo spółdzielcze

Normatyw - zespół przepisów, które obowiązują w danym kraju we wszystkie regionach bez względu na region, teren, środowisko naturalne; rygorystyczne przestrzeganie normatywów

Jeśli norma jest bardzo szczegółowa to powoduje ujednolicenie przestrzeni np. góry, pomorze - to budynek jest identyczny, wszędzie jednakowy;

NORMATYW dotyczy procesu kreowania przestrzeni ale też finansowania

Mieszkanie minimum 38 m² to stało się Polskim normatywem; to stało się typowym normatywem m3 dla rodziny rozwojowej ( jedno dziecko )

Czas Gomulłkowski - 38 m²

Czas gierkowski - 48m² - rewizja Kolońska (09.05.1973 r )

Normatyw to krępowanie działalności projektantów; możliwość tolerancji ± 1 m czyli 39 m² ; ślepe kuchnie; wspólna kuchnia z innymi dwoma mieszkaniami ( przestrzeń konfliktów )

Normatyw ! - definiuje usytuowanie bloków - ściana uprzywilejowana w bloku jt. na którą promienie słoneczne padają pod kontem nie mniejszym niż 30^o w dniu pomiaru - 21.03. - 21.09. roku w godzinach 11:00 - 14:00; ściana musi być w określonym kierunku - ma to zapewnić odpowiednie nasłonecznienie mieszkania - w ziemie zimno, w lecie ciepło

Przestrzeń międzyblokowa- normatyw usytuowania piaskownicy - oświetlenie miejsca

Potrzeby społeczne - normatyw:

- biblioteka osiedlowa ilość tomów na 100tys. mieszkańców;

- restauracja ilość miejsc na mieszkańca

- dojście do przystanku komunikacji od - do 10 - 15 min; dojście do przedszkola, szkoły - „izochron czasowy”

- gabinet dentystyczny skorelowany z ilością mieszkańców

Normatyw obowiązywał wszędzie w całym kraju

Infrastruktura społeczna rozumiana jako placówki oświatowe, opiekuńcze, handel z opóźnieniami 7 - nio letnimi ; lata 60 - 70 - te

Czym różni się normatyw urbanistyczny miast kapitalistycznych a socjalistycznych?

Kapitalistyczna definicja - proces kreowania przestrzeni

Socjalistyczna definicja - proces kreowania rozdział środowiska, zaspokajanie potrzeby mieszkańców, co się komu należy i w jakiej ilości.

Chicago - miasto rozwijające się najdynamiczniej; powstał nurt ekologii społecznej Uniwersytet Chicagowski ( Park, Burgas )- potraktował to miasto jako laboratorium społecznego funkcjonowania miasta, procesy urbanistyczne i ich konsekwencje.

Park - problem, co powoduje że ludzie zajmują określone miejsce w przestrzeni miast, co jest efektem?

Ludzie konkurują między sobą o najlepsze warunki egzystencji w mieście; dochody, rasa, religia, płeć

Każdy jest nastawiony na osiąganie jak najlepszej lokalizacji w mieście

Rywalizacja:

1. Miejska renta gruntowa

2. Wolny rynek mieszkań

Ad.1. Miejska renta gruntowa - używana - grandreny odległości od centrum i odległości komunikacyjne - im bliżej centrum to ziemia najdroższa, dalej od centrum ziemia tańsza

Konsekwencja w organizacji przestrzennej - drapacze chmur w centrum

Ad.2. Wolny rynek mieszkań - każde mieszkanie może być zbyte na rynku - sprzedane na własność lub wynajęte ( jak chce to może )

Te dwa czynniki powodują że każdy znajdzie coś dla siebie wedle potrzeb, gustów

Efekt rywalizacji podmiotów ekologicznych; rodzin

Określony ład przestrzeni miast powstaje specyficzna struktura społeczno - przestrzenna jest to związek pomiędzy walorami użytkowymi przestrzeni ( korzyściami przestrzeni ) a cechami społeczno - ekonomicznymi użytkowników tej przestrzeni.

Zdaniem Park'a jest to proces żywiołowy, niekontrolowany jak inne procesy gospodarcze ; lepsze miejsce będzie tworzyło pewną logikę zamieszkiwania miast

Park'a, Burgasa - model koncentrycznego zamieszkiwania podmiotów ekologicznych - gdzie ludzie mieszkają

Sfery - model (abstrakcyjny ) zamieszkiwania:

To: CBD - Centrum Obszaru Biznesu; I - Sfera przejściowa; II - sfera przejściowa; III - Sfera przejściowa; IV sfera przejściowa

CBD - przestrzeń - tu się mieszka - centrum władzy, dyspozycji; jeśli się mieszka to mieszka ludność „dzienna” korzystają z przestrzeni funkcjonalnej miasta ( handlu, usługi, szpitala ) przyjechał załatwić biznesy i zamieszkali w hotelu, służbowe mieszkanie.

Siedziba władzy, firm, banków, sieci ekspresowych sklepów, restauracji, kultura - teatr, opera, uniwersytet

I strefa przejściowa - rozumienie urbanistyczno - architektoniczne - najstarsza po centrum część miasta - tu rozszerza się centrum wkracza w tereny strefy przejściowe;

co blokuje przejmowanie:

1. teren już zajęty

2. Budownictwo prywatne jest chronione przez przepisy ( nie można wyburzyć, więc doprowadza się do „śmierci” technicznej budynek ); jeśli zagraża życiu i zdrowiu to przepisy umożliwiają wyburzenie; z czasem ta strefa staje się intensywnie zainwestowana;

W sensie społecznym ta strefa stanie się ale jeszcze nie jest - ktoś tam mieszka np. mieszkańcy o nieustabilizowanym statusie społecznym; młodzi ludzie;

Strefa przejściowa to tanie mieszkania, które zamieszkiwane są przez studentów; I kategoria mieszkań ; w USA - młodzi ludzie, którzy szybko wychodzą z domu i nie są w stanie sami utrzymywać mieszkania i wynajmują w I strefie przejściowej razem z koleżankami.

II kategoria mieszkań - to emigracja - są to ludzie o nieustabilizowanym statusie społecznym; ci ludzie nabywają status społeczny - rosną dochody, zakładają rodziny, stabilizują się; w zależności od statusu społecznego przenoszą się do II strefy przejściowej - strefy osiedli robotniczych; bo istnieje wolny rynek mieszkań;

III strefa przejściowa - klasa średnia; IV strefa przejściowa - to strefa rezydencjonalna;

V strefa przejściowa między miastem a wsią, ma rozległe działki, połączona z innymi funkcjami przemysłowymi, rolniczymi

Ludzie mieszkają, pracują, jadą drogą tego nie ma w I strefie przejściowej.

[ Internet ] Opracowany w Chicago przez Burgessa. Model ten opierał się na koncepcji miasta jako pewnej sekwencji koncentrycznych stref otaczających obszar śródmiejski zwany centralnym obszarem działalności gospodarczej (Central Business District - CBD).

Obszar centralny to ośrodek, wokół którego gromadziła się ludność. Tym ośrodkiem był port, ośrodek wymiany towarowej lub zakłady przemysłowe. W miarę jak miasto się rozwijało zaczynała powstawać druga strefa, która stanowiła obszary mieszkalne, zapewniająca lepsze warunki życia z dala od działalności gospodarczej. Z biegiem czasu następowała urbanizacja tych miejsc, powstawały firmy, rosły koszty życia. Następowało przemieszczenie miejsca zamieszkania do strefy 3, gdzie były lepsze warunki i więcej terenów. Strefę czwartą stanowiły podmiejskie dworki, strefa 5 miała charakter rolny.

W modelu tym istniało 5 stref koncentrycznych:

1. centralny obszar działalności gospodarczej (CBD) stanowiący centrum handlowe, usługowe, produkcyjne;

2. strefa przejściowa, obejmująca obszary zabudowy mieszkaniowej o niskim standardzie przemieszanej z zakładami przemysłowymi;

3. strefa mieszkaniowa, którą zamieszkuje ludność pracująca w centrum miasta;

4. obszar zamieszkany przez klasy średnie, charakteryzujący się wysokim standardem zabudowy;

5. obszar mieszkaniowy klas wyższych, jego znaczna odległość od centrum powoduje, że w celu dojazdu do pracy należy dysponować własnym środkiem transportu, są tu już tereny rolnicze. [ Internet ]

• Inne modele struktury społeczno - przestrzennej to model sektorowy Hoyt'a, który wiąże siedliska mieszkań z arteriami komunikacyjnymi; parki, fabryki, osiedla mieszkaniowe z arteriami komunikacji;

Parki, fabryki, osiedla mieszkaniowe są selektywnie budowane w mieście - tendencje

Arterie komunikacji od centrum to tworzy się sektor trójkąta ostrokątnego;

Model koncentryczny

[ Internet ] Model sektorowy H. Hoyta
Elastyczny i bliższy rzeczywistości niż model poprzedni. Wewnętrzna struktura miasta jest uwarunkowana cechami dróg wybiegających promieniście z centrum miasta. Różna atrakcyjność terenów oferowana przez te drogi sprawia, że wokół niektórych z nich formułują się specyficzne sektory nakładające się na układ pierścieniowy.
Kluczowym elementem tego modelu jest obszar z mieszkaniami o najwyższym standardzie, zamieszkały przez ludność o najwyższych dochodach. Takie mieszkania lokalizowane są na najatrakcyjniejszych terenach. Dalej mieszkania mniej zamożnych a na najmniej korzystnych terenach - przemysł. [ Internet ]

• III Model wieloośrodkowy (?)

Jednym z czynników zmiany miejsca zamieszkiwania był fakt zawierania związków małżeńskich ; rodzina to potrzeba większego mieszkania; starość - starzenie się; dzieci wychodzą z domu;

To mieszkania 5 - cio pokojowe, które staje się za duże. Rok 1915 Park - w tym czasie nie było ubezpieczeń emerytalnych, musiano oszczędzać, co skłaniało do zmiany mieszkania

Fazy cyklu rodzinnego - singiel, małżeństwo z dziećmi małymi, dorastającymi, faza „pustego gniazda” to tłumaczy fazy zmian mieszkań.

Co jest konsekwencją wytworzenia się struktury społecznej:

1. Segregacja społeczno - przestrzenna

2. Homogenizacja społeczna

Ad. 1. Segregacja społeczno - przestrzenna - zbiorowość całego miasta oznacza odseparowanie, oddzielenie od siebie ludzi o różnych statusach społecznych, czasem interweniują inne czynniki ale też działa proces segregacji ( getta murzyńskie ) jedni zajmują lepsza przestrzeń inni gorszą przestrzeń użytkową, migrant nie mieszka obok inżyniera - zajmują inną przestrzeń rasowo, etnicznie, religijnie to rozpada się podprzestrzenie zajmowane przez np. rasy; dopiero wewnątrz niech zachodzą różnice zajmowanych przestrzeni.

Ad.2. homogenizacja społeczna - dotyczy poszczególnych części miasta - ilość osób 3 tys., którzy mają podobne statusy; 1 mil robotników wykwalifikowanych zamieszkują przestrzeń o podobnych warunkach pod względem cech społeczno - statusowych będą zamieszkiwać podobne przestrzenie;

------------------------------------

• Część miast w wyniku przekształcania struktury społecznej zmienia walory użytkowe lub zmieni się alokacja „bum” - wykupiono część mieszkań w dzielnicy i wybudowano dom dla klasy średniej i ta strefa zmienia charakter, skład społeczny; zmienność biała klasa średnia sprzedaje dom, który nabywa Murzyn, Latynos, Polak, Żyd, Indianin to pozostali biali którzy zamieszkiwali tę dzielnicę zmieniają miejsce zamieszkania;

• Inwazja i sukcesja - zastępowanie jednych mieszkańców przez innych.

• Stałość statusu społecznego tzw. „złote wybrzeże” Chicago nad jeziorem - zmieniają się rodziny ale pod względem statusowym pozostają takie same

• „komu fill” - tereny zielone Boston pozostały a nie „wyrosły” drapacze. Władza to mieszkańcy dzielnic wokół ”komu fill” i mieli interes utrzymać zielone tereny; statusowo ta przestrzeń jest okupowania przez jednych mieszkańców

---------------------

Ludzie ze sobą konkurują o przestrzeń miejską bez względu na system ekonomiczno - polityczny zdaniem Park'a to proces uniwersalny powszechny, dziejący się zawsze i wszędzie; to może oznaczać że struktury społeczno - przestrzenne istnieją

Kapitalizm do 1945 r. te same struktury w Polsce

Po 1945 r. w Polsce zabrakło dwóch czynników :

1. Renty gruntowej ( skarb państwa )

2. Wolnego rynku gruntowego

Prywatna własność na ziemiach dawnych, ale nie na odzyskanych, mogli dokwaterować rodziny do prywatnych kamienic

Czy są struktury społeczno - przestrzenne, czy nie?

W Polsce socjologia do 1949 roku była kierunkiem Uniwersyteckim; po roku 1949 socjologia przestała istnieć jako dyscyplina naukowa; badań z zakresu socjologii miast było niewiele; kiedy badania powróciły to zaczęły się badania zbiorowości miejskiej ;

Po wojnie miasta z nowym porządkiem rozwijały się w budowaniu niezbyt szybko - rekonstrukcja powojenna

Żydzi - miasta, miasteczka- holokaust - substancja mieszkaniowa pozostała, cześć zniszczono podczas wojny, cześć celowo okupant lokował, zasiedlał społeczność polską

Nie było problemów mieszkaniowych; problemy społeczne rozpoczynają się kiedy zaczyna się budować nowe osiedla;

Potrzeby planowania przestrzennego - nurt badań ekologii społecznej:

1. Socjologiczny

2. Geograficzny

ad. 2. Nurt Geograficzny - A. Jagielski, Węcławski dane spisowe - analizy, co 10 lat spis powszechny; dane z jednego roku dają fotograficzny, statyczny obraz ludzi rozmieszczonych przestrzennie.

Cechy takie jakie badacz chce uwzględnić; ile cech - ile chce wykorzystać ze spisu:

- budynki, ile pięter, z czego zbudowane, infrastruktura budynku

- Ile m^2., ile izb, woda bieżąca, łazienka, CO, GAZ, prąd, charakter mieszkania

- gospodarstwo domowe - użytkowanie mieszkania - kto mieszka, płeć, choroby, niepełnosprawność, dzieci w jakim wieku, stopień pokrewieństwa, pokolenia

Ze SPISU POWSZECHNEGO wydobywamy cechy statusowe i położenia społecznego:

- czy profesor mieszka obok sprzątaczki, robotnik obok inżyniera

- czy walory użytkowe są przypadkowo położone, czy przypominają realia społeczeństwa kapitalistycznego

1970 rok Grzegorz Węcławik - największe miasta w Polsce - badania geograficzne

Organizacja spisu - najmniejsze części - obwód, rejon, osiedle, dzielnica , całe miasta ;

Bardzo dobra charakterystyka społeczno - przestrzenna miasta na podstawie materii spisowej;

Węcławik - stwierdził istnienie struktury społeczno - przestrzennej

Jagielski - stwierdził istnienie struktury społeczno - przestrzennych we Wrocławiu był postrzegany po wojnie

I. Turnau - Wrocław; W. Piotrowski - Łódź; Białowiecki, Kłopot, Misiak - Wrocław; Braun - Częstochowa; Z. Pióro - Lublin; K. Z. Sopak - Kraków

W warunkach braku renty gruntowej, wolnego rynku mieszkaniami nawet w nowobudowanym osiedlu istnieją procesy formowania się struktury społeczno - przestrzennej

Brakuje pewnych elementów struktury społecznej: arystokracji, burżuazji;

Im wyższy status społeczny to lepsze warunki mieszkania się realizują;

WYKŁAD - czerwiec

Jeśli istnieje struktura społeczna to jakie czynniki ją kształtują?

Co powoduje, że nastąpiło zrestrukturyzowanie struktur społecznych „kurwa” i „złodziej”?

Szkoła Chicagowska - powszechny proces zjawisko występujący we wszystkich miastach.

Schemat konkurencji o najlepszą niszę był uniwersalny i ujawnił się okręg z czynnikami podstawowymi

1. Renta gruntowa miejska - cena działki

2. Wolny rynek mieszkaniowy - cena działki

Ad. 1. Renta gruntowa miejska - odległość od centrum - cena działek tania miała wpływ na ceny domów

Wtórne czynniki tj. skład rasowy, etniczny, religijny zbiorowości miejskie - nie wszystkie miasta są wielorasowe, - etniczne, - religijne.

Mówimy - trwanie zbiorowości, struktury w świadomości społecznej wytarza się społeczna waloryzacja przestrzeni - prestiżowe inne mniej

Budownictwo 1949 r. - osiedle A - domki rodzinne zbudowane szeregowo, ogródek 40 m, może mieć złą sławę - cena m² niska

Osiedle B - domki - mieszka elita , cena m² wysoka; niezależne od obiektywnych wyznaczników cena będzie różna - dzieje się poprzez społeczne naznaczanie przestrzeni ( waloryzacja przestrzeni ) - opisuje to złożone ceny na rentę gruntową miejską;

W zależności od kwestii kulturowych, społecznych rozmieszczenie może być odmienne np. grup uprzywilejowanych tj. miejsce zabudowy, zamieszkiwania.

Struktury społeczno - przestrzenne, proces segregacji społecznej, proces homogenizacji fragmentów miast

Jak nie ma renty gruntowej, wolnego rynku? To jak rywalizują o najlepszą lokalizację w mieście?

Np. miasta bez renty gruntowej i wolnego rynku mieszkaniowego miasta polski po 1945 roku

W większości miast budynki były własnością skarbu Państwa oddane władzom lokalnym, budynki przeszły na własność skarbu państwa. Nie każda działka miejska była własnością skarbu Państwa na ziemiach dawnej Polski w okresie międzywojennym występowała prywatna własność ziemi, mieszkań; po wojnie nie wszystkich wywłaszczono ale właściciel nie mógł swobodnie dysponować lokalem, administracja dysponowała lokalami i ustalała czynsz; budownictwo indywidualne stanowi margines w Polsce w przestrzeni miasta.

Jak to się dzieje i czy struktury społeczno - przestrzenne istnieją?

G. Więcławicz, A. Jagielski - geografia społeczna; badania na spisach powszechnych na większych miastach polski

Z. Pióro, B. Jałowiecki, S. Kłopot, Turnau - socjologia

A. Jagielski - analiza czynnikowa Wrocławia 2x 1970, 1978

Co wyszło?

Mimo 25 lat socjalizmu - „egalitarnej” polityki mieszkania w większych miastach owego czasu występują struktury społeczno - przestrzenne → segregacja społeczna, homogenizacja fragmentów miast; stwierdzenie tego faktu na podstawie spisu powszechnego wyjaśnia → jakie czynniki spowodowały, że mimo ideologii socjalizmu równości istniały lepsze miejsca w lepszym miejscu pod wglądem statusu społecznego, a inny …

• Interpretacje prof. G. Węcławowicza tego zjawiska: inercji struktur społecznych ( trwanie, bezwład )

Inercja dotyczy faktu administrowania rozdziału mieszkań → trwałości lokalizacji przestrzennej osób i miejskiej migracji wewnętrznej;

Fazy cyklu mieszkaniowego - tańsze - usytuowane tak aby zaspokoić swoje potrzeby zdrowie, kościół tak było w miastach kapitalistycznych, w miastach socjalistycznych tego nie było

Inercja - wg Grzegorz Węcławowicz - lokalizacja w przestrzeni miasta odzwierciedla zróżnicowanie społeczne z okresu polski międzywojennej, żeby ujawić wpływ nowego socjalistycznego społeczeństwa o nieostrym różnicach społecznych trzeba długo czekać.

Np. Poznań - tata robotnik - kamienica czynszowa lub dane rodziny, po wojnie tata umarł → państwo socjalistyczne → jego dzieci nie zmieniły lokalizacji, zajmowali tę samą pozycję ekologiczną poprzez dziedziczenie pozycji społecznej; lokalizacja 1979 uchwycony kształt struktury społeczno - przestrzennej odbija kształt przedwojenny;

Węcławowicz:

1. nie uwzględnił że od 1960 roku rozwinęło się nowe budownictwo przestrzenne

2. nie uwzględnił miast, które zostały na nowo zasiedlone po II wojnie

3. nie można się odwołać do trwałości struktury społeczno - przestrzennych np. Wrocław po niemiecki

badania Wrocławskie - 1980 jest dobrze przebadanym miastem

• badania Ireny Turnau nad strukturą ludnościową miasta Wrocławia, co wynik z badań?

„struktura ludnościowa polskiego Wrocławia” - analiza dotyczy fragmentów ocalałych domów które nadały się do zasiedlenia po wojnie;

Ludzie o wysokich statusach społecznych zasiedlali osiedla, które przed II wojną były zajmowane przez ludzi o wyskoki statusach społecznych - o podobnym charakterze społecznym

Różnica: po wojnie nie ma burżuazji, kto wszedł w to miejsce? Przedstawiciele władzy, wojsko - oficerowie, milicja, pracownicy UB → zajmowali osiedla willowe na Krzykach.

Ludzie o wyższym wykształceniu zajmowali dawną dzielnicę uniwersytecką: plac Grunwaldzki, Biskupin, Karłowice;

Ludzie zamieszkujący dzielnicę Sępolno - majstrzy, niski personel biurowy;

Dzielnica Śródmieście - robotnicy, migracja ze wsi, przesiedleńcy (plac Stasica, Psie Pole, Leśnica)

J. Turnau - odwołała się do kulturalistycznego sposobu rozumienia miast, ludzie mają różne doświadczenia z użytkowania miast, Ci którzy mieszkali wcześniej rozpoznawali uciążliwości i walory miejsc zamieszkania; wybierać będą lokalizację, która gwarantuje dobre warunki mieszkaniowe, ogródek, spokój.

Ci którzy nie mieszkali w mieście lub tylko okazjonalnie korzystali z miasta, przybili do miasta → gwar, natłoczenie instytucji → obszary śródmiejskie, brak zieleni, drzew → taki mięli obraz miasta; dziecko do szkół, do majstra nauka fachu, o największym zagęszczeniu.

Co J. Turnau nie uwzględniła? - Ci co zajęli najlepsze dzielnice doświadczenia miejskości nie mieli - milicja, UB - wywodzili się ze wsi; przesiedleńcy dostawali przydział do zamieszkania przez nowo powstałą władzę miejską ( profesor / robotnik ) w momencie rozdzielenia mieszkań uwzględniano statusy społeczne.

----------

Lata 60 - te B. Jałowiecki badania „Wrocław miasto i osiedla” - stwierdził istnienie struktur społeczno- przestrzennych; jakie czynniki je kształtowały to nie potrafił stwierdzić

• Jagielski - spis powszechny - stwierdził struktury społeczno - przestrzenne; fenomen → kształt struktur społeczno - przestrzennych jest rezultatem zróżnicowanego dostępu do korzyści przestrzennych, który nie wynika ze zróżnicowania ekonomicznego a ze zróżnicowania w:

1. Struktura władzy i zarządzania to wyższa pozycja, zdolność do kumulowania korzyści przestrzennych, do wyboru otrzymywali lokalizację przestrzenną ( dyrektor, urzędnik → ważni dla miasta )

2. II GRUPA - specjaliści o wysokich pozycjach społecznych nie koniecznie kierowniczych

3. III GRUPA - niski status społeczny + członkowie mieszkań spółdzielczych

Sposób analizy Jagielskiego to rok 1978 - posługiwał się dużą ilością zmiennych; nie upoważnia to do stwierdzenia że istnieje segregacja społeczno - przestrzenna ( wysoki status a zajmowanie przestrzeni - analiza zbyt szczegółowa )

• S. Kłopot - „Tworzenie się struktur społeczno - przestrzennych” - analiza spisów powszechnych 1970, 1978 rok - kilka zmiennych:

1. Zmienne społeczne - wykształcenie

2. Zmienne pracownicy umysłowi /fizyczni

3. Wiek, dzietność w rodzinach

4. Parametry mieszkania m², czas budowy budynku - wielo-, jednorodzinny, CO, łazienka

5. Miejsce w przestrzeni ( rejon urbanistyczny )

Badania → związek pomiędzy potrzebami mieszkańców (przestrzenne ) - ile jest do sklepu, czy mają przedszkole, bibliotekę, przychodnię

Wynik: zasiedlanie w latach: 1945, 1960, 1970 XX wieku utrzymują się osiedla zamieszkiwane o wyższych statusach społecznych pracownicy → umysłowi; pracownicy fizyczni 46% miasta Wrocławia; ale były osiedla gdzie zamieszkiwało ich 16%, 27% ale też do 70%

Pas osiedli peryferyjnych : Oporów, Grabiszynek, Krzyki, Park Południowy, Dąbie, Biskupin, Zalesie, Zacisze → wyższy status społeczny; ludzie widzą gdzie, kto mieszka- prestiżowe miejsce zamieszkania

Ołbin, Plac Stasica, Trójkąt Bermudzki, Oławska, Traugutta, Krakowska, Pułaskiego, PSIE Pole, Lesnica, Pilczyce - robotnicy;

---------------------------

Mieszkania się dostawało komunalne lub poprzez spółdzielnię

Zmiana czasu → rozwijają się nowe budownictwo, zmienia się zbiorowość miejska

1. Wrocław - atrakcyjne miejsce zamieszkania na migrantów ( stabilizacja społeczna )

2. Rodziny zasiedlały po II wojnie, rozwijały się, zmieniały się pokolenia; potrzebowały mieszkań dla siebie

Przez okres socjalizmu miasta były przyjazne dla migrantów niż dla tych co mieli stale zamieszkanie

Dlaczego? Ranking, kto powinien dostać mieszkanie?

A ci co pozostali mięli spełniać określone kryteria: czy mają stałe mieszkanie / czy nie mają ?

1. Zasób mieszkania - fatalny stan techniczny, przeznaczony do wyburzenia

2. Migrant- hotel pracowniczy, wypychają z kolejki tubylca

Mieszkania spółdzielcze atrakcyjne:

1. Pełen standard techniczny

2. Przestrzeń między blokowa

3. Dobrze obsługiwana komunikacja i infrastruktura ( żłobek, sklep, dom kultury, biblioteka, przychodnia )

Mechanizm migracji wewnętrznej:

Do 1962 - stary zasób mieszankowy

Do 1973 -faza projektu - 1975 r - czas realizowania → oszczędnościowy normatyw

Do 1973 do 1976 - 1995 - gierkowski normatyw

Początki budownictwa spółdzielczego i przyzwolenie na budownictwo społeczne, w mieście władza centralna nie było to spowodowane chęcią rozładowania problemów mieszkaniowych ale chęcią ściągnięcia nadwyżki finansowej z rynku ( aby nie przekładało się na konsumpcję ) - finansowano w całości przez przyszłych lokatorów ale zaczęto z czasem finansować przez budżet państwa.

Im bliżej czasów nam współczesnych → wkład spółdzielczy nie pokrywał 1/3 kosztów wybudowania mieszkań; władza państwowa uzyskała wpływ na rodział mieszkań spółdzielczych, nie było istotne czy osoba jest członkiem spółdzielni czy ma wkład, ważne było aby ta osoba uzyskała przydział ze swojego miejsca pracy.

Rozdział przez administrację - dzielono pulę wybudowanych mieszkań → dzielono na zakłady i instytucje

Podmioty konkurują o najlepszą lokalizację, dochodziły do niej:

1. Zmienna czasu - kamienice czynszowe po wojnie rodzice, wykształcone dzieci → dzieci zawód lekarz, ekonomista

2. Mieszkanie kwaterunkowe ich pozycja, dochód nie kwalifikowały się na takie mieszkanie

Plac 1 Maja , ul Legnicka, Popowice - mieszkania oszczędnościowy normatyw

Np. Kierownik PAFAWAG osiedlił się na III piętrze spółdzielczego mieszkania 38 m²; buduje się nowe osiedle - normatyw gierkowski 70 m²; kierownik wydziału PAFAWAG załatwia mieszkanie 70 m, opuszcza mieszkanie przy ul. Legnickiej a sam idzie na lepsze mieszkanie 70m, a jego mieszkanie zajmuje robotnik PAFAWAG.

Cykle zmian, wykorzystują swoje pozycje ( lata 70 - te ) zarządzanie, zajął optymalną przestrzeń dla siebie - mechanizm migracji w mieście

Kształtowanie się struktur przestrzennych jest procesem ciągłym, dziś nadal się kształtuje.

1995 r. - przestał działać normatyw gierkowski , zmienił się system budowy mieszkań

Kredyty, finansowanie częściowe przez państwo to max 90 m² - u Gierka kredytowanie mieszkania;

10% wkładu → mieszkanie spółdzielcze, 20% wkładu → spółdzielcze własnościowe

Powyżej 90 m² trzeba było kupić za swoje pieniądze

----------------------------------------

Społeczne naznaczanie przestrzeni - Biskupin, Bartoszowice → budownictwo również spółdzielcze ( oszczędnościowo - normatywne ); osiedle „tramwajarz” - pracownicy z wyższym uczelni

Lata 70 - te ul Dębowskiego - bloki spółdzielcze „Bartoszowice” - pracownicy wyższych uczelni ; budynek z rotacyjnymi mieszkaniami ( małe, takie same ) 34 m², 44 m² dla rodziny + 2 dzieci

1980 r → 150m² mieszkanie - 1 emeryt / rencista, pracownicy naukowi → „Dom Młodego Nauczyciela Akademickiego” → z mieszkań rotacyjnych stały się docelowe

Nowo budowane przestrzenie - brakuje infrastruktury społecznej ( przedszkola, żłobki) powstają z opóźnieniem 7 - letnim ; z czasem budowane

Problem - ludzie o wyższym statusie społecznym potrafią „uruchomić” radio, telewizję aby przyśpieszyć czynniki decyzyjne albo poprawić lub zasugerować co tam ma powstać dot. zagospodarowania infrastruktury społecznej.

Te grupy, które zamieszkują już określone przestrzenie w mieście, mają określoną pozycje społeczne, to potrafią wpływać na decyzje władz miasta.

1. Poprawić obsługę komunikacji

2. Pilnują aby nic się „nie zepsuło”, nie zlikwidowano np. placówki usługowej, kulturalnej

Korzyści przestrzenne jeśli są w dyspozycji ludzi o wysokim statusie społecznym są utrzymywane lub zwiększone

--------------------

Nie ma burżuazji - a wyglądały w identyczny sposób, jak przed wojną → tam gdzie była przed wojną „kurwa” i „złodziej” to po wojnie w tym samym miejscu się rozwinęło.

Lata 90 - te renta gruntowa - ustawa wprowadza przepisy o samorządzie terytorialnym, grunty przechodzą na własność gminy .

Na własność gminy przechodził:

1. Zasób komunalno - mieszkaniowy

2. Inne obiekty, których dotychczas użytkownicy nie byli w stanie przejąć na własność

3. Przedsiębiorstwa komunalne np. . związane z obsługą mieszkańców

Jak to wpłynęło na przestrzeń miasta :

1. Każda działka gruntu mogła być zbyta tylko w drodze przetargu

2. Znika spółdzielnia mieszkaniowa - brak kapitału na uzyskanie przestrzeni pod budowę; budowa domów jedynie na zasadzie dogęszczeń, spółdzielnia dobudowywała nowe budynki po 1990 roku

3. W przetargach o zamówienie publiczne spółdzielnia nie miał szans wygrywać z deweloperem

4. Budowane przez prywatnych przedsiębiorców ( deweloper ) standard zwykły lub apartamentowce 3 m wysokości, lepsze wykończenie

5. Na obrzeżach miasta rozwija się budownictwo jednorodzinne, wolnostojące

Procesy społeczne związane z lokalizacją:

Schematy teoretyczne; stratyfikacja klasy wyższe, średnie, niższe; postanie klasy średniej - relatywni lepsze dochody, pracę → gdzie się lokalizuje?

Miasta europejskie, amerykańska wraz z rozwojem → proces kryzys miast ( obszarów centralny, śródmiejskich ) zaczęli odpływać z mieszkań o wysokim statusie społecznym, a wchodzą emigranci, biedota.

Odpływał do Suburbia (mini miasta ) obszarów intensywnej zabudowy na obrzeżach miast; za mieszkańcami USA szedł handel usługi

Tworzył się obszar metropolitalny - rdzeń, miasteczka (Suburbia ) funkcjonalnie związany z obszarem mieszkalnym Los Angeles i obszar mały Los Angeles lata 70 - 80 XX wieku

[ Internet ] Suburbia ( łac. suburbium - przedmieście) - peryferyjne dzielnice dużych miast, przedmieścia pełniące głównie funkcje mieszkaniową.

Stanowią one "sypialnie" dla osób pracujących w śródmieściu i dojeżdżających codziennie do pracy. Dobrze rozwinięta sieć kolei miejskich sprawia, że wielu mieszkańców miast woli mieszkać poza śródmieściem.

Proces przemieszczania się ludności z centrum miasta na przedmieścia trwa od wielu lat. Podmiejskie wsie przekształcały się w przedmieścia, które z biegiem lat były wchłaniane przez miasta i stawały się ich częścią [ Internet ]

[ Internet ] Gentryfikacja to termin zapożyczony z amerykańskiej socjologii urbanistycznej, gdzie używano go na oznaczenie rehabilitacji obszarów w centrach miast, z których zamożniejsi Amerykanie uciekali na tereny podmiejskie (suburbia) w obawie przed rosnącym zagrożeniem przestępczością, problemami rasowymi i niewygodą życia w centrum dla rodzin. Na ich miejsce stopniowo wprowadzali się przedstawiciele mniejszości etnicznych tworząc getta. Przestrzeń miejska uległa stopniowej degradacji. Gentryfikacja miała dodać (przywrócić) tym obszarom wartość ekonomiczną, a często też wspomagającą ją wartość symboliczną [ Internet ]

Europa Zachodnia - proces odwrotny : gentryfikacja → klasa średnia ( wyższa, niższa - wyższa ) wysoki status i zaczynają wchodzić w strefy śródmiejskie; Remontują kamienice, płacą czynsz i zamieszkują;

Nowe usługi związane z funkcjonowaniem rynku, rewitalizacja w sensie urbanistycznym i społecznym → mają środki na rewitalizację.

Przejęcie kamienic, remont kapitalny, zasiedlenie do potrzeb i standardów.

----------------

Wrocław - nie zachodzi proces gentryfikacji a także w żadnym innym polskimi a wzmacnia się pauperyzacja starych zasobów.

[ Internet ] Pauperyzacja (łac. pauper - biedny, ubogi) - proces społeczny polegający na obniżaniu się stopy życiowej jednostek lub zbiorowości. Określa ona zjawisko ruchliwości społecznej w dół, jednak tylko w przypadku przechodzenia z klasy średniej do robotniczej lub do podklasy. [ Internet ]

POLSKA - Klasa średnia przenosi się w dwa obszary:

1. Intensywna zabudowana apartamentowców, zamknięte osiedla ; tam gdzie pod względem ekologicznym jest atrakcyjniejsza

2. Część wybywa poza Wrocław „Suburbia”, społecznie zróżnicowane; walory ekologiczne; część suburbiów ma zróżnicowany skład społeczny np. Mirków Stary i Nowy : dawni mieszkańcy / nowi mieszkańcy;

Cecha charakterystyczna SUBURBIÓW w Polsce - to specyficzny sposób związania z np. Wrocławiem ( dowożone ) ; przestrzeń funkcjonalna - zakupy, rozrywki to Wrocław

W domu się mieszka ( odpoczynek dla siebie i dla znajomych )

Są to wielkie sypialnie funkcjonalnie związane z Wrocławiem; biblioteka, klub nie będą istnieć bo kto ma to zbudować - pozbawienie tych elementów infrastruktury społecznej, których nie można zapożyczyć rynkowo np. klub fitness, biblioteka; w suburbiach kurczy się tam przestrzeń publiczna, sprowadzona zostaje do sypialni.

WYKŁAD - czerwiec

Teoria stratyfikacji - system uwarstwowienia społecznego, którego podstawą jest status społeczno - ekonomiczny

Statusowa koncepcja

Status społeczny - ogólna pozycja jakie jednostki zajmują w grupach, strukturach

Które czynniki ten status definiują: płeć, przynależność etniczna, miejsce zamieszkania.

Które najczęściej? - wykształcenie, dochód, prestiż społeczny; pod warunkiem że mamy zbieżność czynników statusu że się wspierają i są od siebie wzajemnie zależne; masz dochód, masz wykształcenie → masz prestiż

1990 - 2000 rok czynniki statusu były coraz bardziej zbieżne ze sobą , operowanie;

Czynnikiem stratyfikacji jest warstwa: wyższa, średnia, niższa

Bez statusu ludzie → podklasa - wykluczeni, zmarginezowani ( nie mają statusu )

Koncepcja struktury społeczno - zawodowej - wyróżnia się kategorie społeczno - zawodowe;

- poziom kwalifikacji; miejsce w strukturze ogranicza miejsce pracy; stosunki własności; sektor lub branża w sektorze gospodarki;

1 kategoria - dyrektorzy, kierownicy jednostek, instytucji

2 kategoria - specjaliści - wyższe wykształcenie

3 kategoria właściciele firm

4 kategoria pracownicy umysłowo - fizyczni; handel, usługi

5 kategoria pracownicy wykwalifikowani

6 kategoria rolnicy

7 kategoria studenci

Jak te kategorie zmieniają realia społeczne ujawnia się w przestrzeni miasta. Jak ww. kategorie umiejscawiają się w mieście?

Specyficzna faza procesu urbanizacji:

1. Suburbianizacja ( lub występuje pod nazwą rozwoju aglomeracji

2. Rozwoju globalnego

Tworzenie suburbia miejskich: inne w USA, inne w Europie

USA - tworzenie się suburbi wiąże się z kryzysem przestrzeni centralnej, śródmieście a zajmują je grupy niskostatusowe a uciekają ludzie o średnim i wyższym statusie - degradacje przestrzeni śródmiejskiej i uciekają do suburbi - za nimi idą miejsca pracy, infrastruktura usługowa i tworzy: układ funkcjonalny→ suburbia tworzy się przestrzeń, tworzy się układ metropolitalny.

Europa - Polska - tworzy się „sypialnia” a potrzeby zaspokajają w przestrzeni funkcjonalnej dużego miasta.

Europa - odwrotny proces - gentryfikacja - wchodzenie w stare dzielnice miast → klasy średnie

Klasa średnia - rewitalizacja budynków - przywrócenie walorów użytkowych i historycznych i zmienia się skład społeczny tych historycznych części miast, kiedyś uboga ludność, która obecnie jest wypierane z tych miejsc.

Obecnie - współczesna organizacja gospodarstw miejskich przy efektywnych środkach transportu, pozwala wchodzić w przestrzeń śródmieścia, kumulowanie korzyści:

- mieszkaniowy nowy zasób 3,5 m wysokości, 200m²

- wszędzie blisko; do pracy ( wysoko wyspecjalizowane usługi finansowe, bankowe )

- wypoczywają poza Paryżem

- przestrzeń funkcjonalna dla siebie ( butik dla żon ), towarzyska

------------------------------

Nasze miasta - nie ma procesu gentryfikacji - nadal mieszkają ludzie, którzy relatywnie do przeciętnych dochodów, statusów należą do grup niższych, słabszych ekonomicznie; dolne części struktury społecznej;

I kumuluje się w większym stopniu - bieda, bezrobocie, ubóstwo dzieci, rodzin, innych kategorii społecznych (choroby, grużlica, dewiacje, patologie ), mogą współwystępować choroby u osób z niskim statusem, to co występuje to bieda dzieci → korzystają z pomocy społecznej; rodzice żyją z pomocy, która jest udzielana dzieciom przez instytucje socjalne;

Stałość zjawisk społeczno - przestrzennych ci ludzie nie mają gdzie zmienić lokalizacji ( problem finansowy ).

Nie wyostrzą różnic ekonomicznych pomiędzy tego kwartału ulicy, nowe plomby ich skład społeczny jest innych od sąsiada z kamienicy.

Jak funkcjonują w tym środowisku?

Dzieci nie chodzą do tego samego przedszkola, szkoły, gimnazjum; sieć towarzyszka poza kwartałem tych ulic ( zdegradowane społecznie ); nie zmienia się typowe środowisko społeczne bo oni nie uczestniczą w życiu sąsiadów z kamienic z nizin społecznych;

Tam gdzie skład społeczny jest zróżnicowany rozproszenia nie są skumulowane.

Gdzie jest klasa średnia? Wrocław - dzielnice tam gdzie wcześniej zamieszkiwali ludzie o wysokim statusie społecznym, nie zmieniają miejsc zamieszkania ponadto nowe miejsce lokalizowane to peryferia Wrocławia lub do suburdi, a także: apartamenty w śródmieściu pl. Bema ( 15 000 zł / m ); zespoły apartemowców korzystnie położone w Dzielnicy Krzyki - najatrakcyjniejsza pod względem środowiska naturalnego.

Suburdia są o zróżnicowanym składzie np. suburbia rezydencjonalne gdzie bardzo bogatych jest większość, ale są też subrdia gdzie nie ma ludzi bardzo bogatych ale o zbliżonym poziomie ekonomicznym np. klasa średnia

--------------------------------------------------------------------------

KRYZYS PRZESTRZENI PUBLICZNEJ

Sposób użytkowania przestrzeni - uprawnienie do użytkowania przez określoną osobę czy grupę :

1. Przestrzeń prywatna

2. Przestrzeń półpubliczna

3. Przestrzeń publiczna

Ad. 1. przestrzeń prywatna - do wyłącznej dyspozycji i znajduje się pod wyłączną kontrolą jednostek lub grupy rodzinnej.

W mieście to przestrzeń naszego mieszkania lub jego części ( pokój sublokatorski );

Tą przestrzenią dysponuje się autonomicznie i nikt nie ma prawa ingerować w granicach reguł współżycia społecznego i prawa ( reguły prawne ) np. zakłócenie miru domowego, to my kontrolujemy tą przestrzeń która jest naszą własnością.

Ad. 2. przestrzeń półpubliczna - użytkowana także przez innych, poddana kontroli nie tylko mojej ale też innych użytkowników.

Cecha definicji - problem kontroli tej przestrzeni, zachowań tej przestrzeni półpulicznej np. korytarz, klatka schodowa, ogród, ogródek który uprawiamy, drzewa zasadzane; kontrolujemy tę przestrzeń, decydujemy co w niej będzie ( kwiaty, pomidory ) ale znajomi, rodzina zapraszają; ale kontrolują nas sąsiedzie i odwrotnie my ich np. sąsiad trawa ci wyrosła, śliwki obrodziły → wzajemna kontrola nieformalna reguł życia sąsiedzkiego miedzy sąsiadami;

Przestrzeń półpubliczna zakłada wspólne użytkowanie; klatka schodowa jak ją użytkujemy; pośrednie reguły życia sąsiedzkiego.

W przestrzeniu półpublicznej działa system kontroli społecznej nieformalnej - tu policjant nie przyjedzie z mandatem i strażnik miejski bo to jest mój ogródek, nasza klatka. Ta przestrzeń kończy się na naszej bramie.

Przestrzeń między blokowa, sklepów, instytucjonalna naszego miasta.

Ad. 3. przestrzeń publiczna - kryzys przestrzeni publicznej powodowany jest zmianą w strukturze funkcjonowania , zmianą organizacji handlu, usług dlatego że: część handlu i usług przenosi się na peryferia miast ( centra handlowo - usługowe ), które służą nie tylko zaspokajaniu potrzeby konsumpcji ale możemy tam spędzać wolny czas (lodziarnia, kino)

Drugi typ organizacji - ani przestrzeń prywatna ani półpubliczna, publiczna to są „mole” tj. galerie zaspokajają potrzeby rekreacji, życiem rodzinnym, towarzyskim, rodzinnym- siedzimy w tych przestrzeniach, idziemy na obiad.

Część ludzi tę przestrzeń traktują jako swoje; ta przestrzeń jest zagospodarowana przez różnych mieszkańców dla siebie, można z niej nie wychodzić przez jakiś czas ( dzieci - wagary ) rodziny z dziećmi, weekend - święto towarzyskie ;

Dlatego nie jest to przestrzeń publiczna bo jest dostępną dla tych których są użytkownikami, konsumentami dóbr i usług; określony właściciel przestrzeń jest kontrolowany bardzo ściśle na zasadzie wewnętrznych przepisów tworzonych przez regulamin, zarządzania przez właścicieli galerii.

Więcej atrakcji dla spędzania wolnego czasu, im póżniej została zbudowana tzw. generacje „moli” w odniesieniu do galerii

Czym jest miejsce w sensie socjokulturowym? Punkt przestrzeni który wiąże i jest znaczący dla użytkowników.

GALERIE określa się jako NIE MIEJSCA;

Przestrzeń publiczna zawsze była tworzona dla wszystkich mieszkańców w kórej mogli się spotykać, organizować działania w sposób zorganizowany, wspólny lub indywidualny.

----------------------------------

AGORA (Grecja ) - miejsce spotkań obywateli miasta - gdzie mogli głosować, spotykać się była dla nich organizowana dla spędzania czasu - miejsce spotkań religijnych, amfiteatr Grecji - przestrzeń otwarta, ogólnodostępna, nie jest wyłączana dla tych którzy są obywatelami miasta.

Feudalne miasto - fragment przestrzeni publicznej - rynek, miejsca zgromadzenia, kościoły, cmentarze przy kościele ( miejsca spacerowe ) ulice, ludzie się spotykający towarzysko, potrzeby usługowe ( karczma )

Po przebudowie miast - kapitalizm - miasto zwiększa swoją przestrzeń to przestrzeń publiczna zaczyna być zorganizowana ( chodniki , ulice, ) wyburzenie murów miejskich - dukty spacerowe, promenady gdzie ludzie spędzają wolny czas ( planty krakowskie ); zburzenie murów, zasypanie fosy; niezależnie od statusu społecznego każdy jest w stanie przebywać w tej przestrzeni, która jest kontrolowana przez instytucje kontroli, policję, straż miejską.

Deptak, promenada - podstawą przestrzeni publicznej - czasu wolnego.

Środowisko naturalne - miejsca wypoczynku - parki miejskie z minimum rozrywki ( podesty dla orkiestry, grajków ), miejsca dla psa, miejsca dla dzieci;

były tez przestrzenie dla pewnych kategorii mieszkańców np. ogrody Jordanowskie w Krakowie, które zapewniały rekreację i wypoczynek dla dzieci.

Łaźnie miejskie - które nie tworzą bariery cenowej;

Utrzymanie przestrzeni publicznej było kosztowne → władza miejska lub instytucja odpowiedzialna za podtrzymywanie tych funkcji użytkowych publicznych np. konserwacja.

Przestrzeń publiczna oprócz walorów funkcjonalnych to również zapewnienie walorów estetycznych.

Gestorzy przestrzeni publicznej - samorząd terytorialny, spółdzielnie mieszkaniowe- działają częściej w przestrzeni publicznej jest to teren między blokowej

Kampus uniwersytecki - każdy może do niego wejść

Przestrzeń publiczna - zawiadywana jest przez jakąś instytucję lub podmiot

Nie musimy za nią płacić lub opłata jest symboliczna ( ZOO, Ogród Botaniczny)

KRYZYS PRZESTRZENI PUBLICZNEJ - dwie różne rzeczy:

1. Mieszkańcy miasta znaleźli bardziej interesujące zajęcia; przestrzeń zorganizowana o zapisanych funkcjach ; niekoniecznie odpowiada mieszkańcom istniejąca urbanistyka , brak np. pola golfowego; z rynku nie zrobimy miejsca surwiwald dla młodzieży.

2. Jeśli przestrzeń ma być zorganizowana i atrakcyjna to trzeba ją utrzymywać w odpowiednim stanie ( chodnik, trawnik, parki, baseny ) a to wymaga kosztów i organizowanie jest bardzo trudne.

Osiedla społeczne więzi społecznie się rozwalały, kontrola zachowań pomiędzy mieszkańcami.

Kryzys → im jest więcej przestrzeni im jest lepiej zorganizowana to jest gorzej utrzymywana, dewastowana np. brudna ( odchody zwierząt ) to co miało być dla wszystkich przestaje być dla kogokolwiek tylko sobie jest

Kryzys to kurczenie przestrzeni, zwłaszcza przestrzeni publicznej; jakaś grupa użytkowników, gestor przestrzeni uzurpuje sobie prawo do wyłącznego użytkowania przestrzeni jako zapobieżenie przed dewastacją jest np. płot, co powoduje wyłącznie z korzystania przestrzeni;

Niektóre spółdzielnie izolują miejsca osiedlowe; osiedla zamknięte - deweloper, zarządca tej przestrzeni zamyka przestrzeń dla użytkownika miasta i to co było publiczne staje się półprywatne;

Podmioty instytucjonalne, które czynią przestrzeń ekskluzywną z przestrzeni publicznej.

WYKŁAD z dnia 11.10.2009

Kurczenie się i kryzys przestrzeni publicznej miast

Przestrzenie - jak się użytkuje, kto ją użytkuje, kto ma prawo użytkować ( przestrzeń prywatna - moja własna )

Przestrzeń publiczna lub półprywatna ( korytarz domu wielorodzinnego, ogródek)

Przestrzeń półpubliczna - znajduje się pod kontrolą innych, nad kontrolą nad przestrzenią

Przestrzeń publiczna - użytkowana przez wszystkich, dostęp do niej mają wszyscy lub powinni do niej mieć

Zorganizowana przestrzeń dla wszystkich uczestników np. miasta; to przestrzeń dla dziennych użytkowników;

Liczba dziennych użytków jest większa niż statystyczna liczba mieszkańców miast np. dojeżdżający studenci, przyjeżdżający do pracy, szkół, ośrodków świadczących usługi, szpitale, ośrodki kultury.

Wyodrębniona przestrzeń nazywana przestrzenią publiczną istniała od dawana; dawniej → cmentarze jako przestrzeń publiczna rekreacyjna; w XIX wieku przebudowa struktury - pojawiają się bulwary;

Przestrzeń publiczna - obiekty finansowane przez gminę bądź państwo lub wspólnoty wyznaniowe ( kościoły );

• Przestrzeń sakralna jest przestrzenią publiczną, stosuje się do rygorów otocznia wspólnoty wyznaniowej np. zdjęcie butów, założenie jarmułki;

• Kino itd. Hol kina możemy w nim przebywać bez biletu kinowego;

• Kluby, domy kultury, biblioteki, uniwersytet ( obiekt instytucji publicznej ); chodzi tutaj o przestrzeń instytucjonalną finansowaną przez np. budżet państwa

• Obiekty, które posiadają prywatnego właściciela, posiadają bliżej określoną funkcję i nikt nie ma prawa odmówić korzystania z niej ( sklep, restauracja, kawiarnia ), nikt nie ma prawa odmówić nam obsługi

Przestrzeń publiczna - przestrzeń, która umożliwia zaspokojenie naszych potrzeb a przede wszystkim potrzeby rekreacji → parki, bulwary, urządzenia sportowe na otwartej przestrzeni; jest anonimowo użytkowana i anonimowo niszczona;

Utrzymanie - stan utrzymania → drzewa, krzewy, ławki, huśtawki - jest kosztownym;

Teren zawiadywany przez instytucje inwestora, w którego interesie nie leży udostępnienie wszystkim ale tylko swoim mieszkańcom, klientom; redukuje ponadto koszty utrzymania ( większa kontrola ) → zaczyna się proces wyłączania, zawłaszczania przestrzeni publicznej przez grupy, instytucje;

Ograniczenie przestrzeni publicznej przez instytucje np. uniwersytet lub szpitale; osiedla mieszkaniowe pozbawienie innych uczestniczenia w przestrzeni publicznej; każda przestrzeń publiczna np. WC w instytucji powinna być ogólnie dostępną.

Grodzone osiedla - sprzedaż ułudy: wyjątkowość, poczucie bezpieczeństwa

Przestrzeń publiczna zaczyna być użytkowana przez specyficzne grupy mieszkańców np. narkomani i staje się mniej atrakcyjna, mniej przyjazna dla mieszkańców; tej przestrzeni publicznej jest mniej przez proces zawłaszczania przez pewne grupy mieszkańców, jest mniej wyposażona, zagospodarowana, konserwowana → skwery - brak pielęgnacji;

Zmiana w strukturze funkcjonalnej

Sklepy, kawiarnie, ogródki; zmiana organizacji handlu; konkurencja stają się galerie handlowe dla przestrzeni publicznej;

GALERIE HANDLOWE poza możliwością zrobienia zakupów oferuje wszystko co kiedyś było związane z przestrzenią publiczną: możemy się umówić, zażyć rozrywki;

Przestrzenie galerii stają się przestrzenią dla wzmożonych interakcji społecznych służących nie tylko zaspokojeniu przestrzeni publicznej.

GALERIA - jestem klientem jak również bywalcem galerii ( nie dokonuję zakupu ) - multipleksy, kręgielnie.

Kryzys przestrzeni publicznej:

1. Kurczenie się przestrzeni publicznej, zawłaszczanie przestrzeni przez instytucje, podmioty tylko dla własnych członków, użytkowników.

2. Stan zagospodarowania - zły

3. Stan bezpieczeństwa

4. Oznacza konkurencję obiektów, które mają inne przeznaczenie ale mają ambicje do organizowania czasu wolnego swoim bywalcom są to galerie handlowe

- to osłabia interakcje miedzy ludźmi; użytkowanie miast, sprzyja procesowi indywidualizacji, człowiek czuje się jakby sam schowany w swoim mieszkaniu, nasze sieci interakcji społecznej zaczynają się redukować do domu, pracy, z przyjaciółmi umawiamy się w domu, nie przebywamy w przestrzeni publicznej unikając np. zagrożeń ze strony osób niebezpiecznych, agresywnych;

- to jest rezultat zmiany stylu życia;

- ulica - rozmowy przez telefon ( słuchawki ) wyłączamy się z „życia ulicy”

- internat - izolowany od reszty, od członków rodziny

- DVD oglądanie w domu, wyjście do kina jest redukowane;

- zmienia się sposób, zakres spędzania wolnego czasu - to sprzyja byciu samemu, następuje rezygnacja z przebywania w przestrzeni publicznej;

- kultura masowa - popularna nie sprzyja społecznej integracji grup rówieśniczych ( koncerty rokowe )

MIASTO

1. Współczesne kwestie mieszankowe

2. Struktura społeczno - przestrzenna

Ad. 1 współczesne kwestie mieszkaniowe

W XIX wieku: brak mieszkań, znaczna część zasobów w mieście była złej jakości, przegęszczenie, niskie standardy higieniczne, znaczna część mieszkańców mieszkań nie mogła posiadać - niskie zarobki

Współcześnie: zmienił się standard cywilizacyjny, zmiana infrastruktury; woda w mieszkaniu, CO z regulatorem temperatury; postęp technologiczny w standardach technicznych wyposażenia mieszkań; instalacje elektryczne - zwiększona ilość, sposób ich instalacji się zmienił;

III kategorie zasobów mieszkaniowych:

1. Mieszkania komunalne

2. Mieszkania spółdzielcze

3. Mieszkania budowlane po 1990 roku - to deweloperzy lub budownictwa indywidualne

Ad.1. mieszkania komunalne - od 1975 r., istniała możliwość wykupu mieszkań kwaterunkowych; mieszkań Skarbu Państwa pod zarządu władz miasta.

W 1990 roku wprowadzono ustawę o samorządzie terytorialnym - przepisy wprowadzają do ww. Ustawy; ustawa dot. gruntów miejskich, w wyniku tych uregulowań ziemia w mieście przeszła na własność Gminy, a przepisy wprowadzone w Samorządzie Terytorialnym pomagały się uwłaszczyć podmiotom, które wykazały że byli ich użytkownikami przez określony czas; w wyniku czego przestrzeń miejska została uwłaszczona;

własności Gminy: obiekt handlowy, usługowy, komunalny, przemysł terenowy, ziemia miejska ( wolna i znajdująca się pod budynkami;

Spółdzielnie, podmioty gospodarcze uwłaszczyły się na swoich obiektach, które zajmowały;

Nas interesuje mieszkaniówka!

1. Spółdzielnie mieszkaniowe

2. Zasób komunalny - proces komunalizacji mienia

Sytuacja mieszkaniowa określa proporcje starego budownictwa a spółdzielnie mieszkaniowe;

Polkowice - szczere pole a obecnie 50 tys. mieszkańców; zasobu komunalnego prawie nie ma, a jest zasób spółdzielni mieszkaniowych; Boguszów Gorce - 75% - zasobu komunalnego - należą do gminy

Zasoby komunalne nie były konserwowane przez okres wielu lat;

Tam gdzie jest więcej zasobów komunalnych to duże obciążenie dla miast; kiedyś - Państwo regulowało czynsze; ustawowo definiowane; obecnie - samorządy terytorialne regulują czynsz, który nie ma pokrycia w bieżących konserwacjach, utrzymaniu, remontach, w kosztach potrzebnych na utrzymanie budynku ( realne koszty utrzymania )

Lepsze zasoby zostały sprzedane prywatnym właścicielom Wspólnoty mieszkaniowe;

Stabilizacja mieszkańców przez fakt istnienia zarządu mieszkań komunalnych;

Niskie czynsze powodowały że nie było przepływu pomiędzy lokatorami mieszkań spółdzielczych a komunalnych ( w spółdzielniach czynsz jest wyższy )

Zasób mieszkaniowy dla części samorządów był „kulą u nogi” ; zaistniała chęć się jego pozbycia; wyprzedaż po niskich cenach.

Samorządy terytorialne chciały się pozbyć kosztów utrzymania mieszkań komunalnych + utrzymanie części wspólnych ( klatki schodowe )

Chaotyczna sprzedaż spowodowała że pozostał w złym stanie zasób komunalny;

Polityka społeczna, problemy społeczne, polityka mieszkaniowa miasta

Ujemne strony jeśli miasto chciało podjąć wysiłek np. rewitalizacja, wyburzenie, modernizowanie;

Jeśli miasto wyzbywa się tych substancji to traci możliwość ruchów mieszkaniowych; gdzie ulokować mieszkańców ( brak miejsc na przesiedlenia mieszkańców )

Kategorie społeczne - pomoc mieszkaniowa → bezdomność, przemoc w rodzinie, wyroki sądowe;

mieszkania socjalne - brak lokali bo zostały wyprzedane, Gmina musi budować;

właściciele mieszkań + mieszkańcy lokali kwaterunkowych - problem z uzgodnieniem czasu, miejsca przeprowadzki to spowalnia;

Proces modernizacji z lokatorami w środku lub rewitalizacja obejmuje tylko elewacje budynków , klatki schodowe;

Żaden samorząd terytorialny nie prowadzi polityki mieszkaniowej bo pozbawili się środków realizacji polityki mieszkaniowej.

Spółdzielnie mieszkaniowe 1990 r., zanik budownictwa mieszkaniowego spółdzielczego; mieli trudności z przetargach, ze względu na wysokie ceny gruntów; spółdzielnie słabo wyposażone w kapitał aby wygrywać w postepowniach przetargowych i budować mieszkanie; wygrywały silniejsze grupy kapitałowe;

Po 1990 roku zaczęto dogęszczać istniejącą już przestrzeń osiedlową;

Prywatni inwestorzy → deweloperzy uzyskują grunty z przetargów, budują z własnych środków lub środków przyszłych lokatorów; polityka finansowa banku - kredyt hipoteczny, co uzależnia popyt na nowe mieszkania; to co nie zaspokaja popytu to zakup z „drugiej reki” , to ożywienie budownictwa mieszkaniowego + podwyżki m² za mieszkanie;

istnieją spekulacje gruntami i zasobami mieszkaniowymi;

STRUKTURA WŁASNOŚCI:

1. Prywatne budownictwo - część osób uwłaszcza się - budownictwo willowe;

2. Część zasobów komunalnych została sprzedana

3. Spółdzielnie mieszkaniowe - prawo spółdzielcze na prawo własności do lokalu

4. Budownictwo prywatne po 1990 roku

60% zasobów - 75% w zależności od miasta - może być przedmiotem handlu, wynajmu jest towarem na rynku mieszkaniowym;

Warunek dla tworzenie się struktur społeczno - przestrzennych:

1. miejska renta gruntowa, której definiuje ją wielkość działki, walory środowiska naturalnego, mające wpływ na cenę gruntu.

2. Wolny rynek mieszkaniowy - każda lokalizacja, mieszkanie przedmiot obrotu - kupna, wynajmu; to gwarantowało mieszkańcowi miasta możliwość nabycia na rynku mieszkań lokalu z zasiegu jego możliwości finansowych i zaspokojenie potrzeby rodziny;

Cechy położenia ekonomicznego członków: klasy, warstwy, kategorie zawodowe mają mniejsze lub większe możliwości ekonomiczne to powoduje, że ludzie o podobnym statusie ekonomiczny zajmowali podobne powierzchnie mieszkaniowe; kupuje się walory środowiska, stan infrastruktur technicznych, dostępność placówek handlowo - usługowych; to powoduje że jednostki o podobnych statusach ekonomicznych zamieszkują na podobnym terenie.

Segregacja, separowanie się grup społecznych w mieście;

Struktury społeczne w realnym socjalizmie pod względem kształtu zbliżali się do miast kapitalistycznych, tylko różne czynniki społeczne je kształtowały;

Gospodarka rynkowa jej powrót po 1990 roku , czynniki, które kształtowały miasta w czasach kapitalizmu;

Czynniki ekonomiczne → renta gruntowa ale

[ Internet ] Renta gruntowa, forma dochodu uzyskiwanego przez właściciela ziemi wykorzystywanej do celów produkcyjnych. Wysokość renty gruntowej zależna jest od ceny użytkowania ziemi (najmu, dzierżawy), kształtującej się na rynku pod wpływem popytu i podaży, oraz od jej powierzchni.
Cena użytkowania może być uzależniona od położenia (lokalizacji) działki, jej urodzajności, otoczenia, wyposażenia (uzbrojenia), a także cen produktów (dóbr lub usług), które dzięki niej mogą powstać.
Renta gruntowa pojawiła się już u schyłku starożytności, ale znaczenie jej wzrosło dopiero w gospodarce feudalnej. Występowała wtedy w trzech postaciach: renty naturalnej, renty odrobkowej (pańszczyzna) i renty pieniężnej - w tej postaci przetrwała do czasów współczesnych[ Internet ]

W Polsce cechą zamieszkiwania jest przypisanie do przestrzeni;

Nasze potrzeby mieszkaniowe → zmieniają potrzeby rodzinne, zmienia się wzór rodzinny,

Fazy cyklu rodzinnego tłumaczy fazy cyklu - zmiany mieszkaniowe, dochodzenie do mieszkania ( małe, duże )

Obecnie - mniej zawieranych małżeństw, późny wiek ich zawierania, odkładana prokreacja;

- zmienia się wzór małżeństw, struktura wewnątrz rodziny

- związki partnerskie ( np. „razem” ale „osobno” )- spędzają wspólnie czas ale śpią osobno, to jakich mieszkań potrzebują?

- wzorce małżeństw wpływają na struktury potrzeb rynku mieszkaniowego.

40 - lat dominowała modernistyczna architektura starszy typ budownictwa

W mieszkaniach wzrastały kolejne generacje rodzin → myśleli o metrażu , o rozkładzie mieszkań; pokój dzienny gdzie rodzina przebywa, sypialnia;

Mieszkaniec miasta myśli kategoriami budownictwa spółdzielczego; a zmienił się potrzeby w stosunku do nowo budowanych mieszkań; aby istniał handel - sklepy, kawiarnie, inne placówki konsumpcji zbiorowej; Dzisiaj nie ma problemu z istnieniem tych placówek;

Obecnie hipermarkety to duże zakupy; w miejscach zamieszkiwania to małe punkty usługowo - handlowe;

Czy te same czynniki kształtują czynniki strukturalno - przestrzenne?

- są te same ; przemieszczanie się grup - ci co mieli niskie statusy społeczne w czasie PRL - u, to poprawy sytuacji mieszkaniowej nie mają - brak pieniędzy na zakup mieszkań;

- ruchliwość przestrzenna - ludzie o wysokich statusach ekonomicznych;

Jaki jest rodowód miejsca klas wyższych, średnich?

Grupa społeczna - aprzestrzenna (doraźna) - nie może nie chce zakorzenić się w konkretnym mieście dot. to wielu miast ( Warszawa ) - krajowe metropolie;

Metropolie potencjalne ( tworzące się ) regionalne np. Wrocław - przyciąga podmioty o krajowych, narodowych powiązaniach ekonomicznych ich członkowie to cudzoziemcy i Polacy; zamieszkują w wynajętych przez firmę lokalach;

Grupa spoleczna aprzestrzenna - dziś tutaj, a za rok przeniesiona do innego miasta, państwa a przyjedzie w to miejsce inny;

ANALIZA GRUP, KLAS WYŻSZCH i ŚREDNICH w mieście Wrocław i gdzie się lokalizują

- mechanizmy reprodukują struktury;

- klasy wyższe rekrutują się z grup inteligencji- wolny zawód, zawód techniczny; jedna z osoba ma wykształcenie wyższe lub oboje ich dzieci również uzyskują wyższe wykształcenie; tzw. wolne zawody są dobre oplacane przez rynek; dochody właścicieli firmy;

- obecnie realia ekonomiczne ( dziedziczenie pozycji) zamieszkiwana przez wyższe pozycje; ludzie awansują - w czasach transformacji zdobyli wysoki status ekonomicznych traktują jak przestrzeń prestiżową );

Klasa średnia - nowe budownictwo, apartamentowce, osiedla zamknięte; suburdia ( zamieszkiwanie poza granicami miast ) - wyjście z Wrocławia;

Inny proces niż w miastach europejskich - tam klasy srednie i wyższe wracają do wielkomiejskich śródmieści → dżentryfikacja połączenie procesem modernizacji i rewitalizacji;

- zostali wyparci ci którzy nie byli w stanie finansowym opłacać podnoszone koszty modernizowania budynków;

W Polsce nie ma dżentryfikacji;

- spółdzielnie miejskie otaczają stare zabudową przed wojenną; normatyw oszczędnościowy jest mało atrakcyjny; stare osiedla to migranci z zewnątrz lub starzy mieszkańcy miast kupują mieszkania z „drugiej ręki”

- zasoby mieszkaniowe normatyw „gierkowski”- młodszy mniej zniszczony, łatwiej można go dostosować do własnych potrzeb;

- w Polsce występuje ideologiczna niechęć do „wielkiej płyty” - traktowana jako szajs

- na zachowanie na rynku mieszkań wpływa pamięć o wielkiej powodzi we Wrocławiu 1997 r- Kozanów, osiedle Kosmonautów- niskie ceny mieszkań;

- przestrzenne migracje w miastach ludzi o określonych strukturach społecznych to kształt staje się ostrzejszy; tam gdzie była bieda to staje się bardziej jednolity obraz, nie ma radykalnych zmian ale następuje wyostrzenie różnic miedzy grupami zajmującymi określone przestrzenie miast;

Bieda miejska, sytuacje problemowe ( przemoc, narkomania ) dozór kuratora, skazani ( problem z prawem ), bez ukończenia całego cyklu w szkolnego - zajmują stare zasoby mieszkaniowe śródmiejskie; charakter niskostatusowy;

Struktury społeczno- przestrzenne miast ulegają wyostrzeniu, mamy ciągłość następującą polaryzacje

[ Internet ] Polaryzacja społeczna - proces społeczny w trakcie którego różnicują się postawy osób należących do danych zbiorowości wobec pewnego typu problemów. [ Internet ]

Problemem globalizacji gospodarek jest polaryzacja struktury społecznej na bogatych i biednych

Cześć przeszła od klas wyższych, część przeszła do klas niższych ( spomparyzowanie );

Współcześnie przestrzeń mieszkaniowa proces denitryfikacji, nie ma wiadomości czy zaistnieje ( jeśli klasy średnie się skurczą );

Proces polaryzacji struktury społecznej - dualne miasto - większość uboga, zagrożona przez gospodarkę, nieliczna liczebność klas wyższych które się bogacą

• Współczesne kwestie mieszkaniowe - zapożyczone przez rynek - jakość już użytkowanych zasobów (

niepodlegają modernizacji ); trudna dostępność nowych mieszkań dla kolejnych generacji ( kategoria ekonomiczna ) ci którzy dążą do stabilizacji ekonomicznej osiągają niskie dochody które uniemożliwiają wynajęcie mieszkań lub wzięcie kredytu;

Nacisk na mieszkania socjalne, których brakuje; brak mieszkań - standard to jedno gospodarstwo domowe = jedno mieszkanie;

Substandardy mieszkaniowe - stan techniczny budynku, infrastruktura techniczna

[ Internet ] zużyte części zasobów mieszkaniowych oraz mieszkania, które można zakwalifikować właściwie jako substandardy mieszkaniowe. [ Internet ]

Substandard społeczny - liczba metrów² przypadających na jedną osobę, to efekt zmian w rodzinie

WYKLAD 25.10.2009 - WIEŚ

1944 - 1945 - wieś wyniszczona wojną, zniszczony substrat materialny, zniszczone zasoby materialne, ekonomiczne;

Na terenach generalnej guberni okupant prowadził drenaż zasobów w postaci kontyngentu ( obowiązek dostarczania zboża, ziemniaków, mleka );

LUDNOŚĆ - zniszczony materiał ludzki; zdegradowany, eksterminacja ludności przez okupanta

MEŻCZYŹNI, KOBIETY - obozy koncentracyjne, roboty przymusowe na terenie Rzeszy;

Mężczyźni - w lasach ( partyzantka ), w wojsku;

Rok 1944 - 1945 czas powrotu, scalania ludności, społeczności wiejskiej po latach wojny, okupacji;

Scalenie - dało się i nie dało się scalić społeczeństwa wiejskiego ; na wschód od Bugu - nie dało się scalić;

Powody indywidualne - nie powracali do domów ( bo nie chcieli ), czasem po wojnie nie miał do czego wracać;

CZAS - instalowanie nowego ładu politycznego i systemu społecznego

Nowa władza ludowa - zrealizowała reformę rolną;

Rolnictwo przed wojenne były to wielkoobszarowe gospodarstwa rolne; dominują liczebnie gospodarstwa małe, karłowate, uniemożliwiające utrzymanie rodziny;

Kształt reformy: reforma rolna - radykalna przebudowa struktury agrarnej

Przepisy reformy rolnej - największe gospodarstwo mogło mieć 15 - 20 ha na zachodzie;

Gospodarstwo pełno rolne - proste narzędzia, siła robocza, powyżej 5 ha powierzchni; gospodarka pozwala na utrzymanie rodziny i utrzymanie możliwości rozwojowych tego gospodarstwa;

Władza polityczna ze względu politycznych zrealizowała inny rozdział ziemi, chcąc zyskać zwolenników dla siebie to udziałowcem była również ludność bezrolna która otrzymała np.1 ha, ludność mała zaradana;

Władza ludowa chciała aby duży odsetek gruntów ( użytków rolnych ) był we władaniu państwa - rolnictwo uspołecznione tj. PGR -y głównie na ziemiach zachodnich i północnych; na tym terenie przed wojną i po wojnie struktura agrarna, dominowały gospodarstwa junkierskie prowadzone przez chłopów niemieckich na dużych powierzchniach powierzeni 50 ha - 100 ha i zabudowaniami gospodarczymi ( substrat materialny );

Robotnicy pracujący w majątkach junkierskich mieszkali w budynkach mieszkalnych ale bez zabudowań gospodarczych;

Zabudowania gospodarcze były w jednym miejscu, były też zabudowania dla siły sezonowej roboczej.

Po wojnie gospodarstwa 50 - 100 ha były mniej funkcjonalne, osadnicy nie posiadali narzędzi do gospodarowania takim agregałem ziemi, nie mieli srodków; zabudowania były duże i nie były funkcjonale.

Tym władza ludowa tłumaczyła przyczyny powstania tak dużej ilości PGR - ów na ziemiach zachodnich;

Ten argument ni działał na terenach: krakowskim, lubelskim; tam również powstawały PGR - y ale nie zajmowały tak dużych obszarów;

Władza ludowa chciała mieć uspołecznione rolnictwo.

[ Internet ] W związku z napływem coraz większej ilości osadników Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych wydało we wrześniu 1945 r. zarządzenie nakazujące osiedlanie przybyszów według zasady: na gospodarstwach do 10 ha- 1 rodzina, na gospodarstwach o pow. 15-25 ha- 2 rodziny, na gospodarstwach o pow. 25-50 ha - 3 rodziny, na gospodarstwach o pow. 50-75 ha- 4 rodziny i na gospodarstwach o pow. 75-100 ha - 5 rodzin. Sytuacja, w której na jednym gospodarstwie osiedlane było kilka rodzin, rodziła łatwe do przewidzenia trudności. Ówczesna prasa nie raz opisywała konflikty, wybuchające między umieszczonymi we wspólnym gospodarstwie rodzinami. [ Internet ]

Do 1949 roku polityka państwa:

1. To kupowanie przychylności chłopów przez reformę rolną

2. Polityka drenażu zasobu wsi

Pierwotna akumulacja kapitalistyczna - to proces na wsi feudalnej, gdzie zostają wyprodukowane nadwyżki ( kapitał), który później zostaje wytransferowany ze wsi do gospodarstw miejskich dając środki na rozwój gospodarstw kapitalistycznych;

Lange „Pierwotna akumulacja socjalistyczna” - twierdzi, że na odbudowę kraju ze zniszczeniami wojennymi i na uprzemysłowienie niezbędny jest transfer środków wytwarzanych na wsi do gospodarstw miejskich.

To oznacza:

1. Utrzymanie kontyngentów nałożonych jeszcze przez okupanta ; rolnik po minimalnych cenach musiał dostarczać płody rolne, mleko; obowiązki dostawy zostały utrzymane do 1970 roku

2. Progresja obowiązkowych dostaw, im większe obszary gospodarstw tym więcej producent musiał odstawiać; Podatki płacone przez rolników progresywny charakter więcej ha więcej podatku;

3. Dobrowolne daniny bezwzględnie ścigane przez państwo np. na odbudowe;

4. Utrzymano szarwarki - darmowa praca na jakieś wspólne cele wyznaczane przez administracje państwową np. utrzymanie wałów po powodzi, utrzymanie rowów melioracyjnych - udrażnianie;

5. Utrzymanie dróg przejazdowych np. utwardzenie drogi, odśnieżanie do 1970 roku; to dotyczyło tylko tych chłopów, którzy posiadali ziemię; bezrolny nie miał takiego obowiązku;

Ambiwalencja wkład polityczny do rolnictwa- z jednej strony przyzwolenie do prywatnej własności z drugiej strony narzucanie obowiązku, dlatego uciekali do miasta;

Wyłączenia rolnika, który nie miał prawa do emerytury, renty, nie byli objęci ubezpieczeniem zdrowotnym; tak do 1973 roku; usługi medyczne musieli opłacać na prywatnym rynku, leki płatne 100%;

Okres stalinowski - kolektywizacja rolnictwa ( ideologia, naciski z zewnątrz ), administracyjny, ekonomiczny przymus, który miał skłonić do zakładania spółdzielni produkcyjnych i wyzbywania się ziemi i środków produkcyjnych na modłę sowiecką - kołchozy i sowchozy;

Na zachodzie wieś skolektywizowana 1949 - 1953 rok silny okres kolektywizacji; wystąpił kryzys w całej gospodarce polskiej, co przełożyło się na produkcję rolniczą ; pogorszyło się zaopatrzenie ludności bo spadła produkcja rolna; był duży przyrost demograficzny po II wojnie światowej;

Zwiększyła się liczebność społeczeństwa, zaczęto reglamentować żywność i inne produkty;

Władza ludowa po śmierci Stalina ( marzec 1953 r. ) zaczęła się wycofywać, a po roku 1956 wycofała się z kolektywizacji wsi.

Polska była jednym krajem, który nie skolektywizował rolnictwa w odniesieniu do krajów ludowego socjalizmu;

Rozdzielenie dwóch rzeczy:

1. Indywidualizacja losy jednostki i rodziny od tendencji rozwojowej rolnictwa

2. Kolektywizacja rolnictwa to produkcja wielkich hektarów ziemi, wzrost produktywności rolnictwa , rozwój kapitału ludzkiego osób zatrudnionych w tych gospodarkach;

Formy - uspołecznienie rolnictwa upodobniało się do farmerskiego rolnictwa krajów rozwiniętych;

Dla państwa polskiego przy wejściu do UE był problem rolnictwa i wsi polskiej

1956 rok czerwiec - robotnicy z Cegielskiego - Poznań wyszli na ulice; władza ludowa ( Cyrankiewicz ) nastąpiła zmiana ekipy politycznej i w miejsce stalinowców przyszedł Gomułka i zastąpił Cerankiewicza i zarysował się związek , administracyjne środki regulacji;

Ściągniecie nadwyżki pieniądza z rynku i wyhamowanie inflancji wówczas działają administracja regulacji; władza podnosi ceny żywności, co obniża stopę życiową siły roboczej, wieś mniej odczuwa braki żywnościowe ( co wyhoduje to zje ) stąd protesty siły roboczej, stąd zmiana ekipy politycznej

1953 - 1956 podwyżka cen żywności; 1956 rok Gomułka - kryzys ekonomiczny

1962 - 1966 okres szukanie syjonistów; protesty studentów 1968 rok

1970 rok - podwyżki cen - podwyżki protesty, zmiany ekipy rządzącej - Gierek

1973 rok - kryzys energetyczny świata

1976 rok - podwyżki cen Radom - wycofanie się z podwyżek, pierwsze kartki

1980 rok początek niepokojów robotniczych Świdnik - podwyżki cen - strajk - spacyfikowanie - dają podwyżki

1980 roku sierpień - zmiana ekipy - Kania, potem Jaruzelski, potem Rakowicki;

Związek pomiędzy zmianami cen żywności a zmianami politycznymi; stan świadomości rolników jest weryfikowany w latach 90 - tych;

W 1956 - 1970 - jedna ekipa polityczna - wieś i rolnictwo - makrospołeczny, makroekonomiczny uwarunkowanie pośrednie wpływają na wieś i rolnictwo prywatne i uspołecznione

1. Silny demograficzny rozwój społeczny co oznacza, że rolnictwo musi wyprodukować odpowiednią ilość żywności; przekraczają potrzeby żywnościowe tego społeczeństwa; 1945 - 1972 roku Polska była eksporterem wysoko przetworzonej żywności do krajów kapitalistyczny np. mięso było źródłem dewiz dla gospodarki polskiej ( makroekonomiczne uwarunkowanie );

Rolnictwo uspołecznione i prywatne - bezpieczeństwo żywnościowe kraju był to proces, tendencja, dążenie wszystkich państw aby jak największy obszar żywnościowy obszar żywnościowy zaspokojony był przez rodziną produkcje aby nie importować;

Państwo było zainteresowane zwiększaniem produkcyjności rolnictwa aby zabezpieczyć żywnościowo demograficznie rozwijające się społeczeństwo;

Ziemia musi być również wykorzystywana pod zakłady przemysłowe, budownictwo;

Rozwiązanie tego dylematu rozwojowego to zwiększenie produkcji;

• Rozwój przemysłu i rozwój pozarolniczych dziedzin życia, co to powoduje:

- Utworzenie miejsc pracy dla ludności wiejskiej

- migracja ludności wiejskiej ( 5 mil ) do miast zdatna siła robocza 1970 - 1980 tereny wiejskie opuściła kolejno 2 mil ludności ;

- poza rolnicza działalność to nie tylko przemysł, usługi, handel ale również obsługa instytucji miejskiej rynku pracy stał się on dostępny dla tych którzy mieszkali na wsi i dojeżdżali do miasta ( nie tylko ci którzy nie posiadali ziemi )

Sytuacja właścicieli ziemi i ich rodzin - pojawienie się kategorii chłopo - robotników- mają gospodarstwa rolne i jednocześnie pracują w uspołecznionych gospodarstwach, ich korzyści to:

1. Stały dochód

2. Dostęp do świadczeń zdrowotnych dla całej rodziny i świadczeń emerytalnych

3. Nabywanie umiejętności, które mogą zostać wykorzystane w gospodarce rolnej;

4. Nieformalny i formalny przepływ dóbr z gospodarki nieuspołecznionej do gospodarstwa rolnego np. drobne rzeczy typu śrubokręt, gwoździe, kable i przenoszone do gospodarki również finalne wyroby kufajki, gumo filce, odzież robocza

Co to wywołuje w rodzinach chłopskich i gospodark….

W rodzinach chłopskich występuje specyficzne wychowanie i kształcenie dzieci i młodzież ( kierunek kształcenia) to dające szybko zawód, konkretny zawód mający zastosowanie w gospodarce poza rolniczej;

Zjawisko - tłu mienienie aspiracji edukacyjnych dlatego że dziecko zatrzymało się na poziomie zawodówki lub technikum i w wieku 18 lat zaczynał pracę; w wymiarze społecznym młodzież wiejska rezygnowała, ze średniego wykształcenia i kurczył się udział dzieci chłopskich w szkolnictwie wyższym; podobnie w środowisku robotniczym malał odsetek tej młodzieży; odsetek młodzieży wiejskiej i robotniczej studiujących przed wojną były większe niż w latach 1970

Co powodowało, że kurczyły się zasoby siły roboczej w gospodarstwach rolniczych?

1. Dzieci chodziły do szkół zawodowych przez co były wyłączone z prac polowych

2. Część osób wybywa sukcesywnie przenosi się do miast, często pracuje właściciel i jego żona

Procesy ( zjawiska ) zmiany wewnątrz rodziny chłopskiej:

Życie w mieście jest atrakcyjniejsze dla mieszkańca wsi, musi nastąpić zmiana reguł w dziedziczeniu w gospodarstwach rolnych; zmieniają się reguły następstwa, najczęściej gospodarstwo w całości dziedziczy najmłodsze dziecko niezależnie od płci ( starsze dzieci się wykształciły i pozostały w mieście ), ale często najmłodsi również wyjeżdżają do miasta.

Proces Czajanowa

Co się dzieje gdy nie ma następcy?

Zaczyna się regres gospodarstwa; gdy właściciele nie są w stanie już uprawiać gospodarstwa to starość jest trudna, dwa rozwiązania:

1. Powinność, zobowiązania moralne wewnątrz rodziny - to powrót jednego z dzieci i zaspokojenie i opieka w starości rodziców, a to oznacza porzucenie tego co już posiadali, czego dorobili się w mieście; powrót z miasta na wieś; poczucie moralnego obowiązku to wyrzeczenie się osobistej kariery, stabilizacji ;

Koniec lat 60 - tych problem gospodarstw bez następców się nasila.

Polityka rolna państwa

Socjalistyczne państwo - gospodarka centralno - nakazowa:

1. Kontrolowała ceny skupu produkcji rolnej

2. Ceny żywności przetworzone ( administracyjno ustalone )

3. Kontrolowała ceny innych produktów konsumpcyjnych ( wyroby przemysłowe )

4. Ceny przemysłowych czynników produkcji rolnej ( nawozy, narzędzia rolnicze ) - to państwo decydowało o tym jakie są przeciętne dochody gospodarstwa rolnego manewrując ceną zbytu produktów rolnych i przemysłowych produktów i system fiskalny państwa

Polityka parytetu dochodowego - PAŃSTWO ( dysponent zasobu informacji ) starało się aby kształtowały się w odpowiedni sposób proporcje dochodów gospodarstw domowych związanych z rolnictwem do dochodów pracowników przemysłowych;

Dochód miał gwarantować utrzymanie rodziny rolniczej i utrzymać możliwości rozwojowe gospodarstw ( pokrycie wydatków na narzędzia, zakup nawozów )

Spory odsetek małych gospodarstw rolnych nie mógł gwarantować utrzymania rodziny rolniczej i jej możliwości rozwojowych.

Polska polityka rolna 1990 rok - PAŃSTWO nigdy nie zrezygnowało z chęci uspołecznienia rolnictwa ; spowodowanie regulacji ekonomicznej wywołała takie procesy aby spowodować uspołecznienie się rolnictwa;

Środki na proces uspołecznienia rolnictwa w porównaniu do krajów demokracji ludowej.

Państwo chciało:

- jak nie dopuścić umocnienia sektora prywatnego w rolnictwie;

- jak przebudować w rolnictwie uspołecznionym zwiększając produktywność, wydajność rolnictwa uspołecznionego;

Za Władysława Gomółki tendencja do modernizowania wsi i rolnictwa

Przymus administracyjny:

1. Zakaz podziału gospodarstw rolnych - gospodarstwo po rodzicach mogło przejąć tylko jedno z dzieci

2. Jeśli było źle prowadziło to decyzji administracyjnych, gospodarstwo można było odebrać i przekazach ( Państwowy Fundusz Ziemi )

3. Przymus administracyjny w stosowaniu nawozów i środków ochrony roślin

4. Pomoc w postępie biologicznym - wprowadzono rejonizację upraw i hodowli

5. Wprowadzono zakaz prywatnych rozrodów zwierząt ( pod kontrolą państwa ) - sztuczna inseminacja zwierząt

Koń siła pociągowa - kontrola ich rozrodu ( nie inseminacja ); hodowla trzody chlewnej;

6. Placówki badawcze dokonywały jakościowych zmian w hodowli;

7. W uprawi roślin, co pewien czas rolnik był zmuszany do wymiany materiału siewnego

Przymus państwowy stworzył impuls modernizacyjny, który ujawił się w latach 70 - tych, rolnicy nauczyli się dostrzegać korzyści stosowania nawozów środków ochrony roślin, korzyści z hodowli - rosła wydajność w rolnictwie.

To łagodziło ubytki siły roboczej w gospodarstwie rolnym i uczono mechanizacji w rolnictwie;

kółka rolnicze, przyzwolenie w PGR -ach do świadczenia usług w gospodarstwach indywidualnych, Panstwowe Ośrodki Maszynowe .

Co państwo kontrolowało i do czego niedopuszczało:

1. Przejmowanie ziemi z gospodarstw uspołecznionych przez sektor prywatny ( ale mogło być odwrotnie i tu wspierano )

2. Niedopuszczano do koncentrowania się ziemi - reforma rolna - wielkość ilości ziemi 15 - 20 ha ( zależności od rejonu )

3. Niedopuszczno do obrotu złożonymi i skomplikowanymi maszynami rolniczymi, chyba że były z drugiej ręki np. z kółek rolniczy, PGR - ów ( zużyty sprzęt )

WYKŁAD dnia 29.11.2009

Temat: rolnictwo - zmiany społeczne ekonomiczne kulturowe

Teorie zmian są różne i różnie można stosować podejścia np. modernizacyjne.

czynniki zmian, które są czynnikami zewnętrznymi które mają zmieniać wieś i rolnictwo, są generowane czynniki zmiany przez makrosystemy ekonomiczne, polityczne, kulturowe były niedostateczne ( niewystarczające ) aby postrzegalne zmiany były warunkowane czynnikami wewnętrznymi ( siły w zbiorowości wiejskiej, systemie ekonomicznym w rolnictwie - były zmiany ale tak rozumiane )

1. Zmiany ewolucyjne rozciągnięte w czasie jest trudno obserwować

2. Trudno jest zidentyfikować wszystkie czynniki które ją wywołały

3. Ma charakter selektywny zmian ewolucyjnych:

1. Zgodnie z regułami zmiany ( również ewolucyjne ) na jednych obszarach realizuję się wolniej ( wymiar społeczny i kulturowy ), w innych obszarach szybciej ( np. technika wytwarzania )

2. Czytelne zmiany w społeczeństwie wiejskim w systemie ekonomicznym wsi, rolnictwie charakter nie powszechny np. jedne gminy mają zasób aby zmieniać się szybciej, inne wolniej;

Proces modernizacji - rozumiany jako proces sterowany - mówimy o obserwowanych przyśpieszeniach tych zmian, o ukierunkowaniu zmian ( progresywność zmian ) o powszechności, niezależności od warunków kulturowych, ten proces realizuje się na przestrzeni wszystkich wsi, czynniki regionalne mogą czasami spowalniać lub przyspieszać, nie twierdzimy że we wszystkich obszarach życia społecznego, ekonomicznego nie zachodzi w tym samym tempie;

Proces modernizacji szybciej zachodzi w strukturach wytwarzania, ekonomii niż przekonań kulturowych;

Te procesy w perspektywie modernizacyjnej łatwiej jest zaobserwować czynniki zmian

Rolnictwo tradycyjne w latach 70 - tych gospodarstwa rolne już są innymi gospodarstwami niż w XIX wieku; z wolna zmieniają się narzędzia, kultura rolna jest ewolucyjna; niedostrzegalne zmiany dotyczą sposobu życia;

Ogólne warunki tego procesu modernizacji:

Od 1945 roku do dziś czynnikami sprawczymi zmian jest otoczenie zewnętrzne; radykalne zmiany wywoływane poprzez:

- politykę rolną

- politykę oświatową

- rozwój kultury masowej i zwiększa się uczestnictwo mieszkańców wsi np. radio, telewizja; konfrontują swój sposób zachowania, przekonań;

Lata 60 - 70 te jest dążenie nadawców kultury masowej do wywołania zmian w różnych aspektach życia mieszkańców wsi np. prasa wiejska adresowana do społeczności wiejskiej np. „Rolnik Polski”, „Nowa Wies”, „Gospodyni”, dzienniki, tygodniki adresowane do róznych kategorii mieszkańców wsi są dzienniki o charakterze informacyjnym słuchowiska radiowe „Jeziorany”- audycja poradnikowo - informacyjna w radio, telewizji;

Zmiany przychodzi z zewnątrz, czynnikami tych zmian jest system instytucjonalny państwa, polityka rolna to

główne czynniki zmian

czynniki o charakterze zewnętrznym przynoszą też ograniczenia i zakazy; rolnik musiał czy tego chciał czy nie;

czynnik ( impuls ) modernizacji przychodzi z zewnątrz, musi być wspierany z zewnątrz; minie jakiś czas a modernizacja zaskoczy;

ludność wsi zaczyna dostrzegać korzyści wynikające ze zmian, z przyjęcia zmian;

lata 70 - te modernizacja zaskoczyła → mieszkańcy wsi zaczęli dostrzegać korzyści jakie mają ze zmian:

- w gospodarstwach domowych

- społeczności wiejskiej

- w pracy na roli

Proces modernizacji zaczynał być procesem sprzężonym nie był tylko jednostronnym, zaczął wywoływać zmiany, które działały również w drugą stronę np.

- Rynek pracy - rolnicy chętnie podejmują pracę poza gospodarstwami rolnymi a to wymusza zmian w organizowaniu gospodarstwa domowego , w podziale ról

- dzieci chodzą do szkół to przestają być siłą roboczą w gospodarstwie rolnym lub ich praca jest ograniczona; to rodzice przyjaźnie patrzą na maszyny które zastępują pracę ludzką ( kosa zamieniona na kosiarkę rotacyjną ) ;

- zastosowanie maszyn i urządzeń to korzyści z ich zastosowania są widoczne ( sierp → kosa → snopowiązałka → kombajn

Jeśli każda nowa generacja sprzętu daje korzyści to rolnik bardziej jest podatny na zmiany, mniejsza liczba osób musi pracować

Jeśli impuls modernizacyjny zaskoczył to rolnik sam się nastawił na zmiany w „warsztacie roboczym”

Nie wszystkie konsekwencje modernizacyjne są dostrzegalne np. pojawia się przymus, rolnik jest bardziej zależny od instytucji skupu, pośredników aniżeli był rolnik który trzymał zboże w stodole i organizował omłoty na jesień; teraz rolnik musi stać w kolejce do elewatorów, do punktów skupu trzody chlewnej jeśli nie sprzeda to będzie miał straty;

• Kto finansuje zmiany:

Najczęściej proces modernizacyjny jest kodowany ( imputowany ) w środowisko wiejskie w pierwszej fazie dzieki temu że jest wspomagany, finansowany pośrednio lub bezpośrednio

POŚREDNIO:

1. poprzez odpowiednio niskie ceny ( w socjalizmie ) to staje się atrakcyjne finansowo np. tradycyjny pług a pług o lepszych walorach technicznych a cena niewiele wyższa

2. jeśli zagospodaruje gnojowicę w obejściu to koszt w części zostaną mu zwrócone, pokryte np. budowa szamba to Gmina zapłaci za materiał

3. hodowla zwierząt ( pasza na zimę ) to budowę silosu pokryje gmina np. materiały jak zbrojenie, piach

Oszacować dochód rolnika było bardzo trudno np. policzyć; czynnik przeliczeniowy - ilość zboża, nawozu, usługi rolnicze itd. Ile mu wypłacono za sprzedaż produktu np. mleko to produkcja ciągła, inne produkcje to charakter okresowy;

Rozrachunku dokonywano religijnie, indologiczne w czasokresach wyznaczanych przez święta np. Matki Boskiej Zielnej które wyznaczały fazy w rolnictwie - dożynki , czas siewów, wypas bydła ( tradycyjne rolnictwo )

Rolnik musiał dokonać szacunku to na co go stać, na co zaoszczędzić, w co może zainwestować w gospodarstwie domowym;

Większe inwestycje to wieloletnie przygotowania np. gromadzenie środków finansowych ( w banku rolnym ) lub gromadzenie w materiale na prace budowlane - żwir, piasek;

Dlaczego rolnik nie kredytował? Na inwestycje ( w socjalizmie ) kredytowanie większych inwestycji było ryzykowne ze względu na czynniki losowe które mogły spowodować że mógł nie mieć na spłatę rat;

Kredyt - jeśli brano pod uwagę np. inwestycje budowlane to aby zapewnić zaopatrzenie w materiał budowlany to kredyt był w formie materiałów budowlanych;

Pojawienie się stałego dochodu:

Z pracy zarobkowej to zmniejsza ryzyko związane z chorobami, wypadkami ( ubezpieczenie ) jest to czynnik łagodzący; co miesiąc ma stały dochód do budżetu rodzinnego, zwiększał pewność swojego gospodarowania, miał środki na inwestycję niezależnie od zmiennych warunków wynikających z gospodarowania; miał na kredyt, na opłacanie usług rolniczych;

Stały dochód jest czynnikiem modernizacyjnym ( pewność i swoboda dysponowania środkami finansowymi )

Nawet jeśli rolnik nie modernizował swojego warsztatu pracy a korzystał z usług to również jest to czynnik modernizujący.

Przepis który obowiązywał a zabraniał podziału gospodarstw rolnych i wymagał kwalifikacji rolniczych pozwalających na prowadzenie gospodarstw rolnych to powodowało, że dzieci chłopskie ( ich część ) jest pozbawiona dziedzictwa, spadku; tę sytuację rolnicy rozwiązują w następujący sposób:

1. Efektywny - to sfinansować dzieci które będą wykluczone ze spadku; to za życia rodziców kupują mieszkanie, lodówkę itp.

2. Wywołujący negatywne konsekwencje - rodzina dobrze funkcjonuje póki żyje ojciec; spory zaczynają się po śmierci właściciela gospodarstwa to rodzeństwo zgłasza się po swój udział ( chociaż prawo jest po stronie spadkobiercy ) to społeczność wiejska, w której funkcjonuje spadkobierca, to problemy, kłótnie w rodzinie i rolnik pozostawiony jest w sytuacji spłaty pozostałego rodzeństwa lub rezygnacji z gospodarstwa jeśli nie to negatywnie będzie oceniany przez zborowość wiejską i rodzinę ; praca zarobkowa pomagała w sfinansowaniu i spłaceniu rodziny

Stały dochód - czynnik pozwalający sfinansować szybciej, efektywniej gospodarstwo domowe, rolne ;

Jeśli nie był chłopo - robotnikiem a utrzymywał rodzinę tylko z gospodarstwa to proces modernizacji był wolniejszy bo dochód z rolnictwa nie pozwalał na szybką modernizację ;

Parytet dochodowy - ci którzy uzyskiwali dochód powyżej przeciętnej to mieli większe możliwości utrzymania rodziny i sfinansowali modernizację i na odwrót ;

Inne czynniki - to jakiej klasy jest ziemia rolna, na jakim obszarze, jaki typ hodowli, jaka uprawa jest możliwa, jaki jest rynek zbytu ( w jakiej odległości znajduje się od gospodarstwa );

( Możliwe pytanie na egzaminie : stały dochód a możliwości modernizacyjne )

Lata 70 - te impuls modernizacyjny zaskoczył - rolnik wie co daje mu postęp ale nie posiada wiedzy aby identyfikować czynnik w sposób obrazowy; rolnik nie wie ile ma wysiać ale wie że ma siać dot. nie zna zawartości gleby w składniki odżywcze;

Biologiczny postęp - wiedział, która pszenica jest lepsza obecnie od tej z 5 - ciu lat ale nie wiedział dlaczego;

Ale impuls zaskoczył → zaczyna się ostra konkurencja o środki produkcji, czynniki produkcji pomiędzy sektorem uspołecznionym a rolnictwem indywidualnym;

Sektor uspołeczniony był bardziej wyposażony w maszyny, miał pierwszeństwo w punktach skupu - bydło rzeźne, zboże;

Pewne maszyny i urządzenia były niedostępne dla rolników indywidualnych;

To skąd rolnik miał maszyny skoro nie mógł kupić?

Rolnictwo uspołecznione dostęp do maszyn na zasadzie kredytu, nie płacili w gotówce ( lata 70 - 80 - te ); im szybciej maszyna się zużyła tym większy stopień zużycia to zwolnieni byli z zapłaty np. zużycie 3 lat i ciągnik się zużył to PGR był zwolniony z zapłaty za niego ( zamortyzowanie ) i sprzedawano rolnikom indywidualnym ( maszyny z „drugiej ręki” ) + przydział na maszynę np. rolnik postępowy + preferowane przez państwo środki produkcji np. drób to przydział na maszyny, samochód dostawczy; ta sytuacja rodziła konflikt pomiędzy sektorem uspołecznionym, a rolnikiem indywidualnym;

WYKŁAD z dnia 03.01.2010

Polityka rolna czasów Gierka; przestrzenie konfliktów pomiędzy państwem a rolnikami indywidualnymi;

czasy Gierka to lata 1970-1980 sekretarz KC. Zmiana ekipy partyjnej i rządowej, czasy zmiany polityki rolnej; władza ludowa nie chciała zrezygnować z uspołecznienia rolnictwa, z likwidacji chłopskiej/ prywatnych właścicieli ziemi;

zewnętrznie polityka i społeczne uwarunkowanie likwidacji prywatnego sektora utrudnienia;

władza wycofała się z kolektywizacji, konieczne było stworzenie warunków modernizacji wsi i rolnictwa;

- nowa polityka rolna; od 1970 roku 5,5 mil ludności opuściło wieś i przeniosła się do miast;

- nierozwiązanym problem był problem starości wiejskiej, rolnik pracował dopóki mógł i zaczyna się degradacja mienia;

- wymiar indywidualny i społeczny, co robić z zniedołężniałymi ludźmi, nie są w stanie sami egzystować, pracować na roli;

- rolnicy byli nieubezpieczeni - dostęp do lekarza był utrudniony;

- czynnik hamujący był obowiązujące kontyngenty ( z czasów Gomułki );

GIEREK

• Likwidacja kontyngentów i szarwarków ( darmowej pracy na cele publiczne, społeczne np. utrzymanie dróg, prace melioracyjne, sypanie wałów p.powodziowych ), nie musieli odstawiać trzody, płodów rolnych za półdarmo;

• Rolnicy zostali objęci ubezpieczeniem zdrowotnym, opieka stała się powszechna, dostęp do darmowej służby zdrowia; pozytywny wpływ na zdrowie rolników;

• Zabezpieczenie rentowo - emerytalne; 65 lat męższczyzni, 60 lat kobiety;

W pierwszym okresie wprowadzono reformy emerytalne - władza zaproponowała rozwiązanie - rolnik uzyska rentę, emeryturę jeśli przekaże ziemię na skarb państwa; jeśli był następca na gospodarce to rodzice stawali przed wyborem albo wydziedziczyć dziecko albo nie otrzymać emeryturę;

Ustawodawca chciał zmniejszyć prywatne władanie ziemią i zakładał że częściej będą oddawać na skarb państwa za pewną emeryturę niż przekazywać następcy; zakładano że współżycie pokoleń będzie rodzić konflikty i rodzice będą oddawać ziemię państwu;

Zobowiązania pokoleniowe, reakcja rolników była, jak na próbę rugowania z ziemi ( usuwanie chłopów z ziemi )

1973 rok - przepis emerytalne ich korekta

1977 - gdy ujawniły się się tendencje kryzysowe - rolnik nie tracił prawa do emerytury przekazując gospodarstwo dzieciom lub krewnym ; ale nieufność wobec władzy się spotęgowała;

W okresie między wojennym powstał Instytut Państwowy Fundusz Ziemi, państwo było właścicielem ziemi; jednym z działań państwa mającym poprawić …. Była akcja; komasacja gruntów - państwu udało się skomasować 5 mil ha.

Komasacja była procesem dobrowolnym min. dwóch rolników umawiało się „ja ci dam te kawałek pola ty mi dasz tamten” była to wymiana; państwo też brało w tym udział „wy mi dacie ten kawałek, my Wam damy ten”

Za Gierka państwo przypominało sobie o komasacji gruntu w sposób przymusowymi argumentami ze strony państwa;

Państwo promuje komasacje - racjonalne argumenty ze strony państwa.

Modernizacja dalsza oznaczała wprowadzenie do gospodarstw i posługiwanie się bardzo wydajnym urządzeniami o efektywności decydował czas pracy, dojazd do pół, zatrudniani siły roboczej; sprzęt rolniczy który posiadali winien był pracować na dużych powierzchniach aby osiągnąć wydajność, swoją produkcyjność;

Racjonalność ekonomiczna mówi, że grunty należy scalać, rozłogów powinno być jak najmniej;

Związek pomiędzy skalą produkcji a liczebnością rozłogów jest ważny przy modernizacji rolnictwa.

Kosa, sierp mogły być dobre przy polach o małej powierzchni.

Komasacje nazywano racjonalizacją gospodarowania.

Wprowadzone powody komasacji były prozaiczne:

- wypadanie gospodarstw chłopskich

- część gospodarstw była przekazywana na Skarb Państwa;

- poletka przekazywane na Skarb Państw również były porozrzucane a przepisy nie pozwalały przejąć ich rolnikom indywidualnym z nich mogło korzystać tylko rolnictwo uprzemysłowione; a PGR - y broniły się

Skarb Państwa tracił na przyjmowaniu tych kawałków ziemi i zaczęto przeprowadzać komasację; scalanie rozrzucanych poletek i przekazywanie rolnictwu uspołecznionemu; rolników przenoszono na ziemię inną;

ZIEMIA traktowana jako warsztat pracy; pamięć pokoleniowa - byli z tą ziemią związani; wartość emocjonalna - ziemia była ich; decydowało o prestiżu o to jak stara jest rodzina, dotyczyło to również pola;

Zabranie pola przez urzędników z gminy nastąpił problem społeczny, który burzył zaufanie do władzy, nie było entuzjastów do ekipy rządzącej.

Najlepsze czasy dla rolników to czasy rządów Gierka:

- emerytury, ubezpieczenia zdrowotne,

-zniesienie kontyngentów, szarwarku,

-zaczęto dostrzegać korzyści z nawozów, środków ochrony roślin, środków owadobójczych, chwastobójczych ( nieprzestrzegano terminów karencji, ale chwast nie rósł ); ,

- rozbudowano system kontraktacji - nastąpiła wymiana materiału rodowego zwierząt, materiału siewnego, uprawianie różnego rodzaju zbóż, roślin okopowych, plennych, wydajnych;

ZALETY - to zapewnienia możliwości oszacowania przez rolnika dochodów; cena zbytu była gwarantowana w systemie kontraktacji ;

- uruchomiono dostęp do kredytu obrotowego; kredyt obrotowy na uruchomienie produkcji - zakup nawozu, usług;

- do kredytu inwestycyjnego - zmiany w obejściu gospodarczym, to zakup sprzętu;

parytet dochodu jt. proporcja pomiędzy przeciętnym dochodem gospodarstw miejskich liczone na 100, a przeciętnym dochodem gospodarstwa rolnego ; jeśli parytet dochodu wzrasta kondycja rodzin wiejskich jest lepsza;

po 1973 roku nacisk na działy specjalna w rolnictwie - na ogrodnictwo, sadownictwo - masowa produkcja warzyw, pomidorów, ogórki; stawy - hodowla ryb słodkowodnych;

Polska przestała być eksporterem a stała się importerem mięsa i pasz, zbóż - jest to pracochłonne i energiochłonne, niewystarcza na pokrycie potrzeb ( bydło, trzoda ) pojawia się drób;

Czasy Gierka to czasy względnego dostatku dla Polskiej wsi. Poprawia się stopa życiowa mieszkańców wsi, wieś stawała się jeszcze większym konsumentem na artykuły przemysłowe, żywnościowe, artykuły przetworzone;

Zmiany w obrębie rodzin, gospodarstw; pod koniec lat 70 - tych kartki na cukier - kryzys; Polacy w owym czasie więcej jedli, szczególnie mięsa - to wynikało ze zmiany nawyków żywieniowych i ze zjawiska że kiedy mam deficyt na rynkach konsumpcji a dokładanie pieniędzy bądź inwestycji jest utrudnienie to pieniądze muszą znaleźć możliwość wydatkowania nie udało się rozbudować przemysłowe środki konsumpcji - samochody, pralki z przydziału, telewizory kolorowe z przydziału; w tej sytuacji coraz lepiej zarabiających, musieli je na coś wydawać i oszczędzać - inflacja a wyjechać za granicę nie mogli;

Lata 70 - te sukcesywnie wychodzą roczniki wyż demograficzny - wzrasta liczba ludność, wzrasta związki małżeństw, dzieci

Lata 80 - te karach - to co było pozytywnie oceniane było życiem na kredyt;

lata 80 - te to jeszcze lepszy okres dla rolnictwa; na rynku braki w zaopatrzeniu w żywność, produkcja rolna zbywana w oficjalnym i nie oficjalnym obiegu;

Państwo musiało tę produkcję rolną wspierać, miało do dyspozycji: ceny srodków produkcji, ceny zbytu, ceny żywności i mogło regulować parytety;

Lata 80 - te - ujawnienie roszczeń, oczekiwań w stosunku do wsi, państwa; chłopi oczekiwali zabezpieczenia od państwa że własność chłopska jest ich stałym elementem

Rok 1984 - konstytucja; na cele poza rolnicze ubywa ziemi; zawsze kiedy władza ludowa miała swobodę to mogła ziemię przejąć na cele społeczne;

Po roku 1984 - jest to nie możliwe albo trudne ( przejęcie ziemi ); nie można odebrać gospodarstwa, jedynie decyzją administracyjną za złe rzekomo gospodarowanie; samowola administracji została ograniczona;

Zaczęło się pod koniec lat 70 - tych a apogeum osiągnęło w latach 80 - tych - prawo do ziemi z Państwowego Funduszu Ziemi - rolnicy mogli kupować lub dzierżawić, był to jeden z elementów zrównywania sektora państwowego i rolniczego;

KIEDYŚ - była bariera - nierówność sektora uspołecznionego w dostępie do maszyn; lata 80 - te to zrównanie sektora państwowego i rolniczego; rolnik indywidualny może kupić swój nowy ciągnik, kombajn a nie tylko z drugiej ręki;

Lata 80 - zmiana stanu świadomości po raz pierwszy chłopi poczuli się lepiej aniżeli mieszkańcy miast „my się wyżywimy…” żywność stała się problemem politycznym a rolnicy byli jej dysponentem; kiedyś obywatele drugiej kategorii poczuli się w tych latach lepiej; było to samopoczucie na wyrost, dowodem tego była zmiana po 1990 roku w rolnictwie i na wsi.

Przed zmianą systemową kondycja w rolnictwie była bardzo dobra; chłopi inwestowali, zaciągali kredyty inwestycyjne, modernizacja domostw, budowa nowych domów; im więcej produkcji sprzedali to lepiej im się żyło;

Co przyniosła modernizacja? Zmianę sposobu produkowania, zmieniła się logika upraw to maszyny i urządzenia do zbioru produkcji powodowały konieczność dostaw do punktu skupu albo budowanie magazynów; stodoła stałą się niewystarczająca; przymus funkcjonalny tym większy im większa skala produkcji np. zboże przewożone do przesuszenia; elewatory - sprzedaż zboża; mleko - mleczarnie;

Przymus funkcjonalny - im więcej związany z rynkiem a gospodarstwo jest zmechanizowane to przymus jest większy;

1989 r. - zmiana systemowa - Barcelowicz - mechanizmy zmiany rynkowej; ginie wieś i rolnictwo;

Twierdził że produkcja rolna najbliższa jest rynkowi doskonałemu i żaden z produktów nie ma wpływu na ceny ustalone przez rynek; zapomniał że monopolistyczną siła na rynku mają pośrednicy którzy decydują o cenie finalnej konsumpcji czy surowce dla produkcji; twierdził że państwo powinno się wycofać z interweniowania w rolnictwo ; zapomniał że systemie bezpośredniej dotacji, promowanie eksportu - wszystkie kraje ten system wspierania rolnictwa stosowały, transferowały środki do rolnictwa;

Ideologiczne założenia - okrągły stół, przeceniono siłę sektora wiejskiego; twierdzono m.innymi że zniknie majątek PGR - ow, część zostanie wykupiona przez rolników indywidualnych, część zostanie uwłaszczone przez pracowników PGR - ów

Barcelowicz

- wycofano się z dotacji żywności;

- wycofano się z dotacji przemysłu środków produkcji;

- wycofano się kontroli cen zbytu produkcji rolnej ( swobodna gra rynkowa )

Decyzja rządu spowodowała rozbicie sytemu zaopatrzenia wsi z przyczyn ideologicznych

GSY, Samopomoc Chłopska straciły monopolistyczny charakter, to producenci decydowali o cenach produkcji przemysłowej;

Pieniądz rolny trzymany był w Banku Spółdzielczym: system Banku Powszechnego PKO, System Banku Specjalistycznego Branżowy;

Transakcje pomiędzy gospodarstwem rolnym i wiejskim były zapośredniczone przez Banki Spółdzielcze tam trzymali swoje aktywa;

Ekipa rządząca - następuje uzależnienie stopy kredytowej; 3% w PLR - u, a w przypadku kredytu inwestycyjnego jeszcze niższa, po reformie urealnienie kwot kredytowych + inflacja;

Blokowanie aktywów na kontach dotyczy rolników indywidualnych, którzy nie mogą swobodnie nimi decydować;

Zmienia się statut Banków stają się powszechnymi, każdy może wziąć kredyt a banki spółdzielcze nie były przygotowane i zaczyna się fala bankructw banków;

Rolnik nie jest podmiotem gospodarczym; więc odzyskiwanie wierzytelności to w kolejności Skarb Państwa, ZUS i inne podmioty gospodarcze, dla rolnika nic nie pozostaje z aktywów ; mleczarnie podobnie i podobnie dochodzi u nich do upadłości;

WYKŁAD 17.01.2010

Zatory płatnicze w gospodarce - wpływ na kondycję producentów dóbr podstawowych, pierwotnych; podmioty produkujące surowce - kopalnie.

Jeśli producent dóbr przetworzonych ( półprodukty elementy za które nie płacić i jemu nie płacą ale zawsze pieniądze dopływały ) zaczynają tworzyć się zatory płatnicze;

problem w ogniwie długów i wierzytelności; zaczyna się tworzyć zamknięty obieg długów i wierzytelności w innej sytuacji występują podmioty, które aby uruchomić produkcję muszą swoją produkcję umiejscowić na rynku, a w innej sytuacji znajdują się rolnicy, którzy nie ma środków, kapitałów na uruchomienie produkcji; przymus funkcjonalny w gospodarstwie - produkcja musi być kontynuowana, produkt musi być dostarczony na rynek.

węgiel → sprzedawca → brak pieniędzy → to brak środków na kontynuacje produkcji

PROCESY DOSTOSOWAWCZE W GOSPODARCE

- produkcja musi być kontynuowana, produkt dostarczany na zewnątrz;

- jeśli gospodarstwa dostarczają większą masę materiałową ( mleko, kurczaki ) tym silniej działa przymus funkcjonalny na te podmioty aby dobro wyprodukowane weszło na rynek i znalazło odbiorców; bydło trzeba karmić, doić - przymus funkcjonalny;

ZATORY PŁATNICZE - jeszcze bardziej drenowały zasoby rolnicze; spadek wartości realnej pieniądza; tłumienie inflacji powoduje, że wartość nominalna pieniądza przybliża się powoli do wartości realnej pieniądza

Rolnictwo indywidualne nie posiadało pewnego zaplecza - musiało z własnych środków „wzmacniać swoją pozycję” na rynku; koszty dostosowawcze wysokie a brakowało środków; tym którym się udało przetrwać to działają na rynku;

Małe, słabe pod względem organizacyjnym podmioty wchodziły w łańcuch wierzytelności, dostawca bankrutował;

Skarb Państwa, ZUS, inne podmioty gospodarki miały zaplecze logistyczne ( prawnicy ), które wałczyło o odzyskanie części środków z masy upadłościowej; rolnik był na końcu kolejki do odzyskania długu; rolnicy indywidualni, PGR - y nie mogli dostosować się do procesów zachodzących w gospodarce;

PAŃSTWO POMOC W ROLNICTWIE :

I okres - rok 1992 - 1993 roku Państwo puściło kwestie relacji z rolnictwem , procesy zachodzące w rolnictwie na żywioł, zakładając jednocześnie samoistną regulacje; PROTESTY rolników skłoniły państwo do korekty;

KOREKTY - to pomoc tym gospodarstwom rolnym i przedsiębiorstwom, które znalazły się w pułapce zadłużenia poprzez powołanie Agencji podległej Ministerstwu, która miała zajmować się nadmiernie zadłużonymi gospodarstwami;

Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa - instytucja rządowa- jej zadania polegały na administrowaniu zasobami nieruchomości rolnych, tworzeniu warunków ich racjonalnego wykorzystania, prowadzenia obrotu nimi, w tym prywatyzacji powiązanej z restrukturyzacji, popieraniu organizowania prywatnych gospodarstw rolnych na gruntach skarbu państwa, tworzeniu nowych miejsc pracy;

AWRSP miała doprowadzić do przekształcenia w rolnictwie tej części rolnictwa, które było własnością państwa ( rolnictwo uspołecznione ), jednocześnie musiał jasno określić cele:

- jaki ma być to rolnictwo po przekształceniach;

-jakimi środkami ma się to zrealizować;

- jaki powinien być model współpracy miedzy AWRSP a prywatnym sektorem rolnictwa ;

- jak ma zarządzać tym przekazanym majątkiem; majątek był w nieruchomościach i ruchomy majątek;

W skład majątku AWRSP nie weszły tylko pasywa (upadłe przedsiębiorstwa, długi przedsiębiorstw), majątek ulokowany w miastach ( grunty, budynki ); przy braku strategicznym, agencja miała stosunkowo dużą swobodę działania;

Powołanie Agencji - jej ideom było odciążenie budżetu państwa; agencje które powstały tych założeń nie spełniały, albo nie były w stanie ich spełnić w określonym czasie;

Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa została przekształcona w Agencję Modernizacji Wsi i Rolnictwa Państwo musiało finansować jej działalność do 1997 roku, wynikało to z powodów:

1. powód polityczny - wszystkie agencje ( nie tylko związane z rolnictwem np. agencja rozwoju przemysłu ) stały się łupem politycznym - ten kto jest u władzy rekrutuje do podległych mu instytucji swoich członków ( ciepła posada bez kwalifikacji ) zwiększa tym samym prestiż swojej partii; nie zajmują się pewnymi problemami „bezpośrednio” lecz przede wszystkim za pośrednictwem tejże partii. W powołanych instytucjach ważna jest ciągłość działania w rozwiązywaniu problemów, co nie jest możliwe przy zmianach u steru władzy;

Wszystkie agencje pozostają poza kontrolą; kontrola parlamentu jest iluzoryczna, to przyjęcie lub nie sprawozdań, które są przyjmowanie przez partie mające większość w parlamencie;

2. Agencja Rynku Rolnego posiadała środki i zaplecze logistyczne aby poprzez celowe zakupy masowe na rynku interweniować:

(1) wymienianie zapasów gromadzonych przez państwo na wypadek klęski żywiołowej ( rezerwy żywności )

(2) miała zapewnić opłacalność produkcji rolnej, przetwórstwa rolnego - stabilizowanie cen; wielkość i zakres transakcji objęte tajemnicą handlową ( ekonomiści nie mają wglądu do transakcji ); ma to wpływ na rynek dokonywanych zakupów w dużych ilościach;

Jednakże Agencja Rynku Rolnego maiła destabilizujący charakter na rynku:

- radykalne obniżki cen - brak interwencji;

- radykalne podwyższenie cen;

Jej interwencje nie były dopasowane do sytuacji na rynku były albo zbyt wcześnie albo zbyt późno;

PAŃSTWO INTERWENCYJNA POMOC c.d.:

1. Kredyty interwencyjne - preferencja - państwo definiuje, jakie odsetki będzie płacić rolnikom za udzielone kredyty i wyrównuje różnice podmiotom, które te kredyty udzielają. Różnice pokrywa z budżetu.

a) banki musiałyby chcieć udzielić kredytów - nie mogły przebić się przez formalności, kwity; kredyty → spłaty → raty kapitałowe i odsetki; w momencie gdy rolnicy mają trudności w ulokowaniu produkcji na rynku i kłopoty z odzyskaniem pieniędzy od pośredników skupujących ich produkcję nie mają na spłaty kredytów; banki mają problem z wyegzekwowaniem długów od rolników;

państwo nie zobowiązało się do zwrotu odsetek za pożyczony kapitał tylko ich część;

b) banki miały problem ze ściąganiem spłat zaciągniętych pożyczek od rolników, istniały także trudności podczas odzyskiwanie długu przez komornika;

ROLNIK szacował czy może spłacić zaciągniętą pożyczkę w banku, dochodził do tego stary nawyk niechęci do kredytu.

c) banki nie przyjmowały strategii rocznych spłat kredytów; rolnik nie miał miesięcznych wpływów z gospodarki, jego wpływ dochodów był nieregularny, kiedy nie miał dochodu poza rolnictwem;

KONSEKWENCJE:

1. zahamowanie modernizacji rolnictwa ( logika procesów dostosowawczych ) nie wystąpiło zwiększenie powierzchni gospodarstw indywidualnych, powierzchni rolnej;

2. z Państwowego Funduszu Ziemi zostało odtworzone gospodarstwo kapitalistyczne ; Agencja Skarbu Państwa wydzierżawiała ziemie po PGR - ach na okresy dłuższe nawet kiedy dzierżawca nie płacił czynszu dzierżawnego; oddziały ASP rozliczane były z ilości upłynnionego kapitału, ziemi przyjętej przez wiekoobszarowe gospodarstwa rolne; ziemia i budynki kupowane były pod rózne cele - pałace, hotele a ziemia leżała odłogiem, ugór;

3. Zubożenie wsi - problem socjalny - zwłaszcza we wsiach popegeerowskich, wśród tych którzy stanowili załogi PGR - ów ; nawet jeśli w miejsce PGR - U funkcjonował podmiot gospodarczy to zatrudniał tyko część dawnej załogi;

WIEŚ POPEGEEROWSKA - etykietowanie ludności ( pijacy, zyjący z pomocy socjalnej bo tak im jest wygodnie );

PGR -y - ich umiejscowienie - na ziemiach zachodnich, daleko od szosy, obok małe miasta, mały lokalny rynek pracy nie mógł wchłonąć siły roboczej z PGR - u ; w miastach wysokie koszty utrzymania, wynajęcia mieszkania, to było powodem że pracownicy PGR - ów nie mieli środków utrzymania, rodzina straciła prawo do zasiłku;

DZIECI I MŁODZIEŻ (małe miasta )- wskaźniki dzietności, jeśli rodzice tracą szanse życiowe to tracą ją również dzieci; ubóstwo, marginalizacja , wyłączanie z życia społecznego dot. to również dalszych pokoleń, marginalizacja będzie dziedziczna; większość była pozbawiona perspektywy na rozwój, na znalezienie miejsca w systemie edukacyjnym;

Podobnie dzieci chłopskie;

Pozytywne efekty dla kształtowania się rynku żywności, produktów przetworzonych:

1.pełne półki

2. asortyment określonych dóbr przemysłowych - daleko posunięta segmentacja dóbr ( rozpiętość jakościowa i cenowa )

Zjawiska skali koncentracji produkcji na rynku mamy kilkanaście firm, które starają się dostosować zróżnicowane produkty do możliwości nabywczych i oczekiwań konsumentów; duża ilość znaczących podmiotów na rynku;

Procesy koncentracji zachodzące w przemyśle spożywczym - duze podmioty znaczące: co jest dla nich znaczące:

- kontrolować rynek zbytu, rynek dostaw;

- współpracować z gospodarstwami wielkoobszarowymi i indywidualnymi - najlepszy surowiec o najlepszych parametrach aby wyprodukowany produkt był dobrej jakości np. rodzaj pszenicy DURU

- rytmiczność dostaw surowca np. trzoda chlewna , bydło tak aby nie było przerw w dostawach;

- ilość produkcji aby współgrały trzy czynniki ( jakość, terminowość, sukcesyjność dostaw ) konieczne jest rozbudowanie więzów kooperacji z rolnikami którzy te oczekiwania obiektywne mogą spełnić; gospodarstwa duże, z dużą ilością gruntów, z zorganizowanym obejściem dla hodowli np. 50 ha i wiecej;

Wymuszona specjalizacja, podnoszenie jakościowe standardów to zwiększenie silnych powiązań z rolnictwem i wywołany proces wyłączania z rynku dla coraz większej części przetwórstwa rolnego żywności mały producent - rolnik 1 - 15 ha jest mniej atrakcyjny, przestaje być partnerem dla tych o dużej skali produkcji firm przetwórstwa rolnego.

Lata 90 - te rolnicy mięli trudności z produkcją i uzyskaniem zapłaty z powodu rozregulowaniem otoczenia zewnętrznego - rynek zbytu, zakłady przetwórcze;

Zjawisko wyłączania z rynku małych producentów rolnych, co dla nich zostaje:

- nie mają środków;

- nie ma jak powiększyć gospodarstw rolnych; ziemi w zasobie państwa jest niewiele;

- nie mogą przejść do innej gałęzi gospodarki, która jest w stanie wchłonąć nadwyżki siły roboczej;

- coraz mniej jest ich stać na odtwarzanie majątku, nastawiają się na przetrwanie a nie na rozwój

Degradacja małych gospodarstw, jakie czynniki mogą interweniować:

- pomoc socjalna

- emerytury, renty rolnicze

- dopłaty powierzchniowe po wejściu do UE ( wielkość dopłat zależy do ilości ha )

- renty strukturalne ( wyższe niż emerytury, renty rolnicze ) związane z przejęciem gospodarstwa przez innego rolnika bądź następcę;

Dopłaty powierzchniowe wpływają na rolnictwo - stabilizują zaistniałą sytuację - małym gospodarstwom pozwalają trwać, dużym pozwalają na dalszy rozwój, przyśpieszają koncentracje ziem kosztem małych, stabilizują już zaistniała sytuacje.

UE - małym gospodarstwom pozwalają trwać ; dużym pozwalają na zmianę i na rozwój; cześć ludności wiejskiej przy braku alternatywnych zajęć poza rolnictwem, przy braku możliwości odchodzenia od rolnictwa i przechodzenia do przemysłu to wzrost problemu socjalnych i obciążeń państwa na podtrzymanie egzystencji tej ludności;

STRATEGIE DOSTOSOWAWCZE:

- rola lokalnych rynków ( targi, jarmarki )

- część małych gospodarstw - wzrost naturalizacji spożycia - produkuje się tyle co wg doświadczenia można upłynnić ( wśród sąsiadów i innych konsumentów ) lub samemu skonsumować ; ale część ziemi leży odłogiem;

- wycofanie się z rynku środków przemysłowych - mniej nawozów, mniej korzystają z usług produkcji rolnej.

Mniej wydawać, kupować usług, co to powoduje? Dwa niezbieżne efekty:

1. pozytywny skutek - środki naturalne, to korzyść dla przyrody i konsumenta; nie stosuje się nadmiaru chemii to lepszy produkt;

2. negatywny skutek - obniża się produktywność, wydajność tego sposobu gospodarowania, zmniejszają się możliwości produkcyjne;

SYSTEMY NIEFORMALNYCH DZIERŻAW

Dzierżawy formalne - to zawarcie umowy; umowy strony znane są gminie, jest to prawne zabezpieczenie obu stron umowy; przy formalnym zawarciu umowy dzierżawy barierą stają się systemy unijnych dopłat bezpośrednich;

Dzierżawy nieformalne - rolnicy się dogadują ty uprawiasz moją ziemię i to co wyprodukujesz na niej, ja zatrzymuję dopłatę z systemu unijnego + cenę dzierżawy; rolnik może zrezygnować z gospodarowania, warunkiem dopłat jest użytkowanie ziemi, nie może być wyłączana z produkcji rolnej; w systemie unijnym dopłaty należą się temu, który ziemię uprawia ( dzierżawi ) więc rolnicy dogadują się między sobą;

--------------------------

Problem umykający socjologom, który jest efektem modernizacji polskiego społeczeństwa:

Polak miałby trudności w zdefiniowaniu klasowego położenia ludności w Polsce;

Wyróżnikiem obserwowalnym jest konsumpcja: ujednolicenie indeksu potrzeb przeciętnego Polaka; konsument dóbr popularnych; co nas różnicuje to jakość konsumowanych dóbr i usług - kogo na co stać?

To zróżnicowanie jakościowe dóbr; dziś mówi się o klasie konsumpcyjnej (nie o klasach społecznych ), to pokazuje różnicę między ludźmi;

Występujące zjawisko ( konsumpcji ) obserwuje się od okresu uwłaszczeniowego:

- chłop pańszczyźniany, wolny człowiek - na wsi wytwarza się zdolność, strategia życia - samo eksploatacja rodziny chłopskiej - człowiek doraźnie jest mniej ważny niż zwierze domowe hodowlane, potrzeby rodziny można ograniczać do społecznego minimum; z czasem to zjawisko zaczyna znikać;

Problem konsumpcji - mieszkańcy wsi i rodzin związanych z gospodarstwem rolnym, stają się podobne do rodzin miejskich ; źle znoszą ograniczenia konsumpcji, chcą doraźnie konsumować; aspiracje wyprzedzają zaspokojenie naszych potrzeb;

Lata 90 - te - rolnicy, mieszkańcy wsi jeśli coś zmieniają w swoim środowisku, otoczeniu, egzystencji to kosztem wyrzeczeń, ryzyka; była zmianą, która miała umożliwić lepsze wygodniejsze życie, w lepszych warunkach domowych; wyposażenie gospodarstw domowych, jak u mieszkańców w mieście ( anteny satelitarne ) ;

Mieszkańcy wsi stracili zdolności do wyrzeczeń ( odkładanie konsumpcji ) i imię polepszenia swojego gospodarstwa i przekazania pokoleniom; rolnicy dla wsi żądali infrastruktury, dróg, wodociągów, kanalizacji - zmienia się wygoda ich życia, ale nie zmienia się pewność ich egzystencji, trwania w przyszłości;

43

WYKŁADY - społeczności lokalne

---