POLITYKA GOSPODARCZA-DR JURCZAK- PEJKO
I WYKŁAD-19.09.2009
POLITYKA EKONOMICZNA-jako nauka to dyscyplina naukowa zajmująca się badaniem form celów narzędzi i sposobów oddziaływania państwa na społeczny proces gospodarczy
-jako działalność praktyczna to świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową na jej dynamikę ,strukturę i funkcjonowanie na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą.
UWARUNKOWANIA-mające wpływ na politykę ekonomiczną
zewnętrzne-otoczenie międzynarodowe-położenie geopolityczne ,sąsiedztwo
-sytuacja międzynarodowa /polityczna gospodarcza militarna/
-przynależność do ugrupowań gospodarczych ,politycznych militarnych
-zadłużenie wobec zagranicy
-warunki wymiany
-zagospodarowanie terenów przygranicznych
wewnętrzne-położenie geograficzne
-stan i struktura zasobów
-zadłużenie wewnętrzne
-sytuacja polityczna w kraju
-poziom rozwoju społeczno gospodarczego
CELE POLITYKI EKONOMICZNEJ
1 -generalne -suwerenność narodowa
-sprawiedliwość
-gwarancja praw człowieka i jego należności
-równość szans
2 -ustrojowo-systemowe
-zmiana lub umocnienie istniejącego ustroju społeczno-gospodarczego
-zapewnienie jego dalszej ewolucji
3 -ekonomiczne
-wzrost gospodarki
-efektywne wykorzystanie zasobów
-bezpieczeństwo ekonomiczne- energetyczne
-wykorzystanie funduszy z UE
-rozwój handlu zagranicznego ,równoważenie bilansu płatniczego
-zwiększenie wydajności pracy
-przeciwdziałanie inflacji
-wzrost konkurencyjności
-równoważenie budżetu
-wzrost inwestycji
-wzrost przedsiębiorczości
-przemiany strukturalne
4 -społeczne
-ochrona dziedzictwa kulturowego kraju
-zabezpieczenie społeczne
-ochrona zdrowia
-dostęp do dóbr kultury i oświaty
-wyrównanie szans awansu
-zmniejszenie bezrobocia
-sprawiedliwy podział dochodu narodowego
5 -ekologiczne
-rekultywacja -odnawianie środowiska
-ochrona środowiska naturalnego -usuwanie zanieczyszczeń w ochronie środowiska naturalnego
6 -obronno-militarne
-zabezpieczenie przed zagrożeniem zewnętrznym
-zapewnienie bezpieczeństwa wewnątrz kraju
ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE RYNKOWEJ
-INTERWENCJONIZM PAŃSTWOWY-to cały zespół metod i narzędzi przy pomocy których władza państwowa / a przede wszystkim rząd jako centralny organ władzy wykonawczej/ świadomie usiłuje oddziaływać czynnie na życie gospodarcze i procesy rozwoju społecznego
-GŁÓWNE FORMY INTERWENCJONIZMU PAŃSTWOWEGO
Administracyjny
Pośredni
Etatyzm
Planowanie lub programowanie rozwoju gospodarczego
DLACZEGO PAŃSTWO INGERUJE W ŻYCIE GOSPODARCZE
- konieczność ingerencji państwa wynika z niedoskonałości mechanizmu rynkowego
-gospodarka rynkowa cierpi na przypadłość zwaną cyklem koniunkturalnym /regulacja stosunków na rynku pracy i przeciwdziałanie bezrobociu , inflacja , niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych/
-występowanie negatywnych efektów zewnętrznych kosztów czyli ubocznych skutków procesu gospodarowania. Klasycznym przykładem dysekonomii zewnętrznej jest zanieczyszczenie środowiska naturalnego
-konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno -prawnej
-niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce związane np. z monopolizacją gospodarki , niedoskonałą informacją
DOBRA PUBLICZNE- Dobra publiczne[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
] to [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]dobra[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
], które mogą być konsumowane jednocześnie przez wielu konsumentów, bez uszczerbku dla żadnego z nich.
W szerszej definicji dobra publiczne obejmują także tzw. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]dobra klubowe[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
] i [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]wspólne zasoby[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]. W węższej definicji dobra publicznie nie obejmują dóbr klubowych i społecznych i określa się je niekiedy 'czystymi dobrami publicznymi'.
Przykładem dóbr publicznych mogą być np.: [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]obrona narodowa[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
], twórczość [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]naukowa[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
], [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]p[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]rogram komputerowy[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
].
Specyficznym rodzajem dobra publicznego są [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]dobra społeczne[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]. Są to dobra publiczne, które mogłyby być dobrami prywatnymi, ale z różnych powodów (zwykle na skutek prowadzonej przez władze publiczne [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]polityki społecznej[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]) są dostępne dla każdego obywatela i finansowane z funduszy publicznych (np.: w [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]Polsce[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
] [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]oświata[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
], służba zdrowia).
Pojęciem przeciwnym do dóbr publicznych są [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]dobra prywatne[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]. Dobrem prywatnym jest np. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]chleb[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
], [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]samochód[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
], są to dobra, których konsumpcja dostępna jest tylko dla osób posiadających własne środki finansowe na ich zakup.[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]
[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899
]Przykłady dóbr publicznych
-niezawisłe sądy -sądownictwo
-policja ,straż pożarna, -bezpieczeństwo wewnętrzne
-armia- ochrona narodowa
-parki ,mosty, chodniki, oświetlenie ulic, latarnie morskie, drogi publiczne
DLACZEGO PAŃSTWO INGERUJE W ŻYCIE GOSPODARCZE
-istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych lub korzystnych społecznie , których konsumpcja ze względów społecznych jest szczególnie niepożądana lub szczególnie pożądana
Przykłady dóbr
-korzystnych- szczepionki ,podręczniki ,książki , szkoły
-niekorzystne- narkotyki ,alkohol , tytoń prostytucja , hazard
DLACZEGO PAŃSTWO INGERUJE W ŻYCIE GOSPODARCZE
-dostosowanie gospodarki do przyszłości w perspektywie średnio i długookresowej / rynek dostarcza jedynie instrumentów krótkookresowych/
-pobudzanie i sterowanie badaniami naukowymi i pracami wdrożeniowymi które są np. tak drogie że prywatny przedsiębiorca nie ma możliwości samodzielnego ich sfinansowania albo nie jest tym zainteresowany
-powstanie zbyt dużych nieakceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych
-istnienie pozbawionych opieki ludzi starych ,niedołężnych ,upośledzonych ,opuszczonych dzieci -którzy nie są w stanie sami sobie poradzić
DLACZEGO PAŃSTWO INGERUJE W ŻYCIE GOSPODARCZE
-uczestnictwo w procesie transformacji
-absorpcja funduszy UE
-oddziaływanie na ukształtowanie najkorzystniejszej struktury gospodarki pod kątem dostosowania jej do wymogów konkurencyjności i postępu technicznego
-kształtowanie ładu przestrzennego w interesie zaspokojenia potrzeb bieżących oraz ochrony interesu tych pokoleń które dopiero przyjdą
-pobudzenie twórczości kulturalnej i finansowej kultury tej niekomercyjnej
-działanie na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrona interesów pracowników
-tworzenie ,rozwój i funkcjonowanie dobrze rozumianej infrastruktury społecznej i technicznej /szpitale, szkoły, muzea, sieć gazowa/
-dostosowanie gospodarki do przyszłości w perspektywie średnio i długookresowej /rynek dostarcza jedynie impulsów krótkookresowych/
EKONOMICZNE FUNKCJE PAŃSTWA
-1 alokacyjna
-2 stabilizacyjna
-3 redystrybucyjna
INSTRUMENTY ODDZIAŁYWANIA PAŃSTWA NA GOSPODARKĘ
-stopy procentowe -dotacje
-preferencyjne kredyty -subsydia
-ceny urzędowe -wydatki rządowe
-płace -zamówienia rządowe
-podatki -obligacje
-ulgi podatkowe -cło
-zwolnienia podatkowe -kurs walutowy
-limity importowo -kredytowe
POLITYKA WOBEC WZROSTU GOSPODARCZEGO
-wzrost gospodarczy-jest to rozszerzenie się zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi
-jest to proces stałego zwiększenia się wielkości gospodarczych dotyczących głównie sił wytwórczych / środków produkcji i siły roboczej / dochodu narodowego i konsumpcji społeczeństwa
CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO
-czynniki społeczne- poziom wykształcenia i kwalifikacje ,aktywność pracowników, kultura społeczeństwa
-czynniki ekonomiczne -techniczne , organizacyjne
czynniki zewnętrzne-handel zagraniczny , kredyty zagraniczne , innowacje zagraniczne, inwestycje zagraniczne, fundusze strukturalne
czynniki wewnętrzne- oszczędności zatrudnienie i wydajność pracy, wielkość i jakość majątku produkcyjnego zasoby materialne , inwestycje , postęp techniczny
ZIEMIA -odpowiednia ilość i jakość zasobów naturalnych
Ziemia w ekonomii jest jednym z trzech czynników produkcji - pozostałe dwa to praca oraz kapitał. Posiadanie ziemi umożliwia dostęp do złóż cennych minerałów i kopalin, daje korzyści z tytułu posiadania miejsca (przestrzeni) na budowę, miejsce składowania i inne użytkowanie. Przede wszystkim ziemia wykorzystywana rolniczo jest źródłem renty pierwotnej w gospodarstwach i przedsiębiorstwach rolnych. Odgrywa tam podwójną rolę, jest miejscem produkcji i jednocześnie czynnikiem produkcji.
Ziemia w ekonomi oznacza surowce naturalne takie jak grunty, złoża cennych minerałów czy użyteczne częstotliwości radiowe. Ziemia jest jednym z trzech czynników produkcji - pozostałe dwa to praca oraz kapitał.
Ilość ziemi jest stała, więc jej cenę reguluje popyt oraz uregulowania prawe. Wiele państw opodatkowuje posiadanie gruntów podatkiem od nieruchomości
Większość społeczeństw jest emocjonalnie przywiązana do ziemi, która nazywa swoją ojczyzną. Nabywanie gruntów przez osoby należące do innych grup etnicznych bądź religijnych czasami prowadzi do konfliktów. Konflikty o ziemię są jedną z najważniejszych przyczyn wojen. W Unii Europejskiej istnieje wolność obrotu ziemią. Każdy obywatel UE może kupić dowolny grunt leżący w jej granicach, niezależnie od narodowości.
Jeżeli ziemia zostanie zgromadzona przez niewielką mniejszość, to pozostali członkowie społeczeństwa stają się upośledzeni ekonomicznie. Powstałe w ten sposób majątki ziemskie określa się czasami jako latyfundia. Stan taki może prowadzić to poważnych napięć społecznych. Ich rozwiązaniem jest przeprowadzenie przez państwo reformy gruntowej. Ziemia odbierana jest właścicielom ziemskim i przekazywana jej użytkownikom. Zgodnie z Powszechna Deklaracja Praw Człowieka osoby tracące grunty powinny otrzymać za nie odszkodowanie.
KAPITAŁ LUDZKI -
Kapitał, to pojęcie z dziedziny ekonomii i finansów, oznaczające dobra (bogactwa, środki, aktywa) finansowe, szczególnie, gdy służą one rozpoczęciu lub kontynuacji działalności gospodarczej. Jest jednym ze środków wytwórczych, obok: pracy, przedsiębiorczości i ziemi, które są potrzebne do rozpoczęcia produkcji.
W szerokim kontekście, kapitał to "samopomnażająca się" wartość. Taka definicja wskazuje po pierwsze na fakt, że kapitałem nie muszą być jedynie pieniądze i dobra, ale też technologie i inne niematerialne wartości. Po drugie mówi o tym, że nie każdy pieniądz (dobro/technologia) jest kapitałem, a jedynie ten zainwestowany, czyli taki, którego posiadanie daje właścicielowi tytuł do renty (w postaci odsetek, renty, opłaty licencyjnej itp).
Kapitał może występować w trzech formach: finansowej, technologicznej (materialnej: maszyny, urządzenia; niematerialnej: projekty rozwiązań technologicznych, programy komputerowe, patenty, prawa autorskie), towarowej.
Kapitał ludzki - pojęcie ekonomiczne, oznaczające zawarty w każdym człowieku i społeczeństwie jako całości zasób fachowej wiedzy, umiejętności, doświadczenia, zdrowia i energii życiowej. Jest on wskaźnikiem możliwości adaptacyjnych i produkcyjnych oraz kreatywności. Kapitał ludzki nie jest wartością stałą, ale może się zmieniać w zależności od przebiegu procesu socjalizacji w społeczeństwie. Wartość kapitału ludzkiego można podnieść poprzez inwestowanie w rozwój człowieka. Kapitał ludzki jest quasi częścią swojego posiadacza; jest trwale z nim połączony i jest zawsze oboczny bez względu na to, jaki rodzaj pracy ta osoba podejmuje.
-w krajach wysoko rozwiniętych kapitał ludzki należy do najważniejszych czynników wzrostu gospodarczego
Wielkość zatrudnienia w gospodarce zależy m.in. od procesów demograficznych ,ruchów migracyjnych , struktury wiekowej społeczeństwa i ilości ludzi pracujących
INWESTYCJE- są to nakłady mające na celu powiększenie zasobów kapitału trwałego / akumulacja/ albo zastąpienie amortyzujących się /zużywających/ trwałych czynników produkcji
Inwestycja to nakład gospodarczy na tworzenie lub zwiększanie majątku trwałego.
Inwestycja to wydatki przedsiębiorstw na dobra, które mogą być użyte do produkcji innych dóbr i usług. Jest to tzw. "efekt korzyści odroczonych w czasie".
Inwestycja to wyrzeczenie się obecnych, pewnych korzyści na rzecz niepewnych korzyści w przyszłości.
Inwestycje dzielimy na inwestycje w kapitał trwały oraz inwestycje w zapasy. Inwestycje w kapitał trwały są to inwestycje mieszkaniowe (zakup mieszkań i bloków mieszkalnych niezależnie od podmiotu nabywającego) oraz inwestycje niemieszkaniowe, gdzie wchodzą pozostałe zakupy przedsiębiorstw niepowiększające zapasów. Inwestycje są strumieniem nowego kapitału w ciągu roku i są dodawane do zasobu kapitału. Są to inwestycje brutto. Inwestycje brutto pomniejszone o amortyzację tworzą inwestycje netto.
Do grupy inwestycji długoterminowych należą:
wartości niematerialne i prawne
II WYKŁAD- 03.10.2009
BEZPOŚREDNIE INWESTYCYJNE ZAGRANICZNE- BIZ
-poglądy ekonomistów na temat wpływu BIZ na procesy wzrostu i rozwoju gospodarczego są bardzo zróżnicowane a wręcz skrajne .Jedni uznają je za bardzo istotny czynnik tego wzrostu i wskazują na brak dowodów potwierdzających związek BIZ a tempem wzrostu gospodarczego
DLACZEGO INWESTUJE SIĘ W POLSCE
-rosnąca produktywność pracy
-448 uczelni wyższych
-2 miliony studentów
-młoda dobrze wykształcona kadra
-ponad 80 bilionów EUR z UE na rozwój infrastruktury
-przedsiębiorczość ,innowacyjność wsparcie kapitału ludzkiego
-10% rocznego wzrostu na rynku detalicznym
-38 milionów konsumentów
-strategiczna lokalizacja w Europie
-położenie na trasie transeuropejskich korytarzy transportowych
DLACZEGO NIE INWESTUJE SIĘ W POLSCE
-brak stabilizacji politycznej
-brak planu zagospodarowania
-korupcja
-ksenofobia- przywiązanie do czegoś /dziadkowie -przywiązanie do ojcowizny/
-nie stabilne przepisy
-złe drogi
SKUTKI NAPŁYWU BIZ -POZYTYWNE
-wzrost konkurencyjności polskich produktów
-w firmach z udziałem kapitału zagranicznego dzięki nowoczesnej technologii jest stosunkowo niskie zużycie energii
-przenikanie pozytywnych wzorów kulturowych oraz konsumpcyjnych
-pobudzenie szeroko rozumianej infrastruktury społeczno -gospodarczej
-napływ nowoczesnej technologii ,maszyn , narzędzi ,urządzeń stanowiących głównie czynniki modernizacji gospodarki
-wraz z napływem BIZ przenika z zagranicy wiedza know-how /a ta ma wpływ na jakościowy rozwój kapitału ludzkiego/
-z uwagi na brak oszczędności krajowych w stosunku do pożądanych wydatków na inwestycje w rzeczowy majątek trwały i obrotowy
SKUTKI NAPŁYWU BIZ- POŻYTECZNE
-rozszerzenie zagranicznych rynków zbytu dla krajowych produktów /poprawa bilansu handlowego/
-nowe miejsca pracy
-wpływy z podatków
-konkurencja wymusza na rodzimych firmach działania modernizacyjne
-uruchomiają nowe kanały dystrybucji i poszerzają możliwości sprzedaży wyprodukowanych w Polsce towarów na rynkach innych krajów
-znaczna część zysków jest zainwestowana bezpośrednio z polską gospodarką
SKUTKI NAPŁYWU BIZ- NEGATYWNE
-wypieranie z rynku firm lokalnych
-stosunkowo duże zaangażowanie w sektor bankowy
-rozbieżność między celami rozwojowymi poszczególnych krajów a interesami inwestorów
-import ma głównie charakter zaopatrzeniowy a dopiero potem inwestycyjny
-transferowana jest niekoniecznie najlepsza technologia / większość inwestycji dokonanych w Polsce ma miejsce w dziedzinach gospodarki ,które nie są nośnikami wysoko rozwiniętej technologii/
KAŻDY PROCENT WZROSTU NAKŁADÓW INWESTYCYJNYCH DAJE OKOŁO 0,15 % ROCZNEGO WZROSTU PKB
HANDEL ZAGRANICZNY-/eksport ,import/ stanowi jeden z najistotniejszych czynników wzrostu gospodarczego
- Handel zagraniczny to odpłatna wymiana towarów lub usług z partnerami posiadającymi stałą siedzibę poza granicą celną państwa.
Handel zagraniczny w wąskim znaczeniu odnosi się jedynie do dóbr materialnych sprzedawanych za granicę lub zakupywanych za granicą.
W szerokim znaczeniu handel zagraniczny obejmuje obroty majątkowo-kredytowe oraz obroty bieżące, na które oprócz wymiany składają się zakup i sprzedaż za granicę usług, dóbr niematerialnych oraz zobowiązania wynikające z ruchu ludności poza granicę, utrzymywania własnych placówek dyplomatycznych za granicą i inne.
Za szerokim ujęciem handlu zagranicznego przemawiają następujące argumenty:
Daje możliwość alternatywnych zastosowań posiadanych zasobów ekonomicznych kraju we wszystkich dziedzinach międzynarodowego podziału pracy
Dopiero po uwzględnieniu wszystkich elementów wymiany z zagranicą można dokładnie określić jej rolę w gospodarce państwa
Poszczególne elementy składowe całego obrotu gospodarczego są substytucyjne i komplementarne i są równorzędnymi źródłami wpływów dewizowych. Dlatego powinny być rozpatrywane łącznie.
Charakterystyczne cechy handlu zagranicznego:
przemieszczanie towarów
towary muszą pochodzić z różnych krajów
POSTĘP TECHNICZNY/-to zmiana w metodach wytwarzania która prowadzi do zmniejszenia społecznych nakładów niezbędnych do wytworzenia tej samej ilości dóbr i usług/ i odpowiednio wysoki poziom technologii
Postęp techniczny - proces zmian rozwojowych techniki wyrażający się przez wprowadzenie do procesu produkcji nowych, udoskonalonych maszyn, urządzeń, narzędzi i nowych technologii oraz przez wykorzystanie w sposób doskonalszy istniejących zasobów.
Wynalazki zgłaszane do ochrony -przez rezydentów w krajach UE świata / najwięcej to USA ,Niemcy ,Finlandia, Anglia, Dania, Austria ,Szwecja, Norwegia, Szwajcaria , …/
Wynalazek - nowe rozwiązanie techniczne, najczęściej poprzedzone przez pomysł. Według prawa patentowego wynalazek to, poddające się ścisłej definicji prawno-technicznej, unikalne rozwiązanie techniczne, dotychczas nie opatentowane.
INNOWACJE -w UE średnia 42% firm wprowadza innowacje , w Polsce około 20%
Pojęcie innowacji pochodzi z języka łacińskiego; innovare czyli „tworzenie czegoś nowego”. Stąd najczęstsza definicja innowacji podkreśla, iż „innowacja jest procesem polegającym na przekształceniu istniejących możliwości w nowe idee i wprowadzenie ich do praktycznego zastosowania”).
Wprowadził je do nauk ekonomicznych J. A. Schumpeter.
Przez znanych naukowców używana jest często definicja, która upraszczając mówi, iż innowacja jest procesem polegającym na przekształceniu istniejących możliwości w nowe idee i wprowadzenie ich do praktycznego zastosowania.
Według Davida Begga innowacje to „zastosowanie nowej wiedzy w procesie produkcji”
Proces innowacji
Cały proces innowacji składa się z następujących części
Wynalazek - nowe rozwiązanie techniczne, dotychczas nie opatentowane. Zazwyczaj wynalazek jest wynikiem pomysłu.
Innowacja - wprowadzenie wynalazku do procesu produkcji.
Projekt - tworzenie wzoru nowego produktu, który jest wynikiem innowacji.
Dyfuzja - promocja i sprzedaż produktu (wycena, reklama, testowanie, publikacje itd.).
POLITYKA FISKALNO- BUDŻETOWA
Polityka budżetowa- ozn gromadzenie i wydatkowanie środków budżetowych dla realizacji celów polityki społeczno- gospodarczej państwa
Polityka fiskalna - będą to decyzje rządu dotyczące wydatków i podatków
Budżet państwa- jest zestawieniem dochodów i wydatków państwa na różne cele publiczne
Dochody budżetu państwa -
1 dochody krajowe
a) dochody podatkowe
-podatki pośrednie - VAT , akcyza , podatek od gier losowych i zakładów wzajemnych
-podatki dochodowy- od osób fizycznych i osób prawnych
-inne dochody podatkowe
b) dochody nieopodatkowane
-dochody jednostek budżetowych
-dywidenta
-wpłaty z zysku NBP
-wpływy z cła
-pozostałe dochody nieopodatkowane
2.dochody zagraniczne-z poręczeń kredytowych
3. wpłaty do budżetu państwa z UE -od 2004 roku
Podatki pośrednie VAT - funkcjonuje od 5.07.1993
-stawki podatku VAT
-22% stawka podstawowa
-7%, 3% stawka obniżona
-0% stawka preferencyjna
-zwolnienie z VAT
Podstawowe stawki VAT w UE wg badań KPMG wynika że Polska znajduje się na przedostatnim miejscu pod względem najbardziej skomplikowanych przepisów w UE / przed nami włosi /
-dania Szwecja-25%
-finlandia polska-22%
-belgia Irlandia Portugalia- 21%
-hiszpania-16%
-cypr Luksemburg-15%
AKCYZA-wprowadzona równocześnie z VAT-em - jest to specjalny podatek obrotowy o charakterze konsumpcyjnym .Występuje przy zakupie ściśle określonych dóbr a zwłaszcza tzw dóbr luksusowych
W krajach Unii Europejskiej podatek akcyzowy od niektórych wyrobów podlega harmonizacji (wyroby akcyzowe niezharmonizowane to m.in samochody, kosmetyki itp.), co oznacza wspólne zasady produkcji, przemieszczania i przechowywania wyrobów akcyzowych oraz wymiaru i poboru akcyzy od tych wyrobów. Stawki akcyzy na poszczególne wyroby są określane przez poszczególne państwa członkowskie, nie mogą one jednak być niższe od poziomów ustalonych w dyrektywach.
Opodatkowaniu akcyzą podlegają następujące kategorie wyrobów:
-produkty energetyczne (ogólnie wszystkie wyroby służące dla celów napędowych lub grzewczych),
Ponadto polskie przepisy, podobnie jak innych krajów UE, przewidują specyficzne regulacje krajowe dotyczące opodatkowania akcyzą innych produktów określanych jako wyroby akcyzowe niezharmonizowane, m.in. niektórych kosmetyków - oraz samochodów osobowych przed pierwszą rejestracją (Odejście od jednofazowego charakteru akcyzy. W całej UE z reguły akcyzę płaci się tylko raz, wyjątkiem jest obrót samochodami osobowymi przed pierwszą rejestracją w Polsce. W tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje podczas każdej sprzedaży takiego pojazdu). Zasady wymiaru i poboru podatku od tych wyrobów wynikają z wyłącznie z krajowych, autonomicznych regulacji, do których nie ma zastosowania system akcyzy unijnej. W innych krajach UE akcyzą objęta jest nawet woda mineralna.
Stawki akcyzy wyrażone są w:
-procencie maksymalnej ceny detalicznej (wyroby tytoniowe),
Przykładowo: benzyna silnikowa podlega stawce 1565 zł/1000 l w, wódka - 4960 zł/100 l od 100% alkoholu etylowego zawartego w produkcie, wino - 136 zł/100 l (od 1 marca 2009 r. 158 zł/100l), olej opałowy (prawidłowo zabarwiony, oznaczony znacznikiem fiskalnym i sprzedawany na cel opałowy) - 232 zł/1000 l (stan na dzień 1 stycznia 2007 r.).
Produkcja wyrobów akcyzowych z reguły odbywa się w składzie podatkowym (wyjątkiem jest np. domowy wyrób wina na własny użytek), czyli miejscu posiadającym autoryzację odpowiednich władz podatkowych danego kraju. W takiej sytuacji pobór akcyzy podlega zawieszeniu. Zawieszenie poboru akcyzy może być stosowane również w odniesieniu do przemieszczania oraz magazynowania produktów akcyzowych. Podatek staje się wymagalny w momencie zakończenia procedury zawieszenia poboru akcyzy, przez co zasadniczo rozumie się wyprowadzenie towarów na rynek.
Powyższe zasady nie odnoszą się jednak do wyrobów „niezharmonizowanych”, w stosunku do których akcyza jest wymagalna w związku z ich sprzedażą w Polsce, importem albo przywozem z innego kraju Unii Europejskiej.
Cechą charakterystyczną podatku akcyzowego jest jednofazowy charakter jego poboru, tzn. akcyza uiszczana jest jednokrotnie, a następnie traktowana jest jako koszt wliczany do ceny zbycia, który finalnie ponoszony jest przez ostatecznego nabywcę produktu akcyzowego. Powyższe nie dotyczy jednak opodatkowania akcyzą sprzedaży samochodów osobowych przed ich pierwszą rejestracją.
Niektóre wyroby akcyzowe podlegają obowiązkowi oznaczania znakami akcyzy (banderolami), które umieszcza się na jednostkowych opakowaniach produktów. Są to napoje alkoholowe (oprócz piwa) oraz wyroby tytoniowe.
Powyższe zasady opodatkowania akcyzą zostały wprowadzone w związku z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej od 1 maja 2004 r. i dokonały zasadniczego przekształcenia regulacji wcześniej obowiązujących w zakresie podatku akcyzowego.
Podstawowym celem akcyzy jest ograniczenie konsumpcji niektórych dóbr ze względu na ich szkodliwość zdrowotną bądź też wyczerpywanie się ich rezerw. Obecnie stała się obszernym i łatwym wpływem pieniędzy dla budżetu państwa poprzez nakładanie na tzw. dobra infrastrukturalne (energia, paliwa etc.) lub konsumowane na masową skalę (np: używki).
Podatki pośrednie
-podatek od gier -wprowadzony 10.12.1992
-podstawą opodatkowania jest przychód
Podatki bezpośrednie -dochodowe -od osób fizycznych PIT -wprowadzony od01.01.1992 ,
-obecnie 2009 obowiązują stawki 18, 32%
-od 2004 wprowadzono również opodatkowanie liniowe-19%
Podatki bezpośrednie dochodowe -skala podatkowa obowiązująca w 2009
W 2006 roku formalnie płatników PIT było 24mln ale
-20 mln nie wniosło do budżetu ani złotówki i są to
a)10 mln to emeryci ,renciści sfera budżetowa
b) 10mln to którzy otrzymują zwrot zapłaconego podatku z tytułu korzystania z ulg
a 4mln to ci którzy płacą podatek PIT
PODATEK LINIOWY Podatek liniowy (również: podatek płaski) jest metodą obliczania wymiaru podatku, w myśl której wysokość należnego podatku jest wprost proporcjonalna do wielkości podstawy opodatkowania.
Koncepcja podatku liniowego jest formułowana najczęściej w odniesieniu do podatku dochodowego od osób fizycznych lub podatku dochodowego od osób prawnych. W takim przypadku wymiar podatku liniowego jest obliczany w oparciu o jedną stawkę opodatkowania, co oznacza, że wszyscy podatnicy płacą taką samą część (np. 19%) swoich dochodów w formie podatku.
W węższym znaczeniu podatek liniowy to wyłącznie brak progresji podatkowej, a więc wzrostu stawki podatkowej wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania. W takim sensie liniowa metoda obliczania wymiaru podatku może współistnieć w jednym systemie podatkowym obok kwoty wolnej od podatku oraz ulg podatkowych.
W szerszym znaczeniu podatek liniowy oznacza uproszczenie systemu podatku dochodowego, w tym zniesienie kwoty wolnej od podatku oraz ulg podatkowych. Wówczas całość wymiaru podatku zależy wyłącznie od jednej stawki opodatkowania oraz wielkości podstawy opodatkowania (np. dochodu). Jest to najbardziej klasyczne ujęcie podatku liniowego. W tym ujęciu funkcja wartości należnego podatku od wartości dochodu jest funkcją liniową dla dochodu większego od 0. Zasadność podatku liniowego
Zasadność wprowadzenia podatku liniowego jest szeroko omawiana. Zwolennicy podatku liniowego utrzymują że ten jest bardziej sprawiedliwy od podatku progresywnego, gdyż każdy płaci taki sam procent swojego dochodu. Przeciwnicy wskazują, że zebranie przez rząd takiej samej sumy pieniędzy jak w przypadku podatku progresywnego wymaga, aby mniejszy wkład finansowy bogatszej części społeczeństwa został zrównoważony przez większy wkład części biedniejszej. Zwolennicy na ten argument odpowiadają, że wprowadzenie jednolitej stawki dla każdego będzie stanowiło dodatkowy bodziec rozwojowy, dający wyższy wzrost PKB, co z kolei w dłuższej perspektywie da większe wpływy do budżetu nawet przy procentowo niższej stawce podatku.
Spór dochodzi do momentu, gdy potrzeba zdefiniowania pojęcia "sprawiedliwości". Dla jednych sprawiedliwa jest równa stawka dla wszystkich, bez żadnych przywilejów u jakiejkolwiek grupy społecznej. Drudzy zwracają uwagę, że krańcowa użyteczność z dochodu jest malejąca (kolejne zarobione 100 PLN jest mniej warte dla milionera, niż dla osoby biednej), z tego powodu opodatkowywanie każdej kolejnej zarobionej jednostki pieniądza w tym samym stopniu, bez uwzględnienia dochodu osoby, jest niesprawiedliwe. Wielu zwolenników podatku liniowego uwzględnia ten tok myślenia, postulując zniesienie opodatkowania dla najniżej usytuowanych (przy jednoczesnym zachowaniu podatku liniowego dla osób przekraczających próg podatkowy). Z drugiej strony wyższy procentowo podatek dla osoby bogatej może być rozumiany jako swoista "kara" dla lepiej zarabiającego, co osłabia motywację do generowania wyższego dochodu.
Wprowadzenie podatku liniowego, paradoksalnie, może prowadzić także do podwyższenia kwoty płaconej przez osoby bogate. Przykładem tu może być debata na temat podatków jaka miała miejsce w Wielkiej Brytanii (2007). Przytoczony tam był przykład menadżera funduszu hedgingowego, który z racji pochodzenia dochodów (podatek od dochodów kapitałowych) odprowadzał procentowo niższy podatek od swoich milionowych przychodów, niż zwykła sprzątaczka płacąca PIT.
Kryzys finansowy 2007-2009 sprawił, że wielu ekonomistów zaczęło się krytycznie przyglądać podatkowi liniowemu. Kryzys uderzył szczególnie mocno w państwa Europy wschodniej posiadające podatek liniowy takie jak Estonia, Łotwa i Litwa, a także Ukraina i Słowacja. Międzynarodowy Fundusz Walutowy już w 2005 roku w swoich analizach zwrócił uwagę, że podatek liniowy na Słowacji nie spełnił pokładanych w nim nadziei.[1] W lipcu 2009 doradca ekonomiczny MFW Anna-Marie Gulde zaproponowała Łotwie zrezygnowanie z podatku liniowego na rzecz podatku progresywnego. [2]
Podatek liniowy w Polsce
W Polsce od czasu wprowadzenia opodatkowania dochodów osób fizycznych w latach 90. stosowany jest podatek progresywny, ale od 2004 roku podatek liniowy mogą płacić osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.
Podatek liniowy stał się przedmiotem szerokiej dyskusji publicznej w czasie wyborów parlamentarnych w 2005 roku. Dwie wiodące wówczas w sondażach przedwyborczych partie - Prawo i Sprawiedliwość oraz Platforma Obywatelska - toczyły spór medialny o zasadność wprowadzenia liniowej skali opodatkowania dochodów osób fizycznych. Do klasyki polskiej polityki przeszły użyte przez PiS spoty wyborcze, które prezentowały znikające z lodówki produkty spożywcze oraz pluszowe maskotki ze zwieszoną głową, mające sugerować znaczący wzrost cen podstawowych produktów konsumpcyjnych po ewentualnym wprowadzeniu podatku liniowego i zrównaniu stawek podstawowej i obniżonej podatku VAT.
Niektórzy zwolennicy podatku liniowego w Polsce podkreślają, że celem jego wprowadzenia jest przyspieszenie wzrostu gospodarczego i zmniejszenie dystansu do krajów Europy Zachodniej, natomiast skale progresywne są właściwsze dla gospodarek rozwiniętych, gdzie linearyzacja skali podatkowej nie daje tak silnych bodźców rozwojowych dla gospodarki, jak to ma miejsce w przypadku gospodarek rozwijających się.
Podatek liniowy na świecie
Podatek liniowy został wprowadzony w wielu krajach Europy Środkowo-Wschodniej: obowiązuje m.in. w Estonii, na Łotwie, na Litwie, w Rosji, na Ukrainie, w Czechach, na Słowacji, w Rumunii, w Bułgarii, w Serbii (nie obowiązuje w Kosowie), w Czarnogórze, w Macedonii, w Albanii i w Gruzji. Stawka opodatkowania waha się między 10% a 35%.
W wielu krajach Europy Zachodniej nawet znaczące partie liberalne opowiadają się za utrzymaniem progresywnej skali podatku dochodowego, choć często postulują łagodzenie progresji stawki.
Jest kwestią sporną wśród ekonomistów, czy wprowadzenie podatku liniowego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej wpłynęło znacząco na poprawę ich sytuacji gospodarczej, zwłaszcza w obliczu istnienia innych barier rozwoju gospodarczego jak np. niski poziom wykształcenia i w związku z tym niska dostępność wykwalifikowanych zasobów pracy, oraz pozapodatkowe bariery rozwoju gospodarczego, takie jak przerost biurokracji, nieefektywne prawo czy braki w infrastrukturze.
Skomplikowany system podatków progresywnych istnieje natomiast np. w Szwecji, w której państwo finansuje nawet drogie zabiegi dentystyczne oraz funduje wysokie stypendia znaczącej części studentów państwowych uczelni.
Również w Stanach Zjednoczonych obowiązuje progresywna skala (federalnego) podatku dochodowego. Obecnie funkcjonują stawki 10% dla osób, których roczny dochód nie przekracza 7300 dolarów, poprzez kolejne 15%, 25%, 28%, 33% aż do 35% dla osób zarabiających ponad 326 451 dolarów.
Wprowadzenie podatku liniowego proponowała w 1985 roku Partia Zielonych w Belgii ze stawką 50%, przy czym z płacenia podatków mieli być zwolnieni ludzie o dochodach niższych niż 10 000 ówczesnych franków belgijskich.
Za wprowadzeniem:
-tańsza administracja
-łatwiej ściągalny
-większe wpływy do budżetu
-mniejsza liczba i wymiar oszustw
-sprawiedliwy
Przeciw wprowadzeniu:
-trudno znaleźć potwierdzenie bezpośredniego wpływu podatku liniowego na tempo wzrostu gospodarczego
-mniejsze wpływy do budżetu
-zwiększenie deficytu budżetowego
-likwidacja ulg /które stanowią częściowo socjalną a częściowo stymulacyjną/
Podatek progresywny - jest metodą obliczania wymiaru podatku, w myśl której wysokość należnego podatku rośnie szybciej niż proporcjonalnie w stosunku do wielkości podstawy opodatkowania.
Określenie to stosuje się najczęściej w odniesieniu do podatku dochodowego od osób fizycznych. Przy progresywnym systemie opodatkowania stawka opodatkowania (procent płaconego podatku) rośnie wraz ze wzrostem dochodu podatnika. Oznacza to, że podatnik o wyższych dochodach będzie odprowadzał większą część swojego dochodu w formie podatku, niż podatnik o niższym dochodzie. Stanowi to wyraźną różnicę w stosunku do podatku liniowego, gdzie każdy podatnik płaci taką samą część swoich dochodów w formie podatku (np. 19%).
Niemal we wszystkich progresywnych skalach podatkowych efektywna stopa opodatkowania (stosunek kwoty ostatecznie należnego podatku do wartości podstawy opodatkowania) jest określana nominalnie dla pewnych przedziałów wartości podstawy. Graniczne kwoty tych przedziałów nazywa się progami podatkowymi. Jeżeli dochód podatnika w danym roku podatkowym przekroczy wartość któregoś progu dochodowego, to nadwyżka dochodu nad wartością progu podlega opodatkowaniu w oparciu o wyższą stawkę opodatkowania.
Podatek w kolejnych przedziałach dochodowych jest obliczany jako suma podatku płaconego za górną kwotę graniczną niższego przedziału dochodowego (według skali podatkowej) oraz poKwota wolna od podatku
Przy progresywnej formie opodatkowania bardzo często mamy do czynienia z kwotą wolną od podatku, która jest odliczana od podstawy opodatkowania. Technicznie jest to jednoznaczne z wprowadzeniem zerowej stawki opodatkowania dla pierwszego przedziału dochodowego. W takim przypadku podatnik, którego dochód nie przekroczy wysokości pierwszego progu nie będzie obciążony podatkiem dochodowym. Nadwyżka dochodu podatnika ponad kwotę wolną od podatku podlega opodatkowaniu na normalnych zasadach.
Alternatywne stawki opodatkowania
Gdyby kolejne stawki opodatkowania zamiast rosnąć - malały, wówczas mielibyśmy do czynienia z podatkiem degresywnym.
Podatek liniowy można przy pewnym uproszczeniu rozumieć jako szczególny przypadek skali progresywnej - mianowicie taki, w którym wszystkie przedziały dochodowe podlegają opodatkowaniu w oparciu o tę samą stawkę opodatkowania.
Podatek progresywny na świecie
Obecnie większość rozwiniętych gospodarek świata (w tym Polska) stosuje progresywne skale opodatkowania w stosunku do dochodów osób fizycznych. Powoduje to większe obciążenie podatkowe osób zamożnych i relatywnie mniejsze osób o niższym dochodzie. Częstym argumentem przywoływanym na rzecz progresywnej skali opodatkowania jest sprawiedliwość społeczna.
Nieco mniejszą popularnością cieszy się progresywna skala opodatkowania w stosunku do dochodów osób prawnych. Wiele dynamicznie rozwijających się krajów Europy środkowo-wschodniej wprowadziło liniową skalę opodatkowania dochodów przedsiębiorstw.
Podatek progresywny w Polsce
W roku podatkowym 2007 skala podatkowa podatku dochodowego od osób fizycznych w Polsce kształtuje się następująco:
0 zł - 43.405 zł - opodatkowane stawką 19%
43.405 zł - 85.528 zł - 19% z 43.405 zł + 30% nadwyżki ponad 43.405 zł
ponad 85.528 zł - 19% z 43.405 zł + 30% różnicy 85.528 zł i 43.405 zł + 40% nadwyżki ponad 85.528 zł
Dodatkowo obowiązuje kwota zmniejszenia podatku (odliczana od podatku) w wysokości 572,54 zł.
Dla czterech podatników o zróżnicowanych dochodach naliczenie podatku prezentuje się następująco (wartości zaokrąglone do całości):
datku od kwoty nadwyżki nad kwotę graniczną według stawki właściwego przedziału.
III WYKŁAD - 17.10.2009
HARMONIZACJA z UE
Zgodnie z zaleceniami VI Dyrektywy Rady UE podstawowa stawka podatku VAT nie może być mniejsza niż 15% a preferencyjna nie może niższa niż 5% .Polska zobowiązała się do wprowadzenia stawki 22% jako podstawowej
Okresy przejściowe -m.in dlatego wprowadzono ,po co jest okres przejściowy ? Okresy przejściowe (ang. transitional periods) - to wynegocjowana przez poszczególne kraje członkowskie lub kandydackie Unii Europejskiej liczba lat, podczas których ich zobowiązania wobec UE nie mają zastosowania. Ich celem jest umożliwienie poszczególnym członkom wspólnoty (wobec których zostały zastosowane) dostosowania krajowego ustawodawstwa do prawa wspólnotowego.
Państwa przystępujące do Unii Europejskiej (czy też wcześniej Wspólnot Europejskich - przed wejściem w życie traktatu o Unii Europejskiej) zwykle negocjują ze stroną wspólnotową zachowanie tzw. "okresów przejściowych". Podobnie czyni Unia. Jest to forma obrony interesów państw przystępujących do Unii, ale również interesów Unii w tzw. sektorach "wrażliwych". Są to okresy o różnej długości, w zależności od państwa przystępującego, dziedziny gospodarki, bądź zakresu regulacji istniejącego aktu prawnego Unii. W okresie przejściowym zakłada się, że mechanizmy i zasady obowiązujące w Unii w odniesieniu do poszczególnych działów gospodarki nie będą poddane od razu jej reżimowi prawnemu, lecz że nastąpi stopniowe, kilkuletnie dostosowanie danego państwa do obowiązujących w Unii zasad. W okresie dostosowawczym wynegocjowanym przez Unię dostosowuje ona swoją gospodarkę do sytuacji wytworzonej przez przyjęcie nowych członków. Również wejście w życie niektórych przepisów prawa europejskiego w stosunku do danego państwa może ulegać opóźnieniu.
Przykłady obszarów, w których mogą być wdrażane okresy przejściowe to: swoboda przepływu pracowników, swoboda przepływu kapitału, towarów i usług, podatki, zakup ziemi i nieruchomości przez cudzoziemców, rolnictwo, ochrona środowiska i inne.
Polska a okresy przejściowe
W wyniku negocjacji z Unią Europejską Polska uzyskała okresy przejściowe w 43 sprawach zawartych w 12 z 31 obszarów negocjacyjnych. Poniżej przedstawione są wszystkie obszary negocjacyjne (w nawiasach podano najdłuższy okres przejściowy z danego obszaru):
1. Swobodny przepływ towarów (do 31 grudnia 2008 r. w odniesieniu do terminu zakończenia procedury rejestracji leków)
2. Swobodny przepływ osób (7-letni okres przejściowy - uzyskany przez UE - [w formule 2+3+2, a więc maksymalnie do 2011 r.] ograniczający polskim obywatelom swobodę podejmowania pracy w UE)
3. Swoboda świadczenia usług (do 31 grudnia 2007 r. dla wdrożenia dyrektywy ustalającej minimalny poziom funduszy własnych banków spółdzielczych w wysokości 1 mln euro; również do 31 grudnia 2007 r. wdrożone zostaną do polskiego prawa regulacje dotyczące systemu zabezpieczającego ochronę inwestorów na rynku kapitałowym zgodnego z prawem unijnym)
4. Swobodny przepływ kapitału (przez okres dwunastu lat od daty uzyskania członkostwa - a więc do 2016 r. - Polska będzie mogła stosować wobec obywateli Unii Europejskiej oraz państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego przepisy ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców)
6. Polityka konkurencji (w odniesieniu do pomocy publicznej dla małych oraz średnich przedsiębiorstw działających w Specjalnych Strefach Ekonomicznych, odpowiednio do 2011 i 2010 r.)
7. Rolnictwo (10- letni okres przejściowy - do 2014 r. - podczas którego możliwa będzie uprawa w Polsce wyłącznie odmian ziemniaka odpornych na raka ziemniaczanego)
9. Polityka transportowa (do końca 2010 r. w odniesieniu do dyrektywy UE ustanawiającej dla pewnych pojazdów drogowych, poruszających się wewnątrz Wspólnoty, maksymalnych dopuszczalnych wymiarów w ruchu krajowym i międzynarodowym oraz maksymalnej dopuszczalnej wagi w ruchu międzynarodowym)
13. Polityka społeczna i zatrudnienie (do końca 2005 r. w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu przez pracowników)
14. Energia (do końca 2008 r. w zakresie obowiązku utrzymywania minimalnych zapasów ropy naftowej i/lub paliw ciekłych)
19. Telekomunikacja i technologie informacyjne (do końca 2005 r. na wprowadzenie obniżonego do 100 g limitu wagowego obszaru zastrzeżonych usług pocztowych; od 1 stycznia 2006 Polska jest zobowiązania do dalszej liberalizacji poprzez zmniejszenie limitu do 50 g)
22. Środowisko (do końca 2017 r. - na emisje pyłów z dużych obiektów energetycznego spalania paliw oraz na emisje tlenków azotu, dla wszystkich polskich elektrowni i elektrociepłownia, które znalazły się na liście załączonej do polskiego stanowiska negocjacyjnego)
31. Inne (bez okresów przejściowych)
Amerykańscy naukowcy JOINT ECONOMIC COMMITEE wyliczyli że podniesienie stopy fiskalizmu o 10% powoduje spadek tempa wzrostu gospodarczego o 1pkt%
Krzywa Laffera -
-wpływy do budżetu państwa z tytułu podatku rysunek:
Przy podatku gdzie są 0, 100 % nie wnosimy podatku do rządu , nie ma wpływów. Przy zwiększeniu wysokości podatku -ludzie zaczynają uciekać w szarą strefę , unikają płacenia podatków -brak motywacji do pracy
WYDATKAMI BUDŻETU PAŃSTWA są środki pieniężne pochodzące z budżetu przeznaczone na finansowanie zadań państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz związków publicznoprawnych. Stanowią kluczową pozycję budżetu, gdyż są podstawą określania środków niezbędnych do sfinansowania.
W ustawie o finansach publicznych określono podstawowe kierunki wydatków z budżetu państwa. Wydatki te przeznaczone są między innymi na:
-Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;
-Subwencje dla partii politycznych;
-Dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;
-Finansowanie programów i projektów, na realizację których uzyskano środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej "współfinansowaniem";
Wydatki ujmuje się w podziale na części, działy i rozdziały klasyfikacji wydatków budżetu państwa oraz na następujące kategorie ekonomicznych grup wydatków. Na podstawie art. 106 ustawy o finansach publicznych wydatki budżetu państwa dzielą się na następujące grupy, do których zaliczyć możemy:
-Świadczenia na rzecz osób fizycznych,
-Wydatki bieżące jednostek budżetowych,
-Wydatki majątkowe,
-Wpłaty środków własnych Unii Europejskiej.
Pod pojęciem dotacji należy rozumieć jako wypłacane ze środków publicznych kwoty o charakterze jednostronnego świadczenia na rzecz podmiotów i innych instytucji spoza sektora publicznego oraz mające taki sam charakter przepływy pieniężne między różnymi podmiotami sektora publicznego.
Natomiast subwencja jest rodzajem jednostronnego i bezzwrotnego dochodu publicznego przekazywanego z budżetu państwa jednostkom samorządu terytorialnego bez wskazania konkretnego celu, na jakie środki te mają być przeznaczone. Subwencje wykorzystuje się na finansowanie działalności społecznej oraz gospodarczej.
Świadczenia na rzecz osób fizycznych są to świadczenia o charakterze jednostronnym, które są wypłacane bezpośrednio osobom fizycznym w postaci emerytur, rent, zasiłków dla bezrobotnych jak również świadczenia wypłacane pośrednio w postaci dopłat do leków itp. Świadczenia te obejmują wydatki budżetu państwa kierowane, na podstawie odrębnych przepisów, bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych, a nie będące wynagrodzeniem za świadczoną pracę.
-Wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki.
-Pierwsza grupa obejmuje wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych oraz oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek;
-Druga grupa obejmuje wypłaty związane z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami.
-Udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych;
-Środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług, zgodnie z metodologią wynikającą z przepisów Unii Europejskiej;
Podział wydatków budżetowych
Z punktu widzenia ich przeznaczenia można wydatki budżetowe podzielić na:
-1.) bieżące (konsumpcyjne) i inwestycyjne (majątkowe)
-2.) finalne (na zakup towarów i usług) oraz redystrybucyjne (transferowe, m.in.emerytury, renty, zasiłki, subsydia)
-3.) związane z klasycznymi zadaniami publicznymi, socjalne, na obsługę długu publicznego oraz związane z oddziaływaniem na gospodarkę (inwestycje publiczne, subsydia)[1]
ad.1.) Wydatki bieżące to te, które odnoszą się do okresu realizacji danego wydatku. Obejmują one zasadnicze zadania sektora publicznego. Wydatki inwestycyjne mają przynosić efekty w przyszłości i służą powiększaniu majątku publicznego.
ad.2.) Wydatki na dobra finalne bezpośrednio stymulują popyt globalny i decydują o strukturze wykorzystania części produkcji. Wydatki transferowe stanowią źródło wydatków na dobra finalne i poprzez zwiększenie dochodu zwiększają także pośrednio popyt globalny.
ad.3.) Ten podział nawiązuje do podstawowych obszarów, w których działa państwo. Większość tych wydatków ma charakter obligatoryjny, co oznacza, że państwo musi je ponosić w związku z prawnymi zobowiązaniami. Pozostałe wydatki mają charakter arbitralny
/Wydatki budżetu państwa wg działów w % -najwięcej idzie na ubezpieczenie społeczne ,pomoc społeczną ,politykę społeczną
Wydatki budżetu państwa wg rodzajów%- to koncepcja wydłużenie wieku emerytalnego/
Wydatki budżetu państwa -
-wydatki na świadczenia socjalne to około ¼ PKB -40%- budżetu
-wydatki sztywne stanowią około 70% ogółu wydatków a około 30% to wydatki elastyczne
Wydatki sztywne-czyli takie których coroczny wzrost został zagwarantowany różnymi ustawami
Administracja publiczna - to jeden z największych pracodawców w Polsce W 2007 r. urzędy i instytucje zatrudniały 379,9tys.osób czyli 2x więcej niż w 1989
AKTYWNA POLITYKA FISKALNO-BUDŻETOWA -polega na świadomym interwencjonizmie wymagającym każdorazowo podejmowania decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych takich jak:
a) zwiększenie lub ograniczenie wydatków budżetowych na określone cele-/np. roboty publiczne/
b) zmiana stawek i zasad opodatkowania
c) zmiana zasad subwencjonowania przeds oraz określeniu sposobu zakresu i terminu w jakim te instrumenty zostaną wykorzystane
PASYWNA POLITYKA FISKALNO-BUDŻETOWA- polega na wykorzystaniu właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany poziomu DN zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych. instrumenty te niejako samoczynnie bez potrzeby podejmowania konkretnych decyzji dostosowawczych reagują na zmiany koniunktury. Określa się je jako -automatyczne stabilizatory koniunktury
-automatycznym stabilizatorem koniunktury to m.in. -podatki od dochodów ludności , przeds. ,podatki pośrednie , zasiłki dla bezrobotnych , programy dla rolnictwa , subwencje ceny gwarantowane
-od automatycznych stabilizatorów koniunktury oczekuje się aby w okresach recesji hamowały spadek globalnego popytu a w okresach ekspansji hamowały jego wzrost
DEFICYT BUDŻETOWY -jest to nadwyżka wydatków z budżetu państwa nad dochodami
DŁUG PUBLICZNY-jest to zobowiązanie Skarbu Państwa wynikające z zaciągniętych kredytów w krajowych i zagranicznych instytucjach finansowych pozostających do wykupienia papierów wartościowych oraz innych tytułów np bieżących i długoterminowych rozliczeń z bankami itp.
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DEFICYTU BUDŻETOWEGO
-środki pozostające na rachunku budżetu państwa w dn 31.12 roku ubiegłego
-przychody z tytułu sprzedaży skarbowych papierów wartościowych / na rynek krajowy i zagraniczny/
-przychody z prywatyzacji
-przychody z tytułu pożyczek i kredytów krajowych i zagranicznych
-Granica deficytu i długu publicznego wg UE
3% PKB -deficyt
60% PKB -dług publiczny
SKUTKI DEFICYTU I DŁUGU PUBLICZNEGO
-poszukiwanie oszczędności obniżenie wydatków budżetowych co najczęściej dotyczy słabych grup budżetowych
-zwiększenie dochodów poprzez wzrost podatków co może doprowadzić do efektu Laffera
-efekt wypierania sektora prywatnego /dług zaciągnięty przez państwo/
-bariera popytu / z tytułu bariery wydatków i wzrostu podatków/
-konieczność spłacenia zadłużenia co skutecznie obniża wydatki na inne cele
-może prowadzić do inflacji
- SKUTKI DEFICYTU I DŁUGU PUBLICZNEGO
-narastający dług publiczny w stosunku do PKB jest sygnałem ostrzegawczym a w skrajnych przypadku zwiastunem gospodarczej katastrofy .Agencje ratingowe często obniżają oceny krajów ,co z kolei podwyższa zwykłe koszty dalszego zaciągania długów przez państwo
-obciążenie spłatą długów przyszłych pokoleń
-wzrostu długu publicznego ozn narastający ciężar odsetek /czyli jego obsługi/ w budżecie
-powiększenie dysproporcji dochodowych
POLITYKA PIENIĘŻNA -przez to pojęcie rozumie się ujęcie podaży pieniądza zmierzające do osiągnięcia określonych celów gospodarczych
-def jest jako jedno z narzędzi polityki gospodarczej państwa i polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej
CEL NBP- które ma pełnić NBP jako centralny bank państwa mają ustawowo określony cel . Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie ogranicza ona podstawowego celu działalności NBP
--przez stabilność cen banki centralne rozumieją stopę inflacji na tyle niską aby nie wywierała ona negatywnego wpływu na inwestycje oszczędności i inne ważne decyzje podejmowane przez uczestników życia gospodarczego Taka stabilność cen przyczynia się do osiągania wysokiego i trwałego wzrostu gospodarczego
--od 1998 r. Rada Polityki Pieniężnej /RPP/ oparła politykę pieniężną na strategii bezpośredniego celu inflacyjnego -BCI
-w strategii polityki pieniężnej po 2003 (obecnie również) RPP przyjęła tzw ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5%(dopuszczalne wahania +/- 1 pkt %). Również w założeniach na 2010 rok cel inflacyjny to : utrzymanie inflacji jak najbliżej celu 2,5%
-- stabilizacja gospodarki
-wysoki wzrost gospodarczy / wspieranie poprzez utrzymanie niskiej inflacji/
-pobudzanie inwestycji
-ochrona kursu walutowego
-wzrost zatrudnienia
-- w założeniach polityki pieniężnej na rok 2009 potwierdzono cel inflacyjny oraz stosowanie płynnego kursu walutowego do momentu przystąpienia przez Polskę do ERM II Od 12 .04.2000 kurs złotego jest płynny i nie podlega ograniczeniom / BC ma jednak prawo do interwencji o ile uzna za konieczne w realizacji celu inflacyjnego
Wykład IV - 07.11.2009
Funkcje banku centralnego -nadzorująca
Funkcje banku państwa- nadzorująca ,kontrolująca banki komercyjne
Funkcje banku banków- obsługa budżetu państwa
POLITYKA PIENIĘŻNA
a)polityka aktywna taniego pieniądza- z pkt widzenia można dopuścić do większej emisji pieniądza
-zwiększenie aktywności gospodarczej
-kiedy coś złego w gospodarce
-jeżeli polityka
b) polityka restrykcyjna drogiego pieniądza
-tzn twarda reguła podaży pieniądza
INSTRUMENTY BANKU CENTRALNEGO
-stopa procentowa
-operacje otwartego rynku
-rezerwa obowiązkowa
-operacje kredytowo - depozytowe
-interwencje walutowe / od kilku lat nie są stosowane/
STOPA PROCENTOWA
-stopa referencyjna NBP określa kierunki prowadzonej polityki pieniężnej
Określa minimalną rentowność podstawowych operacji otwartego rynku wpływając jednocześnie na poziom oprocentowania lokat m/bankowych o porównywalnym terminie zapadalności
-stopa lombardowa i depozytowa -wyznaczają pasmo wahań stóp procentowych na rynku m/bankowym
-stopa lombardowa- wyznacza maksymalny koszt pozyskania pieniądza w NBP i określa w ten sposób górny pułap wzrostu rynkowych stóp
-stopa depozytowa- wyznacza dolny pułap spadku rynkowych stóp
OPERACJE OTWARTEGO RYNKU
Są podstawowym instrumentem umożliwiającym utrzymanie krótkoterminowych stóp procentowych na poziomie spójnym z realizacją celu inflacyjnego
(np. 7 dniowe bony pieniężne , NBP ,obligacje) ./jest bardzo skuteczny ze względu na podaż pieniądza /
/bezpieczne ,lepsze oprocentowanie ,gwarancje że realnie zyskamy ile mówią , możliwość codziennego obrotu -może kupować ,sprzedawać ,/
/rada polityki pieniężnej zbiera się co 3 miesiące/
REZERWA OBOWIĄZKOWA -jej funkcją jest łagodzenie wpływu zmian płynności w sektorze bankowym i ograniczenie w ten sposób zmienności stóp procentowych
/od 31.10.2003 stopa rezerwy obow. wynosi- 3,5% dla wszystkich depozytów /
/środki rezerwy obowiązkowej od 01.05,2004 są oprocentowane- 0,9%/
{Aktualnie obowiązujące podst stopy% NBP - zdjęcie
Nowo udzielone kredyty mieszkaniowe -struktura walutowa- zdjęcie}
OPERACJE KREDYTOWO-DEPOZYTOWE -mają na celu stabilizowanie poziomu płynności na rynku międzybankowym i skali wartości stóp procentowych .Przeprowadzane są z inicjatywy banków komercyjnych
DEPOZYT NA KONIEC DNIA- umożliwia bankom lokowanie nadwyżek płynnych środków na rachunku lokat terminowych w banku centralnym
KREDYT LOMBARDOWY -NBP- udziela bankom kredytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartościowych co umożliwia bankom pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności
Wartość kredytu nie może przekraczać 80% ich wartości nominalnej
POLITYKA ANTYINFLACYJNA
ISTOTA INFLACJI - INFLACJA- /Welfe/ - jest to nieodwracalny wzrost ogólnego poziomu cen czego bezpośrednim skutkiem jest deprecjacja pieniądza
Aby zjawisko zdefiniować jako inflację
-wzrost cen musi dotyczyć ogólnego poziomu cen
-wzrost cen musi mieć charakter nieodwracalny
-następstwem inflacji musi być deprecjacja pieniądza
Deprecjacja - spadek ceny towaru lub dobra. Termin używany w szczególności w odniesieniu do spadku wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie płynnych kursów walut. W systemie stałego kursu walutowego obniżanie wartości waluty krajowej nazywamy dewaluacją. Deprecjacja (dewaluacja) oznacza obniżenie siły nabywczej danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych.
Pozytywne skutki deprecjacji:
-poprawienie konkurencyjności eksportu,
-obniżka kosztów pracy (w gospodarce o sztywnym prawie pracy deprecjacja waluty umożliwia obniżkę płac dzięki iluzji pieniężnej - ludzie dostrzegają realne zmiany wartości pieniądza z opóźnieniem, nominalne natychmiast).
Negatywne skutki deprecjacji:
-wzrost kosztów obsługi zadłużenia zagranicznego (budżet ma przychody w walucie krajowej zatem rośnie deficyt),
-zubożenie społeczeństwa - głównie na skutek obniżenia siły nabywczej płac.
Dewaluacja - reforma pieniężna, która polega na administracyjnym obniżeniu sztywnego kursu waluty narodowej wobec innych walut przez narodowy bank centralny, np. w celu poprawienia bilansu płatniczego. Nie należy jej mylić z denominacją, ponieważ następuje tutaj realne obniżenie wartości waluty względem innych walut, podczas gdy w przypadku denominacji jest ono czysto nominalne i ma charakter wyłącznie usprawnienia technicznego. W przypadku stosowania parytetu złota odpowiada jej deprecjacja.
Wskaźniki cen -w zależności od tego z jakiego pkt widzenia chcemy analizować inflację
Możemy wyróżnić różne wsk cen
-wsk cen towarów i usług konsumpcyjnych
-wsk cen hurtowych i detalicznych wchodzących w skład PKB / tzw delator/
-wsk cen wszystkich produktów i usług
Obliczaniem ogólnego poziomu cen zajmuje się GUS
RODZAJE INFLACJI -w teorii ekonomii można wyróżnić kilkadziesiąt rodzajów inflacji wg różnych rodzajów ,różnych kryteriów ze wzg na:
1/przyczyny pierwotne i wtórne
2/ jej mechanizm społeczno- ekonomiczny
3/ tempo i nasilenie
4/wpływ na przebieg procesów wzrostu gospodarczego
5/ przejawy i skutki
6/sposoby sprawowania nad nią kontroli i przeciwdziałania jej w różnych systemach gospodarczych
POPYTOWA TEORIA INFLACJI
Przyczyn inflacji upatruje się w ustalaniu agresywnego popytu na towary na poziomie przewyższającym możliwości jego zaspokojenia
Teoretycznym rozwinięciem tego twierdzenia jest koncepcja -luki inflacyjnej-wysunięta przez Keynesa
Luka inflacyjna - nadwyżka zagregowanego popytu nad zagregowaną podażą przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji (produkcja potencjalna = produkcja faktyczna). Ponieważ produkcja nie może się zwiększyć, aby zaspokoić popyt, równowagę przywraca się przez wzrost przeciętnego poziomu cen (inflację).
POPYTOWA TEORIA INFLACJI- polityka antyinflacyjna -ograniczenie popytu może to nastąpić m/i przez:
-ograniczenie wydatków budżetowych
-podniesienie podatków
-zmniejszenie podaży pieniądza przez sprzedaż państwowych papierów wartościowych
-podniesienie stopy rezerw obowiązkowych czy podniesienie stóp redyskontowych
KOSZTOWA TEORIA INFLACJI-wg tej teorii przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależny od agregatywnego popytu na towary .Gdy rosną ceny ,-produkty ,przeds. ,,przerzucają” ten wzrost na ceny wyrobów gotowych ,obciążając w ten sposób nabywców
Przyczyny inflacji o charakterze kosztowym m.in. -
-wzrost płac z tytułu nacisków związków zawodowych / inflacja płacowa/
-wykorzystanie pozycji monopolistycznej do zwiększenia zysków
-wzrostem cen dóbr importowanych np.-gaz ropa /tzw import inflacji/
-wzrost podatków /zwłaszcza pośrednich ukrytych np. VAT/
-wzrost obciążeń pracodawców / składki na ZUS, FGŚP , FP/
KOSZTOWA TEORIA INFLACJI -polityka antyinflacyjna
-wskazane jest zmniejszenie tempa wzrostu kosztów
-osłabienie monopolistycznej pozycji na rynku
-osłabienie pozycji związków zawodowych
-podnoszenie wzrostu wydajności pracy
-dywersyfikacja dostaw towarów importowanych
-obniżenie kosztów zatrudnienia i podatków
MONETARNA /neoilościowa/ TEORIA INFLACJI
Współczesne wersje monetarnej teorii inflacji nawiązuje do twierdzeń tradycyjnej ilościowej teorii pieniądza .Istotny wkład w rozwój tej teorii wniósł I Fisher -formułując znane równanie wymiany towarowej -które w nowocześniejszym zapisze wygląda następująco M x Vm = P x Y
M-ilość pieniądza w obiegu w ujęciu nominalnym
Vm- szybkość obiegu pieniądza
P- poziom cen towarów Y- realny dochód narodowy
Monetarna teoria inflacji została sformułowana przez monetarystów w oparciu o ilościową teorię pieniądza. Podstawą teorii jest stwierdzenie, że poziom cen zmienia się wprost proporcjonalnie do ilości pieniądza w obiegu, co oznacza że przyczyną inflacji jest pieniądz. W swej teorii monetaryści nawiązują do tradycyjnego równania wymiany towarowej: M*V=P*Y , gdzie M - ilość pieniądza w obiegu w ujęciu nominalnym; V - szybkość obiegu pieniądza, oznaczająca ilość transakcji towarowych obsługiwanych przez jednostkę; P - poziom cen towarów; Y - realny dochód narodowy, określający rozmiar dokonywanych transakcji towarowych.
Założenia monetarystów
-Monetaryści odrzucają tezę na temat stałej szybkości pieniądza. W tej kwestii szybkość obiegu pieniądza rozważana jest jako popyt na pieniądz, który zależy od kilku czynników, a głównie od wielkości dochodu, wysokości stopy procentowej i przewidywanego tempa inflacji. W dłuższym okresie zmiany popytu na pieniądz uwarunkowane są zwyczajami płatniczymi, czyli stopień wykorzystywania przez społeczeństwo gotówki czy kart kredytowych. Ze względu na te zwyczaje monetaryści uważają, że popyt na pieniądz ma charakter stabilny.
-Monetaryści zakładają, że podaż pieniądza jest wielkością egzogeniczną w stosunku do gospodarki i znajduje się pod kontrolą [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]banku[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ] centralnego. Nie uznają, że ilośc pieniądza w obiegu zależy również od banków komercyjnych, innych podmiotów gospodarczych i społeczeństwa, których decyzje nie są niezależne od stanu koniunktury. Monetaryści twierdzą, że bank centralny jest w stanie wpływać na procesy gospodarcze poprzez kontrolę wielkości podaży pieniądza. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
-Według monetarystów zmiany podaży pieniądza wpływają na kształtowanie zmian nominalnego dochodu narodowego, który jest iloczynem dochodu realnego i poziomu cen (P*Y). [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
-Pogląd tradycyjnej teorii ilościowej o pieniądzu nie wpływającym na wielkości realne monetaryści przyjmują tylko dla długich okresów. Zmiany podaży pieniądza w tym okresie powoduja jedynie zmiany cen. Natomiast w krótkim okresie monetaryści dopuszczają wpływ podaży pieniądza na wielkość realnego dochodu narodowego. Ich zdaniem w krótkim okresie zmiany podaży pieniądza powodują zarówno zmiany cen, jak również zmiany realnego dochodu narodow[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]ego. [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Teoria inflacji[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
Z założeń monetarystów wywodzi się [Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]monetarna teoria inflacji[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]: tempo wzrostu cen jest zdeterminowane wielkością podaży pieniądza, którą kontroluje bank centralny. Przyczyną inflacji jest błędna polityka banku centralnego, a jego głównym instrumentem ograniczenia inflacji ma być zmniejszenie dynamiki podaży pieniądza[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]
PRZYCZYNY INFLACJI
W 1990 r w ramach teorii szokowej uwolniono około 90% cen co natychmiast spowodowało ich wzrost o około 585% .W dużej mierze było to efektem przerodzenia się inflacji ukrytej w jasną nadając jej popytowy charakter
Nadmiar pieniądza + niedobory na rynku
-przeszacowanie majątku trwałego
-presja płacowa
-mechanizm waloryzacji świadczeń emerytalno -rentowych
-podwyższenie cen regulowanych przez państwo głównie cen nośników energii
-mechanizm pełzającej dewaluacji
-wzrost cen importu
/świadome obniżanie złotego dla eksporterów by zwiększyć konkurencyjność nowych towarów/
-oczekiwania inflacyjne
-sposób finansowania deficytu budżetowego
-czynniki losowe -np. susz-1994 powódź-1997
V-WYKŁAD-21.112009
PRZYCZYNY INFLACJI 1999-2001
-wyższe ceny paliw
-dewaluacja złotego w stosunku do $ (35% transakcji w $)
-wzrost cen żywności głównie dzięki interwencji państwa jako reakcje na strajki rolników
-skok ,wzrost cen na importowane artykuły rolne
-deficyt sektora rządowego w wyniku kłopotów ZUS
-zbyt daleko posunięte i skomasowane w czasie obniżki stóp% NBP na przełomie 1989/99
-wzrost cen usług telekomunikacyjnych
-wzrost cen gazu i energii elektrycznej
-deficyt budżetowy
PRZYCZYNY INFLACJI -2002
-wzrost cen użytkowania mieszkań (w tym np. o 19% wzrost opłat za kanalizację, o 15% za dostawę zimnej wody i o 10% za wywóz śmieci)
-wzrost cen paliw
Ale miały też miejsce zdarzenia, które przyhamowały tempo inflacji:
-spadek cen żywności (a żywność ma wagę około 25% w koszyku dóbr)
-obniżka akcyzy na alkohol i spadek jego cen
-spadek cen odzieży i obuwia
2003:
-wzrost cen paliw
-wzrost czynszów w prywatnych kamienicach
-wzrost popytu krajowego
2004-2005:
- gwałtowny wzrost cen żywności (ceny żywności w 2004 r. były o 6,7% wyższe niż w 2003, a sam tylko cukier o 44,6%) - związek z wejściem do UE
-znaczny wzrost cen ropy naftowej i metali na rynkach światowych
Ⴎ wzrost cen transportu (wzrost cen paliw odpowiadał za prawie 40% wzrostu inflacji w 2005 roku)
-wzrost cen użytkowania mieszkań i nośników energii
-wzrost stawki podatków pośrednich
2006-2007:
- wzrost popytu krajowego
-napięcia na rynku pracy
-szybszy wzrost wynagrodzenia niż wydajności pracy (rosnące koszty jednostkowe pracy)
-wzrost cen żywności (pomimo dobrych plonów, ale wzrost popytu z innych krajów)
-wzrost cen ropy
2008:
-wzrost popytu globalnego na żywność (największe w Chinach) co spowoduje wzrost ich cen nawet 0 10%
-wzrost cen ropy naftowej na światowych rynkach
-wzrost cen użytkowania mieszkań
-słabszy od wydajności pracy wzrost wynagrodzeń
-podwyżki cen administrowanych -głównie cen nośników energii /w tym energii elektrycznej i gazu
INFLACJA - WSKAŹNIKI cen towarów i usług konsumpcyjnych; średnioroczne:
-1989 -251,1 1990 - 585,8 *1991 - 70,3 *1992 -43,0*1993 - 35,3 *1994 - 32,2 *1995 - 27,8 *1996 - 19,9 *1997 - 14,9 *1998 -11,8 *1999 -7,3 *2000 - 10,1* 2001 - 5,5 *2002 - 1,9 *2003 -0,8 *2004 - 3,5 *2005 - 2,1 *2006 -1,0 *2007 - ok. 2,5% szacunek *2008 - ok. 3,5% prognoza
INFLACJA - WSKAŹNIKI cen towarów i usług konsumpcyjnych; grudzień do grudnia:
-1989 - 639,6 *1990 - 249,3 *1991 - 60,4 *1992 -44,3 *1993 - 37,6 *1994 - 29,5 *1995 - 21,6 *1996 - 18,5 *1997 - 13,2 *1998 -8,6 *1999 -9,8 *2000 - 8,5 *2001 - 3,6 *2002 - 0,8 *2003 -1,7 *2004 - 4,4 *2005 - 0,7 *2006 - 1,4
SPOŁECZNO-EKONOMICZNE SKUTKI INFLACJI:
POZYTYWNE:
- niska inflacja (powolne procesy inflacyjne) może powodować utrzymanie dobrej koniunktury
-podtrzymywać optymizm inwestorów stanowiąc dobry „grunt dla rozwijającej się gospodarki
-wpływać dodatnio na poziom zysków w sferze produkcji materialnej
NEGATYWNE:
-zniekształcenie informacyjnej funkcji cen
- „ucieczka” od pieniądza
-redystrybucja dochodów
-wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej (komplikacje rachunku ekonomicznego)
-zmniejszenie skłonności do inwestowania
-niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym
-wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej
-spadek realnych dochodów ludności
POLITYKA DOCHODOWA
Istota i zadania polityki dochodowej „POLITYKA dochodowa, jako jeden z elementów polityki ekonomicznej, stanowi całokształt przedsięwzięć, mających na celu wpływanie na podział dochodów”
Cele polityki dochodowej Najczęściej wskazuje się, że polityka dochodowa zmierza do:
-hamowania inflacji
-zmniejszania różnic w poziomie dochodów ludności
-wiązanie wzrostu wynagrodzeń ze wzrostem wydajności pracy
-przeciwdziałanie bezrobociu
-ekonomiści z zasady przyjmują wiązanie wysokości płacy z wydajnością pracy.
-liberałowie za sprawiedliwy uznają taki podział dochodów, jaki wynika z roli człowieka w procesach gospodarczych.
Stąd słuszny jest system wynagradzania czynników gospodarczych (kapitał, praca, ziemia).
Na przeciwnym biegunie stoją socjaliści Uważają oni, że całość wyników pracy zależy od pracowników. Stąd wynika utopijna zasada podziału wg potrzeb.
Inflacja to wzrost podaży pieniądza, której skutkiem jest wzrost cen. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja.
Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac (zobacz też iluzja pieniądza). Inflacja często stosowana jest przez rządy państw do finansowania budżetu, dzięki wykorzystaniu zjawiska tzw. pułapki inflacyjnej.
Rewolucja semantyczna zmieniła znaczenie słów inflacja oraz deflacja, które odnosiły się do podaży pieniądza. Dziś używa się ich do określenie wzrostu lub spadku cen towarów oraz płac. Owa zmiana znaczeniowa ma istotne następstwa, gdyż odgrywa dużą rolę w kształtowaniu się przychylnego nastawienia do inflacjonizmu.
Przyczyny inflacji
1/nadmierna emisja pieniędzy (możliwa tylko w systemie pieniądza dekretowego) nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez:
-dodruk banknotów niemających pokrycia
-oprocentowanie pieniędzy
2/niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
3/wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
4/niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
5/przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)
6/ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.
7/wadliwa struktura gospodarki
8/import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
10/monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)
11/zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze
Skutki inflacji
Negatywne skutki inflacji to:
-Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe - te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.
-Tzw. koszty zdartych (lub zdzieranych) zelówek - są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu - wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć.
-Tzw. koszty zmienianych jadłospisów - są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami - przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.
Inne skutki inflacji
-Ponieważ siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny, biżuterię, złoto itp.).
-Ponieważ rosną ceny dóbr, konsumenci chętniej kupują ich tańsze zamienniki. Na przykład, gdy drożeje szynka z 10 zł/kg do 12 zł/kg, a kiełbasa z 5 zł/kg do 6 zł/kg (oba produkty po 20%), to osoby, których już nie stać na zakup szynki, kupią kiełbasę. Tym samym producenci kiełbas zwiększą dochody, a producenci szynki - zmniejszą.
-Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także np. przez nakładanie podatków, w tym akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost cen chleba.
Osobnym problemem jest niepewność co do przyszłej wartości inflacji. Podnosi to ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Uważa się, że niepewność co do wartości inflacji jest tym większa, im wyższy jest poziom inflacji.
Najpopularniejszą miarą inflacji jest indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI). W Polsce inflacja w cenach płaconych przez konsumentów wyniosła 0,9% w roku 2003.
Prócz całorocznego indeksu wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych podawany jest także indeks dla poszczególnych miesięcy roku - np. inflacja grudzień do grudnia - procentowy wzrost poziomu cen towarów i usług w grudniu danego roku w stosunku do poziomu cen w grudniu roku poprzedniego.
Drugą miarą inflacji jest indeks cen producentów PPI. Jest to wskaźnik zmiany cen produkcji przemysłowej.
-Średnia cena sprzedaży drewna,
-Średnia krajowa cena skupu pszenicy,
-Średnia krajowa cena skupu żyta,
-Wskaźnik cen dóbr inwestycyjnych,
-Wskaźnik cen nakładów inwestycyjnych,
-Wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej,
-Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych,
-Wskaźnik cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku,
-Wskaźnik wzrostu cen towarowej produkcji rolniczej,
-Wskaźnik zmian cen skupu podstawowych produktów rolnych
Rodzaje inflacji
Według kryterium tempa:
-megainflacja - stan pośredni między inflacją galopującą i hiperinflacją,
Według kryterium przyczyny:
Według kryterium przejawiania się oraz skutków:
Według kryterium całokształtu stosunków ekonomicznych w kraju:
Według kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych:
Według kryterium czynnika czasu:
Inflacja w Polsce
Inflacja w Polsce w latach 1950-2007
Inflacja r/r w Polsce od 1992 do VI 2006 w procentach
Stopa wzrostu inflacji w okresie PRL-u, szczególnie w latach 50. i 70. XX wieku oraz przy zmianach władz jest iluzoryczna, nie sposób szacować inflacji, gdy państwo w majestacie prawa przejmowało majątek obywateli (w tym zasoby gotówkowe), reglamentowało towary, planowało produkcję i konsumpcję.
Jedną z metod zaniżania inflacji w PRL było wycofywanie produktu z rynku i wprowadzanie nań ponownie - pod inną nazwą i z wyższą ceną. W okresie PRLu miały miejsce braki w zaopatrzeniu towarów, szczególnie gwałtowne w latach 1988-89.
W zestawieniu inflacja liczona od roku 1989 odpowiada pozycji "Inflacja IV - wskaźnik inflacji średniorocznej (średnia inflacji I z ostatnich 12 miesięcy" z tabeli w serwisie finansowym Money.pl (patrz linki zewnętrzne). Patrząc na wskaźniki inflacji średniorocznej od roku 1989 widzimy hiperinflację w roku 1989, która jeszcze była na początku 1990 roku i zawyżyła inflację średnioroczną za rok 1990.
Reformy (plan Balcerowicza) ministra finansów Leszka Balcerowicza i premiera Tadeusza Mazowieckiego spowodowały obniżenie inflacji dopiero w roku 1991. Wtedy też miała miejsce likwidacja PGR-ów i pierwsza fala bezrobocia. Nastąpiła też wtedy znaczna poprawa w zaopatrzeniu rynku w towary. W następnych latach inflacja systematycznie się zmniejszała.
Gwałtowny jej spadek nastąpił w roku 2002. Jest to pozytywny efekt reform rządu premiera Jerzego Buzka, ale także spowolnienia gospodarczego na całym świecie. Wtedy w Polsce gwałtownie wzrosło bezrobocie połączone z wielką skalą prywatyzacji i z reformą ZUSu. W roku 2004 obserwujemy niewielki wzrost inflacji po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej.
Rok |
Inflacja |
Rok |
Inflacja |
Rok |
Inflacja |
Rok |
Inflacja |
Rok |
Inflacja |
Rok |
Inflacja |
1950 |
6,5% |
1960 |
1,8% |
1970 |
1,1% |
1980 |
1% |
1990 |
585,8% |
2000 |
10,1% |
1951 |
9,6% |
1961 |
0,7% |
1971 |
-0,1% |
1981 |
21,2% |
1991 |
70,3% |
2001 |
5,5% |
1952 |
14,4% |
1962 |
2,5% |
1972 |
0,0% |
1982 |
100,8% |
1992 |
43,0% |
2002 |
1,9% |
1953 |
41,9% |
1963 |
0,8% |
1973 |
2,8% |
1983 |
22,1% |
1993 |
35,3% |
2003 |
0,8% |
1954 |
-6,3% |
1964 |
1,2% |
1974 |
7,1% |
1984 |
15,0% |
1994 |
32,2% |
2004 |
3,5% |
1955 |
-2,4% |
1965 |
0,9% |
1975 |
3,0% |
1985 |
15,1% |
1995 |
27,8% |
2005 |
2,1% |
1956 |
-1,0% |
1966 |
1,2% |
1976 |
4,4% |
1986 |
17,7% |
1996 |
19,9% |
2006 |
1,0% |
1957 |
5,4% |
1967 |
1,5% |
1977 |
4,9% |
1987 |
25,2% |
1997 |
14,9% |
2007 |
2,5% |
1958 |
2,7% |
1968 |
1,6% |
1978 |
8,1% |
1988 |
60,2% |
1998 |
11,8% |
2008 |
4,2% |
1959 |
1,1% |
1969 |
1,4% |
1979 |
7,0% |
1989 |
251,1% |
1999 |
7,3% |
|
|
Wielkie kryzysy inflacyjne
-W tym samym okresie w Rzeszy Niemieckiej wartość marki niemieckiej do dolara zmalała z ok. 4,20 marek do 4,2 biliona marek za dolara (cena znaczka pocztowego w listopadzie 1923 r. wynosiła 500 miliardów marek).
-W czasie kryzysu ekonomicznego na Węgrzech w 1946 r. miesięczna skala inflacji wynosiła 41,9 biliarda procent (odpowiadało to podwajaniu się wysokości cen co 15 godzin). U szczytu inflacji jeden znaczek pocztowy kosztował 20 kwadrylionów (jedynka z 24 zerami) pengö. Podczas wprowadzania forintów w sierpniu 1946 przelicznik z pengö wynosił 1 do 400 kwadryliardów (tysiąc kwadrylionów, jedynka z 27 zerami) pengö.
-W latach 1988-1989 wzrosła gwałtownie inflacja w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (patrz tabela). Kryzys skłonił władze PRL do rozmów z opozycją, co zapoczątkowało przemiany ustrojowe w Polsce i w pozostałych krajach Bloku Państw Demokracji Ludowej.
-Jak twierdzi Centralny Bank Zimbabwe, roczna stopa inflacji w tym kraju wynosi 2,2 miliona procent przez co jest najwyższa na świecie. Miejscowi ekonomiści (nie powiązani z Centralnym Bankiem Zimbabwe) sądzą że inflacja w kraju wynosi nie 2,2 miliona ale nawet 7 milionów procent.
Wg najnowszych danych z 9 października 2008 inflacja w lipcu 2008 podskoczyła do 231 mln. procent, podczas gdy w czerwcu wynosiła 11,2 mln. procent.[3]
6 wykład -05.12.2009
Jak optymalnie pogodzić efektywność ze sprawiedliwością społeczną ? Skoro w pewnych obszarach swego działania zawodzi rynek , to ciężar odpowiedzialności za realizację idei sprawiedliwości spada na ogół na państwo .Równowaga między celami społecznymi i ekonomicznymi a między sprawiedliwością i efektywnością jest przedmiotem ciągłym poszukiwań .Można do niej zdążać ,ale jest trudno do osiągnięcia i nie ma trwałego charakteru
Instrumenty- Dochody uzyskują różne grupy ludności z tytułu własności, pracy, świadczeń socjalnych, transferów zagranicznych. Państwo m.in. poprzez kształtowanie wysokości podatków, ulg, podatkowych, płacy minimalnej, płacy w sferze budżetowej, wysokości świadczeń socjalnych, indeksacji płac, wysokości cen urzędowych, negocjacji trójstronnych, wywiera istotny wpływ na kształtowanie się proporcji w poziomie dochodów ludności, a przez to na poziom ich życia.
Polityka płac -Zajmowanie się polityką płac w obrębie polityki dochodowej znajduje uzasadnienie w fakcie, że dochody z pracy stanowią dominującą część ogólnych dochodów (blisko połowy ogółu dochodów gospodarstw domowych) i wywierają regulacyjny wpływ na inne obszary wynagrodzeń
A. Welfe wskazuje, że dynamika wzrostu pozapłacowych składników dochodów osobistych ludności jest powiązana ze stopą wzrostu płac. Płaca jest ekwiwalentem za usługi pracy
Na poziom płac ma wpływ wiele czynników m.in. -podaż zasobów pracy ,kwalifikacje zawodowe ,kondycja gospodarki, sytuacja płacowa ,stan wiedzy i świadomości pracobiorców
-wpływa także niezależna argumentacja interesów pracobiorców i pracodawców. Interesy te po stronie -pracobiorców to dążenie do zapewnienia godziwego życia i rozwoju rodziny.,
zaś po stronie pracodawców -dążenie do zyskana potrzeby właściciela kapitału i rozwoju przedsiębiorstwa
FUNKCJA:
-Dochodowa - umożliwia utrzymanie rodziny i godziwe życie
-Motywacyjna - zachęca do wzrostu wydajności pracy i jakości produkcji
-Kosztowa - stanowi ważny element ogólnych kosztów
-Społeczna - miara uznania i prestiżu
ZA I PRZECIW POLITYCE DOCHODOWEJ W GOSPODARCE RYNKOWEJ
ZA:
-W.C. Peterson , J.K Galbraith-którzy twierdzą że ceny oraz płace nie są ustalane przez siły rynku lecz przez monopolistyczne praktyki przeds i związków zawodowych stąd niezbędne jest działanie rządu
-A Fels -przyjmuje że głównym argumentem przemawiającym za polityką cen i dochodów jest to że tego rodzaju polityka jeśli jest skuteczna ,umożliwia funkcjonowanie gospodarki na wyższym niż w innym przypadku poziomie wykorzystania zasobów i zatrudnienie przy danej stopie inflacji
-W W Rostow podaje że potrzebujemy długookresowej polityki dochodów ,która utrzymywałaby przeciętną stopę wzrostu płac w odpowiednim stosunku do wzrostu przeciętnej stopy wzrostu wydajności pracy
PRZECIW:
-K Mayhew - twierdzi że polityka ta hamuje wzrost płac na krótko
-M Friedman -uważa że kontrola cen i płac nie eliminuje presji inflacyjnej a jedynie może ją stłumić
-I Car twierdzi że kontrola cen zniekształca informacyjna funkcę cen ,powoduje marnotrawstwo i błędną alokację zasobów ,skłania do reglamentacji ,co nie zawsze zapewnia podział sprawiedliwy
POLITYKA DOCHODOWA W POLSCE
W 1989 r brak równowagi gospodarczej i społecznej sprawił , ze w polityce płac poszukiwano doraźnych rozwiązań / wprowadzono między innymi : regulację funduszu płac za pomocą podatku dochodowego ,indeksację płac ,kształtowanie środków na wynagrodzenia w sferze budżetowej w powiązaniu z poziomem płac w sferze produkcji materialnej ,zamrożenie cen i płac na jeden miesiąc/
Podejmowane decyzje w tym okresie miały przeciwdziałać inflacji i łagodzić napięcie strajkowe
W efekcie przyczyniły się do znacznego wzrostu płac do wzrostu inflacji oraz do pogłębienia nierównowagi gospodarczej
W latach 1989-1993 stosowano politykę hamowania płac poprzez ostry mechanizm podatku od ponad normatywnych wynagrodzeń wobec sektora państwowego i selektywną politykę wobec sektora budżetowego
Restrykcyjny podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń / zwany popiwkiem / zniesiono w 1995 r.
W 1994-roku podjęto w Polsce pierwsze kroki w formułowaniu modelu negocjacyjnego ,umowno-rynkowego
Temu celowi miały służyć:
-powołanie Trójstronnej Komisji Społeczno- Gospodarczej
-podjęcie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń w podmiotach gospodarczych
Komisja Trójstronna aktywnie działała w latach 1994-1997
W 1998 r praktycznie przestała funkcjonować z tytułu wycofania się z prac związków zawodowych/ Solidarności w 1999 OPZZ w 1999 / Odtąd wskaźnik wzrostu wynagrodzeń ustalany był przez rząd
Drugi okres w działalności Komisji Trójstronnej
-19 X 2001 weszła w życie ustawa o Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego .Ustawa ta normuje w nowym ujęciu dialog społeczny w Polsce
W pracach nowej Komisji Trójstronnej udział biorą dwie głowne centrale związków zawodowych / Solidarności i OPZZ/ a od 2003 r również Forum Związków , 4 organizacje pracodawców / Konfederacja Pracodawców Polskich ,Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych ,,Lewiatan” , Związek Rzemiosła Polskiego ,BBC/
Dylematy związane z różnicami w poziomie wynagrodzeń
Szokująca dysproporcją jest fakt ,że około 230 najbogatszych osób na świecie dysponuje majątkiem przekraczającym 1 bilon $ ,co odpowiada rocznemu dochodowi około - 40% , a trzech najbogatszych ludzi świata dysponuje majątkiem w wysokości łącznego PKB -48 najbitniejszych krajów świata
Z ostatniego raportu Banku Światowego poświęconego walce z ubóstwem wynika że prawie połowa mieszkańców świata żyje za niespełna 2 $ dziennie , z czego 1,2 mld ludzi poniżej 1$
Poziom dochodów ludności jest mocno zróżnicowany. Doświadczenia wykazują, że łagodzenie tych różnic jest niezwykle trudne, np. St. Zjednoczone odznaczają się dużymi różnicami w stanie zamożności. Różnice międzynarodowe w poziomie płac możemy przedstawić na podstawie relacji przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń nominalnych do cen detalicznych wybranych towarów żywnościowych. W 90 r. Nastąpiło radykalne obniżenie płac realnych co miało wpływ na ich wielkość w latach kolejnych a co za tym idzie na pogorszenie się relacji pomiędzy nimi, a kosztami utrzymania.
MINIMUM SOCJALNE-miarą kosztów utrzymania
-w różnych dokumentach i programach społeczno -gospodarczych Europy Zachodniej zakłada się ,że dorosły człowiek ,pracownik najemny powinien otrzymywać wynagrodzenie wystarczające dla 4 osobowej rodziny
/10 kategorii koszyka świadczeń minimalnych
-żywność- ile pieniędzy by dostarczyć odpowiedniej ilości kalorii -przy przeciętnych cenach
-mieszkanie- koszt użytkowania - odpowiedni metraż i wyposażenie - 27 -70 metrów
-edukacja ,kultura , rekreacja -zeszyty książki teatr kino wypoczynek -koszt wypoczynku 2 tygodniowego-pod namiotem
-odzież i obuwie -ceny najtańszych dostępnych
-transport i łączność - auto na rynku wtórnym -12,5 km dziennie, telefon stacjonarny , telefon komórkowy na kartę ,kawiarenka internetowa
-ochrona zdrowia i higiena -leki ogólnodostępne -tanie polskie , mydło proszek -ceny promocyjne
Poziom wynagrodzenie pracowników w porównaniu z kosztem utrzymania rodzin pogarsza się w miarę zwiększania liczby członków rodziny. 4-osobowa rodzina w 2008 powinna mieć minimum netto 2471 zł:
*żywność 863, zł - w tym na dzień 2,40 * mieszkanie-745zł *edukacja-206 zł *kultura i rekreacja-158zł
*ochrona zdrowia-102 zł
Minimum socjalne to nie jest granica ubóstwa, a zaspokojenie potrzeb na minimalnym poziomie.
Poziom wynagrodzenia pracowników w porównaniu z kosztem utrzymania rodziny pogarsza się w miarę zwiększania się członków rodziny Mianowicie ,zatrudnieni zarabiający poniżej kosztów utrzymania stanowili
W 1999 roku w 2006
-jednej osoby pracującej-12,3%
-rodziny 2 osobowej -35,2%
-rodziny 3-osobowej -63,5% 79%
-rodziny 4-osobowej -88,0% 87%
-rodziny 5-osobowej -92%
WSKAŹNIKI ZAGROŻENIA UBÓSTWEM
-relatywna granica ubóstwa -50/% średnich miesięcznych wydatków gospodarstw domowych
-ustawowa granica ubóstwa -po jej przekroczeniu można ubiegać się o przyznanie świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej
-minimum egzystencji-zwane minimum biologicznym
Podstawowym problemem polityki wynagrodzeń , szczególnie rozpatrywanym w kontekście poziomu życia ,są wynagrodzenia najniższe
PŁACA MINIMALNA - od początku oficjalnego jej ogłoszenia (od 1956 roku) ustanawiana jest drogą legislacyjną, a jej poziom do 2005 roku był jednolity w skali kraju. W 2005 roku obowiązywały 3 stawki:*100% *80% za pierwszy rok pracy *90% za drugi rok pracy
Aktualnie obowiązuje ustawa z dnia 10.10.02. Płacę minimalną ustala Minister Pracy i Polityki Społecznej.
-S. Borkowska przyjmuje, że poziom płacy minimalnej powinien uwzględniać:
a/Potrzeby pracowników i ich rodzin w relacji do ogólnego poziomu płac w kraju, kosztów ubezpieczenia, świadczeń społecznych i poziomu życia innych grup społecznych
b/Wymagania rozwoju gospodarczego, wydajności pracy, dążenie do osiągnięcia i utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia.
W Unii Europejskiej płaca minimalna stanowi 68% przeciętnego wynagrodzenia i wyraża wskaźnik wynagrodzenia godziwego, w Polsce w okresie transformacji stanowi:
-W 1990r. - 42,2% * w 2008 - 41,6%.
-Płaca minimalna w Polsce nie może być miarą godziwego wynagrodzenia. Ustalona zgodnie z przepisami z 1959 r. rzadziej odpowiada poziomowi minimum socjalnego.
-Jako instrument w polityce płacowej występuje w zasadzie od 90 r., tj od czasu wzrostu samodzielności podmiotów gospodarczych w wyznaczaniu poziomu płac.
-Ostatnio wielu ekonomistów szczególnie reprezentujących organizacje pracodawców zgłasza postulat likwidacji lub obniżenia wysokości płacy minimalnej, gdyż obecny jej poziom nadmiernie obciąża koszty pracy i hamuje przyrost zatrudnienia.
-Występujący poziom płacy minimalnej wymusza automatycznie podnoszenie płac pozostałych pracowników i stąd nadmiernie obciąża koszty. Zdaniem pracodawców obniżenie płacy minimalnej przyczyni się do wzrostu zatrudnienia i zmniejszenia bezrobocia.
- Różnice w poziomie dochodów wywołują kwestię sprawiedliwości społecznej w podziale dochodu narodowego.
Do wyróżniających się nurtów myśli nad pracą i wynagrodzeniem pracy zaliczamy społeczne nauki kościoła.
Polska ratyfikuje kartę bez godziwego wynagrodzenia. Pracownicy Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych stwierdzili, że metody liczenie pensji godziwej stosowane w państwach zachodnich nie przystaje do polskich realiów, co oznacza, że w polskich warunkach ekonomicznych jest ona po prostu za wysoka. W klasycznej szkole ekonomii uważa się, że ustawowe gwarantowanie płacy minimalnej nie sprzyja wzrostowi zatrudnienia, wprost przeciwnie - uniemożliwia. Przyspiesza upadek słabych przedsiębiorstw i jest przeszkodą do zakładania nowych. Z teoretycznego punktu widzenia przez zniesienie płacy minimalnej cel byłby osiągnięty.
Z czego żyje się lepiej? Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny w gospodarstwach domowych wg grup społeczno-ekonomicznych w 2005 roku (ogółem 761,46 zł/osobę): 1.pracujących na własny rachunek 977,10 *emerytów i rencistów 800,25 *pracowników 770,00 *rolników 606,17
Wykład -7- 19,12.2009
Zatrudnienie nie chroni przed biedą -Polska nadal dominuje / niechlubnie/ wśród krajów UE .
Z ostatniego raportu 2008 Komisji Europejskiej wynika że ubóstwem zagrożonym jest 22% polskich dzieci żyjących w rodzinach w których przynajmniej 1 z rodziców ma pracę .Jest to najwyższy wskaźnik w całej UE .Zagrożenie biedą -pomimo posiadania stałego zatrudnienia -dotyczy 13% dorosłych Polaków
Wg raportu 2008 Komisji Europejskiej 26% polskich dzieci żyje w biedzie lub na jej skraju .Co 5-ty Polak /19%/
żyje poniżej progu ubóstwa
Komitet Niezależnych eksportów uznał że płaca godziwa ma wynosić 68% przeciętnej płacy w danym kraju .
W Polsce płaca minimalna w relacji do płacy przeciętnej w kraju w 2008 wyniósł około 41% a minimum socjalne na 4-osobową rodzinę w relacji do płacy przeciętnej stanowiło w 2007 około 64%
Art. 13 znowelizowanego Kodeksu Pracy wskazuje że pracownik posiada prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę Polityka państwowa w dziedzinie płac powinna zagwarantować pracownikowi to prawo
Obecnie jak to wynika z przedstawionych wyżej relacji płaca minimalna nie daje możliwości utrzymania na poziomie godziwym jednej osoby a co dopiero całej rodziny
W obecnych warunkach ekonomicznych kraju nie występują możliwości do znaczącego wzrostu płacy minimalnej
RYNEK ZATRUDNIENIA
POLITYKA ZATRUDNIENIA - to czynne oddziaływanie władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju oraz godzenia interesów pracodawców i pracowników.
Zadania polityki zatrudnienia:
-redukcja bezrobocia
-likwidacja ubóstwa
-wypełnianie luki zatrudnieniowej
-reorientacja instytucji na rynku pracy
-dążenie do pełnego zatrudnienia
Pełne zatrudnienie - oznacza sytuację w której każdy człowiek zdolny do pracy i gotowy do jej podjęcia może znaleźć pracę w stosunkowo krótkim czasie i na warunkach regulowanych przepisami prawa pracy. Tendencja do nadwyżki wolnych miejsc pracy występowała w Polsce w całym okresie gospodarki centralnie planowanej, a w latach 80-tych nasiliła się szczególnie.
Zjawisko deficytu siły roboczej związane jest z występowaniem ukrytego bezrobocia (przerost zatrudnienia). Bezrobocie ukryte występuje wtedy, gdy zmniejszenie liczby pracowników w przedsiębiorstwie nie powoduje zmniejszenia rozmiarów jego produkcji. Szacuje się, że w drugiej połowie lat 80-tych rozmiary bezrobocia ukrytego wynosiły w Polsce 25% ogólnego zatrudnienia.
Rozmiary bezrobocia zależą od trzech czynników:
1.współczynnika aktywności zawodowej
2.liczby ludności w wieku produkcyjnym
3.rozmiarów zatrudnienia.
Współczynnik aktywności zawodowej (w Polsce ok. 54%). Osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy, pomimo poszukiwań pracy.
BEZROBOCIE -osoby w wieku produkcyjnym ,które są zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostaje bez pracy ,pomimo podjęcia poszukiwań pracy
Metody pomiaru bezrobocia:
1.wykorzystywane w statystyce urzędów pracy (bezrobotni to osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia, pozostające bez pracy i nie uczące się w szkołach z wyjątkiem wieczorowych i zaocznych, zarejestrowane w urzędzie pracy, w wieku produkcyjnym bez praw do emerytury, nie są posiadaczami lub właścicielami gospodarstwa rolnego, nie prowadzą działalności gospodarczej)
2.wykorzystywane w badaniach aktywności ekonomicznej ludności - BAEL
( bezrobotni to osoby spełniające trzy warunki jednocześnie: *w okresie badanego tygodnia nie pracowały nawet przez okres 1 godz. *Aktywnie poszukują pracy *Są gotowe podjąć pracę w badanym lub następnym tygodniu)
Status bezrobotnego- ma osoba która
-nie jest zatrudniona , tzn nie wykonuje pracy na podstawie stosunku pracy ,stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą
-nie wykonuje innej pracy zarobkowej
-jest gotowa i zdolna podjąć prace
-nie uczy się w szkole w systemie dziennym
Bezrobocie można wyrazić:
1.w wielkościach absolutnych (liczba osób bezrobotnych)
2.w wielkościach relatywnych (procentowych)
TYPY BEZROBOCIA
1/Bezrobocie związane z niedopasowaniem strukturalnym : *
-bezrobocie frykcyjne *
-bezrobocie strukturalne
2/Bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą Przyczyny bezrobocia:
Początek lat 90-tych :
-spadek popytu globalnego
-ujawnienie się bezrobocia ukrytego z lat 80-tych
-brak koncepcji rozwiązywania problemów gospodarczych i społecznych (np. przed reformami planowane bezrobocie miało wynosić 3%, a wyniosło w 1990 r. 6%)
-likwidacja PGR-ów
-silna pozycja związków zawodowych.
-Wg Centrum A. Smitha utrzymanie 1 miejsca pracy przez związki zawodowe uniemożliwiła utworzenie 2 innych nowych miejsc pracy
Wg badań z 97 roku wśród 20 krajów OECD stwierdzono, że w 89% firm, gdzie nie było związków zawodowych osiągano o 15% lepsze wyniki finansowe, a w 78% firm warunki pracy były lepsze i pracownicy zarabiali średnio o 20% więcej.
Wg Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową obrona praw socjalnych przez związki zawodowe podwyższała koszty pracy o 25-2-% co obniża konkurencyjność firm o 10-15%.
Świadczenie społeczne- ludzie rejestrują się jako bezrobotni by mieć prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej ,są to osoby pracujące na czarno albo po prostu bierni zawodowo .Status osoby bezrobotnej pozwala na ubieganie się o zasiłki z pomocy społecznej
Przyczyny bezrobocia -przebieg procesów demograficznych
-lata 1990-2010- charakteryzują się istotnym wzrostem zasobów pracy / następuje wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym , który potrwa do 2010
Wg Witkowego wzrost zasobów pracy przyczynia się do powstałej stawki bezrobocia w 1 do 3
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
5284
5284
5284
5284
więcej podobnych podstron