Ustrój organów ochrony prawnej. 73 zagadnienia, Prawo. Ochrona

Ustrój organów ochrony prawnej

Pojęcie ochrony prawnej, jej rodzaje i przedmiot
Działalność rozstrzygająca
Kontrola przestrzegania prawa
Pomoc prawna
Pojecie organu ochrony prawnej, klasyfikacja organów ochrony prawnej
Wymiar sprawiedliwości w ujęciu doktrynalnym
Zasady ustroju organów ochrony prawnej
Prawo do sądu
Prawo do wysłuchania
Zasada niezawisłości a zasada niezależności
formy udziału społeczeństwa w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
Ławnik a sędzia przysięgły
Organy wymiaru sprawiedliwości - definicje
Organy rozstrzygające, definicje. Podział , przykłady
Gwarancje konstytucyjne i ustrojowe niezawisłości sędziowskiej
Gwarancje procesowe niezawisłości sędziowskiej
Immunitet sędziowski
Organizacja sądów powszechnych
Organy samorządu sędziowskiego i organy sadów (sądownictwo powszechne)
Sposoby powoływania sędziów
Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów sądów powszechnych
Aplikacja i asesura sądowa
Referendarz sądowy
Asystent sędziego
Kwalifikacje sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych i NSA
Organy wojewódzkiego sadu administracyjnego
Struktura NSA i jego kompetencje
Kwalifikacje sędziów sadów wojskowych
Sąd Najwyższy - struktura i kompetencje
Nadzór judykacyjny
Model środków zaskarżania (apelacja, rewizja, kasacja / skarga kasacyjna)
Nadzór administracyjny
Organy Sądu Najwyższego i organy samorządu Sądu Najwyższego
Status sędziego Sądu Najwyższego
Trybunał Stanu - struktura i kompetencje
Trybunał Konstytucyjny - struktura i kompetencje
Europejski Trybunał Praw Człowieka - struktura i kompetencje
Europejski Trybunał Sprawiedliwości - struktura i kompetencje
Izba morska - struktura i kompetencje
Zapis na sąd polubowny
Arbiter sądu polubownego
Międzynarodowy arbitraż handlowy
Arbitraż społeczny
Organy Samorządowego Kolegium Odwoławczego
Kompetencje Urzędu Patentowego RP
Postępowanie przed Urzędem Patentowym RP
Struktura Komisji Prawa Autorskiego i jej kompetencje
Modele prokuratury
Kwalifikacje prokuratora
Aplikacja prokuratorska
Kompetencje prokuratury
Zasady organizacji prokuratury
Zasady działania prokuratury
Rzecznik Interesu Publicznego - status
Lustrator w spółdzielni
Kompetencje NIK
Kompetencje Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Przymus adwokacji
Niezawisłość adwokata i jej gwarancje
Kwalifikacje adwokata
Samorząd i organizacja adwokatury
Kompetencje radców prawnych
Prokuratoria Generalna
Samorząd radców prawnych
Prawnicy z państw członkowskich UE
Kwalifikacje rzecznika patentowego
Status doradcy podatkowego
Czynności notarialne
Notariusz jako osoba zaufania publicznego
Samorząd notarialny
Status komornika sądowego
Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich
Status Rzecznika Praw Dziecka

Pojęcie ochrony prawnej, jej rodzaje i przedmiot

Stała i zorganizowana działalność polegająca głównie na ochronie prawa. Prawo przedmiotowe, czyli zespół norm regulujących wzorce zachowań dotyczących wszystkich potencjalnych adresatów norm stanowi ochronę interesu zbiorowego. Prawo podmiotowe to uprawnienie lub uprawnienia przysługujące określonemu podmiotowi z określonego stosunku prawnego regulowanego przez normy prawne w znaczeniu przedmiotowym stanowią istotę ochrony interesu indywidualnego.

Ze względu na cele i funkcje, czyli efekt, jaki ma wywołać ochronę prawną dzielimy na:

represję i prewencję.

Represja polega na przywróceniu stanu sprzed naruszenia. Jest działalnością następczą utożsamianą z sankcją lub będącą jej synonimem.

Prewencja natomiast polegająca na zapobieganiu naruszenia prawa jest działalnością o charakterze uprzednim reagująca na groźbę naruszenia. Prewencja może mieć charakter ogólny, dotyczący wszystkich adresatów lub indywidualny do określonego podmiotu. Zakresowo prewencja jest znaczeniem węższym i mieści się w represji, ponieważ działalność represyjna jest również prewencją.

Ze względu na kryterium treści ochronę prawną dzielimy na:

Działalność rozstrzygającą
Pojednawczą
Kontrolę przestrzegania prawa - kontrolę legalności
Pomoc prawną

Działalność rozstrzygająca

Jeden ze sposobów ochrony prawnej ze względu na treść polegająca na wydawaniu decyzji wiążącej inaczej stanowczej co do sposobu rozstrzygnięcia sytuacji konfliktowej za pomocą środków w prawie. Polega na wiążącym rozwiązaniu sytuacji istniejącego sporu przy użyciu środków dostępnych w prawie. Sytuacja konfliktowa może dotyczyć, prawa, jego istnienia bądź nie istnienia, treści, zakresu. Skutkiem rozstrzygnięcia sporu jest wiążąca decyzja, narzucona na strony sporu, od której nie przysługuje uchylenie się. Podmiotem rozstrzygającym spór jest jedna ze stron konfliktu np. reklamacja. Ideałem jest rozstrzygnięcie sporu poza prawem. W ramach działalności rozstrzygającej przez prawo stosowane są następujące środki: dolegliwości, czyli środki przymusu państwowego i środki wychowawcze, zwane również oddziaływania nie objęte rygorem przymusu państwowego, np. postawa moralna.

Kontrola przestrzegania prawa

Zwana kontrolą legalności polega na badaniu zgodności z prawem zachowania się określonego podmiotu tzw. podmiotu kontrolowanego ( sensu stricto ) i zgłaszaniu odpowiednich wniosków w przypadku naruszenia prawa przez ten podmiot ( sensu largo ). W ramach kontroli w znaczeniu wąskim używa się środków ujawnienia, a w ramach ochrony w znaczeniu szerokim środków reagowania, czyli używanych w celu reakcji. Kontrolę dzielimy na zupełną, dotyczącą badania zgodności wszystkich podmiotów na podstawie wszystkich obowiązujących przepisów we wszystkich aspektach działalności kontrolowanej i ograniczoną dotyczącą wyłącznie określonych podmiotów w określonych aspektach działalności kontrolowanej tych podmiotów i określonych przepisów prawnych. Dalej kontrolę legalności dzielimy na samoistną stanowiącą wyłączny przedmiot działania danego organu lub niesamoistną stanowiącą jeden z wielu przedmiotów działalności organów kontrolujących.

Pomoc prawna

Pojęcie pomoc prawna sensu stricto oznacza działalność w zakresie odpowiadającym uprawnieniom adwokata lub radcy prawnego. Obejmuje ona w szczególności udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowanie projektów aktów prawnych oraz występowanie przed sądami i urzędami. Pomoc prawna sensu largo oznacza działalność wyspecjalizowanych podmiotów mającą na celu ochronę praw obywatelskich oraz interesów obywatelskich. Chodzi o zapewnienie podmiotom stosunków prawnych możliwości realizacji ich praw. Organy pomocy prawnej można podzielić pod względem podmiotowym na korporacje ochrony praw oraz rzeczników praw i wolności. Do 1 grupy zaliczamy adwokatów, radców prawnych, notariuszy, rzeczników patentowych, do 2 natomiast Rzecznika Praw Obywatelskich, Praw Dziecka itd.

Pojęcie organu ochrony prawnej, klasyfikacja organów ochrony prawnej

Organ ochrony prawnej to organ specjalnie powołany i odpowiednio zorganizowany w celu ochrony prawa. Organy ochrony prawnej dzielą się na :

1. Rozstrzygające/ orzekające/ jurysdykcyjne/ judykacyjne

Organy sądowe
Quasi - sądowe
Pozasądowe

2. Organy kontroli legalności/ przestrzegania prawa

3. Organy pomocy prawnej

Organy rozstrzygające zajmują się rozstrzyganiem sytuacji konfliktowych, spornych w drodze wiążących decyzji wydawanych przez organy państwowe lub społeczne.

Organy sądowe to organy powołane i odpowiednio zorganizowane w celu orzekania, działające na podstawie własnych kompetencji, da nich należą sądy i trybunały. Sądy dzielimy na powszechne i szczególne. Powszechne to sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Szczególne to sądy administracyjne: wojewódzkie sądy administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny, sądy wojskowe: garnizonowe i okręgowe i Sąd Najwyższy. Trybunały dzielimy na: Trybunał Stanu, Konstytucyjny oraz Trybunały i sądy międzynarodowe, czyli: Europejski Trybunał Praw Człowieka, E.T. Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich, Międzynarodowy Trybunał Karny.

Organy quasi - sądowe to organy rozstrzygające powołane i odpowiednio zorganizowane w celu orzekania, działające na podstawie własnych kompetencji i nie posiadają przynajmniej jednej z cech sądów w znaczeniu materialnym, np. komisja prawa autorskiego, izba morska, urząd patentowy, sąd polubowny.

Organy pozasądowe to organy rozstrzygające, realizujące tę funkcję ubocznie traktując ja jako uboczny rodzaj działalności, np. policja, inspekcje, straż miejska, graniczna

Organy pojednawcze to organy specjalnie powołane do prowadzenia działalności pojednawczej i odpowiednio w tym celu zorganizowane, np. mediator, komisja koncyliacyjna

Organy kontroli legalności to organy specjalnie powołane do kontroli przestrzegania prawa i odpowiednio w tym celu zorganizowane. W znaczeniu wąskim wyłącznym ich zadaniem jest kontrola przestrzegania prawa. W znaczeniu szerokim wykonują działalność kontrolna przestrzegania prawa łącznie z innymi rodzajami działalności, np. prokurator, rzecznik dyscyplinarny, inspekcje, urzędy kontroli skarbowej.

Organy pomocy prawnej to organy specjalnie powołane i odpowiednio zorganizowane w celu świadczenia pomocy prawnej, np. adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy.

Wymiar sprawiedliwości w ujęciu doktrynalnym

Jest to szczególny rodzaj działalności rozstrzygającej, w znaczeniu podmiotowym to działalność niezależnych sądów, w znaczeniu przedmiotowym działalność polegająca na rozstrzyganiu konfliktów, co do prawa za pomocą środków prawnych - nieważny jest organ, a w znaczeniu mieszanym działalność polegająca na rozstrzyganiu konfliktów, co do prawa za pomocą środków prawnych realizowana przez niezależne organy sądowe. Właściwą działalnością wymiaru sprawiedliwości jest działalność rozstrzygająca konflikty, judykacyjna zwana inaczej orzeczniczą. Obejmuje 2 etaty:

Rozpoznanie sprawy - ustalenie, jakie okoliczności faktyczne są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy i mogą być podstawą orzeczenia, następnie zebranie materiału dowodowego, środków dowodowych, potwierdzających istnienie określonych faktów
Wydanie rozstrzygnięcia, czyli na podstawie zebranych materiałów organ orzekający wydaje rozstrzygnięcie, co do sporu

Oba te etaty to postępowanie, czyli ogół czynności podejmowanych w celu rozstrzygnięcia sporu.

Dwie strony: powód zgłasza powództwo do pozwanego

Teorie wymiaru sprawiedliwości historycznie od najstarszej:

związanej decyzji sądowej, przyjęto, że racjonalny ustawodawca tworzy racjonalne prawo, rolą sądu jest tylko i wyłącznie ustalenie czy norma obowiązuje w danym momencie, w takim modelu nie ma możliwości swobodnego działania przez sąd ( sądy ustami ustawy )
swobodnej decyzji sądowej, bardziej realny obraz ustawodawstwa, system prawa niespójny zawiera sprzeczności, niepozbawiony luk, uznano, że prawo w chwili stworzenia jest dostosowane do warunków, jeżeli warunki są zmienione prawo staje się nieadekwatne
praworządnej decyzji sądowej, u podstaw tej teorii legły założenia teorii swobodnej, w nowej teorii ustawodawca dopuszcza samodzielność działania sądu poprzez wprowadzenie zwrotów niedookreślonych pozwalających na luz decyzyjny
koncepcja modelu sądowego stosowania prawa, zawierająca 3 element: określenie stanu faktycznego danej sprawy, subsumcja normy prawnej i zastosowanie dyspozycji określonego przepisu.

Zasady ustroju organów ochrony prawnej

Zasada to idea przewodnia spajająca instytucje prawne umożliwiająca stworzenie spójnego, uporządkowanego systemu rozwiązań prawnych, w oparciu których ustawodawca tworzy instytucje. Zasady dzielimy na konstytucyjne dotyczące ochrony praw i wolności obywateli i dotyczące ustroju organów. Do pierwszych należą: równość wobec prawa - art. 32 ust. 1, prawnej ochrony życia - art. 38, niewinności - art. 42 ust. 3, prawo do sądu - art. 45 ust. 1, prawo do obrony w postępowaniu karnym - art. 42 ust. 2. Do zasad dotyczących ustroju organów należą:

zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości - art. 175 ust.1. w RP wymiar sprawiedliwości sprawują organy sądowe: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, szczególne. Zasada prymatu sądów w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
dwuinstancyjność postępowania sądowego zagwarantowana w art. 176 ust.1, przynajmniej 1 instancja merytoryczna, przynajmniej 1 odwoławcza
niezawisłość sędziowska - 178 ust. 1
niezależność sądów - 173
udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości - 182

Prawo do sądu

Ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości wiąże się ściśle dostęp obywateli do sądu, czyli tzw. prawo do sądu. Jest to jedna z naczelnych, unormowanych w Konstytucji zasad ustroju ochrony prawnej. Artykuł 45 ust. 1 Konstytucji stanowi, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jasnego rozstrzygnięcia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Dostęp do sądu kształtują również akty prawa międzynarodowego. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ w art. 10 mówi, że każdy człowiek jest uprawniony na warunkach całkowitej równości do sprawiedliwego i publicznego wysłuchania przed sądem. Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w art. 6 stanowi o prawie do rzetelnego procesu sądowego. Miarą efektywności prawa do sądu są instytucje prawne, między innymi: zwolnienie od kosztów sądowych najuboższych, odpowiednie zoorganizowanie struktury sądów - umiejscowienie sądów I instancji w rozsądnych odległościach od miejsca zamieszkania obywatela ( nie więcej niż 50 km ). W katalogu uprawnień przysługujących obywatelowi znajdują się gwarancje materialno - prawne i procesowe: uprawnienie do przedstawienia stanowiska w sprawie - prawo do wysłuchania, do dokonywania czynności procesowych w dowolnym stadium procesu, uprawnienie do niezwłocznego rozpoznania sporu toczącego się z jego udziałem, sąd jest zobowiązany bez uzasadnionej zwłoki w najszybszym czasie wydać bezstronne rozstrzygnięcie - termin optymalny 2-3 lata.

Prawo do wysłuchania

Prawo do wysłuchania jest częścią prawa do sądu - naczelnej zasady ustroju ochrony prawnej zagwarantowanej w Konstytucji a art. 45 ust.1 i innych aktach praw międzynarodowego. Każdemu obywatelowi w postępowaniu przysługuje uprawnienie do wglądu w akta sprawy, zapoznanie się z materiałami sądowymi , oświadczeniami przeciwnika. Następnym uprawnieniem jest możliwość występowania w charakterze podmiotu a nie przedmiotu, czyli zajmowania stanowiska w sprawie, jak również uprawnienie do rozważania faktycznych twierdzeń i prawnych roszczeń.

Zasada niezawisłości a zasada niezależności

Granice niezawisłości sędziów określa art. 178 ust. 1 Konstytucji, który stanowi, ze sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Oznacza to brak wpływania na decyzje sędziego w zakresie orzekania. Włodyka przedstawia instytucję niezawisłości w 2 aspektach:

W ujęciu pozytywnym - jako podleganie sędziego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tylko ustawie i własnemu wewnętrznemu przekonaniu
W ujęciu negatywnym - jako niemożność wpływania na sędziego w kierunku załatwienia przez niego sprawy. Dotyczy to czynności w zakresie postępowania dowodowego , jak i całego przebiegu postępowania, w tym czynności orzekania.

Od zasady niezawisłości sędziów należy odróżnić zasadę niezależności sądów, art. 173 Konstytucji „ Sądy i Trybunały są władza odrębną i niezależna od innych władz i oznacza niezależność władzy sądowniczej od władzy ustawodawczej i wykonawczej. Niezależność ta nie jest jednak pełna. Organizacja sądownictwa jest uregulowana ustawami uchwalanymi przez władzę ustawodawczą, a wymiar sprawiedliwości jest stosowaniem prawa ustanowionego przez tę władzę. Ponadto sądy nie mają prawa samodzielnie przedstawiać projektu budżetu sądownictwa, wchodzi on w zakres budżetu państwa, o którym decyduje władza ustawodawcza. Po 3 zgodność ustawy z Konstytucją bada Trybunał Konstytucyjny, który jest odrębnym elementem władzy sądowniczej. Powoływanie sędziów przez Prezydenta RP i zakres administracyjny nad sądami Ministra Sprawiedliwości - wprowadzają względna niezależność sądów od władzy wykonawczej. Na straży tych zasad stoi Krajowa Rada Sądownictwa.

Formy udziału społeczeństwa w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

Zagwarantowany jest w Konstytucji (art. 182 określa udział obywateli w wymiarze sprawiedliwości). Udział społeczeństwa w wymiarze społecznym ma podnosić świadomość prawną obywateli, znajomość prawa obowiązującego i jego interpretacji a przez ich włączenie umożliwiać nabycie doświadczenia praktycznego. Ma wzmacniać poczucie odpowiedzialności, wpływać na kształtowanie pozytywnych postaw społecznych, ograniczać, eliminować zakres zjawisk patogennych. Formami udziały jest:

Udział przez organy państwowe ( charakter pomocniczy )
Samodzielne sprawowanie przez obywateli w sprawach przekazanych przez państwo.

Ten 1 może mieć postać bezpośrednią, czyli udział obywateli w rozstrzyganiu konfliktów co do prawa w charakterze członków organów rozstrzygających. Może być rozpatrywany w ramach instytucji sędziego przysięgłego i ławnika. Udział pośredni - udział obywateli lub ich przedstawicieli w charakterze organów rozstrzygających wyraża się w jednej z 3 postaci:

Udział organizacji społecznych, tych które w swoich statusach realizują cele polegające na ochronie praw określonych przez społeczeństwo. Mają one uprawnienia do wszczęcia postępowania sądowego w imieniu i na rzecz obywatela lub określonej grupy obywateli, do przystąpienia do już toczącego się postępowania niezależnie od jego stadium, do przedstawiania przez organizację tzw. poglądu istotnego dla sprawy wyrażanego w postaci uchwały, do delegowania przedstawicieli organizacji w charakterze pełnomocnika procesowego obywatela, do udzielania poręczeń wobec osoby oskarżonej i do sprawowania nadzoru w zakresie stosowania środków karnych zasądzonych przez sąd wobec oskarżonego.
W sprawowaniu kontroli nad przebiegiem postępowania toczącego się przed organizacjami państwowymi znaczenie ma zasada jawności postępowania. Jawność wewnętrzna polega na obowiązku jawnego postępowania, stronom postępowania gwarantuje się dostęp do wglądu do akt sprawy, zapoznanie się z przebiegiem czynności i możliwość ich zaskarżenia w przypadku niezgodności z prawem. Jawność zewnętrzna obejmuje uprawnienia obywateli do kontrolowania z zewnątrz przebiegu postępowania przed sądem
Obywatele mają bezpośredni lub pośredni wpływ na wyborze osób, które w imieniu państwa zajmują się działalnością jurysdykcyjną.

Ławnik a sędzia przysięgły

Bezpośrednim rodzajem udziału społeczeństwa w wymiarze sprawiedliwości jest instytucja sędziego przysięgłego, występującego w krajach anglosaskich i ławnika, który występuje w krajach kontynentalnych Europy także w Polsce. Sędzią przysięgłym jest przedstawiciel społeczny wybierany w drodze losowania, który na mocy wyboru staje się członkiem ławy przysięgłych. Ławnikiem jest przedstawiciel społeczny wybierany przez organy samorządu terytorialnego - rady gminy spośród osób cieszących się zaufaniem społecznym, ławnicy nie muszą posiadać wiedzy ani doświadczenia prawnego. Instytucje te różni zakres uprawnień. Rozgraniczenie to jest najbardziej widoczne w procesie karnym, gdzie ława sędziów przysięgłych ocenia stan faktyczny, winny czy nie winny w oparciu o poczucie sprawiedliwości tzw. udział ograniczony. Ławnicy natomiast są pełnoprawnymi członkami organów rozstrzygających.

Organy wymiaru sprawiedliwości - definicje

Wymiar sprawiedliwości jest to działalność państwa realizowane przez niezależne sądy a polegająca na zastosowaniu prawa do konkretnych stanów faktycznych rozpoznawanych w różnych sprawach. Organy wymiaru sprawiedliwości w znaczeniu wąskim to organ sądowy powołany do rozstrzygania i wszystkie organy rozstrzygające spory co do prawa za pomocą środków przewidzianych w prawie. W znaczeniu szerokim to organy w znaczeniu wąskim plus wszystkie organy ochrony prawnej współdziałające z nimi przy realizacji działalności rozstrzygającej, np. prokurator, adwokat, organizacje społeczne. Zgodnie z art. 175 Konstytucji RP wymiar sprawiedliwości w RP sprawują: Sad Najwyższy, sądy powszechne ( rejonowe, okręgowe, apelacyjne ), sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

Organy rozstrzygające, definicje, podziały, przykłady

Zgodnie z poglądem doktryny Organy rozstrzygające inaczej zwane orzekającymi, jurysdykcyjnymi, czy judykacyjnymi to organy zajmujące się rozstrzyganiem sytuacji konfliktowych, spornych w drodze wiążących decyzji wydawanych przez organy państwowe lub społeczne. Organy te dzielimy na sądowe, quasi - sadowe i pozasądowe.

Organy pozasądowe to organy rozstrzygające, realizujące tę funkcję ubocznie traktując ja jako uboczny rodzaj działalności, np. policja, inspekcje, straż miejska, graniczna.

Gwarancje konstytucyjne i ustrojowe niezawisłości sędziowskiej

W art. 178 ust. 1 Konstytucji RP zawarta jest konstytucyjna zasada niezawisłości sędziowskiej. Aspekt pozytywnym tej zasady oznacza podległość sędziów w zakresie podejmowania czynności jurysdykcyjnych wyłącznie konstytucji, ustawom oraz wewnętrznemu przekonaniu. Aspekt negatywny wyraża się w niepodleganiu sędziów w zakresie jurysdykcyjnej presji jakichkolwiek czynników wewnętrznych lub zewnętrznych.

Gwarancje ustrojowe dotyczą zorganizowania urzędu sędziego i umiejscowienia w systemie innych organów. Do tych zasad należą:

odpowiedni poziom moralno-etyczny i posiadane kwalifikacje zawodowe
stałość zawodu sędziego
niepołączalność urzędu
apolityczność
niezależność materialna
immunitet
odpowiedzialność dyscyplinarna na określone kategorie czynu

Cechy sędziego: cieszący się autorytetem, godny naśladowania również poza urzędem, nieposzlakowana uczciwość, niekaralność, wysoka kultura osobista, silna osobowość, posiadanie poczucia sprawiedliwości, odpowiednie wykształcenie, przygotowanie teoretyczne i praktyczne, doświadczenie życiowe, znajomość języków obcych.

Stałość zawodu sędziego wiąże się z zasadą powoływania sędziego na czas nieokreślony, nieusuwalność.

Niepołączalność polega na zakazie łączenia zawodu sędziego z wykonywaniem innego zawodu który poprzez stosunek zależności służbowej mógłby prowadzić do wydawania nieobiektywnych orzeczeń lub utrudniać pracę poprzez ograniczenia czasowe, wyjątkiem jest praca naukowa, lub dydaktyczna sędziów.

Apolityczność uregulowana w art. 178 ust. 2 mówi, że sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego i prowadzić działalności, której nie można pogodzić z zasadą niezawisłości sędziowskiej.

Niezależność materialna uregulowana w art. 178 ust. 2 przyznaje sędziemu odpowiednie wynagrodzenie.

Immunitet sędziowski to przywilej wyłączający odpowiedzialność karna za określone czyny lub niemożność wszczęcia postępowania.

Odpowiedzialność dyscyplinarna to odpowiedzialność za wykroczenia. Utworzony specjalnie system sądów powołany do orzekania o dyscyplinarności wyrażają zgodę na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej.

Gwarancje procesowe niezawisłości sędziowskiej

Gwarancje procesowe niezawisłości sędziowskiej dotyczą odpowiedniego ukształtowania toczącego się przed sądem. Do zasad takich należą:

Kolegialność składu orzekającego
Jawność postępowania
Swobodna ocena dowodów
Tajność narady sędziowskiej
Instytucja wyłączenia sędziego

Kolegialność określa sposób orzekania, zasadą jest orzekanie w składzie wieloosobowym w sądach wyższych instancji.

Jawność postępowania to jawność wewnętrzna - uczestników postępowania i zewnętrzna - publiczności procesów.

Swobodna ocena dowodów polega na tym, że sędzia rozpoznając sprawę bierze w równym stopniu wszystkie przedstawione w toku postępowania środki dowodowe, zakaz hierarchii dowodów.

Tajność narady dotyczy sposobu przeprowadzenia fazy obejmującej przedstawienie stanowisk prze sędziów , głosowania i sporządzania wyroku.

Instytucja wyłączenia sędziego to wyłączenie z mocy prawa - iudex in habilis, instytucja ta ma przeciwdziałać udziałowi sędziego powiązanego z uczestnikami węzłem osobistym lub prywatnym, a mianowicie stopień pokrewieństwa lub powinowactwa, związek małżeński, stosunek przysposobienia, udział sędziego w sądzie wyższej instancji później zaskarżalnego. Wyłączenie sędziego na wniosek swój wniosek bądź stron zainteresowanych - iudex suspectus jest to wyłączenie od udziału w sprawie sędziego co do którego zachodzą przyczyny inne niż z ustawy tzw. stosunki osobiste łączące sędziego ze stroną bądź przedstawicielem , które mogą wywołać wątpliwości.

Immunitet sędziowski

Sędzia posiada 2 rodzaje immunitetów: formalny i materialny. Pierwszy jest określony w art. 181 Konstytucji RP i art. 80 pusp, zgodnie z którym sędzia nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sadu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania w razie ujęcia sędziego na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do prawidłowego toku postępowania. Do czasu wydania uchwały zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej wolno podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki. O zatrzymaniu sędziego niezwłocznie powiadamia się prezesa sądu apelacyjnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Może on nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego sędziego. O fakcie zatrzymania prezes niezwłocznie powiadamia Krajową Radę Sądownictwa i Ministra Sprawiedliwości. Immunitet ten ma charakter względny tzn., że uchwałę pozwalająca na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej można wydać, jeżeli zachodzi dostateczne uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. W terminie 7 dni od doręczenia uchwały odmawiającej zezwolenia organowi lub osobie wnoszącej o zezwolenie oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego 2 instancji. W tym samym terminie sędziemu przysługuje zażalenie na te uchwałę. Immunitet ten ma zabezpieczyć sędziego przed możliwością odsunięcia go od prowadzenia sprawy prze wszczęcie przeciwko niemu postępowania karnego opartego na fałszywych zarzutach. Immunitet materialny wynika z art. 81 pusp i polega na ty, ze za wykroczenia sędzia odpowiada wyłącznie dyscyplinarnie, co oznacza wyłączenie odpowiedzialności karnej za popełnienie wykroczenia.

Organizacja sądów powszechnych

Organizacja sądów powszechnych uregulowana jest w ustawie z dnia 27 lipca 2001 roku - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Zajmują się one rozpatrywaniem spraw cywilnych, karnych, gospodarczych, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

Sądy rejonowe tworzone są dla jednej lub więcej gmin, sądy okręgowe dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych, a sądy apelacyjne dla obszaru co najmniej dwóch okręgów sądowych.

Sądy dzielą się na wydziały, którymi kieruje przewodniczący. Jest nim prezes, wiceprezes sądu lub inny sędzia.

Sąd rejonowy dzieli się na wydziały: cywilny do spraw cywilnych, karny do spraw karnych, w tym do spraw o wykroczenia rozpoznawanych w drugiej instancji, rodzinny i nieletnich do spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich, dotyczących leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i psychotropowych, pracy do spraw z zakresu prawa pracy, ksiąg wieczystych do prowadzenia ksiąg wieczystych i postępowania wieczystoksięgowego, sądy grodzkie jako wydziały zamiejscowe sądów rejonowych , którym powierza się sprawy o wykroczenia w 1 instancji, wykroczenia i postępowania skarbowe, o przestępstwa ścigane na wniosek prywatny i sprawy karne i cywilne w postępowaniu uproszczonym.

Sądy okręgowe dzieli się na wydziały: cywilny do rozpatrywania w pierwszej instancji spraw cywilnych i rodzinnych , w drugiej instancji spraw cywilnych, karny do spraw karnych w 1 i 2 instancji, do spraw w 2 instancji przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego wobec którego zastosowano środek poprawczy, penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych do spraw penitencjarnych i nadzoru nad sądowym postępowaniem wykonawczym z prawa karnego, pracy i ubezpieczeń społecznych i gospodarczy.

Sąd apelacyjny dzieli się na wydziały: cywilny do spraw cywilnych, gospodarczych, rodzinnych i opiekuńczych 2 instancji, karny do spraw karnych 2 instancji i pracy i ubezpieczeń społecznych

Nadzór judykacyjny na d sądami powszechnymi sprawuje Sąd Najwyższy, zaś nadzór administracyjny -Minister Sprawiedliwości, za pośrednictwem prezesów sądów lub właściwą służbę nadzoru.

Organizacja samorządu sędziowskiego i organy sądów ( sądownictwo powszechne )

W sądach powszechnych funkcjonuje samorząd sędziowski, którego organami kolegialnymi są: zgromadzenie ogólne sędziów okręgu i zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu składa się z sędziów sądu okręgowego oraz delegatów sędziów sądów rejonowych działających w obszarze właściwości sądu okręgowego w liczbie 2/3 liczby sędziów sądu okręgowego, jego przewodniczącym jest prezes sądu okręgowego.

Do zadań zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu należy: przedstawianie Krajowej radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziów, wybieranie przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów, wyrażanie opinii o kandydatach na prezesa sądu okręgowego, ustalanie i wybieranie członków kolegium sądu okręgowego, wysłuchiwanie opinii prezesa o działalności sądów okręgowych, rozpatrywanie sprawozdań z działalności kolegiów oraz omawianie kierunków jego pracy.

Zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego składa się z sędziów tego sądu, jego przewodniczącym jest prezes sądu apelacyjnego. Do zadań zgromadzenia należy: przedstawienie Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziów sądu apelacyjnego, wybieranie przedstawicieli na zebrania przedstawicieli zgromadzeń ogólnych , wyrażanie opinii o kandydatach na prezesa, wybieranie członków kolegium, wybieranie kandydatów na rzecznika dyscyplinarnego, wysłuchanie informacji prezesa o sądzie i opiniowanie, rozpatrywanie sprawozdań z działalności kolegium sądu apelacyjnego.

Od organów samorządu sędziowskiego należy odróżnić organy sądów, do których należą: w sądzie rejonowym prezes i kierownik finansowy sądu, w sądzie okręgowym prezes, kolegium sądu okręgowego i dyrektor sądu okręgowego, w sądzie apelacyjnym prezes sądu, kolegium sądu apelacyjnego i dyrektor sądu apelacyjnego.

Prezesi sądów oraz kierownik finansowy i dyrektorzy sądów są organami jednoosobowymi, zaś kolegia należą do organów kolegialnych.

Prezes sądu kieruje sądem, reprezentuje go na zewnątrz, pełni czynności z zakresu administracji sądowej, jest zwierzchnikiem służbowym sędziów danego sądu, powierza i zwalnia sędziów z pełnienia swojej funkcji. W zakresie administracji podlega on Ministrowi Sprawiedliwości oraz prezesowi sądu przełożonego. Prezesa sądu rejonowego powołuje Minister spośród sędziów sądu rejonowego lub okręgowego na okres 4 lat. Prezesa sądu okręgowego powołuje Minister spośród sędziów sądu okręgowego i apelacyjnego na okres 6 lat. Prezesa sądu apelacyjnego powołuje Minister spośród sędziów sądu apelacyjnego na okres 6 lat

Kolegium sądu okręgowego składa się z 4 do 8 członków wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów okręgu spośród jego członków w tym w połowie z sędziów okręgowych i prezesa sądu okręgowego. Do zadań kolegium należy: ustalanie podziału czynności, spraw zastępstw sędziów i referendarzy oraz zasad przydziału prac, opiniowanie kandydatów na stanowiska sędziów rejonowych i prezesa i wice sądów rejonowych, przewodniczących , zastępców wydziałów, wizytatorów, kierowników szkoleń oraz rzecznika prasowego, asesora sądowego, wyrażanie zgody na delegowanie sędziego wypowiadanie się w przypadkach naruszeń etyki sędziowskiej.

Kolegium sądu apelacyjnego składa się z 3 do 5 członków, wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego, spośród sędziów tego sądu i prezesa na okres 2 lat, a jego przewodniczącym jest prezes sadu apelacyjnego. Do kompetencji kolegium należy: ustalanie podziału czynności, zasad zastępstw w sądzie apelacyjnym, opiniowanie kandydatów na stanowiska sędziów, wiceprezesa, przewodniczących wydziałów, wizytatorów oraz rzecznika prasowego, wypowiadanie się w sprawach naruszeń etyki sędziowskiej.

Kierownik finansowy i dyrektor są organami finansowymi sądów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych. Organy te są powoływane i odwoływane przez Ministra, dysponują one budżetem sądów, sprawują kontrolę gospodarki finansowej i mienia Skarbu Państwa oraz wykonują zadnia związane z infrastrukturą sądów i techniczno- organizacyjnym funkcjonowaniem.

Sposoby powoływania sędziów

W Polsce sędziowie powoływani są przez Prezydenta RP, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa - art. 179 Konstytucji i 55 & 1 pusp. Sędziowie sądów powszechnych są powoływani na stanowiska sędziów sądów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych. Powołując do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Prezydent RP wyznacza miejsce służbowe sędziego. Oprócz tego istnieje w Polsce system swoistej kooptacji, Minister Sprawiedliwości ustala corocznie liczbę wolnych stanowisk sędziowskich i obwieszcza o tym w „Monitorze Polskim” najpóźniej do 1 czerwca, a w razie zwolnienia stanowiska najpóźniej w ciągu 2 miesięcy. Każdy, kto spełnia warunki na sędziego może zgłosić swoja kandydaturę w ciągu miesiąca od obwieszczenia do prezesa sądu okręgowego, który dalej przedstawia ją kolegium sądu, wraz z oceną kwalifikacji oraz określa termin kiedy będzie prezentowana kandydatura wraz z opinią kolegium. Zgromadzenie w drodze losowania ocenia kandydatury i przekazuje prezesowi wraz ze wskazaniem liczby uzyskanych głosów. Prezes ocenione kandydatury przekazuje Krajowej Radzie Sądownictwa za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości, który zasięga od Policji informacji o każdym kandydacie, a następnie pełna opinię przekazuje Krajowej Radzie Sądownictwa.

Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów sądów powszechnych

Odpowiedzialność sędziów reguluje rozdział 3 pusp., przesłanki odpowiedzialności są odesłane do kpk. Odpowiedzialnością jest czyn sędziego rozumiany jako działanie lub zaniechanie, zawiniony, zindywidualizowany, dyscyplinarnie bezprawny - przewinienie służbowe i społecznie szkodliwy, czyli wywierający ujemny wpływ na godność urzędu sędziego. Ustawa wyróżnia 2 rodzaje przewinień dyscyplinarnych: przewinienie służbowe - zachowanie sędziego naruszające jego obowiązki wynikające wprost z ustawy bądź polecenia służbowego lub z przepisów prawa pracy i 2 jako uchybienie godności urzędu, czyli popełnienie przestępstwa lub wykroczenia drogowego, nadużycie alkoholu w miejscu publicznym i pełnienie obowiązków pod wpływem alkoholu, znieważenie współpracowników, oskarżonego lub innych uczestników postępowania, przyjęcie pieniędzy lub drobnej korzyści majątkowej.

Ustawa wymienia 5 kar dyscyplinarnych: upomnienie, nagana, usunięcie z zajmowanej funkcji, przeniesienie na inne stanowisko i złożenie sędziego z urzędu jako najsurowsza z kar pociągająca za sobą ex lege utratę urzędu i stanowiska oraz utratę możliwości ponownego powołania.

Sądami dyscyplinarnymi w sprawach dyscyplinarnych są: sąd apelacyjny w 1 instancji i Sąd Najwyższy w II instancji. Sądy dyscyplinarne orzekają w składzie 2 sędziów z wszystkich sądów dyscyplinarnych, z wyjątkiem prezesa, wice oraz rzecznika dyscyplinarnego. Rzecznika wybiera Krajowa Rada Sądownictwa spośród kandydatów zgłoszonych przez zgromadzenie ogólne sędziów sądów apelacyjnych. Rzecznik podejmuje czynności dyscyplinarne na wniosek Ministra, prezesa, kolegium Krajowej RS a także z własnej inicjatywy. Jeżeli zachodzę podstawy rzecznik wszczyna postępowanie dyscyplinarne i przedstawia je sędziemu na piśmie. Obwiniony w terminie 14 dni może złożyć wyjaśnienia. Następnie rzecznik kieruje wniosek do sądu dyscyplinarnego. Postępowanie dyscyplinarne jest jawne, poza wyjątkami. Obwinionemu przysługuje obrońca spośród sędziów lub adwokatów. Od wyroku w 1 instancji przysługuje odwołanie.

Aplikacja i asesura sądowa

Aplikacja sądowa polega na zaznajomieniu się z czynnościami sędziego, sekretariatów sądowych oraz uzyskaniu wiedzy potrzebnej do zajmowania stanowiska. Obejmuje ona zajęcia seminaryjne i praktykę i trwa 3 lata. Aplikantem sądowym może być osoba posiadająca obywatelstwo polskie i korzystająca z pełni praw cywilnych i obywatelskich, mająca nieskazitelny charakter, która ukończyła studia prawnicze i została zakwalifikowana na aplikację przez komisję egzaminacyjną po przeprowadzeniu konkursu. Aplikant może odbywał praktykę w ramach stosunku pracy i poza. Stosunek pracy zawiera się na podstawie mianowania na czas określony, oznaczony w akcie mianowania. Mianuje go i zwalnia prezes sądu apelacyjnego. Zwolnienie następuje gdy aplikant zrzeka się stanowiska, nie czyni postępu w toku aplikacji, rażąco narusza obowiązki lun zostaje uznany za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków aplikanta. Po odbyciu aplikacji , aplikant zdaje egzamin sędziowski z praw cywilnego, karnego materialnego i procesowego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, gospodarczego, unii europejskiej, oraz ustroju organów ochrony prawnej.

Asesorem sądowym może być osoba, która ukończyła aplikację sądową lub prokuratorską, zakończoną pozytywnie zdanym egzaminem i jest zdolna ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków sędziego. Mianowanie nie jest dopuszczalne, jeżeli od zdania egzaminu upłynęło 5 lat. Minister może powierzyć asesorowi pełnienie czynności sędziowskich w sądzie rejonowym na czas nie dłuższy niż 4 lata do, możliwe jest przedłużenie tego okresu do 29 roku życia. W zakresie orzekania asesorzy są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Asesor, któremu nie powierzono pełnienia czynności sędziowskich pełni funkcję referendarza sądowego. Asesor pozostaje pod nadzorem sędziego konsultanta, jako pomocnika merytorycznego i lustratora posiedzeń pod przewodnictwem asesora sądowego.

Referendarz sądowy

Referendarz sądowy jest uprawniony do wykonywania określonych w ustawach czynności należących do sądów w zakresie ochrony prawnej, a w szczególności związanych z prowadzeniem ksiąg wieczystych i rejestrów sądowych. Referendarzem może być mianowany obywatel polski posiadający pełnię praw cywilnych i obywatelskich, posiadający nieskazitelny charakter, który ukończył studia prawnicze , ma ukończone 24 lata, odbył aplikację, trwającą 1 rok i zdał egzamin. Referendarza mianuje i rozwiązuje z nim stosunek pracy Minister na wniosek prezesa sądu okręgowego. Rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić w razie otrzymania ujemnej oceny kwalifikacyjnej, potwierdzonej ujemną oceną ponowną po okresie 3 miesięcy, zniesieniem sądu lub jego reorganizacją, uznanie przez lekarza ZUS niezdolnego do pracy lub nabycia prawa do emerytury. Za naruszenie obowiązków referendarz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, np. nagana, nagana z ostrzeżeniem, nagana z obniżeniem wynagrodzenia 10 % na okres 2 lat lub wydalenie z pracy.

Asystent sędziego

Wykonuje samodzielne czynności administracji sądowej oraz czynności przygotowawcze spraw sądowych. Asystentem sędziego może być osoba będąca obywatelem polskim, posiadająca pełnię praw, która ukończyła studia prawnicze i 24 lata i odbyła staż urzędniczy w sądzie lub prokuraturze. Asystent po przepracowaniu 6 lat może zgłosić prezesowi przełożonemu sądu apelacyjnego zamiar składania egzaminu sędziowskiego. Przed zatrudnieniem na stanowisko asystenta prezes zasięga informacji o kandydacie od Krajowego Rejestru Karnego.

Kwalifikacje sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego

Sędziów sądów administracyjnych do pełnienia urzędu powołuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Sędziowie sądów administracyjnych są powoływani na stanowisko sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego albo Naczelnego Sądu Administracyjnego. Są oni niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Kandydat na stanowisko sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego musi mieć ukończone 35 lat, dobry stan zdrowia, wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy z zakresu prawa administracyjnego, pracować, co najmniej 8 lat na stanowisku sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego, notariusza lub 10 lat w pozostałych instytucjach publicznych na stanowiskach związanych z tworzeniem lub stosowaniem prawa administracyjnego.

Kandydatem na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego może być prawnik wyróżniający się wiedzą z dziedziny administracji publicznej i prawa administracyjnego, pracował 10 lat na stanowiskach sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego lub notariusza, ma ukończone 40 lat.

Status, prawa i obowiązki sędziów sądów administracyjnych są takie jak sędziów sądów powszechnych z wyjątkiem przejścia w stan spoczynku sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, a mianowicie sędzia NSA przechodzi w stan spoczynku w wieku 70 lat a na swój wniosek 65 lat lub, 60 jeżeli przepracował w NSA 9 lat.

Organy wojewódzkiego sądu administracyjnego

Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego lub więcej województw. Dzieli się on na wydziały tworzone i znoszone przez Prezesa NSA. Wydziałem kieruje prezes, wice lub wyznaczony sędzia. Organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są: prezes sądu, zgromadzenie ogólne i kolegium wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego kieruje i reprezentuje sąd na zewnątrz, pełni czynności administracji sądowej, ma prawo do wglądu w czynności właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego z żądaniem wyjaśnienia i usunięcia uchybień, może uchylać zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem. Prezesa i wice sądu wojewódzkiego administracyjnego powołuje Prezes NSA.

Zgromadzenie ogólne sędziów wojewódzkich sądu administracyjnego składa się z sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego, jego przewodniczącym jest prezes. Do zadań zgromadzenia należą: rozpatrywanie informacji prezesa o rocznej działalności sądu, przedstawianie Krajowej Radzie Sadownictwa kandydatów na sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego, wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesa i wice wojewódzkiego sądu administracyjnego, ustalenie liczby, składu, wybieranie członków kolegium sądu, zgłaszanie kandydatów do Krajowej Rady Sądownictwa.

Kolegium sądu ustala podział czynności, zasady przydzielania spraw sędziom, przedstawia opinię o kandydatach na sędziów. Przewodniczącym kolegium jest prezes sądu.

W wojewódzkim sądzie apelacyjnym pracują również asesorzy i referendarze sądowi.

Struktura Naczelnego Sądu Administracyjnego i jego kompetencje

NSA ma siedzibę w Warszawie. W jego skład wchodzą: prezes, wice oraz sędziowie, zaś organami NSA są: Prezes NSA, Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA i Kolegium NSA

Prezesa NSA powołuje Prezydent RP na 6 - letnią kadencję, spośród 2 kandydatów wskazanych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA. Prezes kieruje pracami sądu, reprezentuje go na zewnątrz, wykonuje czynności administracji sądowej.

Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA rozpatruje informacje o rocznej działalności sądu, przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na sędziów, wybiera kandydatów na stanowiska Prezesa NSA, ustala skład i wybiera członków Kolegium NSA i dokonuje zmian w jego składzie.

Do zadań Kolegium NSA należy ustalanie podziału czynności i zasad przydziału spraw sędziom, opiniuje kandydatów na stanowiska sędziów, podejmuje decyzje w sprawie tworzenia i znoszenia wydziałów, przewodniczących wydziałów. Kadencja Kolegium NSA trwa 3 lata, jego przewodniczącym jest Prezes NSA.

NSA dzieli się na: Izbę Finansową, Gospodarczą i Ogólnoadministracyjną.

Izba Finansowa sprawuje nadzór nad orzecznictwem w sprawach zobowiązań podatkowych i innych świadczeń pieniężnych.

Izba Gospodarcza sprawuje nadzór nad orzecznictwem w sprawach działalności gospodarczej, ochrony własności przemysłowej, budżetu, dewizowych, papierów wartościowych, bankowości, ubezpieczeniowych, cen, ceł, stawek taryfowych oraz opłat.

Izba Ogólnoadministracyjna sprawuje nadzór nad orzecznictwem w sprawach z zakresu budownictwa, nadzoru budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, gospodarki wodnej, ochrony środowiska, rolnictwa, leśnictwa, zatrudnienia, ustroju terytorialnego, gospodarki nieruchomościami, prywatyzacji mienia, powszechnego obowiązku wojskowego, spraw wewnętrznych. Pracami izb kieruje wiceprezes NSA.

W NSA działa Kancelaria Prezesa NSA oraz Biuro Orzecznictwa.

Kancelaria Prezesa NSA wykonuje zadania związane z pełnieniem przez Prezesa NSA czynności w sprawach finansowych, kadrowych, administracyjno-gospodarczych. Kancelarią kieruje Szef Kancelarii, natomiast

Biuro Orzecznictwa wykonuje zadania związane z czynnościami Prezesa z zakresu sprawności postępowania sądowego oraz orzecznictwa. Biurem kieruje dyrektor.

Do zadań NSA należy:

- rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, - podejmowanie uchwał wyjaśniających przepisy prawne,

- rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących wątpliwości w sprawach sądowo administracyjnych, - rozstrzyganie sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz sporów kompetencyjnych i innych spraw należących do właściwości NSA na mocy odrębnych ustaw.

Kwalifikacje sędziów sądów wojskowych

Podstawą formalną działalności sądów wojskowych jest ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku - Prawo o ustroju sądów wojskowych oraz kpk w pewnym zakresie.

Sędzią sądu wojskowego może być oficer pełniący zawodowo stałą służbę, który korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich jest nieskazitelnego charakteru, ukończył studia prawnicze, złożył egzamin sędziowski, odbył co najmniej 3 letni staż na stanowisku asesora w sądzie wojskowym, ukończył 29 lat. Sędziów powołuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Prawa i obowiązki sędziów sądów wojskowych są takie same jak sędziów sądów powszechnych, administracyjnych i Sądu Najwyższego. Sędziowie korzystają z immunitetu formalnego, z tym że o zatrzymaniu powiadamia się natychmiast prezesa wojskowego sądu okręgowego. Może on nakazać zwolnienie sędziego wojskowego. O fakcie zatrzymania prezes powiadamia Krajową Radę Sądownictwa, Ministra Sprawiedliwości i Ministra obrony Narodowej. Sędziowie są nieusuwalni ze swojego stanowiska. Stosunek służbowy sędziego rozwiązuje się z mocy prawa, jeżeli sędzia zrzekł się urzędu lub ukończył 60 lat. Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów sądów wojskowych jest identyczna z odpowiedzialnością sędziów sądów powszechnych. Ponoszą oni odpowiedzialność przed sądami dyscyplinarnymi za wykroczenia oraz za przewinienia dyscyplinarne. Przewinieniem jest naruszenie obowiązków sędziego, uchybienie powadze stanowiska sędziego, naruszenie dyscypliny wojskowej oraz zasad honoru i godności żołnierskiej. Kary dyscyplinarne są identyczne dal sędziów wojskowych jak sędziów sądów powszechnych , z tym że orzekając karę o złożenie sędziego z urzędu sądy dyscyplinarne mogą wystąpić o pozbawienie ukaranego stopnia oficerskiego. Sędzia ukarany usunięciem lub przeniesieniem na inne miejsce służbowe nie może być przez 5 lat wyznaczony na wyższe stanowisko oraz mianowany na wyższy stopień wojskowy i nie może być członkiem kolegium wojskowego, orzekać w sądzie dyscyplinarnym oraz uzyskać utraconej funkcji. Wymierzenie kary złożenia sędziego z urzędu pociąga za sobą utratę możliwości ponownego powołania na urząd sędziego. W postępowaniu przed sądami dyscyplinarnymi oskarżonemu sędziemu wojskowemu przysługuje obrońca, spośród sędziów sądów wojskowych albo adwokat. Postępowanie jest dwuinstancyjne. W I instancji orzeka wojskowy sąd okręgowy , w 2 instancji Sąd Najwyższy - Izba Wojskowa. ]

Sąd Najwyższy - struktura i kompetencje

SN funkcjonuje na podstawie uregulowań konstytucyjnych oraz ustawy z dnia 23 listopada 2002 roku o Sądzie Najwyższym. Jest naczelnym organem wymiaru sprawiedliwości, sprawującym nadzór judykacyjny, czyli nadzór nad działalnością sądów powszechnych i szczególnych w zakresie orzekania. Nadzór judykacyjny funkcjonuje jako instancyjny, polegający na rozpoznaniu środków odwoławczych od orzeczeń sądów niższej instancji i nadzór pozainstancyjny, polegający na podejmowaniu uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne. Do zadań SN należy sprawowanie wymiaru sprawiedliwości przez zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzeczeń sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji i innych środków odwoławczych, podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne, rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdzenia ważności wyborów, referendum, opiniowanie projektów ustaw, na podstawie, których orzekają i funkcjonują sądy. SN dzieli się na Izby: Cywilną, Karną, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, Wojskową. W SN działa kancelaria Pierwszego Prezesa SN, wykonująca zadania związane z obowiązkami Pierwszego prezesa SN w zakresie spraw finansowych, kadrowych i administracyjno - gospodarczych. Kieruje ją Szef kancelarii, którego mianuje i odwołuje Pierwszy Prezes SN. Biuro Studiów i Analiz SN wykonuje zadania związane z pełnieniem przez SN oraz jego prezesa funkcji związanych z pieczą na d zgodnością z prawem i jednolitością orzecznictwa sądów powszechnych i szczególnych oraz ocenę spójności prawa stosowanego przez sądy. Biurem kieruje dyrektor, powoływany i odwoływany przez Pierwszego Prezesa SN.

Nadzór judykacyjny

Sąd Najwyższy jako naczelny organ wymiaru sprawiedliwości sprawuje nadzór judykacyjny, czyli nadzór nad działalnością sądów powszechnych i szczególnych w zakresie orzekania, normuje to Konstytucja RP w art. 183 gdzie stanowi: „Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania”. Nadzór judykacyjny funkcjonuje jako nadzór instancyjny i pozainstancyjny. Nadzór instancyjny polega na rozpoznawaniu środków odwoławczych od orzeczeń sądów niższej instancji. Nadzór pozainstancyjny natomiast polega na podejmowaniu uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne. Jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, wojskowych lub SN ujawnią się rozbieżności w wykładni prawa, Pierwszy Prezes SN może przedstawić wniosek o ich rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu w składzie 7 sędziów. Z wnioskowaniem takim mogą również wystąpić rzecznik Praw Obywatelskich, Prokurator Generalny. Jeżeli SN uzna, że przedstawione zagadnienie wymaga wyjaśnienia, podejmuje uchwałę, a w przeciwnym razie odmawia jej podjęcia i umarza postępowanie. Skład 7 sędziów może przedstawić zagadnienie prawne składowi izby, natomiast izba - składowi 2 lub więcej izb lub pełnemu składowi SN. Uchwały pełnego składu SN, składu połączonych izb z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych.

Model środków zaskarżenia ( apelacja, rewizja, kasacja / skarga kasacyjna)

Apelacja (łac. appellatio - odwołanie) to odwołanie się od wydanego rozstrzygnięcia. W prawie sądowym apelacja jest środkiem odwoławczym od wyroku sądu pierwszej instancji do sądu drugiej instancji.

Apelacja przysługuje wyłącznie od wyroku sądu pierwszej instancji, czyli od pierwszego orzeczenia jakie zapadło w danej sprawie. Od wyroków wydanych w pierwszej instancji przez sąd rejonowy apelacja przysługuje do sądu okręgowego, natomiast jeśli wyrok w pierwszej instancji zapadł przed sądem okręgowym, sądem drugiej instancji jest sąd apelacyjny.

Prawo wniesienia apelacji przysługuje stronom postępowania, czyli: oskarżonemu, prokuratorowi, oskarżycielowi posiłkowemu, oskarżycielowi prywatnemu, obrońcy i powodowi cywilnemu

Apelację należy wnosić na piśmie, do sądu odwoławczego za pośrednictwem sądu pierwszej instancji, w terminie 14 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem.

Prawidłowo wniesiona i spełniająca wszelkie wymogi apelacja prowadzi do ponownego rozpatrzenia sprawy, przy uwzględnieniu dodatkowych, zawartych w niej, przesłanek. Nie wniesienie apelacji skutkuje uprawomocnieniem się wyroku sądu pierwszej instancji.

Rewizja z łac. revisio - ponowne widzenie, środek odwoławczy od orzeczeń sądu pierwszej instancji do sądu wyższej instancji w sprawach cywilnych i karnych

Kasacja to nadzwyczajny środek odwoławczy od prawomocnego wyroku sądu II instancji. Rozpoznaje ją Sąd Najwyższy. Kasacja przysługuje od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe. Występuje zarówno w postępowaniu karnym, jaki i w cywilnym.

Do wniesienia kasacji są uprawnione strony, poza tym wnoszona jest przez Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw Obywatelskich. Kasacja wnoszona przez stronę musi być sporządzona i podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. Obecnie są dwa rodzaje kasacji: kasacja zwyczajna, kasacja nadzwyczajna

Skarga kasacyjna jest to zwyczajny środek odwoławczy o charakterze dewolutywno-suspensywnym, przysługujący od orzeczenia wydanego w postępowaniu sądowo administracyjnym przez sąd I instancji. Możliwość wniesienia skargi kasacyjnej uzależniona jest od istnienia przesłanek jaj dopuszczalności oraz oparcia jej na określonych ustawowo przesłankach. Istotą tego środka odwoławczego jest doprowadzenie do skontrolowania przez Naczelny Sąd Administracyjny prawidłowości zastosowania i wykładni przepisów prawa oraz zachowania wymogów formalnych postępowania i w efekcie doprowadzenie do uchylenia zaskarżonego orzeczenia.

Nadzór administracyjny

Działalność administracyjna sądów ma na celu zapewnienie sądom odpowiednich warunków wykonywania ich zadań. Działalność administracyjna sądów należy do organów sądów oraz do urzędników; czynności z zakresu działalności administracyjnej sądów należą także do sędziów, jeżeli to wynika z przepisów prawa ( art. 8 prawo o ustroju sądów powszechnych). Zwierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów sprawuje Minister Sprawiedliwości osobiście oraz przez właściwą służbę nadzoru. Podstawowe zadania z zakresu zwierzchniego nadzoru nad działalnością administracyjną sądów bezpośrednio związaną z wykonywaniem wymiaru sprawiedliwości są wykonywane przez sędziów delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości w trybie określonym w art. 77 w/w ustawy.

Minister Sprawiedliwości może delegować sędziego, za jego zgodą, do pełnienia obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych w innym sądzie, Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej, na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego - w Sądzie Najwyższym, a na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego - w tym Sądzie, na czas określony, nie dłuższy niż dwa lata, albo na czas nieokreślony.

Minister Sprawiedliwości może delegować sędziego, za jego zgodą, na wniosek Przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa do pełnienia czynności w Biurze tej Rady.

Minister Sprawiedliwości może delegować sędziego na jego wniosek do pełnienia obowiązków w międzynarodowej sędziowskiej organizacji pozarządowej.

Jeżeli delegowanie sędziego następuje do innej miejscowości niż miejscowość, w której znajduje się miejsce służbowe sędziego, niebędącej miejscem jego stałego zamieszkania, sędziemu delegowanemu przysługuje prawo do nieodpłatnego zakwaterowania, w warunkach odpowiadających godności urzędu, albo zwrot kosztów zamieszkania w miejscu delegowania oraz świadczenia dodatkowe, rekompensujące niedogodności wynikające z delegowania poza stałe miejsce służbowe.

Prezes sądu okręgowego, po uzyskaniu zgody kolegium sądu okręgowego, może delegować sędziego sądu rejonowego albo sędziego sądu okręgowego do pełnienia obowiązków sędziego na obszarze właściwości tego samego sądu okręgowego, jednakże na czas nie dłuższy niż miesiąc w ciągu roku. Prezes sądu apelacyjnego, po uzyskaniu zgody kolegium sądu apelacyjnego, może delegować do sądu apelacyjnego sędziego sądu okręgowego z obszaru właściwości danego sądu apelacyjnego również na czas nie dłuższy niż miesiąc w ciągu roku.

Organy Sądu Najwyższego i organy samorządu Sądu Najwyższego

Organami SN są: Pierwszy Prezes SN, Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, zgromadzenie sędziów izby SN i Kolegium SN.

Pierwszy Prezes SN jest powoływany przez Prezydenta RP na 6 - letnią kadencję, spośród sędziów SN w stanie czynnym. Kieruje on pracami i reprezentuje SN oraz wykonuje czynności określone ustawą, regulaminem, powołuje i odwołuje przewodniczących wydziałów w izbach na wniosek Prezesa SN, a w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym reprezentuje SN.

Prezes SN jest zastępcą Pierwszego Prezesa SN i kieruje pracą poszczególnych izb. Powołuje go i odwołuje na wniosek Pierwszego PSN Prezydent RP, spośród sędziów SN w stanie czynnym.

Do kompetencji zgromadzenia sędziów izby SN należy omawianie corocznego projektu informacji o działalności izb, opiniowanie kandydatów na stanowiska sędziego SN, Prezesa SN, Pierwszego PSN i przewodniczących wydziałów, wybór 2 członków oraz zastępcy członka Kolegium SN. Zgromadzeniu przewodniczy Prezes SN.

Organami samorządu są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, zgromadzenie sędziów izby SN oraz Kolegium SN.

Do kompetencji Zgromadzenia Ogólnego Sędziów SN należy uchwalanie regulaminów wyborów kandydatów, dokonywanie wyboru kandydatów na stanowiska sędziego, pierwszego prezesa, 2 członków Krajowej Rady Sądownictwa, rozpatrywanie i przyjmowanie projektu informacji o działalności SN, podejmowanie uchwał w sprawach SN. Zgromadzeniu przewodniczy Pierwszy Prezes SN.

Kolegium SN tworzą: Pierwszy PSN, Prezesi SN, oraz sędziowie wybrani przez zgromadzenie sędziów izby SN na okres 3 lat. Jego przewodniczącym jest Pierwszy PSN. Do jego kompetencji należy ustalanie podziału czynności w SN, podejmowanie decyzji dotyczących wewnętrznych struktur organizacyjnych SN, opiniowanie projektów regulaminów, kandydatów na prezesów i stanowiska kierownicze w jednostkach administracyjnych, uchwalanie regulaminów organizacyjnych kancelarii Pierwszego PSN oraz Biura Studiów i Analiz SN.

Status sędziego Sądu Najwyższego

Sędzią SN może być osoba, która ma obywatelstwo polskie, pełnię praw, nieskazitelny charakter, ukończone studia prawnicze, wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej, ma dobry stan zdrowia i co najmniej 10 lat praktyki na stanowisku sędziego, prokuratora, adwokata, radcy i notariusza. Prawa i obowiązki sędziów SN są takie same jak sędziów sądów powszechnych. Inne są zasady wygaśnięcia stosunku służbowego, a mianowicie wygasa on z chwilą śmierci, zrzeczenia się, prawomocne zakazu zajmowania stanowiska sędziego lub utraty obywatelstwa polskiego lub przejścia w stan spoczynku - 70 lat. Może przejść w stan spoczynku na swój wniosek po ukończeniu 65 roku życia lub 65 roku życia jeżeli przepracował w SN co najmniej 9 lat. Wniosek o przejście sędziego w stan spoczynku wnosi również Kolegium SN, z powodu choroby lub utraty sił i uznania przez lekarza orzecznika ZUS za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego.

Trybunał Stanu - struktura i kompetencje

Podstawą funkcjonowania Trybunału Stanu jest Konstytucja RP oraz ustawa z dnia 26 marca 1982 roku o Trybunale Stanu. Zgodnie z art. 173 i 174 Konstytucji sądy i Trybunały są władzą niezależną i odrębną od innych władz, które mają prawo wydawania wyroków w imieniu RP. Trybunał Stanu jest organem sądowniczym, ale nie należy do sądów powszechnych ani do szczególnych. Odpowiedzialność przed TS ponoszą osoby zajmujące kluczowe stanowiska w państwie: Prezydent RP, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie RM, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes NIK, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Ministrowie, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, posłowie i senatorowie. Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, którymi osoby w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania naruszyły, chociażby nieumyślnie Konstytucje lub ustawę. Za czyny takie o ile nie wypełniają znamion przestępstwa lub przestępstwa skarbowego TS wymierza karę utratę czynnego i biernego prawa wyborczego we wszystkich wyborach, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych lub samorządowych, utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych. Za naruszenie zakazów odnoszących się do posła lub senatora TS orzeka pozbawienie mandatu poselskiego. Kary dotyczące utraty praw i zakazów mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat. W razie uznania przez TS chociażby nieumyślnego popełnienia czynów TS orzeka odpowiednio dla prezydenta złożenie z urzędu, a w odniesieniu do pozostałych osób - utratę zajmowanych stanowisk. Za czyny stanowiące przestępstwa w tym także skarbowe TS orzeka kary lub środki karne przewidziane w ustawie. Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu na wstępny wniosek złożony Marszałkowi Sejmu, przez co najmniej 140 członków Zgromadzenia. Urząd Prezydenta w takim momencie ulega zawieszeniu. Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą ZN podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN. Jeżeli ZN nie podejmuje uchwały umarza się postępowanie w sprawie. Prawo do pociągnięcia pozostałych osób do odpowiedzialności przed TS przysługuje wyłącznie Sejmowi. Wstępny wniosek może być złożony Marszałkowi Sejmu prze Prezydenta, co najmniej 115 posłów, komisję śledczą. Sejm podejmuje uchwałę o pociągnięciu do odpowiedzialności przed TS tych osób bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

TS zostaje wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji, zachowuje swoje kompetencje do czasu wyboru nowego składu TS.

Skład TS określony jest w Konstytucji w art. 199 i ustawie o TS. Składa się z przewodniczącego, 2 zastępców i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego oraz co najmniej połowa członków musza mieć kwalifikacje sędziów. Przewodniczącym TS jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Członkowie TS są niezawiśli w sprawowaniu funkcji sędziów i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Korzystają z immunitetu formalnego, zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej członka TS wyraża w drodze uchwały TS. TS jest sądem 1 i 2 instancji. W 1 instancji orzeka w składzie przewodniczącego i 4 członków, w 2 instancji w składzie przewodniczącego i 6 członków, z wyłączeniem sędziów, którzy uczestniczyli w rozpatrywaniu sprawy w 1 instancji. Jeżeli w sprawie pojawi się zagadnienie wymagające wykładni zasadniczej, TS może odroczyć sprawę w celu rozpatrzenia jej przez pełny skład TS.

Trybunał Konstytucyjny - struktura i kompetencje.

TK funkcjonuje na podstawie konstytucji oraz ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 roku o TK. Jest organem władzy sądowniczej, powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, której ratyfikacja wymaga zgody w ustawie, zgodności przepisów prawa, wydawane przez centralne organy państwowe z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, skargi konstytucyjnej wniesionej po wyczerpaniu drogi prawnej, sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, TK na wniosek Prezydenta stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją, TK na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić o takiej niemożności. Każdy sąd może przedstawić TK zapytanie prawne, co do wszelkich zgodności, jeżeli od odpowiedzi na pytanie zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sadem.

W skład TK wchodzi 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat. Sędzią TK może być osoba posiadająca kwalifikacje sędziego SN lub NSA i wyróżniająca się wiedza prawniczą. Kandydatów przedstawia, co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała zapada bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy posłów. Prezesa i wice powołuje Prezydent spośród 2 kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne. Sędziowie TK są niezawiśli w sprawowaniu swojej funkcji i podlegają tylko Konstytucji. Korzystają z immunitetu formalnego, zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej wyraża Zgromadzenie Sędziów TK. Sędzia TK odpowiada dyscyplinarnie za naruszenie przepisów prawa, uchybienie godności urzędu lub nieetyczne zachowanie, karą upomnienia, nagany lub usunięcia ze stanowiska sędziego TK. Sędzia przechodzi w stan spoczynku po ukończeniu swojej kadencji, ale ma prawo powrotu do poprzednio zajmowanego stanowiska.

Organami TK są: Zgromadzenie Ogólne oraz prezes TK. Zgromadzenie Ogólne tworzą sędziowie TK. Do kompetencji zgromadzania należy uchwalanie regulaminu TK, wybór kandydatów na prezesa i wice, uchwalanie statutu Biura Trybunału, projektu dochodów i wydatków. Prezes TK reprezentuje TK na zewnątrz oraz wykonuje czynności określone w regulaminie i ustawie.

Europejski Trybunał Praw Człowieka - struktura i kompetencje

Podstawą funkcjonowania ETPC jest konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 roku, zmieniona protokołami 3, 5, 8 oraz uzupełniona protokołem nr 2. ETPC stworzony został w celu zapewnienia przestrzegania zobowiązań wynikających z konwencji dla układających się stron.

Trybunał składa się z sędziów, których liczba jest równa licznie państw członków Rady Europy, wybieranych przez Zgromadzenie Parlamentarne w odniesieniu do każdego z państw członkowskich, większością głosów, w liczbie 3 kandydatów przedstawionych przez te państwa, na okres 6 lat. Mogą oni być wybierani ponownie, jednak kadencja połowy sędziów wybieranych w 1 wyborach upływa po 3 latach. Kadencja upływa również z chwila osiągnięcia przez sędziego 70 roku życia.

W celu rozpatrzenia wniesionych spraw Trybunał zasiada w składzie komitetów 3 sędziów, Izb 7 sędziów i Wielkiej Izby 17 sędziów. W składzie Izby i Wielkiej Izby zasiada z urzędu sędzia wybierany przez zainteresowane państwo. W składzie wielkiej Izby zasiada również Przewodniczący i wice Trybunału, przewodniczący izby oraz inni sędziowie zgodnie z regulaminem.

Trybunał przyjmuje skargi każdej osoby, organizacji pozarządowej lub grupy jednostek - ofiar naruszenia praw. Trybunał rozpatruje sprawę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych przewidzianych prawem wewnętrznym zgodnie ze wszystkimi zasadami prawa międzynarodowego lub jeśli sprawa została wniesiona w ciągu 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji. Trybunał nie rozpatruje skarg anonimowych lub co istoty identycznych ze sprawą już rozpatrzoną lub sprawą, która została poddana innej międzynarodowej procedurze dochodzenia i jeśli skarga nie zawiera nowych, istotnych informacji. Trybunał uznaje za niedopuszczalną każdą skargę indywidualną, niedającą się pogodzić postanowieniami konwencji lub protokołu, będącą nieuzasadniona lub naruszającą prawo do skargi. Państwa członkowskie Rady Europy są zobowiązani do przestrzegania ostatecznych wyroków Trybunału we wszystkich sprawach, w których są stronami.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości - struktura i kompetencje

ETS funkcjonuje na podstawie traktatów założycielskich, traktatu o UE z dnia 7 lutego 1992 roku, Statutu Trybunału Sprawiedliwości ustanowionego na podstawie art. 245 traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, przepisów proceduralnych zamieszczonych w Regulaminie ETS ustanowionym 19 czerwca 1991 roku.

W skład ETS wchodzi 15 sędziów i 8 rzeczników generalnych, powołanych przez każde z Państw Wspólnoty. Sędziami i rzecznikami mogą być osoby dające pełną gwarancję niezależności i odpowiadają warunkom wymaganym w ich krajach do objęcia najwyższych stanowisk sądowych bądź wyróżniają się wiedzą prawniczą. Każde z państw członkowskich ma swojego sędziego natomiast rzeczników mianuje się z 4 największych państw: Włochy, Niemcy, Francja i Wielka Brytania a pozostali desygnowani są przez mniejsze państwa na zasadzie rotacji. Kadencja sędziów i rzeczników trwa 6 lat, co 3 lata następuje zmiana połowy składu sędziowskiego i rzeczników generalnych. Zakończenie kadencji następuje również na skutek śmierci, rezygnacji, upływu czasu, na który został mianowany i zwolnienia z funkcji na podstawie jednomyślnej decyzji składu, który uznał, że sędzia lub rzecznik nie spełnia warunków do zajmowania stanowiska. Sędziom i rzecznikom przysługuje immunitet jurysdykcyjny uniemożliwiający ściganie i prowadzenie postępowania przeciwko nim w czasie pełnienia funkcji, immunitet podatkowy obejmujący zwolnienie z opodatkowania wynagrodzenia, immunitet celny umożliwiający przywożenie i wywożenie ruchomości i samochodów, immunitet w sprawach imigracyjnych dotyczący małżonka i członków rodziny, prawo do świadczeń socjalnych i ułatwienia związane z obrotem walutowym. Sędziowie wybierają spośród siebie Prezesa Trybunału, pełniącego funkcje sądowo-administracyjne, przez 3 lata lub ponownie. Na roczną kadencję wybierany jest Pierwszy Rzecznik Generalny, zajmujący się przydzielaniem spraw poszczególnym rzecznikom. ETS obraduje na sesjach plenarnych, jedynie z przerwą wakacyjna i świąteczną, może orzekać w izbach 3 lub 5 osobowych, w składzie Wielkiej Izby albo w pełnym składzie. W skład Wielkiej Izby wchodzi 11 sędziów, w tym prezesi izb 5-osobowych. Kierownictwo administracyjne nad ETS sprawuje Sekretarz mianowany na 6-letnia kadencję, pełni on funkcje sądowe oraz zarządza finansami ETS. Administracja ETS jest zorganizowana w 5 dyrektoriatów: I - Wydział biblioteczny i Wydział badań i dokumentacji, II - Dyrektoriat tłumaczeń, III - Dyrektoriat tłumaczenia symultanicznego, IV - D. Informacyjny, V - D. Administracyjny.

ETS pełni funkcję sądu konstytucyjnego, międzynarodowego, administracyjnego, cywilnego i sądu pracy.

Siedzibą jest Luksemburg, a językiem urzędowym język francuski.

Izba morska - struktura i kompetencje

Izba morska to organ quasi- sądowy powołany do ustalania okoliczności faktycznych w sprawach wypadków morskich. Ustrój izb morskich, ich funkcje oraz reguły postępowania reguluje ustawa z dnia 1 grudnia 1961 roku o izbach morskich. Organem I instancji jest Izba Morska w Gdańsku przy Sadzie Okręgowym w Gdańsku i Izba Morska w Szczecinie, zaś w II instancji Odwoławcza Izba Morska przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku.

W skład izby morskiej wchodzi przewodniczący oraz 1 lub więcej wice i ławnicy. Przewodniczącego i wice powołuje i odwołuje Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z właściwym ministrem do spraw gospodarki morskiej spośród sędziów sądów powszechnych posiadających znajomość zagadnień morskich. Oprócz sędziów w działalności izb morskich biorą udział ławnicy powoływani przez właściwego ministra na okres 3 lat spośród osób posiadających wysokie kwalifikacje zawodowe i praktykę w sprawach rozpoznawanych przez izby morskie z listy kandydatów przedstawionych przez przewodniczących uzgodnionej z Zarządem Głównym Związku Zawodowego Marynarzy i Portowców. Kandydaci na ławnika są zgłaszani przewodniczącym przez urzędy morskie, jednostki uprawiające żeglugę i rybołówstwo morskie, stocznie okręgowe i inne jednostki zainteresowane zapobieganiem wypadkom morskim oraz zarządy okręgów Związku Zawodowego Marynarzy i Portowców i osoby wyznaczone przez Dowództwo Marynarki Wojennej i Straży Granicznej. Nadzór zwierzchni nad izbami morskim sprawuje Minister Sprawiedliwości nad przewodniczącym i wice oraz nad trybem postępowania przed izbami oraz właściwy minister do spraw gospodarki morskiej w pozostałym zakresie.

Do właściwości izb morskich należy orzekanie w sprawach wypadków morskich tj. zdarzeń na morzu lub wodach połączonych a polegających na zatonięciu, zaginięciu, opuszczeniu, zderzeniu statków, zetknięciu statku z dnem, z przeszkodą, uderzeniu statku w budowlę, urządzenie lub instalację, powstanie pożaru lub wybuch statku, zanieczyszczenie środowiska, zagrożenia albo ograniczenia bezpieczeństwa statku lub znajdujących się na nim osób, zaginięciu człowieka przebywającego na statku, śmierci lub uszczerbku na zdrowiu człowieka w związku z pracą lub pobytem na statku, zachowaniem się statku, działaniem lub stanem jego urządzeń lub właściwości jego ładunku o ile wypadki te dotyczą polskiego statku albo statku o obcej przynależności, jeżeli wypadek nastąpił na polskich morskich wodach wewnętrznych lub polskim morzu terytorialnym.

Izby morskie orzekają, co do okoliczności faktycznych a nie sporów, co do prawa. Orzeczenia wydawane przez izby morskie, co do zasady nie spełniają funkcji represyjnej, poza tym, że na ich podstawie można pozbawić na czas od roku do 5 lat prawa do wykonywania zawodu w częściowym lub pełnym zakresie. Orzeczenie takie ma charakter prewencyjny, co wyraża się w wydawaniu zaleceń zapewniających bezpieczeństwo żeglugi morskiej i przeciwdziałanie wypadkom. Ustalone przez izbę okoliczności faktyczne mogą posiadać znaczenie prejudykacyjne dla postępowań sądowych cywilnych lub karnych. Izby morskie są właściwe, co do nakładania grzywien na osoby winne niedopełnienia zgłoszenia o wypadku morskim lub udzielenia wyjaśnień, co do okoliczności, przyjmowania protestów morskich i prowadzenie rejestru okrętowego.

Zapis na sąd polubowny

Sąd polubowny jest organem niepaństwowym powoływanym do rozstrzygania spraw cywilnych wolą stron w granicach obowiązującego prawa, przez co zostaje wyłączona właściwość sądu państwowego. Postępowanie przed sądem polubownym cechuje szybkość i mniejszy nakład kosztów. Sądy polubowne stanowią prywatny wymiar sprawiedliwości uregulowany w 3 księdze pierwszej części kpc.

Podstawą umocowania sądu polubownego w zakresie rozpoznawania spraw cywilnych jest tzw. zapis na sąd polubowny, uznawany za umowę cywilnoprawną o skutkach procesowych, gdyż zawierana poza procesem przez podmioty niebędące jeszcze jego stronami. Umowa taka może poddawać właściwości sądu polubownego spór już powstały lub mogący powstać w przyszłości z oznaczonego stosunku prawnego. W pierwszym przypadku zapis określa się mianem kompromisu, zaś w drugim mianem klauzuli arbitrażowej. Zapis może stanowić odrębną umowę lub jedną z klauzul zawartej w treści umowy głównej. Granice przedmiotowe zapisu na sąd polubowny określa art. 697 kpc, przewidując możliwość poddania właściwości sądów polubownych sporów o prawa majątkowe w zakresie postępowania rozpoznawczego. Zapis, którego treść kształtowała się w oparciu o autonomię woli stron może wskazywać arbitrów i superarbitra lub sposób ich powoływania, a także tryb postępowania i podstawy orzekania. Skutkiem ważnego dokonanego zapisu na sąd polubowny jest wyłączenie sprawy spod kognacji ( rozpatrywania sprawy) sądów powszechnych. Zapis na sąd polubowny powinien być sporządzony w formie pisemnej i podpisany przez obie strony.

Arbiter sądu polubownego

Arbitrem, czyli członkiem składu orzekającego lub superarbitrem, czyli przewodniczącym składu orzekającego może być każda osoba z wyjątkiem sędziego sądu powszechnego, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca z pełni praw publicznych i obywatelskich praw honorowych. Arbitrem może być również cudzoziemiec. Arbitrem nie może być osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, a także osoba fizyczna posiadająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych lub jej nieposiadająca. Wybór arbitrów w liczbie równej dla obu stron należy, co do zasady do obu stron sporu. Arbitrzy są zobowiązania do jednomyślnego wyboru przewodniczącego sądu polubownego - superarbitra. Wyznaczeni arbitrzy w ramach swej działalności rozstrzygającej pozostają niezależni od stron sporu. Zapis, co do zasady traci moc, w wypadku, gdy wyznaczony arbiter lub superarbiter uchylił się od wykonywania swojego obowiązku lub, gdy wykonanie tego obowiązku staje się niemożliwe np. z powodu śmierci. Strona może żądać wyłączenia arbitra lub superarbitra z tych samych przyczyn, które uzasadniają wyłączenie sędziego.

Międzynarodowy arbitraż handlowy

Międzynarodowy arbitraż handlowy, zgodnie z art. 1, ust. 1 konwencji europejskiej o międzynarodowym arbitrażu handlowym sporządzony w Genewie w dniu 21 kwietnia 1961, oznacza rozstrzyganie sporów wynikających przy dokonaniu transakcji handlu międzynarodowego między osobami fizycznymi i prawnymi, które w chwili zawierania umów o arbitraż mają stałe miejsce zamieszkania bądź swoją siedzibę w różnych państwach. Podstawę rozpatrywania sprawy przez sąd arbitrażowy określa pisemna umowa stron tzw. zapis na sąd arbitrażowy, w której strony powinny dokładnie oznaczyć spór już zaistniały ( klauzula kompromisarska) lub stosunek, z którego sporu mogą wyniknąć w przyszłości tzw. klauzula arbitrażowa. Podmiotem zapisu na sąd arbitrażowy mogą być transakcje handlu międzynarodowego. Autonomia woli stron wyraża się w przyznaniu im uprawnienia do wyboru prawa właściwego dla rozstrzygnięcia sporu oraz swobodzie decydowania o sposobie powołania i składzie sądu arbitrażowego, a także regułach postępowania przed tym sądem. Zgodnie z art. 4 konwencji europejskiej o międzynarodowym arbitrażu handlowym, strony mogą według swego uznania poddać spór rozstrzygnięciu stałej instytucji arbitrażowej zgodnie z jej regulaminem lub arbitrażowi ad hoc, polegającemu na rozpatrywaniu sporów przez arbitrów mianowanych w konkretnej sprawie. Strony mogą wskazać gotowy regulamin określający zasady i tryb postępowania. Stałe instytucje arbitrażowe nie rozpoznają sporów, lecz prowadzą administrację procesów arbitrażowych, działają na podstawie posiadanych regulaminów, określających ich ustrój i funkcje w postępowaniu arbitrażowym. Istniejące stałe instytucje arbitrażowe to: Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu, M. Rada ds. Arbitrażu Handlowego przy ONZ, Sąd Arbitrażowy Bawełny w Gdyni itd.

Wyrok sądu arbitrażowego podlega uznaniu i wykonaniu według norm konwencyjnych. Nad sądem arbitrażowy nadzór sprawuje sąd państwowy, poprzez realizację uprawnienia do rozpatrywania skargi o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego.

Arbitraż społeczny

Kolegium arbitrażu społecznego działające przy sądzie okręgowym przy wydziale pracy i ubezpieczeń społecznych rozpoznaje sporu zakładowe i wielozakładowe pomiędzy pracownikami a pracodawcą lub pracodawcami dotyczące warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związków pracowników. Podstawą prawną działalności kolegium arbitrażu społecznego jest art. 16 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych i oparte na niej rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie trybu postępowania przed kolegiami oraz uchwała rady państwa z dnia 30 grudnia 1982 roku - Regulamin Postępowania przed kolegiami arbitrażu społecznego. W skład kolegium wchodzi jako przewodniczący sędzia sądu wyznaczony przez prezesa oraz 6 członków wyznaczonych po 3 przez każdą ze stron. Członkiem kolegium może zostać osoba posiadająca obywatelstwo polskie korzystająca z pełni praw cywilnych i obywatelskich, która ukończyła 26 lat. Do chwili rozpoczęcia postępowania strony mogą wskazywać właściwy tryb postępowania, który powinien być stosowany w toku sprawy. Kolegium kieruje się zasadą słuszności i sprawiedliwości w zbiorowych stosunkach pracy, czyli z zasadami współżycia społecznego. W przypadku braku unormowań szczególnych przed kolegium znajdują zastosowanie odpowiednio przepisy kpc. Postępowanie przed kolegium jest wszczynane na wniosek strony prowadzącej spór zbiorowy w interesie pracowników. W toku postępowania kolegium arbitrażowe nakłania strony do zawarcia porozumienia, w odmiennym wypadku wydawane jest orzeczenia rozstrzygające spór lub posiadające charakter zalecenia.

Organy Samorządowego Kolegium Odwoławczego

Samorządowe Kolegia Odwoławcze działające na podstawie ustawy z dnia 12 października 1994 roku o samorządach kolegialnych odwoławczych są organami wyższego stopnia powoływanymi do rozstrzygania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej, należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego. Są one właściwe do rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji.

Organami Samorządowego Kolegium Odwoławczego są zgromadzenie ogólne kolegium oraz prezes kolegium. W skład zgromadzenia kolegium wchodzą prezes, wice i pozostali członkowie kolegium. Zwoływane jest ono przez prezesa, co najmniej 2 razy do roku, bądź na pisemny wniosek, co najmniej połowy członków kolegium w terminie 14 dni od daty jego złożenia. Zgromadzeniu przewodniczy prezes. Do właściwości zgromadzenia należy uchwalanie regulaminu organizacyjnego kolegium, wybór członków komisji konkursowej uprawnionej do wyłonienia kandydatów na członków kolegium, przyjmowanie rocznej informacji o działalności kolegium wybór kandydatów na prezesa. Prezes kieruje pracami kolegium, reprezentuje kolegium na zewnątrz, przedkłada roczną informację o działalności kolegium Prezesowi Rady Ministrów i sejmikowi województwa, opracowuje projekt regulaminu, zgłasza wniosek o ustalenie liczby członków, przewodniczy pracom komisji konkursowej, czuwa nad jednolitością orzecznictwa oraz sprawnością pracy, wyznacza przewodniczących składów orzekających, nawiązuje i rozwiązuje stosunek pracy z etatowymi członkami kolegium oraz z pracownikami biura kolegium.

W skład SKO wchodzą prezes, wice i członkowie kolegium etatowi i pozaetatowi.

Prezesa powołuje i odwołuje na wniosek zgromadzenia ogólnego kolegium, Prezes Rady Ministrów, spośród 2 etatowych członków na 6-letnią kadencję. Wybór prezesa jest w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów, w obecności, co najmniej 3/5 swojego składu.

Wiceprezesa kolegium powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek prezesa kolegium spośród etatowych członków kolegium.

Członka powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek prezesa kolegium, zgłoszonego po uzyskaniu opinii zgromadzenia ogólnego kolegium, przyjętej w głosowaniu tajnym, większością głosów w obecności co najmniej połowy jego składu. Etatowym członkiem może być obywatel polski korzystający z pełni praw, prawnik lub po administracji z wysokim poziomem wiedzy oraz doświadczeniem zawodowym z zakresu administracji publicznej, niekarny za przestępstwo z winy umyślnej. Pozaetatowym członkiem może zostać obywatel polski posiadający pełnie praw, wyższe wykształcenie, wysoki poziom wiedzy i doświadczenie zakresu administracji publicznej, niekarany. Powołanie członków etatowych następuje na czas nieokreślony, zaś pozaetatowych na okres 6 lat, po 3 latach następuje wymiana połowy członków. Odwołanie członka kolegium następuje na wniosek prezesa kolegium i następuje w wypadku rezygnacji, skazania prawomocnym wyrokiem, utratą obywatelstwa lub pozbawieniem praw publicznych. Członkostwa w kolegium nie można łączyć ze sprawowaniem mandatu posła lub senatora, radnego, zatrudnieniem w urzędzie gminy, starostwie lub urzędzie marszałkowskim. Członkowie kolegium w zakresie wykonywania swoich czynności korzystają z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszowi publicznemu.

Kompetencje Urzędu Patentowego RP

Urząd Patentowy jest centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach z zakresu własności przemysłowej, podlegającym Radzie Ministrów. Nadzór nad jego działalnością sprawuje minister właściwy do spraw gospodarki. Do kompetencji UP należy przyjmowanie i badanie zgłoszeń przedmiotów własności przemysłowej tj. wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych, topografii układów scalonych, orzekanie w sprawie przyznawania podmiotom krajowym i zagranicznym patentów, praw ochronnych, praw z rejestracji, oraz wydawanie dowodów dokonania zgłoszenia i dokumentów stwierdzających udzielenie tych praw, wydawanie decyzji w trybie postępowania spornego, prowadzenie rejestru udzielonych patentów, praw ochronnych i praw z rejestracji oraz wydawanie osobom zainteresowanym wyciągów z tych rejestrów.

UP prowadzi rejestry: patentowy, wzorów użytkowych, przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych, topografii układów scalonych. Ponadto da zadań UP należy wydawanie „Wiadomości Urzędu Patentowego” i „Biuletynu Urzędu patentowego” zawierających oficjalne ogłoszenia dotyczące własności przemysłowej. UP współdziała z organami administracji rządowej w sprawach związanych z zabezpieczeniem w kraju i za granicą interesów RP w zakresie ochrony własności przemysłowej, opracowuje projekty ustaw i innych aktów normatywnych i opiniuje już gotowe dokumenty, uczestniczy w pracach organów międzynarodowych związanych z przynależnością RP do Światowej Organizacji Własności Intelektualnej, rozwija współpracę z urzędami patentowymi innych państw, gromadzi i upowszechnia informacje o ochronie własności przemysłowej, udziela informacji i wyjaśnień przepisów, inicjuje studia oraz prace badawcze, organizuje i prowadzi działalność wspierającą badania naukowe i prace rozwojowe, wszystko w zakresie ochrony własności przemysłowej.

Postępowanie przed Urzędem Patentowym RP

Do postępowań w zakresie spraw rozpatrywanych przez UP, stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania administracyjnego lub postępowania cywilnego, w zależności od charakteru sprawy. W postępowaniu zgłoszeniowym przed UP, mającym charakter postępowania administracyjnego, rozpatrywane są wnioski o udzielenie patentów, praw ochronnych i praw z rejestracji, jeżeli przy ich rozpatrywaniu nie powstaje spór pomiędzy osobami uprawnionymi. Stroną w takich sprawach w postępowaniu przed UP jest zgłaszający, a jej pełnomocnikiem może być tylko rzecznik patentowy. O udzielonych w drodze decyzji patentach, prawach ogłasza się w organie publikacyjnym „Wiadomości UP”, a zgłoszeniu wynalazku, wzoru użytkowego, znaku towarowego w „Biuletynie UP”. Od decyzji UP służy stronie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Od prawomocnej decyzji UP służy prawo do umotywanego sprzeciwu, w terminie 6 miesięcy od opublikowania informacji o udzielonym prawie. Na decyzje oraz postanowienie UP przysługuje skarga do sądu administracyjnego.

Postępowanie w sprawach spornych rozpatrywanych przez UP toczy się przed kolegium orzekającym do spraw spornych. Jest wszczynane na pisemny wniosek podmiotu zainteresowanego. UP jest związany granicami wniosku i podstawą prawną wskazaną przez wnioskodawcę. UO dąży do rozstrzygnięcia spraw w terminie 6 miesięcy od daty złożenia wniosku. W stadium wstępnym UP bada, czy wniosek spełnia wymogi formalne, jeżeli nie UP wzywa wnioskodawcę do usunięcia usterek i braków w terminie 30 dni pod rygorem umorzenia postępowania. W razie stwierdzenia spełnienia warunków formalnych UP doręcza stronom postępowania spornego odpisy wniosku, wyznaczając jednocześnie termin do nadesłania pisemnej odpowiedzi na wniosek. Po upływie terminu odpowiedzi na wniosek UP wyznacza termin rozprawy, o czym zawiadamia strony lub pełnomocników. Z przebiegu rozprawy sporządza się protokół, który podpisuje przewodniczący składu orzekającego i protokolant. Po przeprowadzeniu postępowania spornego UP wydaje decyzję podejmowaną zwykłą większością głosów. Decyzje UP podlegają ogłoszeniu. Do postępowania spornego przed UP w sprawach nieuregulowanych w ustawie Prawo własności przemysłowej stosuje się przepisy kpa i kpc.

Przy wykonywaniu zadań UP współdziała i dokonuje uzgodnień z właściwymi organami administracji rządowej oraz organizacjami społecznymi i związkami zawodowymi. Udziela również pomocy organom samorządu terytorialnego.

Struktura Komisji Prawa Autorskiego i jej kompetencje

Komisja Prawa Autorskiego jest powołana do działania na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych, przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w składzie 40 arbitrów. Członkowie KPA nie mogą bez ważnych powodów odmówić funkcji arbitra lub superarbitra. Kandydatów na członków Komisji przedstawiają organizacje zbiorowego zarządzania, stowarzyszenia twórców, artystów, wykonawców, producentów. Kadencja członków trwa 3 lata. Przed tym terminem członka można odwołać, gdy zrzeknie się swojej funkcji, zostanie skazany prawomocnym wyrokiem lub ze względu na chorobę nie jest w stanie pełnić funkcji członka Komisji PA. KPA stanowi zespół zaufania publicznego, posiadającego wiedzę i doświadczenie na polu korzystania z utworów, który może bezstronnie rozstrzygać o zasadach wynagrodzeń w zakresie zbiorowego zarządzania lub orzekać na zasadach sądu polubownego w przypadkach spornych. Komisja orzeka w zespołach 3-osobowych lub 7-osobowych. Członkowie KPA w ramach wykonywania funkcji są niezależni. Do zadań KPA należy zatwierdzanie tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub artystycznych wykonań objętych zbiorowym zarządzaniem, wskazywanie organizacji właściwej w zakresie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub pokrewnymi, w przypadku gdy na danym polu działa więcej niż jedna organizacja zbiorowego zarządzania, a twórca lub artysta wykonawca nie należy do żadnej z tych organizacji albo nie ujawnił swego autorstwa, rozstrzygania sporów dotyczących stosowania konkretnych tabel wynagrodzeń.

Modele prokuratury

Prokuratura zaliczana jest do państwowych organów ochrony prawnej. Jej organizację oraz zadania określa ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie
Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 1992 r. — Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie utworzeni prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości, rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 15 grudni 1998 r. w sprawie tworzenia, znoszenia oraz ustalania siedzib i terytorialnego zakresu działania wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 września 2002 r. w sprawi aplikacji sądowej i prokuratorskiej, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 kwietnia 2003 r. w sprawie aplikacji prokuratorskiej w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury.

Współcześnie, polska prokuratura ukształtowana jest według modelu mieszanego francusko—radzieckiego. Jak podnosi się w doktrynie, działalność prokuratury należy uznać za odrębny kierunek działalności
państwa. Obejmuje ona badanie określonych stosunków społecznych pod kątem zgodności postępowania ich podmiotów z prawem obowiązującym oraz formułowanie wniosków, kierowanych do innych organów, co do sposobu przywrócenia stanu zgodnego z prawem lub zapobiegnięcia naruszenia prawa w przyszłości (kontrola legalności). Przyjmuje się, że uprawnienia do podejmowania stanowczych rozstrzygnięć nadane prokuraturze nie wynikają z jej funkcji, lecz są jej przydane dodatkowo.

Klasyfikacja prokuratora

Prokuratorem może zostać osoba, która posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, jest nieskazitelnego charakteru, ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra w Polsce lub zagraniczne uznane w Polsce, jest zdolna, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora, ukończyła 26 lat, złożyła egzamin prokuratorski lub sędziowski, pracowała w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego, co najmniej rok albo odbyła w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.
Na prokuratora w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury może być powołany tylko oficer zawodowy lub oficer służby okresowej. Warunek złożenia egzaminu i pracy w charakterze asesora lub pełnienia służby nie dotyczy profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii Nauk oraz w instytucjach naukowo—badawczych i w innych placówkach naukowych; sędziów oraz oficerów, którzy w sądach wojskowych zajmowali stanowiska sędziów; adwokatów oraz radców prawnych, którzy wykonywali ten zawód, co najmniej przez okres 3 lata. Wymóg uprzedniej pracy w charakterze asesora lub służby we właściwych jednostkach organizacyjnych prokuratury nie dotyczy także notariusza. Kandydat na stanowisko prokuratorskie jest obowiązany przedstawić informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą jego osoby i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora. Prokurator Generalny zasięga od właściwego organu Policji informacji o każdym z kandydatów do objęcia stanowiska prokuratorskiego. Prokurator składa ślubowanie wobec Prokuratora Generalnego. Ustawa o prokuraturze wprowadza zakaz podejmowania przez prokuratora dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo—dydaktycznym lub naukowym jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków prokuratora. Prokuratorowi nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków prokuratora, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu prokuratora.

Ponadto prokurator nie może:
1) być członkiem zarządu, rady nadzorczej tub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego lub spółdzielni;
2) być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą;
3) posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały o wartości wyższej niż 10% kapitału zakładowego;
4) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.
Prokurator jest obowiązany postępować zgodnie ze ślubowaniem prokuratorskim oraz stale podnosić kwalifikacje zawodowe. W okresie zajmowania stanowiska prokurator nie może należeć do partii politycznej ani brać udziału w żadnej działalności politycznej. Prokuratorowi ubiegającemu się o mandat posła, senatora lub radnego udziela się urlopu bezpłatnego na czas kampanii wyborczej. Czas pracy prokuratora jest określony wymiarem jego zadań. Prokurator jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczność sprawy, o których w postępowaniu przygotowawczym, a także poza jawną rozprawą sądową, powziął wiadomość w związku ze sprawowaną funkcją. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po ustaniu stosunku służbowego; ustaje natomiast, gdy prokurator składa zeznania jako świadek w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem, chyba, że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo takiemu ważnemu interesowi prywatnemu, który nie jest sprzeczny z celami wymiaru sprawiedliwości. W takich wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić prokuratora Prokurator Generalny. W razie powołania prokuratora do niezawodowej służby wojskowej, jego prawa i obowiązki służbowe ulegają zawieszeniu na czas trwania służby. Prokurator zachowuje jednak swoje stanowisko i prawo do wynagrodzenia, a czas służby wojskowej wlicza się do okresu stosunku służbowego na stanowisku prokuratora. Prokurator powołany do niezawodowej służby wojskowej odbywa ją w sądownictwie wojskowym, wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury lub wojskowych organach obsługi prawnej. Prokurator mianowany, powołany lub wybrany do pełnienia funkcji w organach państwowych, samorządu terytorialnego, służby dyplomatycznej, konsularnej lub w organach organizacji międzynarodowych oraz ponadnarodowych działających na podstawie umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską jest obowiązany zrzec się swojego stanowiska, chyba, że przechodzi w stan spoczynku. Prokurator Generalny może delegować prokuratora do innej jednostki organizacyjnej prokuratury, Ministerstwa Sprawiedliwości lub innej jednostki organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej, zgodnie z kwalifikacjami prokuratora stanowiska.
Prokurator powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury może zostać odwołany przez Prokuratora Generalnego, jeżeli mimo dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny karą dyscyplinarną, popełnił przewinienie służbowe. Przed podjęciem decyzji w tej sprawie Prokurator Generalny wysłuchuje wyjaśnień prokuratora, chyba, że nie jest to możliwe, oraz zasięga opinii zebrania prokuratorów Prokuratury Krajowej albo opinii właściwego zgromadzenia prokuratorów w prokuraturze apelacyjnej. Prokurator Generalny odwołuje prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, w przypadku, gdy zrzekł się on stanowiska prokuratora. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury na wniosek Ministra Obrony Narodowej w wypadkach, gdy przepisy o służbie wojskowej przewidują zwolnienie z zawodowej służby wojskowej. Stosunek służbowy prokuratora wygasa po upływie trzech miesięcy od doręczenia zawiadomienia o odwołaniu, chyba, że na wniosek zainteresowanego prokuratora określono krótszy termin,
Prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby prokuratorskiej oraz prawomocne orzeczenie sądu skazujące prokuratora na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych, zakazu zajmowania stanowiska prokuratora lub na karę degradacji, pociąga za sobą z mocy prawa utratę stanowiska prokuratora. Stosunek służbowy prokuratora wygasa także z dniem utraty przez niego obywatelstwa polskiego.

Aplikacja prokuratorska

Aplikacja prokuratorska polega na przygotowaniu aplikanta do należytego wykonywania obowiązków prokuratora i trwa 3 lata. Aplikantem prokuratury (etatowym lub pozaetatowym) może być mianowana osoba posiadająca obywatelstwo polskie i korzystająca z pełni praw cywilnych i obywatelskich, nieskazitelnego charakteru, która ukończyła wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce. Aplikantem wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury może być mianowany tylko oficer zawodowy albo oficer służby okresowej. Aplikanta prokuratury mianuje na czas określony (i zwalnia), oznaczony w akcie mianowania w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury prokurator apelacyjny, zaś w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury Naczelny Prokurator Wojskowy. Przed podjęciem obowiązków aplikant powszechnej jednostki prokuratury składa ślubowanie wobec prokuratora apelacyjnego, zaś aplikant wojskowej jednostki prokuratury wobec Naczelnego Prokuratora Wojskowego. Aplikant może występować przed sądem rejonowym w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach w postępowaniu uproszczonym. Aplikanci powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury za naruszenie swoich obowiązków ponoszą odpowiedzialność porządkową lub dyscyplinarną na zasadach obowiązujących mianowanych urzędników państwowych. Po ukończeniu aplikacji obowiązuje aplikanta złożenie egzaminu przed komisją powołaną przez Prokuratora Generalnego. W wypadku nieprzystąpienia do egzaminu, niedostatecznego wyniku egzaminu końcowego lub niemianowana asesorem z uwagi na brak możliwości uzyskania kwalifikacji do wykonywania zadań na tym stanowisku aplikant wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury skierowany zostaje do innej służby w siłach zbrojnych, chyba, że w myśl przepisów ustawy lub przepisów o służbie wojskowej podlega zwolnieniu z zawodowej albo okresowej służby wojskowej.
Po złożeniu egzaminu prokuratorskiego aplikant może być prokuratury mianowany na stanowisko asesora prokuratury. Asesorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury mianuje i zwalnia Prokurator Generalny, a asesorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury — Naczelny Prokurator Wojskowy.
Prokurator Generalny może powierzyć asesorowi powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, a Naczelny Prokurator Wojskowy asesorowi wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury na czas określony, nieprzekraczający trzech lat, pełnienie czynności prokuratorskich, jednakże bez prawa udziału w postępowaniu przed sądem apelacyjnym i okręgowym, sporządzania środków zaskarżania i wniosków do Sądu Najwyższego oraz występowania w postępowaniu przed Sądem Najwyższym. Asesor prokuratury nieposiadający uprawnień do pełnienia czynności prokuratorskich może występować w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach w postępowaniu uproszczonym. Do asesorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące prokuratorów tych prokuratur, a do asesorów wojskowych przepisy dotyczące prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury. Prokurator Generalny może, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, zwolnić asesora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury ze służby. Naczelny Prokurator Wojskowy zwalnia asesora wojskowej jednostki organizacyjnej ze służby w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury, jeżeli nie został on powołany na stanowisko prokuratora w terminie sześciu miesięcy od dnia upływu okresu, na który powierzono asesorowi pełnienie czynności prokuratorskich. W takim przypadku asesora przenosi się do dyspozycji Ministra Obrony Narodowej lub określonego przez niego organu.

Kompetencje Prokuratury

Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Zadania te Prokurator Generalny i podlegli mu prokuratorzy wykonują przez prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami, wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli, podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach, sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności, prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania, zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji, zaskarżanie niezgodnych z prawem uchwał organów samorządu terytorialnego lub rozporządzeń wojewody, koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe, współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa, współpracę z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych, opiniowanie projektów aktów normatywnych oraz podejmowanie innych czynności określonych w przepisach szczególnych.

Zasady organizacji prokuratury

Do zasad organizacji prokuratury przedstawiających modelowo umiejscowienie prokuratury w systemie organów państwowych należą:

1) zasada jednolitości (zwaną również zasadą niepodzielności), według której wszystkie jednostki organizacyjne prokuratury stanowią jedną organizacyjną całość, a ich czynności uznaje się za dokonane w imieniu całej prokuratury;

2) zasadę centralizmu, zakładającą podporządkowanie wszystkich jednostek organizacyjnych prokuratury jedynemu w państwie i jednoosobowemu organowi centralnemu (Ministrowi
Sprawiedliwości, pełniącemu funkcję Prokuratora Generalnego);

3) zasadę jednoosobowego kierownictwa, zgodnie, z którą całością prokuratury jak i każdą jej jednostką organizacyjną kieruje organ jednoosobowy (jedna osoba);
4) zasadę hierarchicznego podporządkowania, zakładającą podporządkowanie jednostek organizacyjnych prokuratury niższego szczebla, jednostkom wyższego szczebla, a w ramach poszczególnych jednostek prokuratury, podporządkowanie służbowe prokuratorów swym przełożonym.

Zasada niezależności posiada mieszany charakter i polega na tym, że prokuratura ani organizacyjnie, ani w ramach zależności prowadzonej działalności nie jest podporządkowana innym organom państwowym. Co do zasady prokurator przy dokonywaniu czynności wchodzących w zakres jego zadań jest niezależny od terenowych organów administracji państwowej i samorządowej, ale jednocześni podlega prokuratorowi przełożonemu. Prokurator jest obowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i poleceni przełożonego prokuratora. Polecenie dotyczące treści czynności procesowej prokurator przełożony wydaje na piśmie, a na żądani prokuratora wraz z uzasadnieniem. W razie przeszkody w doręczeniu polecenia w formie pisemnej, dopuszczalne jest przekazani polecenia ustnie, z tym, że przełożony jest obowiązany niezwłoczni potwierdzić je na piśmie. Jeżeli prokurator nie zgadza się z poleceniem, może żądać zmiany polecenia lub wyłączenia go od wykonania czynności albo od udziału w sprawie. Takie żądanie prokurator obowiązany jest zgłosić w formie pisemnej wraz z uzasadnienie przełożonemu, który wydał polecenie. O wyłączeniu rozstrzyga ostatecznie prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem, który wydał polecenie. Prokurator przełożony, który nie uwzględnił żądani prokuratora zmiany polecenia lub wyłączenia go od wykonani czynności albo od udziału w sprawie, przejmuje odpowiedzialność służbową za treści czynności, wówczas prokurator występujący z żądaniem obowiązany jest wykonać polecenie. Jeżeli po wydaniu polecenia, a przed jego wykonaniem lub podczas wykonywania nastąpi istotna zmiana ustaleń faktycznych, uzasadniająca potrzebę wydania odmiennego polecenia, prokurator wykonujący polecenie niezwłocznie informuje o tym przełożonego lub zwierzchnika, a gdy nie jest to możliwe wykonuje polecenie, z uwzględnieniem powstałej zmiany lub odstępuje od wykonania, natychmiast informując o tym wydającego polecenie.
Zapatrywania prawne i wskazania prokuratora nadrzędnego, co do dalszego postępowania, zawarte w treści decyzji podjętej w trybie instancyjnym, są wiążące dla prokuratorów prokuratury niższego stopnia.
Polecenie dotyczące treści czynności procesowej, wydane przez prokuratora przełożonego innego niż prokurator bezpośrednio przełożony, nie może obejmować sposobu zakończenia postępowania przygotowawczego i postępowania przed sądem. W przypadku, gdy w postępowaniu sądowym ujawnią się nowe okoliczności, prokurator samodzielnie podejmuje decyzje związane z dalszym tokiem tego postępowania. Prokurator przełożony w razie stwierdzenia oczywistej obrazy prawa przy prowadzeniu sprawy wytyka, niezależnie od innych uprawnień, właściwemu prokuratorowi uchybienie, po uprzednim zażądaniu wyjaśnień. Stwierdzenie i wytknięcie uchybienia nie wpływa na rozstrzygnięcie sprawy. Prokurator, któremu wytknięto uchybienie może, w terminie siedmiu dni, złożyć pisemne zastrzeżenie do prokuratora przełożonego, który wytknął uchybienie. W razie wniesienia zastrzeżenia, prokurator przełożony uchyla wytknięcie uchybienia albo przekazuje sprawę do rozpoznania sądowi dyscyplinarnemu. W razie stwierdzenia oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa, prokurator przełożony jest obowiązany żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko prokuratorowi, który obrazy się dopuścił.
Do gwarancji niezależności prokuratora zalicza się w szczególności jego nieusuwalność ze stanowiska, z wyjątkiem przypadków wskazanych w ustawie. Niezależność gwarantuje również posiadany przez prokuratora immunitet materialny, polegający na uchyleniu karalności czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych oraz immunitet formalny (względny), wyłączający dopuszczalność prowadzenia postępowania karnego, w toku którego może nastąpić pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sprawcy czynu zabronionego, prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego ani zatrzymany bez zgody przełożonego dyscyplinarnego; nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do wydania zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej wolno przedsięwziąć tylko czynności niecierpiące zwłoki, zawiadamiając o tym niezwłocznie prokuratora przełożonego. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie prokuratora zatrzymanego na gorącym uczynku, Za wykroczenie prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie). Również ustawowy zakaz przynależności prokuratora do partii politycznych i brania udziału w działalności politycznej, piastowania mandatu posła i senatora oraz innych funkcji czy wykonywania zajęć, które przeszkadzałyby w pełnieniu obowiązków prokuratora lub uchybiały godności urzędu bądź podważały zaufanie do jego bezstronności należy zaliczyć do takich gwarancji.

Zasada działania prokuratury.

Do zasad działania prokuratury doktryna zalicza:
1) zasadę legalizmu, przejawiającą się w obowiązku podejmowania przez prokuraturę działania za pomocą wszelkich dostępnych jej środków prawnych, w każdym przypadku naruszenia lub zagrożenia prawa;
2) zasadę bezstronności (obligującej do zachowania obiektywizmu w ramach wszystkich podejmowanych czynności) i równego traktowania wszystkich obywateli (stanowiącą konsekwencję zasady równości wszystkich obywateli wobec prawa, niezależnie od jakichkolwiek kryteriów wyróżniających) oznaczającej wymóg działania prokuratora wyłącznie na podstawie prawa i przy użyciu środków w nim wskazanych, bez względu na podmiot, wobec którego środki te będą (lub już są) stosowane;
3) zasadę działania z urzędu, wyrażającą się w postulacie działania prokuratury zawsze z własnej inicjatywy (niezależnie od inicjatywy czynników zewnętrznych) w przypadku zagrożenia lub naruszenia prawa;

4) zasadę współpracy z innymi organami państwowymi, organizacjami społecznymi i spółdzielczymi, nakładającej na prokuraturę obowiązek ścisłego współdziałania z innymi podmiotami w zakresie ochrony prawa;
5) zasadę substytucji, polegającą na możliwości zlecania podległym prokuratorom przez prokuratora przełożonego wykonania czynności należących do jego zakresu działania , z wyjątkiem przypadków zastrzeżenia pewnych czynności do jego wyłącznej kompetencji przez ustawę oraz wyłączenia przez ustawę właściwości w tym zakresie prokuratora podwładnego;
6) zasadę dewolucji, polegającej na możliwości przejęcia i prowadzenia przez prokuratora wyższego rzędu każdej czynności, która w świetle obowiązującego prawa należy do kompetencji prokuratora niższego rzędu;
7) zasadę indyferencji oznaczającą niezależność skutku czynności w postaci jej ważności od zmian podmiotowych w trakcie jej dokonywania (niezależnie od osoby prokuratora, czynność traktowana jest jako dokonywana przez prokuraturę stanowiącą jedność);
8) zasadę jednoosobowego dokonywania czynności, zakładającą dokonywanie każdej czynności należącej do właściwości prokuratury przez prokuratora jednoosobowo.

Prokuratura Generalna

Zgodnie z art. 1 ust. 1 u. prok. prokuraturę stanowią Prokurator Generalny (jako naczelny organ prokuratury; funkcję tę z urzędu sprawuje Minister Sprawiedliwości) oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Funkcję Prokuratora Generalnego sprawuje Minister Sprawiedliwości. Jest on zarazem przełożonym prokuratorów powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych. Prokuratorami wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, wojskowych prokuratur okręgowych i wojskowych prokuratur garnizonowych. Prokuratorami Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu są prokuratorzy Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej oraz prokuratorzy oddziałowych komisji ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej. Prokurator Generalny podejmuje wszelkie czynności związane z funkcjonowaniem prokuratury, kieruje jej działalnością osobiście bądź przez zastępców, wydaje zarządzenia, wytyczne oraz polecenia. Może przedsiębrać wszelkie czynności należące do zakresu działania prokuratury lub zlecać ich wykonanie podległym sobie prokuratorom. W szczególności, posiada uprawnienie do składania wniosków o rozstrzygnięcie przez Sąd Najwyższy ujawnionych w orzecznictwie sądów powszechnych, wojskowych lub Sądu Najwyższego rozbieżności w wykładni prawa, unieważnienie prawomocnego orzeczenia wydanego w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądu w chwili orzekania, jeżeli to orzeczenie nie może być wzruszone w trybie przewidzianym w ustawach o postępowaniach sądowych, stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny zgodności aktów normatywnych z Konstytucją RP. Prokurator Generalny może być uczestnikiem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz uczestniczyć w Zgromadzeniu Ogólnym Trybunału Konstytucyjnego. Na podstawie upoważnienia udzielonego przez Trybunał Konstytucyjny lub Trybunał Stanu, prowadzi odpowiednie postępowania przygotowawcze. Posiada uprawnienie do wydawania wiążących wytycznych w zakresie postępowania przygotowawczego. Prokurator Generalny może wystąpić do naczelnych i centralnych organów administracji państwowej o usprawnienie działalności podległych im jednostek w zakresie postępowania przygotowawczego i o podjęcie odpowiednich środków w celu przeciwdziałania przestępczości, w tym również o wydanie lub zmianę określonych przepisów. Prokurator Generalny i Naczelny Prokurator Wojskowy, przedstawia Prezydentowi RP wnioski w przedmiocie ułaskawienia osób skazanych przez sądy. Prokurator Generalny może określić funkcje w prokuraturach apelacyjnych, okręgowych i rejonowych, na które powołuje prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji prokurator apelacyjny. Prokurator Generalny, w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, może określić funkcje w wojskowych prokuraturach okręgowych i wojskowych prokuraturach garnizonowych, na które powołuje prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji Naczelny Prokurator Wojskowy.

55. Rzecznik Interesu Publicznego - status

Rzecznik interesu Publicznego jest organem reprezentującym interes publiczny w postępowaniu lustracyjnym, działającym na podstawie ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 roku o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne. RZIP chroniąc interes i bezpieczeństwo Państwa, bada wiarygodność oświadczeń dotyczących służby lub pracy w organach bezpieczeństwa państwa, składanych przez osoby ubiegające się o urzędy lub stanowiska publiczne, a w przypadku ich niezgodności z prawdą lub faktu zatajenia przez osoby podlegające obowiązkowi składania takich oświadczeń zwraca się z wnioskiem do organu orzekającego o wydanie rozstrzygnięcia w tej sprawie. RZIP posiada tylko uprawnienia kontrolne, bez możliwości ingerowania w sferę prawną osoby składającej oświadczenie. Sprawy rozpatrywane w postępowaniu lustracyjnym zostały powierzone wymiarowi sprawiedliwości., a mianowicie Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie ( Wydział Lustracyjny ).

RZIP oraz jego zastępcy są powoływani oraz odwoływani przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego na 6-letnią kadencję, która ustaje ona z chwilą śmierci lub odwołania w momencie: zrzeczenia się stanowiska, stwierdzenia prawomocnym orzeczeniem Sądu Lustracyjnego niezgodności z prawdą jego oświadczenia, długotrwałej przeszkody uniemożliwiającej wykonywanie obowiązków, skazania prawomocnym wyrokiem. Na stanowisko RZIP może być powołany obywatel polski spełniający warunki wymagane do zajmowania stanowiska sędziego, wyróżniający się wiedzą prawniczą, niebędący tajnym współpracownikiem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu. RZIP obowiązują zakazy: łączenia funkcji oraz wykonywania innych zajęć zawodowych poza zajmowaniem stanowiska profesora szkoły wyższej, należenia do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością piastowanego urzędu. W zakresie wykonywania zadań RZIP i jego zastępcy podlegają wyłącznie Konstytucji i ustawom. Do zadań RZIP należy:

Analiza oświadczeń wpływających do Sądu lustracyjnego
Zbieranie niezbędnych informacji do prawdziwej oceny oświadczeń
Składania wniosku do Sądu Lustracyjnego o wszczęcie postępowania lustracyjnego
Przedstawianie Prezydentowi RP, Sejmowi, senatowi, Prezesowi RM i Pierwszemu Prezesowi Sądu najwyższego corocznej informacji o swojej działalności,

Upoważnia to RZIP do żądania przedstawienia mu dokumentów i wyjaśnień, zeznań świadków, dlatego też ma pełny dostęp do dokumentacji, ewidencji i pomocy informatycznej zgromadzonej przez organy państwowe.

56. Lustrator w spółdzielni

Lustrator spółdzielni jest podmiotem uprawnionym do przeprowadzania lustracji w spółdzielni, wyznaczonym przez związek rewizyjny, w którym dana spółdzielnia jest zrzeszona lub Krajową Radę Spółdzielczą na podstawie ustawy z dnia 16 września 1982 roku - Prawo Spółdzielcze. Kryteria klasyfikacyjne lustratorów oraz tryb przeprowadzenia lustracji określa Krajowa Rada Spółdzielcza . Lustrator musi posiadać odpowiednie przygotowanie zawodowe, praktykę w dziedzinie spraw gospodarczych związanych z działalnością spółdzielni oraz gwarancję sumiennego wykonywania czynności zawodowych. Jeżeli działalność lustratora jest niezgodna z prawem lub lustrator nie zachowuje w tajemnicy wiadomości o działalności spółdzielni uzyskanej przy lustracji Krajowa rada spółdzielcza z własnej inicjatywy lub na wniosek związku rewizyjnego może pozbawić lustratora jego uprawnień. Ustawa Prawo Spółdzielcze nakłada na spółdzielnie obowiązek poddania się lustracji przynajmniej 1 na trzy lata, równocześnie ustawa przewiduje możliwość przeprowadzenia lustracji w każdym czasie na wniosek spółdzielni. Lustracja obejmuje badanie legalności, gospodarności i rzetelności działalności spółdzielni w jej całokształcie lub wybranym wycinku. Celem lustracji jest również działalność prewencyjna, lustrator jest kontrolerem spółdzielni i jej doradcą. W zakresie przeprowadzenia lustracji lustrator posiada uprawnienia do przeglądania ksiąg i wszelkich dokumentów oraz do bezpośredniego sprawdzania jej stanu majątkowego, a organy i pracownicy spółdzielni są zobowiązani udzielania mu wyjaśnień i pomocy. Uchylanie się od tych obowiązków może stanowić podstawę do odwołania członków zarządu lub rady nadzorczej spółdzielni. Z czynności lustracyjnych lustrator sporządzą protokół, który składa radzie nadzorczej i zarządowi spółdzielni. Protokół ten ma moc dokumentu urzędowego.

57. Kompetencje NIK

Zadaniem NIK jest kontrola całokształtu działalności bądź wykonania budżetu państwa, aktów normatywnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej oraz finansowo-administracyjnej przeprowadzana w oparciu o kryteria zagwarantowane przez ustawodawcę, a mianowicie:

legalność jako zgodność działania podmiotu kontrolowanego z obowiązującym prawem
gospodarność jako konieczność uzyskania optymalnych rezultatów na podstawie poniesionych jak najmniejszych nakładów przez podmiot kontrolowany
celowość jako zgodność założonego celu i sposobu jego realizacji z osiągniętym efektem działalności
rzetelność jako zgodność prowadzonej przez podmiot kontrolowany działalności z pozanormatywnymi - wymagania wiedzy i techniki oraz zasadami dobrej wiary )

W ramach działalności obligatoryjnej NIK bada działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych. Fakultatywnie natomiast NIK może badać działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych w zakresie jak wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne. NIK, co do zasady podejmuje kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów na wniosek Prezydenta RP, Prezesa RM oraz z własnej inicjatywy. NIK dokonuje kontroli na podstawie rocznych lub kwartalnych planów prac uchwalanych przez Kolegium NIK, które przedstawia Sejmowi lub doraźnie, podejmowane w szczególnych przypadkach a mianowicie: kontrola rozpoznawcza - badanie wstępne, kontrola sprawdzająca - badaniu sposobu wykorzystywania uwag pokontrolnych i kontrola skargowa - rozpoznanie skarg i wniosków. NIK przedkłada Sejmowi: analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, informację o przeprowadzonych kontrolach zleconych przez Sejm, na wniosek Prezydenta RP, Prezesa RM, wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów wynikających z prowadzenia działalności publicznej, wystąpienia zawierające wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności osób wchodzących w skład organów państwowych, sprawozdanie roczne ze swojej działalności. Tryb wykonywania prze NIK obowiązków wobec Sejmu określa regulamin. NIK przedkłada Prezydentowi wyniki kontroli prowadzonych na jego wniosek oraz na wniosek Sejmu, Prezesa RM. NIK przedkłada Prezesowi RM wyniki kontroli przeprowadzonych na jego wniosek. Delegatury NIK przedkładają natomiast właściwym wojewodom wyniki z kontroli dotyczących działalności terenowych organów administracji.

58. Kompetencje Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Do kompetencji Prezesa UOKK należą:

sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
wydawanie decyzji w sprawach przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję, w sprawach koncentracji lub podziałów przedsiębiorców oraz przeciwdziałania praktykom naruszające zbiorowe interesy konsumentów
prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych
przygotowywanie projektów rządowych programów rozwoju konkurencji oraz rządowej polityki konsumenckiej
nadzorowanie pomocy publicznej dla przedsiębiorców udzielanej na podstawie odrębnych przepisów
dokonywanie oceny skuteczności oraz efektywności pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom
współpraca z innymi organami i organizacjami międzynarodowymi o podobnym zakresie działań
wykonywanie zadań i kompetencji organu ochrony konkurencji państwa członkowskiego UE
opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących praktyk ograniczających konkurencję i ochrony konsumentów
opiniowanie takich aktów
przedkładanie Radzie Ministrów okresowych sprawozdań z realizacji rządowych programów rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej
podejmowanie czynności wynikających z przepisów o zwalczanie nieuczciwej konkurencji
występowanie do jednostek i organów ochrony prawnej o wykonanie badań przestrzegania praw konsumenckich
nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów przeznaczonych dla konsumentów
monitorowanie systemu kontroli wyrobów produktów
inicjowanie badań towarów i usług

Kompetencje Prezesa UOKK można podzielić na orzecznicze i pozaorzecznicze. Pierwsze są wykonywane w wypadkach wskazanych w ustawie o ochronie konkurencji bądź konsumentów. Drugie to uprawnienia administracyjno-organizacyjne lub opiniotwórcze.

Ustawa upoważnia Prezesa do wydawania decyzji w licznych sprawach: naruszeń zasad uczciwej konkurencji i zakazie jej praktyki. Od tych decyzji przysługuje odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie 2-tygodniowym od daty jej doręczenia. Postępowanie w takich sprawach toczy się według kpc o postępowanie w sprawach gospodarczych.

59. Przymus adwokacki

Status adwokata i organizację adwokatury reguluje głównie ustawa z dnia 26 maja 1982 r. — Prawo o adwokaturze. Adwokatura (inaczej palestra) jest najstarszym organem pomocy prawnej, a sam wyraz advocatus pochodzący z łaciny oznacza „przywołany na pomoc”. Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej osobom fizycznym, podmiotom gospodarczym oraz jednostkom organizacyjnym, tzn. organom państwowym lub samorządowym, osobom prawnym, organizacjom społecznym lub politycznym oraz innym podmiotom nieposiadającym osobowości prawnej. Pomoc prawna świadczona przez adwokata polega w szczególności na:

1) udzielaniu porad prawnych,

2) sporządzaniu opinii prawnych,

3) opracowywaniu projektów aktów prawnych,

4) występowaniu przed sądami i urzędami,

5) innych czynnościach.

Z pełnomocnictwem procesowym wiąże się zagadnienie przymusu adwokackiego, czy też ściślej adwokacko—radcowskiego. Oznacza to ograniczenie tzw. zdolności postulacyjnej strony, tzn. zdolności do osobistego, samodzielnego działania w postępowaniu przez dany podmiot, zwłaszcza w wypadku bezwzględnego przymusu adwokackiego. Pod tym ostatnim pojęciem kryją się sytuacje, w których w danej procedurze przewidziano konieczność korzystania z zastępstwa pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. W doktrynie wskazuje się, że uzasadnieniem tego typu wymogów jest fakt, że większość stron procesowych nie ma znajomości prawa czy doświadczenia niezbędnego do prowadzenia procesu i w związku z tym prowadzenie sprawy winno być niekiedy pozostawione pełnomocnikom procesowym posiadającym poziom wykształcenia równy sędziowskiemu. Po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, od 5 lutego 2005 r., zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych obowiązuje w postępowaniu przed Sądem Najwyższym, a także dotyczy czynności procesowych k.p.c. związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowanych przed sądem niższej instancji. Od bezwzględnego przymusu adwokacko—radcowskiego zwolnione są osoby mające określone kwalifikacje prawnicze. Chodzi o sytuację, gdy stroną lub jej przedstawicielem albo pełnomocnikiem jest sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, a także, gdy stroną lub jej przedstawicielem ustawowym jest adwokat lub radca prawny. Polska procedura cywilna nie przewiduje, w przeciwieństwie na przykład do niektórych legislatur stanowych w USA, tzw. względnego przymusu adwokackiego, tzn. sytuacji, w której pełnomocnikiem strony może być jedynie adwokat.

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewiduje przymus adwokacko—radcowski co do skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz zażalenia, którego przedmiotem jest odrzucenie takiej skargi

60. Niezawisłość adwokata i jej granice

Adwokaturę stanowi ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Jest ona powołana do udzielania pomocy prawnej i współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa. Adwokatura spełnia istotne funkcje publicznoprawne — jest jednym ze współczynników prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Aby zapewnić adwokatom prawidłowe, czyli swobodne, wolne od nacisków, wykonywanie swych zadań, prawo o adwokaturze stanowi, że adwokat w wykonywaniu swoich obowiązków zawodowych podlega tylko ustawom i w czasie wykonywania czynności zawodowych korzysta z pełnej swobody i niezawisłości. Polega ona na wyłączeniu adwokata spod wpływu wszelkich czynników zewnętrznych i jakichkolwiek wskazówek, co do sposobu prowadzenia sprawy czy to ze strony organów państwowych, sądu, prokuratury, czy też organów samorządowych. Z uwagi na szczególny stosunek osobistego zaufania ze strony klienta, adwokat musi mieć zapewnioną możliwość podejmowania samodzielnych decyzji. Z tego względu istnieją gwarancje niezależnego, samodzielnego wykonywania swych zadań przez adwokata. Do nich należą:

1) szeroka ochrona prawna adwokata,

Adwokat podczas i w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych korzysta z ochrony prawnej. Zamach na jego godność lub nietykalność jest zamachem na funkcjonariusza publicznego. Również tytuł zawodowy „adwokat” podlega ochronie prawnej.

2) immunitet adwokacki,

Adwokaci, wyposażeni są w tzw. immunitet materialny. Zapewnia on niekaralność, a więc wyłączenie spod odpowiedzialności karnej osób wyposażonych w immunitet materialny, co do pewnej kategorii czynów karalnych. W wypadku adwokata nadużycie wolności słowa i pisma, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej. Jest to immunitet bezwzględny, tzn. nie może być przez żaden organ uchylony. Nadużycie wolności słowa i pisma przez adwokata, stanowiące zniewagę lub zniesławienie osoby nienależącej do kręgu wymienionych osób, powoduje odpowiedzialność dyscyplinarną i kamą. Za wykroczenia, adwokaci odpowiadają na ogólnych zasadach.

3) tajemnica zawodowa,

Adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej. Ma to zapewnić zaufanie klienta, oczekującego od adwokata poufności i dyskrecji tajemnicy. Obowiązek ten nie może być ograniczony w czasie. Adwokata nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę. Odpowiednie regulacje zawierają też ustawy procesowe. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.

4) jednokierunkowość pomocy prawnej udzielanej przez adwokata,

Jednokierunkowość pomocy prawnej oznacza zakaz pomocy prawnej w wypadku konfliktu interesów adwokata i klienta. Jest ograniczeniem typu podmiotowego, przypominającym instytucję wyłączenia sędziego, zakazującym adwokatowi reprezentowania klientów, których interesy są w sprzeczności, choćby się na to zgodzili, np. adwokat udzielił wcześniej pomocy prawnej stronie przeciwnej w tej samej sprawie lub w sprawie z nią związanej, brał udział w tej sprawie, wykonując funkcję publiczną, osoba, przeciwko której ma prowadzić sprawę, jest jego klientem, choćby w innej sprawie, adwokat, będący dla niego osobą bliską, prowadzi sprawę lub udzielił on już pomocy prawnej stronie przeciwnej w tej samej sprawie czy w sprawie z nią związanej.

5) formy wykonywania zawodu,

Jedną z głównych cech adwokatury na całym świecie jest jej niezależność od innych organów państwowych oraz traktowanie zawodu adwokata jako wolnego zawodu. W związku z tym prawo o adwokaturze zakazuje adwokatowi wykonywania zawodu, jeżeli pozostaje w stosunku pracy. Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim lub w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej.

6) niepołączalność zawodu adwokata z wykonywaniem pewnych zajęć,

Oprócz ustawowego zakazu wykonywania zawodu, przy jednoczesnym pozostawaniu w stosunku pracy, kodeks etyki adwokackiej zawiera zakaz łączenia zawodu adwokata z wykonywaniem zajęć, które uwłaczałyby godności zawodu lub ograniczały niezawisłość adwokata. W szczególności za kolidujące z wykonywaniem zawodu adwokackiego uznano: zajmowanie stanowiska zarządcy w cudzym przedsiębiorstwie, sprawowanie funkcji członka zarządu łub prokurenta w spółkach prawa handlowego lub członka dyrekcji banku, zawodowe pośrednictwo przy transakcjach handlowych oraz prowadzenie kancelarii adwokackiej w tym samym lokalu z osobą prowadzącą inną działalność, sprzeczną z zasadami etyki adwokackiej.

7) honorarium adwokackie,

Z uwagi na formy wykonywania wolnego zawodu adwokata, opłaty za czynności adwokackie ustalane są w umowie z klientem. Mimo że zasady etyki adwokackiej o tym nie wspominają, jednak zobowiązanie się klienta do zapłacenia adwokatowi części korzyści uzyskanych w wyniku procesu, jest zakazane w Polsce i w całej Unii Europejskiej. Wysokość opłat za czynności adwokackie przed organami wymiaru sprawiedliwości, stanowiąca podstawę do zasądzenia przez sądy kosztów zastępstwa prawnego i kosztów adwokackich określił Minister Sprawiedliwości. Są w nim określone stawki minimalne, jednak sąd może, z uwagi na rodzaj i zawiłość sprawy, ustalić opłatę wyższą niż stawka minimalna, jednak nie przekraczającą jej sześciokrotności.

8) samorządność adwokatury

9) odpowiedzialność dyscyplinarna

61. Kwalifikacje adwokata

Na listę adwokatów może być wpisany ten, kto:
1) jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata,
2) korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) odbył w Polsce aplikację adwokacką i złożył egzamin adwokacki. Przez nieskazitelność należy rozumieć takie cechy charakteru, jak szlachetność, prawość uczciwość. Są to cechy wartościujące konkretną osobę nie w sferze intelektualnej i profesjonalnej, lecz etyczno— moralnej. Wyrażenie ustawowe „dotychczasowe zachowanie” oznacza postępowanie osoby ubiegającej się o wpis na listę adwokacką do czasu wpisania na tę listę, i to takie zachowanie, postępowanie, odpowiadające ocenom moralnym i etycznym, które gwarantuje właściwe wykonywanie zawodu adwokata. Za czyny dokonane przed wpisem na listę adwokatów adwokat nie ponosi odpowiedzialności dyscyplinarnej, a są one oceniane według reguł, które stanowią, że okręgowa rada adwokacka może skreślić adwokata z listy adwokatów w związku z czynem popełnionym przed wpisem na listę, jeżeli czyn ten nie był znany okręgowej radzie adwokackiej w chwili wpisu, a stanowiłby przeszkodę do wpisu wyroki Wymagań odbycia aplikacji adwokackiej i złożenia egzaminu nie stosuje się do profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych, osób, które co najmniej przez trzy lata zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora lub wykonywały zawód notariusza, osób, które mając kwalifikacje sędziowskie, prokuratorskie lub notarialne przynajmniej przez 3 lata wykonywały zawód radcy prawnego, osób które odbyły aplikację radcowską przewidzianą w przepisach o radcach prawnych i złożyły egzamin radcowski oraz przynajmniej trzy lata wykonywały zawód radcy prawnego. Jednak osoby, które wykonywały zawód sędziego lub prokuratora, nie mogą w ciągu dwóch lat od zaprzestania wykonywania tego zawodu wykonywać zawodu adwokata w okręgu tej izby adwokackiej, w której zajmowały powyższe stanowisko. Zakaz ten nie dotyczy sędziów Trybunału Konstytucyjnego I Trybunału Stanu, Sądu Najwyższego, sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz prokuratorów Prokuratury Krajowej. O wpisie na listę adwokatów decyduje okręgowa rada adwokacka, która zawiadamia w terminie 30 dni Ministra Sprawiedliwości o każdej uchwale o wpisie na listę adwokatów lub aplikantów adwokackich, jak i o odmowie wpisu. Wpis na listę adwokatów lub aplikantów adwokackich uważa się za dokonany, jeżeli Minister Sprawiedliwości nie sprzeciwi mu się w terminie 30 dni od daty otrzymania uchwały wraz z aktami osobowymi wpisanego. Sprzeciw wymaga uzasadnienia. Decyzja Ministra Sprawiedliwości może być zaskarżona do sądu administracyjnego przez zainteresowanego lub organ samorządu adwokackiego w terminie 30 dni od daty doręczenia tej decyzji. Okręgowa rada adwokacka podejmuje uchwałę dotyczącą wpisu na listę adwokatów, wyznaczając jednocześnie siedzibę zawodową, kierując się w tym względzie koniecznością prawidłowego rozmieszczenia adwokatów w celu zapewnienia ludności należytej pomocy prawnej. Przed rozpoczęciem wykonywania czynności zawodowych adwokat składa wobec dziekana ślubowanie.

62. Samorząd i organizacja adwokatury

Adwokaturę (palestrę) stanowi ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Adwokatura zorganizowana jest na zasadach samorządu zawodowego, co oznacza, że posiada ona swoje organy oraz jest samorządna, tzn. rządzi się sama, ale nie znaczy to, że pozostaje poza wszelką kontrolą ze strony państwa. Przejawia się to w uprawnieniach Ministra Sprawiedliwości w stosunku do adwokatów i organów adwokatury, np. prawo sprzeciwu przeciwko wpisowi na listę adwokatów, prawo udziału w postępowaniu dyscyplinarnym przedstawiciela Ministra Sprawiedliwości oraz możliwość złożenia kasacji itd.
Organami adwokatury są: Krajowy Zjazd Adwokatury, Naczelna Rada Adwokacka, Wyższy Sąd Dyscyplinarny oraz Wyższa Komisja Rewizyjna. Członkami organów mogą być tylko adwokaci. Do zadań samorządu zawodowego adwokatury należy tworzenie warunków do wykonywania ustawowych zadań adwokatury, reprezentowanie adwokatury i ochrona jej praw, sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o wykonywaniu zawodu adwokata, doskonalenie zawodowe adwokatów i kształcenie aplikantów adwokackich, ustalanie i krzewienie zasad etyki zawodowej oraz dbałość o ich przestrzeganie, jak również sprawowanie zarządu majątkiem samorządu adwokackiego i rozporządzanie nim.
Naczelna Rada Adwokacka, izby adwokackie i zespoły adwokackie mają osobowość prawną. Kadencja organów adwokatury, organów izb adwokackich i zespołów adwokackich trwa 3 lata, jednak są one obowiązane działać do czasu ukonstytuowania się nowo wybranych organów. Członkowie tych organów mogą być odwołani przed upływem kadencji przez organ, który ich wybrał. Wybory do organów adwokatury oraz organów izb adwokackich i zespołów adwokackich odbywają się w głosowaniu tajnym przy nieograniczonej liczbie kandydatów. W Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej i w prezydiach okręgowych rad adwokackich nie można sprawować tej samej funkcji dłużej niż przez 2 następne kadencje. Nie można łączyć mandatów ustawowych organów samorządu adwokackiego. Krajowy Zjazd Adwokatury stanowią delegaci wybrani w proporcji do liczby członków izby, ustalonej przez Naczelną Radę Adwokacką, jednak nie mniej niż sześciu delegatów z każdej izby. Krajowy Zjazd Adwokatury odbywa się, co 3 lata. Zjazd zwołuje Naczelna Rada Adwokacka. Powinien się on odbyć w ciągu miesiąca od daty dokonania wyborów we wszystkich izbach adwokackich. Nadzwyczajny Krajowy Zjazd może być zwołany na żądanie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, Wyższej Komisji Rewizyjnej, co najmniej 1/3 członków Naczelnej Rady Adwokackiej albo, co najmniej 1/3 okręgowych rad adwokackich. Do zakresu działania Krajowego Zjazdu Adwokatury należy m.in. wybór prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, prezesa Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej, adwokatów wchodzących w skład Naczelnej Rady Adwokackiej, członków i zastępców członków Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej, udzielanie Naczelnej Radzie Adwokackiej absolutorium, wytyczanie kierunków działania samorządu adwokackiego, ustalanie liczby izb adwokackich.
Naczelną Radę Adwokacką tworzą: prezes Naczelnej Rady Adwokackiej, adwokaci wybrani przez Krajowy Zjazd Adwokatury w liczbie odpowiadającej liczbie dziekanów okręgowych rad adwokackich, nie więcej jednak niż 8 adwokatów z tej samej izby oraz dziekani okręgowych rad adwokackich. Siedzibą Naczelnej Rady Adwokackiej jest Warszawa. Do zakresu działania Naczelnej Rady Adwokackiej należy m.in.:
— reprezentowanie adwokatury,
— uchylanie sprzecznych z prawem uchwał zgromadzenia izby,
— nadzór nad działalnością Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, okręgowych rad adwokackich oraz nadzór nad kształceniem aplikantów przez te rady,
— ustalanie zasięgu terytorialnego izb adwokackich oraz ich siedzib,
— rozpoznawanie odwołań od uchwał okręgowych rad adwokackich,
— udzielanie opinii o projektach aktów prawodawczych oraz przedstawianie wniosków i postulatów w zakresie tworzenia i stosowania prawa. Wyższy Sąd Dyscyplinarny składa się z 23 członków oraz 3 zastępców członków. Rozpoznaje on w składzie 3 sędziów jako instancja odwoławcza sprawy rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne. Prezes Wyższego Sądu Dyscyplinarnego uczestniczy w posiedzeniach Naczelnej Rady Adwokackiej oraz składa jej okresowe informacje o stanie spraw dyscyplinarnych. Wyższa Komisja Rewizyjna wykonuje kontrolę finansowej i gospodarczej działalności Naczelnej Rady Adwokackiej oraz kontrolę wykonywania uchwał Krajowego Zjazdu Adwokatury. Minister Sprawiedliwości zwraca się do Sądu Najwyższego o uchylenie sprzecznych z prawem uchwal organów adwokatury, w terminie 6 miesięcy od daty ich doręczenia. Minister Sprawiedliwości może ponadto zwrócić się do Krajowego Zjazdu Adwokatury lub do Naczelnej Rady Adwokackiej o podjęcie uchwały w określonej sprawie należącej do ich właściwości. Uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej powinna być podjęta w terminie miesiąca.

63. Kompetencje radców prawnych

Ustawa o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 r., normuje kompetencje i kwestię samorządu radców prawnych. Wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej. Radca prawny świadczy pomoc prawną podmiotom gospodarczym, jednostkom organizacyjnym oraz osobom fizycznym, z wyłączeniem spraw rodzinnych, opiekuńczych i karnych. Wyłączenie to nie obejmuje występowania w sprawach karnych w charakterze pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego i powoda cywilnego, jeżeli są to instytucje państwowe lub społeczne albo przedsiębiorcy, oraz występowania w charakterze pełnomocnika interwenienta i podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. Radca prawny nie może, więc być obrońcą w sprawach karnych, ale może być obrońcą w sprawach o wykroczenia. Od 1996 r. radca prawny niewykonujący zawodu w ramach stosunku pracy uzyskał możliwość wykonywania pomocy prawnej na rzecz osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami Radca prawny może wykonywać zawód, podobnie jak adwokat we własnej kancelarii oraz w spółce cywilnej jawnej partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę, a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej. Nie istnieją jednak zespoły zrzeszające radców prawnych na wzór zespołów adwokackich.

Radca prawny może również wykonywać zawód na podstawie umowy cywilnoprawnej oraz w ramach stosunku pracy, czego adwokatowi nie wolno. Osobom fizycznym radca prawny może jednak udzielać pomocy prawnej tylko w ramach wykonywania zawodu w kancelarii radcy prawnego lub wskazanych spółkach, bez jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy. W przeciwnym wypadku zachodzi nieważność postępowania.

Radca prawny, wykonujący zawód w takich formach jak adwokat lub w ramach umowy cywilnoprawnej, jest przedstawicielem wolnego zawodu, czego nie można powiedzieć o radcy prawnym wykonującym zawód w ramach stosunku pracy. Jednakże również radca prawny zatrudniony na podstawie umowy o pracę korzysta z przymiotu niezależności (niezawisłości). Przejawia się to m.in. tym, że:

— zajmuje on samodzielne stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej;

— nie można polecać mu wykonania czynności wykraczającej poza zakres pomocy prawnej;

— radca prawny nie jest związany poleceniem, co do treści opinii prawnej i prowadzi samodzielnie sprawy przed organami orzekającymi;

— jednostka organizacyjna zapewnia udział radcy prawnego w postępowaniu przed Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz przed naczelnym lub centralnym organem administracji państwowej, sądem okręgowym, sądem apelacyjnym, wojewódzkim sądem administracyjnym oraz przed organem drugiej instancji w postępowaniu administracyjnym

—przy ocenie pracy radcy prawnego kierownik jednostki organizacyjnej, w której jest zatrudniony, musi zasięgnąć opinii radcy prawnego wskazanego przez radę okręgowej izby radców prawnych;

— szczególna ochrona stosunku pracy radcy prawnego, polega na tym, że można z nim rozwiązać stosunek pracy z powodu nienależytego wykonywania obowiązków radcy prawnego dopiero po uprzednim zasięgnięciu opinii rady okręgowej izby radców prawnych;

— wynagrodzenie radcy prawnego nie może być niższe od wynagrodzenia przewidzianego dla stanowiska pracy głównego specjalisty lub innego równorzędnego stanowiska pracy.

Radca prawny korzysta z gwarancji niezawisłości.

64. Samorząd radców prawnych

W 1980 roku powstało Stowarzyszenie Radców Prawnych , którego zadaniem było opracowanie projektu ustawy regulującej status radcy. Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą z dnia 6 lipca 1982 roku samorząd radców prawnych jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań i podlega przepisom prawa, a przynależność do niego jest obowiązkowa. Chłonkami organów samorządu mogą być tylko radcowie, a kadencja organów samorządu trwa 4 lata. Nadzór nad działalnością samorządu radców sprawuje Minister Sprawiedliwości. Radcowie i aplikanci zamieszkujący RP tworzą Krajową Izbę Radców Prawnych, a zamieszkali na terenie danego okręgu tworzą okręgową izbę radców prawnych. Izby posiadają osobowość prawną. Organami samorządu są: Krajowy Zjazd RP, Krajowa Rada RP, Wyższa Komisja rewizyjna, Wyższy Sąd Dyscyplinarny, zgromadzenie okręgowej izby radców prawnych, rada okręgowej izby radców prawnych, okręgowa komisja rewizyjna, okręgowy sąd dyscyplinarny.

W Krajowym Zjeździe RP zwoływanym przez Krajową Radę RP udział biorą delegaci wybrani przez zgromadzenia okręgowych izb radców prawnych oraz ustępujący członkowie z głosem doradczym. Krajowy Zjazd RP wybiera wszystkie organy samorządu radców prawnych, uchwala wytyczne działania samorządy i jego organów oraz zasady etyki. Nadzwyczajny Krajowy Zjazd RP zwołuje Krajowa Rada RP z własnej inicjatywy, na wniosek swego prezydium lub Wyższej Komisji Rewizyjnej lub na wniosek co najmniej jednej trzeciej rad okręgowych izb radców prawnych. NKZRP powinien być zwołany w ciągu 2 miesięcy od dnia wpływu wniosku o zwołanie Zjazdu.

Krajową Radę RP stanowią prezes i członkowie wybrani przez Krajowy Zjazd RP oraz członkowie wybierani bezpośrednio przez zgromadzenia okręgowych izb po jednym z każdej izb. Do zadań Krajowej rady RP należy reprezentowanie samorządu wobec sądów, organów państwowych i samorządowych, instytucji i organizacji, udzielanie opinii o projektach aktów prawnych, koordynowanie działalności okręgowych izb i sprawowanie nadzoru nad ich działalnością, wybór prezesa oraz Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego, rozpatrywanie odwołań od uchwał rad okręgowych, uchylanie uchwał sprzecznych z prawem.

Do zadań Wyższej Komisji Rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej Krajowej Rady RP.

Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpatruje odwołania od orzeczeń okręgowych sądów dyscyplinarnych, jako sąd 1 instancji sprawy dyscyplinarne członków Krajowej Rady RP i rad okręgowych. Odwołania od orzeczeń wydawanych w tym trybie rozpatruje ten sam sąd w innym , rozszerzonym składzie.

W zgromadzeniu okręgowej izby radców prawnych uczestniczą wszyscy radcowie należący do danej izby i aplikanci bez prawa głosu. Zgromadzenie zwołuje rada okręgowa raz w roku. Do uprawnień zgromadzenia należy ustalanie liczby członków organów okręgowych radców prawnych. Nadzwyczajne zgromadzenia okręgowej izby radców prawnych zwołuje rada izby na wniosek Krajowej rady RP, na wniosek swego prezydium lub okręgowej komisji rewizyjnej lub na wniosek jednej trzeciej członków. Powinno ono być zwołane w ciągu 3 tygodni od dnia wpływu w sprawie zwołania tego zgromadzenia.

Rada okręgowej izby radców prawnych kieruje działalnością okręgowej izby radców prawnych. Organem wykonawczym jest prezydium, które stanowią dziekan oraz wice dziekani, sekretarz, skarbnik i członkowie. Do zadań rady należy reprezentowanie interesów zawodowych radców prawnych i nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu, kontroli i oceny wykonywania zawodu przez wizytatorów.

Do zadań okręgowej komisji rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej okręgowej rady izby radców prawnych.

Okręgowy sąd dyscyplinarny rozpatruje sprawy dyscyplinarne członków okręgowej izby radców prawnych niesione prze rzecznika dyscyplinarnego oraz odwołań od ostrzeżeń udzielonych przez dziekana rady. Od orzeczeń okręgowego sądu dyscyplinarnego służy odwołanie do Wyższego Sądy Dyscyplinarnego.

65. Prawnicy z państw członkowskich UE

Zasady i warunki świadczenia pomocy prawnej w RP przez prawników zagranicznych określa ustawa z dnia 5 lipca 2002 o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej. Ustawa dotyczy tylko działalności adwokata i radcy prawnego. Prawnik zagraniczny jest uprawniony do wykonywania stałej praktyki lub do świadczenia usług trans granicznych. Stała praktyka oznacza stałe i systematyczne świadczenie pomocy prawnej przez prawnika zagranicznego w Polsce. Usługa transgraniczna oznacza jednorazową lub przejściową czynność z zakresu pomocy prawnej, wykonywanej w Polsce przez prawników zagranicznych.. Prawnik z UE wpisany na listę prowadzoną przez okręgową radę adwokacką jest uprawniony do wykonywania stałej praktyki w zakresie odpowiadającym zawodowi adwokata a wpisany na listę prowadzoną przez radę okręgowej izby radców prawnych - do wykonywania stałej praktyki w zakresie odpowiadającej zawodowi radcy prawnego. Przesłanki wpisu na listę są następujące: nieskazitelny charakter, pełnia praw publicznych, pełna zdolność do czynności prawnych, znajomość języka polskiego w mowie i piśmie, zdany test umiejętności. Prawnik wpisany na listę prawników nabywa prawa i obowiązki jak adwokat lub radca prawny. Jest upoważniony do stosowania tytułu zawodowego uzyskanego w państwie macierzystym, wyrażonego w języku urzędowym tego państwa.

66. Kwalifikacje rzecznika patentowego

Status rzecznika patentowego jest uregulowany w ustawie z dnia 11 kwietnia 2001 roku o rzecznikach patentowych. RZP jest przedstawicielem zawodu zaufania publicznego świadczącym pomoc w sprawach własności przemysłowej czyli, uzyskanie, zachowywanie, wykonywanie oraz dochodzenie praw odnoszących się do przedmiotów własności przemysłowej, do wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, topografii układów scalonych, znaków towarowych, nazw handlowych, oznaczeń geograficznych oraz zwalczania nieuczciwej konkurencji w zakresie tych przedmiotów. RZP są zrzeszeni w ramach korporacji oraz wyposażeni w gwarancje ich niezawisłości. RZP świadczy pomoc prawną osobom fizycznym, prawnym oraz jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej w kancelarii patentowej lub na rzecz pracodawcy na podstawie umów cywilnoprawnych. RZP występuje jako pełnomocnik w postępowaniu przed Urzędem Patentowym, sądami i organami orzekającymi w sprawach własności przemysłowej. RZP ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie z zasadami etyki zawodowej i należytą starannością. W wykonywaniu zawodu jest niezawisły tzn. podlega tylko ustawom. RZP są wyposażenie w gwarancje niezawisłości, a mianowicie: zasada niepołączalności wykonywania zawodu rzecznika z zatrudnieniem w Urzędzie Patentowym RP lub sądzie administracyjnym, forma wykonywania zawodu i honorarium, immunitet materialny, wzmożona ochrona prawna, jednokierunkowość - niemożliwość zastępstwa lub udzielania pomocy, jeżeli zastępował stronę przeciwną lub udzielił pomocy, tajemnica zawodowa, samorządność - korporacja i odpowiedzialność dyscyplinarna.

67. Status doradcy podatkowego

Doradca podatkowy jest organem pomocy prawnej, do którego zadań należą:

Udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych
Prowadzenie ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie
Sporządzanie zeznań i deklaracji podatkowych

Uprawnionymi do wykonywania czynności doradztwa są osoby fizyczne wpisane na listę doradców, adwokaci i radcowie prawni oraz biegli rewidenci. Na listę doradców prowadzona przez krajową radę doradców podatkowych wpisuje się osobę jeżeli: ma pełną zdolność do czynności prawnych, korzysta z pełni praw, jest nieskazitelnego charakteru, posiada wyższe wykształcenie, niekoniecznie prawnicze, odbyła w Polsce 2-letnia praktykę zawodową, zdała egzamin na doradcę, Doradca podatkowy wykonuje swoja pracę we własnym imieniu i na własny rachunek lub w spółce. Doradca ma obowiązek dochowania tajemnicy zawodowej, zakazu reklamy, postępowania zgodnie z przepisami prawa, zasadami etyki ze złożonym ślubowaniem, stałego podnoszenia swoich kwalifikacji, regularnego opłacania składek członkowskich, przynależności do samorządu zawodowego, przestrzegania zasady niepołączalności i zakazu prowadzenie działalności gospodarczej. Wynagrodzenie za czynności doradcy ustala umowa z klientem.

68. Czynności notarialne

Notariusz działa jako osoba zaufania publicznego, jego status uregulowany jest w ustawie z dnia 14 lutego 1991 roku - Prawo o notariacie. Jak stanowi art. 1 & 1 pr. not. notariusz jest powoływany do dokonywania czynności , którym strony są obowiązane lub chcą nadać formę notarialna. Czynności te, dokonywane zgodnie z prawem mają charakter dokumentu urzędowego. Zgodnie z art. 79 notariusz dokonuje następujących czynności:

Sporządza akty notarialne, jeżeli wymaga tego przepis prawny albo wola stron
Poświadcza: własnoręczność podpisu, zgodność odpisu, wyciągu lub kopii z okazanym dokumentem, datę okazania dokumentu, pozostawienie osoby przy życiu lub określonym miejscu
Doręczenie oświadczenia następuje w miejscu wskazanym, zgodnie z przepisami kpc, notariusz wydaje poświadczenie doręczenia oświadczenia
Spisuje protokoły walnych zgromadzeń organizacji społecznych, stowarzyszeń, spółdzielni, spółek
Stwierdza w proteście weksla dokonanie przez posiadacza weksla czynności zachowawczych, zapewniających mu możliwość dochodzenia zapłaty wierzytelności wekslowych. Protest weksla - akt publiczny, którego musi dokonać posiadacz weksla, aby móc dochodzić poszukiwania zwrotnego.
Przyjmuje na przechowanie różne dokumenty, nawet w kopertach zamkniętych, papiery wartościowe, pieniądze w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu lun jego następcy. W tym celu prowadzi specjalne konto bankowe
Sporządza wypisy aktów notarialnych, odpisy i wyciągi innych dokumentów
Sporządzanie projektów aktów prawnych ( nie maja one mocy dokumentów urzędowych, np. umowa sprzedaży )
Inne czynności regulowane na podstawie innych przepisów np. odebranie oświadczenia o odrzucenie spadku

69. Notariusz jako osoba zaufania publicznego

Notariusz działa jako osoba zaufania publicznego, doktryna wskazuje cechy wyróżniające notariuszy od innych zawodów prawniczych, potwierdzające status notariusz jako osoby zaufania publicznego:

Nieskazitelny charakter
Używa pieczęci urzędowej z wizerunkiem orła
Czynności notarialne mają charakter dokumentu urzędowego
Obowiązek zachowania w tajemnicy okoliczności sprawy, ustaje on tylko wtedy gdy notariusz składa zeznanie jako świadek przed sądem, chyba, że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu
Zasada incompatibilitas

Odpowiedzialność dyscyplinarna za przewinienia zawodowe albo uchybienia powadze lub godności zawodu
Zobowiązany stale podnosić kwalifikacje oraz postępować zgodnie ze ślubowaniem
Instytucja wyłączenia notariusza ( iudex inhabilis ) - zakaz dokonywania czynności dotyczących samego notariusz, małżonka, krewnych i powinowatych bez ograniczeń w linii prostej i powinowatych do 3 stopnia pokrewieństwa, osób związanych przez przysposobienie, opiekę, kuratelę
Czuwa nad zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron, ma udzielić wyjaśnień
Odmówi dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem, pouczając o prawie i trybie zaskarżenia odmowy, osoba zainteresowana może wnieść w przeciągu tygodnia zażalenie do sądu rejonowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii - funkcja notariusz jako jurysdykcja prewencyjna.

70. Samorząd notarialny

Zgodnie z art. 26 pr. not. notariusze tworzą samorząd notarialny obejmujący izby notarialne i Krajową Radę Notarialną mające osobowość prawną. Podział terytorialny samorządu jest ściśle związany ze strukturą sądownictwa powszechnego - siedzibą izby notarialnej jest siedziba sądu apelacyjnego. Izbę stanowią notariusze prowadzący kancelarię w okręgu sądu apelacyjnego. Organami izby notarialnej są walne zgromadzenie notariuszy izby i rada izby notarialnej. Walne zgromadzenie izby może być zwyczajne, zwoływane w 1 kwartale każdego roku przez radę izby lub nadzwyczajne, zwoływane z inicjatywy Ministra Sprawiedliwości na podstawie uchwały rady na wniosek co najmniej 1/5 liczby notariuszy. Do kompetencji walnego zgromadzenia należą: wybór prezesa, wice oraz członków rady izby, wybór członka Krajowej Rady Notarialnej, wybór notariuszy do sądów dyscyplinarnych oraz rzecznika dyscyplinarnego, zatwierdzenie sprawozdania rocznego i zamknięcia okresu rachunkowego, uchwalanie budżetu, składek. Do zakresu działania izby notarialnej należy: opiniowanie wniosków o powołaniu i odwołaniu notariuszy i asesorów, nadzór nad wykonywaniem obowiązków, organizowanie szkolenia aplikantów, zarząd majątkiem izby, zwołanie walnych zgromadzeń , prowadzenie wykazów notariuszy. Rada izby notarialnej działa w siedziby izby i składa się z: 5 członków w izbach liczących po 100 notariuszy, 7 członków w izbach liczących od 101 do 200 notariuszy, 9 członków w izbach liczących ponad 200 notariuszy. Na czele Rady izby notarialnej stoi prezes, którego kadencja trwa 3 lata, jego głos decyduje w przypadku równej liczby głosów przy głosowaniu nad uchwałami. Krajowa Rada Notarialna jest reprezentantem notariatu. Kadencja trwa 3 lata. KRN składa się z notariuszy wybranych przez walne zgromadzenie notariuszy izby notarialnej. Prezes KRN jest notariuszem wybranym w drodze tajnego głosowania spośród jej członków. KRN ma następujące kompetencje:

Uchwalanie regulaminu wewnętrznego
Przedstawiania opinii i propozycji w sprawach taksy notarialnej i zmian przepisów dotyczących notariatu
Współpraca z notariatami innych państw
Wyrażanie stanowiska w sprawach przedstawionych przez Min. Sprawiedliwości
Wybór rzecznika dyscyplinarnego
Wypowiadanie siew sprawach etyki zawodowej
Ustalanie wysokości składek miesięcznych na potrzeby samorządu
Ustalenie programu aplikacji notarialnej
Ustalenie zasad i trybu zwoływania kongresu notariuszy

71. Status komornika sądowego

Komornik jest funkcjonariuszem publicznym, który wykonuje czynności egzekucyjne w sprawach cywilnych oraz inne czynności przekazane na podstawie odrębnych przepisów:

Wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz o zabezpieczenie roszczeń
Wykonywanie innych tytułów wykonawczych
Sporządzanie protokołu stanu faktycznego przed wszczęciem procesu sądowego lub przed wydaniem orzeczenia na zarządzenie sądu lub prokuratora

Komornik ma prawo doręczania zawiadomień sądowych, obwieszczeń, protestów i zażaleń za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty oraz sprawowaniu urzędowego nadzoru nad dobrowolnymi publicznymi licytacjami, z przybiciem najniższej lub najwyższej oferty. Ustawa z 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji powierza komornikom jako funkcjonariuszom publicznym realizacje określonych zadań państwa w zakresie wykonywania orzeczeń sądowych, których forma i sposób realizacji jest uregulowany normami publicznoprawnymi. Komornik jest organem nadrzędnym wobec stron postępowania. Przy wykonywaniu swoich czynności komornik podlega wyłącznie ustawom oraz orzeczeniom sądu. Postępuje zgodnie z przepisami prawa, złożonym ślubowaniem i zasadami etyki zawodowej. Komornik prowadzi kancelarię komorniczą i używa okrągłej pieczęci urzędniczej z godłem państwa zawierającej w otoku funkcję oraz oznaczenie siedziby. Działa on na obszarze swojego rewiru komorniczego będącego tożsamym z właściwościami sądu rejonowego. Komornika wiąże tajemnica zawodowa, obejmująca okoliczności sprawy. Obowiązek ten ustaje gdy komornik składa zeznanie przed sądem w charakterze świadka. Komornikowi nie wolno podejmować dodatkowego zatrudnienia, które mogłoby uchybiać powadze wykonywania zawodu. Komornik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności i ma obowiązek zawarci umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, co podlega kontroli prezesa sądu. Ustawa o komornikach nie omawia nadzoru judykacyjnego unormowanego w KPC, który przewiduje:

Nadzór zwierzchni Ministra Sprawiedliwości
Nadzór w przedmiocie terminowości, rzetelności i skuteczności postępowania egzekucyjnego, sprawowany przez organy samorządu komorniczego poprzez komorników-wizytatorów
Nadzór nad komornikami w przedmiocie formalnej poprawności ich działalności , sprawowany przez prezesów sądów rejonowych

72. Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich

Status RZPO reguluje ustawa z 15 lipca 1987 roku o RZPO. Funkcja ta powierzana jest osobom o wysokim autorytecie moralnym, darzonym szacunkiem i autorytetem społecznym. Obecnie w RP RZPO jest prof. Andrzej Zoll. Rzecznik Praw Obywatelskich zaliczony jest do organów pomocy prawnej. Zgodnie z art. 208 Konstytucji RP RZPO stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela. RZ podejmuje działalność jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszeniu praw i wolności człowieka i obywatela a także na wniosek obywateli, organizacji, organów samorządów, RZ Praw Dziecka lub z własnej inicjatywy. Po zapoznaniu się ze sprawą RZPO podejmuje bądź oddala wniosek zawiadamiając o tym wnioskodawcę. Jeśli sprawę podejmie, może samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, zwrócić się o jej zbadanie do właściwych organów : nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej ewentualnie może zwrócić się do Sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej spraw. Prowadząc postępowanie wyjaśniające RZ ma prawo zbadać każdą sprawę na miejscu, bez uprzedzenia, żądać wyjaśnień, przedstawienie akt sprawy. Po zbadaniu sprawy RZ może:

Wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw
Skierować wystąpienie do organu, gdzie stwierdził naruszenie
Zwrócić się do organu nadrzędnego na w/w jednostką
Żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, brać udział w toczącym się postępowaniu na prawach prokuratora
Żądać wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu
Zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, uczestniczyć w takich postępowaniach na prawach prokuratora
Wystąpić z wnioskiem o ukaranie a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniach o wykroczenia
Wnieść kasację od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie innych przepisów.

Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem moralnym i dużą wrażliwością społeczną . RZ powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo 35 posłów. Kadencja trwa 5 lat od dnia ślubowania przed Sejmem . ta sama osoba może być dwie kadencję. RZ obowiązuje tzw. incompatibilitas, tzn. nie może zajmować innego stanowiska które utrudniało by wypełnianie przez niego obowiązków RZ. ( wyjątek profesor szkoły wyższej ). W swej działalności jest niezawisły, niezależny od innych organów, przysługuje mu immunitet formalny. RZ wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura RZPO.

73. Status Rzecznika Praw dziecka

RZPD to organ przewidziany w art. 72 Konstytucji RP, który stanowi, że Rzeczpospolita polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją, zaniedbaniem oraz innym złym traktowaniem. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. Status RZPD reguluje ustawa z 6 stycznia 2000 roku o RZPD, określająca kompetencje i sposób powoływania tego urzędu. RZPS stoi na straży praw dziecka, z poszanowaniem odpowiedzialności i praw i obowiązków rodziców. Rzecznik przy wykonywaniu swoich obowiązków kieruje się dobrem dziecka oraz bierze pod uwagę, że naturalnym środowiskiem jego rozwoju jest rodzina. Rzecznik działa na rzecz ochrony praw dziecka, w szczególności:

Prawa do życia i ochrony zdrowia
Prawa do wychowania w rodzinie
Prawa do godziwych warunków socjalnych
Prawa do nauki

Rzecznik podejmuje działania przewidziane w ustawie z własnej inicjatywy, biorąc pod uwagę informacje wskazujące na naruszenie praw lub dobra dziecka. Rzecznik przedstawia właściwym organom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony lun z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych. Organy te są zobowiązane ustosunkować się do wniosków w terminie nie dłuższym niż 30 dni.

RZ powołuje Sejm, za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, 35 posłów lub 15 senatorów. Kadencja RZ trwa 5 lat od daty ślubowania przed Sejmem, wygasa w razie śmierci lub odwołania. Ta sama osoba może być RZ dwie kolejne kadencje. Sejm za zgodą Senatu odwołuje RZ, który zrzeka się sprawowania urzędu, staje się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków lub sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu. RZ jest w swojej działalności niezależny od innych organów, posiada immunitet formalny. Obowiązuje go zasada incompatibilitas, nie może zajmować innego stanowiska, z którymi nie da się pogodzić jego zadań. Jego działalność jest węższą od działalności RZ praw obywatelskich, mianowicie nie może on żądać wszczęcia postępowań ani wstępować do nich na prawach prokuratora.