1.Geneza i pojecie praw człowieka.

Prawem człowieka, jest uprawnienie przysługujące każdemu człowiekowi z tej tylko racji, że jest człowiekiem. Jest ono niezbywalne nikt nie może go człowiekowi odebrać i nikt nie może się go zrzec. Wszyscy mają je w równym stopniu. Państwo powinno uznawać to prawo i ochraniać tak aby nikt go nie naruszył. Źródłem tego prawa jest przyrodzona człowiekowi godność. Tymi cechami różni się prawo człowieka od innych praw takie prawo danego państwa czy prawo międzynarodowe przyznaje człowiekowi czy ludzkim zbiorowością.

Koncepcja pr. czł i podstawowych wolności narodziła się XVIIw w Europie. Jej prekursorami byli tacy myśliciele jak Hugo Grotius, John Lock, Edmund Burke, w XVIIIw rozwinął ją Thomas Paine. Początkowo był to tylko koncepcja filozoficzna, owoc rozwoju myśli humanistycznej. Rozwijała się pod wpływem coraz bogatszej wiedzy o czł i społeczności ludzkiej, był to odpowiedź na swoiste wtedy czasy. Istotnego znaczenia nabrała ta koncepcja w miarę tego jak znajdowała uznanie władz państwowych. Po raz pierwszy takie uznanie uzyskała w Karcie Praw Wirgiinii w 1776r, w której m.in. stwierdza się że wszyscy ludzie są z natury równo wolni i niezależni i posiadają pewne przyrodzone prawa. W Europie koncepcja pr. czł po raz pierwszy zyskała państwowe uznanie w Deklaracji Praw Czł i Obywatela , uchwalonej przez francuskie Zgromadzenie Narodowe w 1789r i głosiła ona że ludzie rodzą się i pozostają wolni i równi w swoich prawach. Różnice społeczne mogą być tworzone jedynie ze względów użyteczności publicznej. Wolność polega na tym aby móc czynić wszystko co nie szkodzi innemu. Granice wolności może określać tylko ustawa. W XIXw koncepcja pr. czł znajdowała państwowe uznanie także w niektórych innych krajach europejskich m.in. w konstytucji Królestwa Belgii w 1831r oraz Konfederacji Szwajcarskiej z 29 maja 1874r. W XXw. Lista państw uznających prawa człowieka i podstawowe wolności w różnym zakresie znacznie się wydłużyła. Dziś niemal wszystkie państwa, przynajmniej werbalnie, uznają prawa człowieka i podstawowe wolności. Do drugiej wojny światowej uznawanie pr. czł było wyłącznie sprawą poszczególnych państw. Każde państwo decydowało czy i jakie pr. czł będzie uznawać promować i chronić. Nie było uniwersalnego, mającego znaczenie prawnie wiążącego katalogu pr. czł. i podst wolności. Nie można mówić o istnieniu w tym okresie międzynarodowego prawa pr. czł. Początki tego prawa są ściśle związane z utworzeniem Organizacji Narodów zjednoczonych, która podpisano w 1945r w San Francisco jest to inaczej Karta Narodów Zjednoczonych, obowiązująca w nie zmienionej postaci do dzisiaj, głosi że ludy Narodów Zjednoczonych są zdecydowane m.in. przywrócić wiarę w podstawowe pr. czł. w godność i wartość czł. równouprawnienie mężczyzn i kobiet, w równość narodów dużych i małych.(art.1)

2.Prawo do równego korzystania ze wszystkich praw człowieka.

Po raz pierwszy wysunięto postulat równości wszystkich ludzi wraz z rewolucją burżuazyjną.

Prawo to zostało uznane już w Karcie Praw Wirginii z 1776 r., Deklaracji Niepodległości 13 Stanów Zjednoczonych Ameryki z 1776 r. oraz w powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1789 r.

Równość ludzi w skali światowej proklamowana została przez Narody Zjednoczone w Karcie NZ z 26 VI 1945 r., której celem jest m. in. popieranie i zachęcanie do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich bez względu na rasę, płeć, język lub wyznanie.

Powszechna Deklaracja praw człowieka z 10 XII 1948 r. głosi, że wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej wolności i swych praw. Są obdarzeni rozumem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa. Deklaracja głosi, że każdy człowiek ma prawo do korzystania ze wszystkich praw i wolności proklamowanych w niej bez względu na różnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, narodowości pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiekolwiek różnice.

Zgodnie z nią nie wolno czynić żadnej różnicy między ludźmi w zależności od sytuacji politycznej, prawnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego dana osoba przynależy, bez względu na to czy dany kraj lub obszar jest niepodległy, czy podlega systemowi powiernictwa, czy rządzi się samodzielnie, czy też jest w jakikolwiek sposób ograniczony w swej niepodległości. W ten właśnie sposób Powszechna deklaracja nadała zasadzie równości ludzi prawdziwie uniwersalny charakter. Deklaracja wychodzi z założenia, że uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności i pokoju na świecie.

Także konstytucja RP z 2 IV 1997 r. stanowi, że wszyscy są wobec prawa równi, mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

3.Pojęcie rasy a pojęcie rasizmu.

Rasa - Już od starożytności dostrzegano w człowieku różnice rasowe. Rasa jest jednostką klasyfikacyjną niższą niż gatunek. Wyodrębnia się ją na podstawie cech dziedzicznych, np., kształtu czaszki, nosa, barwy skóry i włosów, proporcji szkieletu, a także cech fizjologicznych i biochemicznych. Najnowsze badania wykazują że różnice genetyczne między osobami należącymi do różnych ras są nieznaczne. Różnice rasowe są wytworem przystosowania się struktury genetycznej danej populacji do lokalnych warunków środowiskowych w różnych regionach świata. Pełna klasyfikacja ras jest trudna, gdyż są pogranicza rasowe, gdzie u osób występują cechy właściwe rasom kontaktującym się . Rasy wyróżnia się na podstawie cech istniejących obiektywnie. Podział na rasy jest rezultatem poznania naukowego. Obecnie wyróżnia się m. in. rasy: europejską, afrykańską, azjatycką, indyjską, australijską, amerykańską, polinezyjską itp.

Cechy rasowe podlegają zmianom w czasie.

Rasizm - jest to nierówne traktowanie ludzi ze względu na przynależność rasową. Zgodnie z definicją zawartą w Konwencji o Dyskryminacji wszelkich form dyskryminacji rasowej za dyskryminację rasową uznaje się wszelkie zróżnicowanie, wykluczenie lub uprzywilejowanie z powodu rasy, koloru skóry, urodzenia, pochodzenia narodowego oraz etnicznego, które ma na celu lub pociąga za sobą przekreślenie bądź uszczuplenie uznania, wykonywania lub korzystania na zasadzie równości z praw człowieka i podstawowych wolności w dziedzinie politycznej, gospodarczej, społecznej i kulturalnej lub w jakiejkolwiek dziedzinie życia publicznego.

Czym innym jest rasa, a czym innym rasizm. Rasizm zaczyna się wtedy, gdy ocenia się ludzi należących do określonej rasy, wspólnoty etnicznej lub narodowej jako należących do rasy niższej, wyższej albo zdegenerowanej. Wszelka teoria, która wyraża pretensję, że dana rasa lub grupa etniczna jest w sposób naturalny niższa albo wyższa, zakładająca, że ktoś jest upoważniony do dominacji lub eliminacji innych uznanych za niższych, która opiera sądy wartościujące na zróżnicowaniu rasowym, nie ma podstaw naukowych, jest sprzeczna z moralnością i zasadami etycznymi ludzkości.

4.Akty prawne Narodów Zjednoczonych mające na celu zwalczanie dyskryminacji rasowej.

Narody Zjednoczone uchwaliły szereg aktów prawnych mających na celu zwalczanie dyskryminacji rasowej. Są to m. in.

1.Deklaracja NZ o eliminacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 20 XI 1963 - zgodnie z nią wszyscy rodzą się równi, mają równe prawa. Należy potępiać kolonializm, wszystkie doktryny różnicowania rasowego są moralnie godne potępienia, naukowo fałszywe. Dyskryminacji rasowej ani w zakresie teorii ani praktyki nie można niczym usprawiedliwić. Dyskryminacja szkodzi jej ofiarom i deprawuje rozkłada wewnętrznie tych, którzy ją stosują. Należy zwalczać dyskryminację w szczególności w dziedzinie praw cywilnych i dostępu do obywatelstwa, edukacji, religii, zatrudnienia, zawodu, miejsca zamieszkania. Państwo ma obowiązek eliminować przepisy które dyskryminują ludzi ze względu na rasę. Państwa powinny podejmować efektywne kroki przeciwko przejawom dyskryminacji.

2.Konwencja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 21 XII 1965 r. Zawiera ona definicję dyskryminacji rasowej - jest nią wszelkie wyróżnienie, wyłączenie, ograniczenie lub preferencja oparte na rasie, kolorze, przodkach, pochodzeniu narodowemu lub etnicznemu. Dyskryminacja następuje wtedy gdy celem albo skutkiem jest zaprzeczenie komuś albo ograniczenie kogoś w korzystaniu z jego praw człowieka we wszystkich dziedzinach. Pozwala ona na pewne preferencje, które mają na celu zapewnienie odpowiednio szybko awansu grupie która miała ograniczone prawa. Środki te jednak mogą być stosowane jedynie do momentu wyrównania szans. Państwo ma podjąć wszelkie kroki aby likwidować i potępiać dyskryminację. Wymienione zostały w Konwencji prawa, które przysługują wszystkim. Są to m. in. prawo do poruszania się, do opuszczenia kraju, obywatelstwa, małżeństwa, do posiadania własności, dziedziczenia, religii, wypowiadania się dostęp do pracy, równa płaca, dostęp do ochrony zdrowia itp. Powołano 18 osobowy komitet przeciwko dyskryminacji rasowej, którego zadaniem jest rozpatrywanie sprawozdań państw z przestrzegania konwencji.

3.Międzynarodowa Konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu z 30 listopada 1973 r. Zawarta w niej jest definicja apartheidu - są to praktyki i polityka segregacji rasowej i dyskryminacji mająca na celu ustanowienie i utrzymywanie dyskryminacji rasowej jednej grupy rasowej nad innymi oraz systematyczne ich uciskanie.

4.Międzynarodowa Konwencja przeciwko apartheidowi w sporcie z 10 XII 1985

5.Konwencja MOP nr 111 dotycząca dyskryminacji rasowej w zatrudnieniu i wyboru zawodu

6.onwencja UNESCO przeciwko dyskryminacji w edukacji z 14 XII 1960

7.Deklaracja o rasie i przesądzie rasowym z 27 XI 1978

5. W czym wyrażała się i w niektórych krajach nadal wyraża dyskryminacja kobiet.

Konwencja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 18 XII 1979 podkreśla, że kobiety są nadal ofiarami dyskryminacji i to często bardzo jaskrawej, naruszającej zasady równości praw wszystkich istot i poszanowania godności ludzkiej, stanowiącej przeszkodę do udziału kobiet na równi z mężczyznami w życiu politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym; hamuje wzrost dobrobytu społeczeństwa rodzin; utrudnia rozwój pełnych możliwości kobiet w służbie swoim krajom i ludzkości. Konwencja wskazuje na środki konieczne do zniesienia dyskryminacji kobiet we wszystkich jej formach, przejawach i dziedzinach życia. Konwencja, określa dyskryminację kobiet jako wszelkie zróżnicowanie, wyłączenie lub ograniczenie ze względu na płeć, które powoduje lub ma na celu uszczuplenie lub uniemożliwienie kobietom niezależnie od ich stanu cywilnego przyznania, realizacji bądź korzystania na równi z mężczyznami z praw człowieka oraz podstawowych wolności we wszystkich dziedzinach życia. Równocześnie Konwencja stanowi, że wprowadzenie przez państwo tymczasowych szczególnych zarządzeń zmierzających do przyspieszenia faktycznej równości mężczyzn i kobiet nie będzie uważane za akt dyskryminacji. Zarządzenia te powinny jednak być uchylone z chwilą osiągnięcia wymienionych celów. Nie uważa się też za akt dyskryminacji wprowadzenie przez państwo specjalnych zarządzeń, przewidzianych zresztą w samej Konwencji, w celu ochrony macierzyństwa.

Dyskryminacja kobiet wyraża się na przykład w:

-nierównych prawach w nabywaniu, zmianie lub zachowaniu obywatelstwa

-zasadzie iż żona powinna podążać za mężem

-nierównych prawach odnośnie wychowania dzieci

-handlu kobietami

-niedopuszczeniem kobiet do pewnych zawodów

-nierównej płacy za tą samą pracę

-nierówny dostęp do edukacji

-brak prawa głosu dla kobiet i niedopuszczenie ich do reprezentowania swego państwa

-nierówne prawa w małżeństwie itp.

6. Akty prawne Narodów Zjednoczonych mające na celu zwalczanie dyskryminacji kobiet.

1.Deklaracja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet - z 7 XI 1967. Zawiera ona wszechstronny wykaz praw jakie należy zapewnić kobietom, aby wyeliminować ich dyskryminację. Dyskryminacja kobiet jest nie do pogodzenia z godnością ludzką, dobrobytem rodziny, jest przeszkodą do pełnego rozwoju potencjału kobiety dla służby ludzkości. Niezbędne jest uznanie prawnej i faktycznej równości między kobietami i mężczyznami. Dopuszczenie kobiet do pełnego uczestnictwa we wszystkich dziedzinach życia. Deklaracja wytycza cele do jakich należy dążyć aby zrównać prawa kobiet i mężczyzn.

2.Konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 18 XII 1979. proklamowała ona zasady i wartości zawarte w Deklaracji. Uznała iż wkład kobiety w rozwój rodziny i społeczeństwa nie jest należycie doceniany. Wprowadziła ona definicje dyskryminacji kobiet - jest nią wszelkie zróżnicowanie wyłączenie lub ograniczenie ze względu na płeć, które powoduje lub ma na celu uszczuplenie albo uniemożliwienie kobietom, niezależnie od ich statutu cywilnego, przyznania, realizacji lub korzystania na równi z mężczyznami z praw człowieka oraz podstawowych wolności w dziedzinie życia politycznego, gospodarczego, społecznego, kulturalnego, obywatelskiego i w innych dziedzinach. Wyliczone zostało w tej Konwencji co należy zrobić w poszczególnych dziedzinach życia aby wyeliminować dyskryminację. Nakazuje ona zniesienie wszelkiego rodzaju dyskryminacji. Uznaje ona iż do dyskryminacji zalicza się również przemoc oparta na płci skierowana przeciwko kobietom ze względu na to, że są kobietami. Przewiduje ona specjalny organ, który ma czuwać aby postanowienia Konwencji były wcielane w życie - Komitet dla praw Kobiet., któremu państwa mają składać sprawozdania ze swej działalności w zakresie przestrzegania praw kobiet.

3.Konwencja o zniesieniu handlu osobami i wykorzystywaniu prostytucji innej osoby z 2 XII 1949

4.Konwencja o obywatelstwie kobiet zamężnych z 29 I 1957

5.Konwencja o prawach politycznych kobiet z 1952

6.Konwencja o zgodzie na małżeństwo, wieku minimalnego do małżeństwa i rejestracji małżeństw z 7 IX 1962

7) Działania Parlamentarnej Grupy Kobiet mające na celu zapewnienie W Polsce równego statusu kobiet i mężczyzn

Parlamentarna Grupa Kobiet powstała w listopadzie 1997 r. Z propozycją powołania lobby kobiet, korzystając z doświadczeń Sejmu "kontraktowego" oraz kolejnych dwu kadencji polskiego Parlamentu, wystąpił 9-osobowy zespół inicjatywny składający się z pań posłanek i pań senator. W liście adresowanym do wszystkich parlamentarzystek podkreślono odczuwalny na co dzień brak równego traktowania obu płci, wciąż niewielki udziału kobiet w organach przedstawicielskich i gremiach decyzyjnych, a także boleśnie odczuwalny brak równości przez kobiety we wszystkich dziedzinach życia społecznego, w tym na rynku pracy. Parlamentarna Grupa Kobiet wobec przyjętego przez zwycięskie ugrupowanie polityczne zachowawczego stanowiska wobec praw obu płci skupiła swoje działania na: * obronie praw kobiet w stanowionym prawie oraz w zakresie respektowania praw politycznych kobiet; * dopominaniu się odpowiedniego traktowania i zajmowania się sprawami kobiet przez rząd; *wspieraniu organizacji pozarządowych w podejmowaniu działań na rzecz kobiet, udzielania im pomocy w przedsięwzięciach służących kobietom.

Do najważniejszych przedsięwzięć Parlamentarnej Grupy Kobiet służących obronie praw kobiet zaliczyć należy starania o przyjęcie przez Sejm ustawy "O równym statusie kobiet i mężczyzn". Projekt tej ustawy, przygotowany na zlecenie Prezydium Parlamentarnej Grupy Kobiety przez wybitne znawczynie prawa oraz problemów równościowych i poddany szerokiej konsultacji społecznej zgłoszony został do Laski Marszałkowskiej 12 grudnia 1997 r. i ponownie po uwzględnieniu uwag 5 czerwca 1998 r. Wieńczył on starania członkiń Koła Kobiet Sejmu "kontraktowego" oraz Parlamentarnej Grupy Kobiet Sejmu I i II kadencji na rzecz zapewnienia kobietom należnych im praw. Proponowane w nim regulacje prawne zbliżone były do europejskich standardów dotyczących praw kobiet. W przedsięwzięciach Parlamentarnej Grupy Kobiet związanych z ustawą "O równym statusie kobiet i mężczyzn" należy podkreślić duży wkład pracy Zespołu, którym kierowała nieżyjąca Zofia Kuratowska, wicemarszałek III kadencji Senatu. Wbrew społecznemu poparciu dla wspomnianej regulacji prawnej i zadeklarowanego pozytywnego stanowiska w tej sprawie przez przedstawicieli kilku klubów - ustawa została 5 czerwca 1999 r. przez prawicową większość parlamentarną odrzucona.

W IV kadencji Sejmu i V kadencji Senatu w skład Parlamentarnej Grupy Kobiet weszło 71 pań z klubów parlamentarnych SLD, UP i Samoobrony. PGK zainaugurowała działalność w nowym składzie od 26 października 2001 roku. Obecnie przewodniczącą PGK jest Pani Dorota Kempka, senator RP

W pierwszym półroczu 2003 PGK proponuje zajęcie się lobbingiem na rzecz ustawy o równym statusie kobiet i mężczyzn oraz zagadnieniami bezpieczeństwa i przemocy wobec kobiet. Parlamentarna Grupa Kobiet planuje zgłoszenie dwóch projektów ustaw, w których proponuje:

1.prawo kobiety do odpowiedzialnego posiadania dzieci i możliwości zabezpieczenia się przed niepożądaną ciążą, bezpłatne poradnictwo i badania prenatalne finansowane z budżetu państwa, liberalizację aborcji, umożliwiającej kobiecie przerwanie ciąży w przypadku trudnej sytuacji. PGK planuje zapis gwarantujący kobietom powszechną dostępność środków antykoncepcyjnych, czyli dołączenia ich do listy leków refundowanych i dostępnych w ramach ryczałtu.

2.równy status kobiet i mężczyzn - umożliwiający rzeczywiste przeciwdziałanie dyskryminacji kobiet i mężczyzn, zapewniający kobietom zatrudnienie, łączenie obowiązków rodzinnych z ambicjami zawodowymi, wynagrodzenie adekwatne do ich kwalifikacji, równe emerytury i wiek emerytalny kobiet i mężczyzn. PGK dąży do wprowadzenia w życiu politycznym zasady, że w ciałach wybieralnych i powoływanych połowę uczestników stanowiłyby kobiety, a połowę mężczyźni. W projekcie ustawy jest także zapis powołania urzędu ds. równego statusu kobiet i mężczyzn. Projekt koordynowany jest przez sen. Zdzisławę Janowską (SLD-UP).

8) Prawo do życia. Przedstaw główne zagrożenia dla korzystania z tego prawa.

Prawo do życia jest najbardziej podstawowym prawem człowieka. Proklamuje je Powszechna Deklaracja Prawa Człowieka (art. 3) i uznaje Pakt Praw Osobistych i Politycznych (art. 6), formułując to prawo następująco:

Każda jednostka ludzka ma przyrodzone prawo do życia. Powinno ono być chronione przez ustawę. Nikt nie powinien być samowolnie pozbawiony życia ani przez państwo, ani przez inną jednostkę czy jakikolwiek inny podmiot.( Pakt dopuszcza karę śmierci. Precyzuje jednak warunki ograniczające jej stosowanie w państwach, gdzie kary tej dotychczas nie zniesiono. Pakt stanowi, że kara śmierci może być orzeczona jedynie za najcięższe zbrodnie, zgodnie z ustawą, która obowiązywała w chwili popełnienia zbrodni. Kara ta może być wykonywana tylko na podstawie prawomocnego wyroku wydanego przez właściwy sąd. Przy czym każdy skazany na śmierć mą prawo ubiegać się o ułaskawienie lub zamianę tej kary na inną. Amnestia, ułaskawienie lub zamiana kary śmierci na inną mogą być zastosowane we wszystkich przypadkach. Nie wolno kary śmierci orzekać w stosunku do osoby, która w chwili popełnienia przestępstwa nie miała skończonych 18 lat życia. Nie wolno wykonywać kary śmierci; w stosunku do kobiety ciężarnej. Pakt zachęca państwa do zniesienia kary śmierci. Stanowi, że wymienione ograniczenia w orzekaniu i wykonywaniu kary śmierci odnoszą się również do osób, które - pozbawiając życia - popełniały zbrodnię ludobójstwa. Zarówno Powszechna Deklaracja, i Pakt nie wypowiadają się w sprawie aborcji. Prawo do życia w przedstawionym ujęciu ogranicza państwa w stosowaniu kary śmierci i zobowiązuje je do przeciwdziałania pozbawianiu kogokolwiek życia przez jednostkę czy jakikolwiek inny podmiot. Inny aspekt prawa do życia podejmuje Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 r. W art. 6 nakazuje ona państwom uznawać niezbywalne prawo do życia każdego dziecka, nakładając na nie obowiązek zapewnienia w możliwie maksymalnym zakresie warunków przeżycia i rozwoju dziecka.)

Można wyróżnić trzy kategorie zagrożeń dla korzystania z prawa do życia:

Na pierwszym miejscu można wyróżnić zagrożenia, które sam człowiek stwarza dla siebie; na drugim- zagrożenia życia jednych osób przez inne osoby prywatne lub grupy ludzi; na trzecim - zagrożenia ze strony państwa.

Sam człowiek zagraża swemu życiu, postępując nieostrożnie, brawurowo, nadużywając szkodliwych dla życia substancji, jak alkohol narkotyki tytoń, nieprawidłowo odżywiając się itp. Ludzie popełniają samobójstwo, powodują katastrofy zagrażające własnemu życiu i życiu innych. Dokonują aktów aborcji.

Do drugiej grupy zagrożeń należy zaliczyć zabójstwa, stwarzanie warunków zagrażających życiu innych osób. Mieszczą się tu też akty terrorystyczne, niezależnie od intencji i motywów osób, które ich dokonują czy inspirują.

Zagrożenia ze strony państwa są bardzo różnorodne. Mogą się wyrażać w działaniu i bezczynności państwa. Działanie to skazywanie na śmierć i wykonywanie kary śmierci. Największym zagrożeniem dla korzystania dla korzystania z prawa do życia jest wojna zarówno pomiędzy państwami jak i wojna domowa. Szczególnie wielkim zagrożeniem jest używanie broni nuklearnej, chemicznej lub bakteriologicznej. Często wynikiem bezczynności państwa są masowe zgony z powodu głodu, epidemii, braku zdrowej wody, braku lekarstw czy niedostatku służby zdrowia. Zagrożeniem jest także ludobójstwo popełniane przez państwo albo za jego przyzwoleniem a także polityka apartheidu.

9) Pojęcia: tortury, okrutnego, nietudzkiego lub poniżającego traktowania lub karania.

Powszechna Deklaracja sianowi, że każdy ma prawo do bezpieczeństwa swojej osoby. Nikt nie może być poddany torturom, okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu. Pakt Praw Osobistych i Politycznych powtarza to postanowienie Deklaracji i dodaje, że w szczególności nikt nie powinien być poddawany bez swobodnie wyrażonej zgody do świadczeniu lekarskiemu lub naukowemu. Konwencja ( przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu) daje prawną definicję tortury, zawiera listę obowiązków państw dotyczącą przeciwdziałaniu stosowania tortur oraz ścigania osób dopuszczających się tych zbrodni. Przewiduje też mechanizm międzynarodowej kontroli przestrzegania Konwencji. W rozumieniu Konwencji torturą jest jakiekolwiek działanie powodujące dotkliwy ból lub cierpienie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Mowa tu o bólu lub cierpieniu zadawanemu celowo określonej osobie po to, aby uzyskać od niej lub osoby trzeciej informację lub wyznanie. Ból ten lub cierpienie mogą być zadawane również, aby ukarać daną osobę za jej czyn, który ona lub osoba trzecia popełniła lub o którego popełnienie jest podejrzana. Ból ten lub cierpienie może mieć na celu zastraszenie lub przymuszenie tej osoby lub osoby trzeciej. Ów ból i cierpienie mogą być zadawane także z innego powodu opartego na dyskryminacji jakiegokolwiek rodzaju. Z torturą mamy do czynienia wtedy, gdy ból lub cierpienie są zadawane przez urzędnika państwowego, za jego namową, zgodą lub przyzwoleniem innej osoby działającej oficjalnie. Do tortur nie zalicza się bólu lub cierpienia nieodłącznego lub przypadkowego wynikającego jedynie ze stosowania sankcji prawnych. Według tej definicji, na tortury składają się trzy elementy: dotkliwy ból lub cierpienie zadawane danej osobie, określone cele tych działań oraz fakt, że dopuszcza się ich osoba działająca w imieniu państwa lub są one podejmowane za namową, zgodą lub przyzwoleniem takiej osoby. Tortury lub ich usiłowanie są przestępstwem i mają być karane w każdym państwie. Ani wspomniana Deklaracja, ani Konwencja nie dają definicji traktowania lub karania okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego. Deklaracja jedynie stwierdza, że tortury stanowią najdotkliwszą umyślną formę okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania. Zakaz stosowania tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania przewidują też regionalne konwencje dotyczące praw człowieka, a także niektóre inne uniwersalne konwencje dotyczące praw człowieka. Stosowanie wymienionych praktyk jest zamachem na prawo każdego człowieka do bezpieczeństwa jego osoby. Warto zauważyć, że zakaz stosowania tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania zawarty w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i w Pakcie Praw Osobistych i Politycznych odnosi się do dotkliwego bólu lub cierpienia zadawanego przez kogokolwiek, a nie tylko przez osoby oficjalne. Odnosi się on także do stosunków w rodzinie, zakładzie pracy, organizacjach i grupach społecznych.

10.Akty prawne Narodów Zjednoczonych oraz Rady Europy mające na celu eliminację tortur.

(Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - nikt nie powinien być poddany torturom lub okrutnemu nieludzkiemu traktowaniu lub karaniu.

Pakt praw Obywatelskich i Politycznych - Powtarza założenia deklaracji a ponadto dodaje iż w szczególności nikt nie powinien być poddany bez jego zgody eksperymentowi medycznemu lub naukowemu. Ponadto z paktu tego wynika iż każda osoba pozbawiona wolności powinna być traktowana humanitarnie, z poszanowaniem przyrodzonej godności osoby ludzkiej.

W latach 1949 - 1952 ZO NZ podejmowało rezolucje zakazujące stosowania kar cielesnych na terytoriach powierniczych. Karę cielesną chłosty uznano jako karę okrutną, nieludzką i poniżającą.

Konwencja o prawach dziecka z 20 XI 1989 stanowi że państwa powinny zapewnić aby żadne dziecko nie było poddane torturom lub innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu.

Konwencja o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa z 9 XII 1943

Konwencja o zapobieganiu i karaniu zbrodni apartheidu z 30 XI 1973)

NZ przyjęły szereg rezolucji i deklaracji. Aktami NZ , które w całości są poświęcone zapewnieniu każdemu wolności od tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania są:

Deklaracja o ochronie wszystkich osób od poddawania ich torturom, okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu przyjęta 9 XII 1975

Konwencja przeciwko torturom lub innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu przyjęta przez ZO NZ 10 XII 1984. Przyjmując tą konwencję NZ pragnęły uczynić walkę przeciwko torturom i innemu okrutnemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu bardziej skuteczną na całym świecie. Zawiera ona definicję tortur oraz stanowi że każde państwo ma obowiązek zapobiegać ich stosowaniu na terytorium swego państwa.

Także Rada Europy przyjmowała akty prawne mające na celu eliminację tortur. Przyjęła m. in. Europejską Konwencję dla zapobiegania torturom lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu z 26 XI 1987. Celem jej jest wzmocnienie ochrony osób pozbawionych wolności przed torturami, nieludzkim lub poniżającym traktowaniem lub karaniem środkami pozasądowymi o charakterze prewencyjnym.

11) Niewolnictwo - pojęcie a pojęcie poddaństwa.

Pojęcie niewolnictwa zostało zdefiniowane w Konwencji w sprawie niewolnictwa, podpisanej w Genewie 25 września 1926 r. W art. l stanowi ona, że niewolnictwo jest stanem lub położeniem jednostki, względem której jest stosowane postępowanie w całości lub w części wynikające z prawa własności. Prawo własności -jak wiadomo -jest najsilniejszym prawem rzeczowym, skutecznym wobec każdego. Obejmuje ono korzystanie z przedmiotu własności, pobieranie z niego pożytków i rozporządzanie nim. Definicję poddaństwa zawiera Uzupełniająca konwencja w sprawie zniesienia niewolnictwa, handlu niewolnikami oraz instytucji i praktyk zbliżonych do niewolnictwa, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne l września 1956 r. Według tej konwencji, poddaństwem jest stan lub sytuacja dzierżawcy, który na mocy prawa, zwyczaju lub umowy jest zobowiązany mieszkać i pracować na ziemi stanowiącej własność innej osoby - niezależnie od tego, czy czynności takie są odpłatne czy też nie - oraz jest pozbawiony wolności zmiany swego stanu. Współczesne prawo międzynarodowe zabrania także praktyk i instytucji zbliżonych do niewolnictwa, jak: niewola za długi, przyrzeczenie kobiety za żonę za wynagrodzeniem dla jej rodziców lub innych osób, przekazywanie przez męża żony innej osobie za wynagrodzeniem, przekazywanie żony w spadku po śmierci męża innej osobie, oddawanie osoby poniżej 18 roku życia innej osobie za wynagrodzeniem w celu jej wyzyskiwania. Niewolnictwo, poddaństwo i praca przymusowa są zabronione w wielu konwencjach uniwersalnych, a także regionalnych dotyczących praw człowieka.

12) Akty prawne Narodów Zjednoczonych mające na celu likwidację niewolnictwa i praktyk podobnych do niewolnictwa.

Po raz pierwszy kwestia niewolnictwa została uregulowana w „konwencji niewolniczej” z dnia 25 IX 1926r., w której zostało ono zdefiniowane jako status lub położenie osoby, na której są wykonywane wszystkie lub niektóre uprawnienia składające się na prawo własności. Konwencja ta została przejęta przez ZO NZ 23 X 1953 jako Protokół do konwencji z 1925r.

Powszechna Deklaracja proklamując prawo każdego człowieka do wolności osobistej stwierdza, że nikt nie może pozostawać w sianie niewolnictwa lub poddaństwa. Niewolnictwo i handel niewolnikami we wszystkich formach powinny być zakazane. Pakt Praw Osobistych i Politycznych, nawiązując do Powszechnej Deklaracji, stanowi, że nie wolno nikogo trzymać w niewoli. Powtarza, że niewolnictwo i handel niewolnikami we wszystkich formach są zakazane. Stanowi też, że nie wolno nikogo trzymać w poddaństwie, a także zmuszać do pracy przymusowej lub obowiązkowej. Współczesne prawo międzynarodowe zabrania także praktyk i instytucji zbliżonych do niewolnictwa, jak: niewola za długi, przyrzeczenie kobiety za żonę za wynagrodzeniem dla jej rodziców lub innych osób, przekazywanie przez męża żony innej osobie za wynagrodzeniem, przekazywanie żony w spadku po śmierci męża innej osobie, oddawanie osoby poniżej 18 roku życia innej osobie za wynagrodzeniem w celu jej wyzyskiwania. Niewolnictwo, poddaństwo i praca przymusowa są zabronione w wielu konwencjach uniwersalnych, a także regionalnych dotyczących praw człowieka.

7 IX 1956 r. z inicjatywy Rady Gospodarczej i Społecznej ZO NZ przyjęło Konwencję uzupełniającą o zniesieniu niewolnictwa, która zobowiązuje państwa - strony do podjęcia wszelkich możliwych i potrzebnych kroków aby doprowadzić do całkowitego zniesienia i uchylenia praktyk niewolniczych.

13) Pojęcie pracy przymusowej.

Konferencja Generalna Międzynarodowej Organizacji Pracy 28.06.1930r. przyjęła Konwencję (Nr 29) dotyczącą pracy przymusowej. Konwencja weszła w życie 01.05.1932r. Zobowiązuje ona państwa do zniesienia w możliwie krótkim terminie wszelkich form pracy przymusowej. Konwencja ta daje definicję pracy przymusowej: jest nią każda praca wykonywana przez osobę zagrożona karą, której ta osoba nie przyjęła dobrowolnie. Konwencja nie zalicza do pracy przymusowej:

1. pracy lub służby wojskowej wykonywanej dla celów czysto militarnych,

2. pracy lub usług będących częścią obowiązków obywatelskich w pełni samorządnym kraju,

3. wszelkich prac lub usług wykonywanych w wyniku skazania przez sąd, z tym że praca t ma być wykonywana pod nadzorem władzy publicznej i że wykonująca tą pracę osoba nie jest oddana do dyspozycji osoby prywatnej, spółki lub stowarzyszenia,

4. wszelkiej pracy lub usług wykonywanych w przypadku niebezpieczeństwa, wojny lub zagrożenia wojną, pożaru, powodzi, głodu, trzęsienia ziemi, chorób epidemicznych, inwazji zwierząt, owadów, trujących roślin, a generalnie gdy zagrożona jest pomyślność całej ludności lub jej części,

5. dobrowolnych usług komunalnych, wykonywanych przez członków wspólnoty i w bezpośrednim jej interesie traktowanych jako normalne obowiązki obywatelskie, pod warunkiem jednak, że konsultowano z nimi lub ich przedstawicielami potrzebę tego rodzaju usług.

14) Międzynarodowe akty prawne zmierzające do eliminacji pracy przymusowej.

1. Konferencja Generalna Międzynarodowej Organizacji Pracy 28.06.1930r. przyjęła Konwencję (Nr 29) dotyczącą pracy przymusowej. Konwencja weszła w życie 01.05.1932r. Zobowiązuje ona państwa do zniesienia w możliwie krótkim terminie wszelkich form pracy przymusowej. Konwencja ta daje definicję pracy przymusowej.

2. Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych również zakazuje stosowania pracy przymusowej (art.8 ust.3). Głosi on, że nikt nie będzie zmuszony do pracy przymusowej lub obowiązkowej. Pakt powtarza postanowienia Konwencji (Nr 29) MOP,

3. Międzynarodowa Organizacja Pracy 25.06.1957r. przyjęła Konwencję (Nr 105) dotyczącą zniesienia pracy przymusowej. Konwencja weszła w życie 17.01.1959r. W 2000r. należało do niej 147 państw w tym i Polska. Celem tej Konwencji jest zniesienie pewnych form pracy przymusowej, stanowiących pogwałcenie praw człowieka uznanych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Konwencja stanowi, że każde państwo - jej strona powinno znieść wszelkie formy pracy przymusowej i nie czynić z żadnej z nich użytku,

4. Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło 02.12.1949r. Konwencję dla zniesienia handlu osobami i wyzyskiwaniem cudzej prostytucji. Konwencja weszła w życie 25.07.1951r. W 2000r. należały do niej 73 państwa. Polska jest także stroną tej Konwencji. Konwencja wychodzi z założenia, że prostytucja i towarzyszące jej zło handlu osobami dla celów prostytucji są nie do pogodzenia z godnością i wolnością osoby ludzkiej i są zagrożeniem dla pomyślności jednostki, rodziny i wspólnoty,

5. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności stanowi (art.4), że nikt nie może być trzymany w niewolnictwie ani w poddaństwie. Od nikogo nie wolno wymagać, aby wykonywał pracę przymusową lub obowiązkową. Konwencja wylicza rodzaje prac, która nie powinna być uważana za pracę przymusową lub obowiązkową,

6. Amerykańska Konwencja Praw Człowieka zabrania niewolnictwa, poddaństwa, handlu niewolnikami i kobietami (art.6). Stanowi ona, że nikt nie powinien być poddany niewolnictwu ani zmuszony do poddaństwa, które są zabronione we wszystkich postaciach, jak i handel niewolnikami i kobietami. Od nikogo nie wolno wymagać wykonywania pracy przymusowej. Sąd jednak może nałożyć taki obowiązek jako karę w tych krajach, gdzie kara pozbawienia wolności połączona jest z pracą przymusową,

7. Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów stanowi (art.31), że praca przymusowa jest zakazana.

15) Przedstaw warunki, w których praca przymusowa jest dopuszczalna.

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności stanowi, że nikt nie może być trzymany w niewolnictwie ani w poddaństwie. Od nikogo nie wolno wymagać, aby wykonywał pracę przymusową lub obowiązkową. Konwencja wylicza rodzaje pracy, która nie powinna być uważana za pracę przymusowa lub obowiązkową. Są to:

• praca wymagana zwykle od osoby pozbawionej wolności albo osoby warunkowo zwolnionej;

• wszelkie świadczenia o charakterze wojskowym albo praca osób odmawiających służby wojskowej ze względu na sprzeciw sumienia. Dotyczy to krajów, gdzie tego rodzaju praca jest dopuszczalna;

• wszelkie świadczenia wymagane w czasie kryzysów, klęsk zagrażających życiu lub dobrobytowi wspólnoty;

• wszelkie prace lub usługi stanowiące część normalnych obowiązków obywatelskich.

Amerykańska konwencja Praw Człowieka mówiąc o pracy więźniów dodaje , że praca lub usługa ma być wykonywana pod nadzorem i kontrolą władz publicznych i żadna osoba wykonująca taką pracę lub usługę nie może być oddana do dyspozycji osobie prywatnej, spółki lub osoby prawnej.

W Europie zjawisko pracy przymusowej w drugiej połowie XX w., w zasadzie nie występuje. Dlatego też orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na tle art. 4 Europejskiej konwencji jest skromne i dotyczy sytuacji marginalnych. Trybunał orzekł, że umieszczenie kogoś w ośrodku dla recydywistów nie jest poddaństwem. Poddaństwo oprócz obowiązku wykonywania na rzecz innych osób posług obejmuje obowiązek poddanego do zamieszkania na terenie określonej posiadłości bez możliwości zmiany swej sytuacji. Nie jest także pracą przymusową ani obowiązek nałożony na aplikanta adwokackiego prowadzenia obrony z urzędu. Nie ma bowiem przymusu fizycznego bądź psychicznego wykonywania usług adwokackich. Prowadzenie obrony z urzędu jest elementem przygotowania do zawodu. Nie jest również pracą przymusową obowiązek notariusza pobierania niższych opłat za pracę na rzecz organizacji charytatywnych.

16) Akty międzynarodowe przeciwko czerpaniu korzyści z cudzej prostytucji.

Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło 2.12.49 r. Konwencję dla zniesienia handlu osobami i wyzyskiwania cudzej prostytucji. Konwencja weszła w życie 25.07.51 r. W 2000 r. Należały do niej 73 państwa. Polska jest także stroną tej Konwencji . Konwencja wychodzi z założenia, że prostytucja i towarzyszące jej zło handlu osobami dla celów prostytucji są nie do pogodzenia z godnością i wolnością osoby ludzkiej i są zagrożeniem dla pomyślności jednostki, rodziny i wspólnoty. Konwencja zobowiązuje państwa- jej strony do karania każdego, kto aby zadowolić cudzą namiętność:

• stręczy, uwodzi lub uprowadza poza miejsce zamieszkania inną ą osobę, nawet za jej zgodą;

• wyzyskuje prostytucję innej osoby, nawet za jej zgodą;

• utrzymuje, zarządza, świadomie finansuje lub bierze udział w finansowaniu domu publicznego;

• świadomie wynajmuje budynek lub inne miejsce albo jakąś jego część do prostytucji innych osób.

17) Gwarancje międzynarodowe prawa do wolności osobistej i bezpieczeństwa swojej osoby.

Prawa człowieka do wolności osobistej i do bezpieczeństwa swojej osoby jako uniwersalne prawo człowieka zostało uznane w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Głosi ona, że każdy człowiek ma prawo do wolności i bezpieczeństwa swojej osoby. Każdy ma prawo do uznania go wszędzie jako podmiot prawa. Deklaracja głosi także, że nikogo nie wolno arbitralnie aresztować, zatrzymać lub wygnać z kraju.

Pakt Praw Obywatelskich I Politycznych powtarza postanowienia Powszechnej Deklaracji. Nadto Pakt stanowi, że nie wolno nikogo więzić jedynie z powodu niemożliwości wywiązania się ze zobowiązania umownego. Pakt stanowi, że nikt nie może być pozbawiany wolności, chyba że nastąpi to z przyczyn i w trybie, które zostały ustanowione przez ustawę. Pakt przewiduje gwarancje wolności, mianowicie stanowi, że każdy, kto został zatrzymany, będzie w chwili zatrzymania poinformowany o przyczynach zatrzymania i niezwłocznie powiadomiony o stawianych zarzutach oraz będzie niezwłocznie postawiony przed sędzią lub przed innym urzędnikiem uprawnionym przez ustawę do wykonywania władzy sądowej i będzie osądzony w rozsądnym terminie lub zwolniony.

Prawa człowieka do wolności osobistej i bezpieczeństwa jego osoby jest uznawane również w regionalnych umowach dotyczących praw człowieka. Prawo to gwarantuje Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka I Podstawowych Wolności. Stanowi ona że każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Protokół NR 4 do tej Konwencji stanowi, że nikt nie może być pozbawiany wolności z tego powodu, że nie jest w stanie wywiązać się ze zobowiązania umownego.

Również Amerykańska Konwencja Praw Człowieka uznaje prawo do wolności osobistej wolności i bezpieczeństwa. Stanowi ona że nikt nie będzie pozbawiany fizycznej wolności. Jest ono jednak dopuszczalne z przyczyn i na warunkach określonych uprzednio w konstytucji państwa - strony Konwencji lub innych przepisach ustawowych.

Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów również uznaje prawo do wolności osobistej i bezpieczeństwa swojej osoby. Nikt nie może być pozbawiany jego wolności. Może być jednak jej pozbawiany z powodów i na warunkach uprzednio ustanowionych przez ustawę.

Arabska Karta Praw Człowieka stanowi że każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa jego osoby. Prawa te są chronione przez ustawę.

18) Pojęcie prywatności. Jej ochrona w prawie międzynarodowym i polskim.

Znaczenie dla sprecyzowania pojęcia prywatności ma orzecznictwo Europejskiej Komisji Praw Człowieka i Europejskiego Trybunały Praw Człowieka. Orzecznictwo przyjęło, że pojęcie życia prywatnego ma szeroki zakres i nie daje się wyczerpująco zdefiniować. Na pewno obejmuje ono integralność fizyczną i psychiczną osoby. Życie prywatne to nie tylko życie według własnego życzenia i bez kontroli ze strony innych osób, ale również w pewnym w pewnym stopniu prawo do zawiązywania i utrzymywania stosunków z innymi, zwłaszcza w sferze uczuciowej, w celu rozwoju i realizacji własnej osobowości.

Pojęcie prawa do prywatności zrodziło się w USA w początkach XX w.

Prawo do prywatności jako uniwersalne prawo człowieka zostało proklamowane w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Głosi ona, że nie wolno ingerować w czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne, domowe ani w jego korespondencję, ani tez uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu. Każdy człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takiej ingerencji lub takiemu uwłaczaniu.

Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych precyzuje, że niedopuszczalna jest nie wszelka ingerencja, a jedynie arbitralna lub bezprawna. Ataki na dobre imię i honor człowieka mogą występować. Niedopuszczalne są ataki bezprawne . ochrona prawna, przysługuje człowiekowi jedynie przeciwko ingerencjom arbitralnym lub bezprawnym oraz przeciwko bezprawnym atakom na honor i dobre imię człowieka. Prawo do prywatności przysługuje nie tylko dorosłym ale także dziecku. Konwencja o prawach dziecka powtarza niemal dosłownie treść Paktu.

Prawo człowieka do prywatności znalazło uznaje również w regionalnych umowach dotyczących praw człowieka. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności stanowi, że każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego miejsca zamieszkania i korespondencji.

Prawo do prywatności zostało uznane także w Afrykańskiej Konwencji Praw Człowieka - każdy ma prawo do poszanowania swego honoru i uznania swej godności. Ochrona prawna przeciwko takim ingerencjom i atakom przysługuje każdemu. na pierwsze miejsce jako elementy prywatności wysunięto honor i godność człowieka.

O prawie do prywatność nie wspomina Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów. Natomiast Arabska Karta Praw Człowieka stanowi że życie prywatne jest święte i pogwałcenie tej świętości jest przestępstwem.

Konstytucja RP stanowi, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Konstytucja zapewnia wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony. Nienaruszalne jest mieszkanie. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych.

Ochronę honoru i dobrego imienia zapewnia Kodeks karny z 6.06.97 r. (rozdział 27). Dobra wchodzące w skład prywatności człowieka są również chronione w Kodeksie cywilnym (art. 23-24) i to niezależnie od ich ochrony zapewnianej przez inne przepisy prawa.

19) Pojęcie wolności myśli, sumienia , religii lub przekonań.

Myśl jest funkcją mózgu. Jest zjawiskiem psychicznym. Nie poddaje się kontroli zewnętrznej. Badaniem procesów myślowych zajmuje się psychologia.

Sumienie jest dyspozycją do oceniania swoich i cudzych czynów oraz uczuć z nim związanych. Jest dyspozycją do przeżywania w związku z tym doznań poczucia zadowolenia lub wyrzutów sumienia. Sumienie jest owocem przyswojenia sobie utrwalonych w danej społeczności nakazów i zakazów.

Religia jest formą świadomości społecznej. Obejmuje ona zespół wierzeń dotyczących genezy, struktury i celu istnienia człowieka, ludzkości, świata, a także zespół związanych z tymi wierzeniami zachowań oraz określone formy organizacyjne. Religia jest zjawiskiem społeczno-kulturowym, w którego skład wchodzi określona doktryna, zachowania kulturowe oraz organizacja. Religie wykształcone w Południowo-Wschodniej Azji mniej uwagi zwracają na siły nadprzyrodzone. Są w istocie, w obszarze doktrynalnym, kodeksami moralności.

Przekonanie jest zespołem poglądów na sprawy interesujące religie , związane z tym zachowania i ewentualnie organizacje. Postaciami przekonań są: ateizm, że nie ma sił nadprzyrodzonych; agnostycyzm, że nie można wiedzieć, czy są siły nadprzyrodzone, czy ich nie ma; racjonalizm, uważający, że myśl ludzka, umysł są najważniejsze i jedynym źródłem wiedzy; pacyfizm głoszący sprzeciw wobec przemocy i pochwałę pokoju; libertynizm cechujący się sprzeciwem wobec utrwalonych obyczajów i autorytalizmu religijnego.

Wolność myśli, sumienia, religii i przekonań została zagwarantowana w wielu aktach międzynarodowych. Powszechna deklaracja praw człowieka stanowi, że każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii. Prawo to obejmuje swobodę zmiany swojej religii lub przekonania, swobodę czy to samemu, czy wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie manifestować swoją religię lub przekonanie w nauczaniu, uprawianiu kultu, modlitwie i przestrzeganiu zasad religii lub przekonania.

Pakt praw obywatelskich i politycznych częściowo powtarza postanowienia deklaracji. Zgodnie z nim każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii. Nikt nire może podlegać przymusowi, który stanowiłby zamach na jego wolność posiadania lub przyjmowania religii lub przekonania według własnego wyboru. Wolność manifestowania swej religii nie może być ograniczona.

20) Formy, w jakich legalnie można korzystać z wolności myśli, sumienia, religii lub przekonań.

Komitet Praw Człowieka uznaje pojęcie modlitwy jako formy manifestowania swojej religii lub przekonania obejmuje akty ceremonialne i rytualne, które bezpośrednio wyrażają przekonanie, ale także obejmuje akty integralnie związane z modlitwą, jako formuły i przedmioty, pokaz symboli oraz przestrzeganie dni świętych i dni wypoczynku. Zaś pojęcie przestrzegania zasad i praktyk religijnych może obejmować nie tylko akty ceremonialne, ale także obyczaje, jak przestrzeganie reguł diety, ubierania wyróżniającej odzieży albo nakryć głowy, uczestnictwo w rytuałach związanych z pewnymi okresami życia oraz używanie szczególnego języka zwyczajowo używanego przez grupę. Pojęcie praktyk i nauczanie religii obejmuje akty integralne do prowadzenia przez grupy religijne ich spraw podstawowych, jak wolność wybierania swoich przywódców religijnych, duchowych i nauczycieli, zakładanie seminariów lub szkół religijnych oraz wolność przygotowywania i upowszechniania religijnych tekstów lub publikacji.

Konstytucja RP zapewnia każdemu wolność sumienia i religii. Wolność ta obejmuje wolność wyznania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestnictwo w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam gdzie się znajdują.

Art. 6 Deklaracji o eliminacji wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji opartych na religii lub przekonaniu przyjęta w 21.11. 81 r. Przez Zgromadzenie Ogólne NZ wnosi nowe elementy do prawa do wolności myśli, religii, sumienia lub przekonania. Według tego art. , prawo to obejmuje następujące elementy:

• swobodę kultu i zebrań związanych z dana religią lub przekonaniem oraz swobodę tworzenia i utrzymywania miejsc przeznaczonych do tego celu;

• swobodę tworzenia i utrzymywania związanych z religią lub przekonaniem instytucji typu charytatywnego i humanitarnego;

• swobodę tworzenia, nabywania i używania w stosowny sposób przedmiotów i materiałów związanych z rytuałem i tradycją religii lub przekonania;

• swobodę pisania, publikowania i rozpowszechniania publikacji związanych z tematyką religii i przekonania;

• swobodę nauczania religii lub przekonań w stosownych po temu miejscach;

• swobodę zwracania się o pomoc finansową i otrzymywania jej oraz o inne dobrowolne świadczenia od osób indywidualnych i instytucji;

• swobodę szkolenia, upełnomocniania i wybierania lub kolejnego wyznaczenia przywódców, zgodnie z wymaganiami i regułami każdej religii lub przekonania;

• swobodę zachowania dni odpoczynku i świętowania świąt oraz celebrowania rytuałów kultu zgodnie z własną religią lub przekonaniem;

• swobodę nawiązywania i podtrzymywania łączności z poszczególnymi osobami i wspólnotami w sprawach wiary lub przekonań na szczeblu krajowym i międzynarodowym.

21) Przedstaw rodzaje przekonań chronionych przez prawo do wolności myśli, sumienia, religii lub przekonań.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka głosi, że każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii. Prawo to obejmuje swobodę zmiany swojej religii lub przekonania, swobodę czy to samemu, czy wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie manifestować swoją religię lub przekonania w nauczaniu, uprawianiu kultu, modlitwie i przestrzeganiu zasad religii i przekonania.

Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych powtarza i rozwija dodając że każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii. Pakt stanowi że można przyjąć religię, a nie tylko ją zmieniać. Stanowi też że nikt nie może podlegać przymusowi, który stanowiłby zamach na jego wolność posiadania lub przyjmowania religii lub przekona według własnego wyboru.

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności powtarza odpowiednie postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Konwencja przewiduje również możliwość ograniczenia wolności manifestowania swojej religii lub

przekonania. Stanowi jednak, że nie mogą to być inne ograniczenia niż te, które są przewidziane w ustawie i są konieczne w społeczeństwie demokratycznym dla bezpieczeństwa publicznego, ochrony porządku, zdrowia moralności publicznej albo dla ochrony praw i wolności innych osób.

Amerykańska Konwencja Praw Człowieka stanowi, że każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii. Co się tyczy treści tego prawa, jego dopuszczalnych ograniczeń oraz praw rodziców lub opiekunów do decydowania o wychowaniu religijnym i moralnym swoich dzieci. Konwencja powtarza postanowienia Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów stanowi, że wolność sumienia, wyznania i swobodnego praktykowania religii powinna być zagwarantowana. Nikt nie może być, prócz względu na prawo i porządek. Poddany środkom ograniczającym wykorzystywanie tej wolności. Karta nie wspomina czy można zmienić wiarę czy przekonania.

Arabska Karta Prawa Człowieka, stanowi krótko, że wolność myśli, sumienia i opinii jest gwarantowana przez prawo. Nie wspomina o treści tej wolności ani o ewentualnych ograniczeniach w korzystaniu z niej.

Konstytucja RP zapewnia każdemu wolność sumienia i religii. Wolność ta obejmuje wolność wyznania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestnictwo w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam gdzie się znajdują. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne dla ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.

Ochronie podlega prawo do modlitwy jako manifestowanie swej religii lub przekonania. Obejmuje ono akty ceremonialne i rytualne, które bezpośrednio wyrażają przekonanie, oraz akty integralnie związane z modlitwą, jak i formuły i przedmioty, pokaz symboli oraz przestrzeganie dni świętych i dni wypoczynku.

Chronione jest także przestrzeganie zasad religijnych które obejmuje nie tylko akty ceremonialne, ale także takie obyczaje, jak przestrzeganie reguł diety, ubranie wyróżniającej odzieży albo nakryć głowy, uczestnictwo w rytuałach związanych z pewnymi okresami życia oraz używanie szczególnego języka zwyczajowo używanego przez grupę

Obejmuje także praktykowanie i nauczanie religii. Wolność wybierania swoich przywódców religijnych, duchowych i nauczycieli, zakładanie seminariów i szkół religijnych oraz wolność przygotowywania i upowszechniania religijnych tekstów lub publikacji.

22) Narodziny i treść prawa do sprzeciwu sumienia wobec służby wojskowej z bronią w ręku.

Zasadą jest , że religia lub przekonania nie mogą być podstawą do zwolnienia od wykonywanych obowiązków przewidzianych przez prawo . Bywają jednak od tej zasady wyjątki . Jednym z nich jest zwalnianie od służby wojskowej z powodu „ sprzeciwu sumienia” . Może on mieć jednak zastosowanie jedynie w państwach , gdzie istnieje obowiązkowa służba wojskowa i dotyczy on w zasadzie mężczyzn .

W 1971 r. Komisja Praw Człowieka NZ postanowiła zebrać informacje , jak sytuacja w tym zakresie jest regulowana w poszczególnych państwach . W latach 1978 i 1979 sprawą tą zajęło się Zgromadzenie Ogólne NZ . W grudniu 79 r. Zgromadzenie Ogólne uznało prawo wszystkich osób do odmawiania służby w siłach wojskowych lub policyjnych , używanych do wdrażania w życie polityki apartheidu . W 79 i 80 r. NZ wezwały młodzież Afryki Południowej do uchylania się od służby w siłach zbrojnych które były przeznaczone do obrony apartheidu .

W rezolucji z 8 marca 1989 r. Komisja Praw Człowieka NZ uznała prawo każdego do sprzeciwu sumienia wobec służby wojskowej jako usprawiedliwione korzystanie z prawa do wolności myśli , sumienia i religii i od tej pory stale czuwa nad przestrzeganiem ego prawa . Komisja uznała , że prawo to wynika z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych .

Konstytucja RP nie wspomina o prawie do odmowy służby wojskowej ze względu na sprzeciw sumienia , przewiduje to natomiast ustawa z 21 XI 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP , która stwierdza , że poborowi mogą ze względu na przekonania religijne albo uznawane zasady moralne występować do rejonowej komisji poborowej z pisemnym wnioskiem o skierowanie ich do odbycia służby zastępczej .

24) W czym się wyraża wzbogacenie prawa do wolności myśli , sumienia , religii lub przekonań w Deklaracji o eliminacji wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji opartych na religii lub przekonaniu .

Deklaracja o eliminacji wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji opartych na religii lub przekonaniach zasadniczo powtarza część postanowień z Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o prawach dziecka , nowe elementy wnosi jednak art. 6 ,który obejmuje następujące elementy :

• Swobodę kultu i zebrań związanych z daną religią lub przekonaniem oraz swobodę tworzenia i utrzymywania miejsc przeznaczonych do tego celu ,

• Swobodę tworzenia i utrzymywania związanych z religią lub przekonaniem instytucji typu charytatywnego i humanitarnego ,

• Swobodę tworzenia , nabywania i używania w stosowny sposób przedmiotów i materiałów związanych z rytuałem i tradycją religii lub przekonania ,

• Swobodę pisania , publikowania i rozpowszechniania publikacji związanych z tematyką religii lub przekonania ,

• Swobodę nauczania religii lub przekonań w stosownych po temu miejscach ,

• Swobodę zwracania się o pomoc finansową i otrzymywania jej oraz inne dobrowolne świadczenia od osób indywidualnych i instytucji ,

• Swobodę szkolenia , upełnomocniowania i wybierania lub kolejnego wyznaczania przywódców zgodnie z wymogami i regułami każdej religii lub przekonania ,

• Swobodę zachowania dni odpoczynku i świętowania świąt oraz celebrowania rytuałów kultu zgodnie z własną religią lub przekonaniem ,

• Swobodę nawiązywania i podtrzymywania łączności z poszczególnymi osobami i wspólnotami w sprawach wiary lub przekonań na szczeblu krajowym i międzynarodowym .

25) Prawo do wypowiedzi . Jego treść i ograniczenia .

Do uznania prawa do wolności posiadania opinii i ich wyrażania jako uniwersalnego prawa człowieka doszło w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i prawo to oznacza , że każdy człowiek ma prawo posiadać swoje poglądy i wyrażać je . Prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnej opinii , poszukiwania , otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami , bez względu na granice .

Prawo to zostało uznane również w Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych . Pakt stanowi również , że realizacja tych praw pociąga za sobą specjalne obowiązki i odpowiedzialność i dlatego może być poddana pewnym ograniczeniom . Powinny one jednak być tylko takie , które są przewidziane przez ustawę i są niezbędne dla poszanowania praw i dobrego imienia innych osób albo dla ochrony bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego albo zdrowia publicznego lub moralności . Pakt dzieli również opinie na takie , których wyrażanie jest ustawowo zabronione . Zabroniona jest jakakolwiek propaganda wojenna , nawoływanie do nienawiści narodowej , rasowej , religijnej stanowiące podżeganie do dyskryminacji , wrogości lub przemocy . Podobne zakazy zawiera Konwencja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji rasowej .

Prawo do wypowiedzi zostało wyrażone również w Konwencji o prawach dziecka przyjętej 20 XI 1989 r. przez Zgromadzenie Ogólne NZ oraz Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności , która przewiduje , że państwo może licencjonować stacje radiowe , telewizyjne , przedsiębiorstwa kinowe . Ograniczenia tu zawarte są bardziej bogate niż w Pakcie i mogą być podejmowane w interesie bezpieczeństwa narodowego , integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego , dla przeciwdziałania nieporządkom lub przestępstwu , ochrony zdrowia lub moralności , ochrony dobrego imienia osób , dla zapobieganiu ujawnianiu informacji uzyskanych w zaufaniu albo utrzymaniu autorytetu i bezstronności sadownictwa .

26) Prawo do wypowiedzi w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka .

Trybunał stwierdził, że prawo do wypowiedzi przysługuje osobom fizycznym , osobom prawnym , w tym również organizacjom działającym w celach zarobkowych . Uznał również , że wprawdzie Konwencja nie zakazuje nakładania wstępnych ograniczeń na prasę , ale wymaga to najbardziej surowej kontroli , aby uniknąć nadużyć . Według niego prasa jest jednym ze środków , z których pomocą politycy i opinia publiczna mogą kontrolować czy sędziowie spełniają swoje funkcje w sposób odpowiadający powierzonym im zadaniom . Należy jednak uwzględnić szczególną rolę sądownictwa w społeczeństwie . Jako gwarant sprawiedliwości , podstawowej wartości w państwie prawa , sądownictwo musi się cieszyć publicznym zaufaniem , jeśli ma dobrze wykonywać swoją funkcję . Może więc być konieczna ochrona tego zaufania przeciw niszczącym bezpodstawnym atakom zwłaszcza gdy krytykowani sędziowie mięli obowiązek dyskrecji , co nie pozwalało im na replikę .

Trybunał uznał , że Konwencja chroni nie tylko treść idei informacji , ale również formę w jakiej są przekazywane . Swoboda dziennikarska obejmuje również możliwość posłużenia się w pewnym stopniu przesada , a nawet prowokacją . Ponad to stwierdził , że granice dopuszczalnej krytyki są szersze w stosunku do polityków i ich działań publicznych niż wobec osób prywatnych . Politycy świadomie i w sposób nieunikniony wystawiają się na ostra kontrolę i reakcje na każde wypowiedziane słowo i wszystko co robią dziś i co zrobili w przeszłości . Muszą więc być bardziej tolerancyjni nawet wobec szczególnie brutalnych ataków przeciwko nim . Granice dopuszczalnej krytyki są szersze , gdy krytykuje się rząd , niż gdy krytyka dotyczy zwykłego obywatela , a nawet polityka . W systemie demokratycznym działania i zaniechania rządu muszą być przedmiotem skrupulatnej kontroli nie tylko ciał ustawodawczych i sądów , ale także prasy i opinii publicznej . Trybunał uznał , że nie należy rozróżniać dyskusji politycznej od innych dyskusji o sprawach publicznie ważnych . Przeciwnicy i idei i poglądów oficjalnych powinni znajdować swoje miejsce na arenie politycznej . Swoboda debaty politycznej nie ma jednak charakteru absolutnego i państwo może sięgnąć po pewne ograniczenia i sankcje . Nie ma również podstaw do różnicowania wypowiedzi w zależności od tego , czy celem sa korzyści majątkowe . Wypowiedzi o charakterze handlowym mieszczą się w granicach ochrony wynikającej z Konwencji . Stopień tej ochrony musi być jednak niższy niż w wypadku szeroko rozumianych wypowiedzi politycznych ściśle związanych z wartościami leżącymi u podstaw swobody wypowiedzi . Państwo może regulować za pomocą licencji organizację sieci radiowej na swoim terytorium , zwłaszcza aspekty techniczne . Swoboda wypowiedzi odgrywa istotną rolę zwłaszcza gdy za pośrednictwem prasy wykorzystuje się ją do rozpowszechniania w interesie ogółu informacji i idei , do których otrzymania społeczeństwo jest uprawnione . Wypełnianie tego zadania jest możliwe jedynie przy zachowaniu zasady pluralizmu , którego państwo jest podstawowym gwarantem .

Żołnierze korzystają ze swobody wypowiedzi w podobny sposób , jak inne osoby pozostające w granicach jurysdykcji państwa . Natomiast wobec funkcjonariuszy może być nałożony obowiązek zachowania tajemnicy ze względu na szczególny charakter pełnionej funkcji .

Trybunał potwierdził, że słowo prawo w wyrażeniu przewidziana przez prawo obejmuje nie tylko ustawę , ale także przepisy miejscowe . Akt prawny powinien być wystarczająco zrozumiały , aby obywatel mógł bez trudu zorientować się jakie zachowanie się w pewnych okolicznościach jest uważane przez ustawodawstwo jako prawidłowe . Przepis nie może być uważany za prawo , jeśli nie został sformułowany na tyle precyzyjnie , aby obywatel mógł w zależności od jego treści , regulować swoje zachowanie . Musi on również mieć możliwość korzystać z porady dotyczącej przewidywania w zależności od okoliczności następstw , które mogą wyniknąć z określonego zachowania się . Trybunał uznał , że można przyjąć jako zasadę , że w niektórych społeczeństwach demokratycznych jest konieczne karanie lub nawet zapobieganie atakom na przedmioty czci religijnej , zawsze jednak z zastrzeżeniem , że stosowane środki będą proporcjonalne do uprawnionego celu . Trybunał doszedł do przekonania , że na podstawie prawa wewnętrznego państw stron Konwencji nie można mówić o jednolitej europejskiej koncepcji moralności . Poglądy prawne w tej dziedzinie różnią się w zależności od czasu i miejsca , w szczególności dziś .

27) Akty Narodów Zjednoczonych i Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej o prawie do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny .

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka głosi , że mężczyzna i kobieta bez względu na różnice rasy , narodowości lub wyznania maja prawo po osiągnięciu pełnoletności do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny , mają równe prawa w odniesieniu do zawarcia małżeństwa , podczas jego trwania i po jego ustaniu . Małżeństwo może być zawarte jedynie za swobodnie wyrażoną pełną zgodą przyszłych małżonków . Deklaracja stwierdza , że rodzina jest naturalną i podstawową komórką społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i pastwa . W ten sposób NZ uznały , że zgodnie z ich wartościami i zasadami są małżeństwa monogamiczne . Zaś inne formy małżeństwa oparte na obyczajach czy wierzeniach religijnych są z tymi wartościami i zasadami sprzeczne .

Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych powtarza te postanowienia Deklaracji i stwierdza , że państwo powinno podjąć odpowiednie kroki dla zapewnienia równych praw i obowiązków małżonkom w stosunku do zawarcia małżeństwa, jego trwania i po jego rozwiązaniu . W przypadku rozwiązania małżeństwa powinny zostać podjęte postanowienia w celu zabezpieczenia dzieciom niezbędnej opieki . Stwierdza ponad to , że pojęcie rodziny jest różne w różnych krajach i kulturach . Dlatego nie można przyjąć standardowej definicji rodziny .

7 XI 1962 r Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło Konwencję o zgodzie na małżeństwo , wieku minimalnym do małżeństwa i o rejestracji małżeństw . Konwencja ma na celu likwidację obyczajów i praktyk dotyczących małżeństwa i rodziny nie dających się pogodzić z Kartą NZ i Powszechną Deklaracja Praw Człowieka . Mowa tu o takich praktykach jak brak wolności w wyborze małżonka, małżeństwa dzieci , zaręczanie dziewczynek zanim uzyskały dojrzałość , brak rejestracji małżeństw. Karta stanowi , że nie może być legalnie zawarte małżeństwo bez pełnej i wolnej zgody obu stron . Zgoda taka powinna być wyrażona osobiście po odpowiednich zapowiedziach , w obecności przedstawiciela odpowiedniej władzy i świadków oraz w sposób przewidziany prawem . W wyjątkowych przypadkach , które uznaje kompetentna władza , jedna ze stron nie musi być obecna osobiście przy zawieraniu małżeństwa , jeśli przed kompetentną władzą w sposób przepisany prawem wyraziła zgodę na zawarcie małżeństwa i jej nie wycofała . Konwencja stanowi , że państwo powinno określić minimalny wiek do zawarcia małżeństwa i nie może być uznane za legalnie zawarte małżeństwo zawarte przez osobę , która nie osiągnęła tego wieku . Od tej zasady jest dopuszczalny wyjątek , jeżeli kompetentna władza udzieliła dyspensy co do wieku . Wymaga także , aby małżeństwo było zarejestrowane przez kompetentną władzę w odpowiednim oficjalnym rejestrze . Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło zalecenie o zgodzie na małżeństwo , wieku minimalnym do małżeństwa i o rejestracji . Wskazując , że państwo powinno ustawowo określić wiek minimalny do małżeństwa i nię może to być wiek niższy niż 15 rok życia . Nie może istnieć również obowiązek zawarcia małżeństwa .

28) Pojęcie własności . Jej ochrona w aktach prawnych Narodów Zjednoczonych i Rady Europy

Własność jest stosunkiem do dóbr materialnych . Jest to prawo do korzystania z rzeczy , rozporządzania nią w sposób najbardziej nieograniczony . Właściciel rzeczy może postępować z nią według swego upodobania i wyłączać innych od wszelkiego na nią oddziaływania : oczywiście w granicach obowiązującego prawa . Posiadanie rzeczy , korzystanie z niej i dysponowanie nią stanowią zasadniczą treść prawa własności .

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela uznała własność jako naturalne i niezbywalne prawo człowieka . Deklaracja głosi , że własność jest prawem nienaruszalnym i świętym ; nikt nie może zostać jej pozbawiony , chyba , że legalnie stwierdzona publiczna konieczność wymaga tego jednoznacznie i pod warunkiem sprawiedliwego i uprzedniego odszkodowania . Jednak jako uniwersalne prawo człowieka własność została uznana dopiero w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i głosi ona , że każdy człowiek zarówno sam , jak i wespół z innymi ma prawo do posiadania własności . Nie wolno nikogo arbitralnie pozbawić jego własności . Natomiast prawo własności nie zostało włączone do Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych ani do Paktu Praw Ekonomicznych , Socjalnych i Kulturalnych .

Konwencja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji rasowej stanowi , że państwo strona Konwencji powinno gwarantować każdemu bez różnicy rasy , koloru , pochodzenia narodowego lub etnicznego prawo do własności samemu lub wspólnie z innymi oraz prawo dziedziczenia . Konwencja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet mówi , że państwo strona Konwencji winno podjąć odpowiednie kroki , aby zapewnić obojgu małżonkom w odniesieniu do własności , jej nabywania , zarządzania , administrowania i dysponowania nią te same prawa . Także Deklaracja o prawach osób niepełnosprawnych stanowi , że osoby niepełnosprawne powinny mieć możliwość korzystania z kwalifikowanej pomocy prawnej , niezbędnej dla ochrony ich osoby i ich własności . Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności nie wspomina o prawie do własności . Ale już Protokół nr 1 przyjęty 20 III 1952r. stanowi ,że każda osoba fizyczna lub prawna ma prawo do poszanowania swoich dóbr . Nikt nie może być pozbawiony własności , chyba że z powodu użyteczności publicznej i w warunkach przewidzianych przez prawo i ogólne zasady prawa międzynarodowego .

29) Mienie w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka .

Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika , że prawo do poszanowania swoich dóbr to samo co prawo do własności . Stwierdzono też , że osoba zarzucająca zamach na jej prawo własności powinna wykazać , że ma takie prawo . Z prawa do własności nie wynika obowiązek państwa do ochrony przed skutkami inflacji . Ustalono , że uprawnienie państwa do kontroli korzystania z dóbr oraz możliwość pozbawienia dóbr przez państwo należy interpretować z uwzględnieniem zasady , że każda osoba fizyczna lub prawna ma prawo do poszanowania swoich dóbr . Stwierdzono także , że pozbawienie własności lub innych praw rzeczowych jest w zasadzie aktem jednorazowym i nie wywołuję sytuacji ciągłego pozbawienia prawa . Trybunał wyjaśnił , że pojęcie dobro ma znaczenie autonomiczne , nie ogranicza się do własności rzeczy . Również niektóre inne prawa majątkowe i korzyści majątkowe mogą być uważane za dobra w rozumieniu Protokołu 1 .

Ingerencja w prawo własności nie może być uznana za zgodną z prawem , jeśli jest sprzeczna z obowiązującymi przepisami . Prawo pierwokupu nie jest naruszeniem prawa własności , chyba , że stosuje się je arbitralnie i nierzetelnie . Wywłaszczenie budynku może być usprawiedliwione brakiem dbałości właściciela o stan budynku . Stwierdzono , że aby wywłaszczenie nastąpiło na warunkach przewidzianych przez prawo , muszą istnieć wystarczająco precyzyjne przepisy i muszą one być dostępne w odpowiednim czasie . A pozbawienie własności obcokrajowca musi ponadto odpowiadać warunkom przewidzianym przez podstawowe zasady prawa międzynarodowego . Wymogu przestrzegania ogólnych zasad prawa międzynarodowego nie stosuje się do odebrania przez państwo własności własnym obywatelom . Odebranie własności bez zapłaty sumy pozostającej w rozsądnym stosunku do wartości stanowi zwykle nieproporcjonalną ingerencję w prawo własności , której nie można uznać za usprawiedliwioną . Protokół 1 nie gwarantuje jednak prawa do pełnego odszkodowania w każdych okolicznościach . Całkowity brak odszkodowania tylko wyjątkowo można uznać za usprawiedliwiony . Państwo ma prawo wprowadzać przepisy uważane za niezbędne do regulowania z korzystania z własności w interesie ogólnym , np. . w dziedzinie gospodarki mieszkaniowej .

30) Prawo własności w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.

Konstytucja RP z 2 IV 1997 r. sta­nowi, że RP chroni własność i prawo dziedziczenia oraz inne prawa majątkowe. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia pod­legają równej dla wszystkich ochronie prawnej. Społeczna gospodarka rynkowa, oparta m. in. na własności prywatnej, stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP. Konstytucja dopuszcza wywłaszczenie właścicieli jedynie wówczas, gdy jest to dokonywane na cele publiczne i za słusznym wy­nagrodzeniem. Jest także dopuszczalna ingerencja państwa w sprawy korzystania z własności, ale tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza istoty prawa własności.

Konstytucja nie odróżnia właścicieli krajowych od zagranicznych ani właścicieli ruchomości od właścicieli nieruchomości. Wszystkim właścicielom zapewnia silną ochronę prawną. Kodeks cywilny z 1964 r. stanowi, że właściciel w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego może z wyłączeniem innych osób korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa. W szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. Może także rozporządzać rzeczą. Kodeks przewiduje więc trzy kategorie ogólnych ograniczeń w korzystaniu z własności. Granicami tymi są: prawo, zasady współżycia społecznego i społeczno - gospodarcze przeznaczenie danego prawa własności.

Przytoczone postanowienia Konstytucji dotyczące własności były paro­krotnie przedmiotem wykładni dokonanej przez Trybunał Konstytucyjny.

Prawo do własności jest bardzo silnym prawem człowieka. Jest skutecznie chronione przed ingerencją innych podmiotów, niż właściciel. Ale równocze­śnie w praktyce jest prawem w wysokim stopniu i w różnorodny sposób ogra­niczonym przez państwo. Dziś powszechnie zarzucono pogląd, że jest to pra­wo święte i nienaruszalne.

31) Prawo do pracy. Jego treść.

Praca to celowa działalność człowieka mająca na celu przekształcenie dóbr przyrody i przystosowanie ich do zaspokajania ludzkich potrzeb. Gdy mówimy o prawie do pracy, mamy na uwadze tylko pracę wykonywaną w ramach stosunku pracy. Dotyczy to zarówno pracy fizycznej jak i umysłowej. W stosunku pracy występują: zakład pracy, pracodawca, pracownik. Praca wyróżnia człowieka od zwierząt, uszlachetnia i rozwija go. Nie jest karą za grzechy, jak dawniej niektórzy sądzili. Jest uczestnictwem w tworzeniu świata. Praca zasługuje na szacunek.

Prawo do pracy jako uniwersalne prawo człowieka zostało jednak uznane dopiero w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Głosi ona, że każdy człowiek ma prawo do pracy, do swobodnego wyboru pracy, do odpowiednich i zadowalających warunków pracy oraz do ochrony przed bezrobociem. Ma też bez żadnej dyskryminacji prawo do równej płacy za równą pracę.

Postanowienia Deklaracji zostały powtórzone i wzbogacone w Pakcie Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych. Art. 6 Paktu stanowi, że państwa - strony Paktu, uznają prawo do pracy, które obejmuje prawo każdego człowieka do uzyskania możliwości zarobienia na życie przez pracę swobodnie wybraną lub przyjętą. Państwa mają zapewniać odpowiednie kroki do zapewnienia tego prawa. Art. 7 Paktu stanowi, że państwa - strony uznają prawo każdego do korzystania ze sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy. W szczególności do takich warunków zalicza się wynagrodzenie zapewniające wszystkim pracującym jako minimum uczciwe zarobki i równą płacę za pracę o równej wartości. W szczególności zaś kobiety muszą mieć gwarancje pracy w warunkach nie gorszych od tych, z jakich korzystają mężczyźni.

Pakt zobowiązuje państwa do zapewnienia każdemu pracy nie jakiejkolwiek, ale pracy swobodnie wybranej, realizowanej przy spełnieniu, oprócz wymienionych już warunków, także warunków bhp, możliwości awansu i wypoczynku od pracy.

32) Akty prawne Międzynarodowej Organizacji Pracy mające na celu realizację prawa do pracy i zwalczania bezrobocia.

KONWENCJE - jest ich bardzo dużo więc wymieniam tylko ratyfikowane przez Polskę:
nr 2 z 1919 r. o bezrobociu;
nr 8 z 1920 r. o odszkodowaniu na wypadek bezrobocia spowodowanego rozbiciem statku; 

nr 9 z 1920 r. o pośrednictwie pracy dla marynarzy;

nr 29 z 1930 r. o pracy przymusowej lub obowiązkowej;

nr 96 z 1949 r. o płatnych biurach pośrednictwa pracy;

nr 105 z 1957 r. o zniesieniu pracy przymusowej; 

nr 111 z 1958 r. o dyskryminacji w zakresie zatrudnienia i wykonywania zawodu;
nr 122 z 1964 r. o polityce zatrudnienia;
nr 142 z 1975 r. o roli poradnictwa i kształcenia zawodowego w rozwoju zasobów ludzkich;
Nieratyfikowane przez Polskę (niektóre):   

nr 150 z 1978 r. o administracji pracy;
nr 157 z 1982 r. o utrzymaniu praw do zabezpieczenia społecznego;
nr 159 z 1983 r. o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej niepełnosprawnych;
nr 160 z 1985 r. o statystyce pracy;
nr 168 z 1988 r. o promocji zatrudnienia i zabezpieczeniu od bezrobocia;
nr 181 z 1997 r. o prywatnych agencjach zatrudnienia;

REKOMENDACJE (ZALECENIA) - jest ich jeszcze więcej, najważniejsze:

nr 1 z 1919 r. odnośnie bezrobocia;
nr 11 z 1921r. odnośnie bezrobocia w rolnictwie;
nr 42 z 1933 r. odnośnie agencji zatrudnienia;
nr 44 z 1934 r. odnośnie ubezpieczenia od skutków bezrobocia i innych form obniżenia bezrobocia;
nr 45 z 1935 r. odnośnie bezrobocia wśród młodzieży;
nr 111 z 1958 r. odnośnie dyskryminacji zatrudnienia;
nr 119 z 1963 r. odnośnie wypowiedzenia zatrudnienia;

nr 166 z 1982 r. odnośnie zakończenia zatrudnienia;
nr 167 z 1983 r. odnośnie utrzymania praw do zabezpieczenia społecznego;
nr 169 z1984 r. odnośnie polityki zatrudnienia;
nr 176 z 1988 r. odnośnie promocji zatrudnienia i zabezpieczenia od bezrobocia;

33) Pojęcie prawa do poziomu życia zapewniającego zdrowie i dobrobyt.

Prawo do poziomu życia zapewniającego zdrowie i dobrobyt określane jest bardzo różnie. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka głosi, że każdy ma prawo do stopy życiowej, zapewniającej zdrowie i dobrobyt jemu i jego rodzinie, włączając w to wyżywienie, odzież, mieszka­nie, opiekę lekarską i konieczne świadczenia socjalne oraz prawo do bezpie­czeństwa w przypadku bezrobocia, choroby, niepełnosprawności, wdowień­stwa, starości bądź utraty środków do życia w inny niezależny od niego spo­sób.

Nieco inaczej precyzuje treść tego prawa Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych. Stanowi on, że państwa - strony Paktu uznają prawo każdego człowieka do odpowiedniego poziomu życiowego dla jego samego i jego rodziny, włączając w to odpowiednie wyżywienie, miesz­kanie i stałe polepszanie warunków życiowych. Pakt uznaje podstawowe prawo każdego do wolności od głodu.

Konwencja o prawach dziecka ma na uwadze zapewnienie dziecku odpowiedniej żywności, odzieży i odpowiedniego mieszkania. Prawo do odpowiedniej żywności nazywane jest także prawem do wolności od głodu i niedożywienia.

34. Prawo do odpowiedniej żywności

Prawo do odpowiedniej żywności niekiedy jest nazywane prawem do wolności od głodu i niedożywienia.

Prawo do odpowiedniej żywności jest uniwersalnym prawem każdego człowieka, które powinno być zagwarantowane każdemu. Żywność nie powinna być używana jako narzędzie nacisku politycznego zarówno wewnątrz kraju, jak i w stosunkach międzynarodowych. Prawo to ma kluczowe znaczenie dla korzystania ze wszystkich innych praw człowieka, jest nie oddzielone od sprawiedliwości społecznej. Jego realizacja wymaga prowadzenia odpowiedniej polityki w sferze życia gospodarczego, ochrony środowiska i spraw socjalnych.

W 1996 roku na Światowym Szycie Żywnościowym, Komitet Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych podał, że ponad 840 mln ludzi na świecie cierpi chronicznie głód. Jest to wynik klęsk żywiołowych, wojen domowych i używania żywności jako broni politycznej. Korzenie głodu i niedożywienia nie są wynikiem braku żywności, ale są wynikiem braku dostępu do istniejącej żywności, głównie z powodu ubóstwa szerokich segmentów ludności świata.

Prawo do odpowiedniej żywności jest realizowane, gdy kobiety, mężczyźni i dzieci mają fizyczny i ekonomiczny dostęp stałe do odpowiedniej żywności albo do środków umożliwiających jej wytworzenie. Prawo to nie powinno być interpretowane w wąskim lub ograniczającym sensie jako dostęp do minimalnej porcji kalorii, protein i innych składników wyżywienia. Państwo ma obowiązek łagodzić głód nawet w czasie klęsk żywiołowych.

Zdaniem Komitetu, na istotną treść prawa do odpowiedniej żywności składają się:

• dostępność żywności w ilości i jakości wystarczającej do zaspokojenia potrzeb dietetycznych jednostki, wolnej od szkodliwych substancji i akceptowanej w danej kulturze

• dostępność tego rodzaju żywności w sposób ciągły i nie przeszkadzający w korzystaniu z innych praw człowieka

Dostępność odnosi się do możliwości bądź wyżywienia się samemu bezpośrednio z produkcji rolnej lub innych zasobów naturalnych bądź z dobrze funkcjonującej dystrybucji, przetwarzania i systemów rynkowych, które mogą przemieścić żywność z miejsca produkcji do miejsca, gdzie jest ona potrzebna zgodnie z życzeniem.

Państwo ma obowiązek stopniowo podejmować kroki w celu pełnej realizacji tego prawa. Każde państwo ma obowiązek zapewnić każdemu, kto znajduje się w zasięgu jego jurysdykcji, dostęp do podstawowego minimum żywności, która jest wystarczająca, żywieniowo odpowiednia i bezpieczna, aby zapewnić mu wolność od głodu.

Państwo ma stwarzać środowisko ułatwiające wszystkim innym podmiotom odpowiedzialnym za realizację prawa do odpowiedniej żywności, aby mogły skutecznie wypełniać swoje zadania Z pogwałceniem tego prawa mamy także gdy, państwo nie zapewnia zaspokojenia, nawet na minimalnym poziomie, wolności od głodu.

Prawo do odpowiedniego wyżywienia znajduje odbicie w konstytucjach około 20 państw świata. Konstytucja RP z 2.IV.1997 r. nie wspomina o prawie człowieka do odpowiedniego poziomu życia zapewniającego zdrowie i dobrobyt.

35. Działalność Organizacji Wyżywienia i Rolnictwa mająca na celu zapewnienie odpowiedniej żywności

Prawo do odpowiedniej żywności niekiedy jest nazywane prawem do wolności od głodu i niedożywienia. Zapewnienie realizacji tego prawa jest naczelnym zadaniem Organizacji Żywności i Rolnictwa (FAO), wyspecjalizowanej agencji Zarodów Zjednoczonych. FAO zastała powołana do życia 16.XII.1945 r. Konstytucja FAO stwierdza, że jej celami są:

• podnoszenie poziomu wyżywienia i standardów życiowych narodów

• zapewnienie poprawy i wydajności produkcji i dystrybucji żywności i produktów rolniczych

• poprawienie warunków życia ludności wiejskiej, przyczynianie się do rozwoju gospodarki światowej oraz zapewnienie ludzkości wolności do głodu

FAO zbiera, analizuje, interpretuje i rozpowszechnia informacje dotyczące wyżywienia, żywności i rolnictwa. Promuje działania narodowe i w skali międzynarodowej mające na celu poprawę edukacji i administracji dotyczących wyżywienia, żywności i rolnictwa.

W wyniku działalności FAO w niektórych krajach, gdzie tradycyjnie miliony ludzi corocznie marło z głodu, została dokonana Zielona rewolucja. Nastąpił wydatny wzrost upraw pszenicy i innych zbóż. Aktualnie FAO stara się realizować uchwały Światowej Konferencji Żywnościowej, zwoływanej przez NZ w 1974 r. w Rzymie. Konferencja m.in. przyjęła Powszechną Deklarację o wykorzenieniu Głodu i Niedożywienia. Konferencja stwierdziła, że istnieje zasadniczy brak równowagi między krajami na drodze rozwoju, gdzie żyje większość ludzi dotkniętych głodem i niedożywieniem, gdzie produkuje się 1/3 światowej żywności, a krajami rozwiniętymi, gdzie 1/3 ludności świata produkuje 2/3 światowej żywności. Od 1974 r. relacja ta uległa dalszemu pogorszeniu. W 2000 r. w krajach na drodze rozwoju produkowano tylko nieco więcej niż 20% światowej żywności.

Deklaracja stwierdza, że każdy mężczyzna, kobieta i dziecko mają niezbywalne prawo do wolności od głodu i niedożywienia w celu pełnego, rozwoju i zachowania swoich zdolności fizycznych i duchowych.

Konferencja Generalna FAO przyjęła dokument pt. Światowe porozumienie o bezpieczeństwie Żywnościowym. Stwierdza się w nim, że nikt nie powinien pozostać obojętny na los tych, którzy nie mają zapewnionego codziennego wyżywienia.

Za światowe bezpieczeństwo żywnościowe jest odpowiedzialna cała ludzkość. Należy nie tylko zwiększyć produkcję żywności, ale zapewnić także stabilność dostaw żywności i dostęp do żywności wszystkim ludziom, w tym biednym.

36. Prawo do odpowiedniego mieszkania

Przez wiele lat NZ nie podejmowały intensywniejszej działalności na rzecz realizacji prawa do odpowiedniego mieszkania i odpowiednich usług. Dopiero w 1976 r. zwołana została Konferencja NZ dotycząca siedlisk ludzkich. Uchwaliła ona Deklarację o ludzkich siedliskach. Deklaracja potwierdza uznanie prawa do mieszkania i usług jako prawa człowieka. Zaś w dążeniu do realizacji tego prawa należy dawać pierwszeństwo potrzebom ludzi ubogich, bezdomnym i narażonych najbardziej na ciosy losu.

Prawo do odpowiedniego mieszkania przysługuje każdemu, dotyczy to również gospodarstw domowych prowadzonych przez samotne kobiety. Każdy ma prawo do odpowiedniego mieszkania bez względu na wiek, status ekonomiczny, grupę społeczną, do której należy. Nie może być dyskryminacji w dostępie do mieszkania. Prawo do mieszkania oznacza, że mieszkanie powinno być zapewnione wszystkim osobom niezależnie od ich dochodu i zasobów ekonomicznych. Odpowiednie mieszkania to takie, które zapewniają niezbędną prywatność, niezbędną przestrzeń, niezbędne bezpieczeństwo, odpowiednie oświetlenie i wentylację, odpowiednia infrastrukturę, odpowiednie usytuowane ze względu na pracę oraz podstawowe udogodnienia-wszystko po racjonalnych kosztach. Odpowiednie mieszkanie to takie, które nie stanowi zagrożenia dla korzystania z innych praw człowieka.

Odpowiedniość mieszkania zależy od różnych czynników socjalnych, ekonomicznych, kulturalnych, klimatycznych, ekologicznych i innych. Niezależnie od stopnia rozwoju danego kraju, państwo powinno niezwłocznie podejmować określone kroki do realizacji prawa do odpowiedniego mieszkania. W każdym razie nie powinno podejmować przy tym kroków specjalnie korzystnych dla grup już uprzywilejowanych pod względem mieszkania kosztem innych grup ludności. Podstawowym obowiązkiem państwa jest ochronić i polepszyć domy i ich sąsiedztwo, a nie je burzyć. Przymusowa eksmisja jest poważnym pogwałceniem praw człowieka. Niemniej w określonych okolicznościach przymusowa eksmisja jest dopuszczalna. Niekiedy eksmisja jest dopuszczalna, gdy najemca nie płaci czynszu lub bez racjonalnej potrzeby uszkadza najęta posiadłość. Przymusowa eksmisja powinna być przeprowadzona w konsultacji z najemcami, co powinno minimalizować używanie siły.

Konstytucja RP z 2.IV.1997 r. nie wspomina o prawie człowieka do odpowiedniego poziomu życia zapewniającego zdrowie i dobrobyt. Jest natomiast w Konstytucji odniesienie do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych w art. 75. Konstytucja nie uznaje prawa człowieka ani obywatela do odpowiedniego mieszkania. Stwierdza jedynie, że władze publiczne maja prowadzić politykę sprzyjającą zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałającą bezdomności.

37. Działania „Habitatu” mające na celu zapewnienie odpowiedniego mieszkania.

W 1976 r. Zwołana została do Vancouver Konferencja NZ dotycząca siedlisk ludzkich, uchwaliła ona Deklarację o ludzkich siedliskach. Potwierdza ona uznanie prawa do mieszkania i usług jako prawa człowieka. W 1982 r. Zgromadzenie Ogólne powołało Komisję do spraw siedlisk ludzkich, która opracowała plan działania do 2000 r., mający na celu poprawę sytuacji mieszkaniowej W 1988 r. Plan ten został przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne NZ jako globalna strategia na rzecz mieszkania do 2000 r. Oraz powołane zostało jednocześnie Centrum NZ na Rzecz Siedlisk Ludzkich - Habitat. Centrum to monitoruje i koordynuje działania na rzecz poprawy realizacji prawa człowieka do mieszkania i usług z nim związanych. Prawo do odpowiedniego mieszkania przysługuje każdemu, dotyczy to również gospodarstw domowych prowadzonych przez samotne kobiety. Każdy ma prawo do odpowiedniego mieszkania bez względu na wiek, status ekonomiczny, grupę społeczną, do której należy. Nie może być dyskryminacji w dostępie do mieszkania, mieszkanie powinno być zapewnione wszystkim osobom niezależnie od ich dochodów i zasobów ekonomicznych. Zdaniem przedstawicieli Habitatu, prawo do odpowiedniego mieszkania nie oznacza, że państwo ma obowiązek dostarczyć bezpłatne mieszkanie każdemu. Państwo jest odpowiedzialne za ułatwienie stworzenia środowiska, w którym potencjał i zdolność gospodarstw domowych i posiadaczy nieruchomości w procesie rozwoju mieszkalnictwa są popierane.

38. Prawo do odpowiedniej żywności oraz do odpowiedniego mieszkania w świetle Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.

Prawo do odpowiedniego wyżywienia znajduje odbicie w konstytucjach około 20 państw. Konstytucja RP z 2 IV 1997 r. nie wspomina o prawie człowieka do odpowiedniego poziomu życia zapewniającego zdrowie i dobrobyt. Jest zaś w Konstytucji odniesienie do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych .Konstytucja nie uznaje prawa człowieka ani obywatela do odpowiedniego mieszkania. Stwierdza jedynie, że władze publiczne mają prowadzić politykę sprzyjającą zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, głównie przeciwdziałającą bezdomność . Mają wspierać rozwój budownictwa socjalnego oraz popierać działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania. Konstytucja stanowi też, że ochronę praw lokatorów mają określać ustawy, milczy natomiast ona na temat prawa człowieka do odpowiedniego poziomu życia, nie oznacza, że prawo to ludziom w Polsce, zwłaszcza obywatelom, nie przysługuje. Przysługuje ona na mocy Paktu Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych , którego Polska jest stroną od 1973 r. Również w tym zakresie Polska ma obowiązek poważnie odnosić się do komentarzy Komitetu Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych.

39. Prawo do najwyższego poziomu ochrony zdrowia.

Zdrowie zajmuje wysoką pozycję w hierarchii wartości człowieka. Współcześnie dbałość o zdrowie stała się przedmiotem działalności państw oraz organizacji międzynarodowych.W 1946 r.została powołana do życia Światowa Organizacja Zdrowia WHO. Konstytucja tej organizacji definiuje zdrowie jako pełną zdolność organizmu do utrzymywania równowagi między nim a środowiskiem zewnętrznym, do prawidłowego reagowania na zmiany środowiska i adaptacji do tych zmian. Zdrowie ma być udziałem każdego przez całe jego życie bez żadnej dyskryminacji i bez względu na rodzaj prowadzonej działalności.

Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych dokonuje uznania zdrowia jako uniwersalnego prawa człowieka. Art. 12 Paktu stanowi, że państwa-strony uznają prawo każdego do korzystania z najwyższego osiągalnego poziomu ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego. O realizacji prawa do ochrony zdrowia mówi również Konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 1974 r. Oraz Konwencja o prawach dziecka z 1989 r.O różnych elementach prawa do najwyższego poziomu ochrony zdrowia traktuje również Deklaracja o prawach osób niepełnosprawnych z 1975 r.

Prawo człowieka do ochrony zdrowia jest uznawane także w regionalnych umowach dotyczących praw człowieka. Europejska Karta Socjalna z 1961 r. Stanowi, że aby zapewnić skuteczną ochronę zdrowia państwa będą podejmować środki zmierzające do eliminacji przyczyn niedostatków zdrowia, do zorganizowania usług konsultacyjnych i edukacyjnych dotyczących poprawy zdrowia i rozwoju indywidualnej odpowiedzialności w sprawach dotyczących zdrowia, a także do zapobiegania w możliwym zakresie chorobom epidemicznym, endemicznym i innym.

Protokół Dodatkowy do Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka w obszarze praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych z 1988 r. Również uznaje prawo do najwyższego poziomu ochrony zdrowia.

Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów także uznaje prawo człowieka do najwyższego poziomu stanu zdrowia. Inaczej to normuje Arabska Karta Praw Człowieka, nie uznając prawa do ochrony zdrowia ,zapewniając tylko specjalną opiekę i ochronę rodziny, matek, dzieci i ludzi starych.

Konstytucja RP z 1997 r. Stanowi, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia, zaś władze publiczne mają zapewnić równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych obywatelom niezależnie od ich sytuacji materialnej. Konstytucja stanowi również, że władze publiczne są zobowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. Władze są także zobowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i do zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. Mają też popierać rozwój kultury fizycznej szczególnie wśród dzieci i młodzieży.

40. Pojęcie „podstawowej opieki zdrowotnej”.

Pojęcie podstawowej opieki zdrowotnej zostało zdefiniowane w Deklaracji o podstawowej opiece zdrowotnej przyjętej w 1978 r. Przez Konferencję WHO i UNESCO w Ałma Ata. Podstawowa opieka zdrowotna to niezbędna opieka zdrowotna oparta na naukowo sprawdzonych i społecznie akceptowalnych metodach i technologiach, które stały się uniwersalnie dostępne dla jednostek i rodzin we wspólnocie, przez ich uczestnictwo i po kosztach, jakim wspólnota i kraj mogą sprostać na każdym etapie ich rozwoju. Ma ona być oparta na duchu polegania na sobie samym i samookreśleniu. Według Deklaracji podstawowa opieka zdrowotna stanowi integralną część systemu zdrowotnego kraju. Jest jego centralną funkcją i głównym ogniwem. Jest ona również częścią ogólnego rozwoju społecznego i ekonomicznego wspólnoty. Podstawowa opieka zdrowotna stanowi pierwszy stopień kontaktu jednostek, rodzin i wspólnoty z krajowym systemem zdrowotnym. Podstawowa opieka zdrowotna stanowi pierwszy element nie przerwanego procesu opieki zdrowotnej.

41. Treść prawa do nauki.

Prawo do nauki ma każdy człowiek od urodzenia do śmierci. Prawo do nauki jest rozumiane przede wszystkim jako prawo do poznania przez jednostkę, tego co jest już ludzkości.

Niektóre państwa od dawna doceniały znaczenie zdobywania wiedzy przez ich poddanych czy obywateli dając temu wyraz w swoich konstytucjach np. Konstytucja RP z 1921.Uznanie prawa do nauki jako prawa człowieka w płaszczyźnie międzynarodowej nastąpiło w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka przyjętej w 1948 r stwierdza ona, że każdy człowiek ma prawo do nauki. Nauka ma być bezpłatna, przynajmniej na poziomie podstawowym; ma też być obowiązkowa na tym poziomie. Nauka w zakresie technicznym i zawodowym ma być powszechnie dostępna. Natomiast nauka na poziomie wyższym ma być dostępna dla wszystkich na zasadzie równości w zależności od zdolności osobistych.

Prawo do nauki zaliczane jest do praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych zwanych prawami człowieka drugiej generacji. Prawo do nauki umiejscawia się obok prawa do pracy, do wypoczynku, do ochrony zdrowia czy prawa do korzystania z dóbr kultury.

Uznanie prawa do nauki miało miejsce w Międzynarodowym Pakcie Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966 r. Pakt ten stanowi iż w celu pełnej realizacji tego prawa nauczanie podstawowe ma być obowiązkowe, dostępne i bezpłatne dla wszystkich. Nauczanie średnie w różnych jego formach, włącznie z nauczaniem technicznym i zawodowym, ma być rozpowszechnione i dostępne dla wszystkich czemu ma sprzyjać stopniowe wprowadzanie nauczania bezpłatnego. Nauczanie wyższe ma być dostępne dla wszystkich na zasadzie pełnej równości ,przy uwzględnieniu uzdolnień każdego.

Kolejną umową międzynarodową uznającą prawo do nauki jako prawo człowieka, przysługujące dzieciom ( osobom do ukończenia 18 roku życia ),jest Konwencja o prawach dziecka przyjęta w 1989 r. Państwa mają zapewnić regularne uczęszczanie do szkół i zmniejszanie liczby przypadków porzucenia nauki.

Prawo do nauki uznane jest również w regionalnych umowach dotyczących praw człowieka.

Protokół Dodatkowy do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1952 r stanowi, iż nikt nie może być pozbawiony prawa do nauki oraz że państwo uznaje prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania zgodnie z ich własnymi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi.

Każdy ma prawo do nauki wspomina też Europejska Karta Socjalna z1961,Protokół Dodatkowy do Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka w dziedzinie praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych, Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów z 1981 r i Arabska Karta Praw Człowieka z 1994 r.

Celem nauczania ma być pełny rozwój osobowości ludzkiej i ugruntowanie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, oraz ma krzewić zrozumienie ,tolerancję i przyjaźń między wszystkimi narodami, grupami rasowymi lub religijnym.

42) Prawo do swobodnego uczestnictwa w życiu kulturalnym społeczeństwa.

Prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa, do korzystania. ze sztuki, do uczestniczenia w postępie nauki i korzystaniu z jej dobrodziejstw jako uniwersalne prawo człowieka zostało proklamowane w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w 1948 r. Deklaracja stwierdza, że każdy człowiek ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyści, wynikających z jakiejkolwiek działalności naukowej, literackiej lub artystycznej. Każdy ma więc prawo uczestniczyć w tworzeniu i rozwijaniu kultury, i do korzystania z dobrodziejstw kultury. Prawo to obejmuje również ochronę korzyści wynikających z jakiejkolwiek działalności kulturalnej. Termin życie kulturalne obejmuje w tym kontekście naukę, literaturę, muzykę, teatr, taniec, film, sztuki plastyczne, architekturę i przejawy życia kulturalnego społeczeństwa. Powołano do życia w listopadzie 1945 r. Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Edukacji, Nauki i Kultury (UNESCO). Konstytucja UNESCO przyjęta w 1945 r. stanowi, że celem Organizacji jest przyczyniać się do pokoju i bezpieczeństwa przez edukację, naukę i kulturę, w celu popierania powszechnego poszanowania dla sprawiedliwości, praworządności, praw człowieka i podstawowych wolności przyznanych wszystkim narodom świata bez różnicy rasy, płci, języka lub religii. Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych stwierdza, że państwa - strony uznają prawo każdego do udziału w życiu kulturalnym, do korzystania z osiągnięć postępu naukowego i jego zastosowań, oraz korzystania z ochrony interesów moralnych i materialnych wynikających z wszelkiej twórczości naukowej, literackiej lub artystycznej, której jest autorem. Konwencja o prawach dziecka z 20 XI 1989 r. stanowi, że państwa - strony uznają prawo dziecka do nieskrępowanego uczestniczenia w życiu kulturalnym i artystycznym. Prawo do swobodnego uczestnictwa w życiu kulturalnym społeczeństwa przysługuje więc zarówno dorosłym, jak i dzieciom. Konwencja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 1965 r. zwraca uwagę, że państwo powinno zabronić wszelkiej dyskryminacji rasowej, w korzystaniu z prawa do równego uczestnictwa w działalności kulturalnej. Prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym jest w istocie rzeczy zbitką kilku praw. Powinno się także wyodrębnić prawo do używania swojego języka narodowego. UNESCO inspirowało także przyjęcie kilku konwencji regulujących niektóre aspekty prawa do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym. Są to m. in. Konwencja o powszechnym prawie autorskim, Konwencja o ochronie osób grających, producentów fonogramów i organizacji ich rozpowszechniania. Wśród deklaracji UNESCO dotyczących prawa do uczestnictwa w życiu kulturalnym szczególne znaczenie mają: Międzynarodowa Karta o wychowaniu fizycznym i sporcie, Powszechna deklaracja o ludzkim genomie i prawach człowieka, a także Deklaracja o odpowiedzialności współczesnych pokoleń wobec przyszłych pokoleń. Prawo człowieka do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa jest uznawane także w niektórych regionalnych systemach promocji i ochrony praw człowieka. Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej stwierdza krótko, że sztuki i badania naukowe są wolne od ograniczeń. Szanowana ma być wolność akademicka. Natomiast Protokół Dodatkowy do Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka w obszarze praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych stanowi, że strony uznają prawo każdego do uczestniczenia w życiu kulturalnym i artystycznym wspólnoty, do korzystania z dobrodziejstw postępu naukowego i technologicznego . Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów stanowi również, że każda jednostka może uczestniczyć w życiu kulturalnym wspólnoty. Takie samo prawo również Arabska Karta Praw Człowieka, stanowiąc , że każdy ma prawo do uczestniczenia w życiu kulturalnym, do korzystania z produkcji literackiej i artystycznej.

Konstytucja RP z 2 IV 1997 r wśród zasad ustroju zamieszcza zapewnienie, że RP stwarza warunki dla upowszechnienia i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego. Konstytucja każdemu zapewnia wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników.

43) Ranga prawa do tożsamości kulturalnej jednostki, mniejszości etnicznych, ludności autochtonicznej, narodów w okresie globalizacji i integracji europejskiej.

Konwencja o eliminacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 21 XII 1965 r. zwraca uwagę, że państwo powinno zabronić wszelkiej dyskryminacji rasowej, a w szczególności w korzystaniu z prawa do równego uczestnictwa w działalności kulturalnej. Deklaracja UNESCO o zasadach międzynarodowej współpracy kulturalnej. Deklaracja ta głosi, że każda kultura ma swoją godność i wartość, które muszą być szanowane i zachowane. Głosi też, że każdy lud ma prawo i obowiązek rozwijać swoją kulturę. Stwierdza również, że wszystkie kultury tworzą część wspólnego dziedzictwa należącego do całej ludzkości. Następuje to dzięki ich bogatej różnorodności i wzajemnym wpływom, jaki jedna kultura wywiera na inne. Stwierdza także, że współpraca kulturalna jest prawem i obowiązkiem wszystkich narodów i ludów, które winny dzielić między sobą ich wiedzę i umiejętności.

Dla rozwoju kultury, rozwoju międzynarodowej współpracy w dziedzinie kultury i swobodnego korzystania z udziału w kulturze duże znaczenie ma Deklaracja UNESCO o zasadach tolerancji, przyjęta. Deklaracja ta głosi, że tolerancją jest poszanowanie, akceptacja i docenianie bogatej różnorodności światowych kultur, form wyrazu i sposobów bycia ludźmi. Tolerancja jest harmonią w różnorodności. Nie jest koncesją, znoszeniem lub pobłażaniem. Jest przede wszystkim aktywną postawą ożywianą przez uznanie uniwersalnych praw człowieka i podstawowych wolności innych ludzi. Tolerancja jest odpowiedzialnością, która podtrzymuje prawa człowieka, pluralizm, w tym kulturalny, demokrację i praworządność, Odrzuca dogmatyzm i absolutyzm. Tolerancję powinny praktykować jednostki, grupy społeczne i państwa. Praktykowanie tolerancji nie oznacza tolerowania niesprawiedliwości społecznej, czy też porzucania lub osłabiania czyichś przekonań. Oznacza to, że każdy jest wolny przynależeć do własnych przekonań i akceptować fakt, że inni mają ich własne przekonania. Oznacza to akceptowanie faktu, że istoty ludzkie są w sposób naturalny różne w swoim wyglądzie, sytuacji, mowie, zachowaniu i wartościach, że mają prawo do życia w pokoju i do bycia takimi, jakimi są. Oznacza to, że opinie jednych nie mogą być narzucane innym. Prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym jest w istocie rzeczy zbitką kilku praw. Powinno się także wyodrębnić prawo do używania swojego języka narodowego. Odrzuca się dyskryminację religijną i inne formy dyskryminacji, aby współpraca międzynarodowa i pokój światowy były promowane.

44. Wymień grupy osób szczególnie podatnych na nieszanowanie ich praw człowieka. Podaj uzasadnienie tego stanu rzeczy.

Do grup osób szczególnie podatnych na nieszanowanie ich praw człowieka należą: osoby niepełnosprawne, dzieci, ludzie starzy, osoby należące do mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych lub językowych, osoby należące do ludności tubylczej, czyli autochtoni, robotnicy-migranci oraz członkowie ich rodzin.

W przypadku osób niepełnosprawnych, dzieci oraz osób starszych nieprzestrzeganie ich praw spowodowane jest niemożnością samodzielnego funkcjonowania tych grup osób. Są oni zależni od otoczenia, które może nie uznawać ich szczególnych potrzeb, a osoby z tych grup nie mogą bronić swoich praw, gdyż nie posiadają wystarczających sił i możliwości aby wymóc na otoczeniu respektowanie swoich praw. W przypadku mniejszości , autochtonów i robotników-migrantów łamanie ich praw spowodowane jest chęcią obrony własnego terytorium przed napływem osób mogących stanowić zagrożenie dla obywateli danego państwa (np. na rynku pracy). Ponadto osoby te zwykle nie posiadają obywatelstwa państwa w którym przebywają.

W takim przypadku państwo może nie poczuwać się do obowiązku opieki nad ludźmi przebywającymi na jego terytorium, co powoduje, że ludzie ci są podatni na wyzysk i dyskryminacje. W przypadku robotników-migrantów ich pobyt jest często nielegalny, więc w przypadku gdy nie są przestrzegane ich prawa i podstawowe wolności boją zwrócić się o pomoc do państwa na terytorium, którego przebywają w obawie przed wydaleniem z tego kraju.

45) Dawny i współczesny obraz dzieciństwa.

Konieczność zróżnicowania ochrony przysługującej dzieciom i młodzieży w stosunku do dorosłych zaczęła być dostrzegana dopiero od II poł. XIX wieku. Wtedy to zaczęto wprowadzać regulacje mające chronić dzieci przed wyzyskiem. Przykładem mogą być przepisy ograniczające czas pracy dzieci, zakazujące wykorzystywania ich do ciężkich prac. Jednak dopiero XX wiek przyniósł początek regulacjom, które doprowadziły do tego, że współcześnie dzieci i młodzież dostrzegane są jako podmioty prawa wymagające szczególnej ochrony.

Do wprowadzenia tych regulacji (np. przyjętej przez Ligę Narodów deklaracji praw dziecka) dzieci i młodzież były wykorzystywane ekonomicznie i społecznie, nie było zróżnicowania przy stosowaniu przepisów dotyczących wymierzania kar za przestępstwa. Dzieci i młodzież były zatrudniane w takich samych warunkach jak ludzie dorośli, ich czas pracy był taki sam, jednak za swoją pracę byli wynagradzani znacznie gorzej niż dorośli pracownicy. Nie było obowiązku edukacji, dlatego bardzo częstym zjawiskiem był analfabetyzm wśród dzieci, szczególnie wśród biedniejszych warstw społecznych. Ponadto szczególnie dzieci traktowane były jak przedmiot stanowiący własność rodziców. Rodzice mogli dowolnie decydować w sprawach dotyczących dziecka. Dotyczyło to także karania, gdzie często stosowano dotkliwe kary fizyczne. Obecnie ochrona jako przysługuje dzieciom na podstawie różnego rodzaju regulacji prawnych sprawia, że los dziecka w XX wieku jest zwykle zupełnie odmienny od tego żyjącego w XIX w. i wcześniej. Obecnie państwa starają się aby dzieci miały spokojne i bezpieczne dzieciństwo, nie były wykorzystywane do ciężkiej pracy. Istnieje także prawo dziecka do nauki i obowiązek zapewnienia mu edukacji przynajmniej w stopniu podstawowym. Dziecko stało się też podmiotem praw. Jego dobro jest uwzględniane przy podejmowaniu decyzji, powinno także mieć możliwość wyrażenia opinii w sprawach, które go dotyczą. Niektóre państwa wprowadziły ponadto regulacje zakazujące stosowania kar cielesnych wobec dzieci.

Niestety nie wszędzie sytuacja dzieci przedstawia się w ten sposób. Istnieją wciąż rejony świata gdzie dzieci wciąż są wykorzystywane do ciężkiej pracy, warunki ich życia są bardzo ciężkie, bardzo duża ilość dzieci głoduje i umiera na skutek chorób. Dzieci są także wykorzystywane przez walczące strony jako żołnierze.

Chociaż obraz dzieciństwa uległ poprawie, to jednak na pewno wciąż jest wiele do zrobienia w kwestii zapewnienia wszystkim dzieciom szczęśliwego dzieciństwa. Wprowadzanie nowych regulacji prawnych szczególnie umów międzynarodowych jest dobrym krokiem, niezbędne jest jednak aby postanowienia tych umów były realizowane przez wszystkie państwa. Obecnie przestrzeganie praw dziecka w wielu państwach jest fikcją. Dotyczy to zwłaszcza w państwach gdzie toczą się działania wojenne, a także tam gdzie ciężka sytuacja ekonomiczna uniemożliwia zapewnienie przestrzegania praw nie tylko dzieci, ale także ludzi dorosłych.

46) Międzynarodowa ochrona praw dziecka na poziomie uniwersalnym

i regionalnym.

Akty prawa międzynarodowego, które regulują ochronę praw dziecka można podzielić na akty prawa o charakterze uniwersalnym i regionalnym. Do aktów prawa o charakterze uniwersalnym dotyczących ochrony praw dziecka należą:

• Powszechna deklaracja praw człowieka - wspomina o prawach dziecka w niewielkim zakresie. Stwierdza ona że wszystkie dzieci zarówno małżęńskie jak i pozamałżeńskie powinny korzystać z jednakowej pomocy społecznej, a rodzice mają prawo pierwszeństwa w wyborze rodzaju nauczania.

• Pakt praw Osobistych i Politycznych - Zabrania skazywać na śmierć osoby poniżej 18 roku życia. Przewiduje on też stosowanie specjalnych procedur w stosunku do młodocianych.

• Deklaracja praw dziecka z 20 listopada 1959r. ;- zawiera ona zasady jakimi powinny kierować się państwa działając na rzecz dzieci

• Deklaracja o zasadach socjalnych i prawach dotyczących ochrony praw i dobrobytu dzieci ze szczególnym uwzględnieniem opieki zastępczej i przysposobienia w kraju i za granicą z 1986r.;

• oraz Konwencja o prawach dziecka z 20 listopada 1989r. Akty te zostały przyjęte przez zgromadzenie ogólne ONZ. Szczególną rolę odrywa konwencja, która została ratyfikowana przez wszystkie państwa świata i stanowi swoistą światową konstytucję prawa dziecka. Wychodzi ona z założenia że rodzina jako podstawowa komórka społeczeństwa jest naturalnym środowiskiem rozwoju dla dzieci. Ponadto powtarza ona postanowienia Deklaracji

Oprócz aktów prawa o charakterze uniwersalnym, istnieją także regulacje dotyczące ochrony praw dziecka o charakterze regionalnym obejmujące swoim zasięgiem np. państwa z jednego kontynentu. Do takich zalicza się np. Afrykańska Karta Praw i Dobrobytu Dziecka, przyjęta w 1991r. przez Organizację Jedności Afrykańskiej, której postanowienia zbliżone są do przepisów Konwencji o prawach dziecka.

Regionalny charakter ma także przyjęta w 1996r. przez Radę Europy Konwencja Europejska o wykonywaniu przez osoby poniżej 18 roku życia ich praw, przyjmująca jako punkt wyjścia Konwencję o prawach dziecka.

Konwencja Haska o międzynarodowej współpracy i ochronie dzieci w odniesieniu do adopcji międzynarodowej z 1993

47) Treść uchwały 27 specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ p.t. : „Świat przyjazny dziecku”.

Deklaracja „Świat przyjazny dziecku” została przyjęta na Specjalnej Sesji Zgromadzenia Ogólnego na Temat Dzieci, która odbyła się w dniach 8-10 maja 2002r. Składa się z dwóch części:

Deklaracji i Planu Działania na następna dekadę. Deklaracja jest zobowiązaniem do zapewnienia każdemu dziecku lepszej przyszłości. W Deklaracji kładzie się nacisk na tworzenie świata przyjaznego dzieciom, w którym rozwój, biorąc pod uwagę najlepszy interes dziecka, oparty jest na zasadach demokracji, równości, tolerancji, pokoju i społecznej sprawiedliwości, respektowania praw człowieka, w tym prawa do rozwoju.

Plan Działania opisuje, jak powinien wyglądać świat przyjazny dzieciom. Jako najważniejsze cele wymieniono:

- dorastanie i kształcenie się w bezpiecznym środowisku

- dbanie o rozwój dzieci w każdym jego aspekcie (fizycznym, psychologicznym, duchowym, społecznym)

- troska i poparcie dla sierot, dzieci ulicy

- zwalczanie biedy

walka z dyskryminacją

48) Szczególne prawa ludzi starych.

Ludzie starzy, stanowią grupę osób szcze­gólnie podatnych na dyskryminację i wyzysk.

Obecnie prawa ludzi starych zawarte są w trzech aktach rangi międzynarodowej:

- w uchwalonym w 1982r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ „Planie działania międzynarodowych na rzecz ludzi starych”. Lu­dziom starym, w granicach możliwości, należy umożliwić ży­cie w ich własnej rodzinie i we własnej wspólnocie, sprzyjać rozwojowi osobowości, zdrowia, bezpieczeństwa, dając im satysfakcję z życia. Ludzie starzy mają być doceniani i trakto­wani jako integralna część społeczeństwa.

- w uchwalonych 16 grudnia 1991 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ „Zasadach N Z na rzecz osób starych”. Zasady te zgrupowano według pięciu haseł: niezależność, uczestnictwo, opieka, samorealizacja, godność.

Niezależność osób starych należy rozumieć jako:

- dostęp do odpowiedniej żywności, wody, dachu nad głową, odzieży, opieki zdrowotnej na koszt własny bądź staraniem rodziny i wspólnoty;

- możliwość pracy lub dostęp do innych źródeł przynoszą­cych dochód;

- możliwość uczestniczenia w decyzji o wycofaniu się z ryn­ku pracy;

- dostęp do odpowiednich programów edukacyjnych i kształ­cenia zawodowego;

- możliwość życia w środowisku bezpiecznym i dostosowanym do osobistych zamiłowań i zmieniających się warunków;

- możliwość jak najdłuższego pozostawania w domu.

Pod hasłem uczestnictwo sformułowano następujące za­sady dotyczące osób starych:

- pozostać zintegrowane w społeczeństwie, uczestniczyć w kształtowaniu i realizacji polityki w sprawach dotyczą­cych ich dobrobytu oraz mieć możliwość dzielenia się swoją wiedzą i doświadczeniem z młodym pokoleniem;

- szukać możliwości służenia społeczeństwu w charakterze wo­lontariuszy odpowiednio do swoich zamiłowań i możliwości;

- mieć możliwość organizowania ruchów społecznych i sto­warzyszeń skupiających ludzi swojej generacji.

Pod hasłem opieka rozumie się, że osoby stare powinny mieć:

- możliwość korzystania z opieki ze strony rodziny i wspól­noty zgodnie z systemem społecznym i wartościami kultu­rowymi danego społeczeństwa;

- dostęp do opieki zdrowotnej pozwalającej zachować i odzyskiwać do maksymalnego poziomu sprawność fizycz­ną, duchową i emocjonalną oraz odwlekać występowanie dolegliwości chorobowych;

- dostęp do służb prawnych i socjalnych służących umacnia­niu ich autonomii, ochrony i opieki;

- możliwość korzystania w odpowiednim stopniu z opieki insty­tucjonalnej zapewniającej ochronę, rehabilitację i bodźce społeczne i duchowe w środowisku bezpiecznym i ludzkim;

- możliwość cieszenia się prawami człowieka i podstawowy­mi wolnościami niezależnie od tego, pod jakim dachem żyją, z urządzeń, jakiej opieki i leczenia korzystają;

- zapewnione pełne poszanowanie ich godności, przeko­nań, potrzeb i prywatności, a także prawo decydowania o opiece nad nimi i jakości ich życia.

Pod hasłem samorealizacja sformułowano następujące zasady:

- osoby stare powinny mieć możliwość szukania warunków do pełnego rozwoju ich potencjału życiowego, a także do­stęp do zasobów edukacyjnych, kulturalnych, duchowych i rekreacyjnych społeczeństwa.

Pod hasłem godność osób starych sformułowano dwie za­sady, a mianowicie, że powinny one:

- mieć możliwość życia w godności, bezpieczeństwie i bycia wol­nym od wyzysku i fizycznego lub duchowego znieważania;

- być traktowane uczciwie niezależnie od wieku, płci, po­chodzenia rasowego lub etnicznego, niepełnosprawności lub innych właściwości, doceniane niezależnie od wkładu ekonomicznego w swoje utrzymanie.

Trzecim aktem jest Europejska Karta Socjalna, sta­nowiąca, że osoby w podeszłym wieku mają prawo do ochrony socjalnej.

49) Szczególne prawa osób niepełnosprawnych.

Ani Powszechna Deklaracja, ani oba Pakty Praw Człowieka nie wspominają o szczególnych prawach osób niepełno­sprawnych.

Prawa te wynikają jednak z innych dokumentów przyjętych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Pierwszym aktem tego typu była Deklaracja o prawach osób umysłowo opóźnionych z 20 grudnia 1971r. Jednak szczytowym osiągnięciem w tej dziedzinie jest deklaracja o prawach osób niepełnosprawnych z 9 grudnia 1975r. Następnym aktem była przyjęta 9 maja 1979 r. przez Radę Gospodarczą i Społeczną Narodów Zjednoczonych „Deklaracja praw osób głuchych i niewidomych

Jedynym aktem prawnie wiążącym uchwalonym w interesie niepeł­nosprawnych jest art. 23 Konwencji o prawach dziecka, przyję­tej przez Zgromadzenie Ogólne 20 listopada 1989 r. Odno­si się do. osób do 18 roku życia. Konwen­cja stanowi, że dziecko fizycznie lub psychicznie niepełno­sprawne powinno mieć zapewnioną pełnię normalnego ży­cia w warunków gwarantujących mu godność, umożliwiają­cych osiągnięcie niezależności oraz ułatwiających aktywne uczestnictwo w życiu społeczeństwa. Państwo - strona Konwencji ma obowiązek uznawać prawo takiego dziecka do szczególnej troski;

Pomoc uznająca szczególne potrzeby dziecka niepeł­nosprawnego powinna być udzielana bezpłatnie tam, gdzie jest to możliwe, uwzględniając jednakże zasoby finansowe rodziców lub innych osób opiekujących się dzieckiem, po­winna także polegać na zapewnieniu dziecku niepełno­sprawnemu skutecznego dostępu do oświaty, nauki, opieki zdrowotnej, opieki rehabilitacyjnej, przygotowania zawodo­wego oraz udogodnień rekreacyjnych.

Analo­giczne obowiązki państwa wobec dorosłych niepełnospraw­nych nie stały się dotychczas obowiązkami prawnomiędzynarodowymi. Natomiast o tym, jakie obowiązki moralne i poli­tyczne mają państwa, a także organizacje międzynarodowe wobec osób niepełnosprawnych, mówią wspomniane już de­klaracje Narodów Zjednoczonych. Wśród nich najbardziej ogólny i wyczerpujący charakter ma Deklaracja o prawach osób niepełnosprawnych z 9 grudnia 1975 r. Deklaracja zawiera definicję osoby nie­pełnosprawnej.

W deklaracji , stwierdza się, że oso­by niepełnosprawne powinny mieć możliwość korzystania z wszystkich praw w niej zawartych, a prawa te mają być przy­znawane wszystkim osobom niepełnosprawnym .Osoby niepełnosprawne mają wrodzone prawo do po­szanowania ich ludzkiej godności i niezależnie od źródła, charakteru i trudności ich szans te same prawa podstawowe jak ich współobywatele w tym samym wieku.

Osoby niepełnosprawne mają te same prawa osobiste i polityczne co inne istoty ludzkie.

Według Deklaracji, osoby niepełnosprawne mają pra­wo do:

- korzystania ze środków pozwalających im stać się osobami ufającymi sobie w możliwie najwyższym stopniu;

- zabiegów medycznych, psychologicznych i czynnościowych, w tym do usług protetycznych i ortopedycznych, a także do rehabilitacji medycznej i społecznej;

- nauki, ćwiczeń i rehabilitacji zawodowej, pomocy konsul­tantów, usług dotyczących pobytu w określonym środowi­sku, co ma służyć rozwijaniu ich zdolności i umiejętności do maksimum, przyspieszeniu procesu ich integracji lub reintegracji społecznej;

- bezpieczeństwa ekonomicznego i społecznego oraz przy­zwoitego poziomu życia;

- zatrudnienia i odzyskania zatrudnienia odpowiednio do swoich możliwości;

- podejmowania zajęć użytecznych, produkcyjnych, przyno­szących dochód;

- wstępowania do związków zawodowych.

Żadna osoba niepełnosprawna w sprawach dotyczących miejsca jej zamieszkania nie powinna być traktowana inaczej, niż wymagają to jej warunki lub też wi­doki na poprawę, jaką osoba niepełnosprawna może z nich czerpać.

Deklaracja wymaga, aby osoba niepełnosprawna była chroniona przed jakimkolwiek wyzyskiem, przed wszelkimi regulacjami i wszelkim postępowaniem o charakterze dys­kryminacyjnym, znieważającym lub poniżającym. Osoby nie­pełnosprawne winny mieć możliwość uzyskania kwalifikowa­nej pomocy prawnej, gdy jest ona niezbędna do ochrony ich osoby lub mienia. Jeżeli jakieś postępowanie prawne jest wszczęte przeciwko osobie niepełnosprawnej, stosowana procedura powinna w pełni brać pod uwagę jej warunki fi­zyczne i umysłowe.

Deklaracja praw osób głuchych i niewidomych powtarza odniesieniu do tych osób, że przysługują im prawa, o których mówi Deklaracja o prawach osób niepełnosprawnych z 1975 r .Deklaracja akcentuje, że osoba głucha i niewidoma powinna korzy­stać ze wszelkich praw człowieka i podstawowych wolności proklamowanych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.

50) Szczególne prawa osób należących do mniejszości etnicznych, językowych lub religijnych.

W Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka nie ma postano­wień odnoszących się do praw mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych lub językowych. Są one jednak zawarte w artykule 27 Paktu o Prawach Osobistych i Politycznych. Stanowi on, że w państwach, w których istnieją mniejszości narodowe, etniczne, religijne lub językowe, osoby należące do nich nie powinny być po­zbawione prawa do własnego życia kulturalnego, wyznawa­nia i praktykowania własnej religii oraz posługiwania się wła­snym językiem wraz z innymi członkami danej grupy. Treść wymienionego artykułu zosta­ła z niewielkimi modyfikacjami włączona do Konwencji o pra­wach dziecka uznając, że dziecku należącemu do takiej mniejszości nie można odmówić prawa do posiadania własnej kultury i korzystania z niej. Prawo to Konwencja rozciąga również na dzieci należące do ludności autochtonicznej.

W 1978 r. Komisja Praw Człowieka NZ, podjęła prace nad projektem deklaracji o prawach mniejszości narodo­wych, etnicznych, religijnych i językowych. Rezultatem tych prac jest Deklaracja praw osób należących do mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych i językowych, proklamowana 18 grudnia 1992 r. przez Zgromadzenie Ogólne, za punkt wyjścia przyję­ta ona art. 27 Paktu Praw Osobistych i Politycznych. Opiera się ona na przekonaniu, że promocja i ochrona praw osób należących do wymienionych mniejszości przyczynia się do stabilności politycznej i socjalnej państw, w których mniejszości te żyją.

Deklaracja stanowi, że państwa powinny zarówno ochraniać istnienie i tożsamość mniejszości narodowych lub etnicznych, kulturalnych, religijnych lub językowych żyją­cych na ich terytorium, jak i sprzyjać tworzeniu warunków korzystnych do promowania tej tożsamości. Osoby zaś nale­żące do wymienionych mniejszości mają prawo: korzystać z własnej kultury, wyznawać i praktykować swoją religię, uży­wać swego języka prywatnie i publicznie w sposób wolny od jakiejkolwiek interwencji i dyskryminacji; uczestniczyć w pełni w życiu kulturalnym, religijnym, społecznym, eko­nomicznym oraz w życiu publicznym; uczestniczyć na szcze­blu krajowym i regionalnym w decyzjach dotyczących mniej­szości, do których dane osoby należą, lub regionu, w którym żyją. Osoby należące do mniejszości mają postępować jed­nak w sposób, który nie jest sprzeczny z ustawodawstwem, mają prawo zakładać stowarzyszenia i nimi kierować, utrzy­mywać kontakty z innymi osobami należącymi zarówno do ich grupy, jak i z osobami należącymi do innych mniejszości, a także utrzymywać kontakty transgraniczne z obywatelami innych państw, z którymi są powiązane pochodzeniem naro­dowym lub etnicznym, lub przez przynależność religijną czy językową.

Państwo powinno stwarzać także warunki, aby osoby należące do mniejszości mogły integralnie i efektywnie korzystać ze swoich praw i wolności, wyrażać swoją odrębność, rozwijać kulturę, język, tradycje i obyczaje. Państwa mają obowiązek podejmo­wać właściwe środki w granicach możliwości, aby osoby na­leżące do mniejszości mogły się uczyć języka macierzystego, a także zachęcać do poznawania historii, tradycji i kul­tury mniejszości, jakie żyją na ich terytorium. Narodowa polityka i programy powinny być opracowy­wane i realizowane w sposób uwzględniający uzasadnione interesy osób należących do mniejszości.

W Europie szczególną uwagę poświęca się prawom mniejszości narodowościowych. Są one sformułowane w do­kumentach Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Eu­ropie (poprzednio KBWE). Podczas spotkania w Kopenha­dze 29 czerwca 1990 r. w dokumencie o ludzkim wymiarze sformułowano katalog praw, z jakich powinny korzystać osoby należące do tych mniejszości. Stanowi o tym również Rada Europy. Ważnym jej dokumentem w tym zakresie jest Dekla­racja głów państw i rządów państw członkowskich przyjęta 9 paź­dziernika 1993 r. w Wiedniu.

Komi­tet Ministrów Rady Europy l lutego 1995 r., nawiązując do dokumentu wiedeńskiego, przyjął Konwencję ramową dla ochrony mniejszości narodowych .

Konwencja wychodzi z założenia, że ochrona mniejszo­ści narodowych ma istotne znaczenia dla stabilności, bezpie­czeństwa i demokratycznego pokoju w Europie.

Ochrona mniejszości narodowych, praw i wolności osób do nich należących tworzy integralną część międzynarodowej ochrony praw człowieka i należy także do zakresu współpracy międzynarodowej. Osoba należąca do mniejszości narodowej ma prawo swobodnie wybierać, czy chce być czy nie traktowa­na jako należąca do mniejszości. Osoby należące do mniejszości narodowej mogą korzystać z praw wypływających z tej przynależności za­równo indywidualnie, jak i wspólnie z innymi. O przynależno­ści danej osoby do takiej lub innej mniejszości narodowej de­cyduje ona sama.

Niedopuszczalna jest wszelka dyskryminacja oparta na przynależności do mniejszości narodowej. Państwa powinny stwarzać tym oso­bom warunki niezbędne do zachowania i rozwoju ich kultu­ry, zachowania zasadniczych elementów ich tożsamości, a mianowicie religii, języka, tradycji i dziedzictwa kulturalne­go. Państwa nie powinny stosować praktyk asymilacyjnych wobec osób należących do mniejszości narodowych wbrew ich woli, lecz ochraniać takie osoby przed jakimikolwiek po­czynaniami zmierzającymi do takiej asymilacji.

Konwencja nakazuje szanować prawa osób należących do mniejszości narodowych do pokojowego gromadzenia się, stowarzyszania, wypowiedzi oraz do wolności myśli, su­mienia i religii. Osoby te mają mieć prawo do swoich insty­tucji, a także organizacji i stowarzyszeń religijnych. Państwo ma dbać, aby osoby należące do mniejszości narodowych nie były dyskryminowane w dostępie do środków przekazu, za­kładaniu środków masowego przekazu i w korzystaniu z nich. Mniejszości maja prawo do własnej pisowni.

Państwo powinno podejmować odpowiednie kroki w dziedzinie edukacji i badań mających na celu utrwalenie wiedzy o kulturze i historii, języku i religii mniejszości, a tak­że większości narodowych. Osoby nale­żące do mniejszości narodowych powinny mieć równy do­stęp do edukacji wszystkich stopni.

51) Regulacje i projekty międzynarodowej ochrony praw osób należących do ludności autochtonicznej.

O prawach ludności autochtonicznej nie wspominają ani Powszechna Deklaracja PC, ani oba Pakty PC. Jednak w ramach Podkomisji (ONZ-u) do walki przeciwko dyskryminacji i ochrony mniejszości powołano Grupę Roboczą (1982), której zadaniem było opracowanie projektu międzynarodowej deklaracji o prawach ludności autochtonicznej.

W 1994 Grupa Robocza przedłożyła Podkomisji projekt takiej deklaracji, który został przyjęty przez nią i przekazany został Komisji Praw Człowieka. W 1995 Komisja Praw Człowieka powołała własną Grupę Roboczą (ma ona sfinalizować prace do 2004r).

Aby uwzględnić opinie przedstawicieli ludności autochtonicznej powołano Stałe Forum Ludności Autochtonicznej. Do 1997 udało się uzgodnić jedynie 2 z planowanych 45-ciu artykułów. Do dziś brak jest definicji ludności autochtonicznej.

Jedynymi przyjętymi normami międzynarodowymi chroniącymi prawa ww grupy są konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy - konwencja nr 107 (1957r) dotycząca społeczności aborygenicznych i plemiennych oraz nr 169 dotycząca ludów tubylczych i plemiennych w krajach niepodległych.

Konwencje te przeciwstawiają się asymilacji tych ludów opowiadając się za rozwojem ich tożsamości, języka i religii. Przeciwstawia się erozji ich praw, wartości, obyczajów i perspektyw w ramach państwa w którym mieszkają. Konwencja MOP-u więc zdecydowanie wykracza poza zagadnienia pracy i działalności związkowej.

Konwencja MOP-u częściowo definiuje także ludność autochtoniczną. Są to wg niej ludy plemienne w krajach niepodległych różniących się od innych grup społeczności narodowej warunkami socjalnymi, kulturowymi i ekonomicznymi, które rządzą się w całości lub w części własnymi obyczajami i tradycjami, lub podlegają specjalnemu ustawodawstwu, ludy traktowane jako tubylcze - tzn. potomków ludności która zamieszkiwała dany kraj lub region geograficzny w epoce podbojów i kolonizacji czy też ustalania aktualnych granic państwa, ludy które niezależnie od ich statusu prawnego zachowują swoje instytucje socjalne, ekonomiczne, kulturalne i polityczne im właściwe. Przy czym poczucie przynależności do ludności autochtonicznej lub plemiennej winno być traktowane jako kryterium podstawowe.

Ponadto konwencja reguluje sprawy ziemi zamieszkiwanej przez ludność autochtoniczną, zagadnienia rekrutacji do pracy i warunków zatrudnienia, kształcenia zawodowego, rzemiosła i przemysłu rolnego, bezpieczeństwa socjalnego i zdrowia, edukacji i środków komunikacji oraz administracji. Nakazuje również umożliwić ludności autochtonicznej współpracę i kontakty transgraniczne w dziedziniach gospodarczej, socjalnej, kulturalnej, duchowej i w sprawach ochrony środowiska.

Postanowienia tej konwencji dążą do pełnego zrównania praw ludności autochtonicznej i plemiennej z ogółem ludności.

52) Szczególne prawa pracowników-migrantów i ich rodzin.

Migracja zarobkowa powoduje problem ich gorszej sytuacji w stosunku do robotników miejscowych. MOP w 1949 jako pierwszy zajął się tą sprawą wydając konwencję nr 97 o pracownikach-migrantach, mającą na celu zapobieganie i zwalczanie handlu siłą roboczą. Natomiast konwencja 143 (1975r) ma na celu zapobieganie nadużyciom wobec pracowników-migrantów (wyzysk, dyskryminacja, ksenofobia) oraz promocję równości. Powyższe uregulowania dotyczą przede wszystkim warunki pracy i wynagradzania.

ONZ w 1972 postanowiła zająć się tą problematyką, od 1979 przygotowywano konwencję mającą na celu poprawienie losu pracowników-migrantów i ich rodzin. Prace nad konwencją zakończono w 1990r - 18 grudnia została przyjęta Międzynarodowa konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników-migrantów i członków ich rodzin.

Konwencja chroni prawa tych osób zarówno w kraju pochodzenia, tranzytowym jak i w kraju zatrudnienia. Osoby te nie mogą być dyskryminowane (rasa, płeć, poglądy, pochodzenie, wiek, sytuacja ekonomiczna/losowa/małżeńska, urodzenie...).

Pracownikiem-migrantem jest wg tej konwencji osoba, która wykonywała, wykonuje lub będzie wykonywała pracę za wynagrodzeniem w kraju, którego nie jest obywatelem. Dotyczy to w szczególności pracowników przygranicznych, sezonowych, ludzi morza, uczestników realizacji określonego projektu, osób pracujących na własny rachunek, pracowników wykonujących specyficzne prace itp. Konwencja przyznaje tym osobom wszystkie prawa wymieniane w Powszechnej Deklaracji PC i w obu Paktach PC.

Państwo w którym jest on zatrudniony ma szanować jego tożsamość kulturową, a nawet ma zachęcać do utrzymywania więzi kulturalnych z krajem pochodzenia, ma zapewnić także prawo do wywiezienia z kraju zatrudnienia dóbr i zasobów tam zdobytych, a także prawo do życia wspólnie z rodziną. Konwencja ta chroni przed podwójnym opodatkowaniem, a nawet reguluje prawo do przewozu do ojczyzny zmarłego pracownika lub członka jego rodziny.

Nad realizacją postanowień tej konwencji czuwa komitet do ochrony praw wszystkich pracowników-migrantów i ich rodzin, dodatkowo państwa zobowiązane są do składania sprawozdań z realizacji postanowień konwencji.

53) Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej o prawach osób, które przebywają na terytorium innego niż własne państwa Unii.

1.KPP (przyjęta w czasie 28 i 34 posiedzeniach Konwentu w Brukseli w dniach 5 i 16 maj 2000r.)

KPP obejmuje swoim zakresem zagadnienia: Godność osoby ludzkiej, Prawo dożycia, Prawo do poszanowania integralności osoby ludzkiej, Zakaz tortur i nieludzkiego postępowania, Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej, Prawo do wolności i bezpieczeństwa, Prawo do skutecznego środka ochrony praw, Prawo do rzetelnego procesu, Domniemanie niewinności oraz prawo do obrony, Nie ma kary bez uprzedniej ustawy, Zakaz ponownego sądzenia lub karania, Poszanowanie życia prywatnego, Życie rodzinne, Wolność myśli, sumienia i
wyznania, Wolność słowa, Prawo do nauki, Wolność zgromadzania oraz stowarzyszania się, Prawo dostępu do informacji, Ochrona danych, Prawo do własności, Prawo do azylu oraz wydalanie cudzoziemców, Równość i niedyskryminacja, Prawa dzieci, Zasada demokracji, Partie polityczne, Prawo do czynnego i biernego udziału w wyborach do Parlamentu Europejskiego, Prawo do czynnego i biernego udziału w wyborach do samorządu terytorialnego, Stosunki z administracją, Ombudsman, Prawo do petycji, Prawo poruszania się, Prawa socjalne i zasady, Wolność wyboru zawodu, Prawa pracowników do
informacji i konsultacji w ramach zakładu pracy, Prawo do sporów zbiorowych i akcji, Prawo do czasu na odpoczynek i do corocznego urlopu, Bezpieczne i zdrowe warunki pracy, Ochrona młodocianych, Prawo do ochrony w przypadkach zwolnienia z pracy, Prawo pracowników do ochrony rodziny i życia zawodowego, Prawo pracowników migrantów do równego traktowania, Bezpieczeństwo socjalne i pomoc społeczna, Ochrona zdrowia, Niepełnosprawni, Ochrona środowiska, Ochrona konsumenta.

2)Każdy obywatel Unii korzysta na terytorium państwa trzeciego, gdzie Państwo Członkowskie, którego jest obywatelem, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozostałych Państw Członkowskich na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa. (Artykuł 20 TWE).

54) Podział odpowiedzialności za przestrzeganie praw człowieka między państwo a społeczność międzynarodową.

Istnieją dwa podstawowe sposoby odpowiedzialności za przestrzeganie praw człowieka.

Pierwszy polega na uznaniu państwa jednocześnie za podmiot odpowiedzialny i gwaranta.

Jednocześnie ze sposobem pierwszym państwa mogą być pociągnięte do odpowiedzialności na arenie międzynarodowej w jeden z następujących sposobów:

-sprawozdania państwa z przestrzegania paktów (oraz ich ocena i ewentualne wskazówki)

-skargi państw

-sądy (Europejski Trybunał Praw Człowieka, Amerykański TPC, Afrykański TPC)

-misje specjalne (w szczególności w ramach Europejskiej konwencji o zapobieganiu torturom)

-presja opinii publicznej (organizacji pozarządowych typu Amnesty International)

55) System promocji i ochrony praw człowieka w RP.

Prezydent - ratyfikacja i wypowiadanie umów międzynarodowych oraz czuwanie nad przestrzeganiem KONSTYTUCJI, stosowanie prawa łaski, nadawanie obywatelstwa polskiego i zwalnianie z niego, zwracanie się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności przyszłej ustawy z konstytucją.

Sądy (SN, s. Powszechne, NSA, s.wojskowe) - są bezstronne i niezależne, działają w oparciu o zasady procesowe uwzględniające prawa człowieka.

Rzecznik Praw Obywatelskich - stoi na straży praw i wolności obywateli (...) określonych w konstytucji (...), ma inicjatywę ustawodawczą.

Pozostałe organy państwowe chroniące prawa człowieka w Polsce to: Rzecznik Praw Dziecka, Trybunał Stanu, Trybunał Konstytucyjny, Porkuratura, Adwokatura, Notariat.

Organizajcje pozarządowe chroniące PC - związki zawodowe, Komitet Praw Ojców, Komitet Praw Dziecka, MONAR (...) a także organizjcje międzynarodowe: Amnesty International, Komitet Helsiński Praw Człowieka...

56) Wymień i przedstaw rodzaje uniwersalnych systemów promocji i ochrony praw człowieka.

1)System ochrony praw człowieka Organizjacji Narodów Zjednoczonych

System ten oparty jest na bazie działalności Organizacji Narodów Zjednoczonych - państwa członkowskie poddają się kontroli organów umocowanych w Karcie NZ. Ponadto ONZ inicjuje procesy normowania zagadnień z zakresu praw człowieka.

2)S. Międzynarodowej Organizjacji Pracy

MOP (od 1919) działa na podstawie Konstytucji Międzynarodowej Organizjacji Pracy, przyjętych konwencjach i zaleceniach oraz rezolucjach MOP i orzcznictwu MOP.

Zadania: ujednolicanie prawa pracy w świecie, ochrona i promowanie prawa człowieka do postępu materialnego i duchowego w warunkach wolności, godności i bezpieczeństwa ekonomicznego, wolności słowa, popieranie polityki pełnego zatrudnienia i prawa do udziału w rokowaniach zbiorowych, zabezpieczenie społeczne, ochrona życia i zdrowia pracowników.

MOP przyjmuje konwencje, kóre po ratyfikacji stają się wiążące, wydaje także zalecenia do konwencji lub jako oddzielne akty. Zalecenia nie mają mocy wiążącej, stanowią jedynie podstawę dla przyszłych konwencji.

3)S. UNESCO (Organizajcja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury)

UNESCO (1945) popiera masową informację i swobodny obieg myśli w celu wzajemnego zrozumienia narodów, rozwój powszechnej oświaty i krzewienie kultury, rozwój wiedzy, ochronę światowego dziedzictwa kulturowego oraz wymianę wartości i osób w dziedzinie oświaty, nauki i kultury. (walka z analfabetyzmem, organizjcja badań naukowych, produkcja i dystrybucja podręczników, kształcenie nauczycieli, upowszechnianie oświaty..)

Ponadto UNESCO uchwala zalecenia i deklaracje i przyjmuje skargi (wyjaśniane w porozumieniu z państwem oskarżonym - nieformalnie). Corocznie przyznaje (powołuje jury) nagrodę za wychowywanie w duchu pokoju.

4)S. Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca.

System humanitarny zajmujący się ochroną praw człowieka w czasie konfliktów zbrojnych i także w czasie zamieszek i podobnych napięć. (22 sierpnia 1984 - konwencja genewska w sprawie polepszania losu rannych i chorych w armiach na polu, w 1899 - Haga - rozrzerzono na ofiary wojny morskiej, po 1907 - 13 konwencji normujących sposoby prowadzenia wojny)

Konwencje uchwalone w ramach tego systemu istotnie ograniczają metody prowadzenia walki, jednak nie ustalają sankcji za złamanie tych ograniczeń i nie ustanawiają organów kontrolnych. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża poza zapewnianiem poszanowanie i stosowanie norm prawa humanitarnego pełni także funkcję centrum informacji o jeńcach oraz internowanych i zaginionych (Centralna Agencja Poszukiwawcza Komitetu). Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża (np.: Polski Czerwony Krzyż) mają prawo do sprawowania opieki nad rannymi i chorymi.

Ponadto:

a) organy konwencyjne - ciała powołane na mocy umów międzynarodowych,

b) „organy statutowe” - organy o ogólnym zakresie promujące m.in. prawa człowieka

57.Wymień konwencyjne uniwersalne organy kontroli przestrzegania praw człowieka.

1.Komitet Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych

2.Komitet Praw Człowieka

3.Komitet do Spraw Likwidacji Dyskryminacji Rasowej

4.Grupa Trzech (zbrodnie apartheidu)

5.Komitet do Spraw Likwidacji Dyskryminacji Kobiet

6.Komitet Przeciwko Torturom

7.Komitet Praw Dziecka

8.Komitet do Ochrony Praw Wszystkich Pracowników-Migrantów i Członków ich Rodzin

58. Organizacja i kompetencje Komitetu Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych.

Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych wszedł w życie 3 stycznia 1976 roku. Stronami tego paktu było w marcu 1996 r. 134 państw. Państwa - strony Paktu są zobowiązane do przedkładania sprawozdania dotyczące podjętych środków oraz osiągnięć w zakresie przestrzegania praw uznanych w Pakcie. Państwa mają dostarczać swoje sprawozdania stopniowo ,zgodnie z planem ustalonym przez Radę Gospodarczą i Społeczną. Sekretarz Generalny NZ przekazuje kopie radzie Gospodarczej i Społecznej do rozpatrzenia oraz przekazywać wyspecjalizowanym organizacjom w zakresie do spraw należących do właściwości tych organizacji. Mowa tu o MOP, UNESCO, FAO,WHO. Rada może z tymi organizacjami zawierać porozumienia dotyczące sprawozdań tych organizacji z postępu dokonywanego w dziedzinie przestrzegania postanowień Paktu należących do zakresu ich działalności. Rada może przedkładać co pewien czas Zgromadzeniu Ogólnemu sprawozdanie zawierające zalecenia ogólne oraz streszczenie informacji otrzymanych od państw- stron Paktu i od organizacji wyspecjalizowanych. Aby wywiązać się z wymienionych zadań Rada Gospodarcza i Społeczna postanowiła 3 maja 1978 r. utworzyć Sesyjną Grupę roboczą zajmującą się implementacją Paktu. 28 maja 1986 r. Rada przemianowała Sesyjną grupę roboczą na Komitet Prawa Ekonomicznych ,Socjalnych i Kulturalnych. Komitet ten składa się z działających we własnym imieniu 18 ekspertów z dziedziny praw człowieka. Członkowie są wybierani na 4 lata przez Radę Gospodarczą i Społeczną w tajnym głosowaniu z listy osób proponowanych przez państwa - strony Paktu.

Komitet zbiera się co roku na 3 tygodniową sesję .Na kilka miesięcy przed sesją zbiera się 5 osobowa grupa analizująca sprawozdania państw, które będą rozpatrzone na sesji Komitetu. Komitet rozpatruje sprawozdanie państwa w 2 dni - wysłuchując sprawozdania przedstawiciela państwa, któremu mogą zostać zadane pytania. W 1988 r. Rada Gospodarcza i Społeczna upoważniła organizację pozarządowe do przedkładania Komitetowi pisemnych oświadczeń ,przyczyniające się do pełniejszej realizacji praw zawartych w Pakcie.

Komitet składa sprawozdanie Radzie Gospodarczej i Społecznej ,w którym podsumowuje sprawozdania przedłożone przez państwa. W 1989 r. Komitet zapoczątkował pracę mające pomagać państwom w wywiązywaniu się z obowiązków sprawozdawczych. W 1990r. Komitet podjął sprawę opracowania projektu Protokółu Fakultatywnego do Paktu.

59. Organizacja i kompetencje Komitetu Praw Człowieka

Międzynarodowy Pakt Praw Osobistych i Publicznych wszedł w życie 23 marca 1976 r. W 1996 r. jego stronami było 133 państw. Do badania sprawozdań przedkładanych przez państwa - strony Paktu został powołany Komitet Praw Człowieka ,wybrany po raz pierwszy w 1976 r. Do jego kompetencji należy również rozpatrywanie zawiadomień państw o tym ,że inne państwo-strona nie wywiązało się z zobowiązań nałożonych przez Pakt. Komitet rozpatruje skargi indywidualne osób ,które uznały ,że ich prawa człowieka zostały pogwałcone. Komitet składa się z 18 ekspertów ,obywateli państw -stron Paktu. W skład Komitetu wchodzi pewna liczba osób o doświadczeniu prawniczym. Członkowie pełnią funkcję we własnym imieniu. W skład Komitetu nie może wejść więcej niż jeden obywatel tego samego państwa. Członkowie Komitetu są wybierani na okres 4 lat, z możliwością reelekcji. Sekretarz Generalny NZ zapewnia Komitetowi niezbędny personel i środki materialne. Komitet wybiera swoje kierownictwo , ustala też swój regulamin , kworum stanowi 12 członków Komitetu. Komitet zbiera się na sesję regularnie 3 razy w roku. Państwa składają Komitetowi sprawozdania z realizacji praw uznanych w Pakcie. Jeżeli jedno państwo poddaje w wątpliwość ,że inna strona Paktu nie realizuje postanowień Paktu, może mu zwrócić uwagę drogą pisemnego zawiadomienia. Państwo ma obowiązek odpowiedzieć na pismo w ciągu 3 miesięcy. Jeżeli jednak rozstrzygnięcie nie nastąpiło w ciągu 6 miesięcy od otrzymania przez państwo zawiadomienia , każde z dwóch państw ma prawo skierować sprawę do Komitetu Praw Człowieka. Komitet rozpatruje zawiadomienie na posiedzeniu niejawnym. Komitet w ciągu 12 miesięcy od otrzymania zawiadomienia winien przedłożyć sprawozdanie. Jeżeli sprawa przedłożona Komitetowi nie została rozstrzygnięta ku zadowoleniu zainteresowanych ,Komitet może powołać komisję pojednawczą ad hoc. Komisja składa się z 5 osób wyznaczonych za porozumieniem. Nie mogą być obywatelami państw zainteresowanych. Składa ona sprawozdanie . Strony w ciągu 3 miesięcy od otrzymania sprawozdania powinny przewodniczącego Komisji czy akceptują treść sprawozdania. Protokół fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Politycznych przewiduje rozpatrywanie indywidualnych zawiadomień o naruszaniu praw człowieka. Komitet nie może przyjmować zawiadomień ,jeżeli dotyczą one państwa - strony Paktu ,które nie jest stroną Protokółu. Pisemne zawiadomienie do rozpatrzenia mogą złożyć Komitetowi osoby ,które wyczerpały wszystkie możliwe środki wewnątrz krajowe. Nie przyjmuje się anonimów. Państwo ma 6 miesięcy na przedstawienie Komitetowi pisemnych wyjaśnień. Nie może Komitet rozpatrywać sprawy ,która jest rozpatrywana zgodnie z inną procedurą międzynarodową. Komitetowi przekazywane są sprawozdania przez państwa- strony , w ,których są informacje dotyczące urzeczywistnienia postanowień Protokołu eliminującego karę śmierci. Do zadań Komitetu należy również dokonywanie wykładni postanowień Paktu.

60. Organizacja i kompetencje Komitetu do spraw likwidacji dyskryminacji rasowej.

Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji wszelkich form dyskryminacji rasowej została przyjęta przez ZO 21 grudnia 1965 r. Zgodnie z tą konwencją utworzono Komitet do spraw Likwidacji Dyskryminacji Rasowej. W jego skład wchodzi 18 ekspertów. Są oni wybierani na zebraniu państw- stron Konwencji. Kadencja członka trwa 4 lata. Komitet uchwala swój regulamin wewnętrzny i wybiera swoje kierownictwo na okres 2 lat. Zakres kompetencji Komitetu jest analogiczny do kompetencji Komitetu Praw Człowieka. Rozpatruje on sprawozdania państw z realizacji konwencji. Przyjmuje i rozpatruje zawiadomienia jednego państwa - strony konwencji ,że inna strona nie przestrzega jej postanowień. Przyjmuje zawiadomienia od osób lub grup osób podlegających jurysdykcji państwa - strony konwencji ,które stwierdzają ,że są ofiarami naruszeń prawa przez państwo. Państwa muszą składać sprawozdania Komitetowi. Komitet przedstawia ZO za pośrednictwem Sekretarza Generalnego NZ sprawozdanie ze swej działalności. Jeżeli Komitet rozpatruje jakąkolwiek sprawę ,to państwa zainteresowane mają prawo wyznaczyć swoich przedstawicieli ,którzy będą brali udział w posiedzeniach Komitetu. Komitet może wyznaczyć Komisję pojednawczą ad hoc złożoną z 5 osób. Komisja po wszechstronnym rozpatrzeniu sprawy przy6gotowuje i przedstawia przewodniczącemu Komitetu sprawozdanie zawierające wnioski dotyczące stanu faktycznego sporu między stronami oraz zalecenia ,jakie uważa za właściwe dla osiągnięcia polubownego zatwierdzenia sporu. Sprawozdanie jest przekazywane każdemu z państw biorących udział w sporze. Art.14 Konwencji przewiduje ,że państwo może uznać kompetencje Komitetu do przyjmowania zawiadomień od osób , które twierdzą ,że są ofiarami naruszeń prawa. Komitet otrzymuje kierowane do organów NZ kopie petycji dotyczące spraw mających bezpośredni związek z zasadami i celami konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej. Komitet może zwracać się do Sekretarza Generalnego NZ o wszelkie znajdujące się w jego posiadaniu informacje związane z celami konwencji. Kompetencje tego Komitetu są bardzo rozległe i zróżnicowane.

61. Organizacja i kompetencje Komitetu do spraw likwidacji dyskryminacji kobiet.

18 grudnia 1979 r. ZO NZ przyjęło Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet. Konwencja weszła w życie 3 września 1981 r. Komitet do Spraw Likwidacji Dyskryminacji Kobiet został powołany w celu badania postępu w stosowaniu Konwencji. Komitet liczy 23 ekspertów. Ekspert działa we własnym imieniu. Członków wybiera się na okres 4 lat ,na posiedzeniu państw - członków. Kworum wynosi 2/3 państw - stron Konwencji. Wybrani są ci ,którzy uzyskali największą liczbę głosów, większą od ½ głosów przedstawicieli państw obecnych i głosujących. Komitet ustala swój regulamin i wybiera na okres 2 lat swoje kierownictwo .Zbiera się co rocznie na sesje nie dłuższe niż 2 tygodnie. Komitet rozpatruje sprawozdania państw dotyczące kroków ustawodawczych, sądowych ,administracyjnych lub innych podjętych przez państwa w celu wykonania postanowień Konwencji oraz osiągniętego w tym zakresie postępu. Komitet może również zaprosić organizacje wyspecjalizowane do składania sprawozdań dotyczących realizacji Konwencji w dziedzinach należących do zakresu ich działalności. Komitet co rocznie składa sprawozdanie ze swej działalności ZO NZ za pośrednictwem Rady Gospodarczej i Społecznej. Na podstawie sprawozdań i informacji otrzymanych od państw Komitet może włączać do sprawozdania swoje sugestie ,zalecenia a także ewentualne komentarze państw - stron Konwencji. Sekretarz Generalny NZ przekazuje sprawozdanie Komitetu do wiadomości Komisji Statusu Kobiet działającej jako organ pomocniczy Rady Gospodarczej i Społecznej. Do właściwości Komitetu nie należy rozpatrywanie sporów między dwoma lub więcej państwami dotyczących interpretacji lub stosowania Konwencji .Spory takie ,jeżeli nie zostaną załatwione w drodze rokowań lub arbitrażu ,trafiają do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

62.Organizacja i kompetencje Komitetu przeciwko torturom.

Konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu ,nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu została przyjęta przez ZO NZ 10 grudnia 1984 r. Zgodnie z nią powołano Komitet Przeciwko Torturom wzorowanym na Komitecie Praw Człowieka. Jest on powołany do kontrolowania realizacji postanowień Konwencji. Składa się z 10 ekspertów. Są wybierania na zebraniach państw - stron Konwencji. Kworum stanowi 2/3 państw -stron Konwencji. Wybrani są ci którzy uzyskali największą liczbę głosów, nie mniej jednak niż ½ głosów przedstawicieli państw-stron. Członkowie są wybierani na 4 lata z możliwością reelekcji. Komitet ustala własne zasady postępowania i wybiera swoje kierownictwo na 2 lata. Kworum stanowi 6 członków Komitetu. Członkowie Komitetu oraz utworzonych przez Komitet komisji koncyliacyjnych ad hoc mają prawo do udogodnień, przywilejów oraz immunitetów przysługującym ekspertom misji NZ. Komitet rozpatruje sprawozdania państw - stron Konwencji o środkach podjętych w celu realizacji zobowiązań. Otrzymuje i rozpatruje zawiadomienia osób ,które twierdzą ,że są ofiarami pogwałcenia jej postanowień. Komitet rozpatruje każde sprawozdanie ,a swoje uwagi przesyła zainteresowanemu państwu , które z kolei może odpowiedzieć na nie. Komitet może zamieszczać swoje uwagi ogólne łącznie z obserwacjami uzyskanymi od zainteresowanego państwa w corocznym sprawozdaniu składanym ZO NZ i państwom-stronom Konwencji. Jeżeli Komitet uzyska informacje ,że w danym państwie stosowane są tortury , może wyznaczyć swoich członków do przeprowadzenia tajnego dochodzenia. Komitet ma prawo oczekiwać współpracy zainteresowanego państwa. Komitet może rozpatrywać zawiadomienie jednego państwa przeciwko drugiemu państwu tylko wtedy ,gdy oba państwa złożyły deklaracje ,iż uznają w stosunku do siebie te kompetencje Komitetu. Komitet może okazywać państwom - stronom sprawy dobre usługi w celu polubownego załatwienia sprawy z poszanowaniem postanowień Konwencji.

63. Organizacja i kompetencje Komitetu Praw Dziecka.

Konwencję o prawach dziecka ZO NZ przyjęło 20 listopada 1989 r. Weszła ona w życie 2 września 1990 r. Zgodnie z nią został powołany komitet Praw Dziecka liczący 10 ekspertów. Jego zadaniem jest badanie postępów dokonywanych przez państwa - strony Konwencji w realizacji postanowień. Komitet ustanawia własne zasady procedury oraz wybiera na okres 2 lat swoje kierownictwo. Komitet zbiera się 2 razy w roku na sesje trwające do 3 tygodni. Państwa są zobowiązane do przedkładania Komitetowi za pośrednictwem Sekretarza Generalnego NZ sprawozdań dotyczących środków stosowanych przez nie w realizacji praw zawartych w Konwencji. Komitet może w każdej chwili żądać od państw dodatkowych informacji. Komitet posiada kilka istotnych uprawnień ,mianowicie organizacje wyspecjalizowane ,UNICEF oraz inne organy NZ są uprawnione do uczestniczenia poprzez swoich przedstawicieli w posiedzeniach Komitetu. Komitet kiedy uzna to za stosowne ,przekazuje organizacjom wyspecjalizowanym, UNICEF i innym właściwym organom wszelkie sprawozdania państw zawierające prośbę lub wskazujące potrzebę w zakresie doradztwa technicznego lub pomocy. Komitet może również zalecić ZO zwrócenie się do Sekretarza Generalnego NZ o zainicjowanie w jego imieniu badań nad konkretnymi problemami odnoszącymi się do praw dziecka. Komitet inicjuje studia nad prostytucją i pornografią dziecięcą. Na podstawie otrzymanych informacji Komitet może czynić sugestie i dawać ogólne zalecenia ,które łącznie z ewentualnymi uwagami państw są przekazywane zainteresowanym państwom-stronom. Komitet ma obowiązek przedkładać co 2 lata ZO NZ za pośrednictwem Rady Gospodarczej i Społecznej sprawozdanie ze swojej działalności.

64.Podstawowe trudności w realizacji kontroli przestrzegania prawa człowieka przez organy konwencyjne.

System kontroli nad przestrzeganiem przez państwa umów dotyczących praw człowieka i podstawowych wolności jest wielkim osiągnięciem Narodów Zjednoczonych. Jest on na tyle skuteczny ,na ile suwerennie równe państwa są zdecydowane ograniczyć swoją suwerenność na rzecz społeczności międzynarodowej. Niestety system ten nie jest wolny od słabości ,np. takich ,które mogą być przezwyciężone już w obecnym stanie rozwoju społeczności międzynarodowej uosabianej przez Narody Zjednoczone. Dla identyfikacji tych słabości i zaproponowania dróg i środków ich przezwyciężania ZO NZ wyraziło zgodę na organizowanie periodycznych spotkań osób przewodniczących poszczególnym komitetom. Przewodniczący komitetów oceniają krytycznie niektóre elementy istniejącego systemu i jego funkcjonowania, stwierdzając ,że znaczna liczba państw nie składa na czas wymaganych sprawozdań, jakość wielu z nich jest niska - nie brak w nich ogólników i luk w przedstawianiu sytuacji ,kontrolę sprawowaną przez komitety utrudniają liczne zastrzeżenia poczynione przez państwa w momencie ratyfikacji paktów czy poszczególnych konwencji ,zwłaszcza gdy są to zastrzeżenia sprzeczne z podstawową treścią i celem konwencji. Państwa mimo wezwań nie wycofują tych zastrzeżeń .Występują też czasami paroletnie opóźnienia w rozpatrywaniu już złożonych sprawozdań z powodu niewydolności niektórych komitetów. Poważnym problemem dla normalnego funkcjonowania komitetów jest zwlekanie nowo powstałych państw z deklaracjami ,że przejmą zobowiązania konwencyjne zaciągnięte przez państwa , na miejscu których powstały. Przewodniczący Komitetów zarzucają Sekretariatowi NZ finansową ,organizacyjną i informacyjną niewydolność ,brak funduszy na pokrycie kosztów funkcjonowania, niewystarczające upowszechnianie sprawozdań komitetów przez służby informacyjne NZ. Również wymiana co 2 lata części ekspertów stanowi istotny problem.

65) Przedstaw organy statutowe Narodów Zjednoczonych zajmujące się promocją i ochroną praw człowieka.

Organami statutowymi NZ zajmującymi się promocją i ochroną praw człowieka są:

1. Zgromadzenie Ogóle

2. Rada Gospodarcza i Społeczna

3. Sekretariat

4. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

5. Komisja Praw Człowieka - ciało pomocnicze RG i S

6. Wysoki Komisarz do Praw człowieka

W zasadzie wszystkie organy statutowe NZ uczestniczą w promocji i poszanowaniu praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich bez różnicy rasy, płci, języka lub religii a ponadto sprzyjają utrzymaniu : międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, przyjaznemu utrzymaniu stosunków między narodami, rozwijaniu międzynarodowych problemów ekonomicznych, socjalnych, kulturalnych i humanitarnych.

Ad.1

Sprawy z obszaru praw człowieka i podstawowych wolności są rozpatrywane przez Komitet Spraw Socjalnych, Humanitarnych i Kulturalnych- które rozpatrują a niekiedy opracowują projekty paktów praw człowieka, konwencji i deklaracji, i po przyjęciu przez Komitety propozycje przekazują do Zgromadzenia Ogólnego celem podjęcia ostatecznej decyzji.

Ad.2

Głównym ciałem Rady w zakresie promocji i poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności jest Komisja Praw Człowieka.(patrz pyt.69). Rada obradując na posiedzeniach podejmuje decyzje w sprawie projektów przekazanych jej przez Komitet Społeczny w zakresie praw człowieka - podejmuje decyzje.

Ad.3

Sekretariat głownie przygotowuje sesje organów i ciał NZ zajmujących się prawami człowieka, wykonuje decyzje i polecenia tych ciał, przygotowując studia i projekty sprawozdań a także publikacje dotyczące praw człowieka i podstawowych wolności.

Ad.4

zadaniem trybunału jest rozstrzyganie sporów pomiędzy państwami , a także udzielanie opinii doradczych na życzenie ZO lub Rady Bezpieczeństwa. Niektóre konwencje dotyczące praw człowieka przewidują, Ze w przypadku sporu między państwami na tle interpretacji mogą się zwrócić do Trybunału o rozstrzygnięcie. Trybunał udziela też opinii doradczych w sprawach praw człowieka.

Ad 5

Jest organem pomocniczym Rady Gospodarczej i Społecznej. Do zadań Komisji należy opracowywanie oraz przedkładanie Radzie Gospodarczej i Społecznej zaleceń, a także sprawozdań dotyczących deklaracji i konwencji o prawach człowieka, ochrony mniejszości, zapobiegania dyskryminacji ze względu na rasę płeć, język lub religię.

Ad.6

Powinien on służyć Narodom Zjednoczonym do rozwijania współpracy międzynarodowej w dziedzinie promowania praw człowieka i zachęcanie do ich powszechnego szanowania i przestrzegania.

66) Kompetencje Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych

do spraw Praw Człowieka.

Urząd Wysokiego Komisarza NZ d/s Praw Człowieka został utworzony na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego z 20.12.1993r., jednak pierwszy Komisarz objął swoją obowiązki w 1994r. A siedzibą jego została Genewa.

Komisarz ponadto pełni funkcję dyrektora Centrum Praw Człowieka.

Wysokiego Komisarza NZ powołuje Sekretarz Generalny na okres 4 lat, powołanie można powtórzyć na kolejny okres kadencji ale tylko za zgodą ZO.

Wysoki Komisarz ma rangę zastępcy Sekretarza Głównego, działa na postawie i w ramach Karty NZ, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i innych międzynarodowych aktów z dziedziny praw człowieka.

Może nim zostać jedynie osoba, która spełnia następujące warunki:

1. posiada wysoki poziom moralny i jest rzetelna,

2. posiada bogate doświadczenie: o prawach człowieka, ogólną wiedzę oraz rozumie tożsamość kulturową różnych państw.

Wykonując powierzone mu obowiązki WK szanuje suwerenność, integralność terytorialną i krajową jurysdykcję państwa w dziedzinie promocji i ochrony praw człowieka, działa na rzecz powszechnego poszanowania praw człowieka kierując się zasadą, że wszystkie prawa człowieka (osobiste, ekonomiczne, polityczne, socjalne i kulturalne) są uniwersalne, niepodzielne, współzależne i powiązane ze sobą.

Wysoki Komisarz służy NZ do :

• rozwijania współpracy międzynarodowej w dziedzinie promowania praw człowieka i zachęcania do ich powszechnego szanowania i przestrzegania;

• umacniania mechanizmu międzynarodowej promocji i współpracy;

• zapewniania lepszej koordynacji i wyższej efektywności aktywności NZ w obszarze promocji i ochrony praw człowieka.

Kompetencje Wysokiego Komisarza:

1. jest odpowiedzialny za działalność NZ w dziedzinie praw człowieka pod kierownictwem i zwierzchnictwem Sekretarza Generalnego NZ w ramach kompetencji i decyzji ZO, Rady Gospodarczej i Społecznej oraz Komisji Praw Człowieka;

2. panuje i ochrania efektywne korzystanie przez wszystkich z praw osobistych, kulturalnych, ekonomicznych, socjalnych;

3. wykonuje zadania powierzone mu przez właściwe organy NZ występuje wobec tych organów i ciał z zaleceniami zmierzającymi do poprawy promocji i ochrony wszystkich praw człowieka;

4. promuje realizację prawa do rozwoju i w tym celu umacnia poparcie odpowiednich ciał systemu NZ;

5. dostarcza poprzez Centrum Praw Człowieka i inne odpowiednie instytucje pomocy technicznej, finansowej i usług doradczych państwom, które o to proszą a także regionalnym organizacjom praw człowieka;

6. popiera odpowiednie akcje i programy w dziedzinie promocji praw człowieka;

7. koordynuje pogramy edukacyjne i informacyjne NZ w dziedzinie praw człowieka;

8. zapobiega kontynuowaniu gwałcenia praw człowieka w świecie;

67) Kompetencje Komisji Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych.

Komisja Praw Człowieka to główny organ NZ w dziedzinie promocji i ochrony praw człowieka i podstawowych wolności. Jest także organem pomocniczym Rady Gospodarczej i Społecznej. Pierwszy skład komisji powołano w lutym 1946r.Obecnie w jej skład wchodzą 54 państwa. Skład Komisji jest wybierany na 3 lata przez Radę Gospodarczą i Społeczną.

Do zadań Komisji należy:

1. opracowywanie oraz przedkładanie RGiS zaleceń i sprawozdań dotyczących deklaracji i konwencji o prawach człowieka, ochrony mniejszości, zapobiegania dyskryminacji ze względy na rasę, płeć czy język;

2. udzielanie pomocy RGiS w koordynowaniu aktywności NZ w obszarze praw człowieka;

3. badanie sytuacji polegających na trwałym i masowym gwałceniu praw człowieka;

4. rozpatrywanie sprawozdań Podkomisji

5. rozwiązuje problemy związane z przestrzeganiem praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych oraz zajmuje się zagadnieniami z zakresu rasizmu, uchodźstwa i osobami, które opuściły swoje stałe miejsce zamieszkania, prawami dziecka, prawami kobiet, zagadnieniami wymiaru sprawiedliwości;

6. wysłuchuje sprawozdania Wysokiego Komisarza Praw Człowieka dotyczące promocji praw człowieka i operacji NZ w poszczególnych krajach mających na celu ochronę tych praw.

Komisja ponadto może:

1. powoływać podkomisje i grupy robocze do wykonywania określonych zadań ( w 1947r. utworzyła działającą do dziś Podkomisję do zapobiegania dyskryminacji i ochrony mniejszości oraz Podkomisję d/s informacji i prasy, która zakończyła swoją działalność w 1952r. a na podstawie Rezolucji RGiS Komisja powołała w 1970r. grupę roboczą do badań sytuacji wskazujących na trwałe masowe gwałcenie praw człowieka oraz grupę roboczą zajmującą się przymusowymi zniknięciami osób);

2. wyznaczać specjalnych sprawozdawców do wykonywania określonych zadań np., do śledzenia sytuacji praw człowieka w Afganistanie, Salwadorze, Iranie; zbierania informacji o stosowaniu tortur, handlu dziećmi, prostytucji dziecięcej czy też do zbierania informacji o naruszeniu postanowień Deklaracji o likwidacji wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji opartych na religii lub przekonaniu;

3. wyznaczać misje, które mają za zgodą zainteresowanego państwa, badać sytuację w zakresie przestrzegania praw człowieka w określonym kraju czy regionie.

68) Kompetencje Podkomisji Praw Człowieka i jej skład.

Podkomisja jest głównym stałym ciałem pomocniczym Komisji Praw Człowieka. Jej pierwszy skład wybrany został w 1947r.

Do zadań Podkomisji należy:

1. podejmowanie badań w świetle Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka;

2. udzielania zaleceń Komisji Praw Człowieka dotyczących zapobiegania wszelkiego rodzaju dyskryminacji w obszarze praw człowieka i podstawowych wolności oraz ochrony mniejszości rasowych, narodowych, religijnych i językowych;

3. wypełnianie innych zadań zleconych przez Komisje Praw Człowieka lub Radę Gospodarczą i Społeczną;

4. powoływanie grup roboczych, m. in. grupa robocza do rozpatrywania zawiadomień o gwałceniu praw człowieka i odpowiedzi państw na te zawiadomienia, grupa robocza zajmująca się prawami ludności tubylczej oraz grupa robocza zajmująca się współczesnymi formami niewolnictwa;

5. zleca swoim członkom czy innym osobom sporządzanie studiów i sprawozdań na określone tematy.

Obecnie Podkomisja składa się z 26 ekspertów i 26 ich zastępców wybranych przez KPC na okres 4 lat., co 2 lata wybiera się połowę członków Podkomisji. Eksperci działają we własnym imieniu. Podkomisja odbywa corocznie 4-tygodniowe sesje w Genewie a w obradach uczestniczą obserwatorzy zainteresowanych państw, przedstawiciele organizacji wyspecjalizowanych oraz różnych międzynarodowych organizacji. Podkomisja składa coroczne sprawozdania KPC ze swojej działalności

69) Kontrola przestrzegania praw człowieka w systemie europejskim.

I System europejski jako regionalny system promocji i ochrony praw człowieka i podstawowych wolności jest systemem najstarszym i najbardziej rozbudowanym. Składa się na niego około 30 konwencji i protokołów.

Najbardziej precyzyjnym i efektywnym system kontroli przestrzegania praw człowieka ma zastosowanie w stosunku do przestrzegania

Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz protokołów uzupełniających Konwencję.

Do przełomu 1998/1999r. kontrola ta była sprawowana przez trzy organy:

1. Europejską Komisja Praw Człowieka

2. Europejski Trybunał Praw Człowieka

3. Komitet Ministrów Rady Europy

Kontrola ta polegała na sprawdzaniu zasadności skarg składanych przez państwa - strony Konwencji oraz inne strony w związku z niewykonywaniem zobowiązań wynikających z Konwencji, a także skarg osób indywidualnych, grup osób lub organizacji, twierdzących że stały się ofiarą naruszenia przez państwo praw zawartych w Konwencji.

Na mocy Protokołu Nr 11, w miejsce dotychczasowego Trybunału Praw Człowieka zostaje powołany Europejski Trybunał Praw Człowieka

Zakres spraw należących do ETPC jest taki sam jak do TPC. Gdy Trybunał uzna, że zostało pogwałcone prawo może zasądzić częściowe odszkodowanie stronie poszkodowanej. Decyzje są ostateczne.

II Jeszcze dalej w kierunku kontroli przestrzegania praw człowieka w systemie europejskim idzie Konwencja o zapobieganiu torturom, nieludzkiemu traktowaniu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu, którą przyjęto 26 listopada 1987r., Celem tej konwencji jest: zapobieganie torturom a nie stwierdzenie, że miały one miejsce. Na mocy tej Konwencji powołano Europejski Komitet do zapobiegania torturom, nieludzkiemu traktowaniu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu. Komitet składa wizyty w państwach stronach Konwencji, ma w tym celu dużą swobodę. Po każdej wizycie Komitet sporządza sprawozdanie na podstawie którego prowadzi dialogi z zainteresowanymi państwami.

III Inaczej wygląda kontrola przestrzegania praw człowieka

Europejskiej Karty Socjalnej przyjętej 18 października 1961r. Kontrola jest tu oparta na sprawozdaniach państw stron Karty, które są składane co 2 lata.

System kontroli oparty na sprawozdaniach zainteresowanych państw, którego mechanizm podobny do dotychczasowego systemu przestrzegania Europejskiej Karty Socjalnej przyjętej przez Radę Europy, dotyczy to w szczególności:

Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych przyjętej 5 listopada 1992r. Karta ta nie weszła w życie, gdyż została ratyfikowana tylko przez 2 państwa w 1996r.;

Ramowej Konwencji o Ochronie Mniejszości Narodowych przyjętej 01 lutego 1995r. i tak jak powyższa Karta ta Konwencja nie weszła w życie, gdyż r ratyfikowały ją 4 państwa w 1996r.

Europejski Trybunał Praw Człowieka, utworzony w 1959 organ Rady Europy, orzekający w sprawach o przestrzeganie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Do Trybunału skargi mogą wnosić państwa, ale także osoby indywidualne, jeśli wyczerpią drogę sądową przewidzianą przez ustawodawstwo krajowe i zostanie uznana zasadność ich skargi.

70) Organizacja i kompetencje Europejskiego Trybunału Praw człowieka.

Liczba sędziów jest równa liczbie państw- stron Konwencji. Sędziowie są wybierani przez Zgromadzenie Parlamentarne RE na 6 lat i mogą obejmować ten urząd ponownie. Połowa sędziów jest wybierana co 3 lata, zapewnia to ciągłość i odnowę w działaniu Trybunału. Trybunał wybiera sędziego przewodniczącego i dwóch jego zastępców na okres 3 lat. Trybunał tworzy Izby na określony czas i wybiera ich przewodniczących, ponadto określa regulamin Trybunału i wybiera sekretarza Trybunału i jego zastępców. Trybunał rozpatruje sprawy w składzie Komitetów złożonych z 3 sędziów, Izb złożonych z 7 sędziów i Wielkiej Izby złożonej z 17 sędziów. Komitet powoływany jest na określony czas a w skład Izby i Wielkiej Izy wchodzi sędzia lub przedstawiciel zainteresowane państwa oraz przewodniczący, zastępcy i inni sędziowie wybrani zgodnie z regulaminem Trybunału. W Wielkiej Izbie nie mogą zasiadać sędziowie, którzy rozpatrywali daną sprawę.

Komitet w głosowaniu uznaje czy dana sprawa może być rozpatrywana przez Trybunał. Decyzja ta jest ostateczna. Jeśli decyzja nie jest jednomyślna wtedy decyduje Izba. Izba też decyduje o dopuszczalności skargi państwa, że inne państwo nie wywiązuje się ze zobowiązań wyni8kających z Konwencji.

Europejski Trybunał Praw Człowieka, utworzony w 1959 organ Rady Europy, orzekający w sprawach o przestrzeganie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Sędziowie Trybunału są powoływani przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy. Do Trybunału skargi mogą wnosić państwa, ale także osoby indywidualne, jeśli wyczerpią drogę sądową przewidzianą przez ustawodawstwo krajowe i zostanie uznana zasadność ich skargi. Do wstępnego decydowania o zasadności skargi pierwotnie powołano Europejską Komisję Praw Człowieka. Procedurę orzekającą uproszczono od stycznia 1998. Prawo wniesienia skargi ma każda osoba fizyczna, organizacja pozarządowa lub grupa osób oraz państwo. W 1998 wygasła kadencja sędziów dotychczasowego Trybunału, jednak Komisja wciąż prowadzi sprawy, uznane przez nią za dopuszczalne.

71) Kontrola przestrzegania praw człowieka w systemie amerykańskim.

W toku X Amerykańskiej Konferencji Międzynarodowej(30.03-02.05.1948r.) przyjęto dwa doniosłe dokumenty:

1. Kartę Organizacji Państw Amerykańskich z 10.04.1948r.

2. Amerykańską Deklarację Praw i Obowiązków Człowieka z 02.05.1948r.

Wśród organów OPA została przewidziana jedna z 8 Rad - Międzynarodowa Komisja Praw Człowieka. Jej głównym zadaniem jest promowanie poszanowania praw człowieka i ich ochrona, a także służenie OPA w tej dziedzinie doradztwem. Komisja ta została powołana w 1959r. W jej skład wchodzi 7 członków obywateli państw OPA, wybieranych na 4 - letnią kadencję przez Radę OPA. Komisja wybiera przewodniczącego i wiceprzewodniczącego. Sesje Komisji odbywają się co rocznie i trwają nie dłużej niż 8 tygodni.

Do zadań Komisji należy m.in. :

1. zachęcanie rządów państw członkowskich OPA, aby przyjmowały w swoim prawie wewnętrznym rozwiązania postępowe sprzyjające realizacji praw człowieka,

2. sporządzanie sprawozdań służących stymulowaniu świadomości dotyczącej praw człowieka,

3. zapraszanie rządów do składania informacji o przepisach dotyczących praw człowieka,

4. służenie OPA doradztwem w dziedzinie praw człowieka,

5. troszczenie się szczególnie o poszanowanie praw człowieka : do życia, wolności, bezpieczeństwa, prawa do równego traktowania, prawa do wolności opinii, prawa do sądu, prawa do wolności osobistej itp.,

6. badanie zawiadomień i innych dostępnych informacji dotyczących praw człowieka,

7. składanie corocznych sprawozdań Konferencji Międzyamerykańskiej lub Zebraniu Konsultacyjnemu Ministrów Spraw Zagranicznych OPA.

8. rozpoznaje zawiadomienia, gdy upewni się że autorzy wyczerpali wewnętrzne środki dla zapewnienia realizacji swoich praw człowieka,

9. przyjmuje i rozpatruje zawiadomienia od poszczególnych osób lub stowarzyszeń o tym, że ich prawa człowieka zostały naruszone,

Główną amerykańską umową międzynarodową dotyczącą praw człowieka i podstawowych wolności jest Amerykańska Konwencja Praw Człowieka z 22 listopada 1969r., która weszła w życie 18 lipca 1978r. Stronami tej Konwencji do połowy 1996r. było 25 państw. Znaczącym dokumentem okazał się też Protokół do w/w Konwencji znoszący karę śmierci. Został on przyjęty w 1990r., jednak ratyfikowały go tylko do 1996r. 3 państwa.

Konwencja ustanawia odrębny system kontroli międzynarodowej nad realizacją uznanych w niej praw człowieka i podstawowych wolności. Organami tej Konwencji są : Międzynarodowa Komisja Praw Człowieka i Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka.

Trybunał składa się z 7 sędziów obywateli państw należących do OPA, wybranych spośród prawników o wysokim autorytecie moralnym. Sędziowie są wybierani w tajnym głosowaniu przez państwa - strony Konwencji na Zgromadzeniu Ogólnym Państw OPA z listy kandydatów zaproponowanych przez państwo stronę Konwencji.

Trybunał może rozpatrywać sprawy pochodzące z państw, które uznały kompetencję Trybunału do rozpoznawania wszystkich spraw odnoszących się do interpretacji lub stosowania Konwencji. Trybunał może rozpatrywać, tylko sprawy wniesione przez Komisję lub państwo - stronę Konwencji. Gdy Trybunał uzna, że zostały pogwałcone prawa człowieka lub wolności uznane przez Konwencję - zarządza żeby dane państwo, które dopuściło się pogwałcenia szanowało dane prawo i wolności oraz może zasądzić na rzecz poszkodowanej strony zadośćuczynienie.

Ponadto państwa należące do OPA mogą zwracać się do Trybunału o konsultację, opinię co do zgodności jakiejkolwiek ustawy danego państwa z Konwencją.

Wyroki Trybunału są ostateczne. Trybunał ma obowiązek uzasadniać każdy wyrok.

Trybunał przedstawia Zgromadzeniu Ogólnemu OPA sprawozdanie ze swej działalności.

Innymi organizacjami zajmującymi się kontrolą przestrzegania praw człowieka w systemie amerykańskim są m.in. : Międzyamerykańska Rada Ekonomiczna i Socjalna, Międzyamerykańska Rada do spraw Nauki, Międzyamerykańska Komisja Kobiet.

Amerykański system kontroli przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności występuje szczególne przemieszanie kompetencji ustanowionych w ramach OPA z kompetencjami przewidzianymi w Konwencji

72) Międzyamerykańska komisja praw człowieka. Jej geneza i kompetencje

Wśród organów OPA ( organizacji państw amerykańskich) jako jedna z 8 rad, została przewidziana Międzynarodowa (Międzyamerykańska?) Komisja Praw Człowieka. Jej głównym zadaniem jest promowanie poszanowania praw człowieka i ich ochrona, a także służenie OPA w tej dziedzinie doradztwem. Powołanie Komisji nastąpiło dopiero w sierpniu 1959 r. na piątym Zgromadzeniu Konsultacyjnym Ministrów Spraw Zagranicznych OPA w Santiago de Chile. Komisja ma status autonomiczny w ramach OPA. W jej skład wchodzi 7 członków obywateli państw OPA, wybieranych na 4-letnie okresy przez Radę OPA.

Według statutu Komisji, uchwalonego przez Radę OPA w 1960 r., do zadań Komisji należy m.in.:

• zachęcanie rządów państw członkowskich OPA, aby przyjmowały w swoim prawie wewnętrznym rozwiązania postępowe sprzyjające realizacji praw człowieka;

• sporządzanie sprawozdań służących stymulowaniu świadomości dotyczącej praw człowieka;

• zapraszanie rządów do składania informacji o przepisach dotyczących praw człowieka;

• służenie OPA doradztwem w dziedzinie praw człowieka;

• troszczenie się szczególnie o poszanowanie praw człowieka; do życia, wolności, bezpieczeństwa i integralności osoby, prawa do równego traktowania wobec prawa, prawa do wolności wierzeń i ich manifestowania, prawa do wolności opinii, prawa do sądu, prawa do wolności osobistej i prawa do korzystania z domniemania niewinności.

Do zadań Komisji należy też badanie zawiadomień i innych dostępnych informacji dotyczących praw człowieka. Może się ona zwracać do rządu każdego państwa amerykańskiego o udzielenie potrzebnych informacji, a także dawać zalecenia zmierzające do bardziej skutecznego przestrzegania fundamentalnych praw człowieka.

Komisja ma obowiązek przedkładać roczne sprawozdanie Konferencji Międzyamerykańskiej lub Zebraniu Konsultacyjnemu Ministrów Spraw Zagranicznych OPA. W sprawozdaniu tym komisja powinna wypowiedzieć się co do postępów w realizacji praw człowieka wskazanych w Amerykańskiej Deklaracji Praw i Obowiązków Człowieka oraz co do środków, jakie są niezbędne w tym zakresie w celu efektywnego stosowania tej deklaracji. Powinna też zamieścić uwagi, jakie uzna za niezbędne, odnoszące się do otrzymanych zawiadomień i wszelkich innych informacji, jakimi dysponuje.

Komisja może rozpatrywać zawiadomienia, gdy upewni się ,iż ich autorzy wyczerpali wewnętrzne środki dla zapewnienia realizacji swoich praw człowieka. Może też przyjmować i rozpatrywać zawiadomienia od poszczególnych osób lub stowarzyszeń o tym, że ich prawa człowieka zostały pogwałcone. Po rozpatrzeniu zawiadomienia Komisja sporządza sprawozdanie; ma obowiązek rozpatrzyć także dowody i informacje dostarczone przez rząd, któremu zarzuca się pogwałcenie praw człowieka. Komisja może zwrócić się z zaleceniem do danego państwa, aby podjęło kroki zapewniające ścisłe przestrzeganie praw człowieka.

Komisja może przyjmować zawiadomienia o pogwałceniu tylko niektórych praw człowieka i podstawowych wolności, mianowicie tych, które zostały wymienione jako prawa polecane szczególnej uwadze Komisji. Komisja może przyjmować również zawiadomienia o represjach, których ofiarami stali się autorzy zawiadomień o pogwałceniu praw człowieka.

Komisja ma ponadto prawo do przyjmowania i rozpatrywania zawiadomień jednego państwa, że inne państwo pogwałciło prawa człowieka uznane w konwencji. Może to jednak mieć miejsce tylko wtedy, gdy zawiadamiającym jest państwo, które w osobnej deklaracji uznało wobec siebie tę kompetencję Komisji i gdy zawiadomienie odnosi się do państwa, które także złożyło taką deklarację. Deklaracja może być składana na czas określony lub bezterminowo

Komisja rozpatruje także sprawozdania państw dotyczące przestrzegania postanowień Międzyamerykańskiej Konwencji o zapobieganiu torturom i karaniu za ich stosowanie z 1985 r.

73) Kontrola przestrzegania praw człowieka w systemie afrykańskim

Główną wielostronną umową dotyczącą praw człowieka jest przyjęta przez OJA Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów, która weszła w życie 21 października 1986 r.

Do czuwania nad przestrzeganiem Karty powołana jest Afrykańska Komisja praw Człowieka i Ludów. Ma ona promować prawa człowieka w Afryce oraz zapewniać ich ochronę. W skład Komisji wchodzi 11 osób wybranych w tajnym głosowaniu przez Konferencję szefów państw i rządów spośród osób zaproponowanych przez państwa - strony Karty. Kadencja członka Komisji trwa 6 lat. Komisja wybiera ze swego składu przewodniczącego i wiceprzewodniczącego na okres 2 lat. Komisja ma się inspirować międzynarodowym prawem praw człowieka, a nie tylko postanowieniami Karty. Dotyczy to aktów ONZ, organizacji wyspecjalizowanych oraz aktów przyjętych przez państwa afrykańskie. Komisja ma też brać pod uwagę zwyczaje powszechnie akceptowane i ogólne zasady prawa uznane przez państwa afrykańskie. Ma też brać pod uwagę orzecznictwo i doktrynę.

Do zadań Komisji należy promowanie praw człowieka i ludów, a więc gromadzenie dokumentacji, prowadzenie badań, organizowanie seminariów, rozpowszechnianie informacji, zachęcanie do tworzenia nowych mechanizmów ochrony praw człowieka, udzielanie rządom rad, zaleceń, opracowywanie projektów ustaw, współpraca z instytucjami afrykańskimi i międzynarodowymi zainteresowanymi promocją praw człowieka i ludów, ochrona praw człowieka w warunkach określonych przez Kartę.

Komisja ma dawać wykładnię postanowień Karty na życzenie państw należących do OJA, instytucji OJA lub organizacji afrykańskich uznanych przez OJA. Może ona także prowadzić odpowiednie dochodzenia, w szczególności może wysłuchać Sekretarza Generalnego OJA oraz inne osoby, które mogą coś wnieść do sprawy rozpatrywanej przez Komisję.

Państwo - strona Karty, jeżeli ma podstawy ku temu, że inna strona pogwałciła postanowienia Karty, może w postaci pisemnego komunikatu zwrócić temu państwu na to uwagę. Komunikat taki powinien być jednocześnie kierowany do Sekretarza Generalnego OJA i do przewodniczącego komisji.

Państwo może też, omijając wymienione procedury, od razu zwrócić się do Komisji, do Sekretarza Generalnego OJA i państwa posądzonego o pogwałcenie praw ujętych w Karcie. Wtedy Komisja, rozpatrując sprawę może domagać się od zainteresowanych państw dalszych informacji. Przedstawiciele zainteresowanych państw mogą brać udział w posiedzeniach Komisji i składać oświadczenia ustne lub na piśmie. Gdy Komisji nie uda się doprowadzić do polubownego załatwienia sprawy, sporządza ona sprawozdanie przedstawiające fakty i konkluzje, do jakich doszła. Sprawozdanie to przesyła się zainteresowanym państwom i komunikuje je Konferencji Szefów Państw i Rządów. Komisja może przedstawiać Konferencji rekomendacje, jakie uważa za słuszne; może też przyjmować i rozpatrywać inne kierowane do niej komunikaty.

Przed rozpatrywaniem komunikatu Komisja powinna powiadomić o sprawie zainteresowane państwo. W przypadku gdy w toku obrad Komisji okaże się, że komunikat wskazuje na poważne i masowe gwałcenie praw człowieka i ludów, Komisja ma obowiązek zwrócić na tę sytuację uwagę Konferencji Szefów Państw i rządów. Konferencja może żądać od Komisji, aby ta rozpatrzyła daną sytuację dogłębnie i zdała Konferencji sprawę w sprawozdaniu, do którego będą dołączone ustalenia i rekomendacje. Gdy Komisja stwierdzi, że sytuacja jest wyjątkowo nagła, ma obowiązek przedstawić sprawę przewodniczącemu konferencji, który może od Komisji żądać pogłębionego zbadania sytuacji. Wszystkie działania Komisji w odniesieniu do omawianych komunikatów mają być poufne, chyba że Konferencja podejmie inną decyzję.

74) Kontrola przestrzegania praw człowieka w arabskiej karcie praw człowieka

Osobliwością Arabskiej Karty Praw Człowieka jest to , że część państw, które ją przyjęły, należy do OJA i są stronami Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów.

System kontroli przestrzegania Arabskiej Karty jest oparty na sprawozdaniach państw. Pierwsze sprawozdanie państwo ma złożyć w ciągu roku od wejścia Karty w życie w stosunku do danego państwa, następne mają być składane co 3 lata. Komitet Ekspertów Praw Człowieka, powołany zgodnie z Kartą, ma prawo w każdej chwili żądać od państwa - strony Karty sprawozdania.

Członkowie Komitetu wybierani będą przez państwa należące do Rady Ligi Państw Arabskich, które są stronami Karty. Komitet ma się składać z 7 osób proponowanych przez państwa - strony Karty. Kandydaci na członków Komitetu, wybierani na 3 lata, powinni cechować się wysokim poziomem profesjonalnym w dziedzinie działań Komitetu i działać we własnym imieniu. Wybór tej samej osoby może być powtórzony. Komitet będzie wybierał swego przewodniczącego; ustali też własne reguły procedury. Będzie się zbierał w siedzibie Sekretariatu Generalnego Ligi: obecnie jest nią Kair.

Zadaniem Komitetu ma być badanie sprawozdań przedłożonych przez państwa - strony Karty. Komitet będzie sporządzał sprawozdanie ze swej działalności: do niego mają być dołączone opinie i komentarze państw przedstawione Komitetowi. Komitet będzie rozpowszechniał swoje sprawozdanie wśród państw należących do Ligi.

Jak wynika z powyższego mechanizm kontroli przestrzegania postanowień Arabskiej Karty Praw Człowieka jest zarysowany ogólnikowo, co nie zapowiada wysokiego poziomu jego efektywności.

75) Kontrola przestrzegania praw podstawowych uznanych przez unię europejską

Traktat z Maastricht (art. F) zobowiązał UE do respektowania praw człowieka zawartych w konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r. Na państwa członkowskie naruszające ten obowiązek może zostać nałożona sankcja nawet zawieszenia prawa głosu na forum Rady. Nad przestrzeganiem tych postanowień czuwa Rzecznik Praw Obywatelskich (mianowany po każdych wyborach do Parlamentu Europejskiego), który może
wszcząć dochodzenie "bądź z inicjatywy własnej, bądź na podstawie skarg przedstawionych mu bezpośrednio lub za pośrednictwem członka Parlamentu Europejskiego". Gdy Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdzi przypadek niewłaściwego administrowania, przekazuje sprawę do danej instytucji, która ma trzy miesiące, aby poinformować go o swoim stanowisku. Następnie Rzecznik Praw Obywatelskich przesyła sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i danej instytucji. Osoba, która złożyła skargę, jest informowana o wyniku
dochodzenia. Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawia Parlamentowi Europejskiemu roczne sprawozdanie z wyników swoich dochodzeń. (art 21, 194, 195 T:UE)
Ponadto : generalna kontrola nad respektowaniem praw człowieka zawartych w konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r.

---