Pytania egzaminu dyplomowego

Studia II stopnia

Z zakresu ekonomii

1. Główne podmioty systemu ekonomicznego i ich funkcje

System ekonomiczny, zespół instytucji oraz mechanizmów koordynujących i kontrolujących podejmowanie i realizację decyzji ekonomicznych w danym państwie.

Podmioty gospodarcze: konsumenci indywidualni, producenci jako pracownicy najemni, gosp. domowe, przedsiębiorcy, organizacje gospodarcze: spółki, zrzeszenia spółek, holdingi, organizacje, pozarządowe organizacje non-profit, fundacje - pracujące nie dla zysku - ich rola we współczesnym świecie rośnie, zw. zaw.), państwo- to największy podmiot gospodarczy - czynnik kontrolujący, sterujący, państwo jako przedsiębiorca ,

2. System Rachunków Narodowych

System rachunków narodowych - wewnętrznie uporządkowany zbiór spójnych, logicznych i zintegrowanych rachunków makroekonomicznych, bilansów i tablic opracowanych według obowiązujących norm i reguł statystycznych, służący do pomiaru efektów działalności gospodarczej w krajach o gospodarce rynkowej.

Główne funkcje systemu rachunków narodowych to:

• rola koordynacyjna i zapewnianie spójności informacji statystycznych

• podstawa dla prowadzenia skoordynowanych analiz makroekonomicznych będących podstawą wielu procesów decyzyjnych

Do podstawowych mierników systemu rachunków narodowych należą:

• Produkt krajowy brutto - wartość rynkowa dóbr i usług inwestycyjnych i konsumpcyjnych wytworzonych na terenie danego kraju bez względu na to kto jest właścicielem środków produkcji. Nas interesuje co się dzieje u nas, jak jest produkcja.

• Produkt narodowy brutto - mówi o wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w danej gospodarce, w danym czasie, przez wszystkie podmioty gospodarcze (przez wszystkich obywateli danego kraju np. Polaków)

• Produkt narodowy netto - to PNB liczony bez amortyzacji. PNN mówi o wartości dóbr i usług zupełnie nowych inwestycji. Jeśli PNN rośnie znaczy że rośnie produkcja dzięki nowym inwestycją.

• wielkość dochodów osobistych - dochody jakie otrzymują podmioty gospodarcze przed opodatkowaniem. Może być tak że rosną dochody osobiste, ale nie rośnie popyt na rynku - bo podatki mogą być za wysokie.

3. Elementy Produktu Krajowego Brutto

Metoda sumowania dochodów: sumuje dochody wszystkich podmiotów gospodarczych, które uczestniczą w życiu gospodarczym.

PKB= C(gosp. domowe) + I (firmy) + G (dochody państwa z podatków, darowizn, prywatyzacji) + EN (eksport-import)

Metoda sumowania produktów: wielkość dobra, która została w danym roku budżetowym wyprodukowana, ale nie została wykorzystana. Traktowana jest jako zapas i w następnym roku się go nie liczy.

Metoda sumowania wydatków: PKB = C + G + I + NX: gdzie

C  wydatki na dobra konsumpcyjne albo na oszczędności

G  wydatki rządu na dobra i usługi (inwestycyjne np. budowa dróg, transferowe np. emerytury, renty)

I  wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw na zakup dóbr kapitałowych albo wydatki gospodarstw na nowe mieszkanie, budowę domu itp

4. Cykl koniunkturalny i jego fazy

Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie

Fazy cyklu koniunkturalnego:

- faza kryzysu - charakteryzuje się nadprodukcją, czyli przewagą podaży w porównaniu z efektywnym popytem. Powoduje to spadek wielkości gospodarczych, przy czym tempo spadku poszczególnych wielkości jest różne. rośnie: bezrobocie maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

- faza depresji (zastojów) - odznacza się z kolei względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom. Jest to tzw. Dolny punkt zwrotny koniec spadku, ww. wielkości pozostają na niskim poziomie

- faza ożywienia - cechuje wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej. rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny, maleje: bezrobocie

-faza rozkwitu- charakteryzuje się dalszym wzrostem poszczególnych wskaźników, ale już w zwolnionym tempie. Dynamika poszczególnych wielkości jest zróżnicowana. koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie Górny punkt zwrotny zapoczątkowuje fazę kryzysu i nowy cykl.

We współczesnej literaturze można znaleźć jedynie 2 fazy:

-fazę spadkową (fazę recesji) która łączy fazę kryzysu i depresji

-fazę wzrostową (fazę ekspansji) która łączy ożywienie i rozkwit.

5. Rodzaje cykli

Cykl koniunkturalny- to sytuacja występującą w gospodarce w dłuższym okresie, polegająca na wahaniach omawianych mierników ekonomicznych w oparciu o rosnącą krzywą trendu wzrostu gospodarczego. Miernikami tymi mogą być wielkości takie jak PKB, nakłady inwestycyjne czy dochody ludności, ale też, wynikające bezpośrednio z koniunktury zatrudnienie, relacja eksport-import, czy nawet zyski przedsiębiorstw. Mogą one być regularne i nieregularne.

Wyróżniamy cykle:

1. Krótkie (cykle Kitchina), trwające 2-4 lata, związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych. Związane są z koniecznością wymiany kapitału obrotowego

2. Średnie:

*Cykle Juglara(cykl klasyczny), trwające 8-10 lat, związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, Produktu Narodowego Brutto, inflacją i bezrobociem. Jego zdaniem przyczyną falowania gospodarki było ograniczenie ekspansji kredytowej banków w okresie rozkwitu. To wpłynęło negatywnie na tendencje wzrostu popytu.

*Cykle Kuznetsa, trwające od 15-23 lat, związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje)

c. Długie (cykle Kondratiewa), stwierdził że do załamań dochodzi co 25-30 lat,, związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się, które powodują zmiany w gospodarce (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, internet)

Cykle nieregularne wywołane są z kolei czynnikami pozagospodarczymi. Dotykają najczęściej jednej gałęzi. Są to np. cykle rolnicze np. cykl świński- wahania produkcji żywca wieprzowego związane z nieurodzajem pasz.

6. Koncepcja automatycznych stabilizatorów koniunktury

Automatyczne stabilizatory - to pewne instrumenty (narzędzia) na stałe wmontowane w system gospodarczy będące częścią składową polityki gospodarczej, które samoczynnie pobudzają lub hamują wysoką aktywność gospodarczą bez ingerencji państwa. Służą realizacji funkcji stabilizacyjnej dochodów i wydatków publicznych.

Do najważniejszych automatycznych stabilizatorów koniunktury zaliczyć należy:

- podatki od dochodów ludności - jeśli stawki mają charakter progresywny, to przy spadku produkcji zmniejszają się także wpływy podatkowe. W przypadku ożywienia koniunktury wpływy z podatków są coraz większe, co pozwala przeciwdziałać przegrzaniu gospodarki.

- podatki od przedsiębiorstw

- podatki pośrednie (nakładane na artykuły konsumpcyjne)

- zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych - przy spadku produkcji następuje zwiększenie wypłat zasiłków

- programy pomocy dla rolnictwa ( subwencje, polityka gwarantowanych cen produktów rolnych.

- import - krańcowa skłonność do importu zwiększa się wraz ze wzrostem dochodu społeczeństwa, w związku z tym w okresie dobrej koniunktury większa skłonność do importu oznacza odpływ większej ilości pieniędzy za granicę. W czasie recesji zmniejsza się krańcowa skłonność do importu, co oznacza, że pieniądze, które wcześniej były przeznaczone na zakup dóbr importowanych, teraz pozostaną w kraju i przyczynią się do pobudzenia popytu krajowego.

Od automatycznych stabilizatorów koniunktury oczekuje się, aby w okresie recesji hamowały spadek globalnego popytu, a w okresie ekspansji hamowały jego wzrost.

7. Dyskrecjonalna polityka finansowa państwa

Aktywna (dyskrecjonalna) polityka budżetowa ma miejsce wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom oraz w celu stabilizacji cen czy ograniczenia bezrobocia. Polityka ta wymaga zamian legislacyjnych w programach budżetowych.

Podstawowymi rodzajami aktywnych posunięć fiskalnych są:

1) zmiany stawek i struktury podatków,

2) zmiany wypłat przelewów (np. zwiększenie subwencji rządu dla władz lokalnych z tytułu udziału w podnoszeniu ciężarów lokalnej pomocy społecznej),

3) zmiany wydatków na roboty publiczne.

Aktywna polityka budżetowa może mieć charakter:

ekspansywny - państwo poprzez zwiększenie własnych wydatków, obniżenie kwot płaconych podatków, lub jedno i drugie równocześnie pobudza niedostateczny popyt globalny, co wpływa na uaktywnienie procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego,

restrykcyjny - nadmierny popyt globalny jest ograniczany przez zmniejszenie wydatków budżetowych, podwyższenie podatków lub obydwa te instrumenty

8. Istota mnożnikowego działania wydatków publicznych

Istota mnożnika wydatków publicznych polega na tym, że przyrostowi jednostki pieniężnej wydatków publicznych towarzyszy szybszy przyrost dochodu narodowego, co prowadzi - przez wzrost dochodów państwa z podatków - nie tylko do odzyskania poniesionych wydatków, lecz także do wzrostu masy dochodów publicznych. Mnożnik wydatków publicznych jest ważnym narzędziem pobudzania gospodarki i łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego. Wykorzystanie efektu mnożniko­wego spowoduje odwrócenie cyklu koniunkturalnego w kierunku wzrostu, a to z kolei doprowadzi do zrównoważenia budżetu państwa

9. Czynniki kształtujące podaż pieniądza

PODAŻ PIENIĄDZA - to ilość pieniądza dostępna w gospodarce, a tworzy ją gotówkaw obiegu, czyli banknoty i monety oraz wkłady bieżące, terminowe i walutowe na rachunkach bankowych. Bank centralny podejmuje decyzję o podaży pieniądza. Jest ona stała i nie zmienia się w zależności od stopy procentowej. Kształtowanie wielkości podaży pieniądza nazywamy polityką monetarną (pieniężną).

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE WIELKOŚĆ PODAŻY PIENIĄDZA:

stopa redyskontowa - jest stosowana przy skupie przez bank centralny weksli handlowych od banków komercyjnych. Poprzez wzrost lub spadek tej stopy można regulować wielkość pieniądza na rynku;

stopa lombardowa - stosowana jest przez bank przy udzielaniu kredytów bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Kredyt ten ma krótki okres spłat. Oprocentowanie jest wyższe niż przy kredycie refinansowym,

w ten sposób reguluje się akcję kredytową banków komercyjnych;

stopa rezerw obowiązkowych- jej wzrost lub spadek ograniczają lub zwiększają akcję kredytową banków komercyjnych i zmieniają ilość pieniędzy na rynku;

operacje otwartego rynku (stopa interwencyjna) - to zakup lub sprzedaż przez bank centralny papierów wartościowych publicznych (obligacji, bonów skarbowych) i prywatnych (obligacji przedsiębiorstw). Istnieje zależność jeżeli bank centralny kupuje papiery wartościowe to ilość pieniądza w obiegu rośnie, gdy sprzedaje ilość pieniądza na rynku spada;

interwencja banku centralnego na rynku walutowym - celem jej stosowania jest obniżenie kursu walut.

10. Główne cechy współczesnego pieniądza

PIENIĄDZ - to środek płatniczy umożliwiający wymianę dóbr i usług. Jego funkcję może pełnić cokolwiek co jest akceptowane przez ludzi.

CECHY PIENIĄDZA:

-trwałość;

-przenośność;

-podzielność;

-ograniczona podaż.

11. Główne teorie popytu na pieniądz

Popyt na pieniądz - jest to pożądany przez prywatne podmioty niebankowe, czyli gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa stan ich zasobów kasowych

12. Różne koncepcje agregatów pieniężnych

Agregaty pieniądza są miarą podaży pieniądza w walucie krajowej. W zależności od tego jakie aktywa uznamy za pieniądz mówimy o różnych agregatach pieniężnych. Istnieje kilka powszechnie przyjętych kategorii pieniądza, oznaczamy je literą M od angielskiego słowa money.

Agregaty są uszeregowane od najbardziej płynnych do aktywów najmniej płynnych. Kolejne agregaty obejmują coraz szerszy zakres aktywów finansowych zaliczanych do pieniądza

Standardowo przyjmuje się następujące miary:

Agregat M0 - baza monetarna, który obejmuje wartość krążącego w gospodarce pieniądza gotówkowego, wartość rachunków bieżących banków komercyjnych w banku centralnym, za pomocą których dokonują codziennych rozliczeń z Narodowym Bankiem Polskim oraz wartość rachunków rezerwy obowiązkowej.

Agregat M1 - gotówka w obiegu + depozyty płatne na żądanie (ROR)

oprócz pozycji agregatu M0 obejmuje dodatkowo całą wartość depozytów na żądanie w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i instytucji finansowych nie będących bankami.

Agregat M2 - M1 + depozyty i kredyty krótkoterminowe

oprócz agregatu M1 obejmje dodatkowo wszystkie depozyty w bankach komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie.

Agregat M3 - M2 + depozyty i kredyty długoterminowe

jest najszerszym pojęciem pieniądza, zawiera oprócz pozycji z M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu do 2 lat oraz zobowiązania banków z tytułu operacji przeprowadzonych z podmiotami niebankowymi.

13. Koncepcja mnożnika kreacji pieniądza

Mnożnik kreacji pieniądza obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza, wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę.

podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza x baza monetarna.

Wysokość mnożnika kreacji pieniądza za­leży od dwóch kluczowych współczynników: planowanej przez banki stopy rezerw gotówkowych (tj. stosunku rezerw do całkowi tej wartości wkładów) oraz od planowanego sto­sunku gotówki w obiegu pozabankowym do całkowitej wartości wkładów w bankach.

Powinniśmy przede wszyst­kim pamiętać, że wzrost planowanej stopy re­zerw gotówkowych banków bądź też plano­wanej przez sektor prywatny stopy gotów­ka/suma wkładów na rachunkach czekowych spowoduje obniżenie wartości mnożnika pie­niądza. Przy danej wielkości bazy monetarnej oznacza to, że podaż pieniądza zmniejszy się·

14. Ekonomiczne znaczenie oszczędności pieniężnych

Oszczędność pieniężna jest to część dochodu do dyspozycji, która nie została wydana na konsumpcję, czyli na zakup dóbr i usług.

W ujęciu szerszym oszczędności odpowiadają rezerwom tworzonym z różnych powodów przez wszystkie podmioty gospodarujące. W ujęciu węższym oszczędności są tworzone wyłącznie przez gospodarstwa domowe. Ta zdolność gospodarstw domowych do akumulacji oszczędności jest widoczna zwłaszcza w dłuższych okresach oraz gdy porównamy wielkość zaoszczędzonych zasobów pieniężnych z zadłużeniem gospodarstw domowych. Gospodarstwa domowe są w gospodarce jedynym sektorem zdolnym do tworzenia trwałych oszczędności pieniężnych.

W ujęciu makroekonomicznym w długim okresie zakumulowane oszczędności są motorem wzrostu dochodu narodowego ( wzrostu gospodarczego). Z kolei wzrost dochodu jest głównym czynnikiem przyrostu oszczędności.

15. Istota Modeli IS-LM

Pokazuje równowagę na 2 rynkach: IS -rynku dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych, LM na rynku pieniądza. Dotyczy okresu krótkiego.

Model IS-LM pozwala dostrzec , w jaki sposób zostaje ustalona równowaga jednocześnie dla dochodu i stopy procentowej. Istota tej metody polega na rozpatrywaniu takich kombinacji dochodu i stopy procentowej, które prowadziłyby do ustalenia się równowagi na każdym z dwóch rynków - dóbr i pieniądza - oddzielnie i w efekcie wyznaczenia takiej jedynej kombinacji dochodu i stopy procentowej, która prowadzi do równowagi na obu rynkach równocześnie.

1. Krzywa IS jest zbiorem kombinacji stopy procentowej i dochodu narodowego, przy którym rynek dóbr znajduje się w równowadze. Jeśli s.p. wzrasta, to dochod zapewniający rownowagę spada. Przy danej wysokości s.p., wzrost oczekujących w przyszłości dochodow konsumentow, wyższe oczekiwane przyszłe zyski z inwestycji bądź też wyższe wydatki państwa spowodują przesunięcie wykresu funkcji popytu globalnego w gorę. W konsekwencji wywołało to także przesunięcie w gorę krzywej IS; przy każdym poziomie s.p. dochod odpowiadający warunkom rownowagi będzie teraz wyższy.

2. Krzywa LM stanowi zbior kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy ktorym rynek pieniądza znajduje się w rownowadze. Przy danej podaży pieniądza wyższemu dochodowi musi odpowiadać wyższa stopa procentowa, co pozwoli utrzymać popyt na pieniądz na nie zmienionym poziomie. Wzrost podaży pieniądza w ujęciu realnym powoduje przesunięcie krzywej LM w prawo.

Rownowaga na obu rynkach jednocześnie w punkcie przecięcia się krzywej LM i IS.

16. Budowa współczesnego systemu bankowego

System bankowy to całokształt instytucji bankowych i finansowych oraz normy, które określają ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Za podstawę określenia systemu bankowego uznaje się powstanie układu złożonego z banku centralnego (banku emisyjnego) i banków komercyjnych. System bankowy to także liczba i rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, tworzących logiczną i zwartą całość.

Elementy systemu bankowego

*bank centralny

*banki operacyjne - banki komercyjne, depozytowo-kredytowe, uniwersalne

*banki specjalne - banki inwestycyjne, hipoteczne, rolne i melioracyjne, komunalne oraz towarzystwa kredytowe

*kasy oszczędnościowe

*spółdzielczość kredytowa

17. Podstawowe instrumenty polityki monetarnej

*Stopy procentowe: referencyjna - określa minimalną rentowność 28-dniowych bonów pieniężnych NBP; lombardowa - określa maksymalny koszt pozyskania pieniądza w banku centralnym; depozytowa - określa minimalny poziom oprocentowania dla depozytów, które przyjmuje NBP od banków; redyskontowa-określa cenę, po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych).BC aby wpłynąć na wzrost gospodarczy obniża stopy %, by zachęcić banki komercyjne do zaciągania kredytów i tym samym zwiększa podaż pieniądza.

*Rezerwa obowiązkowa- rezerwa to określony procent środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach banków komercyjnych, jakie musza one zdeponować na rachunkach w NBP; wyznacza zdolność banków do kreowania kredytów ; celem jej jest łagodzenie wpływu zmian płynności w sektorze bankowym na wahania stóp procentowych. BC obniża stopy rezerwy obowiązkowej w celu zwiększenia podaży pieniądza, co ma wpływ na wzrost gospodarczy.

*Operacje otwartego rynku-emisja i wykup bonów pieniężnych banku centralnego; umożliwiają oddziaływanie banku centralnego na poziom krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych. Poprzez operacje otwartego rynku wpłynąć na popyt transakcyjny. BC gra na otwartym rynki i gdy chce pobudzić gospodarkę skupuje PW podając gotówkę na rynek. Zwiększa tym samym podaż pieniądza i pobudza aktywność gospodarczą.

*Operacje kredytowo-depozytowe i refinansowanie banków- pozwalają na likwidację krótkoterminowych luk płynności ; zmniejszają wahania stóp procentowych na rynku międzybankowym ; kredyt techniczny - zaciągany i spłacany w tym samym dniu.

BC chcąc pobudzić koniunkturę gospodarczą (w okresie recesji lub spowolnienia wzrostu): *obniżanie stóp procentowych; * obniżanie wskaźnika rezerw obowiązkowych; *zwiększanie kwoty udzielanych kredytów refinansowych przy odpowiednio obniżonej stopie dyskontowej; *kupowanie papierów wartościowych w operacjach otwartego rynku

18. Istota niezależności banku centralnego

Bank Centralny jest niezależny od rządu. W Polsce funkcje Banku Centralnego pełni Narodowy Bank Polski.

Od początku 2004 r. NBP realizuje ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny zrealizowanym celem inflacyjnym.

Za niezależnością Banku Centralnego przemawiają następujące argumenty:

1. niezależność Banku Centralnego daje większą gwarancję, że rząd nie będzie wykorzystywał polityki monetarnej do celów politycznych

2. uwolnienie Banku Centralnego od presji politycznej powoduje, że zachowuje się on w sposób bardziej przewidywalny i sprzyja stabilności ekonomicznej

3. niezależny Bank Centralny może lepiej chronić stabilność pieniądza

4. nie poddanie się monetaryzacji deficytu budżetowego może sprzyjać wymuszeniu na rządzie większej dyscypliny fiskalnej

5. niezależność Banku Centralnego zwiększa jego wiarygodność i tym samym wiarygodność polityki antyinflacyjnej

6. przyznanie Bankowi Centralnemu prawa do podejmowania decyzji w zakresie polityki pieniężnej pozwala skrócić czas ich realizacji.

19. Istota opóźnień czasowych w polityce finansowej państwa

Gdy państwo chce realizowac swoją politykę często wymaga to długich czasochłonnych procedur legislacyjnych.

W momencie konstrukcji budżetu państwo wprowadza ASK i ustala progi podatku dochodowego , wlk VAT (od stront wpływów) i zasady wysokość otrzymywania transferów (od strony wydatków). Sa one wbudowane w budżet. Budżet po ustaleniu i podpisaniu przez prezydenta obowiązuje jak ustawa. Jest to proces czasochłonny i często wprowadzone zmiany są nieadekwatne do aktualnego stanu gospodarki.

20. Rola banku komercyjnego w funkcjonowaniu gospodarki

Banki komercyjne- przedsiębiorstwa usługowe, którego przedmiotem działania są operacje finansowe, są instytucjami zaufania publicznego. Zakres działalności banku:
-przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych
-wykonywanie operacji czekowych i wekslowych
-dokonywanie obrotu dewizami i prowadzenie rozliczeń z zagranicą
-obsługa pożyczek państwowych
-emitowanie i obrót papierów wartościowych
-przechowywanie wartościowych przedmiotów i papierów wartościowych
-udostępnianie skrytek sejmowych
-udzielanie gwarancji bankowych
-udzielanie poręczeń
-wydawanie kart płatniczych i wykonywanie operacji przy ich użyciu
-nabywanie i zdobywanie wierzytelności pieniężnych

21. Inflacja i jej rodzaje

Inflacja- to przeciętny wzrost cen w jakimś okresie czasu. Przeciętny znaczy że większość cen dóbr i usług w danej gospodarce rośnie, ale nie wszystkie. Np. truskawki, jak jest dużo towaru to musimy obniżyć cenę. Inflację mierzy się stopą inflacji (procentowy przyrost cen w jakimś okresie czasu). Inflację możemy podzielić na tempo wzrostu cen:

• Pełzającą - niewielki przyrost cen, nie powodującą zakłóceń w gospodarce, poddającą się kontroli. Nie przekracza 5% rocznie

• Kroczącą (popytowa) - przechodzi w lekko przyspieszoną, ceny przyspieszają. Przy takim poziomie bank już interweniuje. Oscyluje w granicach 5-10% rocznie

• Galopująca - to taka w której w krótkim okresie czasu jest bardzo szybki wzrost cen, któremu towarzyszy bardzo szybka podaż pieniądza. Powstała sytuacja przyczynia się do obniżenia efektywności procesów gospodarczych i tempa wzrostu gospodarczego. roczny wzrost cen według stopy dwu- lub trzycyfrowej,od 50% w górę.

• Hiperinflacja -bardzo wysoka inflacja powodowana zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju i ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy. Często za umowną granicę hiperinflacji przyjmuje się wzrost cen o co najmniej 50% w ciągu jednego miesiąca.

Inflacja ze względu na źródło wzrostu cen:

• Inflacja popytowa (ciągniona przez popyt) - Ten rodzaj inflacji powstaje, gdy w obiegu znajduje się zbyt duża ilość pieniędzy. Nadmiar ten może powstawać na różne sposoby: nadmierną kreację pieniądza kredytowego, nadmierny wzrost płac lub nadmierne wydatki budżetowe, przez nadmierną emisję pieniądza - tzw. „drukowanie pieniędzy”.

• Inflacja kosztowa (pchana przez koszty) - Ten rodzaj inflacji powstaje w wyniku wzrostu kosztów produkcji. Przyczyny tego wzrostu mogą być wielorakie - kurczenie się zasobów naturalnych, dodatkowe cła lub regulacje przy imporcie itp.

• Inflacja wbudowana - wynikająca z oczekiwań odnośnie inflacji. Według teorii inflacji wbudowanej, w gospodarce występuje zamknięte koło: Pracownicy wymagają podwyżek płac chcąc utrzymać wzrost płac powyżej inflacji, pracodawcy przerzucają ten dodatkowy koszt na klientów i nakręcają tym samym spiralę inflacyjną, to z kolei znów motywuje pracowników do żądania podwyżek płac.

22. Istota i skutki deflacji

Deflacja-zjawisko przeciwstawne do inflacji, polegające na obniżaniu się ogólnego poziomu cen dóbr i usług, a także produkcji i zatrudnienia w wyniku ograniczenia dopływu pieniądza do gospodarki. Występowało w fazie kryzysu w cyklu gospodarczym i związane było z nadwyżką globalnej podaży nad globalnym popytem (luka deflacyjna). Współcześnie prawie nie występuje.

Skutki deflacji:

-zmniejszenie opłacalności produkcji (tylko w przypadku regulacji rynkowych uniemożliwiających obniżenie kosztów produkcji)

-wzrost siły nabywczej pracującej części społeczeństwa (tylko w przypadku zamrożenia płac)

-konsumpcja i zamówienia przemysłu są odsuwane w czasie (w oczekiwaniu na niższe ceny), co napędza recesję[1].

-Jeśli pieniądz powiązany jest z jakimś ograniczonym dobrem (np: złoto, choć nie jest to immanentnie związane ze zjawiskiem deflacji) niemożliwa jest nadmierna ekspansja kredytowa ze strony banków.

23. Mechanizm transmisji polityki monetarnej na sferę realną gospodarki

Sam mechanizm transmisji impulsów Polityki Pieniężnej opisuje, w jaki sposób impulsy przedostają się do sfery realnej, czyli jaką drogę pokonują i jakie efekty w końcowym rezultacie dają.

Pod pojęciem impulsów pieniężnych rozumie się zmiany cen (stóp procentowych, innych stóp dochodowości, kursu walutowego) oraz zmiany wielkości podaży funkcjonujących w gospodarce instrumentów finansowych.

Zatem impulsy polityki pieniężnej to impulsy monetarne będące wynikiem działania banku centralnego, przede wszystkim zmian w narzędziach polityki pieniężnej.

Np. po wzroście stóp procentowych następuje spadek popytu, bo:

- Mniejsze inwestycje (wyższy koszt kapitału, oczekiwanie spowolnienia gospodarki),

- Mniejsza konsumpcja (większy koszt kredytów konsumpcyjnych, wyższy zwrot z oszczędności),

- Mniejsza wartość majątku (ceny nieruchomości, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne),

- Umocnienie kursu walutowego (w wyniku wzrostu dysparytetu stóp procentowych): spadek eksportu (eksporterzy mniej konkurencyjni) i wzrost importu (towary z zagranicy tańsze).

24. Rodzaje sald budżetowych

Saldo budżetowe- jest to nadwyżka lub deficyt w budżecie państwa, tj. nadwyżka dochodów względem wydatków budżetu w danym roku lub odwrotnie- nadwyżka wydatków nad dochodami.

Rodzaje sald budżetowych (Źródło: notatki dr Moździerz):

• Nominalne (rzeczywiste) - różnica pomiędzy dochodami nominalnymi, a wydatkami nominalnymi

• Realne (skorygowane) - z salda nominalnego eliminuje się finansowe konsekwencje zjawisk inflacyjnych

• Pierwotne - pomniejszone o koszty obsługi długu publicznego; informuje o samowystarczalności budżetu

• Cykliczne (koniunkturalne) - wynik procesów gospodarczych mające miejsce w państwie; obrazuje wpływ cyklu koniunkturalnego na zmiany w dochodach i wydatkach budżetu poprzez działanie automatycznych stabilizatorów ( podatki od dochodów, podatki pośrednie, zapomogi dla bezrobotnych i inne świadczenia społeczne, programy stabilizacji dochodów w rolnictwie).

• Strukturalne - nominalne minus cykl wahań cyklicznych. Obrazuje skutki aktywnej polityki fiskalnej państwa.

Saldo nominalne = saldo cykliczne + saldo strukturalne

25. Inflacyjne i nieinflacyjne finansowanie deficytów budżetowych

Deficyt budżetowy - niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami).

Źródła finansowania deficytu budżetowego:

* Zaciągnięcie przez państwo pożyczek w bankach lub w jednostkach sfery finansowo-rzeczowej,

*.Zaciąganie przez państwo pożyczek zagranicznych: w innych państwach; w instytucjach finansowych (Bank Światowy, Bank Europejski).

*.Państwo próbuje zwiększyć dochody budżetowe poprzez: poprawę ściągalności podatków, wzrost stopy podatkowej, wzrost liczby podatników,

*.Zmniejszanie wydatków budżetowych - ograniczanie dotacji, subwencji, świadczeń pomocy i opieki społecznej na rzecz ludności. Jest to niezwykle trudne,

*.Emisja dodatkowych znaków pieniężnych ponad potrzeby obiegu gospodarczego (drukowanie tzw. „pustego pieniądza” - nie mającego pokrycia w masie towarowej. Sposób ten grozi powikłaniom w postaci pojawienia się inflacji w gospodarce (druga po bezrobociu plaga ekonomiczna),

* Emisja papierów wartościowych ( obligacji, weksli, bonów skarbowych).

26. System finansowy i jego funkcje

System finansowy to zbiór norm prawnych ustalających społeczne organy (instytucje), których zadaniem jest wykonywanie czynności związanych z gromadzeniem oraz podziałem zasobów pieniężnych.

System finansowy spełnia następujące funkcje:

1. płatniczą - polegającą na tym, że system powinien zapewnić sprawne działanie mechanizmu rozliczeń transakcji gospodarczych, zwłaszcza zakupu towarów i usług,

2. płynności - polegającą na tym, że system umożliwia zamianę papierów wartościowych i innych aktywów na gotówkę czyli pieniądz,

3. oszczędności - polegającą na ty, że system stwarza podmiotom różne możliwości lokowania oszczędności na atrakcyjnych warunkach,

4. kredytową - polegającą na dostarczaniu przez system f. kredytów dla firm, gospodarstw domowych oraz sektora publicznego w celu popierania inwestycji i konsumpcji,

5. zabezpieczającą prze ryzykiem - polegającą na tym, że system f. zawiera instrumenty ochraniające przedsiębiorców, konsumentów i rząd przed nadmiernym ryzykiem,

6. polityki ekonomicznej - polegająca na stworzeniu możliwości prowadzenia polityki dbającej o wzrost gospodarczy, niskie bezrobocie, niską inflację itd.

27. Systematyka pośredników finansowych

Pośrednicy finansowi są to instytucje pośredniczące w przepływie środków finansowych między podmiotami mającymi ich nadwyżkę a podmiotami, które te środki chcą przyjąć do zagospodarowania. Pośrednicy finansowi przyjmują od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw nie wykorzystywane przez nich w danym momencie środki finansowe, z których udzielają kredytów tym gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom, które chcą je uzyskać. Przedsiębiorstwa także mogą pozyskiwać środki finansowe bezpośrednio od gospodarstw domowych, oferując im w zamian udziały, czyli prawo do współwłasności majątku. Ponadto pośrednicy finansowi mogą pozyskiwać środki od podmiotów zagranicznych oraz od państwa (od banku centralnego), także w zamian za udziały w ich majątku - akcje. Do typowych instytucji finansowych należą:

- banki,

- firmy ubezpieczeniowe,

- fundusze emerytalne,

- rząd (oferując subsydia, pomoc w zakładaniu małych firm).

Wyróżnia się dwa rodzaje pośredników (Źródło: Podstawy nauki finansów, Owsiak):

1. banki komercyjne i instytucje parabankowe,

2. pozabankowych pośredników finansowych.

28. Metody kształtowania kursu walutowego

Kurs walutowy - cena danej waluty wyrażona w innej walucie. Miejscem transakcji, na którym przedmiotem są waluty krajowe jest rynek walutowy; sprzedaje się jedną walutę w zamian za inną. Na ogół o kursach walut, decyduje podstawowe prawo rynku tworzące kurs (cenę) równowagi przy zrównaniu popytu z podażą danej waluty.

Czynniki oddziałujące na wysokość i zmiany kursu: Ekonomiczne (podaż walut obcych na krajowym rynku, popyt na waluty obce, różnice stóp procentowych oraz stóp inflacji na rynku obcym i krajowym, stopień reglamentacji waluty, polityka walutowa, stan gospodarki kraju oraz jego partnerów gospodarczych) Polityczne (sytuacja międzynarodowa, napięcia polityczne) Psychologiczne (związane z oczekiwaniami dotyczącymi przyszłego stanu gospodarki)

29. Treść i funkcje bilansu płatniczego

Bilans płatniczy - zestawienie (dochody - wpływy kontra wydatki - płatności) wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami (gospodarką krajową) a nierezydentami (zagranicą) w danym okresie. Jest on sporządzany dla całej gospodarki narodowej. Bilans płatniczy Polski (za poszczególne miesiące, kwartały oraz lata) publikuje Narodowy Bank Polski.

Funkcje bilansu płatniczego

- informacyjna dla władz monetarnych w celu ustalenia kierunków polityki monetarnej

- wyraża poziom i strukturę obrotów płatniczych z zagranicą

- struktura BP wskazuje na charakter powiązań kraju z zagranicą

- poziom obrotów określa stopień otwartości gospodarki

- informuje o stanie równowagi zewnętrznej kraju.

30. Istota i funkcje ubezpieczeń gospodarczych

Ubezpieczenia gospodarcze to zarówno ubezpieczenia majątkowe jak i osobowe, jednak ubezpieczenia majątkowe występują częściej, niż osobowe. Obejmują wszystkie ubezpieczenia poza społecznymi.

Zasadniczym celem ubezpieczeń gospodarczych jest realizowanie funkcji ochrony ubezpieczeniowej oraz szereg f. finansowych, które gromadzą środki w postaci funduszy i rezerw.: funkcję redystrybucyjną - sprowadza się do kumulowania i odpowiedniego rozdzielania środków finansowych fiskalną - polega na dostarczaniu państwu i innym podmiotom publicznym dochodów w postaci płaconych podatków lokacyjną - przejawia się w inwestowaniu (lokowaniu) chwilowo wolnych środków finansowych (np. z kapitałów własnych lub rezerw techniczno-ubezpieczeniowych) zgromadzonych przez zakłady ubezpieczeń w różne instrumenty finansowe (np. akcje, obligacje, lokaty bankowe) w celu osiągnięcia dodatkowych dochodów interwencyjną - polega na stwarzaniu przez ubezpieczenie bodźców zmierzających do polepszenia ryzyka, a więc zmniejszenia stopnia zagrożenia ubezpieczonego przedmiotu kontrolną - sprowadza się do kontroli postępowania ubezpieczającego z ubezpieczonym przedmiotem

31. Rodzaje ryzyk w działalności gospodarczych

Ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej to nieodzowny element gry rynkowej. Ryzyko to muszą brać pod uwagę wszyscy jej uczestnicy: właściciele firmy, instytucje udzielające finansowania firmie, kooperanci oraz potencjalni inwestorzy.

Do najważniejszych należą:

*ryzyko polityczne - wynikające nie zawsze z trafnych decyzji władz ustawodawczych lub wykonawczych,

*ryzyko rynku - wynikające z aktualnej lub prognozowanej koniunktury panującej w danej branży,

*ryzyko walutowe - związane ze zmianą kursów, co przejawia się w okresowym wzroście lub osłabieniu waluty narodowej,

*ryzyko siły nabywczej - związane przede wszystkim z inflacją oraz poziomem zamożności społeczeństwa,

*ryzyko stopy procentowej - wynikające ze zmian podstawowych stóp procentowych w kraju, powodujące zmiany zysków przedsiębiorstw oraz niestabilność wartości instrumentów finansowych opartych na stopie procentowej.

Wszystkie te rodzaje ryzyka wpływają bezpośrednio lub pośrednio na klimat gospodarczy oraz warunki prowadzenia działalności.

32. Założenie optymalnego obszaru gospodarczo-walutowego

Optymalny obszar walutowy - największy pod względem zasięgu geograficznego obszar, w którym efektywność ekonomiczna byłaby zmaksymalizowana, gdyby na tym obszarze obowiązywała jedna waluta.

33. Europejski Bank Centralny i jego charakterystyka

Europejski Bank Centralny (EBC) powstał w 1998 r. Jego siedzibą jest Frankfurt nad Menem (Niemcy). Jego rolą jest zarządzanie euro - wspólną walutą UE - oraz chronienie stabilności cen, które dotyczą bezpośrednio ponad dwóch trzecich obywateli UE, używających euro. EBC odpowiada również za kształtowanie i wdrażanie polityki pieniężnej w strefie euro.

Swą misję EBC wypełnia współpracując z Europejskim Systemem Banków Centralnych (ESBC), który obejmuje wszystkie 27 państw członkowskich Unii.Tym niemniej tylko 16 z nich przyjęło dotychczas euro. Te piętnaście krajów tworzy wspólnie strefę euro, zaś ich banki centralne, wraz z Europejskim Bankiem Centralnym, tworzą tzw. „Eurosystem”.

EBC jest instytucją absolutnie niezależną. EBC blisko współpracuje z krajowymi bankami centralnymi oraz przygotowuje i wprowadza w życie decyzje podejmowane przez organy decyzyjne Eurosystemu - Radą Prezesów, Zarządem i Radą Ogólną.

Jednym z głównych zadań EBC jest zapewnienie stabilności cen w obszarze euro, aby siła nabywcza euro nie osłabła wskutek inflacji.W perspektywie średnioterminowej EBC dąży do utrzymania rocznego wzrostu cen dóbr konsumenckich nieznacznie poniżej 2%.

Czyni to na dwa sposoby:

*po pierwsze poprzez kontrolowanie podaży pieniądza. Nadmierna podaż pieniądza w stosunku do podaży towarów i usług prowadzi bowiem do inflacji.

*po drugie poprzez monitorowanie tendencji cen i ocenę ryzyka, jakie niosą one dla stabilności cen w strefie euro.

Kontrola podaży pieniądza polega między innymi na ustalaniu stóp procentowych obowiązujących w całej strefie euro. Jest to prawdopodobnie najbardziej znany rodzaj działania Banku.

34. Główne międzynarodowe instytucje finansowe i ich charakterystyka

Międzynarodowe instytucje finansowe są aktywnym podmiotem gospodarki światowej - organizacjami państw lub banków centralnych. Powstały w wyniku wielostronnej umowy międzynarodowej dla wspierania rozwoju gospodarczego i społecznego państw członkowskich poprzez udzielanie kredytów, gwarancji kredytowych, dokonywanie inwestycji kapitałowych oraz doradztwo i pomoc szkoleniową.

Do najczęściej wymienianych instytucji finansowych zaliczyć należy:

- Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)

- Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, zwany Bankiem Światowym,

- Europejski Bank Odbudowy i rozwoju (EBOR),

- Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)

oraz inne instytucje o zasięgu regionalnym.

35. Typy polityki fiskalnej

Można rozróżniać politykę fiskalną aktywną oraz pasywną. Aktywna: gdy rząd stosuje wybrane środki w celu: przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom, zapewnienie stabilizacji cen, ograniczanie bezrobocia. Głównymi rodzajami tych posunięć są zmiany stawek podatkowych, wydatki na roboty publiczne. Może to jednak powodować wiele niekorzystnych zjawisk.Pasywna: wykorzystuje automatyczne stabilizatory koniunktury (ASK), które nie wymagają aktywności legislacyjnej państwa, lecz działają samoczynnie. Stabilizatory mają „wbudowaną giętkość” tzn. zmiany ich rozmiarów dokonują się przy niezmiennych zasadach opodatkowania i zmiennych zasadach dokonywania wydatków. Jeżeli wielkość wpływów podatkowych zależy od wielkości np. dochodów osobistych ludności to zmiana poziomu dochodów powoduje zmianę poziomu wpływów. Do stabilizatorów zaliczyć można:*podatki od dochodów osobistych, podatki od dochodów osób prawnych, podatki pośrednie, zapomogi dla bezrobotnych i inne świadczenie społeczne.

36. Harmonizacja podatkowa a konkurencja podatkowa

Harmonizacja podatkowa

Działania na rzecz upodobnienia podatków we współpracujących ze sobą krajach. W grę może wchodzić zarówno upodobnienie stawek, jak bazy podatkowej lub procedur podatkowych. Harmonizacja podatków odbywa się zazwyczaj wewnątrz bloków integracyjnych, np.. Unii Europejskiej.

1. pełna,

2. częściowa.

Pełna harmonizacja oznacza ujednolicenie podatków.W rezultacie pełnej harmonizacji poszczególne elementy konstrukcji podatków stają się w krajach członkowskich identyczne.

Częściowa harmonizacja oznacza niepełne zbliżenie poszczególnych elementów konstrukcji podatków. Wystąpi ona na przykład w przypadku ustalenia stawki minimalnej i maksymalnej podatku.

Konkurencja podatkowa (tax competition) to zjawisko polegające na stosowaniu przez uczestniczące w niej podmioty takich działań z zakresu polityki podatkowej, które mają na celu utrzymanie lub zwiększenie atrakcyjności danego obszaru jako miejsca do prowadzenia działalności gospodarczej

Konkurencja podatkowa jest zjawiskiem związanym z procesem globalizacji. Przybiera ona różne formy, zawsze jednak polega na obniżaniu przez rządy stawek podatkowych w celu osiągnięcia określonych korzyści gospodarczych o które rywalizują kraje.

*Konkurencja taka może mieć miejsce w obrębie pojedynczego kraju, jak i pomiędzy krajami.

*Zakres konkurencji podatkowej miedzy regionami danego kraju jest zależny od uprawnień władz regionalnych do kształtowania poziomu podatków. Im uprawnienia te są większe, tym większe możliwości dostosowania obciążeń podatkowych do specyficznych potrzeb poszczególnych regionów.

37. Koncepcja neutralności długu publicznego

Neutralność długu publicznego oznacza, że wzrost deficytu budżetowego, spowodowany obniżeniem dochodów podatkowych (przy stałych wydatkach państwa) albo wzrostem wydatków państwa (przy nie zmienionych dochodach), nie powodują zmian w sferze realnej, tj. nie prowadzą do wzrostu produkcji i zatrudnienia. Istnieją 2 sposoby prezentacji:

1. za pomocą analizy strumieniowej (zmian poziomu dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych), albo

2. analizy zasobowej (zmian poziomu majątku tychże gospodarstw).

W ujęciu strumieniowym — gospodarstwa domowe nie wykorzystają przyrostu dochodu, spowodowanego zmniejszeniem podatków na zwiększenie konsumpcji, lecz zwiększają oszczędności. Przewidują one bowiem nieuchronne zwiększenie podatków w przyszłości, związane z koniecznością obsługi i spłaty długu publicznego. Dlatego obniżenie oszczędności publicznych (deficyt budżetowy) jest rekompensowane wzrostem oszczędności prywatnych (dokładnie tej samej wielkości). W rezultacie krajowe oszczędności globalne i globalne wydatki (zagregowany popyt) nie ulegają zmianie. Zmienia się tylko ich struktura. Brak jest zatem bodźców do zwiększenia produkcji i zatrudnienia.

W ujęciu zasobowym oparte jest na założeniu iż deficyt budżetowy nie zmienia wartości majątku gospodarstw domowych, a zatem nie wpływa na ich decyzje konsumpcyjne (nie działa majątkowy efekt Pigou).

38. Pojęcie fiskalizmu i jego miary

Fiskalizm to polityka skarbowa polegająca na pobieraniu nadmiernych podatków i opłat w celu osiągnięcia jak największych wpływów. Granice fiskalizmu wyznaczają funkcję państwa: publiczne, społ.i gosp.

Trudno jednoznacznie określić czy w Polsce jest on nadmierny- zależy od tego, czy rozpatrujemy go z punktu widzenia państwa, czy podatnika, a także jak wygląda fiskalizm w Polsce w porównaniu z innymi krajami.

Do oceny można posługiwać się miernikami fiskalizmu:

-zakres ingerencji systemu finansów publicznych w PKB(jest to ważny miernik jednak trudno stwierdzić jaka powinna być optymalna redystrybucja PKB przez system finansów publicznych. Najlepiej popatrzyć na dochody i wydatki sektora publicznego w stosunku do krajów członkowskich. Polska nie odbiega od innych krajów dlatego o fiskalizmie trudno mówić)

-stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów(patrząc na to, iż potrzeby społeczne i gospodarcze państwa są bardzo duże a wydatki na nie zbyt niskie to można powiedzieć że nadmierny fiskalizm nie występuje)

-progresywne skale podatkowe ( ich stosowanie może doprowadzić do tego że krańcowa stopa opodatkowania dochodów będzie tak wysoka, ze zniechęci podmioty do intensyfikacji działalności gospodarczej. Jest to zjawisko niebezpieczne.)

-różnica między nominalną a efektywna stopą opodatkowania( różnica ta wynika ze stosowania ulg podatkowych z tytułu podejmowania inwestycji, tworzenia nowych miejsc pracy, inwestycje w zakresie ochrony środowiska itp.. Stosowane ulgi oznaczają ograniczenie fiskalizmu)

-zakres występowania tzw. Szarej strefy w gospodarce(dowodzi o tym, że podatki są za wysokie, dlatego podmioty uciekają od ich płacenia)Nadmierny fiskalizm oceniany przez pryzmat państwa oznaczałby nadwyżkę budżetową, czego nie można stwierdzić. Z punktu widzenia podatnika można jednak stwierdzić, że fiskalizm jest wysoki i stale rośnie. Problemem polskiego fiskalizmu są wysokie koszty pracy spowodowane przez narzuty obowiązkowe (składaka ubezpieczeniowa, składka na fundusz pracy i na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych).

39. Polityka finansowa państwa - cele - narzędzia

Polityka finansowa jest to działalność polegająca na realizacji określonych celów za pomocą narzędzi finansowych. Polityka finansowa dzieli się na fiskalną i monetarną. Obie rodzaje polityk prowadzone są przez różne podmioty, w których każde z nich posiada inne instrumenty oddziaływania na gospodarkę.

Do celów polityki monetarnej zalicza się:• Cele strategiczne (bezpośrednie) Utrzymanie stabilnego poziomu cen• Cele pośrednie- Kształtowanie wysokości stóp procentowych- Oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza- Wpływanie na wielkość kredytów udzielanych przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym, a także na wielkość kredytów ogółem• Cele operacyjne- Utrzymanie określonego poziomu bazy monetarnej oraz poziomu stopy procentowej.

Cele polityki fiskalnej• Cele fiskalne. Polegają na tym, że w wyniku prowadzonej polityki fiskalnej zostaje zaspokojony popyt na pieniądz zgłaszany przez państwo. • Cele pozafiskalne:- Programowanie wzrostu gospodarczego- Łagodzenie niesprawności mechanizmu rynkowego- Ograniczenie cykliczności procesów gospodarczych- Walka z bezrobociem- Ograniczenie nadmiernego zróżnicowania dochodów- Walka z nieuczciwą konkurencją

Instrumentami polityki fiskalnej są:- podatki,- wydatki związ. z tworzeniem nowych miejsc pracy i z finansowaniem programów zmiany kwalifikacji zawodowych,- wydatki promujące restrukturyzację gospodarki, wydatki promujące rozwój drobnej przedsiębiorczości, wydatki na roboty publiczne,- deficyt budżetowy, dług publiczny, zasiłki dla bezrobotnych,- poręczenia i gwarancje państwa dla podmiotów zaciągających pożyczki.

Od strony monetarnej będą to narzędzia pośrednie i bezpośrednie. Narzędzia pośrednie to: stopy %, rezerwa obowiązkowa, operacje depozytowo-kredytowe, operacje otwartego rynku.

Narzędzia bezpośrednie to: kontrola wartości kredytów udzielanych klientom, kontrola poziomu stóp %, kontrola emisji PW, ustanowienia max oprocentowania wkładów terminowych i oszczędnościowych, a także perswazja słowna obecnie niestosowana.

40. Cele współczesnego przedsiębiorstwa

Cel można określić jako przyszły, pożądany stan rzeczy, który przedsiębiorstwo chciałoby osiągnąć. Cel spełnia następujące funkcje:

1. motywacyjną - umożliwiającą wyzwolenie aktywności ludzi i kierowanie nimi, pomiaru i oceny wydajności,

2. informacyjną - podanie do wiadomości jakie są cele i zamiary przedsiębiorstwa,

3. strukturotwórczą - podział ról i uprawnień decyzyjnych.

Oprócz tego każdy cel zawiera w sobie takie elementy jak przedmiot lub treść celów - całość lub część przedsiębiorstwa, hierarchię celów - cel główny i cele niższego rzędu, stopień osiągnięcia założonego celu i czas, w którym powinien być on zrealizowany, oraz uczestników, a więc ludzi. Podstawowym celem każdego przedsiębiorstwa jest osiągnięcie w danych warunkach, maksymalnego zysku.

41. Metody wyceny przedsiębiorstwa

Metody dochodowe - opierają się na założeniu, że przedsiębiorstwo jest dobrem, którego wartość zależy od korzyści finansowych jakie przyniesie ono właścicielowi w przyszłości. O wartości przedsiębiorstwa stanowi zaktualizowana na moment wyceny suma przewidywanych dochodów finansowych. Jedną z bardziej rozpowszechnionych metod dochodowych jest metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych czyli DCF. Według tej metody wartość przedsiębiorstwa równa się sumie zdyskontowanych odpowiednią stopą dyskontową generowanych przez przedsiębiorstwo przepływów pieniężnych, które po skumulowaniu i

zsumowaniu, tworzą łączny strumień pieniężny pozostający do dyspozycji właścicieli.

Metody majątkowe - to historycznie najstarsza koncepcja wyceny podmiotów gospodarczych, która przyjmuje majątek za podstawę określenia wartości. Wyróżniamy następujące metody majątkowe:

• księgową,

• odtworzeniową

• likwidacyjną (upłynnienia).

Metody majątkowe skupiają się na posiadanym przez przedsiębiorstwo majątku.

Metody porównawcze - polegają na ustaleniu wartości przedsiębiorstwa na podstawie informacji o mnożnikach, których wartość rynkowa jest znana. Procedura metodą porównań rynkowych jest następująca:

1. wybór wskaźnika służącego wycenie,

2. wybór firm porównywalnych, dla których znane są wartości rynkowe wybranego wskaźnika,

3. obliczenie wartości firmy,

4. dokonanie niezbędnych korekt.

Metody mieszane - wykorzystują elementy wycen majątkowych i dochodowych. Opierają się na założeniu, że wartość przedsiębiorstwa powiązana jest zarówno z wartością jego majątku jak i z możliwością przynoszenia przez ten majątek dochodu. Wyróżniamy:

• m. średniej wartości,

• m. z zyskiem dodatkowym,

• m. wycen przedsiębiorstw nierentowych.

42. Formy organizacyjno prawne przedsiębiorstwa

Do podstawowych form organizacyjno-prawnych należą:

1. przedsiębiorstwo jednoosobowe,- jest prowadzone przez osobę fizyczną, która zarejestrowała indywidualną działalność gospodarczą w Ewidencji Działalności Gospodarczej

2. spółka,

Rodzaje spółek:

• Cywilne (spółki prawa cywilnego)

• Handlowe (spółki prawa handlowego):

• Osobowe (jawna i komandytowa)

• Kapitałowe (akcyjna i z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, a podstawą ich istnienia i działalności są Wspólnicy. Prowadzą oni bezpośrednio sprawy spółki, ich prawa i obowiązki wobec spółki są równe, oni też ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Z kolei spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną, a swoją działalność opierają na kapitale. Spółki kapitałowe są odrębnymi od wspólników osobami prawnymi, a ich majątek jest odrębny od majątku wspólników. Spółki te same odpowiadają za swoje zobowiązania.

3. spółdzielnia działają na podstawie ustawy Prawo Spółdzielcze. Spółdzielnia jest to dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, które w interesie członków spółdzielni prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Decyzje o utworzeniu spółdzielni podejmują członkowie założyciele (co najmniej 10 osób fizycznych lub 3 osoby prawne).

4. jednostka budżetowa to jednostka sektora finansów publicznych nieposiadająca osobowości prawnej, która odprowadza do budżetu uzyskane dochody i za jego pośrednictwem finansuje swoje wydatki. Jednostki budżetowe są jednostkami publicznymi, co oznacza, że wykonują zadania publiczne, finansowane ze środków publicznych, których celem jest zaspokojenie zbiorowych potrzeb społeczności lokalnych.

5. przedsiębiorstwo państwowe jest to wyodrębniona organizacyjnie, ekonomicznie i prawnie jednostką gospodarczą utworzoną przez upoważniony do tego organ administracji państwowej. To przedsiębiorstwo jest samodzielną, samorządną i samofinansującą się jednostką gospodarczą.

43. Finanse publiczne i ich funkcje

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności:

1. gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2. wydatkowanie środków publicznych;

3. finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

5. zarządzanie środkami publicznymi;

6. zarządzanie długiem publicznym;

7. rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

Funkcje finansów publicznych:

• redystrybucyjna polega na gromadzeniu środków, a następnie ich przyznawaniu określonym podmiotom z uwzględnieniem ich potrzeb oraz wkładu w proces produkcji

• alokacyjna. Alokacja dokonywana jest głównie przez mechanizmy rynkowe. Jej realizacji służą zarówno wydatki, jak i dochody. Odzwierciedleniem funkcji alokacyjnej są zasadniczo wydatki sektora publicznego. Z jednej strony przeznacza się część wydatków na wytwarzanie przez sektor finansów publicznych określonych dóbr publicznych i społecznych, a z drugiej strony część wydatków transferowana jest do sektora prywatnego np. w postaci pomocy społecznej.

• stabilizacyjna polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków budżetowych do oddziaływania na koniunkturę gospodarczą kraju, zwłaszcza za pomocą instrumentów stabilizujących dążenie do utrzymania równowagi gospodarczej. Najczęściej do stabilizacji wykorzystuje się:

• podatki ( finansują alokację, są narzędziem redystrybucji, oraz stabilizują cykl koniunkturalny przez ograniczanie dochodów w czasie ekspansji [np. podatek progresywny] i odwrotnie)

44. Cechy współczesnych systemów podatkowych

System podatkowy ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania i poboru podatków. Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące instytucji podatków, ale także całą strukturę podmiotów, które podatki pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich indywidualną wysokość, w tym także warunki ich płatności.

Cechy te można ująć w następujących punktach:

*Wprowadza się kilka podatków, przy czym trzy lub cztery ich rodzaje stanowią podstawę finansów publicznych,

*Sięga się do różnych przedmiotów opodatkowania, tzn. dochodów, wydatków, majątku, nabycia praw majątkowych itp.

*Stosuje się podatki pośrednie i bezpośrednie

*Podatki bezpośrednie wprowadza się dlatego, ze są trudniej przerzucalne i stanowią pewne i systematyczne choć mniej wydajne, źródło dochodów

*Podatki pośrednie są łatwiej przerzucalne, jednakże technika ich poboru czyni z nich wydajne źródło dochodów władz publicznych

*Nadmierne dochody podmiotów gospodarczych ogranicza się przez progresywne skale podatkowe

*Równomierne obciążenie podmiotów realizuje się według ich zdolności dochodowej co oznacza ze współczesne systemy podatkowe charakteryzują stosunkowo Duzy stopień indywidualizacji obciążeń

*W opodatkowaniu przedsiębiorstw stosowane są skale podatkowe progresywne i degresywne ; w związku z przebiegiem cyklu koniunkturalnego; ważnym instrumentem podatkowego oddziaływania na gospodarkę są rózne ulgi,wakacje podatkowe i zwolnienia

*Podstawowe rodzaje podatków ustala się na szczeblu władz centralnych

*Z psychologicznego punktu widzenia łatwiej jest zwiększyć ciężary podatkowe przez podwyższenie już istniejącego podatku niż wprowadzenie nowego

*Łatwiej jest zwiększyć podatki pośrednie niż bezpośrednie

*W celu uniknięcia oszustw podatkowych władze stosują rozwinięty system kontroli oraz system kar

45. Giełda i jej funkcje

Giełda - to organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których sprzedawane są ściśle określone towary po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje na giełdach zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy pośredniczącymi w zawieraniu transakcji.

FUNKCJE GIEŁDY:

a) alokacyjna -- rynek kapitałowy, w tym giełda papierów wartościowych, może zapewnić efektywny transfer wolnych funduszy pieniężnych od podmiotów dysponujących nadwyżkami do tych firm i instytucji, którym brakuje środków na rozszerzenie lub rozpoczęcie działalności gospodarcze, umożliwia przepływ kapitału w kierunku jego najefektywniejszego wykorzystania

b) wartościująca - Codziennie publikowane informacje o kursach giełdowych umożliwiają wszystkim zainteresowanym swobodny i prawie darmowy dostęp do tych podstawowych i bardzo ważnych informacji gospodarczych,

umożliwia dokonywanie rynkowej wyceny przewidywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze

c) kontrola - giełda tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy efektów działań spółki

Oprócz wyżej wymienionych podstawowych funkcji, giełda pełni również inne:

• zwiększenie skłonności do oszczędzania,

• pomnażanie kapitałów,

• zwiększanie płynności notowanych papierów wartościowych,

• finansowanie deficytów budżetowych,

• umożliwienie lepszej dywersyfikacji ryzyka,

• transformacje terminów zapadalności notowanych instrumentów finansowych,

• funkcje edukacyjne,

• sprzyjanie procesom prywatyzacji kapitałowej oraz restrukturyzacji firm,

• umożliwienie wdrożenia i wspieranie reformy systemu emerytalnego.

46. Główne metody wyceny spółek giełdowych.

Podstawowe metody wyceny firmy (również spółek giełdowych) to:

*Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych inaczej zwana metodą DCF

Powyższa metoda polega na oszacowaniu przyszłych przepływów pieniężnych generowanych przez firmę a następnie sprowadzeniu ich do wartości bieżącej, czyli zdyskontowaniu według odpowiedniego współczynnika dyskontującego. Po zsumowaniu zdyskontowanych przepływów pieniężnych otrzymuje się wartość firmy.

* Metoda porównawcza inaczej zwana metodą mnożnikową

Metoda ta polega na określeniu wartości badanej firmy na podstawie wyceny porównywalnych firmy notowanych na giełdzie lub na podstawie transakcji kupna/sprzedaży podobnych firm na rynku niepublicznycm.

47. Istota reguł w polityce budżetowej państwa

W polityce budżetowej stosuje się mnóstwo zasad, jednak największe znaczenie mają następujące:

1. zasada powszechności (zupełności, budżetowania brutto) - oznacza, że wszystkie jednostki państwowe wchodzą do budżetu całością swoich dochodów i wydatków, tj. są budżetowane brutto;

2. zasada jedności - postuluje, aby budżet państwa ujmowany był w jeden całościowy akt prawny, czyli aby wszystkie dochody i wydatki budżetowe były objęte jednym planem - budżetem;

3. zasada szczegółowości - postuluje, aby budżet ustalany był i wykonywany z podziałem szczegółowym dochodów i wydatków, a nie tylko w ujęciu ogólnym. Realizacji tego postulatu w praktyce służy klasyfikacja budżetowa (podział dochodów i wydatków według części, działów, rozdziałów i paragrafów);

4. zasada równowagi budżetowej - postuluje, aby wydatki były równe dochodom. Zasada ta nie jest obligatoryjna, ponieważ ustawa budżetowa przewiduje deficyt budżetowy, co oznacza, że wydatki będą większe od dochodów;

5. zasada samodzielności - polega na tym, że ustawowo określone są źródła dochodów oraz władztwo podatkowe;

6. zasada jawności - oznacza, że wszystkie publikacje udostępnione są opinii publicznej;

7. zasada równego dostępu - daje możliwość każdemu przedsiębiorstwu występowania o przyznanie środków budżetowych.

48. Koncepcja finansów behawioralnych

Finanse behawioralne to dziedzina nauki o finansach, która do rozważań nad zachowaniami rynków finansowych oraz ich uczetników włącza zagadnienia psychologiczne, społeczne i antropologiczne

Do jednego z ważniejszych zagadnień finansów behawioralnych należy pytanie „Dlaczego inwestorzy i menedżerowie (również kredytobiorcy i kredytodawcy) popełniają błędy systematyczne”. Pokazuje to jak owe błędy wpływają na ceny i zwroty (tworząc niewydajności rynkowe). Pokazuje to również co menedżerowie firm, innych instytucji i gracze giełdowi mogą zrobić aby wykorzystać niewydajności rynkowe (zachowanie arbitrarne).

49. Funkcje i struktura współczesnej rachunkowości

Struktura rachunkowości

Tradycyjny podział rachunkowości wyodrębnia trzy jej części składowe:

• księgowość,

• rachunek kosztów i wyników,

• sprawozdawczość.

Księgowość to prowadzenie ewidencji, grupowanie zdarzeń, ich prezentacja i interpretacja.

W rachunku kosztów i wyników zbierane są i przetwarzane informacje o przychodach i kosztach działalności gospodarczej oraz możliwe jest ustalanie wyniku finansowego (zysku lub straty).

Sprawozdawczość ma za zadanie przedstawić w sposób syntetyczny informacje o sytuacji majątkowo-finansowej oraz o wynikach działalności jednostki. Prezentacja tych informacji może być adresowana do różnych odbiorców - zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

Biorąc pod uwagę funkcje rachunkowości i odbiorców jej ostatecznego produktu - sprawozdania finansowego - rachunkowość można podzielić na:

• finansową,

• zarządczą.

Pod pojęciem rachunkowości finansowej rozumie się dość powszechnie tę część rachunkowości, która zajmuje się dostarczeniem informacji ekonomicznych dla otoczenia podmiotu gospodarczego, a więc akcjonariuszy, urzędów państwowych, instytucji finansowych, banków oraz potencjalnych inwestorów. Oczywiście dane emitowane przez rachunkowość finansową są wykorzystywane także wewnątrz przedsiębiorstwa.

Rachunkowością zarządczą określa się tę część rachunkowości, która koncentruje swą uwagę na „produkowaniu” informacji na cele zarządzania danym podmiotem gospodarczym. Inaczej mówiąc, to ta część przetwarzanych informacji ekonomicznych, którą kierownictwo podmiotu gospodarczego wykorzystuje do zarządzania bieżącego i strategicznego.

Funkcje rachunkowości

Rachunkowość pełni w stosunku do podmiotu gospodarczego następujące funkcje:

• informacyjną- polega na tworzeniu określonych zbiorów informacji, a następnie na odpowiednim ich przetwarzaniu i przekazywaniu zarówno kierownictwu przedsiębiorstwa, w celu ich właściwego wykorzystania w procesie zarządzania, jak i otoczeniu tego przedsiębiorstwa;

• kontrolną - ma na celu sprawdzanie zgodności przebiegu określonych działań z przepisami w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i z planowanymi zamierzeniami;

• sprawozdawczą - polega na sporządzaniu różnego rodzaju sprawozdań finansowych;

• analityczno-interpretacyjną - polega na wykorzystaniu danych liczbowych zawartych w sprawozdaniach do bieżącej oceny działalności podmiotu gospodarczego oraz realizacji wniosków, ułatwiających kierownictwu poszczególnych szczebli zarządzania podejmowanie optymalnych decyzji, które mają wpływ na podniesienie efektywności działania podmiotu gospodarczego;

• statystyczną - polega na dostarczaniu danych umożliwiających skompletowanie informacji o charakterze makroekonomicznym (np. do sprawozdań GUS i innych organów centralnych).

50. Nadrzędne zasady rachunkowości finansowej - ich systematyka i treść

Do nadrzędnych zasad rachunkowości, wymienionych zarówno w założeniach koncepcyjnych do Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, jak i w polskiej ustawie o rachunkowości, należy zaliczyć:

1. zasadę memoriału - polega na ujmowaniu wszystkich operacji gospodarczych, dotyczących danego przedsiębiorstwa zarówno w zakresie przychodów, jak i kosztów, w momencie ich wystąpienia, a nie w momencie zapłaty;

2. zasadę kontynuacji działania - opiera się na założeniu, że podmiot, w którym prowadzi się rachunkowość, będzie kontynuował swoją działalność gospodarczą w najbliższej przyszłości i że nie przewiduje się jego likwidacji. Przestrzeganie tej zasady ma wpływ na wycenę majątku przedsiębiorstwa i jego ujęcie w bilansie;

3. zasadę ciągłości - polega na stosowaniu w danym przedsiębiorstwie w sposób ciągły jednakowych i tych samych zasad grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, dokonywania odpisów amortyzacyjnych, ustalania wyniku finansowego. Realizacja tej zasady ma wpływ na porównywalność informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych poszczególnych okresach sprawozdawczych;

4. zasadę współmierności - zakłada merytoryczną i czasową zgodność kosztów, strat i podobnych kategorii wynikowych z przychodami, zyskami i podobnymi kategoriami wynikowymi. Oznacza to ujęcie w wyniku finansowym danego okresu tych wszystkich kosztów, które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniły się do powstania przychodów danego okresu sprawozdawczego;

5. zasadę ostrożności (ostrożnej wyceny) - polega na zachowaniu rozwagi przy wycenie poszczególnych składników majątku przedsiębiorstwa, tak aby ich wartość prezentowana na dzień bilansowy nie była zawyżona, a wynik finansowy nie został zniekształcony;

6. zasadę istotności - polega na wyodrębnieniu w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów oraz związanych z nimi zysków i strat nadzwyczajnych;

7. zasadę przewagi treści nad formą - oznacza, iż określone operacje muszą być ujęte w księgach, a następnie wykazane w sprawozdaniach finansowych zgodnie z ich treścią i rzeczywistością ekonomiczną, nawet jeśli z formalnego punktu widzenia nie powinny się tam znaleźć;

8. zasadę prawdziwego i rzetelnego obrazu - polega na tym, że rachunkowość musi odzwierciedlać - przez zastosowanie prawidłowej ewidencji operacji gospodarczych i ich przetworzenie oraz odpowiednią sprawozdawczość - rzetelny, a więc rzeczywisty i wiarygodny obraz stanu majątkowego konkretnego podmiotu gospodarczego;

9. zasadę periodyzacji - która wymaga podziału zdarzeń gospodarczych na okresy i ujmowania wyników działalności za te okresy (rok obrotowy i wchodzące w jego skład okresy sprawozdawcze).

5

---