Koszty w przedsiębiorstwie, Finanse Publiczne


Koszty w przedsiębiorstwie

Spis treści

1. Pojęcie kosztu.


  1. Pojęcie kosztu.

W toku prowadzonej działalności gospodarczej poszczególne jednostki zużywają środki trwałe, materiały, energię, pracę ludzką itp., czyli ponoszą koszty. Należy więc zdefiniować pojęcie kosztu.

Koszty są to wyrażone w pieniądzu, zużyte w toku normalnej działalności oraz w określonym czasie środki pieniężne przynoszące efekty w postaci wytworzonych wyrobów, wykonanych usług.

Jak wynika z przedstawionej definicji, dla pojęcia kosztu istotne jest wartościowe ujęcie, zużycie czynników produkcji, przypisanie do okresu i wystąpienie efektu. Takie podejście do kosztu pozwala wyodrębnić pojęcia bliskoznaczne, często utożsamiane z kosztem. Są to: wydatek , nakład i strata.

0x08 graphic
Pojęcie

Kryterium

Koszt

Nakład

Wydatek

Strata nadzwyczajna

Sposób wyrażenia

wartościowo

ilościowo wartościowo

wartościowo

wartościowo

Zużycie czynników produkcji

tak

tak

nie

tak

Czas

konkretny okres

kilka okresów

konkretny okres

konkretny okres

Efekt

tak

tak

?

nie

Pod pojęciem wydatku należy rozumieć każdy rozchód środków pieniężnych, który nie musi być związany ze zużyciem środków produkcji. Natomiast nakład jest to wszelkie zaangażowanie środków w działalność przedsiębiorstwa, które można wyrazić wartościowo i ilościowo i charakteryzujące się rozciągłością w czasie. Fakt nabycia środków gospodarczych nie jest więc jednoznaczny z powstaniem kosztu. Dopiero zużycie tych środków oznacza wystąpienie kosztu, pod warunkiem że jest celowe i przyniesie pozytywny efekt gospodarczy. Brak takiego efektu powoduje wystąpienie straty nadzwyczajnej. Są to finansowe skutki zdarzeń niepowtarzalnych występujących poza zwykłą działalnością jednostki, zdarzenia losowe (kradzieże, pożary, nadużycia), zdarzenia związane z zaniechaniem lub zawieszeniem jakiegoś rodzaju działalności, zmianą metod produkcji, sprzedażą zorganizowanej części mienia jednostki gospodarczej, postępowaniem układowym lub napraw­czym. Od strat nadzwyczajnych należy odróżnić pozostałe koszty operacyjne, które nie są związane ze zwykłą działalnością gospodarczą, lecz nie mają charakteru nadzwyczajnego. Obejmują one takie pozycje, jak: wartość sprzeda­nych składników majątku trwałego, koszty likwidacji środków trwałych, przedawnione, nicściągalne lub umorzone należności, zapłacone kary, grzywny, przekazane darowizny.

Pojęcie kosztów jest kategorią skomplikowaną, trudną do jednoznacznego zidentyfikowania, jednocześ­nie jest to kategoria ważna z punktu widzenia sterowania działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa. Obniżanie kosztów produkcji daje bowiem możliwość obniżenia cen i przez to rozszerzenia rynków zbytu.

Koszty ponoszone są przez przedsiębiorstwo (właściciela) w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, tj. produkcji i sprzedaży. Działalność ta została podjęta w wyniku rozpatrywania wielu wariantów i możliwości innego zastosowania posiadanego kapitału i czynników produkcji. Koszty będące wynikiem wybranego rodzaju działalności noszą nazwę kosztów najlepszego zastosowania (opportunity cost). Podjęcie innego rodzaju działalności byłoby po prostu mniej opłacalne dla właściciela przy przyjętych przez niego kryteriach oceny. Koszty najlepszego zastosowania są efektem wyboru technologii bądź różnych czynników produkcji. Koszty te są kategorią będącą rezultatem porównań (kategoria porównawcza) i wyrażają poziom rezygnacji z innego rozwiązania - koszty alternatywne. Koszty całkowite ekonomiczne stanowią sumę wyrażonych w pieniądzu zużytych nakładów w procesie produkcji poniesionych w związku z realizacją celu gospodarczego przedsiębiorstwa. Wszystkie elementy kosztów powinny być ujęte w księgowości, a zapisy rachunkowe powinny stanowić ważne informacje sterujące. Dokładnie można ująć w księgowości te elementy czynników produkcji, które zostały zakupione na rynku. Są to tzw. koszty wyraźne (explicit cost), które ujmowane są jako koszt księgowy (accounting cost). Oprócz tych kosztów wyraźnych właściciel ponosi znaczne wydatki, które nie prze­chodzą przez rynek. Są to tzw. koszty ukryte (implicit cost), których wartość (poziom) musi być szacowana. Kosztami ukrytymi są wszystkie oszacowane wydatki właściciela związane z prowadzeniem firmy, które nie zostały nabyte drogą kupna, czyli nie przeszły przez rynek. Suma kosztów całkowitych i kosztów ukrytych stanowi całkowity koszt ekonomiczny. W małych przedsiębiorstwach, a w szczególności w rodzimym małym biznesie, wyższy jest udział kosztów ukrytych aniżeli w wielkich kor­poracjach, gdzie przeważają koszty wyraźne - księgowe.

  1. Rodzaje kosztów w przedsiębiorstwie.

Koszty całkowite stanowią zbiór różnych elementów i występują w różnych konfiguracjach. Stąd też w teorii i praktyce wyróżnia się kilka kryteriów klasyfikacyjnych, np. rodzaj kosztów, miejsce powstawania kosztów, sposób rozliczania na gotowy produkt oraz reakcja kosztów na zmianę wielkości produkcji. Idea klasyfikacji kosztów polega na tym, iż każdy element kosztów całego zbioru czynników zużytych w procesie działalności przedsiębiorstw przyporządkowany jest danemu kryterium.

Koszty w układzie rodzajowym związane są ze zużyciem określonego rodzaju czynnika i dzielą się na:

W przedsiębiorstwie jako całości w każdym wydziale, oddziale i różnych komórkach organizacyjnych występuje zużycie wymienionych czynników produkcji, a więc występują te właśnie rodzaje kosztów. Z faktu, iż przedsiębiorstwo jest określoną strukturą organizacyjną (produkcyjną i funkcjonalną), wynika drugi podział kosztów według miejsc ich powstania. Z tego punktu widzenia koszty dzieli się na:

Na uwagę zasługuje też podział kosztów z punktu widzenia prze­prowadzenia kalkulacji. Wyróżnia się tu:

Koszty bezpośrednie to te, które można bezpośrednio naliczyć (skalkulować) na gotowy produkt (np. mąka — chleb), natomiast koszty pośrednie (zależne od miejsca powstania) rozlicza się (kalkuluje) na wyrób lub usługę za pomocą tzw. klucza rozliczeniowego. Kluczem tym jest na ogół liczba zatrudnionych pracowników bądź liczba przepracowa­nych roboczogodzin. W przedsiębiorstwach o wysokim stopniu auto­matyzacji kluczem tym może być materiał zużyty w procesie produkcji.

Koszty wg charakteru działalności dzielimy na następujące grupy:

0x08 graphic
Z punktu widzenia kształtowania się kosztów całkowitych względem wielkości produkcji wyróżnia się koszty zmienne, które rosną wraz ze wzrostem produkcji, a maleją w związku z jej obniżaniem się, oraz koszty stałe, których poziom nie wykazuje wahań wraz ze zmianami produkcji w krótkim czasie, i koszty względnie stałe, charakterystyczne dla długich okresów.

Rysunek 1. Koszty stałe i względna stałość kosztów.

Koszty zmienne mogą być: proporcjonalne, degresywne, progresy­wne..

0x08 graphic

Koszty zmieniają się w takim samym tempie jak rozmiary produkcji

Koszty zmieniają się szybciej niż rozmiary produkcji

Koszty zmieniają się wolniej niż rozmiary produkcji

Rysunek 2. Koszty zmienne.

Udział określonego rodzaju kosztów zmiennych oraz kosztów stałych w kosztach całkowitych jest ważnym parametrem pozwala­jącym określić najbardziej opłacalną wielkość produkcji oraz korzyści skali.

0x01 graphic
0x01 graphic

Rysunek 3. Kształtowanie się kosztów zmiennych, stałych i całkowitych, a także krańcowych.

Ze względu na stosunek kosztów do wielkości produkcji wyróżnia się koszt jednostkowy i koszt całkowity oraz koszt marginalny (krańcowy). Koszt jednostkowy powstaje przez podzielenie kosztu całkowitego przez wielkość produkcji. Koszt jednostkowy całkowity będzie się składał z kosztu jednostkowego zmiennego i kosztu jednostkowego stałego. Koszt krańcowy (marginalny) jest to przyrost kosztu całkowitego, spowodowany wzrostem produkcji o jednostkę.

Korzyści skali mają miejsce wtedy, gdy produkcja rośnie, a koszty stałe pozostają na niezmienionym poziomie. Przy wzroście produkcji koszty stałe na jednostkę produkcji zmniejszają się. Korzyści skali należy obserwować w dłuższym horyzoncie czasu. W początkowym okresie korzyści te są wyższe (rys.3 — odcinek na osi rzędnych od OA). w następnym okresie korzyści skali są ustabilizowane (odcinek AB), natomiast w długim okresie może nastąpić zmniejszenie korzyści skali, gdy występują bowiem skoki we wzroście całkowitych kosztów stałych — wtedy koszt jednostkowy również się podnosi (odcinek od punktu B na osi rzędnych). Korzyści skali pojawiają się już przy produkcji średnioseryjnej, wielkoseryjnej, a najwyraźniej występują przy produkcji masowej.

0x01 graphic

Rysunek 4. Długookresowa krzywa kosztu jednostkowego i korzyści skali.

Koszty rzeczywiste - to koszty faktycznie poniesione w danym okresie, np. w ciągu l roku, kwartału czy miesiąca. Koszty planowane - to koszty przewidywane w okresie objętym planem, wynikającym ze strategii rozwoju przedsiębiorstwa. Im okres planowany jest dłuższy, tym rachunek kosztów jest mniej dokładny, głównie ze względu na zmiany cen krajowych i światowych, a także wskutek możliwych przesunięć na rynkach (dostawców i odbiorców).

W związku z działalnością gospodarczą przedsiębiorstw powstają tzw. koszty zewnętrzne, tj. koszty ponoszone przez osoby trzecie, nie uczestniczące bezpośrednio w działalności wytwórczej. Do kosztów tych zalicza się wydatki związane z przywróceniem zdrowia ludzkiego, utraconego wskutek np. zanieczyszczenia środowiska naturalnego (wody, powietrza, gleby), koszty przywrócenia krajobrazu i inne. Koszty te są następstwem powstawania odpadów produkcyjnych, a także odpadów konsumpcyjnych (jako skutek określonej jakości wyrobów). Przedsię­biorstwa wprawdzie nie rejestrują tych kosztów, jednakże w coraz większym stopniu zainteresowane są ich minimalizacją.

Ze względu na stopień złożoności koszty dzielimy na:

Według kryterium związku kosztów z przycho­dami ze sprzedaży wyróżniamy następujące grupy kosztów

Ze względu na możliwość kształtowania wyróżnia się:


  1. Obliczanie kosztów w przedsiębiorstwie - przykład liczbowy.

Przedsiębiorstwo produkcyjne ponosi następujące koszty:

Wielkość produkcji

Q

Cena

P

Koszty stałe

TFC

Koszty zmienne

TVC

Koszty całkowite

TC

Przychód całkowity

TR

Jednostkowy koszt zmienny

AVC

Jednostkowy koszt całkowity

ATC

Koszt marginalny

MC

Przychód marginalny

MR

Zysk

0

500

200

0

200

0

-

-

-

-

-200

1

500

200

600

800

500

600

800

600

500

-300

0x08 graphic
2

500

200

800

1000

1000

400

500

200

500

0

3

500

200

1100

1300

1500

367

433

300

500

200

4

500

200

1600

1800

2000

400

450

500

500

200

5

500

200

2300

2500

2500

460

500

700

500

0

6

500

200

3400

3600

3000

567

600

1100

500

-600

7

500

200

4600

4800

3500

657

686

1200

500

-1300

Obliczenia:

  1. TC = TFC +TVC

  2. TR = P*Q

  1. AVC = TVC / Q

  2. AFC = TFC / Q

  3. MC = (TC1 -TC0) / Δ Q

  4. MR = (TR1 -TR0) / Δ Q

  5. Zysk = TR - TC

W przedsiębiorstwie funkcjonującym na rynku wolnokonkurencyjnym mogą zaistnieć trzy sytuacje:

  1. Przedsiębiorstwo osiąga zysk

0x08 graphic

  1. 0x08 graphic
    Przedsiębiorstwo nie osiąga zysku ani nie ponosi straty

  2. Przedsiębiorstwo ponosi straty

0x08 graphic

Na rynku monopolistycznym przedsiębiorstwo także może znaleźć się w trzech sytuacjach, lecz równowaga występuje wówczas, gdy monopolista maksymalizuje swoje zyski tzn. gdy przychody krańcowe równają się kosztom krańcowym.

0x08 graphic

  1. Przedsiębiorstwo ma zerowe zyski

  2. 0x08 graphic
    Przedsiębiorstwo osiąga zyski

  3. Przedsiębiorstwo ponosi straty

  1. ozyści z działalności gospodarczej.

0x08 graphic

W gospodarce rynkowej głównym celem działalności właściciela jest maksymalizacja zysków w długim okresie. Oznacza to, że w krótkim okresie przedsiębiorstwa mogą ponosić nawet straty, a mimo to będą osiągały korzyści. Korzyści przedsiębiorstwa można definiować jako zrealizowane zaplanowane cele zarówno w wymiarze finansowym, jak i innym, np. prestiżowym. Wskutek działalności gospodarczej różni uczestnicy procesów gospodarczych odnoszą różne korzyści. Tradycyjnie jednak analizując działalność gospodarczą przedsiębiorstw, za główną, a nieraz jedyną korzyść - uznaje się zysk. Ze względu na trudności w dokładnej ocenie kosztów, występują także trudności w ocenie zysku. Teoretycznie wyróżnia się następujące kategorie zysku: zysk normalny (normal profit), zysk ekonomiczny. 0x01 graphic

Rysunek 5. Optymalna wielkość produkcji; a) w konkurencji doskonałej, b) w monopolu.

Optymalną wielkość zysku można uzyskać przy mniejszej sprzedaży w przedsiębiorstwie, które zajmuje pozycję monopolistyczną na rynku.

Rysunek 5 ilustruje sytuację, gdy przedsiębiorstwo funkcjonuje w warunkach konkurencji doskonałej (a) oraz gdy jest monopolistą (b). Punkt przecięcia kosztu krańcowego oraz kosztu przeciętnego znajduje się przy 12 jednostkach sprzedaży (rys. 5a) w warunkach konkurencji doskonałej - gdy cena ustalona jest na rynku w wyniku gry podaży i popytu, a w przypadku przedsiębiorstwa-monopolisty (rys. 5b) punkt ten znajduje się już przy 8 jednostkach - gdyż monopolista ustala cenę (dochód przeciętny) w sposób administracyjny stosując np. formułę „koszt plus...”.

W praktyce ustala się tzw. próg rentowności, tzn. granicę, do której produkcja (sprzedaż) nie przynosi strat. Próg rentowności wyznacza się graficznie i matematycznie.

Próg rentowności informuje, od którego punktu - od jakiego rozmiaru - produkcja lub sprzedaż staje się opłacalna. Punkt „próg rentowności" oznacza „bezdeficytowość" sprzedaży.

0x01 graphic

Rysunek 6. Próg rentowności.

Matematycznie próg rentowności wyznacza się w postaci wartościowej i ilościowej. Wartościowo ustala się poziom przychodów ze sprzedaży, które zapewniają pokrycie kosztów zmiennych i stałych okresu przy założeniu określonej jednostkowej ceny sprzedaży oraz zmiennych kosztów jednostkowych. Ilościowo wyznacza się wielkość sprzedaży, którą należy zrealizować przy planowanym lub rzeczywistym poziomie kosztów i cen aby wynik finansowy wynosił zero.


Literatura.

Makro- i mikroekonomia dla inżynierów”- praca zbiorowa pod red. S. Marciniaka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995r.

„Ekonomia - Makroekonomia” - D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch; Polskie Wydawnictwa Ekonomiczne, Warszawa 1997r.

„Rachunkowość zarządcza”- praca zbiorowa pod red. T. Kiziukiewicz, Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław 1997r.

Formuła cenowa ,,koszt plus", wykorzystywana do ustalania ceny, oparta na kosztach. Polega ona na skalkulowaniu jednost. kosztu wyrobu i dodaniu do pewnej określonej kwoty, ustalanej jako procent od jednost. kosztów wytwarzania w okresach krótkich. Dla okresów długich przyjmuje się formułę „koszt plus zysk od kapitału", tj. podwyższony o dodatkową stopę zwrotu nakładów ka­pitałowych.

Koszty w przedsiębiorstwie

więcej materiałów i notatek na www.wkuwanko.pl

STRATA

ATC

MC

D

MR

K

Q

ZYSK

ATC

MC

D

MR

K

Q

ATC

MC

D

MR

K

Q

STRATA

ATC

MC

K

Q

AR=MR

ATC

MC

K

Q

AR=MR

ZYSK

ATC

MC

K

Q

AR=MR

PRÓG RENTOWNOŚCI

Koszty zmienne degresywne

Q

K

Koszty zmienne progresywne

Q

K

Koszty zmienne proporcjonalne

Q

K

Względna stałość kosztów

K

Q

Koszty stałe

K

Q

14



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kolokwium z finansowego-1, STUDIA FiZOZ, ROZMAITOŚCI, Finanse przedsiebiorstw, Finanse publiczne
koszty w przedsiębiorstwie, [Finanse]
Finanse publiczne Inwestycje przedsiębiorstwa (12 stron)
Kopia Testy na egzamin- finanse przedsiębiorstw, WSZiB w Poznaniu Zarządzanie, 3 rok zarządzanie 200
Finanse-Publicze---wyklady-E.-DENEK---AE-Poznan, podstawy finansów przedsiębiorstwa
Sciaga---Finanse-Publicze---wyklady-E.-DENEK---AE-Poznan, podstawy finansów przedsiębiorstwa
koszty a utargi i zyski przedsiębiorstwa, finanse przedsiębiorstwa
Fundusz restrukturyzacji przedsiębiorców (2009), UEK, Finanse publiczne 2009-2010
Kryteria oceny rentowności przedsiębiorstwa [38 stron], Finanse Publiczne
Finanse przedsiębiorstw - definicje i wzory [33 strony], Finanse Publiczne
finanse publiczne Podatki (173 okna)
5a Finanse publiczne
finanse publiczne

więcej podobnych podstron