PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA

w LEGNICY

INSTYTUT ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Specjalność : Administracja Publiczna

Studia zaoczne

ZARZĄDZANIE DROGAMI PUBLICZNYMI NA PRZYKŁADZIE LEGNICY

Praca napisana w Zakładzie Nauk o Administracji pod kierownictwem

Legnica 2002 r

Wykaz ważniejszych skrótów.

Art. artykuł

DZ. U. Dziennik Ustaw

GDDP Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych

j. t. jednolity tekst

Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

k.p.a. Kodeks postępowania administracyjnego

Minister TiGM Minister Transportu i Gospodarki Morskiej

NIK Naczelna Izba Kontroli

NSA Naczelny Sąd Administracyjny

poz. pozycja

Trybunał Trybunał Konstytucyjny

UKS Urząd Kontroli Skarbowej

UM Urząd Miasta

Ustawa Ustawa o drogach publicznych

ZDM Zarząd Dróg Miejskich

Zarząd Zarząd Dróg Miejskich

SPIS TREŚCI
	Wykaz ważniejszych skrótów .........................................................................	2
	Wprowadzenie .....................................................................................................	6
Rozdział I	Zarządzanie drogami publicznymi w świetle ustawy o drogach
	publicznych ........................................................................................................	7
1.	O ważnych pojęciach z zakresu dróg i ulic .................................................	7
2.	Uwagi wstępne do ustawy o drogach publicznych ...................................	8
3.	Przepisy ogólne .................................................................................................	10
4.	Pas drogowy .........................................................................................................	15
5.	Świadczenia na rzecz utrzymania dróg ........................................................	16
Rozdział II	Administracja drogowa .................................................................................	18
1.	Kompetencje zarządów dróg ...........................................................................	18
2.	Systemy wspomagania zarządzania siecią drogową ................................	24
3.	Baza danych drogowych według nowych przepisów prawnych ..........	26
Rozdział III	Niektóre problemy zarządzania drogami samorządowymi ............	31
1.	Własność a zarządzanie drogami ...................................................................	31
2.	Następca prawny zarządu drogi ......................................................................	35
3.	Przekazywanie zarządu drogi ..........................................................................	36
4.	Zmiany w kompetencjach samorządów .......................................................	37
4.1.	Udział organów samorządowych w ustalaniu kategorii dróg ................	37
4.2.	Pozbawianie drogi dotychczasowej kategorii ............................................	38
4.3.	Nowe opłaty za korzystanie z dróg ...............................................................	39
4.4.	Odpowiedzialność odszkodowawcza i ubezpieczenia zarządcy
	drogi ........................................................................................................................	40
5.	Drogowy budżet samorządów .........................................................................	41
6.	Rola dróg powiatowych w rozwoju sieci drogowej w Polsce ...............	42
Rozdział IV.	Rola samorządu terytorialnego w administrowaniu siecią
	drogową ................................................................................................................	44
1.	Charakterystyka układu komunikacyjnego Legnicy ................................	44
2.	Zarządzanie drogami publicznymi w mieście ..........................................	47
3.	Postępowanie w sprawach określonych ustawą o drogach
	publicznych ...........................................................................................................	54
3.1.	Tryb postępowania w sprawach zajęcia pasa drogowego i
	umieszczenia w nim urządzeń nie związanych swą funkcją z
	drogą .......................................................................................................................	55
3.1.1.	Wszczęcie postępowania ..................................................................................	55
3.1.2.	Badanie wniosku poprzedzające podjęcie czynności przez zarządcę
	drogi ........................................................................................................................	55
3.1.3.	Postępowanie wyjaśniające .............................................................................	56
3.1.4.	Wydanie zezwolenia, naliczanie opłat .........................................................	57
3.1.5.	Czynności podejmowane przez zarządcę drogi w przypadku
	wniesienia odwołania, zmiana decyzji przez zarządcę ..........................	58
3.2.	Tryb postępowania w przypadku zajęcia pasa drogowego lub
	umieszczenia w nim urządzenia obcego bez zezwolenia zarządu
	drogi ........................................................................................................................	59
3.2.1.	Ustalanie powierzchni i okresu zajęcia pasa............................................	60
3.2.2.	Ustalanie wysokości opłat karnych ...............................................................	60
4.	Pobieranie opłaty skarbowej ..........................................................................	60
5.	Postępowanie egzekucyjne ..............................................................................	61
6.	Stanowisko NSA co do zakresu stosowania art. 39 ust. 3 ustawy
	drogach publicznych ..........................................................................................	63
7.	Charakter opłat za zajęcie pasa drogowego i umieszczenie w nim
	urządzeń nie związanych z funkcjonowaniem dróg .................................	65
	Zakończenie ..........................................................................................................	66
	Wykaz literatury ..................................................................................................	70
	Wykaz źródeł prawa ..........................................................................................	71
	Wykaz orzeczeń sądowych ..............................................................................	73
	Dane graficzne.....................................................................................	74

Wprowadzenie

Celem pracy jest przedstawienie w jaki sposób, w ostatnich kilku latach, wprowadzono skomplikowaną operację reorganizacji systemu zarządzania drogami mającą na celu dostosowanie struktury działania służb drogowych do warunków jakie stworzyła reforma administracji kraju. Przedstawienie zmian w ustawodawstwie : ustawie o drogach publicznych i rozporządzeniu w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o drogach publicznych regulującym kwestię poboru opłat za zajęcie pasa drogowego na cele niezwiązane z ruchem pojazdów.

W ostatnim czasie narosło wiele kontrowersji wokół zezwoleń na zajęcie pasa drogowego oraz opłat z tego tytułu. Jedną z przyczyn tego był z pewnością raport NIK na temat skuteczności realizacji przez jednostki samorządu terytorialnego dochodów własnych, w którym - jak informowały o tym media - sformułowany został zarzut zaniechania ustalania opłat za umieszczanie w pasie drogowym reklam.

W ostatnich latach doceniono wartość i znaczenie dróg i ulic na tym najniższym ale najważniejszym poziomie, czyli lokalnym.

Można zauważyć, że zaczęła się tworzyć pozytywna atmosfera wokół dróg, która świadczy o coraz lepszym rozumieniu sentencji via vita, droga życiem.

Ważnym jest aby tą tendencje podtrzymywać, a przynajmniej nie niszczyć jej w imię źle pojmowanej nowoczesności.

W pracy zostaną poruszone między innymi sprawy zezwoleń na zajęcie pasa drogowego : jakie zachowania wymagają zezwolenia i kiedy należy żądać opłat z tego tytułu oraz jakie przesłanki muszą się ziścić, aby zarządca drogi mógł albo był zobligowany udzielić zezwolenia na zajęcie pasa drogowego.

Podstawową metodą wykorzystaną w pracy jest metoda dogmatyczna sprowadzająca się do analizy obowiązującego ustawodawstwa.

Rozdział I

Zarządzanie drogami publicznymi w świetle ustawy o drogach publicznych

1. O ważnych pojęciach z zakresu dróg i ulic

Pojęcie podstawowe, a mianowicie : droga. Dla techników pojęcie to jest definiowane w podstawowych aktach prawnych, do których zalicza się przede wszystkim ustawy o drogach publicznych, które znane są od XIX wieku. W latach 20 XX wieku „ drogą nazywano w mowie potocznej, w zwykłem tego słowa znaczeniu i w słownictwie technicznem pas ziemi, pas gruntu, służący do swobodnego dostawania się osób i zwierząt w różny sposób z jednego punktu ziemi na drugi, do swobodnego po tym pasie ich poruszania się i do przewozu przedmiotów. Przytem usilnem dążeniem, celem głównym jest pas ten tak urządzić, aby poruszanie się odbywało się jak najmniejszym wysiłkiem, czyli aby opory ruchu były jak najmniejsze.”

Definicja z lat 20 zbliżona jest do dzisiejszej definicji drogi. Techniczne ujęcie drogi wymuszone w pewien sposób przez nowe środki transportu i rozwój transportu doprowadziło do niebywałego rozwoju techniki i technologii dróg - wprawdzie koniecznej z wielu powodów, szczególnie bezpieczeństwa użytkowników - ale odsunęło nieco inne spojrzenie na drogi. Pojęcie drogi kojarzy się bowiem z jednej strony z konkretnym szlakiem czy traktem umożliwiającym pokonywanie odległości, ale z drugiej także pewnej alegorii. Objawia się to zarówno w znaczeniu i sensie aktywnego podjęcia wędrówki czy podróży, jak i przeniesieniu sensu drogi w wymiar społeczny i kulturowy. Pisano kiedyś, że „droga od wieków okazała się jednym z głównych elementów w urabianiu kultury narodowej, że rozwój i rozkwit narodów jak i ich upadek wiązał się z powstaniem i zanikiem sieci drogowej.”

Szczególnie ten wymiar społeczny dróg ma olbrzymie znaczenie dla współczesnego człowieka, podróżującego zarówno w celach ekonomicznych jak i poznawczych. Pojęcie droga jest pojęciem uniwersalnym i dlatego może w ciągu wieków wykształciły się takie nazwy jak : trakt, gościniec (piękne staropolskie określenie), czy szosa.

Warto pamiętać, że droga to nie tylko obiekt budowlany definiowany w sposób techniczny czy formalno - prawny, ale to dobro publiczne o wysokiej wartości kulturowej.

Jest również jeszcze jedno ważne pojęcie, dzisiaj jakby nieco pomijane w podstawowych aktach prawnych, a mianowicie : ulica. Zamieniono ją na drogę w granicach administracyjnych miast albo w obszarach zurbanizowanych i trochę zapomniano o specyfice ulic oraz różnicy pomiędzy drogą i ulicą, a także o niezwykłej historii ulic integralnie łączącej się z dziejami miast. Kiedyś obrazowo opisywano różnice pomiędzy drogą i ulicą następująco : „Droga zatrzymuje tę swoją nazwę tylko w przestrzeniach otwartych, w polach, lasach lub na gruntach mało zabudowanych. Z chwilą, gdy droga wchodzi na grunty silnie zabudowane, w miejscowości gęściej zaludnione, a wiec w miasta, zmienia swój charakter, a w konsekwencji nazwę. Droga przemienia się w ulicę. Jedno i drugie, drogi i ulice, mają rzecz prosta wiele punktów wspólnych, ale wykazują też i bardzo poważne różnice. Toteż dziś są przedmiotem osobnych działów nauki.”

Ulica spełnia szereg funkcji nieznanych drodze. Poza funkcją komunikacyjną, uważaną za najważniejszą, ulica spełnia równie istotną dla miast rolę komunalną. Ale nie tylko te funkcje są istotne w miastach. Warto zauważyć, że ulica stanowi o kształcie przestrzeni miejskiej. Bo przecież ulice i place tworzą wnętrza urbanistyczne wyróżniające miasta pomiędzy sobą i stanowiące o atrakcyjności miasta i jakości życia w mieście. Istnieje zatem potrzeba wyróżnienia ulic z obszernego pojęcia drogi, a nie traktowanie ich tylko, jako coś innego niż droga.

2. Uwagi wstępne do ustawy o drogach publicznych

Ustawa o drogach publicznych z 21 marca 1985r., której tekst jednolity opublikowano w Dzienniku Ustaw Nr 71 z 29 sierpnia 2000r. zawiera regulacje odnoszące się do dróg publicznych, a więc takich dróg, z których może korzystać każdy zgodnie z przeznaczeniem i które zostały zaliczone do jednej z kategorii, według procedury zaliczania dróg do poszczególnych kategorii, określonej w przepisach tej ustawy.

Na przestrzeni 15 lat obowiązywania ustawy jej przepisy były kilkunastokrotnie zmieniane. Niektóre z nich zostały skreślone, niektóre - zmodyfikowane albo całkowicie zmienione. W obecnym tekście ustawy pozostały jeszcze przepisy, które należałoby zmienić czy doprecyzować, w celu dostosowania tych regulacji do Konstytucji RP z 1997 r. czy też innych regulacji ustawowych, zwłaszcza chodzi o upoważnienia do wydawania przepisów wykonawczych.

Najważniejsze zmiany zostały wprowadzone w związku z reformą administracji publicznej na podstawie ustawy kompetencyjnej z 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 668) oraz ustawy z 21 stycznia 2000 r ( Dz. U. Nr 12 poz. 136 ).

Obecnie obowiązująca ustawa składa się sześciu rozdziałów, w których zawarto następujące regulacje :

Rozdział 1 obejmujący przepisy ogólne, w którym podano podstawowe określenia i pojęcia prawne odnoszące się do dróg a więc definicje drogi publicznej, jej funkcje i związany z tym podział na kategorie i klasy dróg, a także przypisanie własności drogi do jej kategorii i pozbawiania tych kategorii. Wprowadzono również pewne zasady korzystania z dróg i uczestniczenia w kosztach utrzymania.

Rozdział 2 reguluje administrację drogową. Określone tutaj zostały organy administracji rządowej i samorządowej, na które nałożono określone zadania w zakresie administrowania i zarządzania drogami. Wprowadzono pojęcie „zarządcy drogi” w odróżnieniu „od zarządu drogi”, określono także kompetencje i uprawnienia tych organów i jednostek.

Rozdział 3 traktuje o szczegółowych zagadnieniach dotyczących skrzyżowań dróg z innymi drogami komunikacji lądowej i powietrznej oraz liniowymi urządzeniami technicznymi, związanymi z budową, modernizacją, utrzymaniem i ochroną skrzyżowań dróg różnej kategorii, określając właściwość organów i jednostek w tym zakresie, a także ich kompetencje.

Rozdział 4 zawiera regulacje dotyczące pasa drogowego. Określa się tu zasady odnośnie sytuowania pasa drogowego w terenie i możliwości lokalizowania w pasie drogowym zabudowy, czy wykonywania robót bądź innych czynności. Reguluje się tu także zagadnienia dotyczące warunków zajmowania pasa drogowego na cele nie związane z gospodarką drogową.

Rozdział 5 formułuje zasady ponoszenia świadczeń na rzecz utrzymania dróg warunki i tryb wprowadzania tych świadczeń oraz właściwość organów w tych sprawach. Daje się tu także upoważnienie Radzie Ministrów do wydania rozporządzenia określającego zasady i sposób wykonywania świadczeń na rzecz utrzymania dróg.

Rozdział 6 zawiera zmiany w innych przepisach obowiązujących, a także określa przepisy przejściowe i końcowe, w których określono m.in. stan prawny gruntów zajętych pod drogę oraz gruntów państwowych oddanych w zamian za grunty zajęte pod budowę dróg a stanowiące indywidualną własność.

3. Przepisy ogólne ustawy

W art. 1 zdefiniowano pojęcie drogi publicznej.

Drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie Ustawy o drogach publicznych do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych.

Kategorie dróg określono w art. 2 przyjmując za kryterium ich funkcje w sieci drogowej. W związku z reformą administracji publicznej wprowadzono nową kategorię dróg, tj. drogi powiatowe oraz określono, jakie wymagania musi spełniać droga, by być zaliczoną do określonej kategorii.

Drogi publiczne dzielą się na :

1. drogi krajowe

2. drogi wojewódzkie

3. drogi powiatowe

4. drogi gminne

W art. 2 a dokonano podziału dróg ze względu na tytuł własności przyjmując za kryterium kategorie drogi, postanawiając, iż własność dróg krajowych należy do Skarbu Państwa, a pozostałe kategorie dróg stanowią własność właściwych samorządów tj. województwa, powiatu lub gminy.

Ustawodawca ustanawiając własność dróg przyjął tu kryterium przedmiotowe w postaci kategorii dróg, czyniąc je podstawowym kryterium, a wykluczył kryterium podmiotowe, czyli zarządcę drogi, odpowiedzialnego za zarządzanie drogami dla uniknięcia ewentualnych kolizji z innymi zasadami określonymi w ustawie. Chodzi tu zwłaszcza o zasadę określoną w art. 19 ust. 5 według której w granicach miast na prawach powiatu zarządcą wszystkich dróg (poza autostradami i drogami ekspresowymi) jest zarząd miasta, który zarządza tymi wszystkimi drogami a drogi pozostają nadal własnością Skarbu Państwa lub odpowiednich jednostek samorządowych. Ponadto zarządcy dróg mogą przekazywać między sobą zarządzanie drogami w trybie porozumień. Wiązałoby się to również, w przypadku przypisania własności zarządcom dróg, z koniecznością każdorazowego przenoszenia własności dróg w drodze aktu notarialnego.

W art.3 dokonano podziału dróg ze względu na ich dostępność i obsługę terenu przyległego, wydzielając drogi ogólnodostępne, ekspresowe i autostrady.

Ustawa określa zasady dotyczące zaliczania dróg do poszczególnych kategorii, a więc wymagania, jakie powinny te drogi spełniać, procedurę zaliczania i pozbawiania dróg odpowiedniej kategorii a także organy właściwe w tych sprawach i ich kompetencje. Dla poszczególnych kategorii dróg przyjęto odrębne regulacje co do wymagań oraz organów właściwych w sprawach procedury zaliczania dróg do odpowiednich kategorii a także ustalania ich przebiegu.

W art. 5 wyszczególniono drogi, które zalicza się do kategorii dróg krajowych. Przy czym zaliczenie do kategorii dróg krajowych następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw transportu przedłożony w porozumieniu z ministrami spraw wewnętrznych i administracji oraz obrony narodowej i po zasięgnięciu opinii właściwych sejmików województw.

W art. 6, 6a i 7 określono wymagania, jakie powinny spełniać drogi aby były zaliczone do odpowiednich kategorii. I tak : do dróg wojewódzkich zalicza się drogi stanowiące połączenia między miastami mające znaczenie dla województwa i drogi o znaczeniu obronnym, które nie zostały zaliczone do kategorii dróg krajowych. Zaliczenie dróg do tej kategorii następuje w drodze uchwały sejmiku województwa porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw transportu oraz obrony narodowej.

W art. 6a ustalono wymagania dla drogi powiatowej, ustalając, że droga taka musi stanowić połączenia miast będących siedzibami powiatów z siedzibami gmin i siedzib gmin między sobą. Zaliczenie do tej kategorii dróg następuje w drodze uchwały rady powiatu w porozumieniu z marszałkiem województwa oraz po zasięgnięciu opinii sąsiednich powiatów.

Drogi powiatowe stały się powiatowymi z mocy prawa na podstawie art.103 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r.

Ustawa określa wymagania dróg gminnych, z których wyłączono drogi wewnętrzne. Do dróg gminnych zalicza się drogi o znaczeniu lokalnym stanowiące uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom. Zaliczenie dróg do tej kategorii następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego powiatu. Na podstawie art. 103 ust. 2 ustawy 13 października 1998 r drogami gminnymi stały się z mocy prawa dotychczasowe drogi gminne oraz lokalne miejskie.

Ustalenie przebiegu dróg poszczególnych kategorii uregulowano oddzielnie ustalając dla każdej kategorii odrębny tryb postępowania oraz organy właściwe w tych sprawach. Organami właściwymi są więc organy uprawnione do stanowienia prawa o zasięgu krajowym w sprawach dróg krajowych oraz o zasięgu lokalnym ograniczonym do terytorium województwa, powiatu czy gminy. Ustawa precyzuje tylko, w jakim akcie prawnym ustala się przebieg dróg krajowych i wojewódzkich, nie określa natomiast w jakich aktach prawnych ma być ustalany przebieg dróg powiatowych i gminnych. Należy więc przyjąć, że przebieg tych dróg winien być ustalany aktami prawnymi do wydawania których upoważnione są dane organy, a więc powinny to być uchwały rady powiatu czy gminy. Wskazują na to również sformułowania odnośnie procedury zaliczania dróg do tych kategorii.

Odnośnie procedury zaliczania dróg do odpowiedniej kategorii rodzi się tu wątpliwość odnośnie konieczności zasięgania opinii odpowiednich organów i ich uwzględniania. Ustawa wyraźnie wskazuje, że organ zaliczający drogę do odpowiedniej kategorii, czy ustalający jej przebieg musi zasięgnąć takiej opinii, ale nie precyzuje, że opinia taka musi być pozytywna. Zatem nie nakłada obowiązku jej uwzględnienia przy podejmowaniu stosownych uchwał przez te organy.

Ustawa reguluje niektóre zagadnienia drogi dotyczące drogi wewnętrznej, która w myśl definicji z art. 1 nie jest drogą publiczną. Wyszczególnia się tu drogi, których nie zaliczono do żadnej kategorii dróg publicznych, tj. drogi w osiedlach mieszkaniowych, dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych, dojazdowe do obiektów użytkowanych przez podmioty gospodarcze, place przed dworcami kolejowymi, autobusowymi i portami. Drogi te należą do zarządcy terenu, na którym są położone i do niego należą także wszelkie zadania z zakresu administrowania i zarządzania tymi drogami.

Dopiero po stwierdzeniu, że droga albo jakiś odcinek drogi, który jest niezbędny dla komunikacji publicznej nie został zaliczony do kategorii dróg wojewódzkich, powiatowych lub gminnych minister właściwy do spraw transportu może zaliczyć tę drogę do odpowiedniej kategorii w zależności od funkcji, jakie ma spełniać w sieci drogowej.

Organ właściwy do zaliczenia drogi do odpowiedniej kategorii jest właściwy również do pozbawienia jej tej kategorii. Pozbawienie drogi dotychczasowej kategorii i zaliczenie jej do innej kategorii następuje do końca trzeciego kwartału, z mocą od dnia 1 stycznia następnego roku.

Ustawa nie przewiduje możliwości pozbawienia drogi jej dotychczasowej kategorii w celu jej likwidacji.

Na zarządców dróg nałożono obowiązek prowadzenia numeracji i ewidencji dróg i upoważniono ministra właściwego do spraw transportu do wydania odpowiedniego aktu wykonawczego w tym zakresie. Jest nim rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 28 lutego 2000 r. w sprawie numeracji i ewidencji dróg i obiektów mostowych ( Dz. U. Nr 32, poz.393).

Ustawodawca upoważnił Radę Ministrów do określenia szczegółowych zasad wprowadzania opłat za przeprawy promowe, za przejazdy pojazdów nienormatywnych, parkowanie pojazdów samochodowych, przejazdy przez obiekty mostowe, wjazd i poruszanie się po drogach strefy śródmiejskiej.

Kontrowersje wzbudza zapis art.13 ust.2a wprowadzający opłaty podwyższone za przejazd pojazdów nienormatywnych bez zezwolenia lub niezgodnie z warunkami podanymi w zezwoleniu oraz za brak opłat za parkowanie pojazdów samochodowych.

Opłaty podwyższone kwestionowane są przez orzecznictwo sądowe Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego. Sądy te uznają, że opłaty podwyższone są niezgodne z zasadą proporcjonalności, określoną w Konstytucji RP. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 27 kwietnia 1999 r. oceniając rozporządzenie Rady Ministrów z 14 października 1996 r. w sprawie opłat drogowych uznał opłaty podwyższone za sprzeczne z zasadą proporcjonalności wynikającą z art.2 Konstytucji.

W art. 13b zostały określone warunki ustanawiania strefy śródmiejskiej oraz organy właściwe w tych sprawach i ich uprawnienia. Ustawa upoważniła ministra właściwego do spraw transportu do wydania rozporządzenia określającego zasady ustalania przez radę gminy strefy śródmiejskiej, a zwłaszcza warunki i sposób ustalania granic strefy, tryb i zakres opiniowania projektu aktu prawnego ustanawiającego strefę przez organy zarządzające ruchem i zarządców dróg a także wymagania odnośnie sposobu pobierania opłat.

Na podstawie delegacji z art.13 ust.4 zostały wydane i obowiązują następujące rozporządzenia dotyczące opłat za korzystanie z dróg :

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 czerwca 2000 r. w sprawie opłat drogowych (Dz. U. Nr 51, poz. 607 )

2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad wprowadzania opłat za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach publicznych ( Dz. U. Nr 51, poz. 608 )

Ustawodawca nakłada obowiązek uczestniczenia w kosztach budowy, modernizacji oraz utrzymania dróg przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą, jeżeli użytkowanie tych dróg jest związane bezpośrednio z potrzebami tych podmiotów. Chodzi tu o drogi, które są użytkowane przez te podmioty gospodarcze. I drugi przypadek, gdy obciążenie ruchem na tych drogach, wywołane działalnością danego podmiotu, przekracza 20 % ogólnego obciążenia drogi.

Ustawa upoważniła Radę Ministrów do wydania rozporządzenia określającego szczegółowe zasady udziału podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w kosztach budowy, modernizacji i utrzymania tych dróg.

Do tej pory przepis ten pozostawał martwą literą prawa. Nie wydano też rozporządzenia w tym przedmiocie, gdyż podnoszono zarzuty, że byłoby to formą wprowadzania dodatkowych opłat za korzystanie z dróg przez niektóre podmioty, a to byłoby niezgodne z zasadami konstytucji.

Natomiast zasadą jest, że realizacja oraz koszty budowy lub modernizacji dróg, spowodowane inwestycją nie drogową, należą do inwestora tego przedsięwzięcia.

4. Pas drogowy

Zgodnie z definicją pasa drogowego podaną w ustawie - pas drogowy to wydzielony teren przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów oraz do ruchu pieszych.

W świetle tej definicji zajęcie pasa drogowego to zajęcie terenu, który jest przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów bądź ruchu pieszych, nie jest więc zajęciem pasa drogowego zajęcie przestrzeni nad pasem drogowym jeżeli nie powoduje utrudnień w realizacji celów dla jakich przeznaczony jest teren pasa drogowego. Zajęciem pasa drogowego jest więc wszelkie wykorzystywanie tego terenu na inne cele niż związane z budową, modernizacją, utrzymaniem i ochroną dróg. Zajmowanie pasa drogowego na inne cele wymaga zezwolenia zarządcy drogi.

Pas drogowy obejmuje więc teren wraz z leżącymi w jego ciągu obiektami inżynierskimi, placami, zatokami postojowymi oraz znajdującymi się w wydzielonym pasie terenu chodnikami, ścieżkami rowerowymi, drogami zbiorczymi, drzewami i krzewami oraz urządzeniami technicznymi związanymi z prowadzeniem i zabezpieczeniem ruchu.

Rezerwacje terenu pod przyszłą budowę lub modernizację dróg dokonuje się poprzez wprowadzenie odpowiednich ustaleń w planach zagospodarowania przestrzennego. Zarezerwowany pas terenu powinien być wykorzystany na cele rolnicze lub gospodarcze o tymczasowym charakterze. W art. 39 wprowadzono zasadę zakazującą dokonywania w pasie drogowym czynności, które mogłyby powodować niszczenie lub uszkodzenie drogi i jej urządzeń, albo tez zmniejszenie trwałości drogi czy też mogłoby zagrażać bezpieczeństwu ruchu drogowego.

W pasie drogowym mogą być umieszczone w szczególnie uzasadnionych wypadkach urządzenia i obiekty nie związane z gospodarką drogową lub potrzebami ruchu. Przy czym lokalizowanie takich urządzeń może nastąpić wyłącznie za zezwoleniem właściwego zarządcy drogi. Szczegółowe zasady i warunki udzielania zezwoleń na zajmowanie pasa drogowego i umieszczanie w nim urządzeń nie związanych z funkcjonowaniem drogi oraz opłaty z tego tytułu, a także kary za zajęcie pasa drogowego i umieszczanie w nim urządzeń bez zezwolenia, a także tryb dochodzenia roszczeń z tytułu szkód powstałych w związku ze zmianą warunków zezwolenia, a także organy właściwe w tych sprawach zostały określone w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 24 stycznia 1986 r.

W paragrafie 1 tego rozporządzenia wyszczególniono przypadki zajęcia pasa drogowego na cele nie związane z drogą, które wymagają zezwolenia zarządcy drogi. Według definicji sformułowanej w tych przepisach, wszelkie działania, które powodują ograniczenie, zakłócenie lub zamknięcie ruchu drogowego, a nie wynikają z warunków ruchu lub stanu technicznego pasa drogowego, traktowane są jako zajęcie pasa drogowego, na które wymagane jest zezwolenie zarządcy drogi.

Wyjątek od tej zasady, gdy zaistnieje konieczność usunięcia awarii urządzeń nie związanych z obsługą ruchu, a znajdujących się w pasie drogowym. Istnieje tu obowiązek powiadomienia zarządu drogi o awarii. Drugi wyjątek od tej zasady dotyczy zajęcia pasa drogowego na cele zawodów sportowych, rajdów, wyścigów, manifestacji i zgromadzeń, bowiem do zezwoleń na organizowanie tych imprez nie stosuje się przepisów wspomnianego Rozporządzenia Rady Ministrów określającego zasady i warunki udzielania zezwoleń na zajmowanie pasa drogowego oraz opłaty z tego tytułu.

Opłaty i kary za zajęcia pasa drogowego i umieszczenie w nim urządzeń nie związanych z funkcjonowaniem dróg oraz kary za niedotrzymanie warunków zezwolenia lub zajęcia pasa drogowego bez zezwolenia, stanowią dochody środków specjalnych zarządów dróg przeznaczonych na utrzymanie dróg.

5. Świadczenia na rzecz utrzymania dróg

W sytuacjach wymagających natychmiastowych działań w celu zapobieżeniu zagrożeniu lub przerwaniu komunikacji, pomioty gospodarcze mogą wykonywać pewne świadczenia rzeczowe. Dlatego ustawodawca przewidział że: wojewoda może wprowadzić obowiązek odpłatnych świadczeń rzeczowych na wniosek zarządu drogi, w wypadku gdy środki techniczne zarządu drogi są niewystarczające dla zlikwidowania powstałych zagrożeń czy to na skutek niekorzystnych warunków atmosferycznych, czy też w wyniku katastrof bądź wypadków drogowych.

Jeżeli chodzi o rodzaj świadczeń, to polegają one przede wszystkim na dostarczeniu pojazdów samochodowych lub sprzętu budowlanego wraz z obsługą. Jeżeli chodzi natomiast o podmiot, który może być zobowiązany do świadczenia tych usług, to wedle ustawy są nimi jednostki gospodarki uspołecznionej posiadające pojazdy lub sprzęt budowlany, znajdujący się na terenie objętym zarządzeniem wojewody.

W art. 47 Ustawy zawarto delegację dla Rady Ministrów do określenia zasad i sposobu wykonywania świadczeń, odpłatności, trybu dochodzenia roszczeń z tego tytułu oraz zwolnienia od obowiązku świadczeń, a także organy właściwe w tych sprawach.

Delegacja z tego artykułu została zrealizowana w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 24 stycznia 1986 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o drogach publicznych.

Z przytoczonych przepisów Ustawy, jak też z przepisów Rozporządzenia wynika, że świadczenia na rzecz utrzymania dróg mogą być wykonywane tylko odpłatnie i tylko wtedy, gdy taki obowiązek został wprowadzony przez wojewodę.

Rozdział II Administracja drogowa

1. Kompetencje zarządów dróg

W związku z reformą administracji publicznej wprowadzono nowe rozwiązania tak od strony merytorycznej jak też formalnej. Dokonano podziału zadań i kompetencji w zakresie administrowania i zarządzania drogami pomiędzy administrację rządową i samorządową, ustalając jednocześnie upoważnienia do stanowienia prawa w tym przedmiocie. Wprowadzono również nowe określenie „zarządcy drogi” różne od określenia „zarząd drogi” .

Określono zadania i kompetencje Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej jako właściwego do spraw transportu zgodnie z przepisami ustawy z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej ( tekst jednolity Dz. U. Z 1999 r. Nr 82, poz. 928 ). Zadania Ministra TiGM w zakresie administracji drogowej sprowadzają się więc do :

• określania kierunków rozwoju sieci drogowej,

• wydawania przepisów techniczno - budowlanych dotyczących dróg i obiektów mostowych,

• koordynacji działań w zakresie przygotowania dróg dla potrzeb obrony państwa,

• sprawowaniu nadzoru nad Generalnym Dyrektorem Dróg Publicznych a także wydawania innych przepisów wykonawczych na podstawie delegacji zawartych w ustawie oraz innych przepisach.

W świetle powyższych przepisów Minister TiGM nie jest organem administracji w rozumieniu przepisów k.p.a. uprawnionym do podejmowania decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach poza jednym wyjątkiem określonym w art. 19 ust. 3a Ustawy o drogach publicznych, czyli wydawania decyzji administracyjnej w przypadku udzielania zgody na zajęcie pasa drogowego autostrady płatnej w celu umieszczania urządzeń infrastruktury technicznej i innych obiektów nie związanych z autostradą .

Generalny Dyrektor Dróg Publicznych jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach dróg krajowych. W miejsce dotychczasowych naczelnych organów administracji w sprawach dróg, którymi byli do 31 grudnia 1998 r. odpowiednio Minister Komunikacji i Minister Administracji i Gospodarki Przestrzennej, do kompetencji których należały sprawy wszystkich kategorii dróg publicznych, powołano organ centralny właściwy tylko w sprawach dróg krajowych. Wynikało to z podziału zadań i kompetencji w zakresie administracji i zarządzania poszczególnymi kategoriami dróg publicznych przez organy administracji rządowej i odpowiednie jednostki samorządu terytorialnego. Wiązało się to także z przypisaniem prawa własności do poszczególnych kategorii dróg.

Jeśli chodzi o kompetencje Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych jako centralnego organu administracji rządowej, to nie ograniczają się one tylko do spraw dróg krajowych, lecz odnoszą się w niektórych sprawach do wszystkich kategorii dróg, w tym między innymi gromadzenie danych i sporządzanie informacji o sieci dróg publicznych, koordynowanie zagadnień powodziowych w zakresie dróg publicznych, wydawanie zezwoleń na przejazdy po drogach publicznych, wydawanie zezwoleń na przejazdy po drogach publicznych pojazdów nienormatywnych, jeżeli miejsce rozpoczęcia i zakończenia przejazdu znajduje się na obszarze różnych województw lub trasa przejazdu przekracza państwa. W tych sprawach jest właściwym Generalny Dyrektor Dróg Publicznych, niezależnie od tego jakiej kategorii drogi sprawa dotyczy. Ponadto do Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych należy także zarządzanie ruchem na drogach zgodnie z art.10 ust 3 Ustawy z 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98 poz. 602 z późniejszymi zmianami), z tym że zadania z tego zakresu Dyrektor Generalny Dróg Publicznych może powierzyć marszałkowi województwa.

Urzędem centralnym, przy pomocy którego Generalny Dyrektor wykonuje swoje zadania, jest Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych, w której skład wchodzą oddział centralny w Warszawie i 8 oddziałów terenowych.

Do zadań oddziałów należy: wykonywanie zadań zarządu drogi oraz wykonywanie zadań zarządcy drogi, powierzonych przez Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych.

Ustawa z dnia 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów administracji rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych ustaw, której tekst ustalony zostanie ostatecznie po rozpatrzeniu poprawek Senatu, w artykule 4 prawodawca proponuje :

1. Tworzy się z dniem 1 kwietnia 2002 r. centralny organ administracji rządowej - Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad.

2. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, działający na podstawie odrębnych przepisów, wykonuje zadania należące dotychczas do :

1. Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych,

2. Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad.

3. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad wykonuje zadania przy pomocy Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

W art.18 ustawy o drogach publicznych zawarto upoważnienie dla Ministra Transportu do wydania rozporządzenia określającego tryb sporządzania informacji, gromadzenia i udostępniania danych o sieci dróg publicznych. Na podstawie tej delegacji wydano rozporządzenie Ministra TiGM z 28 lutego 2000 r. w sprawie trybu sporządzania informacji, gromadzenia i udostępniania danych o sieci dróg publicznych ( Dz. U. Nr 17, poz. 225).

Art. 19 ustawy wprowadza i definiuje pojęcie zarządcy drogi .Według tej definicji zarządcą drogi jest organ administracji rządowej lub jednostki samorządu terytorialnego, do których należą sprawy z zakresu planowania, budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg. Zarządcy dróg zostali ustanowieni również według kryterium kategorii dróg. Organ administracji rządowej czyli Generalny Dyrektor Dróg Publicznych jest zarządcą dróg krajowych, a także autostrady płatnej do czasu przekazania jej koncesjonariuszowi w drodze porozumienia.

Co do pozostałych kategorii dróg to ich zarządcami są organy odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego, czyli : zarząd województwa dla dróg wojewódzkich, zarząd powiatu dla dróg powiatowych, zarząd gminy dla dróg gminnych, zarząd miasta dla wszystkich kategorii dróg z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych, położonych w granicach miast na prawach powiatu, a także zarząd miasta stołecznego Warszawy dla dróg krajowych (z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych), a także dróg wojewódzkich i powiatowych położonych w granicach miasta stołecznego Warszawy.

Ustawa przewiduje ponadto możliwość przekazywania zadań z zakresu zarządzania drogami w trybie porozumień zawieranych między zarządcami dróg. W art. 20 określono podstawowe zadania zarządców dróg w zakresie szeroko rozumianego administrowania, gospodarowania, użytkowania i zarządzania drogami, związane z planowaniem, budową, modernizacją, utrzymaniem i ochrona dróg, a także dotyczące utrzymania nawierzchni dróg, chodników, obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych związanych z drogą urządzeń. Będą więc w tym urządzenia odwadniające oraz odprowadzające wodę, które stanowią wyposażenie techniczne dróg, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 43, poz. 430), a między innymi urządzenia kanalizacji ściekowej, deszczowej czy burzowej. Zadania te zarządca drogi może wykonywać sam jako organ administracji właściwy w sprawach poszczególnych kategorii dróg albo przy pomocy specjalnie utworzonych do tych celów jednostek organizacyjnych będących zarządami drogi. Należy przy tym zaznaczyć, że do zadań zarządców dróg należą także inne obowiązki i związane z nimi uprawnienia, które ustawodawca nałożył na zarządy dróg w innych przepisach ustawy o drogach publicznych. W przypadku, gdy nie została utworzona taka jednostka organizacyjna, tj. zarząd drogi, zadania zarządu drogi musi wykonywać zarządca drogi.

Ponadto do zarządcy drogi należą zadania nie związane bezpośrednio z budową i utrzymaniem dróg, jak : realizacja zadań w zakresie inżynierii ruchu, przygotowanie infrastruktury drogowej dla potrzeb obronnych oraz wykonywanie innych zadań na rzecz obronności kraju, dokonywanie okresowych pomiarów ruchu drogowego, przeciwdziałanie niekorzystnym przeobrażeniom środowiska mogącym powstać w następstwie budowy lub utrzymania dróg a także sadzenie, utrzymanie oraz usuwanie drzew i krzewów oraz pielęgnacja zieleni w pasie drogowym, czy też prowadzenie gospodarki gruntami i innymi nieruchomościami pozostającymi w zarządzie organu zarządzającego drogą.

Zarząd drogi nie jest organem administracji a tylko jednostką organizacyjną, przy pomocy której zarządca drogi wykonuje swoje zadania. Można zatem przez analogię powiedzieć, że tak jak zarządca dróg krajowych czyli Generalny Dyrektor Dróg Publicznych realizuje swoje zadania przy pomocy urzędu centralnego, którym jest Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych, tak inni zarządcy dróg wykonują swoje zadania przy pomocy odpowiednich zarządów dróg, które są swego rodzaju urzędami zarządców dróg.

Zarządy drogi mogą być tworzone odpowiednio przez sejmik województwa, radę powiatu, radę miasta stołecznego Warszawy lub radę gminy w zależności od kategorii drogi, dla której ma być taki zarząd ustanawiany. Ustawa nie ogranicza przy tym ani liczby tworzonych zarządów drogi ani też możliwości wykonywania zadań zarządcy dróg w zakresie różnych kategorii dróg. Oznacza to, ze na przykład zarząd drogi utworzony przez sejmik województwa dla drogi wojewódzkiej będzie mógł wykonywać zadania zarządcy dróg powiatowych, jeżeli zarządca dróg powiatowych zawrze odpowiednie porozumienie z zarządcą dróg wojewódzkich przekazujące zarządzanie drogami powiatowymi zarządcy dróg wojewódzkich. I odwrotnie, zarząd dróg powiatowych będzie mógł wykonywać zadania zarządcy dróg wojewódzkich, jeżeli zarządca dróg wojewódzkich zawrze odpowiednie porozumienie z zarządcą dróg powiatowych. Porozumienie takie musi być zawarte między zarządcami dróg a nie między zarządcą a zarządem, czy między zarządami dróg.

W ust.1 art.21 zarządca drogi otrzymał uprawnienia do upoważniania pracowników odpowiednio urzędu marszałkowskiego, starostwa, urzędu miasta, urzędu miasta stołecznego Warszawy lub urzędu gminy albo pracowników zarządu drogi do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych. A wiec to zarządca drogi decyduje komu i jaki zakres zadań powierzyć do wykonania.

Ustanawiając z mocy prawa nieodpłatny trwały zarząd gruntami w pasie drogowym na rzecz zarządu drogi ustawodawca oddaje w jego dyspozycje rozporządzanie tymi gruntami, ale tylko w sposób określony. Mianowicie zarząd drogi może te grunty oddawać innym podmiotom gospodarczym w dzierżawę, najem albo je użyczać na zasadzie umowy na cele związane z gospodarką drogową potrzebami ruchu drogowego i obsługi uczestników ruchu oraz pod reklamy.

Oddanie gruntów w pasie drogowym innym podmiotom na cele związane z gospodarką drogową, potrzebami ruchu drogowego i obsługi uczestników ruchu oraz pod reklamy w tym trybie nie wymaga także zezwolenia właściwego zarządcy drogi przewidzianego w art.40 ust. 1 Ustawy o drogach publicznych.

Jest to więc tryb cywilnoprawny zajęcia pasa drogowego w odróżnieniu od trybu administracyjnego określonego w tymże art. 40 oraz w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 24 stycznia 1986 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów Ustawy o drogach publicznych. Wybór trybu oddania gruntów na podstawie umowy cywilnoprawnej, czy też w drodze decyzji administracyjnej winien należeć do zarządu drogi.

Zarządca drogi swoją zgodę na prowadzenie robót w pasie drogowym, związanych z umieszczeniem urządzenia lub obiektu, wydaje w formie decyzji na podstawie art. 40 ust. 1 tylko w przypadku wcześniejszej zgody na umieszczenie tego urządzenia, także w formie decyzji administracyjnej.

Również pobieranie opłat za zajęcie pasa drogowego i umieszczanie w nim urządzeń nie związanych z gospodarką drogową, w wysokości określonej rozporządzeniem może nastąpić tylko w przypadku zastosowania trybu administracyjnego.

Opłaty za zajęcie pasa drogowego pobrane na podstawie art. 40 ust. 4 stanowią dochód środka specjalnego zarządu drogi i są przeznaczone na utrzymanie dróg. Opłaty te mają charakter opłat administracyjnych i powinny być zwolnione z podatku VAT.

Ustawa nie precyzuje, kiedy zarządca drogi sprawujący trwały zarząd gruntami w pasie drogowym ma korzystać z trybu administracyjnego, a kiedy z cywilnoprawnego, do zarządcy drogi należy wybór, czy umieszczenie urządzeń i obiektów handlowych i usługowych ma nastąpić na podstawie decyzji administracyjnych, czy umów cywilnoprawnych.

Ustawa o drogach publicznych nie przewiduje żadnych zwolnień z opłat za zajęcie pasa drogowego i za umieszczenie w nim urządzeń nie związanych z gospodarką drogową, natomiast wydane na jej podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 1986 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o drogach publicznych (Dz. U. Nr 6, poz. 33 ze zmianami) w paragrafie 10 a ust. 5 dopuszcza stosowanie stawki „0” w przypadku umieszczenia w pasie drogowym tablic z hasłami propagującymi bezpieczeństwo ruchu drogowego o treści i formie określonej przez zarządcę drogi, w porozumieniu z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim Policji oraz pod warunkiem, że treści reklamowe inne niż dotyczące bezpieczeństwa ruchu zajmują mniej niż 10 % powierzchni tablicy.

Natomiast ani ustawa ani wydane na jej podstawie rozporządzenie Rady Ministrów, ustalające stawki opłat za zajęcie pasa drogowego i tryb ich pobierania, nie dają zarządowi gminy uprawnień do zwolnienia z opłat za zajęcie pasa drogowego i umieszczanie w nim urządzeń nie związanych z funkcjonowaniem dróg, nawet w przypadku, gdy zajęcie to jest spowodowane prowadzeniem inwestycji własnych gminy.

Zarząd drogi może także nabywać grunty przeznaczone pod pas drogowy i dokonywać ich podziału lub scalenia zgodnie z przepisami o gospodarce nieruchomościami. Zatem uprawnienia zarządu drogi dotyczą tylko pewnych form rozporządzania gruntami w pasie drogowym, które zostały ściśle określone w ustawie.

2. Systemy wspomagające zarządzanie siecią drogową

Do zadań zarządcy drogi, zgodnie z art. 20 pkt 9 znowelizowanej ustawy o drogach publicznych, należy prowadzenie ewidencji dróg i obiektów mostowych. Ewidencję taką, w myśl paragrafu 8 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej prowadzi się na potrzeby zarządzania drogami publicznymi i obiektami mostowymi oraz w celu gromadzenia i przekazywania danych o sieci dróg publicznych.

Wspomniane rozporządzenie, z dnia 28 lutego 2000 r w sprawie numeracji i ewidencji dróg i obiektów mostowych łącznie z drugim rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 28 lutego 2000 r. w sprawie trybu sporządzania informacji, gromadzenia i udostępniania danych, stanowi podstawę do tworzenia bazy danych drogowych.

Oba rozporządzenia, których celem, jest stworzenie pełnej informacji o sieci dróg i mostach dla celów statystycznych, określenia kwoty przeznaczonej na część drogową subwencji ogólnej dla powiatów, miast na prawach powiatu i województw, obronności oraz zarządzania siecią dróg, zastąpiły dotychczasowe zasady prowadzenia ewidencji określone w instrukcjach DP.A. 14-17 wydanych w 1986 r.

Sporządzanie danych następuje poprzez wypełnienie formularza danych o sieci dróg publicznych według wzoru określonego w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Dane gromadzone dla celów obronności sporządzane są poprzez wypełnienie karty obiektu mostowego oraz sporządzenie i prowadzenie mapy techniczno-eksploatacyjnej dróg, określonych w przepisach rozporządzenia w sprawie numeracji i ewidencji dróg.

Zarządcy dróg publicznych gromadzą i udostępniają dane o parametrach techniczno - eksploatacyjnych zarządzanych przez siebie dróg publicznych i obiektów mostowych na potrzeby :

• przejazdów pojazdów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej i państw członkowskich NATO,

• przejazdów pojazdów, których masa, naciski osi lub gabaryty przekraczają wielkości określone w odrębnych przepisach,

• prowadzenia akcji ratunkowych podczas klęsk żywiołowych oraz udzielania pomocy związanej z likwidacją jej skutków.

Dane te udostępniane są każdorazowo na żądanie uprawnionych do wydawania odpowiednich zezwoleń i decyzji organów administracji publicznej, w terminie 7 dni otrzymania wniosku w tej sprawie.

Dane gromadzone przez zarządców dróg przekazywane są Generalnemu Dyrektorowi Dróg Publicznych, który udostępnia je każdorazowo uprawnionym do otrzymania tych danych organom administracji publicznej.

Generalny Dyrektor Dróg Publicznych udostępnia także uprawnionym organom administracji publicznej dokumentację tj. :

• corocznie - prowadzoną przez siebie mapę techniczno-eksploatacyjną dróg publicznych, która jest aktualizowana,

• każdorazowo po otrzymaniu od zarządców dróg - karty obiektów mostowych.

W zakresie prac dotyczących dróg mamy do czynienia z dwiema grupami danych. Są to dane opisujące :

1. parametry techniczne drogi (informacje i dane liczbowe nie zmieniające się w czasie w wyniku użytkowania drogi)

2. parametry eksploatacyjne (informacje i dane liczbowe, które ulegają zmianie w czasie w wyniku użytkowania drogi.)

Zbierający dane musi, działając w nawiązaniu do kilometrażu danej drogi, zgromadzić między innymi takie informacje jak :

• wymiary (długość, szerokość, powierzchnia) poszczególnych elementów, występujących w korytarzu danej drogi,

• rodzaje nawierzchni jezdni, chodników, ścieżek rowerowych, wjazdów, parkingów itp. występujących w tej strefie danej drogi,

• dane ilościowe i jakościowe, opisujące występowanie i charakteryzujące pod względem technicznym takie elementy drogi, jak znaki, informatory, sygnalizatory, pojedyncze drzewa, obiekty inżynierskie,

• dane, charakteryzujące w ujęciu technicznym i określające zakres występowania takich elementów korytarza drogi, jak uzbrojenie techniczne, oświetlenie drogi itd.

Niezależnie od wpisu do książki drogi informacje te w ramach prawidłowo prowadzonej ewidencji scalane są lub grupowane:

• oddzielnie dla każdej drogi w zestawieniach zbiorczych,

• oddzielnie dla każdej klasy dróg w wykazach dróg, sporządzanych w rozbiciu na poszczególne kategorie,

• oddzielnie dla każdej kategorii dróg w formularzach danych o sieci dróg publicznych.

3. Baza danych drogowych według nowych przepisów prawnych

Znowelizowana ustawa o drogach publicznych wprowadziła obowiązek numeracji dróg i obiektów mostowych (art. 10 ust. 3 ustawy o drogach publicznych).

Numer drogi nadawany jest w celu oznaczenia przebiegu drogi na mapach oraz oznakowania dróg zgodnie z przepisami prawa o ruchu drogowym.

Zgodnie z przepisami art. 10 ust. 4 ustawy o drogach publicznych ewidencję dróg i zlokalizowanych w ich ciągach obiektów mostowych prowadzi właściwy zarządca drogi dla poszczególnych kategorii dróg.

A więc dla :

• dróg krajowych i autostrad, wybudowanych na zasadach określonych w ustawie o drogach publicznych, do czasu przekazania autostrady koncesjonariuszowi - właściwym zarządcą jest Generalny Dyrektor Dróg Publicznych,

• dróg wojewódzkich - właściwym zarządcą jest zarząd województwa

• dróg powiatowych właściwym zarządcą jest zarząd powiatu

• dróg gminnych właściwym zarządcą jest zarząd gminy

• dla wszystkich dróg publicznych w granicach miast na prawach powiatu, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych - właściwym zarządcą jest zarząd miasta.

Na podstawie delegacji zawartej w art. 10 ust. 5 ww. ustawy Minister Transportu i Gospodarki Morskiej został upoważniony do wydania rozporządzenia określającego sposób numeracji oraz zakres, treść i sposób prowadzenia ewidencji dróg i obiektów mostowych.

Nadawanie odpowiednich numerów drogom następuje po zaliczeniu do kategorii dróg publicznych. Organem uprawnionym do nadawania numerów jest Generalny Dyrektor Dróg Publicznych - odnośnie dróg krajowych i wojewódzkich oraz odpowiednie zarządy województw - odnośnie dróg powiatowych i gminnych. Przy czym przyjęto tu zasadę, że numery dróg krajowych i wojewódzkich powinny być niepowtarzalne i niezmienne w przypadku ciągu komunikacyjnego przekraczającego granice województw, a numery dróg powiatowych i gminnych powinny być niepowtarzalne na obszarze województwa i niezmienne w przypadku ciągu komunikacyjnego przekraczającego granice administracyjne powiatów lub gmin.

Organy uprawnione do nadawania numerów drogom prowadzą także rejestry nadanych numerów. Celem numeracji jest między innymi oznaczenie, w czyim zarządzie znajduje się dana droga i kto odpowiada za jej utrzymanie.

Obecnie na drogach krajowych i wojewódzkich wszystkie numery zostały zmienione na nowe, ponieważ dla tej kategorii dróg termin zamknięcia wszelkich prac z tym związanych upłynął 28 lutego 2001 roku. Zupełnie inaczej sprawa przedstawia się jeżeli chodzi o drogi powiatowe oraz gminne.

W listopadzie 2000 roku Sejmik Województwa Lubelskiego skierował do Trybunału Konstytucyjnego skargę dotyczącą rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej. Sejmik motywuje zaskarżenie tym, że nie ma podstawy prawnej, by Minister Transportu i Gospodarki Morskiej zobowiązywał zarządy województw do czynności, które nie wynikają z przepisów ustaw. Uważa, że Minister Transportu wydając Rozporządzenie w sprawie numeracji i ewidencji dróg oraz obiektów mostowych wykroczył poza granice ustawowego upoważnienia.

Rozporządzenie to według przedstawicieli samorządu lubelszczyzny nałożyło na zarządy województw nowe zadania polegające na nadawaniu numerów drogom powiatowym i gminnym oraz prowadzeniu rejestrów numerów tych dróg. Ponadto, nie określa ono charakteru zadania, czy jest to własne samorządów czy zlecone.

Zgodnie z zapisami ustawy o drogach publicznych, zadania samorządu województwa nie obejmują nadawania numeracji drogom, dla których nie jest zarządcą. W związku z tym można powiedzieć, że wspomniane Rozporządzenie nakłada na samorząd regionalny nowe zadanie, co zdaniem Sejmiku jest przekroczeniem delegacji ustawowej, bowiem ustawodawca upoważnił Ministra Transportu do określenia w drodze Rozporządzenia jedynie sposobu numeracji, a nie organów właściwych w tych sprawach.

Tak więc paragraf 4, ustęp 4 Rozporządzenia wykracza poza granice upoważnienia, czyli jest niezgodny z Ustawą o drogach publicznych.

26 czerwca 2001 r o godz. 10 odbyła się publiczna rozprawa przed Trybunałem Konstytucyjnym z wniosku Sejmiku Województwa Lubelskiego, który zwrócił się o kontrolę konstytucyjności i legalności przepisów paragrafu 4 ust.4 pkt 2 i paragrafu 4 ust. 5 Rozporządzenia

Wnioskodawca podnosił, że zaskarżone przepisy - przekazując nowe zadanie sejmikom w zakresie nadawania numerów i kategorii dla dróg powiatowych i gminnych - naruszyły konstytucyjne i ustawowe zasady samodzielności jednostek samorządu terytorialnego oraz przekazywania środków finansowych proporcjonalnie do wykonywanych zadań oraz przekroczyły delegację ustawową zawartą w art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych.

Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę na fakt, że kwestionowane przepisy nakładają na zarząd województwa nowe zadania publiczne oraz wkraczają w materię zarezerwowaną do regulacji wyłącznie w ustawie, a art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych nie daje Ministrowi Transportu kompetencji do nałożenia na jednostki samorządu terytorialnego nowych zadań. Minister Transportu uzyskał uprawnienie jedynie do określenia kwestii technicznych, związanych z numerowaniem i prowadzeniem numeracji dróg.

W konsekwencji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nadawanie numerów drogom powiatowym i gminnym przez zarządy województw i prowadzenie rejestrów nadanych numerów stało się nieaktualne.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego burzy przyjętą koncepcję dekoncentracji administracyjnych zadań w zakresie drogownictwa. Trybunał zajął się tylko tymi przepisami, które zostały zakwestionowane przez wnioskodawców. Nie wiadomo jednak, czy w ich ślad nie pójdą inni, i czy nie podważą innych obowiązków samorządowych. Nie wiadomo także, jakie będą konsekwencje orzeczenia w stosunku do obowiązków już wykonanych.

Omawiany wyrok Trybunał Konstytucyjnego należy odebrać jako obiektywną ocenę, że niestety nie wszystko gra w formalno-prawnych podstawach reformy samorządowej w drogownictwie.

Nie będzie niestety łatwo wybrnąć z nowelizacją zakwestionowanego rozporządzenia o numeracji i ewidencji dróg.

Ewidencja z założenia ma służyć zarządzaniu siecią dróg. Na przykład dane z baz ewidencji można szybko przenieść do szczegółowych formularzy dokumentujących wniosek o dofinansowanie modernizacji z programów pomocowych Unii Europejskiej.

Inna korzyść ewidencji łączy się z ustawą - Przepisy wprowadzające reformę administracji publicznej, której artykuł 73 mówi, że wszystkie tereny znajdujące się w pasie drogowym z mocy prawa przechodzą na własność Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu. Trzeba więc będzie udokumentować szerokość pasa oraz prawa do niego.

Kontrowersyjna w kontekście ewidencji jest delegacja w art.5 Ustawy o drogach publicznych upoważniająca Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej do określenia zakresu, treści i sposobu prowadzenia ewidencji dla wszystkich kategorii dróg, a więc również samorządowych.

Ewidencja jest potrzebna, by dostosować gromadzone dane o drogach do wymagań Ustawy prawo budowlane i przepisów budowlanych. Rzeczywiście, poszczególne działy i formularze ewidencji są odpowiednikami tych prowadzonych dla obiektów budowlanych, ale w wielu wypadkach, powoduje to, że po wprowadzeniu zapisów informacja o sieci dróg się deformuje i odbiega od rzeczywistości. Jest to więc zbyt słabe uzasadnienie wysiłku i środków jakie należy włożyć w te zadanie. Przy tej szczegółowości i skomplikowaniu nowej ewidencji rodzi się pytanie na ile jest to potrzebne do zarządzania drogami.

W zasadzie dzisiaj można już stwierdzić, że założony termin realizacji zadań zapisanych w rozporządzeniach dotyczących tworzenia bazy danych drogowych nie był oparty na realnych możliwościach drogowców, nie przeprowadzono stosownych konsultacji ze środowiskiem drogowców w sprawach tak istotnych jak zakres zbieranych informacji, szczegółowość danych, a nawet nie zgromadzono dostatecznej informacji o doświadczeniach z lat poprzednich.

Uważam, że taka baza danych drogowych jaką proponuje ustawodawca nie jest odpowiednia do potrzeb zarządców dróg

Rozdział III

Niektóre problemy zarządzania drogami samorządowymi

1.Własność a zarządzanie drogami

Czy zarządzanie drogami, a więc m.in. obowiązki w zakresie utrzymywania i ochrony dróg w tym także finansowanie prac związanych z modernizacją i odbudową dróg, wynika z prawa własności gruntów w pasie drogowym (pod drogami), czy też obowiązki te wynikają z innych tytułów, np. związane są z kategorią drogi ?

Wyjaśnienia przedstawionych wątpliwości należy szukać przede wszystkim w ustawie o drogach publicznych, która to ustawa reguluje sprawy kategoryzacji i zarządzania drogami w sensie administrowania nimi. Pod pojęciem zarządzania w myśl przepisów ustawy rozumie się m.in. budowę, modernizację i ochronę dróg.

Dotychczas problem własności dróg nie był jednoznacznie uregulowany, co prowadziło do różnorodnych praktyk, zwłaszcza w okresie komunalizacji majątku Skarbu Państwa po wprowadzeniu samorządu gminnego. W orzecznictwie sądów przyjmowana była jednak zasada, że dotychczasowe drogi krajowe i wojewódzkie nie podlegały komunalizacji. Wątpliwość wywołuje sprawa własności dróg zwłaszcza krajowych w miastach na prawach powiatu, gdzie istnieje jeden ustawowy zarządca.

Ze sprawą własności gruntów pod drogami wiąże się kwestia regulacji stanu prawnego gruntów. Przepis art. 73 ustawy przewiduje przejęcie z dniem 1 stycznia 1999r. z mocy prawa, na własność Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego, gruntów zajętych pod drogi publiczne, których stan prawny był do 31 grudnia 1998 r. nieuregulowany. Podstawa do ujawnienia w księdze wieczystej przejścia na własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego nieruchomości jest ostateczna decyzja wojewody. Problemy związane z realizacją tego przepisu doprowadziły do jego dwukrotnej nowelizacji.

Pierwsza, dokonana w art. 7 ustawy z dnia 7 stycznia 2000r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz innych ustaw (Dz. U. Nr 6 poz.70) zmieniła brzmienie ust. 4 odsyłając w kwestiach odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości wprost do ustawy o gospodarce nieruchomościami. Druga, dokonana w art.10 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001r. o zmianie ustaw: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa, o administracji rządowej w województwie oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 45, poz. 497) zmieniła brzmienie ust. 3. Decyzja wojewody nie wymaga obecnie wniosku zarządu drogi. Dodany został również ust. 3a, zgodnie z którym przy określaniu granic nieruchomości, które przeszły na własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu, decyzja wojewody zastępuje decyzję o podziale nieruchomości. Decyzja wojewody rozstrzyga czy Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego stała się właścicielem nieruchomości wskutek spełnienia się ustawowych przesłanek z art. 73 ustawy

Przesłanki te to:

1. nieruchomości są zajęte pod drogi publiczne (drogi zaliczone do jednej z kategorii zgodnie z ustawą o drogach publicznych),

2. w dniu 31 grudnia 1998 r. nie były własnością ani Skarbu Państwa ani jednostek samorządu terytorialnego,

3. w dniu 31 grudnia były we władaniu jednostek samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa.

Decyzja wojewody ma zatem charakter deklaratoryjny, potwierdzający skutek zaistniały z mocy prawa już w dniu 1 stycznia 1999r. Decyzja wojewody jest wydawana z urzędu. Stronami postępowania są z jednej strony podmiot publicznoprawny reprezentowany przez Zarząd Drogi, a z drugiej strony dotychczasowy właściciel nieruchomości lub jego następca prawny.

Trudności interpretacyjne rodzi określenie granic przejmowanego pasa drogowego. O ile granica taka poza terenem zabudowanym, na gruncie art. 34 ustawy o drogach publicznych nie budzi wątpliwości, to na obszarze zabudowanym z uwagi na zapis art.4 ust. 1 pkt 2 jest trudna do zdefiniowania głównie z uwagi na zawarte w nim stwierdzenie „wydzieloną liniami rozgraniczającymi”.

Pomimo, że postępowanie toczy się z urzędu, zarządy dróg zainteresowane uzyskaniem stosownych zapisów w księgach wieczystych, z uwagi na powiązanie odpowiedniej kategorii drogi z prawem własności gruntu zajętego pod tę drogę, muszą przygotować dokumentację niezbędną do wydania decyzji. W szczególności w postępowaniu powinny być zgromadzone dokumenty określające przebieg drogi, opis geodezyjno - ewidencyjny, opis stanu faktycznego uwzględniający stan urządzenia pasa drogowego w dniu 1 stycznia 1999r., określenie podstawy zaliczenia drogi do kategorii dróg publicznych, dowody potwierdzające stan własności nieruchomości, dowody wskazujące na wykonywanie władztwa nieruchomością do 31 grudnia 1998 r. Przygotowanie tej dokumentacji odbywa się na koszt zarządu drogi. Dzięki ww. zmianie (art. 73 ust. 3a), zarząd drogi nie poniesie kosztów postępowania podziałowego.

Decyzja wojewody wydana na podstawie art.73 ust.3 musi być doręczona wszystkim stronom postępowania, którym przysługuje prawo wniesienia odwołania do Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast. Wojewoda powinien również doręczyć decyzję właściwemu ze względu na położenie nieruchomości sądowi rejonowemu - wydziałowi ksiąg wieczystych.

Jak każde wywłaszczenie nieruchomości na cele publiczne również ustawowe wywłaszczenie nieruchomości (art. 73 ust.1) pociąga za sobą obowiązek wypłaty słusznego odszkodowania. Postępowanie o ustalenie i wypłatę odszkodowania, o którym mowa w art. 73 ust. 4 jest postępowaniem administracyjnym, odrębnym od postępowania prowadzonego przez wojewodę na podst. art. 73 ust. 3. Zgodnie z ustępem 4 odszkodowanie będzie ustalane i wypłacane według trybu i zasad określonych w przepisach o odszkodowaniach za wywłaszczone nieruchomości, na wniosek właściciela nieruchomości złożone w okresie od 1 stycznia 2001r. do 31 grudnia 2005r., a po upływie tego okresu roszczenie wygasa. Sprawa odszkodowania może być merytorycznie rozstrzygnięta dopiero po ostatecznej decyzji wojewody. Dopiero bowiem decyzja wojewody precyzuje powstanie i sam przedmiot roszczenia odszkodowawczego. Wniosek o odszkodowanie składa się do starosty właściwego ze względu na położenie nieruchomości. Odszkodowanie ustala starosta w drodze decyzji administracyjnej po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego określającego wartość nieruchomości.

Przy ustalaniu jego wysokości stosuje się art. 73 ust. 5, zgodnie z którym za podstawę do określenia wartości nieruchomości przyjmuje się jej stan (faktyczny i techniczny) z dnia 1 stycznia 1999 r. z wyłączeniem wzrostu jej wartości wynikającego z trwałych nakładów poczynionych na niej po utracie władztwa przez dotychczasowego właściciela. Wartość nieruchomości określa się według cen z dnia orzekania o odszkodowaniu. Od decyzji starosty przysługuje odwołanie do wojewody. Odszkodowanie powinno być wypłacone w terminie 14 dni od uprawomocnienia się decyzji. Koszty postępowania ponosi starosta, natomiast odszkodowanie przysługuje od gminy (za grunty pod drogami gminnymi) lub od Skarbu Państwa (pod pozostałymi drogami publicznymi).

Pojęcie własności dróg publicznych zostało wprowadzone dopiero z dniem 1 stycznia 1999 r. tj. w art.2a znowelizowanej ustawy o drogach publicznych w związku z reformą ustrojową państwa (ustawa kompetencyjna z 24 lipca 1998 r.).W myśl tego przepisu własność drogi została powiązana z kategorią drogi, a mianowicie:

• drogi krajowe z mocy prawa stały się własnością Skarbu Państwa a pozostałe kategorie dróg stały się własnością właściwych samorządów, czyli

• drogi wojewódzkie własnością samorządów wojewódzkich,

• drogi powiatowe własnością samorządów powiatowych,

• drogi gminne własnością samorządów gminnych.

Z kategorią dróg zostały związane również zadania i kompetencje zarządców dróg. Zgodnie bowiem z art.19 ustawy o drogach publicznych, zarządcami dróg (organy administracji lub jednostki samorządu, do własności których należą sprawy z zakresu planowania, budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg) dla poszczególnych kategorii są:

• dla dróg krajowych-Generalny Dyrektor Dróg Publicznych,

• dla dróg wojewódzkich- zarząd województwa,

• dla dróg powiatowych- zarząd powiatu,

• dla dróg gminnych- zarząd gminy.

Kategoria drogi decyduje więc zarówno o tym, kto jest właścicielem drogi, jak też o tym, kto jest jej zarządcą, czyli do kogo należą sprawy z zakresu zarządzania drogami.

Stąd wniosek, że pojęcie „kategorii drogi” jest nadrzędnym do pojęcia „własności drogi”, jak też do pojęcia „zarządzania drogami”.

2.Następca prawny zarządu drogi

Zgodnie z art.103 ust.4 ustawy z dnia 13 października 1998 r.- Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz.872)-następcą prawnym dotychczasowego zarządu drogi został odpowiedni zarządca drogi dla poszczególnych kategorii dróg. A zatem dla dotychczasowych kategorii dróg krajowych i wojewódzkich, które nie zostały ujęte w wykazie dróg krajowych i wojewódzkich ustalonym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. wydanym na podstawie art. 103 ust. 1 w/w ustawy i stały się z mocy prawa drogami powiatowymi (art.103 ust. 3 ) - następcą prawnym stał się zarządca dróg powiatowych.

Zarządca drogi będący następcą dotychczasowego zarządu drogi w myśl art. 103 ust. 5 w/w ustawy wstępuje w prawa i obowiązki dotychczasowego zarządu drogi publicznej, w szczególności wynikające z zawartych umów i porozumień.

Oznacza to, iż zarządca drogi wstępuje w miejsce dotychczasowego zarządu jako strona porozumienia. Następca prawny będąc stroną porozumienia zawartego przez jego poprzednika prawnego (np. wojewoda sprawujący zarząd drogą wojewódzką), ma prawo rozwiązać porozumienie w trybie przewidzianym w porozumieniu, bądź, jeżeli w porozumieniu nie określono trybu jego rozwiązania, na zasadach ogólnych przewidzianych dla tego typu porozumień. Następca prawny może też za zgodą drugiej strony zmienić jego treść lub zawrzeć nowe porozumienie.

3. Przekazywanie zarządu drogi

Komercjalizacja gruntów w pasie drogowym (pod drogami) nie może zmienić kategorii drogi, do której dana droga została zaliczona zgodnie z obowiązującymi przepisami. Tryb zaliczania drogi do odpowiedniej kategorii określony jest w ustawie o drogach publicznych i tylko w tym trybie może nastąpić zmiana kategorii drogi, np. z drogi wojewódzkiej na drogę gminną .

Skoro kategoria drogi decyduje o tym kto jest zarządcą drogi (sprawuje zarząd drogi) a nie własność gruntu pod drogą, to porozumienia zawierane w zakresie przekazywania niektórych zadań i obowiązków zarządu drogi do wykonywania organom gminy nie mogą być sprzeczne z decyzjami komunalizacyjnymi.

Porozumienia przekazują bowiem zadania i kompetencje dotyczące sprawowania zarządu drogi a decyzje komunalizacyjne przekazują własność gruntów pod drogami. Są więc dwie różne sprawy.

Niezgodność dotycząca rozbieżności zapisów odnośnie własności drogi i własności gruntów pod drogą nie mają wpływu na zarządzanie drogami. Jednakże rozbieżności te należy usunąć i dostosować stan prawny do obowiązującego prawa.

Własność dróg i wykonywanie zadań zarządcy dróg mają wspólną płaszczyznę, którą jest kategoria drogi, wyznaczająca zarówno właściciela drogi jak i zarządcę drogi. Jednakże to zarządca drogi a nie właściciel jest zobowiązany do wykonywania obowiązków zarządu drogi (art.21 ust.1 ustawy o drogach publicznych).

Fakt komunalizacji gruntów pod drogami nie mógł spowodować przeniesienia zarządzania drogami na organy gminy. Przekazanie zadań z zakresu zarządzania drogą mogło nastąpić na podstawie porozumienia zawartego między organem administracji sprawującym zarząd drogi (zarządca drogi) a organem gminy.

Podstawą zawierania takich porozumień były odpowiednie przepisy ustawy o drogach publicznych oraz ustawy o terenowych organach rządowej administracji ogólnej z 22 marca 1990 r. i ustawy o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczegółowych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej z 17 maja 1990 r. Obecnie podstawą do zawierania tego typu porozumień jest art. 19 ust. 4 ustawy o drogach publicznych.

I tylko w tym trybie możliwe jest przekazywanie zadań i kompetencji w zakresie zarządzania drogami.

4. Zmiany w kompetencjach samorządów

4.1 Udział organów samorządowych w ustalaniu kategorii dróg

Ustawa z dnia 21 stycznia 2000 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej (Dz. U. Nr 12, poz.136), która weszła w życie 23 lutego 2000 r. wprowadziła także pewne zmiany w kompetencjach organów samorządowych dotyczące m.in. ustalania kategorii dróg i ich przebiegu w zakresie ustanawiania strefy śródmiejskiej i ustalania opłat za wjazd i poruszanie się po drogach tej strefy, a także pewne zmiany w zakresie zadań i kompetencji zarządców dróg.

Kompetencje organów samorządowych w zakresie ustalania kategorii dróg sprowadzają się do uprawnień przy zaliczaniu dróg do odpowiedniej kategorii, ustalaniu przebiegu dróg odpowiednich kategorii, a także pozbawianiu drogi dotychczasowej kategorii.

Jeśli chodzi o uprawnienia organów samorządowych w zakresie zaliczania dróg do odpowiedniej kategorii to zmieniły się tylko organy opiniujące. Kompetencje organów stanowiących nie uległy zmianie.

Odnośnie dróg krajowych i wojewódzkich zmiany dotyczą organów opiniujących przebieg tych dróg. I tak przebieg dróg krajowych ustala w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw transportu po zasięgnięciu opinii właściwych zarządów województw, a w miastach na prawach powiatu - właściwych zarządów miast.

Natomiast przebieg dróg wojewódzkich ustala sejmik województwa w planie regionalnym po zasięgnięciu opinii zarządów powiatów, na obszarze których przebiega droga a w miastach na prawach powiatu - opinii zarządów miast.

Jeśli chodzi o drogi powiatowe i gminne, to zmieniły się organy opiniujące zarówno zaliczenie dróg do tych kategorii, jak też przebieg tych dróg, a mianowicie zaliczenie do kategorii dróg powiatowych następuje w drodze uchwały rady powiatu w porozumieniu z marszałkiem województwa po zasięgnięciu opinii zarządów gmin, na obszarze których przebiega droga, oraz po zasięgnięciu opinii zarządów sąsiednich powiatów. A przebieg dróg powiatowych ustala rada powiatu po zasięgnięciu opinii zarządów gmin na obszarze, których przebiega droga.

Zaliczenie drogi do kategorii dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu. Natomiast ustalenia przebiegu dróg gminnych dokonuje Rada Gminy.

4.2 Pozbawianie drogi dotychczasowej kategorii

Istotną zmianę ww. ustawa „porządkująca” wprowadziła w regulacjach dotyczących pozbawiania drogi dotychczasowej kategorii (art.10 ust. 1 ustawy o drogach publicznych). Zgodnie z tym przepisem organem właściwym do pozbawienia odpowiedniej kategorii drogi, jest organ, który jest właściwy do zaliczenia drogi do tej kategorii. Przy czym „ pozbawienie drogi dotychczasowej kategorii i zaliczenie jej do innej kategorii następuje do końca trzeciego kwartału, z mocą od dnia 1 stycznia następnego roku”. Oznacza to, że cała procedura legislacyjna związana ze zmianą kategorii drogi, to znaczy pozbawienie dotychczasowej, i zaliczenie do innej kategorii, winna być zakończona w tym okresie. Akt prawny zmieniający kategorię drogi ma moc prawną od 1 stycznia następnego roku. Art. 10 ustawy o drogach publicznych nie określa odrębnej procedury pozbawiania drogi dotychczasowej kategorii, należy więc przyjąć iż organ właściwy do pozbawiania drogi odpowiedniej kategorii stosuje procedurę przewidzianą przy zaliczaniu drogi do tej kategorii.

A więc jeśli przy zaliczaniu drogi do odpowiedniej kategorii wymagane jest zasięgnięcie opinii innych organów, również w przypadku pozbawiania drogi określonej kategorii, taki wymóg musi być spełniony. To znaczy organ pozbawiający drogę określonej kategorii winien zasięgnąć wymaganych opinii. Organ właściwy może dokonać tego nawet przy negatywnej opinii któregoś z organów opiniujących. Przy czym należy mieć na względzie zasadę obowiązującą przy numeracji dróg zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 28 lutego 2000 r. w sprawie numeracji i ewidencji dróg oraz obiektów mostowych dotyczącej zachowania jednolitości ciągów komunikacyjnych na terenie całego kraju. A więc odnośnie dróg krajowych i wojewódzkich winny być zachowane ciągi komunikacyjne przekraczające granice województw, a w przypadku dróg powiatowych i gminnych winny być zachowane ciągi komunikacyjne przekraczające granice administracyjne powiatów lub gmin.

4.3 Nowe opłaty za korzystanie z dróg

Znowelizowana ustawa o drogach publicznych w art. 13 ust. 2 poszerza dotychczasowy katalog opłat za korzystanie z dróg, a mianowicie przewiduje możliwość wprowadzenia opłat za przejazdy przez obiekty mostowe, a także za wjazd i poruszanie się po drogach strefy śródmiejskiej.

Organem właściwym do ustanowienia strefy śródmiejskiej według zasad i warunków określonych w rozporządzeniu Ministra właściwego do spraw transportu jest rada gminy. W art. 13b ust 1 ustawy o drogach publicznych zostały podane podstawowe warunki, których spełnienie umożliwia ustanowienie strefy śródmiejskiej i są nimi :

• strefa ta nie obejmuje drogi krajowej,

• istnieje układ dróg wojewódzkich umożliwiających ominięcie tej strefy,

• strefa obsługiwana jest przez lokalny transport drogowy,

• sposób pobierania opłat nie utrudnia ruchu i nie powoduje zagrożeń.

Opłaty za wjazd i poruszanie się po drogach strefy śródmiejskiej stanowią dochód gminy. Natomiast opłaty za przeprawy promowe, przejazdy pojazdów ponadnormatywnych, parkowanie pojazdów na drogach i przejazdy przez obiekty mostowe w myśl art. 40a ustawy stanowią dochody środków specjalnych zarządów dróg przeznaczonych na utrzymanie dróg.

1. Odpowiedzialność odszkodowawcza i ubezpieczenia zarządcy drogi

Dbałość o utrzymanie dróg w należytym stanie spoczywa na zarządcy drogi. Do zarządcy drogi należy bowiem utrzymanie nawierzchni drogi, chodników, obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z drogą. Za wszelkie więc szkody spowodowane złym stanem nawierzchni dróg, czy niewłaściwym jej utrzymaniem, odpowiedzialność ponosi osoba lub jednostka, do której obowiązków należy dbałość o daną rzecz. W myśl przepisów Kodeksu cywilnego (art. 415-420) odpowiedzialność za szkody ponosi ta osoba lub jednostka, z czyjej winy została szkoda wyrządzona, a więc czyje działanie lub zaniechanie przyczyniło się do powstania szkody. Odnośnie wypadków drogowych, spowodowanych np. złym stanem nawierzchni odpowiedzialność za te szkody ponosi zarządca drogi a nie jej właściciel. Działanie lub zaniechanie powodujące szkodę nie wynika z tytułu własności, ale z tytułu obowiązków dbałości o utrzymanie drogi. Zarządcami dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych są odpowiednie organy samorządu terytorialnego, czyli odpowiednie zarządy tych jednostek samorządowych. Natomiast zarząd drogi jest jednostką, przy pomocy której zarządca drogi może wykonywać swoje obowiązki. Odpowiedzialność za szkodę ponosi ta jednostka samorządu terytorialnego, w której imieniu czynność była wykonywana. A zarząd drogi wykonuje czynności w imieniu zarządcy drogi.

Zarządca drogi może ubezpieczyć swoją działalność na zasadach określonych w przepisach kodeksu cywilnego art. 821, który przewiduje możliwość ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Szczegółowe regulacje odnośnie zawierania umów ubezpieczeniowych zawarte są w ustawie z 28 lipca 1990 r o działalności ubezpieczeniowej ( DZ. U. Nr 59 poz.334 z późn. zm.)

Ustawa ta wprowadza ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne. Ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych określa Minister Finansów w odpowiednim rozporządzeniu. Natomiast ogólne warunki ubezpieczeń nieobowiązkowych oraz taryfy i wysokość stawek ubezpieczeniowych ustala zakład ubezpieczeń. Zarządca drogi może więc ubezpieczyć swoją działalność od odpowiedzialności cywilnej za szkody (wypadki powodowane złym stanem dróg i ich utrzymaniem za które odpowiada zarządca), ale także może ubezpieczyć się od odpowiedzialności z innych tytułów. Ubezpieczenia te są dobrowolne, należałoby ewentualnie rozważyć możliwość wprowadzenia w tym zakresie ubezpieczeń obowiązkowych.

Znając stan techniczny polskich dróg, chodników, oświetlenia i innych urządzeń infrastrukturalnych można sądzić, że będzie narastało zjawisko roszczeń poszkodowanych obywateli wobec jednostek samorządu terytorialnego w związku z ich odpowiedzialnością cywilną z tytułu zarządzania mieniem komunalnym.

Administratorzy dróg publicznych są więc zobowiązani do wypłaty odszkodowania poszkodowanym obywatelom, podmiotom gospodarczym itp., jeżeli wnoszący roszczenie o odszkodowanie udokumentują, że szkoda powstała z winy podmiotu zarządzającego drogą.

5. Drogowy budżet samorządów

Planowane na 2001 rok subwencje ogólne dla gmin zostały ustalone według zasad określonych w ustawie z 26 listopada 1998r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 (znowelizowanej ustawą z 13 października 2000r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 ).

Zgodnie z jej przepisami subwencja ogólna dla gmin składa się z: podstawowej, rekompensującej i oświatowej. Na część rekompensującą subwencji ogólnej dla gmin składa się między innymi rekompensata za częściowo utracone dochody z podatku od środków transportowych.

Zasady i tryb przekazywania gminom tej kwoty określa Rozporządzenie Ministra Finansów z 30 sierpnia 1998 r. Roczną wysokość rekompensaty za utracone dochody z podatku od środków transportu dla danej gminy ustala się mnożąc kwotę części rekompensującej subwencji ogólnej przez współczynnik udziału gminy w tej części subwencji. Współczynnik udziału gminy jest równy procentowemu udziałowi dochodów gminy z tytułu podatku od środków transportowych za 1997 rok w części dotyczącej środków transportowych (poza środkami o których mowa w art. 8 ustawy z 12 stycznia o podatkach i opłatach lokalnych) w ogólnej kwocie tych dochodów.

Zgodnie też z ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego część subwencji ogólnej dla powiatów i województw stanowi tzw. subwencja drogowa.

Drogi samorządowe wymagają nakładów na utrzymanie i modernizacje. Nowa ustawa o finansowaniu jednostek samorządu terytorialnego prawdopodobnie wejdzie w życie w 2002 roku. Dotychczasowy system jest krytykowany przez samorządy - za algorytm podziału środków. Jednak samorządy nie są konsekwentne : z jednej strony krytykują, z drugiej wydają część subwencji drogowej na inne cele. Jest to zgodne z prawem. Stąd resort promuje samorządy wykorzystujące na drogi całą subwencję. Niektóre jednostki dokładają do dróg zaciągając kredyty albo przeznaczają na nie środki ze sprzedaży majątku komunalnego. Wiele więc zależy od gospodarza terenu.

Zgodnie z zasadą wynikającą z ustawy o finansowaniu dróg, na drogi krajowe, jak i samorządowe przeznacza się nie mniej niż 30 procent planowanych wpływów z akcyzy od paliw silnikowych. W projekcie ustawy budżetowej na 2002 rok, według prognozy rządu, planowane wpływy z tej akcyzy wyniosą 14,7 mld zł. Zatem globalny udział dróg publicznych w tej kwocie wyniesie 4,4 mld zł.

Z 4,4 mld zł samorządy otrzymają 60 proc. Czyli łącznie 2,6 mld zł. Po odliczeniach rezerw, w efekcie do podziału między powiaty i województwa pozostaje kwota 2,3 mld zł.

Podział tej kwoty następuje zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów. Najważniejszymi parametrami obliczeń zawartymi w tym rozporządzeniu są : wartość odtworzenia sieci drogowej i praca przewozowa.

6 . Rola dróg powiatowych w rozwoju sieci drogowej w Polsce

Nowopowstałe poziomy administracji tj. powiaty i województwa będące następstwem reformy administracji publicznej, zarządzają znaczną liczbą dróg o znaczeniu ponad lokalnym, którym przypisano nowe kategorie. Sieć dróg w zasadzie została już ukształtowana, bowiem ustawa z 24 lipca 1998 roku o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa w art. 52 w punkcie 1 podaje funkcjonalny podział dróg na poszczególne kategorie oraz w punkcie 5 radę powiatu jako organ stanowiący uprawniony do zaliczania dróg do kategorii dróg powiatowych. Nowelizacja tego przepisu w kierunku scedowania tych uprawnień na zarząd powiatu usprawniła procedurę i przyspieszyła ustalenie w każdym powiecie ostatecznego kształtu sieci dróg powiatowych. Obowiązujący obecnie przepis to art. 15, pkt 5 ustawy z 21 stycznia 2000 roku o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej.

Po wprowadzeniu na bazie powyższych przepisów odpowiednich korekt w sieci drogowej, powiaty przystępują obecnie do przejmowania majątku drogowego, tj. gruntów zajętych pod drogi, niekiedy za odszkodowaniem z uwagi na prawne komplikacje kwestii własnościowych. Może ono potrwać dłużej niż określił to ustawodawca w art. 73 , z 13 października 1998 roku, przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, tj. do 31 grudnia 2005 roku. Art. 73 mówi, że wszystkie tereny znajdujące się w pasie drogowym z mocy prawa przechodzą na własność Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu. Jak wynika z rozeznania zarządów dróg będzie to operacja nie tylko długotrwała ale i kosztowna. Pochłonie niemałą część subwencji drogowej.

Rozdział IV

Rola samorządu terytorialnego w administrowaniu siecią drogową .

1. Charakterystyka układu komunikacyjnego Legnicy

Legnica jest stolicą powiatu, jednym z centrów zagłębia miedziowego, ważnym ośrodkiem administracyjnym, kulturalnym a także atrakcyjnym celem turystycznym z bogatą historią sięgającą VIII wieku. Położenie miasta - przy tradycyjnych szlakach handlowych - sprzyjało dawniej jego intensywnemu rozwojowi. Ustanowienie Legnicy siedzibą władz wojewódzkich, jak coraz większe docenianie jej walorów turystycznych, możliwości rozwoju przemysłu miedziowego - spowodowało szybki wzrost miasta. Legnica jest obecnie, po przeprowadzonej reformie administracyjnej kraju, powiatem i będzie nadal utrzymywana wysoka ranga miasta w obsłudze regionu.

Podstawowy układ komunikacyjny Legnicy jest dość ubogi, rozbudowywał się - jak większość układów miast historycznych - w sposób żywiołowy (pomijając same początki powstania miasta). Jego model można określić jako promienisty. Wszystkie istotne połączenia komunikacyjne - tak zewnętrzne, jak i miejskie krótszego zasięgu obciążają ścisłe zabytkowe centrum miasta. Przyczyną jest brak w miarę wygodnych połączeń poprzecznych, które umożliwiłyby realizacje celów podróży z pominięciem śródmieścia - ruch kanalizuje się w centrum, powodując zbędne przegęszczenie i tym samym wydłużając tak czas, jak i drogę podróży.

Legnica pełni istotną rolę jako węzeł drogowy sieci dróg krajowych. Na ten węzeł składają się dwie drogi krajowe ( droga krajowa nr 3 i autostrada A-4 ) węzeł uzupełnia droga krajowa o znaczeniu regionalnym ( nr 94 ) oraz droga wojewódzka nr 364. Uzupełnieniem w/w dróg jest sieć dróg powiatowych i gminnych.

Znaczenie Legnicy jako węzła drogowego wyznaczają trzy podstawowe czynniki :

- korzystne położenie miasta w stosunku do autostrady A - 4 ,

• przebiegająca przez miasto droga krajowa nr 3, i nr 94,

• bliskość zachodniej strefy nadgranicznej.

Ogółem w granicach miasta jest 18,5 km dróg krajowych, 6,1 km dróg wojewódzkich, 49 km dróg powiatowych oraz 170 km dróg gminnych. Podstawowy szkielet układu komunikacyjnego tworzą ciągi dróg krajowych, opierając się o obwodnicę wewnątrzmiejską okalającą zespół staromiejski oraz system ulic doprowadzający ruch do tej obwodnicy. Najważniejsze z nich to ulice Wrocławska - Czarnieckiego - Kartuska, Poznańska - Leszczyńska-Głogowska, Chojnowska, Złotoryjska, Jaworzyńska. Tworzą one układ promienisty i biegną historycznie ukształtowanymi trasami przez gęsto zabudowane rejony śródmiejskie.

Konieczność rozwiązania problemów komunikacyjnych i związanych z tym zmniejszeniem zagrożeń komunikacyjnych zaistniała już na etapie opracowania planu zagospodarowania przestrzennego miasta w 1977 r. w którym określono przebieg głównych obwodnic miasta, w tym obwodnicy zachodniej - drogi krajowej nr 3 oraz Drogi Południowej stanowiącej alternatywne połączenie osiedli mieszkaniowych Piekary, Kopernik z przemysłową częścią miasta.

Obecnie w ramach „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Legnica” opracowywane jest studium komunikacyjne, które stanowić będzie podstawowy szkielet przyszłego rozwoju naszego miasta albowiem to obsługa komunikacyjna terenu stanowi o jego atrakcyjności.

Niemniej główne kierunki rozwoju sieci drogowej określone w 1994 r. w planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego miasta Legnicy winny być utrzymane.

Do głównych wad układu komunikacyjnego Legnicy należą :

• uboga sieć dróg i ulic o parametrach technicznych dostosowanych do hierarchii funkcjonalnej,

• niskie parametry techniczne dróg łączna długość ulic o nawierzchni gruntowej wynosi 63 km,

• duża gęstość pojazdów,

• brak tras przeznaczonych dla ruchu tranzytowego,

• brak właściwych wewnętrznych powiązań drogowych,

• nienormatywne skrajnie drogowe wiaduktów,

• nienormatywna nośność obiektów mostowych,

• niedostateczna ilość ścieżek rowerowych,

Znaczącym elementem komplikującym płynność ruchu jest niezadowalający stan techniczny nawierzchni ulic i chodników.

Większość ulic wymaga pilnych remontów kapitalnych z powodu wyeksploatowania przede wszystkim ich nawierzchni. Powierzchnie remontowe na poszczególnych ulicach przekraczają obecnie 30 % ich całkowitej powierzchni.

Fakt stale rosnącego natężenia ruchu pojazdów i przeciążenia tonażowego nawierzchni ( ruch tranzytowy przez miasto ) również przyspieszył ich zużycie.

Przez wiele lat nakłady na drogownictwo wyraźnie odbiegały od potrzeb. Na remonty i odnowy nawierzchni nie przekraczały one 20 % niezbędnych środków finansowych. Trudności te spowodowały powstanie bardzo dużych zaległości. Obecnie środki finansowe pochodzą z odpisów od akcyzy paliwowej i miasto otrzymuje je w ramach subwencji ogólnej (drogi gminne) i subwencji drogowej (drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe). Subwencja ta w latach 1999 i 2000 przekazywana była w wysokościach około 5 mln. złotych. Planowana na 2001 r subwencja w wysokości 6,420 mln. zł została zmniejszona przez Ministra Finansów o prawie 280 tys. zł. Zarządca dróg pozyskuje także środki z opłat za zajęcie pasa drogowego.

W celu zahamowania degradacji infrastruktury drogowej niezbędne jest podjęcie działań zmierzających do :

• zakończenia budowy obwodnicy zachodniej miasta,

• budowy zbiorczej drogi południowej wraz z przeprawa mostową ,

• wykonanie remontów kapitalnych obiektów mostowych, przepustów i kładek nadziemnych,

• budowy dodatkowych sygnalizacji świetlnych,

• budowy ścieżek rowerowych,

• modernizacji dróg głównych i lokalnych z budową zatok autobusowych,

• znacznego zwiększenia zakresu modernizacji i wymiany oświetlenia ulicznego,

• znacznego zwiększenia nakładów finansowych na utrzymanie bieżące dróg i obiektów inżynierskich.

2. Zarządzanie drogami publicznymi w mieście

Funkcję zarządcy dróg działającego w Legnicy; w mieście na prawach powiatu, wykonuje w imieniu Zarządu Miasta , Zarząd Dróg Miejskich.

Zarząd Dróg Miejskich w Legnicy powstał z dniem 1 kwietnia 1994r. mocą Uchwały Nr LV/393/94 Rady Miejskiej w Legnicy z dnia 24 stycznia 1994r., jako zakład budżetowy. Z dniem 1 stycznia 1996r. wg uchwały nr XX/154/95 Rady Miejskiej został przekształcony w jednostkę budżetową wyodrębnioną organizacyjnie ze struktur gminy, działającej w jej imieniu i na jej rzecz i w takiej formie funkcjonuje obecnie.

Siedziba Zarządu mieści się w Legnicy przy ul. Mickiewicza 2.

W jednostce zatrudnionych jest 21 osób zorganizowanych w trzech działach : technicznym, administracyjnym, finansowym.

Organami sprawującymi nadzór nad działalnością Zarządu są Zarząd Miasta Legnicy i Rada Miejska Legnicy.

Uchwałą Nr 1383/96 Zarządu Miasta Legnicy z dnia 28.08.1996r. nadano statut Zarządowi Dróg Miejskich w Legnicy, na podstawie art. 47 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym ( Dz. U. z 1996 r Nr 13 poz. 74 ze zmianami ).

Podstawą prawną działania Zarządu Dróg Miejskich jest :

1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1996 r Nr 13 poz.74.).

2. Ustawa z dnia 26 listopada 1998r o finansach publicznych ( Dz. U. Nr 155 poz. 1014 ).

3. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 08.05.1991r. w sprawie środków specjalnych jednostek budżetowych (Dz. U. nr 42 poz.184 z późniejszymi zmianami).

4. Uchwała nr XX/154/95 Rady Miejskiej w Legnicy z dnia 11.12.1995r. w sprawie przekształcenia zakładu budżetowego pod nazwą Zarząd Dróg Miejskich w Legnicy.

5. Ustawa z dnia 13 października 1998 r przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną ( Dz. U. Nr 133 poz. 872 ).

6. Ustawa z dnia 21 marca 1985 r o drogach publicznych ( Dz. U. Nr 14 poz. 60 z późniejszymi zmianami ).

7. Pełnomocnictw nadanych dyrektorowi Zarządu przez Radę i Zarząd Miasta Legnicy.

Przedmiotem działania Zarządu jest:

1. Zarządzanie drogami ( krajowymi, wojewódzkimi, powiatowymi i gminnymi z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych ),w granicach administracyjnych Legnicy, miasta o statusie miasta na prawach powiatu.

2. Wykonywanie innych zadań zleconych przez organy gminy, w tym zadań z zakresu administracji publicznej, pod warunkiem zapewnienia środków finansowych.

Uchwałą Zarządu Miasta nr 381/ 95 z dnia 8 lutego 1995 r. rozszerzono zakres działania ZDM o remonty kapitalne i eksploatację oświetlenia ulicznego w mieście

Do zakresu działania Zarządu należą zadania związane z budową, modernizacją, utrzymaniem i ochroną dróg, a w szczególności :

• opracowywanie projektów planów modernizacji rozbudowy układu komunikacyjnego m. Legnicy,

• opracowywanie projektów planów finansowania budowy, modernizacji i remontów, utrzymania i ochrony dróg oraz obiektów mostowych i urządzeń związanych z drogą,(oświetlenie ulic, kanalizacja deszczowa, sygnalizacja uliczna, oznakowanie, tereny zielone),

• pełnienie funkcji inwestora tj. samodzielne organizowanie prowadzenia modernizacji, remontów, utrzymania dróg, obiektów inżynierskich, terenów zielonych i urządzeń zabezpieczających ruch oraz innych urządzeń związanych z drogą (oświetlenie, kanalizacja deszczowa)

• zapewnienie ochrony dróg, przeciwdziałanie niszczeniu dróg i infrastruktury drogowej,

• realizacja zadań w zakresie inżynierii ruchu,

• przygotowanie infrastruktury drogowej dla potrzeb obronnych oraz wykonywanie innych zadań na rzecz obronności kraju,

• koordynacja robót w pasie drogowym,

• prowadzenie ewidencji dróg i drogowych obiektów mostowych,

• przeprowadzanie okresowych kontroli stanu dróg i obiektów mostowych oraz systematyczne patrolowanie (monitorowanie) dróg, mostów i urządzeń zabezpieczających ruch oraz innych urządzeń związanych z drogą (oświetlenie ,kanalizacja deszczowa),

• odbiory robót zanikowych nie związanych z droga ale prowadzonych w pasie drogowym,

• wykonywanie robót interwencyjnych, robót utrzymaniowych i zabezpieczających,

• utrzymanie i przeprowadzanie remontów kanalizacji deszczowej, wymiana i regulacja włazów i wpustów,

• budowa, modernizacja i utrzymanie oświetlenia ulicznego,

• prowadzenie ewidencji dróg i gromadzenie danych o drogach i ruchu drogowym,

• sporządzanie planów i zasad zimowego utrzymania dróg oraz organizowania, kierowania i prowadzenia prac zimowego utrzymania dróg na terenie m. Legnicy,

• utrzymanie przejezdności dróg w zakresie oznakowania pionowego i poziomego, sygnalizacji świetlnych, tablic informacyjnych, oznakowanie awarii i zdarzeń drogowych,

• utworzenie bezpiecznego systemu komunikacji rowerowej, budowa i modernizacja ścieżek rowerowych,

• przeciwdziałanie niszczeniu dróg przez ich użytkowników,

• przeciwdziałanie niekorzystnym przeobrażeniom środowiska mogącym powstać lub powstającym w następstwie budowy lub utrzymania dróg ,

• wprowadzanie ograniczeń bądź zamykanie dróg i drogowych obiektów mostowych dla ruchu oraz wyznaczanie objazdów, gdy występuje bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa osób lub mienia,

• dokonywanie okresowych pomiarów ruchu drogowego,

• sadzenie, utrzymanie oraz usuwanie drzew i krzewów oraz pielęgnacja zieleni w pasie drogowym poza obszarami zabudowanymi,

• prowadzenie gospodarki gruntami i innymi nieruchomościami pozostającymi w zarządzie organu zarządzającego drogą,

• usuwanie skutków zdarzeń drogowych oraz utrzymanie czystości jezdni, placów i terenów zielonych,

• przygotowanie infrastruktury drogowej dla potrzeb obronnych oraz wykonywanie innych zadań na rzecz obronności kraju,

• prowadzenie czynności urzędowych tj. opiniowanie i uzgadnianie projektów organizacji ruchu, zagospodarowania przestrzennego, tras sieci, lokalizacji inwestycji i rozwiązań komunikacyjnych, oraz wydawanie zezwoleń na zajęcie pasa drogowego, na przejazdy pojazdów ponadnormatywnych i pobieranie opłat i kar pieniężnych,

• uczestniczenie w planowaniu i w działaniach reagowania kryzysowego Miejskiego Komitetu Przeciwpowodziowego jako Zespół ds. Komunikacji i Transportu,

• uczestniczenie w planowaniu i wdrażaniu Powiatowego Planu Reagowania Kryzysowego w zakresie zagrożeń śnieżycami i gołoledzią.

Zarząd jako jednostka budżetowa otrzymuje środki na realizację zadań statutowych zgodnie z planem finansowym uchwalonym w budżecie gminy. Zarząd dysponuje również środkami finansowymi pozabudżetowymi pełniąc obsługę środka specjalnego pod nazwą „Utrzymanie i obsługa ciągów komunikacyjnych oraz oświetlenia ulicznego w ciągach ulic na terenie miasta Legnicy” utworzonego zarządzeniem nr 1/96 z dnia 31 stycznia 1996 r. w sprawie powołania oraz finansowania działalności w formie środka specjalnego w celu rozliczenia dochodów, o których mowa w ustawie z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych oraz innych ilekroć przepisy prawa stanowią o rozliczeniu dochodów w tej formie.

Źródła przychodów środka specjalnego stanowią :

1. opłaty za parkowanie pojazdów samochodowych na drogach,

2. opłaty za zajęcia pasa drogowego,

3. opłaty za umieszczanie w pasie drogowym urządzeń nie związanych z funkcjonowaniem drogi,

4. kary pieniężne pobierane za zajęcia pasa drogowego, bez zezwolenia lub za niedotrzymanie warunków określonych w zezwoleniu ( umowie), oraz inne ilekroć tak stanowią przepisy prawa.

Ze środka specjalnego finansowane jest utrzymanie dróg i urządzeń oświetleniowych, utrzymanie i modernizacja sygnalizacji świetlnej, koszty uzyskania przychodów.

Zarząd Dróg Miejskich zawiera umowy cywilne w trybie ustawy o zamówieniach publicznych oraz wydaje decyzje administracyjne w sprawach określonych ustawą o drogach publicznych.

Od dnia powołania jednostki praca ZDM, oprócz bieżącej oceny przez Zarząd Miasta kontrolowana była 34 razy przez różne jednostki w tym : - 14 razy przez komórki UM, - 2 razy przez UKS i - 2 razy przez kontrolerów NIK. Oprócz zaleceń dot. bieżącego prowadzenia jednostki nie stwierdzono nieprawidłowości.

Zakres samodzielnego działania i odpowiedzialności Zarządu Dróg Miejskich uległ zwiększeniu od 1 stycznia 1999 roku albowiem w wyniku nowego podziału administracyjnego kraju, rozszerzeniu kompetencji samorządów i nowej klasyfikacji dróg, obecnie w imieniu Zarządu Miasta, ZDM zarządza wszystkimi drogami publicznymi znajdującymi się w granicach administracyjnych miasta Legnicy.

Zarząd funkcjonuje na zasadach jednoosobowego kierownictwa, służbowego podporządkowania, podziału uprawnień i obowiązków oraz indywidualnej odpowiedzialności związanej z wykonywaniem zadań i załatwieniem spraw.

Pracą Zarządu kieruje oraz reprezentuje go na zewnątrz dyrektor. Dyrektora zatrudnia i zwalnia z pracy Zarząd Miasta Legnicy Zwierzchnikiem służbowym w stosunku do dyrektora jest resortowy wiceprezydent.

Dyrektor podejmuje samodzielnie decyzje w zakresie ustalonym w planach finansowych i rzeczowych, przyjętych do realizacji zadań budżetowych oraz określonych przepisami prawa pracy dla pracodawców.

W czasie nieobecności dyrektora zastępstwo pełni kierownik działu technicznego - zastępca dyrektora.

Dyrektor wykonuje swoje funkcje przy pomocy kierowników działów. Kierownicy działów działają w ramach udzielonego przez dyrektora umocowania i ponoszą przed dyrektorem odpowiedzialność za podejmowane decyzje.

Organizację wewnętrzną Zarządu określa regulamin organizacyjny nadawany przez dyrektora.

W strukturze organizacyjnej Zarządu wyodrębnia się trzy działy organizacyjne

• Dział techniczny

• Dział finansowo - księgowy

• Dział kadrowo - administracyjny

Każdy z działów posiada określony przez dyrektora zakres kompetencji, w ramach których realizowane są poszczególne funkcje Zarządu.

W ramach poszczególnych działów działają wyodrębnione samodzielne stanowiska pracy. Pracownicy zajmujący samodzielne stanowiska odpowiedzialni są za realizację przypisanych im zadań bezpośrednio przed kierownikami swoich działów.

Zakres obowiązków i uprawnień kierowników działów ustala dyrektor. Zakres czynności, uprawnień i odpowiedzialności poszczególnych pracowników w dziale, ustalają kierownicy działów.

Dyrektor odpowiada za całokształt działalności Zarządu i sprawuje nadzór za pośrednictwem kierowników działów bezpośrednio mu podległych.

Bezpośrednio podlegli pracownicy to:

• kierownik działu technicznego - zastępca dyrektora

• kierownik działu finansowo - księgowego - główny księgowy

• kierownik działu kadrowo - administracyjnego

• radca prawny

Dział techniczny prowadzi sprawy związane z realizacją zadań zarządcy dróg publicznych miasta na prawach powiatu m.in. sprawy techniczne, koordynuje prowadzone roboty, sprawy organizacji ruchu na drogach oraz nadzoru nad bezpieczeństwem ruchu na tych drogach sprawy z zakresu utrzymania dróg, mostów, gminnych, powiatowych, wojewódzkich i krajowych, ewidencji dróg, sprawy przygotowania infrastruktury drogowej dla potrzeb obronnych oraz wykonywania innych zadań na rzecz obrony cywilnej, sprawy rozpatrywania skarg i wniosków obywateli według właściwości, sprawy przygotowania projektów planu rzeczowo - finansowego robót na dany rok i lata następne, sprawy przygotowania właściwych ocen, analiz, informacji, sprawozdań oraz innych dokumentów dla Zarządu Miasta i prezydenta miasta a także dla Rady Miejskiej.

Do realizacji powyższych zadań wyodrębnione zostały następujące stanowiska :

• kierownika działu technicznego - zastępcy dyrektora

• inspektora nadzoru robót drogowych / dwa stanowiska

• inspektora nadzoru robót mostowych

• inspektora nadzoru ds. elektrycznych

• inspektora nadzoru organizacji ruchu

• specjalisty ds. ewidencji dróg i obiektów mostowych

• specjalisty ds. analiz, organizacji ruchu i wypadkowości

• specjalisty ds. przygotowania dokumentacji, uzgodnień i czynności terenowo - prawnych

• specjalisty ds. umów i przetargów

• inspektora ds. utrzymania dróg i zieleni

Kontrola wewnętrzna , której podlega ZDM.

W celu kontroli wydatków dokonywanych ze środków publicznych, oceny celowości wydatków, prezydent miasta Legnicy ustalił procedury w tym zakresie postanowieniem nr 69/2001 z dnia 5 czerwca 2001 r.

Celem kontroli jest dostarczenie informacji niezbędnych do pełnienia nadzoru w zakresie gospodarowania środkami publicznymi pod względem legalności, celowości i gospodarności.

Legalność gospodarowania środkami publicznymi oznacza ścisłe przestrzeganie wymogów formalno - prawnych wynikających z obowiązujących procedur oraz przepisów prawnych regulujących gospodarkę środkami publicznymi.

Celowość oznacza takie gospodarowanie środkami publicznymi oraz podejmowanie takich decyzji gospodarczych, które przy uwzględnieniu wskazanych wyżej kryteriów legalności i gospodarności są bezwzględne i pozostają w bezpośrednim związku z realizacją statutowych zadań jednostki.

Kontrola wewnętrzna sprawowana jest w postaci :

1. Kontroli wstępnej, której celem jest zapobieganie nielegalnym i niepożądanym działaniom. Zakres przedmiotowy kontroli wstępnej obejmuje projekty planów finansowych, umów, zamierzeń związanych z zaciąganiem zobowiązań i wydatkowaniem środków publicznych.

2. Kontroli bieżącej polegającej na badaniu przebiegu operacji gospodarczych w toku ich wykonywania. Celem kontroli bieżącej jest ustalenie czy operacje gospodarcze przebiegają zgodnie z obowiązującymi procedurami i zmierzają do założonych efektów. Kontrola bieżąca obejmuje również stany faktyczne majątku, jego zabezpieczenie oraz zgodność z danymi wynikającymi z ewidencji.

3. Kontroli następnej, tj. porównania czynności już dokonanych z wzorem wynikającym z funkcjonowania kryteriów celowości, gospodarności i legalności.

Kontrola wstępna i bieżąca ma charakter kontroli funkcjonalnej, a kontrola następna - instytucjonalnej.

Kontrolę w urzędzie sprawują :

1. prezydent miasta, wiceprezydenci miasta, etatowi członkowie zarządu miasta, sekretarz miasta, dyrektorzy wydziałów,

2. skarbnik miasta oraz Wydział Nadzoru, Spraw Osobowych i Informacji - w zakresie przyznanych im uprawnień.

Kontrola bieżąca dotyczy dokumentów i stanu faktycznego majątku i obejmuje :

1. wydatki bieżące w tym:

1. wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń,

2. zakupy towarów i usług,

3. pozostałe wydatki,

2. wydatki majątkowe.

Kontrola dokumentów jest kontrolą merytoryczna, formalną i rachunkową.

Kontrola merytoryczna polega na ustaleniu czy dane zawarte w kontrolowanym dokumencie są zgodne ze stanem rzeczywistym, czy dokumenty odzwierciedlają operacje gospodarcze, czy operacja gospodarcza była celowa i odpowiada kryteriom gospodarności.

Kontrola formalna polega na ustaleniu czy dany dokument odzwierciedla legalną operację gospodarczą, czy wystawiony został przez właściwe jednostki w sposób prawidłowy i czy zawiera cechy prawidłowego dowodu.

Kontrola rachunkowa polega na ustaleniu czy dane zawarte w dokumencie nie zawierają błędów arytmetycznych.

Kontrolę merytoryczną sprawują dyrektorzy wydziałów lub upoważnieni pracownicy, a kontrolę formalną i rachunkową kierownicy referatów i upoważnieni pracownicy Wydziału Finansowego.

3. Postępowanie w sprawach określonych ustawą o drogach publicznych

Sprawy określone w ustawie o drogach publicznych zarządca drogi rozstrzyga w drodze decyzji administracyjnej lub w drodze postanowienia, jeżeli decyzję ostateczną w tej sprawie podejmuje inny organ. Przy wydawaniu decyzji lub postanowień stosuje się odpowiednie przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego ( j. t. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071).

3.1 Tryb postępowania w sprawach zajęcie pasa drogowego i umieszczenia w nim urządzeń nie związanych swą funkcją z drogą

W powyższych sprawach zarządca drogi wydaje decyzję na podstawie stosownych art. Ustawy o drogach publicznych tj. art.40 ust. 1,4 i 6 ustawy oraz § 8 rozporządzenia w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o drogach (zajęcie pasa) lub art.39 ust.3 i art.40 ust 4 (umieszczenie) oraz art. 104 kpa.

3.1.1. Wszczęcie postępowania.

Postępowanie w sprawie wydania zezwolenia na zajęcie pasa drogowego lub na umieszczenie w nim urządzenia obcego wszczyna się na wniosek strony. Stroną postępowania jest podmiot zajmujący pas drogowy w wymienionym we wniosku celu to jest ten, na czyją rzecz zajęcie następuje. Nie będzie stroną postępowania (a tym samym adresatem decyzji) projektant lub wykonawca robót, chyba, że podmioty te legitymują się pełnomocnictwem. Wtedy obowiązek doręczenia decyzji obejmuje także pełnomocnika.

Datą wszczęcia postępowania jest dzień wpływu wniosku do zarządu drogi. O wszczęciu postępowania należy powiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie. W szczególności stroną w sprawie postępowania o wydanie zezwolenia na zajęcie pasa lub na umieszczenie w nim urządzeń może być właściciel lub użytkownik gruntów przyległych do drogi.

3.1.2. Badanie wniosku poprzedzające podjęcie czynności przez zarządcę drogi

Przed rozstrzygnięciem merytorycznym powinno nastąpić formalne badanie wniosku, które polega na ustaleniu :

1. czy zarządca dróg jest rzeczowo (instancyjnie) i miejscowo właściwy do orzekania w danej sprawie. Jeżeli zarządca uzna, że nie jest właściwy w sprawie powinien niezwłocznie przekazać wniosek do zarządu właściwego, zawiadamiając o tym wnioskodawcę (art. 65 k.p.a. )

2. czy w danej sprawie nie zachodzą przesłanki do wyłączenia konkretnego pracownika lub całego zarządu jako organu administracji od udziału w postępowaniu

3. czy nie toczy się już w tej samej sprawie postępowanie wszczęte przez ten sam podmiot, lub czy dana sprawa nie została już rozstrzygnięta inną decyzją ostateczną, albo podmiot żądający wydania zezwolenia nie jest stroną w sprawie. Jeżeli uzyskamy odpowiedź twierdzącą należy wydać decyzję o umorzeniu postępowania na podst. art. 105 § 1 k.p.a.

4. czy wniosek o wszczęcie postępowania czyni zadość obowiązującym przepisom tj.

5. czy został jasno sformułowany, czy zostały załączone wszystkie dokumenty potrzebne do jego rozpatrzenia. W razie stwierdzenia braków należy wezwać wnoszącego podanie o ich usunięcie w terminie 7 - dniowym z pouczeniem, że nie usunięcie ww. braków spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania (art. 64 k.p.a.)

3.1.3 Postępowanie wyjaśniające

W toku postępowania zarząd dróg podejmując konieczne czynności wyjaśniające może przeprowadzać dowody z dokumentów, zeznań świadków, opinii biegłych i oględzin. Każda podejmowana czynność winna być ujęta w protokóle. Strona a także jej pełnomocnik, o ile został ustanowiony, winni być pisemnie zawiadamiani o miejscu i terminie przeprowadzenia ww. dowodów przynajmniej z siedmiodniowym wyprzedzeniem. Jeżeli strona wykaże się ważnym interesem może żądać wydania jej uwierzytelnionych przez zarządcę dróg odpisów lub uwierzytelnienia odpisów zrobionych przez siebie.

Pominięcie strony w postępowaniu stanowi naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu (art. 10 k.p.a.) i uzasadnia uchylenie decyzji w postępowaniu odwoławczym lub daje podstawę do wznowienia postępowania, gdy decyzja stała się ostateczna.

3.1.4 Wydanie zezwolenia, naliczanie opłat

Po otrzymaniu wymaganych dokumentów i uzgodnień innych organów oraz przeprowadzonych innych niezbędnych dla wyjaśnienia stanu faktycznego czynności (oględzin, wizji lokalnych itp.) zarządca drogi wydaje zezwolenie w postaci decyzji administracyjnej.

Decyzja powinna zawierać:

• oznaczenie zarządu dróg,

• oznaczenie strony lub stron,

• powołanie podstawy prawnej tj. przepisów prawa materialnego (odpowiedni art. ustawy o drogach) i prawa proceduralnego (k.p.a.)

• rozstrzygnięcie tj. w przypadku udzielenia zgody na zajęcie pasa określenie celu, terminu i powierzchni zajmowanego odcinka pasa drogowego, sposobu jego zabezpieczenia, warunków przywrócenia do stanu poprzedniego, warunków usuwania wad technicznych robót wykonanych w pasie drogowym w ciągu roku od udostępnienia tego pasa,

• wysokość opłaty, termin i sposób jej uiszczenia,

• uzasadnienie faktyczne i prawne rozstrzygnięcia, obejmujące wskazanie faktów i dowodów, na których wydający decyzje się oparł oraz ewentualnych przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności (jeżeli decyzja jest zgodna w całości z żądaniem strony można odstąpić od jej uzasadnienia),

• wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem treści właściwych przepisów prawa,

• pouczenie o prawie wniesienia odwołania od decyzji w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania do organu II instancji za pośrednictwem zarządcy drogi. To jest bardzo ważne i dlatego decyzje należy wysyłać za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

• Podpis zarządcy drogi lub upoważnionej przez niego osoby (zgodnie z art. 21 ust. 1 a ustawy o drogach publicznych zarządca drogi może upoważnić pracowników, odpowiednio : urzędu marszałkowskiego, urzędu miasta stołecznego Warszawy lub gminy albo pracowników jednostki organizacyjnej będącej zarządem drogi do załatwiania spraw w jego imieniu, w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydania decyzji administracyjnych.

W decyzji zezwalającej na zajęcie pasa drogowego lub na umieszczenie w nim urządzeń obcych należy podać wysokość należnych opłat.

3.1.5. Czynności podejmowane przez zarządcę drogi w przypadku wniesienia odwołania, zmiana decyzji przez zarządcę

W przypadku wniesienia przez stronę odwołania zarządca drogi, jeżeli jest organem I - szej instancji zobowiązany jest ustalić, czy strona zachował 14 - dniowy termin. Przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia doręczenia decyzji. Dla zachowania przez stronę terminu decydujące znaczenie ma data na tzw. „zwrotce” z podpisem strony, a w przypadku złożenia odwołania w siedzibie zarządcy drogi data lub stempel na odwołaniu potwierdzona podpisem właściwego pracownika.

Jeżeli strona nie zachowała terminu lub złożyła wniosek o jego przywrócenie wraz z odwołaniem od decyzji należy przesłać całość akt sprawy do organu II instancji wraz ze swoim stanowiskiem dotyczącym zarzutów podniesionych przez stronę.

Stwierdzenia uchybienia terminu, przywrócenia terminu lub odmowy jego przywrócenia dokonuje organ II instancji w drodze postanowienia, na które przysługuje skarga do NSA.

Art. 132 k.p.a. daje możliwość organowi I-szej instancji zmiany wydanej przez siebie decyzji bez przesyłania odwołania do organu odwoławczego, o ile organ uzna odwołanie w całości za zasadne. Zgodnie z zasadą trwałości decyzji skorzystanie z art. 132 k.p.a. jest możliwe tylko w przypadku wniesienia odwołania. Termin dla zmiany decyzji w tym trybie wynosi 7 dni od dnia otrzymania odwołania. Od nowej decyzji służy stronie odwołanie do organu II instancji.

Decyzja organu II instancji jest decyzją ostateczną, co oznacza, że został wyczerpany tok instancji w danej sprawie.

Od decyzji ostatecznej stronie służy prawo do wniesienia skargi bezpośrednio do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji organu II instancji.

Zarządcy drogi nie przysługuje prawo wniesienia skargi na decyzję organu II instancji ponieważ nie jest on stroną w sprawie, a organem wykonującym w przysługującym mu zakresie zadania o charakterze władczym.

Wniesienie skargi na decyzję ostateczną nie wstrzymuje wykonania decyzji, jednak organ II instancji może z urzędu lub na wniosek skarżącego wstrzymać wykonanie decyzji. O wstrzymaniu wykonania decyzji może orzec NSA w trybie postanowienia. Jeżeli organ II instancji nie przedstawi NSA odpowiedzi na skargę wraz z aktami sprawy w terminie 30 dnia od daty jej doręczenia przez ten Sąd, wstrzymanie wykonania decyzji następuje z mocy prawa.

3.2. Tryb postępowania w przypadku zajęcia pasa drogowego lub umieszczenia w nim urządzenia obcego bez zezwolenia zarządu drogi

W razie stwierdzenia zajęcia pasa drogowego bez wymaganego zezwolenia zarządca drogi wszczyna postępowanie z urzędu. Data wszczęcia tego postępowania jest dzień podjęcia pierwszej czynności, o której powiadomiono stronę. Czynnością tą może być pisemne zawiadomienie strony o wszczęciu postępowania, lub o terminie przeprowadzenia wizji w terenie. Postępowanie kończy się decyzją o przywróceniu pasa do stanu poprzedniego na podstawie art. 36 ustawy o drogach i naliczeniu kary na podstawie art. 40 ust. 4 Decyzja podlega wykonaniu, gdy stanie się ostateczna tj. gdy strona nie wniesie na nią odwołania, lub gdy organ II instancji utrzyma ją w mocy. W przypadkach, gdy zajęcie pasa stwarza wyjątkowe zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego można decyzji nadać rygor natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 108 k.p.a.

Podobny tryb postępowania obowiązuje w przypadku umieszczenia w pasie drogowym urządzenia obcego, obiektu handlowego lub usługowego albo reklamy, z tym wyjątkiem, że zarządca drogi po wydaniu decyzji o przywróceniu pasa drogowego do stanu poprzedniego powinien skierować wniosek do organu właściwego do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, który jest również organem właściwym do wydania decyzji nakazującej rozbiórkę o dokonanej samowoli budowlanej.

3.2.1. Ustalenie powierzchni i okresu zajęcia pasa

Za podstawę do naliczania kary bierze się okres od dnia udokumentowanego zajęcia pasa drogowego do daty wydania decyzji.

Obszar zajęcia ustala się podczas wizji lokalnej, o której należy powiadomić stronę i jej pełnomocnika, jeżeli został ustanowiony, co najmniej na 7 dni przed planowanym terminem wizji. Zawiadomienie o terminie wizji lokalnej wysyła się za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

3.2.2. Ustalanie wysokości opłat karnych

Za zajęcie pasa drogowego oraz za umieszczenie w nim urządzenia obcego, bez zezwolenia zarządcy drogi pobierane są opłaty karne w wysokości określonej w § 11 rozporządzenia o warunkach wykonywania niektórych przepisów ustawy o drogach.

4. Pobieranie opłaty skarbowej

Od 1 stycznia 2001 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 września 2000r opłacie skarbowej ( Dz. U. Nr 86, poz.960).

Zgodnie z art. 3 tej ustawy opłacie skarbowej nie podlegają podania i załączniki do podań, czynności urzędowe, zaświadczenia oraz zezwolenia, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów podlegają one innym opłatom publicznoprawnym lub są od tych opłat zwolnione.

Brzmienie tego artykułu tym tylko się różni od art. 2 poprzedniej ustawy, że zwolnienie z opłat skarbowych obejmuje wszystkie zezwolenia, które na podstawie innych przepisów szczegółowych podlegają innym opłatom publicznoprawnym, a nie jak było w poprzedniej ustawie tylko opłatom na rzecz państwa.

W związku z powyższym resort transportu wychodził z założenia, że dotychczasowa interpretacja Ministerstwa Finansów na podstawie której nie pobierało się opłat za zezwolenia na przejazdy ponadnormatywne, na zajęcie pasa drogowego w celu prowadzenia robót i umieszczania obiektów i urządzeń nie związanych z gospodarką drogową jest nadal aktualna.

Jednak obecnie przedstawiona interpretacja Ministerstwa Finansów różni się od poprzedniej, a mianowicie Minister Finansów jest zdania, że opłaty, które pobiera zarządca drogi na podstawie art.13 ust. 2 pkt 3 i 2a oraz 40 ust. 4 są opłatami za określone czynności (przejazd pojazdu nienormatywnego, zajęcie pasa drogowego, umieszczanie w nim obiektów i urządzeń nie związanych z gospodarką drogową), a nie za wydanie zezwolenia na wykonanie tych czynności, a więc w tym przypadku należy pobrać opłatę skarbową w wysokości 76 zł .

5. Postępowanie egzekucyjne

Jeżeli strona nie wywiązała się z obowiązku określonego w decyzji, po upływie terminu jego wykonania zarządca drogi wszczyna postępowanie egzekucyjne i to zarówno, gdy nie został wykonany obowiązek o charakterze pieniężnym (nie została zapłacona opłata karna) jak i nie pieniężnym (nie przywrócono pasa drogowego do stanu poprzedniego np. nie usunięto reklamy z pasa drogowego). Przy wszczęciu postępowania egzekucyjnego należy stosować przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ( j. t. 1991r.Nr 36, poz.161 z późniejszymi zmianami).

Postępowanie egzekucyjne rozpoczyna się od przesłania zobowiązanemu pisemnego upomnienia, wzywającego do wykonania w określonym terminie obowiązku nałożonego uprawomocnioną decyzją, z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Dodatkowy termin powinien być realny, tzn. taki żeby przy zastosowaniu obiektywnych przesłanek było możliwe wykonanie obowiązku wynikającego z decyzji. W stosunku do zobowiązań pieniężnych termin ten wynosi 7 dni, natomiast w stosunku do zobowiązań niepieniężnych jest uzależniony od zakresu robót, które należy wykonać, aby przywrócić pas drogowy do stanu poprzedniego. Upomnienie przesyła się zobowiązanemu za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

Po bezskutecznym upływie terminu wyznaczonego w upomnieniu zarządca drogi wystawia tytuł wykonawczy, który powinien zawierać dane wymagane art. 27 ustawy, w tym m. in. :

• treść obowiązku będącego przedmiotem egzekucji (należy dokładnie podać na czym ten obowiązek polega),

• podstawę prawną tego obowiązku (odpowiedni artykuł ustawy o drogach publicznych, na podstawie którego wydano decyzję administracyjną, oraz odpowiedni przepis ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji),

• stwierdzenie, że jest on wykonalny.

Tytuł wykonawczy powinien być zaopatrzony w klauzulę o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej. Klauzula ta oznacza, że organ egzekucyjny (naczelnik urzędu skarbowego lub zarządca dróg) sprawdził, że tytuł wykonawczy odpowiada wymogom określonym w art. 27 ustawy , a przede wszystkim, że w danym przypadku dopuszczalna jest egzekucja administracyjna.

Przy egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym klauzulę wystawia naczelnik urzędu skarbowego, natomiast przy obowiązkach o charakterze niepieniężnym zarządca drogi w sprawach o naruszenie pasa drogowego oraz właściwy organ nadzoru budowlanego w przypadku samowoli budowlanej (umieszczenia obiektu budowlanego w pasie drogowym bez zezwolenia).

Zgodnie z art.117 ww. ustawy można wszcząć postępowanie egzekucyjne bez wystawiania tytułu wykonawczego, jeżeli zwłoka w wykonywaniu obowiązku groziłaby niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia ludzkiego lub wymaga tego szczególny interes społeczny.

Wraz z tytułem wykonawczym organ egzekucyjny doręcza zobowiązanemu postanowienie o zastosowaniu środka egzekucyjnego

Dalsze postępowanie egzekucyjne obowiązków pieniężnych prowadzi naczelnik urzędu skarbowego, natomiast egzekucje o charakterze niepieniężnym prowadzi zarządca drogi. W przypadku usunięcia reklamy z pasa drogowego będzie to wykonanie zastępcze.

W celu wykonania zastępczego zarząd dróg po wręczeniu postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego, w którym powiadamia zobowiązanego, że obowiązek objęty tytułem wykonawczym będzie wykonany zastępczo przez inną osobę na koszt i niebezpieczeństwo zobowiązanego może przystąpić do samej czynności przywrócenia pasa drogowego do stanu poprzedniego. Wydając postanowienie w sprawie wykonania zastępczego zarządca drogi powinien wskazać kto będzie wykonywał czynności objęte egzekucją. Zarządca drogi może je zlecić innemu podmiotowi lub wykonywać we własnym zakresie, wskazują to w postanowieniu.

Po zakończeniu czynności egzekucyjnych w drodze wykonania zastępczego zarządca dróg zawiadamia zobowiązanego doręczając mu wykaz kosztów wykonania zastępczego. Wzywa go również do uiszczenia, w wyznaczonym terminie odpowiedniej kwoty na pokrycie kosztów, z uprzedzeniem że w przypadku nie uiszczenia tej kwoty w wyznaczonym terminie zostanie ona ściągnięta w trybie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych. Powyższe zawiadomienie nie ma formy postanowienia i w związku z tym nie przysługuje mu żaden środek odwoławczy.

6. Stanowisko NSA co do zakresu stosowania przepisu art. 39 ust.3 ustawy o drogach publicznych

Dla precyzyjnego ustalenia w jakich sytuacjach normy z przepisów ustawy, znajdują zastosowanie konieczne jest ustalenie normatywnej treści zwrotu : pas drogowy. Ona jest przyczyną kontrowersji narosłych wokół zezwoleń i opłat.

Ustawa określa granice pasa drogowego w poziomie, natomiast nie określa go w pionie. Jednak ze względu na bezpośrednie oddziaływanie reklam lub innych budowli np. gazociągów i ich negatywny wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego, umieszczanie ich powyżej skrajni powinno być traktowane tak jak umieszczanie w pasie drogowym.

Podstawą prawną do takiej interpretacji granicy pasa drogowego jest art. 143 kodeksu cywilnego, który stanowi :

„Art. 143. W granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Przepis ten nie uchybia przepisom regulującym prawa do wód.”

Podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny stwierdzając w uzasadnieniu do wyroku z dnia 29 marca 1999 r. (sygn. Akt II S.A. 195/99), że pas drogowy sięga tak wysoko w pionie jak wymaga tego bezpieczeństwo ruchu drogowego.

Natomiast w dniu 19 czerwca 2000r. NSA w pięcioosobowym składzie podjął dwie uchwały (sygn. akt OPK 2/00 i 3/00). Udziela odpowiedzi na następujące pytanie prawne przedstawione przez jedno z samorządowych kolegiów odwoławczych: „ Czy droga lub pas drogowy jako wydzielony pas terenu w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 o drogach publicznych... obejmuje płaszczyznę gruntu, czy płaszczyznę gruntu pasa drogowego wraz z przestrzenią nad tym pasem ?”. Zdaniem NSA : „ W sprawach dotyczących umieszczania reklam w pasie drogowym, pas drogowy (droga) jako wydzielony pas terenu w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy , obejmuje płaszczyznę gruntu pasa drogowego wraz z przestrzenią nad tym pasem.”

W sprawie, w której NSA podjął uchwałę OPK 2/00, że umieszczenie tablic reklamowych na wiatach i zadaszeniach przystanków autobusowych zlokalizowanych w pasach drogowych wymaga zezwolenia, gdyż zdaniem NSA - w takiej sytuacji pas drogowy obejmuje poza płaszczyzną gruntu także przestrzeń nad nią i pod nią tak wysoko i głęboko jak pozwala na to społeczno - gospodarcze przeznaczenie gruntu.

Podobne stanowisko zajął NSA w drugiej z uchwał z dnia 19 czerwca 2000r. OPK 3/00, w której udzielał na pytanie prawne przedstawione przez to samo samorządowe kolegium odwoławcze, dotyczące ustalenia, czy zawieszenie reklamy na wiadukcie nad drogą krajową, którym biegnie droga wewnętrzna stanowi umieszczenie reklamy w pasie drogowym (o obu uchwałach informowała prasa - „Rzeczypospolita” z dnia 20 czerwca 2000 r.)

7. Charakter opłat za zajęcie pasa drogowego i umieszczenie w nim urządzeń nie związanych z funkcjonowaniem dróg

Opłaty za zajęcie pasa drogowego oraz za umieszczanie w nim urządzeń nie związanych z funkcjonowaniem drogi stanowią ekwiwalent za korzystanie z rzeczy publicznej powszechnego użytku, jakimi są drogi publiczne. Tradycyjnie korzystanie z tego rodzaju rzeczy publicznych było i w zasadzie nadal jest wolne od opłat

( wyjątki przewiduje art. 13 ust. 2 Ustawy) i nie wymaga żadnego zezwolenia pod warunkiem, że mieści się w granicach korzystania zwykłego .

Zajmowanie pasa drogowego i umieszczanie w nim urządzeń nie związanych z funkcjonowaniem dróg jest przejawem szczególnego, czy jak to się niekiedy określa - wzmocnionego korzystania, na które ustawodawca wymaga zezwolenia i za które żąda uiszczenia opłat.

Pobranie opłaty za umieszczenie w pasie drogowym obiektów i urządzeń nie związanych z funkcjonowaniem dróg ma charakter obowiązkowy. Przepis paragrafu 10 a ust. 1 rozporządzenia stanowi: „ Za umieszczenie w pasie drogowym obiektów handlowych i usługowych oraz reklam ... zarządca drogi pobiera opłatę”

Zatem gdy zostaną spełnione ustawowo określone przesłanki do pobrania opłaty, a więc jeśli ktoś uzyska zezwolenie na umieszczenie w pasie drogowym urządzenia nie związanego z funkcjonowaniem drogi i jeśli skorzysta z tego zezwolenia umieszczając takie urządzenie w pasie drogowym zarządca drogi nie może nie pobrać od niego opłaty z powyższego tytułu. Zaniechania ustalenia opłaty oraz zaniechanie jej pobrania stanowiłoby naruszenie dyscypliny budżetowej.

Zakończenie

Jakie są efekty reformy drogownictwa i czy spełnia ona założone cele?

Reforma zarządzania drogownictwem ma na celu podniesienie efektywności gospodarowania, poprawę stanu technicznego dróg i jego dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej.

Przyjmuje się, że reforma samorządowa i reforma administracji państwa jest również reformą drogownictwa, można powiedzieć, że była to jedynie zmiana „kosmetyczna”. Bo co się istotnie zmieniło?

Zmienił się tylko zarządca drogi. W drogownictwie nadal brakuje jednolitego systemu planowania sieci drogowej, nie ma prawidłowej oceny i diagnozy stanu dróg. Nie zawsze dąży się do stosowania nowoczesnych technologii. To, co dawniej działo się w układzie centralnym, dziś rozłożyło się na wielu zarządców dróg, nie zawsze zajmujących się tym profesjonalnie.

Reforma wprowadziła inny podział środków i wywołała inne, bardziej rozbudowane źródła nacisków na kierunki wydatkowania środków finansowych na zadania z zakresu drogownictwa. Od momentu wejścia reformy, ten kto zajmuje się drogami wojewódzkimi, powiatowymi czy gminnymi, czuje w sprawach modernizacji lub remontu dróg presję radnego, starosty, wójta, a przede wszystkim lokalnej społeczności. Nastąpiła eskalacja żądań i oczekiwań. Co prawda, nawet z punktu widzenia administracji drogowej słusznych, ale nie mających swoich źródeł finansowania. Liczba podmiotów korzystających z subwencji drogowej wzrosła, a tym samym zdekoncentrowany został układ finansowania dróg, gdyż źródło przychodów na ten cel pozostało niezmienione. Dodatkowo subwencja drogowa nie jest dotacją i jej wydatkowanie nie dość, że w wielu regionach realizowane jest w sposób nieprzemyślany to jeszcze na zgoła odmienne cele.

„Konsumowanie” subwencji drogowej na cele administracyjne, oświatowe lub służby zdrowia jest co prawda decyzją samorządu, ale negatywnie wpływa na stan układu drogowego, a przede wszystkim pogłębia dekapitalizację tego sektora gospodarki, który jest elementem napędzającym rozwój regionu poprzez dostępność terenów pod inwestycje.

Dodatkowo, kolejny stopień administracji drogowej spowodował konieczność większego zatrudnienia w tym sektorze, co w znaczący sposób zmniejszyło środki bezpośrednio kierowane na realizację zadań drogowych. W wyniku reformy nastąpił wzrost zatrudnienia w administracji drogowej o co najmniej 20 procent.

Uważam, że drogi w podstawowym układzie, ich utrzymanie i rozwój jest obowiązkiem państwa, za którego realizację odpowiedzialny winien być Minister Infrastruktury. Dlatego też, może należałoby pójść w kierunku takich zmian ustawowych, które wydzielałyby układ dróg strategicznych z punktu widzenia gospodarki kraju, za które odpowiedzialny byłby minister.

Zarządzanie drogami obsługującymi społeczności lokalne mogłoby być powierzone samorządom, z zabezpieczeniem środków na ten cel.

Powołanie Ministerstwa Infrastruktury i powierzenie mu realizacji polityki transportowej państwa stwarza nowe warunki dla rozwoju drogownictwa.

W Ministerstwie Infrastruktury powstanie Departament Dróg Publicznych, który zajmie się porozumiewaniem z samorządami, ustalaniem standardów wszystkich dróg publicznych, nie tylko krajowych, zabieganiem o to by powstała sieć podstawowa dróg o podwyższonych parametrach. Planowane przez resort zmiany nie są reformą lecz uproszczeniem struktur, prowadzącym do zwiększenia aktywności administracji drogowej, ograniczenia wydatków na administrację i przeznaczenia więcej środków na drogi. Normatyw umownie przyjęty w krajach unijnych zakłada, że koszty zarządzania drogami nie powinny przekraczać 15 procent budżetu na drogi. Wprowadzenie zmian wymaga jednak nowelizacji przepisów ustawy o drogach publicznych. W 2002 r. zostaną skonkretyzowane zmiany w ustawie i poddane pod publiczną dyskusję na łamach prasy branżowej.

Już dziś można powiedzieć, że drogowcy samorządowi uważają, że w Ministerstwie Infrastruktury, bądź w jego agendzie powinno powstać centrum koordynujące plany i programy drogowe oraz przepisy techniczne.

Z uwagi na dokonanie się reformy ustrojowej państwa na przełomie lat 1998/99 i aktualne uwarunkowania polityczno - ekonomiczne kraju, nie jest właściwe wprowadzenie kolejnej reorganizacji dotyczącej zarządzania w drogownictwie samorządowym z następujących powodów :

• aktualny model sprawdził się w praktyce,

• zarządzanie jest powiązane z finansowaniem ,

• odpowiedzialność za stan dróg jest związany z właścicielem drogi.

Istnieje potrzeba powołania centrum administracji (archiwizacji i logistyki) drogowej w strukturach Ministra Infrastruktury, którego celem będzie między innymi :

• zbieranie danych o sieci dróg w kraju,

• ustalanie jednolitych standardów utrzymaniowych i innych,

• opracowywania i wdrażania norm i przepisów technicznych w odniesieniu do wszystkich kategorii dróg,

• współdziałania z zarządami dróg różnych szczebli.

Powinno się dokonać zmian w ustawie o drogach publicznych w zakresie dotyczącym zaliczania dróg do poszczególnych kategorii (aktualne zapisy są mało precyzyjne) a następnie zweryfikować obecną sieć dróg.

Taki stan rzeczy, mógłby doprowadzić jednak do zmiany istniejących struktur administracji drogowej. Brak wzajemnego powiązania poszczególnych struktur spowodował bowiem rozbieżność w zakresie celów tych struktur jak również ich decydentów. To co dziś jest najistotniejsze z punktu widzenia zarządcy gminnego, czy powiatowego, nie zawsze jest istotne z punktu widzenia interesu zarządu wojewódzkiego czy GDDP .

Dlatego uważam, że poza zreformowaniem systemu zarządzania drogami na szczeblu centralnym, należy również dostosować struktury regionalne do tego modelu. Model centralny przekształcił Generalną Dyrekcję Dróg Publicznych i Agencję Budowy Autostrad w jedną administrację; Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad powołując jednocześnie Departament Dróg Publicznych w Ministerstwie Infrastruktury z zadaniami, które omówiłam powyżej.

Struktura ta jest jednoznaczna, czytelna i przemyślana z perspektywy zarządcy, ponieważ skupia w jednym ośrodku decyzyjnym zadania dotyczące rozwoju sieci dróg i autostrad, a także ich modernizacji i eksploatacji.

Ważnym zatem jest, by dostosować do tej struktury a przede wszystkim do zadań struktury regionalne. Celowe jest powołanie jedynie dwustopniowego wzajemnie uzupełniającego się organu drogowego.

Byłaby to np. na szczeblu wojewódzkim regionalna dyrekcja dróg administrująca drogami wojewódzkimi, powiatowymi i gminnymi o znaczeniu regionalnym, w układzie zabezpieczającym zrównoważony rozwój województwa za co odpowiedzialna jest samorządowa administracja wojewódzka.

Administratorzy gminni zajmowaliby się jedynie zarządzaniem drogami o znaczeniu lokalnym, gwarantując zabezpieczenie interesów swoich społeczności. Tak dostosowana administracja zdolna byłaby do kumulowania środków finansowych na inwestycje drogowe najistotniejsze z punktu widzenia interesu rozwoju regionu. Również samorządy mogłyby być źródłem finansowania istotnych z ich punktu widzenia inwestycji drogowych, jako dodatkowe źródło finansowania.

Zmiany te nie oznaczają jednak jakiejkolwiek zmiany systemu administracji podstawowej, a jedynie tworzą strukturę zabezpieczającą poprawę rozwoju sieci drogowej, jak również kierunkują środki finansowe przeznaczone na drogi, właśnie na ten cel. Zdejmują dodatkowo obowiązek z administracji powiatowej, tworzenia powiatowej administracji drogowej. Zdjęcie tego obowiązku wydaje się być zasadne, chociażby dlatego, że dochody własne powiatu to jedynie w najlepszym przypadku około 5 % budżetu. Tworzone jedynie z 1% odpisu od podatku od osób fizycznych, zmuszają starostów do wykorzystywania subwencji drogowej na inne cele niż zadania drogowe.

Polska w przededniu wejścia do Unii Europejskiej musi intensyfikować działania na rzecz poprawy stanu technicznego istniejących dróg i autostrad. Poprawie musi ulec również stopień realizacji inwestycji drogowych i autostradowych, a co się z tym wiąże skuteczność zarządzania i administrowania drogami.

Wejście Polski do Unii Europejskiej nie oznacza konieczności utworzenia nowego systemu zarządzania siecią drogową i jej finansowania, gdyż w poszczególnych krajach Unii zachowano indywidualne rozwiązania w tym zakresie.

Opierając się na doświadczeniach państw Unii należy dążyć do stabilnego systemu finansowania dróg w Polsce uznając, że finansowanie dróg jest obowiązkiem państwa, a wspieranie innymi źródłami finansowymi - dopełnieniem systemu finansowania.

Wykaz literatury.

1. J.Boć i A. Błaś Majątek Publiczny, w J.Boć (red). Prawo administracyjne Wrocław 1998r.

2 S. Kasznica, Polskie Prawo Administracyjne, Poznań 1947r.

Wykaz czasopism

2. Bezpieczne Drogi lipiec 2001

3. Polskie Drogi marzec 2000

4. Polskie Drogi maj 2000

5. Polskie Drogi listopad 2000

Wykaz źródeł prawa

1. Ustawa KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ - z dnia 2 kwietnia 1997 r. , Dziennik Ustaw z 1997 r. Nr 78, poz. 483

2. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (j. t. Dz. U. z 2000r. Nr 98, poz. 1071)

3. ustawa z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j. t. 1991r. Nr 36, poz. 161 z późniejszymi zmianami)

4. ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. Nr 71 z 2000 r., poz. 838 i Nr 86 , poz.958)

5. ustawa z dnia 28 lipca 1990r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 59, poz. 334)

6. ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz. U. Nr 106 z 2000 r. poz. 1126 Nr 109, poz. 1157)

7. ustawa z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 98 z 2000 r. , poz. 1071)

8. ustawa z dnia 20 czerwca 1997r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602 ze zmianami)

9. ustawa z dnia 13 października 1998r Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872 ze zmianami)

10. Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 43, poz. 430)

11. ustawa z dnia 21 stycznia 2000r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej ( Dz. U. Nr 12 , poz. 136)

12. ustawa z dnia 9 września 2000r. o opłacie skarbowej ( Dz. U. Nr 86, poz. 960)

13. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 1986r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o drogach publicznych (Dz. U. Nr 6, poz. 33 ze zmianami).

14. Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 28 lutego 2000r w sprawie numeracji i ewidencji dróg oraz obiektów mostowych (Dz. U. Nr 32, poz. 393)

15. Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 28 lutego 2000r. w sprawie trybu sporządzania informacji, gromadzenia i udostępniania danych o sieci dróg publicznych (Dz. U. Nr 17, poz. 225).

Wykaz orzeczeń sądowych.

1. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2001r.

sygn. OTK /2001/5/122

„Bezpieczne Drogi ”lipiec 2001

2. Wyrok NSA z dnia 29 marca 1999 r. (sygn. akt II S.A. 195/99)

3. Uchwały Składu Pięciu Sędziów NSA z dnia 19 czerwca 2000r. (sygn. akt uchwała OPK 2/00 i uchwała 3/00) nie opublikowane w ONSA ,

„Rzeczypospolita” z dnia 20 czerwca 2000 r

Oświadczam, że pracę licencjacką przygotowałam samodzielnie. Wszystkie dane, istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie i niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości ani w części przez nikogo przedkładana do żadnej oceny i nie była publikowana.

Data....................................

..................................................................

/imię i nazwisko/

J. Duda, Polskie Drogi, listopad 2000 r, str. 49

Op. citum, str. 49

J. Duda ,Polskie Drogi, listopad 2000r, str. 49

Ustawa o drogach publicznych z 21 marca 1985 r (tekst jednolity Dz. U. Nr 71 z 29 sierpnia 2000 r poz.838 , ze zmianami )

Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną Dz. U. Nr 133 poz. 872

Ustawa o drogach publicznych z dnia 21 marca 1985 tekst jednolity Dz. U. Nr 71 , 29 sierpień 2000 poz. 838 ( z późniejszymi zmianami )

Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 stycznia 1986 r w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o drogach publicznych (Dz. U. Nr 6, poz. 33, z późniejszymi zmianami)

Rozporządzenie z 28 lutego 2000 r w sprawie numeracji i ewidencji dróg oraz obiektów mostowych (Dz.U. Nr 32, poz. 393) .

Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 28 lutego 2000 r w sprawie numeracji i ewidencji dróg oraz obiektów mostowych (Dz. U. Nr 32, poz. 393)

op. citum

ustawa z dnia 13 października 1998 r.- Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872 , ze zmianami)

ustawa z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872 ze zmianami)

Karol Dziadosz ,Polskie Drogi, marzec 2000 str. 42

K. Dziadosz, Polskie Drogi, marzec 2000 str. 43

Op. citum str.43

K. Dziadosz , Polskie Drogi maj 2000 , str. 72

Ustawa z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w adm.( j. t. Dz. U. z 1991 r. , Nr 36 , poz.161)

S.Kasznica, Polskie prawo administracyjne, Poznań 1947, s. 146-147

J.Boć i A. Błaś Majątek publiczny Prawo Administracyjne Wrocław 1998 r s. 259

1

2

1

---