Współczesna fortyfikacja polowa stała się jednym z podstawowych elementów zabezpieczenia inżynieryjnego walki. Zwiększenie dynamiki działań wojsk oraz rozwój środków rażenia spowodowały wzrost znaczenia fortyfikacji polowej, zwiększenie zakresu prac fortyfikacyjnych oraz skrócenie terminów ich wykonania.

Charakter działań bojowych, stosowanie nowoczesnych środków rażenia i wiążący się z tym wzrost siły uderzeniowej oraz ruchliwości i manewrowości wojsk uzasadniają potrzebę rozważenia zasadności realizowania fortyfikacyjnej rozbudowy terenu.

Doświadczenia wskazują, że jeden okopany czołg może skutecznie walczyć z pięcioma czołgami w ruchu, a okopy strzeleckie i szczeliny przykryte zmniejszają straty w ludziach dziesięciokrotnie.

Warianty rozbudowy fortyfikacyjnej.

Związki taktyczne, oddziały i pododdziały wojsk lądowych w swoich pasach (rejonach) obrony, zależnie od istniejącej sytuacji bojowej, warunków terenowych oraz posiadanych sił i środków, organizują rozbudowę fortyfikacyjną w dwóch wariantach:

- wariant 1- niepełna rozbudowa fortyfikacyjna- obejmuje wykonanie prac pierwszej i częściowo drugiej kolejności wykonania;

- wariant 2- pełna rozbudowa fortyfikacyjna- obejmuje wykonanie prac pierwszej, drugiej i następnej kolejności wykonania. Stosowany jest w obronie pozycyjnej (stałej) podczas przygotowania zawczasu pasów i pozycji obrony mających ważne znaczenie w całym systemie obrony.

Ze względu na duży zakres prac w wariancie 2 dopuszcza się realizację prac w dwóch układach:

1. układ minimum- obejmujący tylko prace pierwszej kolejności wykonania;

2. układ podstawowy- obejmujący wykonanie prac pierwszej i częściowo drugiej kolejności

Budowę polowych obiektów fortyfikacyjnych w bezpośredniej styczności z przeciwnikiem prowadzi się w strefie jego naziemnej obserwacji oraz w zasięgu ognia broni strzeleckiej, czołgów i bojowych wozów piechoty. Rozbudowę fortyfikacyjną rejonów obrony rozpoczyna się w tych warunkach od samookopywania pododdziałów, czyli wykonania prac służących ochronie ludzi, a następnie sprzętu. Część zadań żołnierze realizują w postawie leżącej, z jednoczesnym prowadzeniem obserwacji przeciwnika, gotowi do podjęcia walki. Wykorzystanie maszyn ziemnych do budowy obiektów fortyfikacyjnych w tych warunkach będzie ograniczona. W bezpośredniej styczności z przeciwnikiem rozbudowę fortyfikacyjną wykonuje się zazwyczaj sposobem ręcznym, zwykle w warunkach ograniczonej widoczności.

Podczas budowy polowych obiektów fortyfikacyjnych czołgi i bojowe wozy piechoty rozmieszcza się na stanowiskach ogniowych w pobliżu budowanych okopów i maskuje za pomocą technicznych środków maskowania lub materiałów miejscowych.

Podczas przechodzenia do obrony w toku walki (w bezpośredniej styczności z przeciwnikiem) do obiektów fortyfikacyjnych- budowanych w pierwszej kolejności na pozycjach pododdziałów zmechanizowanych, piechoty, czołgów i rozpoznania- należą:

- pojedyncze i podwójne okopy strzeleckie, okopy dla obsługi karabinów maszynowych, granatników ppanc., moździerzy, bojowych wozów piechoty, transporterów opancerzonych, czołgów i innych środków ogniowych;

- okopy obserwacyjne na posterunkach i punktach obserwacyjnych;

- szczeliny dla ludzi i ukrycia na sprzęt techniczny oraz środki materiałowe na punktach amunicyjnych, zaopatrzenia, medycznych oraz w rejonach rozmieszczenia pododdziałów.

W drugiej kolejności wykonane okopy łączy się rowem łączącym, głębokości 60 cm, w okopy drużyn, w stanowiska obrony drużyn, w których buduje się:

- okopy na bojowe wozy piechoty, transportery opancerzone, czołgi i inne środki ogniowe na zapasowych (tymczasowych) stanowiskach ogniowych, rubieżach ogniowych i pozycjach ryglowych;

- zapasowe- przyległe lub wysunięte okopy strzeleckie;

- ukrycia na sprzęt techniczny i środki materiałowe;

- montuje się schrony przedpiersiowe typu przeciwodłamkowego na punktach dowódczo-obserwacyjnych i schrony typu lekkiego na stanowiskach dowodzenia oraz w rejonach rozmieszczenia oddziałów.

W następnej kolejności rowy łączące pogłębia się do 110 cm, kończy budowę okopów na wozy piechoty, transportery opancerzone, czołgi i inne środki ogniowe na zapasowych stanowiskach ogniowych, wykonuje się rowy łączące w celu połączenia stanowisk obrony drużyn w punkty oporu plutonów i kompanii, kończy budowę schronów dla ludzi i na stanowiskach dowodzenia, rozbudowuje okopy i rowy strzeleckie, łączące.

Budowę polowych obiektów fortyfikacyjnych bez styczności z przeciwnikiem należy prowadzić z powszechnym wykorzystaniem środków mechanizacji prac fortyfikacyjnych. Zastosowanie maszyn inżynieryjnych do realizacji zadań wsparcia inżynieryjnego wymaga precyzyjnego określenia miejsc, zakresu i terminów wykonywania prac fortyfikacyjnych oraz sposobów ochrony. Warunki wykonywania prac bez styczności ogniowej z przeciwnikiem nie oznaczają braku zainteresowania strony przeciwnej terenem przyszłych działań przeciwnika. W tym kontekście znaczenia nabiera maskowanie rejonów wykonywania obiektów fortyfikacyjnych.

Budowę polowych obiektów fortyfikacyjnych bez styczności z przeciwnikiem należy prowadzić z szerokim i powszechnym wykorzystaniem środków mechanizacji. Do budowy długich odcinków rowów strzeleckich stosuje się koparki wieloczerpakowe, a do krótkich odcinków (doprowadzających do schronów, okopów i ukryć) i do rowów łączących można stosować koparki jednoczerpakowe. Okopy na bojowe wozy piechoty, środki ogniowe artylerii oraz ukrycia na środki materiałowe buduje się za pomocą spycharek i spycharko-ładowarek.

Planowanie rozbudowy fortyfikacyjnej

Przed rozpoczęciem prac fortyfikacyjnych dowódcy oddziałów (pododdziałów), odpowiednio do rodzaju wykonywanych zadań bojowych, powinni ustalić:

- wielkość i zakres planowanych prac fortyfikacyjnych, czas i kolejność ich wykonywania oraz niezbędne siły i środki;

- efektywne sposoby wykonywania prac oraz dokonać podziału ludzi, sprzętu okopowego i maszyn do prac ziemnych;

- miejsca, organizację pozyskiwania materiałów miejscowych i przygotowywania elementów prefabrykowanych konstrukcji fortyfikacyjnych;

- organizację zabezpieczenia bojowego.

W przypadku przydzielenia (wzmocnienia) oddziałom (pododdziałom) rodzajów wojsk pododdziałów (zespołów) zawierających maszyny ziemne, dowódcy tych oddziałów (pododdziałów) powinni:

- uzgodnić miejsce i czas przybycia pododdziałów (maszyn);

- postawić zadania w terenie, określając kolejność i czas pracy maszyn ziemnych na poszczególnych odcinkach i miejsca zbiórki maszyn po wykonaniu prac.

Rozmieszczenie i posadowienie w terenie obiektów fortyfikacyjnych przeznaczonych do prowadzenia ognia musi wynikać z przyjętego systemu ognia, ugrupowania bojowego pododdziałów, położenia zapór inżynieryjnych oraz warunków wykorzystania naturalnych przeszkód terenowych.

Kalkulację prac fortyfikacyjnych prowadzi się w celu:

- opracowania danych niezbędnych do podjęcia decyzji przez dowódcę ZT, oddziału i pododdziału;

- opracowania i przyjęcia właściwej organizacji prac fortyfikacyjnych;

- określenia efektywności budowy obiektów fortyfikacyjnych.

Podczas prowadzenia kalkulacji prac fortyfikacyjnych oblicza się liczbę i rodzaj obiektów fortyfikacyjnych, jakie mogą zbudować oddziały i pododdziały poszczególnych rodzajów wojsk posiadanymi siłami i środkami w określonym czasie.

Rozbudowę fortyfikacyjną wykonują oddziały i pododdziały wszystkich rodzajów wojsk i służb. Wojska inżynieryjne wykonują najbardziej skomplikowane zadania rozbudowy fortyfikacyjnej wymagające specjalnego przygotowania żołnierzy, użycia specjalistycznego sprzętu oraz środków inżynieryjnych.

Oddziały i pododdziały ogólnowojskowe (zmechanizowane, czołgów i artylerii) oraz innych rodzajów wojsk i służb muszą wykorzystywać właściwości obronne i ochronne terenu podczas rozmieszczania i lokalizacji obiektów fortyfikacyjnych na zajmowanych pozycjach, rejonach i punktach oporu, w rejonach rozwinięcia stanowisk dowodzenia i na punktach dowódczo-obserwacyjnych.

Rozbudowa fortyfikacyjna terenu staje się środkiem walki, który wzmacnia zarówno natarcie jak i obronę oraz wpływa na zmniejszenie strat w sile żywej i środkach techniki bojowej. Jest- obok systemu zapór inżynieryjnych i niszczeń jednym z najważniejszych czynników umacniania terenu, który powinien być realizowany przez wszystkie rodzaje wojsk i służb.

Klasyfikacja polowych obiektów fortyfikacyjnych.

Klasyfikacja podstawowa.

Ze względu na specyfikę budowy polowe obiekty fortyfikacyjne dzieli się na:

1. polowe obiekty okopowe,

2. schrony polowe.

Rys.1.Ogólna klasyfikacja obiektów fortyfikacyjnych.

Ukrycie-obiekt fortyfikacyjny odkryty lub częściowo przykryty, przeznaczony do ochrony ludzi, sprzętu technicznego lub środków materiałowych.

Okop-obiekt fortyfikacyjny odkryty przeznaczony do prowadzenia ognia lub obserwacji.

Klasyfikacja wg charakteru ochrony.

Ze względu na charakter ochrony przed środkami rażenia polowe obiekty fortyfikacyjne dzieli się na:

a) odkryte (okopy, rowy strzeleckie i łączące, ukrycia dla sprzętu technicznego i środków materiałowych),

b) przykryte (schrony: bojowe, funkcyjne, bierne).

Klasyfikacja wg przeznaczenia.

Ze względu na przeznaczenie polowe obiekty fortyfikacyjne dzieli się na:

a) obiekty do prowadzenia ognia,

b) obiekty do obserwacji i kierowania ogniem,

c) obiekty do ochrony ludzi,

d) obiekty stanowisk dowodzenia (schrony funkcyjne do pracy i odpoczynku sztabów),

e) obiekty punktów medycznych (szczeliny przykryte i schrony funkcyjne medyczne),

f) obiekty dla ochrony sprzętu technicznego i środków materiałowych (ukrycia).

Obiekty do prowadzenia ognia dzieli się na:

a) okopy dla środków ogniowych (okopy strzeleckie i dla broni maszynowej,

b) okopy dla dział i moździerzy, okopy dla czołgów, okopy dla wyrzutni rakiet taktycznych i operacyjnych itp.),

c) schrony bojowe.

Obiekty do obserwacji i kierowania ogniem dzieli się na:

a) okopy obserwacyjne,

b) schrony obserwacyjne.

Obiekty do ochrony ludzi dzieli się na:

a) ukrycia (szczeliny, nisze, przykryte odcinki rowów strzeleckich),

b) schrony bierne (typu przeciwodłamkowego, lekkiego i ciężkiego).

Klasyfikacja wg sposobu budowy i usytuowania względem poziomu terenu.

Ze względu na sposób budowy i usytuowanie względem poziomu terenu polowe obiekty fortyfikacyjne dzieli się na:

a) naziemne (nasypowe i częściowo zagłębione),

b) podziemne (wykopowe i drążone).

Klasyfikacja wg sposobu ochrony ludzi przed bronią chemiczną, biologiczną i pyłem radioaktywnym.

Ze względu na sposób ochrony ludzi przed bronią chemiczną, biologiczną i pyłem radioaktywnym polowe obiekty fortyfikacyjne dzieli się na:

a) obiekty ochrony zbiorowej (schrony wentylowane),

b) obiekty zapewniające ochronę ludzi wyposażonych w indywidualne środki ochrony.

Klasyfikacja wg stopnia ochrony.

Ze względu na stopień ochrony polowe obiekty fortyfikacyjne dzieli się na:

a) obiekty typu przeciwodłamkowego,

b) obiekty typu lekkiego,

c) obiekty typu ciężkiego.

Wymagania dotyczące rozwiązań funkcjonalnych polowych obiektów fortyfikacyjnych.

Rozwiązania funkcjonalne obiektów powinny zapewniać:

a) właściwą ochronę przed środkami rażenia w zależności od typu i przeznaczenia obiektu,

b) dogodne warunki do pracy i odpoczynku,

c) prawidłową eksploatację sprzętu technicznego i wyposażenia z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymagań przeciwpożarowych,

d) odpowiednie usytuowanie elementów zewnętrznych obiektu (wejść, wyjść awaryjnych
i zapasowych),

e) minimalną długość elementów systemu rozbudowy inżynieryjnej (drogi, rowy strzeleckie, rowy łączące oraz sieci łączności),

f) zastosowanie najbardziej racjonalnych i ekonomicznych materiałów oraz wyposażenia, zapewniających maksymalną żywotność, hermetyzację i hydroizolację obiektów,

g) proste i niezawodne połączenia elementów konstrukcji między sobą,

h) prostą i tanią technologię wytwarzania elementów konstrukcji,

i) konstrukcję o możliwie najmniejszych wymiarach i masie,

j) montaż konstrukcji siłami pododdziałów wojsk z użyciem etatowych środków

mechanizacji lub ręcznie.

Ogólne zasady rozbudowy fortyfikacyjnej terenu.

Rozbudowa fortyfikacyjna terenu to zorganizowane działanie wojsk, polegające na wykonywaniu obiektów fortyfikacji polowej (okopy na środki rażenia, ukrycia dla ludzi, na sprzęt i materiały) oraz innych ziemnych obiektów pomocniczych, bojowych, funkcyjnych i biernych, wykonywanych między innymi na stanowiskach dowodzenia, w rejonach i na pozycjach oraz rubieżach obronnych, w rejonach rozmieszczenia pododdziałów, a także przystosowaniu istniejących obiektów (budowli) w terenie, w celu stworzenia warunków do efektywnego prowadzenia działań przez wojska oraz ich ochrony przed środkami rażenia przeciwnika.

Rozmieszczenie wojsk obejmuje ich pobyt w rejonach ześrodkowania, wyjściowych, wyczekiwania i odpoczynku. Ponadto wojska mogą przebywać w rejonach zbiórek, alarmowych, stanowisk ogniowych, stanowisk startowych i innych.

Rejonem ześrodkowania nazywamy obszar zajęty (przewidywany do zajęcia) przez związki taktyczne (oddziały, pododdziały) przed, w czasie i po wykonaniu określonego zadania. W pierwszym wypadku będzie on zajmowany zwykle po osiągnięciu gotowości bojowej oraz podczas tworzenia określonych zgrupowań wojsk lądowych w okresie zagrożenia i wojny. W rejonie tym wojska z reguły otrzymują zadanie wykonania marszu na dużą odległość lub zajęcia rejonu wyjściowego. W czasie organizacji i prowadzenia działań bojowych rejony ześrodkowania (nazywane niekiedy rejonami rozmieszczenia) wyznaczane są dla określonych elementów ugrupowania związku operacyjnego (związku taktycznego, oddziału) nie będących w bezpośredniej styczności z przeciwnikiem (rozmieszczone w głębi ugrupowania operacyjnego lub bojowego). Rejony ześrodkowania po wykonaniu zadań bojowych wyznacza się głównie w celu odtworzenia zdolności bojowej.

Rejony rozmieszczenia wojsk powinny zapewniać:

• rozśrodkowanie i skryte rozmieszczenie związków taktycznych (oddziałów, pododdziałów);

• dogodne warunki rozmieszczenia i odpoczynku żołnierzy;

• możliwość sprawnego zajmowania i opuszczania przez wojska zajętego rejonu;

• niezbędną liczbę dróg do przemieszczenia się wewnątrz rejonu;

• dobre warunki sanitarno - higieniczne i sanitarno - epidemiologiczne;

• wystarczającą liczbę źródeł wody.

Przed rozmieszczeniem wojsk w terenie, który zajmował przeciwnik przeprowadza się dokładnie ich rozpoznanie w celu wykrycia ewentualnych grup przeciwnika, wykrycia

i oznaczenia zaminowanych i skażonych odcinków terenu, określa przydatność źródeł wody i żywności oraz możliwości maskowania i rozbudowy fortyfikacyjnej rejonu,

a także wykorzystanie miejscowych materiałów. Rozbudowę fortyfikacyjną rejonów rozmieszczenia wojsk rozpoczyna się niezwłocznie po przybyciu do rejonu, a gdy jest to możliwe wcześniej. Wyznaczone rejony ześrodkowania oddziały i pododdziały zajmują

w miarę podchodzenia bez zatrzymania kolumn na drogach marszu. W rejonach tych wojska schodzą z dróg marszu, w odległościach i odstępach zapewniających bezpieczeństwo

i zmniejszających straty w wypadku uderzeń środków napadu powietrznego przeciwnika. Rozmieszczenie i ustawienie wozów bojowych i środków transportowych powinno stwarzać dogodne warunki do szybkiego sformowania kolumn marszowych i płynnego rozpoczęcia marszu.

Rejony ześrodkowania przygotowuje się pod względem fortyfikacyjnym. Zakres

i rodzaj prac zależy przede wszystkim od stopnia zagrożenia uderzeniami przeciwnika naziemnego i powietrznego, czasu przebywania wojsk w okreslonym rejonie, warunków terenowych i pory roku.

Rozbudowę fortyfikacyjną terenu, tak na pozycjach obronnych, jak i w rejonach rozmieszczenia wojsk, organizują dowódcy oddziałów poszczególnych rodzajów wojsk i służb, a wykonywaniem prac kierują dowódcy pododdziałów.

Etapy realizacji prac fortyfikacyjnych.

Prace fortyfikacyjne, według obowiązujących zasad dzielą się na:

• prace fortyfikacyjne wykonywane w pierwszej kolejności - powinny być wykonywane w czasie do 2 dób;

• prace fortyfikacyjne wykonywane w drugiej kolejności - powinny być wykonywane w czasie od 4 do 5 dób;

• prace fortyfikacyjne wykonywane w następnej kolejności - powinny być wykonywane w czasie od 4 do 5 dób (co wcale nie oznacza zakończenia prac, gdyż rozbudowa fortyfikacyjna trwa tak długo jak trwają działania wojenne).

Prace fortyfikacyjne wykonywane w pierwszej kolejności obejmują:

• pojedyncze (podwójne) okopy strzeleckie oraz okopy dla karabinów maszynowych, granatników ppanc, wozów bojowych, czołgów, transporterów opancerzonych i innych środków ogniowych w punktach oporu, rejonach stanowisk ogniowych (stanowisk startowych rakiet) i artylerii;

• podstawowe ukrycia na stanowiska dowodzenia, punktach medycznych i dla środków materiałowych;

• w rejonach rozmieszczenia wojsk buduje się szczeliny odkryte (przykryte) oraz ukrycia dla ludzi, środków materiałowych i sprzętu technicznego;

• w terenie zakrytym przed obserwacją naziemną przeciwnika, pozwalającym na zastosowanie środków mechanizacji prac ziemnych, rozbudowuje się odcinki rowów strzeleckich, rowów łączących, okopy dla środków ogniowych oraz ukrycia dla ludzi i sprzętu technicznego.

Prace fortyfikacyjne wykonywane w drugiej kolejności obejmują:

• rozbudowę pozycji obronnych (pojedyncze okopy strzeleckie łączy się w okopy dla drużyn, następnie system rowów strzeleckich i rowów łączących łączy się w plutonowe i kompanijne punkty oporu;

• zapasowe okopy dla czołgów i bojowych wozów piechoty, transporterów opancerzonych, dział i innych środków ogniowych w zapasowych rejonach stanowisk ogniowych;

• rozbudowę okopów na pozycjach ryglowych;

• rozbudowę stanowisk dowodzenia i punktów medycznych;

• okopy na rubieżach ogniowych;

• ukrycia dla sprzętu technicznego i środków materiałowych (MPS, amunicji, MW, środków zapalających).

Prace fortyfikacyjne wykonywane w następnej kolejności obejmują:

• doskonalenie rozbudowy fortyfikacyjnej pozycji obronnych, rubieży ogniowych, rubieży rozwinięcia wojsk do kontrnatarcia, rubieży ogniowych odwodów ppanc;

• doskonalenie stanowisk dowodzenia i tyłów;

• uzupełnienie rozbudowy pozycji ryglowych z przygotowaniem na nich punktów oporu;

• kontynuuje się budowę schronów dla ludzi i ukryć na sprzęt techniczny;

• rozbudowę rowów strzeleckich i łączących;

• przygotowanie rejonów i pozycji pozornych.

W zależności od sytuacji taktycznej do rozbudowy fortyfikacyjnej można przydzielić następujący procent stanu osobowego:

• w marszu - do rozbudowy fortyfikacyjnej rejonu odpoczynku 60-70 % stanu;

• w obronie - (wojska znajdują się w bezpośredniej styczności z przeciwnikiem, który aktywnie oddziaływuje) 30-40%, w pozostałych sytuacjach ok. 70%;

• pododdziały czołgów i artylerii ok. 50%;

• pododdziały innych rodzajów wojsk ok. 50-60%.

Są to dane orientacyjne, które w zależności od stopnia znaczenia fortyfikacyjnej rozbudowy i oddziaływania przeciwnika mogą osiągnąć nawet 80%.

Możliwości wykonywania prac fortyfikacyjnych można określić dwoma sposobami:

1. pierwszy-polega na określeniu obiektów fortyfikacyjnych możliwych do wykonania w założonym czasie za pomocą wydzielonych do tego celu sił i środków;

2. drugi-na określeniu czasu i ilości obiektów fortyfikacyjnych, które można wykonać posiadanymi siłami.

W celu określenia czasu, którym dysponują pododdziały na wykonanie przedsięwzięć fortyfikacyjnych należy wyjść z ilości ogólnego czasu, od którego odejmuje się czas niezbędny na wykonanie przedsięwzięć związanych z osiągnięciem gotowości bojowej. Ogólnie można przyjąć, że jeżeli czas przebywania wojsk w rejonie liczy się na godziny, to na rozbudowę fortyfikacyjną tego rejonu należy przeznaczyć ok. 50% czasu ogólnego. Natomiast, gdy wojska będą przebywały w rejonie jedną lub więcej dób, to do kalkulacji można przyjąć 10 godzin czasu pracy ludzi i sprzętu w ciągu każdej doby trwania rozbudowy fortyfikacyjnej.

Przyjmuje się, że zatrzymanie wojsk na okres do 6 godzin nie stanowi opłacalności do planowania prac fortyfikacyjnych. W tym przypadku osłona fortyfikacyjna powinna się opierać na wykorzystaniu właściwości ochronnych terenu, istniejących budowli murowanych i wykonaniu szczelin do ukrycia ludzi.

Rozbudowa fortyfikacyjna terenu w walce obejmuje przygotowanie punktów oporu, rejonów i pozycji obronnych w celu zapewnienia:

• efektywnego wykorzystania środków ogniowych i sprzętu bojowego ( technicznego );

• skutecznej ochrony ludzi i sprzętu technicznego przed środkami rażenia;

• dogodnej i skrytej komunikacji;

• ciągłości w kierowaniu walką.

Działające na polu walki oddziały i pododdziały poszczególnych rodzajów wojsk i służb, we wszystkich rodzajach działań bojowych, są zobowiązane samodzielnie rozbudować polowe obiekty fortyfikacyjne tj. :

• obiekty do prowadzenia ognia;

• obiekty do obserwacji i kierowania ogniem;

• obiekty do ochrony stanów osobowych;

• obiekty w punktach medycznych i szpitalach polowych;

• obiekty do ochrony sprzętu technicznego i środków materiałowych.

Polowe obiekty fortyfikacyjne należy tak rozmieszczać w terenie, aby były dobrze zamaskowane (stosowanie do istniejących warunków terenowych) oraz zapewniały skuteczne wykonanie zadań bojowych zgodnie z ich przeznaczeniem.

Zasadniczym sposobem ochrony przed ogniem płaskotorowym, częściowo stromotorowym oraz przed czynnikami rażenia wybuchu jądrowego w warunkach polowych jest okopywanie. Budowa i wykorzystanie na polu walki odkrytych i częściowo przykrytych obiektów fortyfikacyjnych w postaci okopów i ukryć zapewnia ochronę przed ogniem broni strzeleckiej, odłamkami pocisków artyleryjskich i bomb lotniczych oraz zmniejsza bezpośrednie działanie promieniowania cieplnego, przenikliwego i fali uderzeniowej wybuchu jądrowego.

Prace związane z rozbudową fortyfikacyjną terenu wojska wykonują z zastosowaniem:

• maszyn do prac ziemnych /(koparek, spycharek, spycharko - ładowarek itp.);

• urządzeń spycharkowych ( listw itp.) montowanych na czołgach;

• sprężarek i zestawów do wykonywania wykopów sposobem wybuchowym w gruntach twardych i zamarzniętych;

• sprzętu do obróbki drewna;

• sprzętu okopowego do prac ręcznych;

• konstrukcji schronowych i gotowych wyrobów budowlanych oraz materiałów miejscowych.

Przed rozpoczęciem prac fortyfikacyjnych dowódcy oddziałów odpowiednio do rodzaju wykonywanych zadań bojowych powinni ustalić:

• w punktach oporu i pozycjach obronnych: miejsca rozmieszczenia stanowisk ogniowych, okopy na wozy bojowe, stanowiska dowódczo - obserwacyjne, schrony dla ludzi oraz przebieg rowów strzeleckich i łączących;

• w rejonach rozmieszczenie wojsk: miejsca usytuowania stanowisk ubezpieczenia i obrony przeciwlotniczej, ukrycia i schrony dla ludzi, a ponadto określić sposób ochrony

i maskowania wozów bojowych i pojazdów mechanicznych lub budowy dla nich ukryć.

Rozbudowa fortyfikacyjna terenu w obronie ma na celu przygotowanie głębokiego, wielopozycyjnego systemu umocnień polowych, które zapewniają wojskom wymaganą osłonę przed niszczącym działaniem broni jądrowej i klasycznej oraz umożliwiają broniącym się wojskom prowadzenie trwałej i skutecznej walki z przeważającymi siłami przeciwnika.

Obejmuje ona rozbudowę w terenie stanowisk obrony drużyny, punktów oporu, rejonów obrony, pozycji obronnych i pasów obrony.

Stanowisko obrony drużyny (zmech).

W skład stanowiska obrony drużyny (zmech) wchodzą następujące obiekty fortyfikacyjne:

• okopy strzeleckie;

• zasadniczy okop dla obsługi km(rys.2);

• zasadniczy okop dla obsługi rgppanc(rys.3);

• zasadniczy okop dla BWP(rys.4, rys.5);

• zapasowy okop dla obsługi km;

• zapasowy okop dla obsługi rgppanc;

• zapasowy okop dla BWP;

• rów strzelecki;

• obiekt do ochrony stanu osobowego;

• nisza amunicyjna;

• rów łączący;

• ustęp polowy.

Szerokość stanowiska obrony drużyny wynosi 60 - 100 m. Jeżeli BWP rozmieszczony jest za rowem strzeleckim 50 - 200 m, to wtedy szerokość okopu drużyny wynosi 60 m.

Rys.2. Okop do strzelania z karabinu maszynowego.

Rys.3. Okop do strzelania z rgppanc z ukryciem dla jednego żołnierza.

Rys.4. Okop na bojowy wóz piechoty.

Rys.5.Okop na czołg.

Punkt oporu plutonu.

W punkcie oporu plutonu (zmech) występują następujące polowe obiekty fortyfikacyjne:

• stanowiska obrony drużyn;

• rowy łączące;

• stanowisko obserwacyjne dowódcy plutonu (rys.6).

Szerokość punktu oporu plutonu wynosi do 400 m. Odległość pomiędzy okopami drużyny wynosi 50 - 60 m. Głębokość punktu oporu plutonu wynosi do 300 m .

Drużyny piechoty rozmieszcza się w punkcie oporu plutonu w jednym rzucie, przy czym rozbudowuje się go w ten sposób, aby zapewniał obronę okrężną.

Rys. 6. Okop obserwacyjny dowódcy plutonu (kompanii).

Punkt oporu kompanii.

W punkcie oporu kompanii występują następujące obiekty fortyfikacyjne:

• punkty oporu plutonu;

• stanowisko dowódczo - obserwacyjne dowódcy kompanii(rys.6);

• rowy łączące;

• szczeliny{rys.9, rys.10,rys.11);

• kompanijne gniazdo rannych;

• kompanijny punkt żywienia;

• kompanijny punkt amunicyjny(rys.8);

• ukrycia dla środków transportowych(rys.12).

Punkt oporu kompanii ma szerokość do 1500 m i głębokość do 1000 m. Kompania ugrupowana jest w jednym rzucie.

Rys.7. Stanowisko dowódczo - obserwacyjne dowódcy kompanii.

Rys.8. Kompanijny punkt amunicyjny.

Rys.9. Szczelina odkryta.

Rys.10. Szczelina przykryta.

Rejon obrony batalionu.

W rejonie obrony batalionu występują następujące obiekty fortyfikacyjne:

• punkty oporu kompanii;

• stanowisko dowódczo - obserwacyjne dowódcy batalionu;

• rowy łączące;

• szczeliny(rys.9,rys.10,rys.11);

• rejon stanowisk ogniowych kompanii wsparcia;

• obiekty fortyfikacyjne tyłów batalionu.

Rys.11. Szczelina przykryta.

Rejon obrony batalionu ma szerokość do 5,0 km i głębokości do 3,0 km . Batalion ugrupowany jest w dwa rzuty.

Decydującymi czynnikami, rzutującymi na zakres realizacji prac fortyfikacyjnych w rejonach rozmieszczenia pododdziałów są: planowany czas ich zajmowania, sytuacja taktyczna, warunki terenowe, pora roku i doby. Podczas zajmowania rejonów przez pododdziały należy przede wszystkim wykorzystywać maskujące i ochronne warunki terenu.

Rys.12. Ukrycie na samochód.

Bagłaj L. , Rozbudowa fortyfikacyjna terenu, Przegląd Wojsk Lądowych nr 4, Warszawa 2001, s. 62

Bogdański M. , Budny L. , Zakres prac fortyfikacyjnych i warunki ich realizacji, Zeszyty Naukowe -Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych nr4, 2003, s. 84

Kowalkowski S. , Rozbudowa fortyfikacyjna rejonu obrony batalionu, Przegląd Wojsk Lądowych nr 4, Warszawa 2003, s. 24

Kowalkowski S. , Rozbudowa fortyfikacyjna rejonu obrony batalionu, Przegląd Wojsk Lądowych nr 4, Warszawa 2003, s. 25

Bogdański M. , Budny L. , Zakres prac fortyfikacyjnych i warunki ich realizacji, Zeszyty Naukowe -Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych nr 4, 2003, s. 88

Fortyfikacja polowa, Szefostwo Wojsk Inżynieryjnych, Warszawa 1995, s. 13

Norma obronna 54-A205

Fortyfikacja polowa, Szefostwo Wojsk Inżynieryjnych, Warszawa 1995, s. 33

10

---