STARZENIE SIĘ SKÓRY

Starzenie się skóry objawia się głównie wysuszeniem. Jest to pierwsze widoczne pogorszenie stanu skóry wiążące się z utratą elastyczności. Pod wpływem rozciągania w skórze tworzy się trwała fałda, która powaoli wra­ca do pierwotnej pozycji. Na początku tylko wnikliwe badanie ujawnia bardzo delikatne zmarszczki i słabo widoczne rozluźnienie skóry, następ­nie wysuszenie nasila się, prowadząc do powstania skóry szorstkiej, ma­towej, bladej i w końcu złuszczającej się. Pojawiają się coraz głębsze zmarszczki.

Później uwidaczniają się na skórze zmiany skórne o niewielkim nasile­niu. Są to naczyniaki starcze lub punkty rubinowe, brodawki łojotokowe (brunatne nawarstwienia rogowe), zaburzenia barwnikowe (hiper- i hipo- pigmentacje) w obrębie twarzy i na grzbietach rąk, plamica starcza.

6.1. Mechanizm
6.1.1. Starzenie się skóry w obrębie naskórka

Objawy

• Ścieńeczenie warstw żywych naskórka, spowodowane zmniejszeniem się zdolności proliferacji keratynocytów. Nie dochodzi jednak do zróżnicowania ani warstwy kolczystej, ani warstwy ziarnistej, funkcje keratynizacji i przekształcenia lipidów naskórkowych pozostają prawidłowe, nie ulega zmniejszeniu liczba ciałek lamelarnych i ziaren keratohialiny.

• Zwiększenie grubości warstwy rogowej na niektórych obszarach. Proces złuszczania się stratum corneum jest zmieniony na skutek dysfunkcji proteinaz zapewniających zniknięcie korneosomów i - być może - nadmiaru siarczanu cholesterylu.

• Zmniejszenie liczby melanocytów, powodujące gorszą ochronę przed promieniowaniem słonecznym. Ich zdolność proliferacji, już osłabio­na, zmniejsza się, tak samo jak ich interakcje z keratynocytami. Ponad­to, grupują się, tworząc starcze plamy soczewicowate, lub znikają cał­kowicie z niektórych stref, powodując plamy odbarwione.

• Zmniejszenie ilości komórek Langerhansa aż o 50%, co skutkuje zmianą odpowiedzi immunologicznej u osoby w podeszłym wieku.

• Zmniejszenie wydzielania łoju, wpływające znacząco na wysuszenie skóry. W wyniku tego procesu następują zmiany składu błony hydrolipidowej, a w rezultacie - zmiany pH, które staje się bardziej kwaśne i mniej odporne na szkodliwy wpływ środowiska oraz mikroorganizmów.Zmniejszenie wydzielania łoju powoduje zwiększenie gruczo­łów, a niekiedy pojawienie się gruczolaków łojowych.

6.1.2. Starzenie się skóry w obrębie granicy skórno-naskórkowej

Granica skórno-naskórkowa spłaszcza się wraz z rozwarstwianiem się lamina densa i utratą wypustek cytoplazmatycznyeh keratynocytów war­stwy podstawnej w skórze właściwej. Obserwuje się zmniejszenie przyle­gania na granicy naskórka do skóry właściwej.

6.1.3. Starzenie się skóry w obrębie skóry właściwej

Objawy

• Najbardziej nasilone są zmiany histologiczne i biochemiczne. Fibroblasty stają się mniejsze i zmniejsza się ich liczba. Obserwuje się spa­dek zużycia tlenu i zmniejszenie poziomu ATP międzykomórkowego, powodujące pogorszenie zdolności syntezy białek z wyraźnym zmniej­szeniem zdolności przechodzenia do wnętrza komórki.

• zmniejeszenie liczby makrofagów prowadzi do braku kolagenazy i proteinaz zdolnych strawić usieciowany kolagen.

• Żel proteoglikanowy zmienia się jakościowo (utrata kwasu hialuronowego i siarczanu dermatanu) oraz ilościowo, doprowadzając do mniej­szej zdolności wiązania wody.

• Włókna elastyczne ulegają rozrzedzeniu lub zanikają w warstwie brodawkowej skóry, ale stają się przerosłe w warstwie siateczkowej, po­wodując pojawienie się elastozy starczej.

• Włókna kolagenowe ulegają fragmentacji i przebiegają równolegle do powierzchni warstwy brodawkowej. Starzenie się kolagenu jest wynikiem usieciowania cząsteczek, co czyni go nierozpuszczalnym, mniej odpornym i mniej elastycznym.

• Całość tych zmian prowadzi do powstawania skóry starczej (p. rozdz. „Typy skóry”).

6.2. Substancje aktywne

Biorąc pod uwagę różnorodność zmian zachodzących w skórze pod wpły­wem starzenia, produkty - wymienione poniżej - będące w stanie przy­wrócić formę lub opóźnić uszkodzenia, są bardzo zróżnicowane:

• czynniki zluszczające, usuwające nadmiar keratynocytów nagromadzonych na powierzchni;

• stymulatory komórkowe, działające na fibroblasty i zdolność ich syn­tezy;

# czynniki wzmacniające, powodujące zwiększenie właściwości me­chanicznych skóry;

• czynniki napinające, które mogą spowodować natychmiastowe znik­nięcie drobnych zmarszczek powierzchownych;

« środki opóźniające starzenie się skóry typu estrogenowego wiążace się z receptorami naskórkowymi;

• zmiatacze wolnych rodników i filtry słoneczne, zapewniające ochronę skóry przed promieniowaniem słonecznym.

Należy oczywiście odróżnić środki terapeutyczne od kosmetycznych, ponieważ granica między nimi jest niekiedy trudna do ustalenia.

6.2.1. Środki terapeutyczne

Środki terapeutyczne zaliczane są do leków.

W tej grupie znajdują się głównie:

• kremy z estrogenami typu Fadiamone - są używane w okresie przed menopauznlnym i później, ich działanie jest miejscowe, więc nie mają wpływu na poziom estrogenów we krwi;

• żele (Estrogel, Estrodose lub plastry uwalniające transdermalnie substancję czynną Estraderm); chociaż stosowane są miejscowo, substancje czynne wnikają przez skórę i wywierają działanie ogólne; zalecane po menopauzie, jako leczenie zastępcze, pod ścisłą kontrolą lekarską.

Estrogeny są jedynymi substancjami zdolnymi zapewnić prawidłową trofikę skóry, ponieważ znajdują się w niej swoiste receptory dla estrogenów, zdolne do ich wiązania i stopniowego uwalniania. Opóźniaj również pojawienie się osteoporozy i prawdopodobnie utrzymują elastyczność tętnic.

6.2.2. Substancje kosmetyczne pochodzenia białkowego

Do tej grupy należą głównie tzw. substancje biologiczne, niegdyś pocho­dzenia bydlęcego, obecnie roślinnego lub morskiego. Należą do kategorii środków stymulujących komórki i środków zwiększających napięcie.

substancje biologiczne

AMINOKWASY

Aminokwasy są to substancje odżywcze komórki (stosowane kosmetycznie - działają jednak wyłącznie powierzchniowo, nawilżająco. Nie wnikają wgłąb stratum corneum). Wchodzą w skład ba­riery skórnej i pełnią rolę buforów utrzymujących pH skóry. Biorą rów­nież udział w utrzymaniu równowagi biochemicznej i enzymatycznej skó­ry. Są wprowadzane do kosmetyków w formie hydrolizatów białkowych lub jako wolne aminokwasy.

• BIAŁKA

Białka mają właściwości zmiękczające. Adsorbują się. tworząc hydrofilowy film na powierzchni skóry.

• ENZYMY

Enzymy katalizują metabolizm komórkowy. Odgrywają rolę w skórnym oddychaniu komórkowym i wychwytują wolne rodniki.

• MIESZANINY

Mieszaniny składają się z hydrolizatów białkowych, połączonych z wyciągami biologicznymi i różnymi substancjami, takimi jak witaminy, składniki przeciwzapalne, środki gojące.

Na rynku znajdują się obecnie takie surowce jak: kolagen, żelatyna, elastyna, proteoglikany, lipoproteiny, proteiny i enzymy.

6.2.2.1. Kolagen

Budowa

Kolagen jest makrocząsteczką białkowa, utworzoną z 3 łańcuchów polipeptydowych, tworzących potrójny helis. Głównymi aminokwasami są prolina, arginina i lizyna; co trzeci aminokwas w łańcuchu stanowi glicy­na. Łańcuchy zawierają również hydroksyprolinę, która jest charaktery­stycznym markerem kolagenu. Istnieje wiele typów kolagenu (obecnie 19). Typ III znajduje się w skórze płodu i w czasie tworzenia się blizny, Najpowszechniej występuje w skórze typ I, w formie mniej lub bardziej usieciowanej. Typ kolagenu różni się w zależności od danej tkanki,

>SYNTEZA

Kolagen jest syntetyzowany przez fibroblasty w dwóch fazach;

• Faza wewnątrzkomórkowa, w trakcie której tworzą się łańcuchy biał­kowe, które łączą się ze sobą. W trakcie tej fazy zachodzi między inny­mi drogą enzymatyczną hydroksylacja lizyny i proliny. prowadząca do tworzenia prokolagenu. Zakończenia NH₂ terminalne, liniowe. Przed wydzielaniem poza fibroblast dochodzi do odcięcia części i po­wstania tropokolagenu o masie cząsteczkowej około 300 000 Da.

Cząsteczka kolagenu

Ryc. 16 Struktura włókien białkowoych w skórze właściwej

• Faza pozakomórkowa: cząsteczki tropokolagenu opuszczają fibroblast i łączą się ze sobą, aby utworzyć włókna kolagenowe, które nazywamy telepeptydami. Służą do utrzymywania spójności łańcuchów spiralnych.

HANDLOWE ODMIANY KOLAGENU

Kolagen używany obecnie w Europie jest wyciągiem ze skóry soli. Kola­gen pochodzenia amen kańskiego jest nadal pochodzenia bydlęcego.

Odmiany kolagenu występujące w farmacji iw kosmetyce

■ Kolagen naturalny (całkowity) tropokolagen

Kolagen tego typu jest na ogół rozpuszczalny w kwasach, stanowi około 20% kolagenu rozpuszczalnego skóry; kolagen rozpuszczalny w pH obojętnym stanowi tylko 1 do 10%. Występuje w roztworze w kwasie octowym. Konserwowany przez dodanie kwasu askorbinowego. Jako ciecz jest dodawany bezpośrednio do emulsji. Stosowany jest tylko do użytku ze­wnętrznego (a nie do iniekcji).

W marketingu kosmetycznym od dawna uważano, że kolagen stosowa­ny zewnętrznie mógłby zastąpić ten zdegradowany, endogenny. Stąd re­klamowanie istoty kolagenu „naturalnego”. Tymczasem, zważywszy na jego wysoką masę cząsteczkową, nie przenika przez skórę. Niektórzy ba­dacze wysunęli hipotezę, że mógłby przenikać dzięki aktywności kolagenaz powierzchniowych. W tym przypadku uległby pewnej degradacji, co odróżniłoby go od kolagenu naturalnego. Ponadto, wiemy, że po wstrzyk­nięciu ulega degradacji.

Kolagen naturalny ma działanie powierzchniowe i stosowany na skórę tworzy hydrofilowy film hamujący utratę wody. Jest coraz rzadziej stoso­wany po swojej niezwykłej karierze trwającej przez ponad 20 lat.

■ Kolagen bez telopeptydów (atelokolagen)

Atelokolagen jest otrzymywany przez odcięcie telopeptydów, co mu nada­je większą rozpuszczalność i mniejszą siłę antygenową. Zależnie od stęże­nia, stosuje się go jako roztwór lub jako zawiesinę. Jest używany zwłasz­cza w iniekcjach, jako wypełniacz (Zyderm©, pochodzenia bydlęcego).

Biorąc pod uwagę sposób jego podawania, nie jest to produkt kosme­tyczny, ale lek, używany przez dermatologów w leczeniu głębokich zmarszczek, zwłaszcza bruzd nosowo-policzkowych, zmarszczek na czole lub górnej wardze. Jednakże, jest wolno trawiony i jego efekty utrzymują się tylko około 6 miesięcy. Trzeba wtedy powtórzyć iniekcje. Otrzymuje­my bardzo dobre krótkotrwale rezultaty.

Wady

U niektórych osób występują przypadki nietolerancji, rzadkie, ale poważ­ne, i niekiedy nieprzyjemne objawy uboczne: krwiaki, obrzęk wargi, rumieniowofiołkowe ziarniniaki, niekiedy pseudocysty, uraz wielopunktowy we wrażliwych miejscach.

Z obawy przed możliwością zarażenia prionem bydlęcej encefalopatii gąbczastej, kolagen jest obecnie często zastępowany przez iniekcje prepa­ratów nie ulegających biodegradacji, takich jak dimetylosiloksan (Bioplastique®) łub żel z poliokrylamidu (Formacryl©). Aby zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań, może być również zastąpiony przez niebiałkowe preparaty ulegające biodegradacji, takie jak kwas hialuronowy lub kwas polimlekowy (New-Fill®).

■ Kolagen nierozpuszczalny

Niektóre postaci kolagenu są nierozpuszczalne nawet w młodej skórze. Ten typ kolagenu jest wyciągiem. Występuje w postaci proszku. Służy do produkcji chirurgicznych, rozpuszczalnych nici i kompresów.

■ Hydrolizaty kolagenu

Hydrolizaty kolagenu są to na ogół mieszaniny o słabo określonym skła­dzie. Zależnie od stopnia hydrolizy otrzymujemy roztwór aminokwasów lub mieszaninę aminokwasów i peptydów. Te produkty hydrolizy były przez długi czas lekceważone, ponieważ uważano je za zdegradowany ko­lagen. Obecnie są często stosowane, ponieważ aminokwasy dość łatwo przechodzą przez granicę naskórkową i mogą dojść do skóry właściwej, gdzie uczestniczą w odżywianiu komórkowym. Mają ponadto pewną siłę nawilżającą jako składniki NMF z powodu możliwej zdolności przecho­dzenia przez błonę keratynocytów.

Kosmetyczne zastosowanie kolagenu

• w formie kolagenu naturalnego lub hydrolizatów w kremach leczniczych jako: przeciwzmarszczkowe, nawilżające, filmotwórcze; skuteczność kolagenu zależy od jego stężenia w preparacie;

• w formie mikrokuleczek kolagenowych, Collaspheres; mogą zawierać składniki aktywne, łatwo ulegające degradacji, a zamknięcie ich w kapsułach ma na celu zwiększenie ich stabilności;




• jako otulina niektórych surowców, szczególnie barwników (far­by nierozpuszczalne), modyfikując w ten sposób stan ich po­wierzchni i powinowactwo.

____ 6.2.2.2. Żelatyna

Żelatyna otrzymywana jest w procesie denaturacji kolagenu na gorąco w środowisku kwaśnym lub zasadowym. Jest to częściowy produkt hydro­lizy. Istotnie, ten zdegradowany kolagen zachowuje pewien potencjał żelujący i zawiera te same aminokwasy co kolagen.

Żelatyna jest rzadko stosowana w kosmetyce z powodu swoich właści­wości organoleptycznych, a także dlatego, że będąc produktem przetwór­stwa kości i chrząstek bydlęcych, jest poddana bardzo rygorystycznej re­glamentacji ze względu na sposób produkcji (wyłącznie hydroliza zasado­wa) i pochodzenie odpadów, z których powstała. Na rynku znajdujemy obecnie bądź żelatynę farmaceutyczną, bądź spożywczą, a każda z nich podlega bardzo konkretnym kontrolom, aby uniknąć jakiegokolwiek ryzy­ka zakażenia prionami.

Żelatyna została użyta jako izolowany składnik. Wprowadzona do emulsji, zmniejsza podrażnienie powodowane przez niektóre składniki dzięki właściwościom filmotwórczym. Jest bazą składu osłony żelowej, która należy do dodatków spożywczych.

Wady

W środowisku wodnym, zachowanie tych właściwości jest trudne, ponie­waż żelatyna jest doskonałym środowiskiem dla rozwoju mikroorga­nizmów.

6.2.2.3. Elastyna

WŁAŚCIWOŚCI

Elastyna jest to białko helikoidalne, produkowane przez fibroblasty w tym samym czasie co kolagen i w ten sam sposób: tworzenie, najpierw proelastyny, a potem - przed wydzieleniem - przekształcenie w tropoelastynę. Skóra właściwa zawiera tylko 4% elastyny na 70% kolagenu.

Elastyna łączy się z glikoproteinami, aby utworzyć włókno elastynowe.

Skład

W elastynie znajdujemy bardzo mało hydroksyproliny, nie występuje hydroksylizyna. Zawiera specyficzne aminokwasy, znakujące elastynę, desmozynę i izodesmozynę, aminokwasy aromatyczne, które nadają elastynie właściwości mechaniczne.

OTRZY MYWANIE

Elastyna była otrzymywana, po odtłuszczeniu, z aort tub więzadeł bydlę­cych. Przypuszcza się, że można obecnie pozyskać elastynę pochodzenia morskiego (Kyrn).

Elastyma jest w ogóle nierozpuszczalna (kolagen był częściowo rozpuszczalny). Rozpuszcza się przez hydrolizę.

Różne metody hydrolizy:

« wysoka temperatura w środowisku zasadowym lub kwasowym prowa­dzi do intensywnej hydrolizy;

» hydroliza enzymatyczna (trypsyna + kolagenaza) prowadzi również do intensywnej hydrolizy;

• powtarzane sterylizowanie w autoklawie w obecności wody prowadzi do hydrolizy częściowej i uzyskania częściowo zdegradowanej hemielastyny.

Elastyna jest bardzo odporna na enzymy, rozcinana przez elastazy pochodzenia trzustkowego i fibroblastycznego. Elastyny fibroblastycznej używa się do niszczenia elastyny siateczkowej. Niszczy więc elastynę nieprawidłową. Elastaza fibroblastyczna nie działa na elastynę młodą.

•WŁAŚCIWOŚCI

W produktach kosmetycznych stosuje się wyłącznie hydrolizaty elastyny. Jeśli jest częściowo zdegradowana, to ma właściwości błonotwórcze i nawilżające, a jeśli jest bardzo zdegradowana, to dzięki jej aminokwa­som ma właściwości przeciwzmarszczkowe.

6.2.2.4. Proteoglikany

Proteoglikany składają się z białka nośnikowego, na którym są umocowa­ne glikozoaminoglikany (GAG).

GAG są polianionowymi (siarczany) heteropolisacharydami, z wyjąt­kiem kwasu hialuronowcgo. który nie jest siarczanem.

Najważniejsze GAG

• kwas hialuronowy;

• siarczan chondroityny;

• siarczan dermatanu;

• siarczan keratanu;

• siarczan heparanu.

Proieoglikany są mało stosowane jako takie, ale są bazą dla GAG.

6.2.2.5. Lipoproteiny

>CHARAKTER

Lipoproteiny są lo cząsteczki syntetyczne, przebadane i stosowane przez Jeana Morelle'a od 1967 roku, tworzące połączenie między kwasem tłusz­czowym a hydrolizatami białkowymi.

Ryc. 17

Obecność wolnej grupy karboksylowej zapewnia:

• utrzymanie kwaśnego odczynu skóry;

• ochronę przed mikroorganizmami przez działanie bakteriostatyczne i grzybostatyczne.

Można spotkać różne połączenia:

• tłuszcze - białka (+ 20 aminokwasów) (lipopropteiny);

• tłuszcze - peptydy (2 do 10 aminokwasów) (lipopropteiny);

• tłuszcze - aminokwasy (1 wyraźnie określony aminokwas) (lipoaminokwasy),

• WŁAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE

• Zależą:

- od aminokwasu, np, hydroksyprolina, prolina, cystyna;

- od kwasu tłuszczowego, np. kwas kaprylowy (bakteriobójczy), kwas undecylenowy (grzybobójczy).

• WŁAŚCIWOŚCI OGÓLNE

• Lipoaminokwasy:

- maja, wpływ na kwaśny odczyn skóry;

- charakteryzują się właściwościami dobrej penetracji przeznaskórkowej, ponieważ są cząsteczkami amfifilnymi;

- przyznaje się im pewną zdolność łączenia się z błonami komórko­wymi,

- prawdopodobnie działają na biosyntezę białek;

- hamują syntezę poliamin.

• SZCZEGÓLNE: WŁAŚCIWOŚCI NIEKTÓRYCH LIPOAMINOKWASÓW

• Pochodne kwasu undecylenowego wykazują działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne.

• Liczne lipoaminokwasy wpływają na oddychanie komórkowe, które zwiększają przez wzrost metabolizmu komórkowego. Dzieje się tak ze wszystkimi lipoaminokwasami rozpuszczalnymi w wodzie, więc w C4 maksymalnie. Są to czynniki aktywne, stosowane w kosmetyce jako stymulatory komórkowe, ale mające jedną przykrą wadę: bardzo nie­przyjemny zapach,

• lipoaminokwasy rozpuszczalne w wodzie przeciwdziałają elastozie

• Dipalmitoilohydroksyprolina (DPHP) stymuluje wzrost elastyczności skóry.

• Mieszanina z C8 jest używana do skóry trądzikowej.

• Kwas tłuszczowy C8 + kolagen + jony glinu tworzą nierozpuszczalną mieszaninę (C₈CoAl) stosowaną jako składnik czynny antyperspirantu,

Lipoaminokwasy są drogimi surowcami, ponieważ ich produkcja wy­maga szczególnej technologii. Ponadto, niektóre z nich mają nieprzyjem­ne właściwości organoleptyczne, są więc stosowane w niewielkich ilo­ściach. Do szamponów wprowadzane są zwykle w formie soli. W tym przypadku mają one właściwości amfifilowe i zachowują się jak środki powierzchniowo czynne z grupy łagodnych, anionowych, Są używane w produktach pod oczy i w produktach dla niemowląt. Ich stosowanie powoli się rozpowszechnia

6.2.2.6. Proteiny

Od dawna jako środka napinającego skórę używano serumalbuminy bydlęcej (SAB), pochodzącej z surowicy cieląt. Na skutek suszenia uzyskiwano mniej lub bardziej elastyczną błonę, wygładzającą krótkotrwale powierzchowne zmarszczki i pozwalającą uzyskać wygładzenie powierzchni skóry. Zawierające ją produkty (zwane „rozświetlającymi”) były skuteczne przez bardzo krótki okres. Na skutek stopniowego odchodzenia od czynników aktywnych pochodzenia bydlęcego lub owczego zostały zastą­pione przez „serum” naprężające lub ujędrniające, na bazie białek roślin­nych, Są to bardzo często białka z ziaren pszenicy lub różnych zbóż, nie­kiedy białka roślin strączkowych,

Niebiałkowe środki napinające, takie jak ściągające pochodne taniny, nie są zalecane dla skóry dojrzałej, suchej, ponieważ mają zdolność zmniej­szania wytwarzania łoju na skutek zwężenia ujść mieszków włosowych.

6.2.2.7. Enzymy

Enzymy są stosowane głównie w celu przyspieszania złuszczania naskór­ka podczas wykonywania powierzchownego złuszczania komórek (gommage) lub łagodnego peelingu. W tym sensie konkurują z AHA. Działają bezpośrednio na korneosomy, osłabiając ich strukturę białkową. Są to proteazy pochodzenia roślinnego, jak papaina lub bromelina, lub produkowa­ne z wykorzystaniem metod inżynierii genetycznej. Postęp, jaki się doko­nuje w technikach wytwarzania preparatów enzymatycznych, pozwala wydzielić enzymy z fazy wodnej. Niekiedy wprowadzane są do specjal­nych układów, zapewniających stabilność aż do czasu zastosowania.

6.2.3. Składniki kosmetyków o charakterze niebiałkowym

6.2.3.1. Kwas hialuronowy

Składnik nawilżający o wiele nowszy niż kolagen i elastyna. Jest to biopo­limer o wysokiej i zmiennej masie cząsteczkowej. Jest na ogół stosowany w formie soli sodowej.

•OTRZYMYWANIE

Do niedawna był pozyskiwany głównie z grzebieni kogucich. Z 5 kg grzebieni uzyskuje się 5 do 8 g kwasu hialuronowego. Dlatego tak wysoka jest jego cena jako surowca.

Coraz częściej produkuje się go metodami biotechnologicznymi, wy­korzystując paciorkowce hodowane na pożywce z melasy.

•WŁAŚCIWOŚCI

• tworzy nieokluzyjną błonę bydrofilową;

• jest izolatorem termicznym;

• jest stosowany do iniekcji w zapaleniach ścięgna (terapia weterynaryjna);

• wygładza powierzchnię skóry; preparat zawierający kwas wykazuje znaczącą zdolność wygładzania;

• podobnie jak kolagen jest również substancją wypełniającą w iniek­cjach, których celem jest redukcja zmarszczek; może być połączony z hydrożelem akrylowym;

• jest to produkt bardzo drogi, stosowany w małych ilościach; roztwór 0,5% charakteryzuje się wysoką lepkością, co ma znaczenie w procesie technologicznym.

6.2.3.2. Chitozan

• WŁAŚCIWOŚCI

Chitozan jest pochodną chityny, polisacharydu przypominającego celulozę, w którym niektóre grupy -OH są zastępowane przez grupę acetyloaminową -NH -CO-CH₃.

Chityna usieciowana ma strukturę krystaliczną. Jest to bardzo odporny polimer, który tworzy pancerz skorupiaków lub powłokę owadów.

Chitozan otrzymujemy przez deacetylację chityny. Jest to w istocie mieszanina polimerów o różnych stopniach dezaectylacji, a terminy chityna i chitozan są bardzo często niesłusznie mylone, ponieważ chityna jest całkowicie nierozpuszczalna i nie może jako taka wchodzić w skład tych preparatów.

• UZYSKIWANIE

Chitozan jest otrzymywany według następującego schematu;

Pancerze skorupiaków

↓

NaOH 100^oC 1 godzina

Deproteinizacja (hydroliza białek)

↓

HCI N 25^oC

Demineralizacja (usunięcie CaCO₃)

↓

NaOH 50% 150^oC 15 minut

Deacetylacja

Mycie, suszenie => puder

• WŁAŚCIWOŚCI

• rozpuszczalny w środowisku kwaśnym, daje roztwory o mniejszej lub większej lepkości; dzięki temu wykazuje właściwości bardzo podobne do kwasu hialuronowego;

• nieszkodliwy, ulega biodegradacji;

• używany jako środek konsystencjotwórczy, błonotwórczy, nawilżający;

• dzięki działaniu powierzchniowemu wykazuje właściwości gojące i ja­ko związek o charakterze kationowym może być stosowany jako sub­stytut keratyny.

Po odparowaniu wody otrzymuje się bardzo plastyczny i bardzo rozcią­gliwy film.

Jest stosowany samodzielnie łub w połączeniu z innymi substancjami, modyfikując ich własności mechaniczne.

Chitozan jest produktem bardzo pożądanym, tańszym niż kwas hialuronowy i jak dotąd - pozbawionym kontaminacji wirusowych, Z powodu charakteru kationowego stwarza natomiast technologiczne problemy kompatybilności i jest prawdopodobnie odpowiedzialny za niektóre reak­cje alergiczne.

6.2.3.3. DNA

Kwas deoksyrybonukleinowy jest otrzymywany z mleczka rybiego. Jego właściwości jako składnika kosmetycznego są słabo poznane. Jest rzadko stosowany i powszechnie zastępowany przez inne surowce dostępne na rynku. Nie poznano jego metabolizmu w obrębie skóry. DNA po­chodzenia roślinnego może być otrzymywany z drożdży z gatunku Saccharomyces

6.2.3.5. Fitoestrogeny

Fitoestrogeny są to fitosterole obecne w niektórych roślinach. Najbardziej znane są fitosterole z chmielu i żeń-szenia, a od niedawna wzrasta zasto­sowanie izoflawonów soi, w tym przypadku genisteiny i daidzeiny. Są również proponowane jako dodatki żywnościowe zamknięte w żelowych osłonkach i w tej postaci wykazują najlepszą skuteczność. Stosuje sieje zamiast estrogenów, które mogą być jedynie składnikami leków, a ich sto­sowanie w kosmetyce jest niedozwolone,

Obecnie prowadzi się badania mające na celu określenie stopnia wnika­nia substancji zdolnej do przekroczeniu bariery skórnej, wchłonięcia do krążenią ogólnego i ryzyka wywołania objawów ogólnoustrojowych. Jeżeli badania wykażą powtarzalność stopnia wnikania i wystąpią objawy ogólne, to substancja ta przejdzie prawdopodobnie do grupy leków.

6.2*3*6. α-Hydroksykwasy

α -Hydroksykwasy to najczęściej proponowane aktywne środki złuszcząjące. Zapewniają one łagodne złuszczanie i nie wykazują właściwości drażniących w stężeniach poniżej 5%. Najbardziej aktywny jest bez­sprzecznie kwas glikolowy, ale słynne „kwasy owocowe” (jabłkowy, cy­trynowy, winowy) są również obecne w składzie wielu produktów kosme­tycznych. Wykazują zdolność rozluźniania wiązań między korneocytami, działając na strukturę korneosomów i modyfikując strukturę warstw lamelarnych lipidowego cementu międzykomórkowego,

Kwas salicylowy jest keratolitykiem zbyt silnym dla skóry dojrzałej.

6.23.7. Retinoidy

Retinoidy nie wchodzą w skład arsenału „aktywnych” kosmetyków. Są to leki zewnętrzne, przeznaczone głównie do leczenia trądziku. Wykazują właściwość rozluźniania połączeń między korneocytami, wnikają dość głęboko do skóry i stymulują proliferację fibroblastów, syntezę ko­lagenu i elastyny. Kwas retinowy wykazuje większą skuteczność, ale jest silniej drażniący. Bywa często zastępowany retinolem (witamina A) lub retinalem. Substancje aktywne z tej grupy są mało stabilne i podatne na procesy utleniania, w wyniku których barwią emulsje na koloi żółto-brązowy. Produkty, które je zawierają, powinny obowiązkowo zawierać datę ważności.

6.2.3.8. Kwas ursolowy

Kwas ursolowy jest stabilizowany w liposomaoh (Ursolisome), zalecany jako czynnik przeciwzmarszczkowy. Jego skuteczność została udowod­niona po stosowaniu 3% kremu przez 56 dni.

6.2.3.9. Sole kwasu alginowego

Sole te muszą mieć działanie przeciwglikozylacyjne, to znaczy hamować glikację, czyli proces tworzenia połączeń między grupami aminowymi białek i grupami aldehydowymi cukrów obecnych w tkankach. Jest to więc hamowanie reakcji Maillarda. Sole kwasu alginowego ograniczają w len sposób proces sieciowania białek.

Wiele prac naukowych dowodzi jednak, że aminokwasy, ze względu na obecność ładunków w grupie anionowej i karboksylowej w cząsteczce, wykazują bardzo słabe zdolności penetracyjne warstwy rogowej naskórka, a zatem ich działanie (jeśli nie towarzyszą mu promotory przenikania) jest niemal wyłącznie powierzchniowe.

90

90

89

90

90

89

<> I

<> I

11

Cząsteczka kolagenu

Włókno kolagenu

Pęczek kolagenu

Włókno elastyczne z elastyną

Włókna retikulinowe

---