Rynki Finansowe

Koszt kapitału jako główne kryterium

wyboru źródła finansowania.

Inne kryteria Wyboru:

• Dostępność innych źródeł finansowania

• Wielkość pozyskiwanego kapitału

• Stopień sformalizowania rynku

• Dalsze zadłużanie

• Stopy procentowe

• Ryzyko

• Czas

Ekonomia

Studia Niestacjonarne I Stopnia

III Semestr

Wstęp

Celem referatu jest przedstawienie kryteriów wyboru źródła finansowania ze szczególnym uwzględnieniem kosztu kapitału jako istotnego elementu sterowania przedsiębiorstwa, który bezpośrednio wpływa na jego przyszłą wartość.

Koszt kapitału to parametr odgrywający znaczącą rolę w decyzjach związanych z pomnażaniem wartości posiadanych zasobów. Stanowi on ważne kryterium decyzyjne w procesie zarządzania podmiotem gospodarczym.

Zarządzanie kapitałem jest nieodłącznie związane z realizacją zasadniczych celów jakimi są: pozyskanie kapitału dofinansowania przedsięwzięć rozwojowych oraz dążenie do maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa .

Celem prowadzenia przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej jest maksymalizacja wartości, dokonująca sie w wyniku osiągnięcia możliwie wysokiego dochodu z kapitału zainwestowanego przy akceptowanym poziomie ryzyka.

Źródła finansowania są czymś odmiennym, niż źródła kapitału w przedsiębiorstwie. Kapitał przedsiębiorstwa w ujęciu bilansowym dzieli się na własny i obcy. Kapitał własny może pochodzić ze źródeł zewnętrznych (emisja nowych akcji w przypadku spółki akcyjnej) lub wewnętrznych (zatrzymywanie w przedsiębiorstwie części wypracowanego zysku). Kapitał obcy jest pozyskiwany ze źródeł zewnętrznych poprzez zaciąganie kredytów bankowych, emisję papierów dłużnych: obligacji, bonów komercyjnych.

Pozyskiwanie środków na finansowanie działalności inwestycyjnej przedsiębiorstwa to pojęcie szersze niż zdobywanie kapitału. Na wewnętrzne źródła finansowania, oprócz wypracowanego wyniku finansowego po opodatkowaniu, składają się także odpisy amortyzacyjne (koszty nie stanowiące wydatku dla przedsiębiorstwa), wpływy ze sprzedaży zbędnych aktywów, dotacje, dopłaty do oprocentowania (ewidencjonować jako pozostałe przychody operacyjne). Zewnętrznym źródłem finansowania, oprócz wskazanych powyżej zewnętrznych źródeł kapitału obcego, są zobowiązania wobec dostawców (tzw. kredyt kupiecki).

Istota kosztu kapitału

Koszt kapitału jest jednym z podstawowych parametrów uwzględnianych w rachunku ekonomicznym. Ma on podstawowe znaczenie nie tylko w teorii, ale i w praktyce zarządzania finansami przedsiębiorstw. W związku z powyższym bez znajomości kosztu kapitału nie można mówić o efektownym zarządzaniu przedsiębiorstwem.

Koszt kapitału jest minimalną korzyścią, jakiej oczekują jego właściciele w zależności od ryzyka, na jakie go wystawiają. Zależy on od:

• możliwości produkcyjnych.

• preferencji czasowych konsumpcji,

• ryzyka,

• inflacji.

Koszt kapitału traktuje się jako łącznik pomiędzy decyzjami długoterminowymi, które dotyczą finansów przedsiębiorstwa a dochodami jej właścicieli zależnymi od rynku kapitałowego.

Analiza kosztu kapitału pozwala na sformułowanie charakteryzujących go cech:

• podstawę jego pomiaru stanowi wartość rynkowa,

• jest zorientowany na przyszłość,

• stanowi on funkcję inwestycji.

Koszt kapitału rozpatrywany jest w różnych aspektach, m.in.:

• aktywów - stopa dyskonta dla redukowania generowanej przez aktywa przyszłej wartości przepływów pieniężnych do wartości bieżącej;

• pasywów - koszt pozyskania przez spółkę i zatrzymania kapitału w warunkach konkurencji generowania zwrotu;

• inwestycji - zwrot oczekiwany z danej inwestycji ;

Można, zatem powiedzieć, że koszt kapitału stanowi stopę zwrotu, jaka musi być uzyskana przez przedsiębiorstwo (z prowadzonych inwestycji) w celu zachowania wartości rynkowej akcji. Na zmianę kosztu kapitału wynikającą z powyższych sytuacji wpłynąć może poziom i stopień zmienności strumieni pieniężnych, związanych z nowym rodzajem działalności, jak i korelacja pomiędzy strumieniami pieniężnymi, związanymi z nowym oraz dotychczasowym rodzajem działalności

Koszt kapitału rozpatruje się w kategoriach:

1. kosztu średniego (WACC - weighted average cost of capilal), który łączy w sobie koszty wszystkich źródeł kapitału, z jakich korzysta przedsiębiorstwo,

gdzie:

WACC - średnioważony koszt kapitału,

ui - udział i-tego źródła (składnika) kapitału w wartości kapitału ogółem

ri - koszt i-tego źródła (składnika) kapitału

n - liczba źródeł (składników) kapitału

2. kosztu krańcowego (MCC - marginal cosi of capilal). Koszt ostatniej jednostki pieniężnej nowego kapitału, który pozyskuje przedsiębiorstwo.

Średni ważony koszt kapitału zależy od struktury kapitału, na którą składają się następujące elementy:

• kapitał własny: kapitał uprzywilejowany, kapitał zwykły, zysk zatrzymany;

• kapitał obcy; kredyty bankowe, instrumenty dłużne, obligacje, leasing, factoring.

Jeżeli mówimy o kapitale własnym i obcym warto i podkreślić, iż analogicznie występuje również koszt kapitału własnego i obcego.

Zarządzający przedsiębiorstwem przy podejmowaniu decyzji dotyczących projektów inwestycyjnych czy struktury kapitałowej przedsiębiorstwa, która warunkuje maksymalizację wartości, powinni wykazać się znajomością ustalania kosztu kapitału, pochodzącego z rożnych źródeł.

Biorąc pod uwagę powyższe, optymalizacja struktury kapitału uwzględnia najniższy średni ważony koszt kapitału oraz takie korzyści wynikające z wy-korzystania kapitału obcego (efekt tarczy podatkowej, efekt dźwigni finansowej), przy których wartość przedsiębiorstwa jest maksymalizowana. Problem optymalizacji jest zagadnieniem rozpatrywanym indywidualnie dla każdego przedsiębiorstwa i zależnym w dużej mierze od realizowanej przez kierownictwo strategii finansowej

Rola kosztu kapitału w procesie podejmowania decyzji

Jednym z najważniejszych czynników upływających na kształtowanie struktury kapitałowej przedsiębiorstwa jest koszt kapitału. Stanowi on zatem o podejmowaniu decyzji, dotyczących sposobu finansowania majątku przedsiębiorstwa.

Do czynników, od których zależy decyzja w zakresie struktury kapitału, uznawanej za optymalną z uwzględnieniem kosztu kapitału należy zaliczyć:

• ryzyko,

• sytuację przedsiębiorstwa dotyczącą płatności podatkowych,

• możliwość pozyskania kapitału obcego po relatywnie niskim koszcie,

• preferencje zarządzających przedsiębiorstwem w odniesieniu do polityki finansowej,

• politykę dywidendy,

• strukturę aktywów przedsiębiorstwa.

• dynamikę wzrostu przedsiębiorstwa

Powiązanie kosztu kapitału przedsiębiorstwa z jego rynkową wartością nie jest bezzasadne, gdyż to właśnie koszt kapitału wyznacza konieczną do uzyskania minimalna stopę zwrotu z inwestycji, które przedsiębiorstwo przeprowadza. W przypadku, gdy omawiana stopa zostanie uzyskana, wówczas rynkowa wartość jego akcji powinna zostać zachowana. Koszt kapitału ma bezpośredni związek z wartością przedsiębiorstwa przy szacowaniu tej wartości metodą zdyskontowanych strumieni pieniężnych. Dzięki znajomości kosztu kapitału można wycenić wartość przedsiębiorstwa (należy w t\ m miejscu podkreślić, że aby omawiana wartość zbliżyła się do wartości rynkowej koszt kapitału musi odzwierciedlać oczekiwania rynku). Minimalizacja poziomu kosztu, określana we wspomnianej metodzie jako stopa dyskontowa, w efekcie wpłynie na maksymalizację wartości przedsiębiorstwa.

Aby przy rozpatrywaniu decyzji inwestycyjnych w celu maksymalizowania wartości przedsiębiorstwa należy rozważyć następujące zalecenia:

• decyzje analizować na podstawie informacji ekonomicznych, odpowiadających rzeczywistym strumieniom pieniężnym, które pojawiają się w określonych momentach czasowych, a nie księgowych - ustalanych według zasady memoriałowej, według które) przychody nie odpowiadają lak tyczny ni wpływom,

• myśleć o koszcie kapitału jak o innych ekonomicznych kosztach, ktorc wiążą się z daną działalnością,

• w przypadku, gdy działania przekształcają kapitał w różne jego formy i/lub wystawiają na różne ryzyko, to należy stosować koszt kapitału o różnej stopie,

• szacować i stosować koszt kapitału na podstawie przyszłościowej bazy, wszystkie kapitały powinny reprezentować fundusze, które przedsiębiorstwo może pozyskać przy WACC,

• WACC może być stosowany do oceny projektów inwestycyjnych, jednak ich ryzyko musi być takie, jak projektów; w których przedsiębiorstwo już uczestniczyło,

• jeżeli ryzyko i oczekiwane stopy zwrotu z. projektu /ostały właściwie ocenione, należy rozważyć projekt niezależnie od partykularnego źródła kapitału.

Koszt kapitału odzwierciedla przeciętną korzyść z alternatywnych możliwości inwestycyjnych, charakteryzujących się tym samym poziomem ryzyka. Inwestorzy zawsze będą skłonni skierować swoje kapitały tam. gdzie spodziewają się osiągnąć największa korzyść i nie zaakceptują tych inwestycji, które przyniosą im korzyść mniejszą. W związku z powyższym przeciętny zwrot rynkowy jest dolnym akceptowanym zwrotem, jakiego oczekują inwestorzy, a dla przedsiębiorstwa jest kosztem kapitału, jaki muszą ponieść, aby zatrzymać kapitał w przedsiębiorstwie. Koszt kapitału musi antycypować w przyszłość.

Pozyskując kapitał przedsiębiorstwo musi rekompensować inwestorom koszt utraconych korzyści Wiąże się to z ofertą odpowiedniej stopy zwrotu, która stanowi zasadniczy aspekt dla maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa oraz bogactwa jej akcjonariuszy.

Analiza roli kosztu kapitału w procesie optymalizacji struktury kapitału ukierunkowuje się na kategorię ryzyka, będącego nieodłącznym elementem działalności gospodarczej i determinantem optymalnej struktury kapitałowej przedsiębiorstwa.

Współzależność ryzyka kształtowania struktury kapitału i stopy zwrotu wymaganej przez kapitał dawców oraz zapewniającej odpowiednie pokrycie ponoszonego ryzyka, przy jednoczesnym zachowaniu rynkowej wartości przedsiębiorstwa, stanowi fundamentalną zasadę optymalizacji struktury kapitału.

Koszt kapitału jest ściśle powiązany z innymi kryteriami finansowania, więcej na ten temat można przeczytać w dalszej części niniejszej pracy.

Pozostałe kryteria źródeł finansowania

Do pozostałych kryteriów doboru źródeł finansowania możemy zaliczyć dostępność źródeł finansowania, wielkość pozyskiwanego kapitału, stopień sformalizowania rynku, dalsze zadłużanie, stopy procentowe, ryzyko, czas.

Dostępność źródeł finansowania

Tabela 1. Dostępność źródeł finansowania małych i średnich przedsiębiorstw według fazyrozwoju

Anna Skowronek Mielczarek: Małe i średni przedsiębiorstwa. Źródła finansowania, Wyd. C.H. BECK, Warszawa 2007, s. 36.

Dla małych i średnich przedsiębiorstw najistotniejszym kryterium wyboru źródła finansowania jest ich dostępność oraz stopień stawianych przez nie wymagań. Duże przedsiębiorstwa nie mają takich problemów jak małe i średnie. Firma starając się pozyskać kapitał musi spełnić określone wymogi, jakie stawia udzielający wsparcia. Wychodząc z założenia, iż dostęp do poszczególnych form finansowania odgrywa ważną rolę w ich pozyskiwaniu, to, MSP powinny w pierwszej kolejności sięgać po źródła o ułatwionym dostępie.

Czas

Tabela 2. Źródła powiększania kapitałów obcych w przedsiębiorstwie

Polityka gospodarcza, pr. zbior. pod red. H.Ćwiklińskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000

Kapitał własny daje prawo własności przedsiębiorstwa jego dawcy, który uczestniczy w podziale wypracowanego zysku lub pokryciu straty odpowiednio do wartości wniesionego kapitału. Kapitał obcy jest oddany do dyspozycji przedsiębiorstwa na określony czas i musi być w odpowiednim, Wcześniej ustalonym terminie zwrócony. Kapitały krótkoterminowe mają okres zwrotu do 1 roku i mają najczęściej charakter kapitałów obcych. Kapitały średnioterminowe obejmują zwykle zobowiązania o terminach wymagalności od 1 roku do 4 lat, kapitały długoterminowe natomiast, to kapitały obce o terminie spłaty ponad 4 lata oraz kapitały własne. Dlatego też, dzieląc źródła finansowania majątku z punktu widzenia czasu na długo i krótkoterminowe, kapitały własne zawsze zaliczymy do kapitałów długoterminowych, natomiast kapitały obce można zaliczyć w zależności od okresu na jaki zostały nam udostępnione na długoterminowe - z terminem zwrotu powyżej roku (np. średnio i długoterminowe kredyty) i krótkoterminowe (zobowiązania, kredyty krótkoterminowe). Planując pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania należy pamiętać, że zmieni to także proporcje pomiędzy kapitałami długo i krótkoterminowymi, co po pierwsze wpłynie na poziom kosztów (kapitały długoterminowe kosztują zwykle więcej niż krótkoterminowe), po drugie na płynność finansową (zwiększenie krótkoterminowych zobowiązań spowoduje pogorszenie płynności). W praktyce przyjmuje się zasadę, nazywaną złotą regułą finansową, która mówi że firma powinna trwałe aktywa (środki trwałe) finansować kapitałem długoterminowym (nazywanym także kapitałem stałym). Jeżeli kapitał stały przekracza wartość trwałych aktywów mówimy, że firma posiada dodatni kapitał obrotowy. Posiadanie pewnego kapitału obrotowego zmniejsza ryzyko utraty płynności finansowej (w przypadku np. opóźnień w spłatach należności przez odbiorców).

Ryzyko i dalsze zadłużanie

Wspólną cechą wszystkich form finansowania przy pomocy długu (pozyskiwania kapitału obcego) jest to, że wierzyciel będzie domagał się zwrotu całej pożyczonej kwoty wraz z należnymi odsetkami w określonych umową terminach bez względu na wielkość osiągniętych przez firmę zysków. Powoduje to, że pozyskiwanie kapitału obcego wiąże się z większym ryzykiem dla przedsiębiorstwa. Wraz ze wzrostem zadłużenia rośnie jednak ryzyko przedsiębiorstwa. Kapitał obcy oddawany jest przedsiębiorstwu na określony czas, po którym musi ulec zwrotowi zazwyczaj wraz z odsetkami, niezależnie od sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Ponadto zyskanie obcego kapitału wymaga często spełnienia szeregu warunków, udzielenia gwarancji i zabezpieczeń. Wierzyciel, którym najczęściej jest bank, udziela kredytu lub pożyczki na podstawie szczegółowej analizy wniosku kredytowego lub pożyczkowego, ponadto może żądać dodatkowego zabezpieczenia lub gwarancji, na przykład w postaci przyznania wierzycielowi praw do zmiany długu na udziały kapitałowe. Charakterystycznym dla kapitału obcego jest również wzrost jego ceny w miarę wzrostu zadłużenia przedsiębiorstwa, związane jest to ze wzrostem ryzyka, ponieważ im wyższy współczynnik zadłużenia w przedsiębiorstwie tym wyższe ryzyko działalności, które bezpośrednio wpływa na koszt kapitału. Zbyt duży udział kapitału obcego w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa może prowadzić do uzyskania przez wierzyciela pewnych uprawnień względem przedsiębiorstwa. Mogą one polegać na przyznaniu wierzycielowi prawa do wglądu w sytuację finansową przedsiębiorstwa a w skrajnych przypadkach na delegowaniu osób wyznaczonych przez wierzyciela do organów kierowania przedsiębiorstwem lub jego kontroli. Należy pamiętać, że roszczenia wierzycieli są zawsze regulowane przed roszczeniami właścicieli.

Stopień sformalizowania rynku.

• sformalizowane - zdefiniowane i egzekwowane z mocy prawa

• nieformalne- funkcjonują w formie zwyczajów, mają postać niepisaną, lub pisemną ale nie obowiązującą powszechnie (wewnętrzne regulaminy)

Stopień sformalizowania procedur towarzyszących pozyskiwaniu środków ma wpływ na czas i koszt ich pozyskania, czyli konieczność korzystania z usług doradców. Z drugiej jednak strony nadzór państwowy zapewnia większe bezpieczeństwo.

Na niektórych rynkach o niesformalizowanym charakterze(np. uczestnicy obrotu dokonują transakcji bezpośrednio pomiędzy sobą, logiczne więc jest, że taka forma wymiany niesie ze sobą konsekwencje relatywnie niskiej płynności instrumentów co również wpływa niekorzystnie na czas pozyskania kapitału.

Stopy procentowe

Wysoka inflacja związana jest z „jastrzębią” polityką monetarną, co przekłada się na wzrost rynkowych stóp procentowych i tym samym wzrost kosztu finansowania dłużnego, przez co firmy rezygnują z zadłużania się lub zmieniają jego źródło. Do jednego z kryteriów wyboru pozyskiwania kapitału należy zaliczyć różnicę między stopami procentowymi między krajami, i długoterminową polityką pieniężną. Wpływają one na przepływy kapitału a przez co na wartość walut danych krajów a więc na ryzyko walutowe, co należy również uwzględnić podczas pozyskiwaniu kapitału.

Podsumowanie

Kapitał własny uważany jest za najbardziej stabilne źródło finansowania, co spowodowane jest jego długoterminową formą (brakiem zapadalności). Ryzyko finansowania kapitałem własnym jest więc znacznie mniejsze niż w przypadku kapitału obcego, natomiast podmiot wnoszący kapitał własny nie ma prawa do jego zwrotu czy otrzymywania odsetek. Należy zwrócić uwagę, że pewną cechą kapitału własnego jest jego ograniczony zasób, co sprawia, że przedsiębiorcy poszukują kapitału obcego.

Kapitał obcy jest przekazywany przedsiębiorstwom odpłatnie (ceną jest stopa procentowa), na ograniczony czas przez podmioty zewnętrzne w postaci pożyczek, kredytów lub zobowiązań innego rodzaju. Dawca kapitału obcego nie ma wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, natomiast jego roszczenia (np. w przypadku likwidacji) są uprzywilejowane względem roszczeń właścicieli, przez co uzyskuje on większą pewność odzyskania powierzonych środków. Oferujący kapitał obcy nie mają prawa głosu w zakresie funkcjonowania przedsiębiorstwa, jednak często mogą wpływać na sposób, w jaki wykorzystywany jest kapitał, który został przez nich dostarczony.

Istnieją dwa modele finansowania przedsiębiorstwa. Pierwszy oparty wyłącznie na finansowaniu kapitałem własnym, natomiast drugi łączy wykorzystanie kapitałów własnych i obcych. Trudno jest określić, który model jest lepszy. Wyższa stopa zwrotu z kapitału własnego osiągana przy finansowaniu długiem, jest dodatnio skorelowana ze wzrostem ryzyka, które przejawia się wzrostem niebezpieczeństwa utraty płynności finansowej, uzależnieniem od wierzycieli, czy rosnącym kosztem krańcowym kapitału obcego

Bibliografia

1. Pederson G.D., M. Kowalewski, Zarządzanie finansowe, wyd. ART, Olsztyn 1998.

2. Anderson R.C., Byers S.S., Groth J.C., The cosi of capital for project: concepittal and praclical issues. "Management Decision" 2000, nr38/6.

3. Rulkowski A., Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa 2003.

4. Anna Skowronek Mielczarek: Małe i średni przedsiębiorstwa. Źródła finansowania, Wyd. C.H. BECK, Warszawa 2007

5. Polityka gospodarcza, pr. zbior. pod red. H.Ćwiklińskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000

6. Kuczowic K., Kuczowic J., Michalewski M.: Decyzje inwestycyjne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2001

Spis Tabel

Tabela 1. Dostępność źródeł finansowania małych

i średnich przedsiębiorstw według fazy rozwoju …………………………………………8

Tabela 2. Źródła powiększania kapitałów obcych w przedsiębiorstwie …………………..9

1

---