Postępowanie administracyjne Skrypt, UJ, Postępowanie Administracyjne


Postępowanie administracyjne i sądowo-administracyjne

1. Wstęp

Zawiadomienie o wszczęciu postępowania administracyjnego, wezwanie do stawienia się w danym terminie w urzędzie czy decyzja administracyjna to akty, które nieodłącznie są związane z funkcjonowaniem każdej organizacji. Niezwykle ważna jest więc przynajmniej elementarna wiedza o tym, jakie czynności należy przedsięwziąć, aby bronić się przed niezgodnymi z obowiązującym prawem działaniami administracji publicznej. Podstawowym założeniem takiej obrony musi być świadomość tego, że każde działanie podejmowane przed organami administracji czy też zaniechanie może mieć określone znaczenie prawne, istotne dla sytuacji organizacji.

Zapoznanie się z niniejszym działem, w którym ze względu na cel publikacji przedstawia się pewne instytucje prawne w sposób uproszczony, nie daje wprawdzie pełnej wiedzy o postępowaniu administracyjnym czy też sądowo-administracyjnym, ale uświadamia, że uczestnictwo w takich postępowaniach łączy się z posiadaniem określonych praw i obowiązków. Umiejętność odpowiednio korzystania czy podporządkowania się im to pewne minimum, którego warto się nauczyć.

2. Organy administracji publicznej (państwowej) w Polsce

A. Struktura organów administracji publicznej (państwowej).

Organy administracji publicznej, zwanej niekiedy organami administracji państwowej dzielą się na organy administracji rządowej i organy administracji samorządowej.

W ramach organów administracji rządowej można wyróżnić organy centralne i terenowe, wśród organów centralnych natomiast - urzędy centralne (np. Prezes Głównego Urzędu Ceł, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, Główny Komendant Straży Pożarnej) i organy naczelne (Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie). Do tej ostatniej grupy niektórzy autorzy zaliczają również Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, choć w zasadzie jej pozycja ustrojowa jest nie do końca zanalizowana. Do organów terenowych zalicza się zaś terenowe organy rządowej administracji ogólnej tj. wojewodów i kierowników urzędów rejonowych, oraz terenowe organy rządowej administracji specjalnej np. urzędy skarbowe, izby skarbowe, inspektorów kontroli skarbowej.....

W ramach organów administracji samorządowej wyróżnia się wójta (burmistrza, prezydenta), radę gminy i zarząd gminy.

W ramach jednostek pomocniczych tworzonych na obszarze gminy można natomiast wskazać:

Należy jednak pamiętać, że nie tylko ww. organy wykonują zadania administracji w Polsce, lecz także np. samorządy zawodowe, organy niektórych przedsiębiorstw państwowych czy komunalnych, niektóre organizacje społeczne np. Polski Związek Łowiecki czy Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, zakłady administracyjne np. szkoła wyższa..

B. Podstawowe struktury ponadgminne :

Uwaga! Kodeks postępowania administracyjnego (k.p.a.), a więc podstawowy akt normatywny regulujący zasady i przebieg postępowania administracyjnego, stosuje się również w postępowaniu przed organami państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych oraz organizacji społecznych, gdy z mocy prawa są one powołane do wydania decyzji administracyjnych czy zaświadczeń. Pod pojawiającym się w tekście pojęciem "organy administracji państwowej (publicznej)" należy rozumieć więc nie tylko organy administracji rządowej czy samorządowej, ale także organy ww. organizacji społecznych czy przedsiębiorstw.

3. Słowniczek

Postępowanie administracyjne - postępowanie, które toczy się przed organem administracji publicznej i obejmuje zarówno czynności procesowe tych organów jak i stron czy innych podmiotów uczestniczących w nim, którego celem jest rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej poprzez wydanie decyzji administracyjnej np. postępowanie w sprawie wydania pozwolenia budowlanego, w sprawie dopuszczania towaru do obrotu na polskim obszarze celnym (odprawa celna), określenia wysokości podatku dochodowego za określony rok, w sprawie wydania koncesji lub promesy koncesji zgodnie z ustawą o działalności gospodarczej, w sprawie wydania pozwolenia celnego, w sprawie ustalenia wysokości podatku od nieruchomości.

Decyzja administracyjna - akt stosowania normy prawa materialnego według reguł określonych przez prawo procesowe, dokonany przez organ administracji publicznej (lub inny podmiot mający kompetencję do jej wydania np. dziekana szkoły wyższej, rektora szkoły wyższej) na podstawie przysługującej mu kompetencji.

Najczęściej akty prawne noszące nazwy zezwolenia, pozwolenia, koncesje są po prostu decyzjami administracyjnymi. Nieistotna jest nazwa, lecz treść tego aktu i podstawa prawna jego wydania.

Aby dany akt można była uznać za decyzję administracyjną winien on zawierać
co najmniej cztery elementy:

a) oznaczenie stron,

b) oznaczenie organu administracji publicznej,

c) rozstrzygnięcie,

d) podpis osoby upoważnionej do wydania decyzji.

Nie jest decyzją administracyjną akt, który nie zawiera któregoś z podanych wyżej elementów.

Decyzja ostateczna - decyzja administracyjna, od której nie przysługuje już odwołanie w administracyjnym toku instancji. Decyzją taką jest decyzja :

  1. od której stronie w terminie nie wniosły odwołania, z chwilą upływu terminu do jego wniesienia,

  1. wydana przez organ odwoławczy, a więc po wyczerpaniu toku instancji,

  2. decyzja, od której z mocy prawa nie przysługuje odwołanie,

  3. decyzja wydana w pierwszej instancji przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze (patrz rozdział I, pkt 2.),

  4. decyzja wydana w pierwszej instancji przez naczelny organ administracji publicznej (patrz rozdział I, pkt. 2.).

Decyzja nieostateczna - decyzja, od której można wnieść odwołanie.

Strona - zgodnie z art. 28 k.p.a. jest nią każdy, którego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności prawnej organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Pod sformułowaniem "interes prawny" rozumie się interes oparty na prawie tj. zgodny z nim i znajdujący w nim ochronę. Nie każdy interes faktyczny będzie uznany w świetle prawa za interes prawny np. osoba prawna występująca do wójta o wydanie decyzji administracyjnej, nakazującej innej osobie sprzedaż jej nieruchomości może mieć interes faktyczny w zakupie tej nieruchomości, nie ma jednak interesu prawnego, jako że żaden przepis prawa materialnego nie upoważnia wójta do wydania decyzji o żądanej przez tę osobę treści. Interes taki ma jednak osoba, wobec której kierownik urzędu rejonowego wszczął postępowanie wywłaszczeniowe.

Stroną może być każdy, kto posiada zdolność prawną, a więc osoby fizyczne (zgodnie z art. 8 k. c. każdy człowiek od chwili urodzenia posiada zdolność prawną) i osoby prawne (zgodnie z art. 33 k.c. osobą prawną jest Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną )np. fundacje, stowarzyszenia (prócz stowarzyszeń zwykłych), a gdy chodzi o państwowe jednostki organizacyjne lub organizacje społeczne - również jednostki nie posiadające osobowości prawnej.

Istotne znaczenie dla funkcjonowania strony w postępowaniu odgrywa zdolność do czynności prawnych, czyli możliwość samodzielnego i skutecznego działania w postępowaniu. Osoby prawne mają pełną zdolność do czynności prawnych. Co się tyczy zdolności prawnej osób fizycznych to można tu wyróżnić:

Pełną zdolność do czynności prawnych - dot. to osób pełnoletnich (pełnoletnią zaś jest osoba, która ukończyła 18 rok życia. Pełnoletniość uzyskuje także kobieta, która ukończyła 16 rok życia i zawarła związek małżeński), nie ubezwłasnowolnionych i dla których nie ustanowiono doradcy tymczasowego.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych - dot. osób małoletnich tj. osób, które ukończyły lat 13, osób częściowo ubezwłasnowolnionych lub dla których ustanowiono doradcę tymczasowego.

Brak zdolności do czynności prawnych - dot. małoletnich do lat 13 oraz osób ubezwłasnowolnionych całkowicie.

Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swoich ustawowych przedstawicieli. Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swoich ustawowych lub statutowych przedstawicieli.

Jeżeli strona jest nieobecna czyli przebywa za granicą, a nie ustanowiła pełnomocnika (patrz hasło poniżej: pełnomocnik strony w postępowaniu administracyjnym) ani nie ustanowiono jeszcze przedstawiciela ustawowego, organ administracji publicznej winien wystąpić do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela. To samo dotyczy sytuacji osoby niezdolnej do czynności prawnych. W przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki organ administracji publicznej wyznacza dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia przedstawiciela przez sąd.

Pełnomocnik strony w postępowaniu administracyjnym - zasadą jest w postępowaniu administracyjnym, że strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Pełnomocnikiem może być każda osoba fizyczna, mająca zdolność do czynności prawnych. Od pełnomocnika nie wymaga się posiadania określonych kwalifikacji zawodowych. Pełnomocnictwo winno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. Pełnomocnik winien dołączyć do akt oryginał pełnomocnictwa lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Adwokat i radca prawny sam może uwierzytelnić odpis pełnomocnictwa. Pełnomocnik z chwilą poinformowania o nim organu administracji publicznej winien zgodnie z zasadą czynnego udziału strony w postępowaniu (patrz: Rozdział I, pkt. 6) mieć zapewniony udział w postępowaniu. NSA w orzeczeniu z dnia 10.02.1987, SA/Wr 875/86 publikowanym w Orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego 1/1987r poz. 13) orzekł, że pominięcie pełnomocnika w postępowaniu administracyjnym jest równoznaczne z pominięciem strony i uzasadnia wznowienie postępowania (patrz Rozdział I, pkt. 21).

Pełnomocnictwo w postępowaniu administracyjnym w porównaniu np. do postępowania cywilnego jest odformalizowane.

 

Wzór pełnomocnictwa

 

Data i miejscowość

 

(strona) Fundacja im. Jana Sobieskiego z siedzibą w Warszawie ul. Strusia 8/9, w imieniu której działają Prezes Jan Kowalski i wiceprezes Jarosław Smudziński upoważnia Pana Jana Sobieskiego, zamieszkałego w Warszawie ul. Jana Sobieskiego 8/9 do reprezentowania jej przed organami administracji publicznej w sprawie określenia podatku dochodowego za rok 1995r.

Podpisy (pieczątka Fundacji)

Jan Kowalski Jarosław Grudziński

 

Pełnomocnik strony w postępowaniu przed sądem administracyjnym - zgodnie z art. 59 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym ( Dz. U. Nr 74, poz. 368, zm. Dz. U. Nr 104, poz. 515) do reprezentacji przed sądem administracyjnym odpowiednie zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, zwanej dalej w skrócie k.p.c. Pełnomocnikiem może być w szczególności: adwokat lub radca prawny. Pełnomocnikiem osoby prawnej lub podmiotu gospodarczego, w tym nie posiadającego osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego.

Podmioty na prawach strony w postępowaniu administracyjnym - kategoria podmiotów, które nie są wprawdzie stronami, gdyż sprawa nie jest ich własną sprawą, lecz uczestniczą one w postępowaniu administracyjnym niejako obok strony. Wyrażenie "na prawach strony" oznacza że mają one te same uprawnienia procesowe, co strona np. mogą żądać przeprowadzenia dowodu, wnieść odwołanie od decyzji organu pierwszej instancji.. Nie posiadają zaś praw materialnych np. nie mogą zawrzeć ugody. Wśród podmiotów na prawach strony wyróżnić można m.in. prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich, organizacje społeczne.

K.p.a. - kodeks postępowania administracyjnego, akt prawny rangi ustawy regulujący postępowania: administracyjne, w sprawie skarg i wniosków, w sprawie wydawania zaświadczeń oraz w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami administracji publicznej a sądami.

Uwaga! K.p.a. reguluje w zasadzie tzw. postępowanie administracyjne ogólne tj. postępowanie najbardziej typowe oraz dwa postępowania szczególne (a więc takie które cechują pewne odrębności w stosunku do postępowania ogólnego) w sprawach zobowiązań podatkowych oraz ubezpieczeń społecznych (w rzeczywistości jednak szereg cech obu tych postępowań uregulowanych jest w innych przepisach prawnych). Poza k.p.a. istnieją jeszcze inne postępowania szczególne np. postępowanie celne, postępowanie w sprawie wydania pozwolenia budowlanego.

Organ wyższego stopnia - w stosunku do organów gmin w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej - wojewodowie, (podział na zadania własne i zlecone wynika z ustaw m.in. ustawy z dnia 17 maja 1990r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw - Dz. U. Nr 34, poz. 198 ze zm.), w pozostałych sprawach - samorządowe kolegia odwoławcze,

Sąd administracyjny - w Polsce jest nim Naczelny Sąd Administracyjny; działa w Warszawie i 10 ośrodkach zamiejscowych tj. w Gdańsku, w Katowicach z siedzibą w Gliwicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Poznaniu, Białymstoku. Sąd ten nazywany jest niekiedy sądem prawa, jako że jest on co do zasady zobowiązany do badania czy zaskarżona czynność (zaniechanie tej czynności) jest zgodna z prawem - patrz m.in. ustawa z dnia 11 maja 1995r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Nr 74, poz. 368, ze zm.), rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 września 1995r. w sprawie ustalenia struktury organizacyjnej Naczelnego Sądu Administracyjnego i regulaminu jego działania (Dz. U. Nr 112, poz. 540).

Postępowanie sądowo - administracyjne - co do zasady postępowanie ze skargi na czynność prawną (lub zaniechanie takiej czynności) organu administracji publicznej
(z reguły decyzję administracyjną, postanowienie, milczenie władzy, uchwałę organu gminy, rozstrzygnięcie nadzorcze...) toczące się przed NSA, a obejmujące zarówno czynności procesowe tego sądu, jak i uczestników postępowania, którego celem jest stwierdzenie czy dana czynność jest zgodna z prawem.

4. Tryby postępowania administracyjnego

Można wyróżnić następujące tryby postępowania administracyjnego:

a) postępowanie zwykłe - cel - rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej:

Postępowanie może jednak zakończyć się już w pierwszej instancji np. wskutek niewniesienia odwołania - decyzja stanie się więc ostateczna na tym etapie po upływie terminu do wniesienia odwołania.

b) postępowania nadzwyczajne - cel - weryfikacja decyzji ostatecznej wydanej w postępowaniu zwykłym:

5. Zakres kodeksu postępowania administracyjnego:

Kodeks postępowania administracyjnego reguluje :

  1. postępowanie administracyjne ogólne i dwa postępowania szczególne tj. postępowanie w sprawie zobowiązań podatkowych oraz w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych (w obu tych przypadkach odsyła jednak do szczegółowych uregulowań w innych przepisach prawnych),

  1. postępowanie w sprawie rozstrzygania sporów pomiędzy organami administracji publicznej a sądami (rozstrzyga je Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym),

  2. w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami administracji rządowej,

  3. w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami administracji samorządowej,

  4. w sprawach wydawania zaświadczeń,

  5. w sprawach skarg i wniosków.

Co do wyłączeń spod regulacji k.p.a. - patrz art. 3 k.p.a.

6. Zasady ogólne postępowania administracyjnego

Zasady ogólne postępowania administracyjnego stanowią podstawowe reguły tego postępowania uznane za takie właśnie przez ustawodawcę.

art. 6 k.p.a. - zasada praworządności zgodnie, z którą organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. Podstawą prawną decyzji administracyjnej może stanowić jedynie ustawa lub akt prawny wydany na podstawie upoważnienia ustawowego. Podstawą taką mogą być także akty prawne wydane przez terenowe organy administracji samorządowej czy rządowej. Nie są nią natomiast różnego rodzaju okólniki, instrukcje (inaczej wewnętrzne akty administracji). Akty te wiążą tylko administrację. Organy bardzo często powołują się w swoich uzasadnieniach na okólniki czy instrukcje. Należy więc pamiętać, że nie wiążą one stron. Rozwiązanie przyjęte zgodnie z instrukcją czy okólnikiem może nie być zgodne z prawem powszechnie obowiązującym, a więc tym prawem, które adresowane jest do podmiotów usytuowanych poza administracją - obywateli, osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej.

art.7 k.p.a. - zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu strony - zasada praworządności nie może być naruszana ze względu na cel. Oba interesy, społeczny i indywidualny winny być oceniane przez pryzmat obowiązującego prawa

art. 8 k.p.a. - zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa, zgodnie z którą organy administracji państwowej zobowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, by pogłębić zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli,

art. 9 k.p.a. - zasada udzielania informacji stronom, w świetle której organy administracji publicznej obowiązane są do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy winny czuwać nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

Poprzez wprowadzenie tej zasady ustawodawca niejako odszedł w pewnym zakresie od starej zasady ignorantia iuris nocet, czyli nieznajomość prawa szkodzi. Zobowiązał bowiem organy do czuwania nad tym aby strona nie poniosła szkody z powodu nieznajomości prawa.

Wybór orzecznictwa:

"Dopuszcza się obrazy art. 8 i 9 k.p.a. który skutki nieznajomości prawa przez podległych mu pracowników lub niedopełnienia przez nich obowiązków służbowych przerzuca na obywateli"

Wyrok NSA. 20.07.1981 SA 1478/81 ONSA 2/72/1981

"Organ administracji, który w ogóle nie ustosunkowuje się do twierdzeń uważanych przez stronę za istotne dla sposobu załatwienia sprawy, uchybia swym obowiązkom wynikającym z art. 8 i 11 k.p.a."

Wyrok NSA 6.08.1984 II SA 742/84 ONSA 2/67/1984

"Jest niezgodne z zasadą zaufania do państwa i prawa, stanowiącą komponent konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawa (art. 1 Konstytucji), gdy organ administracji zachował się odmiennie wobec osoby, której uprzednio oficjalnie udzielił informacji o praktyce stosowania prawa."

Wyrok SN 5.08. 1992 I PA /5 / 92 OSP 7-8/142/1993r.

art. 10 k.p.a. - zasada czynnego udziału strony w postępowaniu, zgodnie z którą organy są zobowiązane zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Od zasady tej można odstąpić tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia ludzkiego lub ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. W takim przypadku organ jednak winien utrwalić w aktach sprawy przyczyny odstąpienia w drodze adnotacji.

Należy pamiętać, że uniemożliwienie stronie wzięcia udziału w postępowaniu w sposób czynny, np. poprzez niezawiadomienie jej o wszczęciu postępowania, o przeprowadzeniu określonego dowodu, nieuzasadnioną odmowę dostępu do akt stanowi poważne uchybienie postępowania, na które strona zawsze może się powołać w odwołaniu od decyzji. Jeżeli postępowanie administracyjne zostało zakończone decyzją ostateczną, strona może wystąpić z żądaniem jego wznowienia (patrz Rozdział I, pkt. 21), gdy bez swej winy nie brała w nim udziału. Zgodnie z powyższą zasadą w każdym stadium postępowania organ administracji publicznej zobowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzenie z nich notatek i odpisów. Strona może żądać nawet uwierzytelnienia odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony. Często zdarza się jednak w praktyce, że organy administracji odmawiają wglądu do akt stronie. Należy wówczas pamiętać o tym, że odmowa udostępnienia stronie akt może nastąpić jedynie w stosunku do akt objętych ochroną tajemnicy państwowej, a także do innych akt, które organ administracyjny wyłączy ze względu na ważny interes państwowy. Odmowa tak winna jednak przyjąć formę postanowienia, na które strona może wnieść zażalenie do organu wyższego stopnia (patrz Rozdział I, pkt. 3). Jeżeli więc znajdziemy się w sytuacji odmowy udostępnienia akt, możemy żądać wydania postanowienia. Warto również, jeszcze przed ewentualnym wydaniem przez organ ww. postanowienia, ze względu na potencjalne postępowania odwoławcze skierować do organu pismo z żądaniem udostępnienia akt oraz informacją o odmowie ich udostępnienia. Pismo takie należy przygotować w dwóch egzemplarzach (oryginał i kopia), a następnie złożyć je w biurze podawczym danego urzędu za potwierdzeniem dokonanym na kopii (pracownik organu winien umieścić tzw. prezentatę na kopii zawierającą oznaczenie organu oraz datę złożenia pisma).

Wybór orzecznictwa:

"Za zapewnienie stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania w rozumieniu art. 10 kpa. nie można uznać rozmowy telefonicznej, przeprowadzonej przez bliżej nie określonego pracownika urzędu ze stroną, w trakcie której m.in. zażądano dostarczenia umowy najmu lokalu.

Wyrok NSA 26.05. 1981 SA 811/91 ONSA 1/46/1981

"Zaznajomienie strony z dowodami zebranymi w ramach innego postępowania, w tym także postępowania karnego skarbowego nie zwalnia organu podatkowego od obowiązku wynikającego z art. 10 § 1 kpa zapoznania jej z dowodami i materiałami w toku postępowania podatkowego, zmierzającego do wydania na ich podstawie decyzji podatkowej. Uniemożliwienie skarżącemu wzięcia udziału w postępowaniu przed organem pierwszej instancji stanowi istotne naruszenie art. 9 i 10 kpa, które zapewniają stronie czynny udział na każdym etapie postępowania, dotyczącego jej prawa i obowiązków"

Wyrok NSA 3.12.1982 SA/Kr 743/82 ONSA 2/112/1982

art. 11 k.p.a. - zasada przekonywania, zgodnie z którą organy administracji państwowej powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu.

art. 12 k.p.a. - zasada wnikliwego i szybkiego postępowania - zgodnie z którą organy administracji państwowej powinny działać wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów informacji lub wyjaśnień winny być załatwione niezwłocznie. Z zasadą tą wiążą się ściśle przepisy kpa dotyczące terminów załatwiania spraw przez organy administracji, terminy wydawania zaświadczeń.

art. 13 k.p.a. - zasada ugodowego załatwiania spraw (patrz art. 114-122 k.p.a.)

art. 14 k.p.a. - zasada pisemności, zgodnie z którą sprawy winny być załatwiane w formie pisemnej. Ustne załatwienie sprawy jest dozwolone tylko, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Treść oraz istotne motywy takiego załatwienia sprawy winny jednak być utrwalone w aktach sprawy w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji.

art. 15 k.p.a. - zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego - daje ona stronie prawo żądania dwukrotnego rozstrzygnięcia merytorycznego sprawy przez dwa różne organy administracji publicznej np. od decyzji wydanej przez wójta, burmistrza bądź prezydenta w sprawach z zakresu zadań własnych można odwołać się w określonym terminie do samorządowego kolegium odwoławczego. K.p.a. przewiduje jednak wyjątki od tej zasady. I tak np. od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez naczelny organ administracji publicznej (patrz Rozdział I, pkt. 2) nie przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia. Można jedynie wystąpić do organu, który wydał tę decyzję z wnioskiem o ponowne załatwienie sprawy.

Wybór orzecznictwa

"Jeżeli organ podatkowy II instancji dokona wszelkich ustaleń dotyczących podstawy opodatkowania, a właściwy do rozstrzygnięcia sprawy organ I instancji nada jedynie tym ustaleniom zewnętrzną formę decyzji administracyjnej, działanie takie stanowi naruszenie kompetencji organu właściwego w sprawie oraz koliduje z nakazem obiektywizmu potencjalnego postępowania odwoławczego."

Wyrok NSA 12.02.1987 III SA 1092/86 OSPiKA 1/24/1988

"W świetle rozwiązań prawnych przyjętych w kodeksie postępowania administracyjnego (art. 15 w związku z art., 127 1 i art. 128 k.p.a.) nie ma podstaw do wykładni, iż stronie przysługuje odwołanie tylko od decyzji negatywnych, a więc nie uwzględniających w całości lub części żądania zawartego w podaniu. Strona w postępowaniu administracyjnym broni swojego interesu prawnego i oceny, czy interes jej został w pełni zrealizowany, może dokonywać tylko strona."

Wyrok NSA 2.07.1992 SA/Wr 455/92 ONSA 3/63/1993

"Wydanie decyzji z pogwałceniem zasady dwuinstancyjności, obowiązującej w postępowaniu administracyjnym (art. 15 k.p.a.), godzi w podstawowe zasady prawa i gwarancje procesowe obywatela i musi być oceniane jako rażące naruszenie prawa."

Wyrok NSA 10.04.1989 II SA 1198/88 ONSA 1/36/1989

art. 16 § 1 k.p.a. - zasada trwałości decyzji ostatecznych, w świetle tej zasady decyzja ostateczna wyznacza w sposób stabilny sytuację prawną jej adresatów. Wyjątkowo, gdy zachodzą określone prawem przesłanki możliwe jest uchylenie, zmiana, stwierdzenie nieważności tej decyzji bądź też wznowienie postępowania w sprawie (patrz Rozdział I, pkt. 21)

art. 16 § 2 k.p.a. - zasada sądowej kontroli procesowych aktów administracyjnych, zgodnie z którą decyzje mogą być na zasadach i w trybie określonym w k.p.a. zaskarżone do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem. (patrz Rozdział I, pkt. 26)

Naczelny Sąd Administracyjny w swym orzeczeniu z dnia 4 czerwca 1982r. publikowanym w Orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego orzekł, że "zasady ogólne postępowania administracyjnego, wyrażone zwłaszcza w art. 7-11 k.p.a. są integralną częścią przepisów regulujących procedurę administracyjną i są dla organów administracji wiążące na równi z innymi przepisami tej procedury, przy czym w art. 7 k.p.a. zawarta jest nie tylko zasada dotycząca sposobu prowadzenia postępowania lecz w równym stopniu wskazówka interpretacyjna prawa materialnego na co wskazuje zwrot zobowiązujący organ do załatwienia sprawy zgodnie z tą zasadą. W innym zaś orzeczeniu (Wyrok z 8 czerwca 1983r. ONSA 1983, nr 1, poz. 40) orzekł, iż za rażące naruszenie przepisów postępowania administracyjnego należy uznać oczywiste niezastosowanie lub nieprawidłowe zastosowanie zasad ogólnych postępowania administracyjnego określony w art. 6-11 k.p.a. w stopniu powodującym istotne ograniczenie uprawnień strony w postępowaniu.

Podane wyżej przykłady tez wskazują, że zasady ogólne postępowania administracyjnego nie są tylko pewnymi instrukcjami czy deklaracjami, ale mają znaczenie prawne, a ich naruszenie może stanowić o wadzie decyzji lub postępowania w wyniku, którego została ona wydana, powodującej potrzebę jej eliminacji z obrotu prawnego np. poprzez uchylenie, stwierdzenie nieważności czy wznowienia postępowania.

7. Właściwość organu

Przez właściwość organu należy rozumieć zdolność tego organu do rozstrzygnięcia określonego rodzaju sprawy.

Kodeks postępowania administracyjnego wyróżnia dwa rodzaje właściwości:

  1. rzeczową - zdolność do rozstrzygania określonej kategorii spraw np. budowlanych, wodnych,

  1. miejscową -zdolność realizowania swej właściwości rzeczowej na określonym obszarze,

  2. właściwość instancyjną określająca, który organ jest właściwy do rozstrzygania sprawy w danej instancji.

Organy administracji państwowej są zobowiązane przestrzegać swej właściwości z urzędu. Winny one skrupulatnie badać w każdym stadium postępowania, czy są właściwe w danej sprawie. Naruszenie przepisów dotyczących właściwości jest jej istotną wadą. Powoduje ona nieważność tej decyzji. (art. 156 1 pkt. 1 k.p.a.) (patrz Rozdział I, pkt. 23).

W zasadzie właściwość ma charakter wyłączny tzn. że inny organ nie może działać zamiast tego organu w danej sprawie np. z ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców wynika, że zezwolenia na nabycie nieruchomości wydaje Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. Gdyby tego typu decyzję wydał inny organ byłaby ona nieważna.

Przeniesienie właściwości między organami możliwe jest tylko wówczas, gdy wyraźny przepis na to zezwala. I tak np. zgodnie art. 8 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz. U. z 1990 r. Nr 21, poz. 123 ze zm.) wojewoda może powierzyć prowadzenie w jego imieniu niektórych spraw z zakresu swojej właściwości, w tym, wydawania decyzji administracyjnych w pierwszej instancji organom gminy. Gdyby doszło do zawarcia takiego porozumienia organ gminy winien w podstawie prawnej wydanej przez niego decyzji powołać się na nie. Właściwość rzeczową organu administracji publicznej ustala się według przepisów o zakresie działania.

Właściwość miejscową organu administracji ustala się:

  1. w sprawach dotyczących nieruchomości - według miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomości położna jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa cześć nieruchomości,

  1. w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy, według miejsca, w którym zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony,

  2. w innych sprawach - według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu - według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju.

Jeżeli jednak nie można ustalić właściwości miejscowej w sposób wyżej wskazany sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania albo w razie braku ustalenia takiego miejsca - do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w m.st. Warszawie. W postępowaniu w sprawach zobowiązań podatkowych Rada Ministrów może ustalić właściwość miejscową organów podatkowych w sposób odmienny od wyżej określonego. Rozporządzeniem z dnia 18 lutego 1992r. w sprawie właściwości miejscowej organów podatkowych w sprawach niektórych zobowiązań podatkowych (Dz. U. Nr 16, poz.62 ze zm.) ustalono szereg odrębności od podanych wyżej zasad ustalania właściwości miejscowej.

Elementy właściwości instancyjnej określone są w art. 17 i 18 k.p.a.

8. Instytucja wyłączenia w postępowaniu administracyjnym

Wraz z właściwością instytucja wyłączenia wyznacza tzw. zdolność organu do prowadzenia postępowania.

Wyróżnić można:

a) wyłączenie organu

b) wyłączenie pracownika organu

c) wyłączenie członka organu kolegialnego

Naruszenie przepisów o wyłączenie stanowi wadę postępowania skutkującą możliwością wzruszenia decyzji w trybie wznowienia postępowania (patrz Rozdział I, pkt. 21)

Pracownik organu administracji podlega wyłączeniu:

a) z mocy samej ustawy,

b) na własne żądanie,

c) na żądanie strony

d) z urzędu.

Pracownik podlega wyłączeniu z mocy ustawy w sprawie:

  1. w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki,

  1. swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia także po ustaniu małżeństwa,

  2. osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli (także po ustaniu tych stosunków),

  3. w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron albo w której przedstawicielem strony jest jedna osoba z osób wymienionych w pkt. b i c,

  4. w której brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji,

  5. z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne,

  6. w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.

W sytuacji, gdy następuje wyłączenie pracownika z mocy ustawy organ winien uczynić o tym adnotację w aktach sprawy.

Bezpośredni przełożony jest obowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony, a w braku takich żądań z urzędu, wyłączyć od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności innych niż te, które powodują wyłączenie pracownika z mocy ustawy, które mogą wywołać wątpliwości co do jego bezstronności.

Jeżeli strona zna okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości co do bezstronności pracownika winna wystosować pismo do bezpośredniego przełożonego tego pracownika z żądaniem wyłączenia podając jednocześnie te okoliczności. Wyłączenie pracownika lub odmowa jego wyłączenia od udziału w postępowaniu administracyjnym w takiej sytuacji winna nastąpić w formie postanowienia. Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie.

Wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron.

W przypadku wyłączenia pracownika jego bezpośredni przełożony wyznacza innego pracownika do prowadzenia sprawy.

Organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych:

  1. jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach małżeństwa, pokrewieństwa i powinowactwa do drugiego stopnia, przysposobienia, opieki lub kurateli,

  1. osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach małżeństwa, pokrewieństwa i powinowactwa do drugiego stopnia, przysposobienia, opieki lub kurateli,.

Zgodnie z orzeczeniem NSA z dnia 3 kwietnia 1990r. (SA/Wr 1001/89) jeżeli jednak doszło do wyłączenia organu od załatwienia sprawy z przyczyny innej niż wyżej wymieniona wydanie decyzji załatwiającej sprawę przez inny organ oznacza wydanie decyzji z naruszeniem przepisów o właściwości (patrz - Rozdział I, pkt. 7)

W przypadku wyłączenia organu sprawę załatwia :

  1. w okolicznościach określonych w ww. pkt. 1 - organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę,

  1. w okolicznościach przewidzianych w ww. pkt. 2 - organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba określona w tym punkcie zajmuje stanowisko kierownicze.

Organ wyższego stopnia może do załatwienia sprawy wyznaczyć inny podległy sobie organ. W razie gdy osobą wymienioną w ww. pkt. 2 jest osoba pełniąca funkcje naczelnego organu administracji publicznej, organ właściwy do załatwienia sprawy wyznacza Prezes Rady Ministrów.

Członek organu kolegialnego podlega wyłącznie w tych samych przypadkach, w których z mocy ustawy następuje wyłączenie pracownika organu.

9. Terminy

A. Zagadnienia ogólne.

Można wyróżnić dwa rodzaje terminów:

a) ustawowe tj. wynikające z k.p.a. i innych ustaw

b) urzędowe wyznaczone przez organ prowadzący postępowanie.

Terminy ustawowe np. podane wyżej terminy załatwiania spraw, termin wniesienia zażalenia na postanowienie, termin wniesienia odwołania od decyzji administracyjnej są adresowane bądź do organów administracji publicznej bądź do stron i innych uczestników postępowania. Terminy te nie mogą być przez organ ani skracane ani przedłużane, w zasadzie możliwe jest jednak ich przywrócenie.

Terminy urzędowe mogą być przez organ przed ich upływem przedłużane lub nawet z ważnych przyczyn przywracane. Przyjmuje się nadto, że czynność dokonana przez stronę po upływie terminu urzędowego może być przez organ uznana za ważną.

Sposób obliczania terminów reguluje art. 57 k.p.a.

Przykładowo, jeżeli strona otrzymała decyzję administracyjną w dniu 2 marca 1995r., to
(z uwagi na dwutygodniowy termin do wniesienia odwołania), może skutecznie wnieść odwołanie jeszcze 16 marca 1995r. Wniesienie odwołania w dniu 17 marca 1995r. stanowi już uchybienie terminu.

Uwaga! Jeżeli jednak koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni. I tak wracając do podanego wyżej przykładu, jeżeli 16 marca byłby niedzielą albo też przypadałby na II dzień Świąt Wielkanocnych, wniesienie odwołania w dniu 17 marca 1995r. stanowiłoby zachowanie terminu.

Uwaga! Termin jest zachowany, jeżeli strona przed jego upływem nada pismo w polskim urzędzie pocztowo-telekomunikacyjnym lub złoży je w polskim urzędzie konsularnym. Termin uważa się za zachowany również wówczas, gdy przed jego upływem żołnierz lub członek załogi statku morskiego złożył je w dowództwie jednostki wojskowej lub kapitanowi statku, a także gdy osoba pozbawiona wolności złoży je w administracji zakładu karnego.

Warto pamiętać, o tym żeby wysyłać wszelkie pisma do organów administracji listem poleconym i zachować następnie dowód nadania. Również oddając bezpośrednio pismo w biurze podawczym danego urzędu należy sporządzić jego kopię i zażądać potwierdzenia na niej przyjęcia pisma oraz wpisania daty złożenia.

B. Terminy załatwiania spraw przez organy administracji publicznej i środki obrony przed ich naruszeniem

Terminy załatwiania spraw przez organy administracji publicznej i środki obrony przed ich naruszeniem przedstawiają się następująco:

  1. Organy administracji publicznej winny załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.

  1. Niezwłocznie powinny być załatwione sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.

  2. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego winno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca od dnia wszczęcia postępowania, w sprawie szczególnie skomplikowanej nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.

Wyjątkowo w sprawach zobowiązań podatkowych termin rozpatrzenia odwołania wynosi dwa miesiące od dnia jego otrzymania (art. 172 k.p.a.).

Zob. również art. 35 § 4 i 5 k.p.a.

W przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ administracji publicznej winien zawiadomić stronę(y) o przyczynie opóźnienia i wskazać nowy termin.

Często zdarza się jednak, że podane wyżej terminy załatwiania spraw nie są przestrzegane. K.p.a. tworzy tutaj pewien mechanizm "przymuszania" organu do terminowego działania. I tak w razie niezałatwienia sprawy w terminie strona może wnieść zażalenie do organu wyższego stopnia (patrz definicja organu wyższego stopnia - Rozdział I, pkt. 3). Organ ten jeżeli uzna zażalenie za uzasadnione wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn niezałatwienia sprawy. Oczywiście urzędnicy prowadzący sprawę wykazują różny stopień odporności na tego typu zażalenia i może się zdarzyć, że uruchomienie podanej wyżej procedury skutkuje ich samozaparciem w niezałatwianiu sprawy. Są jednak i tacy spośród nich, na których działa perspektywa odpowiedzialności dyscyplinarnej lub porządkowej albo i innej za nieuzasadnione opóźnienie. Jeżeli przedstawiony wyżej tryb nie daje rezultatu strona może wnieść do NSA skargę na niewydanie w terminie decyzji (tzw. skarga na milczenie władzy). Skarga taka może być wniesiona w każdym czasie po upływie terminu przewidzianego do załatwienia sprawy aż do jej załatwienia, pod warunkiem jednak uprzedniego wniesienia zażalenia na bezczynność (art. 37 k.p.a.). Sąd administracyjny, jeżeli uzna skargę za uzasadnioną, zobowiązuje organ administracji publicznej do wydania decyzji.

C. Uchybienie terminu przez stronę

W interesie każdej strony jest przestrzeganie terminów. Dlatego też otrzymując pismo od organu administracji wskazujące termin, w jakim należy dokonać pewnej czynności prawnej, konieczne jest zaznaczenie daty jego doręczenia. Datą tą jest dzień, w którym strona pokwitowała odbiór pisma. Często zdarza się, że strona błędnie przyjmuje, że datą tą jest późniejsza data wpisania wpływu tego pisma w dzienniku korespondencyjnym.

Dlatego też pracownicy, z reguły sekretarki zajmujące się układaniem korespondencji winny zostać poinstruowane o konieczności zaznaczania właściwej daty doręczenia danego pisma.

(o doręczeniach - patrz Rozdział I, pkt. 10).

W razie uchybienia terminu strona może wystąpić z wnioskiem o jego przywrócenie.

Warunki przywrócenia terminu przedstawiają się następująco:

  1. wniesienie prośby o przywrócenie terminu w ciągu 7 dni od ustania przyczyny jego uchybienia,

  1. wraz z wniesieniem prośby dopełnienie czynności, dla której określony był termin np. wraz z prośbą o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania wniesienie odwołania,

  2. uprawdopodobnienie braku winy strony w uchybieniu terminu.

Uwaga! Przywrócenie 7 dniowego terminu do złożenia prośby o przywrócenie terminu jest niedopuszczalne.

Wzór uzasadnienia wniosku o przywrócenie terminu

Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania wraz z odwołaniem od decyzji z dnia 15.05 w sprawie doręczonej w dniu 01.06.

W imieniu Fundacji wnoszę odwołanie prosząc równocześnie o przywrócenie terminu, którego niedotrzymanie spowodowane były niżej podanymi przyczynami.

W dniu 1 czerwca doręczona została Fundacji decyzja w sprawie. Fundacja zatrudnia 3 osoby, a z uwagi na sezon urlopowy i jedyną osobą czynną w biurze Fundacji, a zarazem upoważnioną do jej reprezentowania przed organami administracji publicznej była Pani Joanna Kowalska. Załączam listę płac z maja wskazującą na ilość osób zatrudnionych w Fundacji oraz pisma wskazujące na udzielenie tym osobom urlopów. Termin do wniesienia odwołania upływał 15 czerwca. Tymczasem w dniu 12 czerwca Joanna Kowalska zachorowała obłożnie. Choroba ta trwała do dnia 20 czerwca. Przedstawiam w załączeniu zwolnienie lekarskie. (termin siedmiodniowy liczy się wówczas od ustania choroby) Wobec powyższego wnoszę jak na wstępie.

Odwołanie

(treść odwołania)

O przywróceniu terminu organ orzeka w formie postanowienia.

W przypadku odmowy przywrócenia terminu strona może wnieść zażalenie, z tym zastrzeżeniem, że na postanowienie w sprawie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia zażalenie nie przysługuje. Postanowienie to jest ostateczne. Na postanowienie o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia jako, że są to postanowienia kończące postępowanie w sprawie, strony mogą wnieść skargę do NSA.

10. Doręczenia

Doręczenia odgrywają szczególną rolę w postępowaniu administracyjnym ze względu na skutki prawne jakie wiąże z nimi ustawodawca. Od daty doręczenia np. biegną terminy procesowe i inne. W świetle przepisów k.p.a. istotny jest sam akt doręczenia, nie ma znaczenia natomiast to, czy strona rzeczywiście zapoznała się z treścią doręczonego pisma.

Wyróżnia się dwa rodzaje doręczeń:

  1. zwykłe, zwane także właściwymi - dotyczą one zarówno osób fizycznych, jak i osób prawnych, a także jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej,

  1. zastępcze, dotyczą one w zasadzie tylko osób fizycznych, i polegają na oddaniu pisma osobie zobowiązującej się do przekazania go adresatowi np. sąsiadowi.

Przepisy ustanawiają nadto dwie fikcje doręczenia, które umożliwiają prowadzenie postępowania administracyjnego mimo, że niemożliwe było ani doręczanie właściwe ani zastępcze. Przyjmuje się, że doręczenie nastąpiło mimo, że z pewnych powodów tak naprawdę nie stało się. (zob. art. 44 k.p.a. - dotyczy osób fizycznych oraz art. 49 k.p.a.).

Organ administracji publicznej doręcza pisma za pokwitowaniem przez pocztę, swoich pracowników lub inne upoważnione osoby lub organy. Zdarza się jednak, że organy wysyłają np. decyzje administracyjne listami zwykłymi, a nie poleconymi za zwrotnym poświadczeniem odbioru. Taki stan rzeczy powoduje, że niewiadoma jest data doręczenia pisma, a zatem również początek biegu terminów np. do wniesienia odwołania. Listy te docierają niekiedy do adresatów po bardzo długim okresie np. miesiąca od dnia wysłania. W takiej sytuacji należy zawsze dokonując danej czynności podać organowi faktyczną datę doręczenia pisma. Organ z reguły nie może skutecznie twierdzić, że strona uchybiła terminowi, jako że nie posiada dowodu doręczenia i wówczas, w braku innych dowodów, twierdzenia strony o dacie doręczenia winny być potraktowane jako wiarygodne.

Pismo doręcza się stronie, a jeżeli ustanowiła ona pełnomocnika, doręcza się je temu pełnomocnikowi. W przypadku, gdy postępowanie się toczy strony lub ich przedstawiciele mają obowiązek zawiadomienia właściwego organu administracji o zmianie adresu. W razie braku takiej informacji bowiem doręczenie pisma pod dotychczasowym adresem ma skutek prawny.

Państwowym jednostkom organizacyjnym, organizacjom społecznym oraz innym jednostkom organizacyjnym doręcza się pisma w lokalu ich siedziby do rąk osoby uprawnionej do odbioru pism. Osobą taką jest najczęściej dyrektor (kierownik) albo pracownik sekretariatu. Określa to z reguły regulamin organizacyjny danej jednostki.

Strony chcąc obronić się przed doręczeniem pisma odmawiają jego przyjęcia, sądząc, że taka odmowa jest najlepszym wyjściem z zagrażającej ich interesom sytuacji. Ustawodawca przewidując jednak możliwość występowania takich właśnie zachowań, przyjął, że w takim przypadku uznaje się, że pismo zostało doręczone w dniu odmowy jego przyjęcia.

(Szerzej na temat doręczeń - patrz art. 39-49 k.p.a.)

11. Wszczęcie postępowania administracyjnego. Podania.

Wyróżnić można wszczęcie postępowania z urzędu (gdy sam organ bez wniosku strony wszczyna postępowanie) i na wniosek.

Przepisy k.p.a. nie przewidują specjalnego aktu orzekającego o wszczęciu postępowania administracyjnego. Wyjątkowo, organ wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania z urzędu, gdy uzna żądanie organizacji społecznej o wszczęcie danego postępowania za uzasadnione.

Wszelkie podania np. żądania, wyjaśnienia, odwołania i zażalenia mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, a także ustnie do protokołu.

Podanie powinno zawierać co najmniej:

a) wskazanie osoby od której pochodzi,

b) jej adres,

c) żądanie,

d) czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych.

Organ administracji obowiązany jest potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący tego zażąda. Jak już wyżej wspomniano, zawsze jeżeli wnosi się podanie do biura podawczego danego urzędu należy przygotować kopię tego pisma i uzyskać na niej potwierdzenie daty złożenia tego pisma. Takie działanie leży bowiem w interesie strony. W przypadku zaginięcia pisma w urzędzie strona będzie bowiem posiadać dowód jego doręczenia organowi.

Jeżeli strona wniosła podanie do organu niewłaściwego w sprawie (patrz Rozdział I, pkt. 7) organ ten zobowiązany jest niezwłocznie przekazać to pismo właściwemu organowi. Jeżeli podanie zostało wniesione do organu niewłaściwego przed upływem terminu przyjmuje się ze strona dochowała terminu, nawet jeżeli faktycznie właściwy organ otrzyma to pismo w późniejszym niż ten termin momencie np. strona wniosła odwołanie w ostatnim dniu upływu terminu (czternastym) od decyzji organu X do organu Y, podczas gdy właściwy w sprawie był organ Z. w Takiej sytuacji organ Y winien przekazać to odwołanie organowi Z. Jeżeli odwołanie dotrze do organu Z np. po 20 dniach od dnia doręczenia stronie decyzji, to termin uważa się za zachowany, gdyż odwołanie do organu Y zostało wniesione przed upływem terminu.

Jeżeli natomiast podanie dotyczyć będzie kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne organy, organ do którego podanie wniesiono, rozpozna tylko te sprawy, w których jest właściwy i powiadomi osobę wnoszącą podanie, że w pozostałych sprawach winna ona wnieść podanie do organu właściwego. Wraz z takim powiadomieniem organ winien pouczyć osobę wnoszącą podanie, że jeżeli odrębne podanie złoży ona w terminie 14 dni od daty doręczenia zawiadomienia w świetle prawa zostanie ono uznane za wniesione w terminie.

Przykład

 

J.K. wniosła w dniu 20 maja do organu A podanie zawierające wniosek o wydanie decyzji administracyjnej oraz odwołanie od doręczonej w dniu 7 maja decyzji. Organ A jest właściwy tylko w sprawie rozpatrzenia wniosku o wydanie decyzji administracyjnej. W sprawie odwołania właściwy jest zaś organ B. W dniu 2.06 organ A doręcza J.K. zawiadomienie. zawierające informacje, o tym że do rozpatrzenia odwołania właściwy jest organ B wraz z pouczeniem. że jeżeli strona w terminie 14 dni od dnia wniesie odwołanie do organu B dochowa terminu wyznaczonego przez ustawę do wniesienia odwołania. Strona 16. 06 wnosi odwołanie do organu B. W świetle prawa uważa się, że odwołanie zostało wniesione w dniu 20 maja, a zatem strona dochowała terminu.

Jeżeli natomiast strona wniesie odwołanie do organu niewłaściwego, a na podstawie podania nie będzie można ustalić jaki organ jest właściwy lub też właściwy w sprawie okaże się sąd, organ zwróci je wnoszącemu podanie wraz z odpowiednim pouczeniem.

Jeżeli podanie zostanie wniesione bez wskazania adresu wnoszącego i niemożliwe będzie ustalenie tego adresu na podstawie danych podanie zostanie pozostawione bez rozpoznania. Jeżeli natomiast podanie nie będzie zawierać pewnych elementów, wymaganych przez przepisy prawa organ winien wezwać wnoszącego to podanie do usunięcia braków w terminie ustawowym 7 dni oraz pouczyć, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podanie bez rozpoznania. Podanie, którego braków nie usunięto w terminie 7 dni nie wywołuje żadnych skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z jego wniesieniem.

Uwaga!!! Osoba wnosząca podanie nie jest zobowiązana do posługiwania się dość trudnym i często niezrozumiałym dla laików językiem prawniczym. Ważne, by umiała ona sprecyzować swoje żądanie własnymi słowami, tak by jej intencje i wola mogły zostać odczytane przez wykwalifikowanych pracowników organu.

Jeżeli np. strona, która otrzymała decyzję w terminie 14 dni od dnia doręczenia wniesie pismo, które nazwie skargą na decyzję i w którym poda, że stan rzeczy określony decyzją jest dla niej nie do przyjęcia, gdyż godzi w jej interesy, to takie pismo winno zostać potraktowane jako odwołanie.

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony, jest data doręczenia tego żądania organowi administracji publicznej. Zgodnie z art. 233 k.p.a. żądanie wszczęcia postępowania może być wniesione w drodze skargi, która jeżeli pochodzi od strony, zostanie potraktowana jako to żądanie. Nazwa nie odgrywa bowiem roli. Decyduje treść pisma wniesionego przez stronę. Jeżeli z niej wynika wola wszczęcia postępowania, nawet jeżeli jest ona sformułowana nieudolnie, to wszczęcie następuje. Postępowanie administracyjne jest bowiem w zasadzie, poza pewnymi wyjątkami, postępowaniem odformalizowanym na korzyść stron. Ustawodawca zdając sobie sprawę z faktu, że nie każda strona może pozwolić sobie na zatrudnienie prawnika, przyjął, że to organ właśnie zobowiązany jest do wspomożenia strony.

Co do daty wszczęcia postępowania z urzędu przyjmuje się, że jest nią data pierwszej czynności urzędowej dokonanej w sprawie, której postępowanie dotyczy, przez organ do tego uprawniony działający w ramach swych kompetencji pod warunkiem, że o czynności tej powiadomiono stronę.

Wszczęcie postępowania rozpoczyna bieg terminu do załatwienia sprawy. Niezwykle istotne jest, by organ prowadzący postępowanie zawiadomił o jego wszczęciu wszystkie osoby będące stronami w sprawie. Jeżeli bowiem w postępowaniu bez swej winy nie uczestniczyła jakaś strona, organ wyższego stopnia winien w wyniku odwołania od takiej decyzji uchylić ją i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania (w zasadzie), a gdy decyzja wydana w postępowaniu, w którym strona (jedna ze stron) nie uczestniczyła stała się ostateczna - możliwe jest wznowienie postępowania w sprawie zakończonej tą decyzją.

12. Protokoły

Organ administracji jest zobowiązany sporządzić zwięzły protokół w zasadzie z każdej czynności mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy np. z przesłuchania strony, świadka, biegłego. Protokół odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział w danej czynności urzędowej. Następnie osoby te winny protokół podpisać. Podobnie protokół przesłuchania winien zostać odczytany i przedstawiony do podpisania osobie zeznającej.

Uwaga!!! Przed złożeniem podpisu na jakimkolwiek dokumencie należy dokładnie zapoznać się z jego treścią. Jeżeli treść ta zniekształca rzeczywistość należy zażądać sprostowania. Jeżeli mimo żądania organ nie zmieni treści protokołu, można odmówić podpisania protokołu dbając o to, by urzędnik omawiający przyczyny odmowy podpisu podał je w sposób zgodny z prawdą.

W razie jakichś problemów można samemu w dwóch egzemplarzach ustosunkować się (zasada pisemności postępowania) do treści protokołu i przedstawić to pismo organowi za potwierdzeniem odbioru. W ten sposób pozostanie w aktach sprawy dokument, na który strona będzie mogła się powołać przy formułowaniu zarzutów dotyczących postępowania np. przed organem drugiej instancji.

+ Patrz również art. 67 - 72 k.p.a.

 

13. Postępowanie dowodowe

Postępowanie dowodowe jest zasadniczą częścią postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 7 k.p.a. organ administracji publicznej zobowiązany jest do ustalenia stanu faktycznego sprawy. Organ ten winien zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy, a następnie zgodnie z zasadą swobodnej (a nie dowolnej) oceny dowodów ocenić na jego podstawie, czy dana okoliczność została udowodniona.

K.p.a. nie zawiera zamkniętego wykazu dowodów. Jako dowód organ zobowiązany jest więc dopuścić wszystko, co może przyczynić się do rozstrzygnięcia sprawy,
a nie jest sprzeczne z prawem.

W szczególności wymienić tu można:

Organ administracji publicznej jest z urzędu zobowiązany do ustalenia jakie fakty winny zostać udowodnione i jakimi środkami.

Stronie również przysługuje prawo przedstawienia dowodów.

Strona w swoim własnym interesie winna czynnie uczestniczyć w postępowaniu dowodowym. Może żądać przeprowadzenia dowodu. Organ winien uwzględnić jej żądanie, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy. Organ może jednak nie uwzględnić żądania, które nie zostało zgłoszone w toku postępowania dowodowego lub w czasie rozprawy, jeżeli żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy.

Jeżeli strona nie podała faktów czy dowodów w postępowaniu przed organem pierwszej instancji, może to uczynić w postępowaniu odwoławczym.

Zgodnie bowiem z art. 136 k.p.a. organ odwoławczy może przeprowadzić na żądanie strony lub nawet z urzędu dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję. Jeżeli jednak konieczne byłoby przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części organ odwoławczy może decyzję uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, a nawet przytaczać je w postępowaniu nadzwyczajnym. W świetle bowiem art. 145 § 1 pkt 5 w sprawie zakończonej decyzją ostateczną właściwy organ wznawia postępowanie, jeżeli m.in. wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, a nie znane organowi, który ją wydał. Należy jeszcze zauważyć, że NSA uchyli decyzję administracyjną, jeżeli stwierdzi wystąpienie podanej wyżej przesłanki.

Strona winna zostać zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodów ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed tym terminem.

Strona ma prawo:

Naruszenie powyższych praw strony stanowić może w konkretnej sprawie uchybienie przepisom postępowania administracyjnego mającym istotny wpływ na wynik sprawy.

Niewątpliwie strona odwołując się albo wnosząc skargę na decyzję ostateczna może powołać się na uchybienia, jakie nastąpiły w postępowaniu dowodowym.

Niekiedy organ przeprowadza w toku postępowania rozprawę. Wezwanie na rozprawę winno zostać doręczone stronie na piśmie, Termin rozprawy powinien zostać wyznaczony w taki sposób, by doręczenie wezwania oraz ogłoszenie o rozprawie nastąpiły przynajmniej na siedem dni przed rozprawą. W okresie tym strona może bowiem przygotować się do rozprawy np. poprzez zapoznanie z aktami sprawy, tudzież sformułowanie pytań do świadków, jeżeli mają być oni przesłuchiwani w jej trakcie.

Jeżeli strona nie może stawić się na rozprawę winna wezwać organ do jej odroczenia argumentując to żądanie.

Kierujący rozprawą odroczy ją, jeżeli stwierdzi występowanie ważnej przyczyny.

Jeżeli jednak strona mimo należytego wezwania na rozprawę nie stawi się na niej i nie zażąda jej odroczenia podając ważną przyczynę, dla której to żądanie winno zostać uwzględnione przez kierującego rozprawą, jej nieobecność nie będzie stanowić przeszkody do przeprowadzenia rozprawy.

+ Szerzej o postępowaniu dowodowym patrz art. 75 -95 k.p.a.

Celem zobrazowania znaczenia właściwego przeprowadzenia postępowania dowodowego dla sprawy przytaczam podane niżej tezy orzeczeń:

  1. W przypadku, gdy z postanowienia szczególnego przepisu prawa wynika obowiązek przeprowadzenia rozprawy administracyjnej, organ administracji państwowej nie jest władny do odstąpienia od przeprowadzenia takiej rozprawy. Wydanie decyzji przez organ administracji państwowej bez przeprowadzenia rozprawy w sytuacji, gdy wymaga tego wyraźnie przepis ustawy, stanowi naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy i powoduje uchylenie decyzji przez NSA

Wyrok NSA 2.03.1983 SA/Kr 1179/82 OSPiKA 7-8/140/1984 r.

  1. Odmowa przeprowadzenia przez organ odwoławczy dowodu, dla wyjaśnienia istotnych dla sprawy okoliczności już bezspornie wyjaśnionych przez organ pierwszej instancji nie jest naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego, które miało wpływ na wynik sprawy, a tym samym nie uzasadnia uwzględnienia skargi przez NSA i uchylenia zaskarżonej decyzji z przyczyny określonej w art. 207 2 pkt. 3 k.p.a.

Wyrok NSA 17.03 1986 III SA ONSA 1/19/1986r.

  1. Organ administracji państwowej nie może pozbawić strony udziału w postępowaniu administracyjnym, na przykład z uzasadnieniem, że jej udział w przeprowadzeniu dowodu nie jest konieczny.

Wyrok NSA 28.03.1985 r I SA 1282/84 ONSA 2/5/1985r.

  1. Praktyka przeprowadzenia przez organy administracji uzupełniających dowodów dopiero po wydaniu decyzji i po jej zaskarżeniu przez stronę narusza prawo strony do czynnego udziału w prowadzonym postępowaniu administracyjnym, w wyniku którego ma dojść do wydania decyzji. (art. 10 1, art. 79 i 81 k.p.a.).

Wyrok NSA 8.01.1988 r. IV 806/87

  1. W świetle art. 75 k.p.a. niedopuszczalne jest stosowanie formalnej teorii dowodów przez twierdzenie, że daną okoliczność można udowodnić wyłącznie określonymi środkami dowodowymi, bądź też przez tworzenie nowych reguł korzystania ze środków dowodowych.

Wyrok NSA 13.12.1988 II SA 170/88 ONSA 2/95/1989r.

  1. Zaniechanie przez organ administracji publicznej podjęcia czynności procesowych zmierzających do zebrania pełnego materiału dowodowego, zwłaszcza gdy strona powołuje się na określone i ważne dla niej okoliczności, jest uchybieniem przepisom postępowania administracyjnego, skutkującym wadliwością decyzji.

Wyrok NSA 10.02.1981 SA 234/81 ONSA 1/23/1981r.

  1. Zaniedbanie organu administracji państwowej w kwestii ustosunkowania się do istotnych różnić w opiniach biegłych powołanych w sprawie, zaniechanie skonfrontowania tych rozbieżnych opinii w toku postępowania administracyjnego, w związku z czym uzasadnienie decyzji nie wyjaśnia tych kwestii, stanowi istotne naruszenie przepisów postępowania administracyjnego mające wpływ na wynik sprawy.

Wyrok NSA 30.12.1980 SA 645/80 ONSA 1/2/1981r.

14. Zawieszenie postępowania administracyjnego

Wystąpienie czy ujawnienie w toku postępowania pewnych okoliczności lub zdarzeń może spowodować to, że postępowanie nie może toczyć się dalej. Następuje wówczas albo zawieszenie albo umorzenie postępowania w zależności od okoliczności.

K.p.a. wyróżnia zawieszenie postępowania obligatoryjne i fakultatywne.

Organ administracji państwowej zawiesza postępowanie z urzędu (zawieszenie obligatoryjne tzn. organ jest zobowiązany to uczynić):

  1. w razie śmierci strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony do udziału w postępowaniu nie jest możliwe i nie zachodzą okoliczności wskazane w art. 30 § 5 (przepis ten ustala że w sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku
    - kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji państwowej), a nadto jeżeli postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe (instytucja umorzenia postępowania - patrz niżej Rozdział I pkt. 15)

  1. w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony,

  2. w razie utraty przez stronę lub przez jej przedstawiciela ustawowego zdolności do czynności prawnych,

  3. gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego (kwestii prejudycjalnej) przez inny organ lub sąd (patrz niżej).

Szczególny charakter posiada zawieszenie postępowania z powodu wystąpienia przesłanki określonej w pkt. d).

Zagadnienie wstępne, zwane też zagadnieniem prejudycjalnym lub kwestią prejudycjalną jest to pewna sprawa, której nie może co do zasady rozstrzygnąć organ prowadzący postępowanie, gdyż jej rozstrzygnięcie leży w kompetencjach innego organu lub nawet sądu. Sprawa ta ma jednak ogromne znaczenia dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy będącej przedmiotem postępowania zawieszonego. Od jej wyniku bowiem zależy wynik sprawy głównej.

Tak więc nie można przejść nad tym, że sprawa ta nie została rozstrzygnięta do porządku dziennego, ale należy uruchomić pewną procedurę, która pozwoli na jej wyjaśnienie i jednocześnie podjęcie postępowania zawieszonego. Należy w tym miejscu zauważyć, że w sprawach zobowiązań podatkowych wystąpienie zagadnienia wstępnego jest jedyną przesłanką zawieszenia tego postępowania - zob. art. 166 k.p.a.

Organ administracji, który zawiesił postępowanie z tej przyczyny (wystąpienie zagadnienia wstępnego) winien wystąpić do właściwego organu lub sądu o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego albo wezwać stronę do wystąpienia o to w oznaczonym terminie, chyba że strona wykaże, że już zwróciła się w tej sprawie do właściwego organu lub sądu.

Organ może jednak mimo że nie jest właściwy rozstrzygnąć zagadnienie wstępne we własnym zakresie:

  1. jeżeli zawieszenie postępowania mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia ludzkiego albo poważna szkodę dla interesu społecznego,

  1. gdy strona mimo wezwania nie wystąpiła o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego,

  2. gdy zawieszenie postępowania mogłoby spowodować niepowetowaną szkodę dla strony.

Rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przez organ prowadzący postępowanie stanowi przesłanką wznowienia postępowania - art. 145 § 1 pkt. 7 k.p.a.

Jeżeli ustąpią przyczyny uzasadniające zawieszenie postępowania, organ administracji państwowej winien podjąć postępowanie z urzędu lub na żądanie strony.

Organ administracji publicznej może zawiesić postępowanie (zawieszenie fakultatywne) gdy wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu.

W postanowieniu o zawieszeniu postępowania na żądanie stron lub jednej ze stron organ winien jednak pouczyć je o tym, że jeżeli w okresie trzech lat od daty takiego zawieszenia żadna z nich nie zwróci się o podjęcie zawieszonego postępowania, żądanie wszczęcia postępowania będzie uważane za wycofane.

Zawieszenie postępowania, odmowa zawieszenia, podjęcie zawieszonego postępowania oraz odmowa jego podjęcia następuje postanowieniem, na które służy zażalenie. Jeżeli zażalenie na postanowienie o zawieszeniu postępowania lub odmowie jego podjęcia zostanie rozpatrzone przez organ wyższego stopnia w sposób niezgodny z wolą strony, może ona nadto wnieść skargę na decyzję ostateczną do NSA.

(Rozdział I, pkt. 3).

Zawieszenie postępowania nie usprawiedliwia bezczynności organu w tym okresie. Przepisy bowiem nakładają nań szereg obowiązków. Zob. art. 99, 100, 102 k.p.a.

Zawieszenie postępowania wstrzymuje bieg terminów przewidzianych w k.p.a.

W celu przybliżenia instytucji zawieszenia postępowania administracyjnego przytaczam tezy kilku orzeczeń.

  1. Zwrócenie się organu administracji państwowej do organu wyższego stopnia o interpretację prawa nie jest tożsame z rozstrzyganiem zagadnienia wstępnego przez inny organ, od czego zależy rozstrzygnięcie sprawy, i nie może stanowić okoliczności uzasadniającej zawieszenie postępowania administracyjnego na podstawie art. 97 § 1 pkt. 4 k.p.a.

Wyrok NSA 30. 03. 1983 I SA 1796/82 ONSA 1/21/1983r.

  1. Zawieszenie postępowania, mimo oczywistego braku przyczyny określonej w art. 97
    § 1 k.p.a., mnie przerywa biegu ustawowych terminów ustalonych dla załatwienia sprawy przez wydanie decyzji administracyjnej.

Wyrok NSA 23.09.1986 IV SAB 12/86 GAP 7/1987r.

  1. O zagadnieniach prejudycjalnych [wstępnych - L.W.] rozstrzyga samodzielnie organ, który wydaje rozstrzygnięcie zależne od takiego zagadnienia, w tym zarówno sąd, jak i organ administracji. W myśl art. 97 § 1 pkt. 4 k.p.a. organ administracji zawiesza postępowanie administracyjne jedynie wówczas, gdy bez uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia prejudycjalnego przez inny organ lub są wydanie decyzji nie byłoby możliwe. Chodzi tu o sytuacje, gdy kwestia prejudycjalna jest wątpliwa i dla wyjaśnienia niezbędne jest przeprowadzenie postępowania przed właściwym organem.

Wyrok NSA 10.08.1983 I SA 481/83 ONSA 2/65/1983

+ Szerzej o instytucji zawieszenia postępowania patrz art. 97 -103 k.p.a.

15. Umorzenie postępowania administracyjnego

Umorzenie postępowania kończy sprawę w danej instancji nie rozstrzygając jej merytorycznie. Przybiera ono formę decyzji administracyjnej, na którą przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia (patrz Rozdział I, pkt. 3 i 18 i 19). Gdy wydana w postępowaniu odwoławczym decyzja administracyjna okaże się nie satysfakcjonująca dla strony, gdyż w jej mniemaniu narusza ona prawo, k.p.a. daje jej możliwość wniesienia skargi
do NSA.

Umorzenie postępowania w świetle k.p.a. może nastąpić, jeżeli :

  1. postępowanie stało się z jakiejkolwiek przyczyny bezprzedmiotowe np. strona ubiegająca się o zmianę imienia zmarła, wskutek zmiany przepisów nie trzeba już uzyskiwać decyzji administracyjnej,

  1. wystąpi o to strona, na której żądanie zostało ono wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony, oraz gdy nie jest to sprzeczne z interesem społecznym,

  2. gdy strona nie wniesie wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania w terminie trzech lat od daty jego zawieszenia w okolicznościach wskazanych w art. 98 k.p.a.(patrz rozdział I pkt. 14 - Zawieszenia postępowania).

K.p.a. przewiduje również instytucję umorzenia postępowania odwoławczego na skutek wycofania odwołania przez stronę. (art. 137 k.p.a.).

16. Decyzja administracyjna

Zasadą jest, że organ administracji załatwia sprawę przez wydanie decyzji. Przepisy prawne mogą jednak przewidywać inny sposób np. poprzez zawarcie ugody administracyjnej przez strony i zatwierdzenie jej przez organ przed którym została zawarta.(co do ugody administracyjnej - patrz art. 114-122 k.p.a.).

Można wyróżnić:

  1. decyzje wydane przez organ pierwszej instancji,

  1. decyzje wydane przez organ drugiej instancji (organ wyższego stopnia - patrz Rozdział I, pkt. 3, 18 i 19).

W ramach innego podziału decyzje dzielą się na:

  1. nieostateczne tj. takie, od których można wnieść odwołanie do organy wyższego stopnia albo od których wniesiono odwołanie, które nie zostało jeszcze rozpatrzone przez organ odwoławczy w formie decyzji,

  1. ostateczne tj. takie, od których nie można wnieść odwołania, gdyż albo upłynął już termin do wniesienia odwołanie albo decyzje organu drugiej instancji, bądź też decyzje od których z mocy prawa odwołanie nie przysługuje.

Inny jeszcze podział wyróżnia :

a) decyzje deklaratoryjne tj. stwierdzające istniejący stan rzeczy,

b) decyzje konstytutywne tj. kształtujące nową sytuację prawną.

Art. 107 k.p.a. wymienia elementy konstruktywne decyzji administracyjnej takie jak:

Aby dany akt mógł być jednak uznany za decyzję administracyjną winien on zawierać elementy tworzące tzw. minimum administracyjne tj.:

Brak któregoś z podanych wyżej czterech elementów powoduje, że nie mamy do czynienia w ogóle z decyzją administracyjną.

Otrzymując decyzję należy przede wszystkim sprawdzić czy została ona wydana przez właściwy organ oraz czy podpisała ją osoba upoważniona. Często się zdarza, że na decyzji figuruje pieczątka wskazująca nazwę organu np. Prezydent Miasta Gdańska, pod nią zaś zwrot " z up." np. kierownik Wydziału Architektury i Nadzoru. W takiej sytuacji mamy do czynienia z instytucja tzw. upoważnienia do wykonywania kompetencji, zwaną też na wzór podobnej instytucji prawa cywilnego - pełnomocnictwem administracyjnym. Trudno byłoby bowiem wymagać, aby osoba wykonująca funkcje organu podpisywała fizycznie wszystkie decyzje. Dlatego też upoważnia ona swoich pracowników, do czynienia tego za nią.

Uwaga!!! Wszelkie oświadczenia pochodzące od organów kolegialnych przybierają postać uchwał. W razie wątpliwości należy więc sprawdzić, czy podjęcie takiej uchwały, która jest jednocześnie decyzją administracyjną, nastąpiło przy właściwym quorum i właściwą większością głosów. Z reguły odpowiedzi należy tu poszukiwać w normach prawa ustrojowego wskazujących na zasady działania danych organów np. w przypadku zarządu gminy - w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95 ze zm.), samorządowego kolegium odwoławczego - ustawie z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (Dz. U. Nr 122, poz. 593).

Co do zasady decyzja organu I instancji nie podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, wniesienie odwołania zaś wstrzymuje wykonanie decyzji. Zasada ta jednak ma i swoje wyjątki. I tak np. wniesienie odwołania od decyzji organu podatkowego nie wstrzymuje jej wykonania. Decyzji nieostatecznej może również zostać nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Muszą jednak zajść pewne określone przepisami prawa okoliczności tj. nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności jest niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przez ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony. Organ nie może nadać decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności bez uzasadnienia takiego rozstrzygnięcia jedną z okoliczności wyżej wymienionych. Nie powinien również okoliczności tych interpretować w sposób rozszerzający, jako że stanowią one przyczynek do uczynienia wyjątku od reguły że decyzje nieostateczne nie podlegają wykonaniu, a wyjątków nie należy wykładać rozszerzająco. (Zob. m.in. wyrok NSA z 24 maja 1983 r. I SA 20/83 ONSA 1/36/1983).

Rygor natychmiastowej wykonalności może być nadany bądź w samej decyzji bądź oddzielnie po jej wydaniu postanowieniem, na które służy zażalenie.

Nadto decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, gdy jest zgodna z żądaniem wszystkich stron.

Decyzje winny być doręczane stronom na piśmie. Wyjątkowo, w okolicznościach wskazanych w art. 14 § 2 k.p.a. tj. gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie, decyzja może być stronom ogłoszona ustnie. Zgodnie z orzeczeniem NSA z dnia 29 września 1981 r. III SA 345/81 ONSA 2/96/1981 organ może formę ustną zastosować tylko wówczas, gdy stanowiska organu i strony są zgodne, natomiast w razie rozbieżności stanowisk jest on obowiązany przeprowadzić postępowanie i wydać decyzję pisemną.

Co do zasady, organ administracji publicznej, który wydał decyzję jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia. Tak więc organ nie może uchylić lub zmienić wydanej przez siebie decyzji. Jeżeli jednak strona wniesie odwołanie w terminie, a organ zgadza się w pełni z jej zarzutami, to wówczas może zgodnie z wolą strony zmienić lub uchylić swoją decyzję (Samokontrola art. 132 k.p.a.).

Może się zdarzyć, że doręczona (lub ogłoszona) stronie decyzja jest niepełna, bądź też zawiera pewne błędy np. rachunkowe, albo też jej treść budzi pewne wątpliwości.

Strona może w terminie 14 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji zażądać jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia bądź co do prawa odwołania się, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do NSA albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach. Wnosząc takie żądanie w podanym wyżej terminie strona nie traci terminu do wniesienia odwołania. Termin ten biegnie bowiem dopiero od dnia doręczenia orzeczenia (w zależności od rodzaju uchybienia w formie decyzji lub postanowienia) dotyczącego żądania złożonego przez stronę.

Uwaga!!! Zasadą jest, że błąd władzy nie może obciążyć strony. Tak więc błędne pouczenie co do prawa odwołania albo wniesienia powództwa do sądu powszechnego lub skargi do NSA nie może szkodzić stronie, która zastosowała się do tego pouczenia, nawet jeżeli nie wystąpiła ona z żądaniem sprostowania, o którym była wyżej mowa.

Z urzędu lub na żądanie strony organ administracji publicznej może prostować w formie postanowienia błędy pisarskie, rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach.

Również w drodze postanowienia organ, który wydał decyzję wyjaśnia na żądanie organu egzekucyjnego (Zob. w szczególności ustawę z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - tj. Dz. U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161 ze zm.) lub strony wątpliwości co do treści decyzji.

Na postanowienie w sprawie sprostowania i wyjaśnienia służy stronie zażalenie.

Zgodnie z art. 126 k.p.a. wyżej przedstawiona procedura uzupełniania, prostowania i wykładni znajduje również zastosowanie do postanowień.

Celem przybliżenia funkcjonowania instytucji uzupełnienia, sprostowania oraz wykładni decyzji administracyjnej podaję wybrane tezy orzeczeń :

1. W razie wniesienia odwołania dotyczącego części żądań strony nie rozstrzygniętych w drodze decyzji-organ pierwszej instancji powinien potraktować jego treść jako żądanie uzupełnienia decyzji co do rozstrzygnięcia (art. 11 § 1 k.p.a.). Organ odwoławczy, któremu przedstawiono takie odwołanie, powinien wyjaśnić rzeczywiste intencje strony; w razie popierania odwołania powinien stwierdzić jego niedopuszczalność (art. 134 k.p.a.), w razie oświadczenia, że chodzi o uzupełnienie decyzji organu pierwszej instancji - umorzyć postępowanie odwoławcze (art. 138 § 1 pkt. 3 i art. 105 § 1 i 2 w zw. z art. 140 k.p.a.).

Postanowienie SN 7.07.1988 III AZP 10/88 OSNCP 9/116/1990 r.

2. Wątpliwości co do daty decyzji należy zakwalifikować jako wątpliwości "co do treści decyzji", o których mowa w art. 113 § 2 k.p.a., a zatem ich rozstrzygnięcie powinno nastąpić w formie postanowienia, na które służy zażalenie (art. 113 § 3 k.p.a.) [wykładnia decyzji administracyjnej - L.W.]

Postanowienie NSA 25. 07. 1986 IV SA 565/86 ONSA 2/44/1987

3. Organ prowadzący postępowanie o stwierdzenie nieważności [patrz - L.W.] decyzji nie jest do ustalenia- z pominięciem trybu postępowania przewidzianego w art. 113 § 1 i 3 k.p.a. - że w decyzji nastąpiła oczywista omyłka.

Wyrok NSA 6.05.1987 IV SA 1050/86 ONSA 1/33/1987

4. Stwierdzenie nieważności decyzji innej niż się zamierzało, nie może być przedmiotem sprostowania w trybie art. 113 § 1 k.p.a.

Wyrok NSA 6.11.1990 II SA 627/90 ONSA 2/31/1992

5. Nie jest dopuszczalne sprostowanie decyzji (art. 113 § 1 k.p.a.), które prowadziłoby do ponownego rozstrzygnięcia sprawy, odmiennego od pierwotnego. Przedmiotem sprostowania nie mogą być mylne ustalenia faktyczne organu administracji lub mylne zastosowanie przepisu prawnego. Wydane w trybie art. 113 k.p.a. postanowienie o sprostowaniu decyzji (będące reakcją organu I instancji na odwołanie strony), nie noszące jednak cech sprostowania, potraktowane natomiast przez organ jako "integralna część zaskarżonej decyzji", uzasadnia stwierdzenie nieważności decyzji przez NSA.

Wyrok NSA 4.05.1988 III S 1466/87 OSP 11-12/398/1990

6. Zmiana treści decyzji ostatecznej może być dokonana jedynie w wypadkach przewidzianych w k.p.a. (art. 16 § 1 k.p.a.) i wymaga to wydania nowej decyzji lub w razie oczywistej omyłki postanowienia o jej sprostowaniu, na które przysługuje stronie zażalenie. (art. 113 k.p.a.)

Przerobienie przez organ administracji państwowej treści decyzji ostatecznej jest niedopuszczalne i - w zależności od sytuacji - czynność taka może być rozpatrywana jako karalne przerobienie dokumentu w rozumieniu przepisów prawa karnego. Samowolne przerobienie przez ten organ treści decyzji nie ma wpływu na ważność tej decyzji w jej pierwotnym brzmieniu.

Wyrok NSA 28.11.1984 II SA ONSA 2/114/1984

17. Postanowienia w postępowaniu administracyjnym.

W toku postępowania organ wydaje postanowienia. Akty te dotyczą bardzo wielu różnorodnych treści np. postanowienie o odmowie przeprowadzenia dowodu, o zawieszeniu postępowania, o podjęciu zawieszonego postępowania, o nadaniu decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności, o dopuszczeniu organizacji społecznej do udziału w postępowaniu. Tak więc postanowienia dotyczą kwestii wynikających w toku postępowania, nie rozstrzygają zaś o istocie sprawy. Przepisy szczególne mogą jednak tę regułę zmieniać. Należy przy tym pamiętać, że błędne nazwanie przez organ aktu, który w istocie odpowiada decyzji postanowieniem, bądź odwrotnie aktu, który w istocie odpowiada postanowieniu - decyzją nie zmienia ich charakteru prawnego.

Postanowienie winno zawierać następujące elementy:

Adresatami postanowień w odróżnieniu do decyzji mogą być nie tylko strony, ale także np. świadkowie, biegli, osoby trzecie, które nie uczestniczą w postępowaniu, ale które posiadają przedmiot oględzin i inne osoby.

Można wyróżnić postanowienia, od których przysługuje zażalenie oraz takie, od których ten środek prawny nie przysługuje.

Zażalenie służy stronom, jeżeli wyraźnie przepis prawa to przewiduje. Postanowienia te winny zostać doręczone stronom na piśmie, chyba że zachodzą okoliczności wskazane w art. 14 § 2 k.p.a.

Tylko na niektóre postanowienia przysługuje skarga do NSA.

Takie postanowienia winny być doręczane stronom wraz z pouczeniem o dopuszczalności wniesienia skargi do NSA oraz uzasadnieniem faktycznym i prawnym.

Do postanowień stosuje się odpowiednio przepisy art. 107 § 2-5 k.p.a. oraz art. 109-113 k.p.a., a do postanowień, od których przysługuje zażalenie - również art. 145-152 oraz art. 156-159, z tym że zamiast decyzji, o której mowa w art. 149 § 3, 151 § 1 i 158 k.p.a. wydaje się postanowienie. Zwrot "odpowiednio" oznacza, że albo zawarte w ww. przepisach regulacje stosuje się wprost do postanowień, albo modyfikując je zgodnie z istotą postanowienia albo też w ogóle nie mają one zastosowania, ze względu na ich nieprzystający do istoty postanowienia charakter.

18. Środki prawne - zagadnienia ogólne

Środki prawne są to pewne instytucje prawne pozwalające stronie wzruszyć decyzje i postanowienia.

Można wyróżnić:

I.

  1. środki prawne zwyczajne - tj. takie, które skierowane są przeciwko decyzjom i postanowieniem nieostatecznym,

  1. środki prawne nadzwyczajne tj. takie, które skierowane są przeciwko decyzjom i postanowieniom ostatecznym.

II.

  1. środki prawne rozpatrywane przez organy administracji

  1. środki prawne rozpatrywane przez sądy

Środkami prawnymi zwyczajnymi są:

  1. odwołanie

  1. wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy

  2. zażalenie

Środkami prawnymi nadzwyczajnymi są:

  1. żądanie wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną,

  1. wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji,

  2. żądanie zmiany lub uchylenia decyzji, w trybie art. 154, 155 i 161 k.p.a.,

  3. sprzeciw prokuratora od decyzji ostatecznej,

  4. skarga do NSA,

19. Odwołanie i postępowanie odwoławcze

Odwołanie jest zwyczajnym środkiem odwoławczym (patrz Rozdział I, pkt. 18). Co do zasady przysługuje ono od decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji. Odwołanie od decyzji wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia go stronie. I tak np. jeżeli decyzja została doręczona 1 grudnia 1994 r., odwołanie winno zostać wniesione do 15 grudnia 1994 r włącznie. Jeżeli strona uchybiła terminowi może skorzystać z instytucji przywrócenia terminu (patrz Rozdział I, pkt. 9).

Organem właściwym do rozpatrzenia odwołania jest organ wyższego stopnia (patrz Rozdział I, pkt. 3). I tak np. jeżeli decyzję wydał kierownik urzędu rejonowego - organem wyższego stopnia będzie wojewoda.

Decyzja winna zawierać wyczerpujące pouczenie o prawie strony do wniesienia odwołania oraz trybie jego wnoszenia. Jeżeli decyzja nie zawiera tej informacji strona może w terminie 14 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia jej decyzji żądać jej uzupełnienia. (patrz Rozdział I, pkt. 16).

Uwaga!!! Ważne jest, by strona zadbała o pisemne potwierdzenie wniesienia odwołania
np. poprzez wysłanie go listem poleconym lub uzyskanie potwierdzenia doręczenia przez organ na kopii żądania.

Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Ważne jest jedynie by z niego wynikało, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Przepisy szczególne mogą jednak ustalić inne wymogi co do treści odwołania. I tak np. odwołanie od decyzji organu podatkowego winno zawierać zarzuty przeciw decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie.

Jeżeli więc przepisy szczególne nie stawiają jakichś dodatkowych wymogów, a strona nie potrafi właściwie zaargumentować swojego niezadowolenia z treści decyzji, wystarczy, że napisze, iż jest niezadowolona i sądzi, że decyzja ta narusza prawo.

W jednym ze swych orzeczeń (ONSA 1/22/1992) NSA stwierdził, że istota postępowania odwoławczego polega na ponownym rozstrzygnięciu sprawy administracyjnej, która była przedmiotem rozstrzygnięcia organu pierwszej instancji, nie zaś jedynie na kontroli zasadności zarzutów podniesionych w odwołaniu w stosunku do decyzji organu pierwszej instancji.

Jeżeli jednak strona zamierza zastanowić się nad tym, co jej zdaniem organ I instancji zrobił źle, nieprawidłowo, winna przeanalizować przebieg całego postępowania przed tym organem i badać czy podejmowane przez niego czynności były zgodne z tym co stanowi k.p.a.

W szczególności strona winna zbadać czy:

Odwołanie jest środkiem odformalizowanym. Nawet jeżeli strona błędnie nazwie odwołanie wnioskiem, zażaleniem czy skargą, albo w ogóle nie nada mu żadnej nazwy winno ono zostać potraktowane przez organ właśnie jak odwołanie. Liczy się bowiem treść pisma, a nie jego nazwa. Odwołanie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.

Uwaga!!! Ważne jest by strona zadbała o pisemne potwierdzenie wniesienia odwołania np. poprzez wysłanie go listem poleconym lub uzyskanie potwierdzenia doręczenia przez organ na kopii żądania.

Co do zasady przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu. Wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji Nie dotyczy to jednak następujących przypadków:

a) gdy decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności,

b) decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy

Nadto decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, gdy jest zgodna z żądanie wszystkich stron.

Wniesienie odwołania od decyzji podatkowej nie wstrzymuje jej wykonania, jednakże organ odwoławczy wstrzyma wykonanie decyzji w przypadku uzasadnionym interesem społecznym lub ważnym interesem podatnika. Nadto w przypadku niezałatwienia sprawy w terminie określonym w art. 172 k.p.a. i niewykonania do tego czasu zaskarżonej decyzji w całości lub w części - jej wykonanie ulega wstrzymaniu z mocy prawa, w granicach żądania będącego przedmiotem odwołania (art. 173 k.p.a.)

Jeżeli tylko jedna ze stron wniosła odwołanie organ, który wydał decyzję winien zawiadomić pozostałe strony. Winny one uczestniczyć w postępowaniu odwoławczym.

W sytuacji, gdy odwołanie wniosły wszystkie strony, a organ administracji państwowej, który wydał zaskarżoną decyzję, uzna, że to odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, albo też odwołanie wniosła jedna strona, a pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania, organ ten może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję. Od tej nowej decyzji stronom przysługuje odwołanie. Organ za pośrednictwem, którego wniesiono odwołanie nie może tylko częściowo zmienić decyzji, jeżeli strona zaskarżyła ją w całości. Takie działanie nie leży bowiem w jego uprawnieniach, toteż zobowiązany jest on do przekazania odwołania wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie 7 dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie.

Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez naczelny organ administracji państwowej lub przez samorządowe kolegium odwoławcze odwołanie nie przysługuje. Strona nie zadowolona z decyzji może jednak zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczącego odwołania. Podstawowa różnica między tymi środkami prawnymi sprowadza się jednak do tego, że w przypadku odwołania właściwym do jego rozpatrzenia jest inny organ (organ wyższego stopnia), w przypadku zaś wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy - ten sam organ, który wydał zaskarżoną decyzję.

Jeżeli strona uchybiła terminowi wniesienia odwołania (wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy) albo, gdy odwołanie jest z innych przyczyn niedopuszczalne np. dlatego że decyzja nie została w ogóle wydana, albo dana czynność organu nie jest decyzją, organ odwoławczy wyda postanowienie o niedopuszczlności odwołania. Od tego postanowienia nie przysługuje zażalenie do organu wyższego stopnia, lecz skarga do NSA.

Uwaga !!! Organ odwoławczy na wniosek strony lub z urzędu w uzasadnionych przypadkach może wstrzymać natychmiastowe wykonanie decyzji. (patrz: Rozdział I, pkt. 16)

Organ odwoławczy może na żądanie strony lub z urzędu przeprowadzić dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w danej sprawie, a nawet zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję.

NSA orzekł (ONSA 1/41/1982), że organ odwoławczy mający wątpliwości co do okoliczności sprawy, powinien przeprowadzić postępowanie dowodowe uzupełniające w podanym wyżej trybie, albo też uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania organowi, który ja wydał.

Strona może oczywiście cofnąć swoje odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy. Organ ten nie uwzględni jednak cofnięcia odwołania, jeżeli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny. Jeżeli organ uzna, że cofnięcie jest dopuszczalne, umarza postępowanie odwoławcze, co skutkuje tym, że zaskarżona decyzja staje się ostateczna.

Decyzje organu odwoławczego dzielą się na proste i złożone.

 Do prostych rozstrzygnięć zalicza się:

 Do złożonych rozstrzygnięć zalicza się:

W postępowaniu odwoławczym obowiązuje tzw. zasada reformationis in peius (zakaz orzekania na gorsze), w świetle której organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.

Jeżeli organ rozstrzyga sprawę na niekorzyść strony odwołującej się, winien wskazać w uzasadnieniu swojej decyzji, że w sprawie decyzja zaskarżona rażąco naruszała prawo lub interes społeczny

Szerzej co do odwołań, wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy oraz postępowania nimi wywołanego patrz art. 127 - 140 k.p.a.

Celem przybliżenia funkcjonowania instytucji podaję wybrane tezy orzeczeń:

1. Pismo zatytułowane "wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji", ale wniesione do organu odwoławczego przed upływem terminu do złożenia odwołania, podlega rozpatrzeniu jako odwołanie.

Wyrok NSA 1.04.1988 IV SA 1001/87 PiŻ 26/1989r.

2. Żądanie strony w postępowaniu administracyjnym należy ocenić na podstawie treści pisma przez nią wniesionego, a nie na podstawie tytułu pisma.

Wyrok NSA 2.03.1987 III SA 92/87 PiŻ 36/1987r.

3. Stosownie do art. 127 właściwym do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji wyższego stopnia. Przepis ten ustala właściwość instancyjną organów w sprawach nie zakończonych jeszcze decyzją ostateczną i wprowadza od wyrażonej zasady trzy wyjątki:

orzekający w I instancji organ administracji państwowej ponownie rozpoznaje sprawę, gdy zwróci się o to strona niezadowolona z decyzji (art. 127 § 3 k.p.a.) [patrz także art. 127 § 4 k.p.a. - L.W.]

Każde inne rozstrzygnięcie organu I instancji, od którego odwołała się strona (lub strony), jest ingerencją w sferę kompetencji organu administracji państwowej wyższego stopnia i naruszeniem ustalonej w art. 127 § 2 właściwości funkcjonalnej.

Wyrok NSA 7.10.1982 II SA 1119/82 ONSA 2/95/1982r.

4. Wprawdzie ani organ odwoławczy działający w administracyjnym toku instancji (art. 128 k.p.a.), ani NSA (art. 206 k.p.a.) nie jest związany treścią zarzutów zgłoszonych przez stronę, która korzysta z prawa do ochrony swych interesów za pomocą środków prawnych, jednakże do zarzutów takich muszą ustosunkować się w pierwszej kolejności.

Wyrok NSA 6.08.1984 II SA 742/84 ONSA 2/67/1984

5. Wniesienie odwołania przez jedną stronę może być przesłanką do wydania przez organ I instancji nowej decyzji, ale - stosownie do treści art. 132 § 2 k.p.a.- tylko za zgodą strony drugiej; jeżeli brak jest takiej zgody, organ I instancji jest obowiązany przekazać odwołanie organowi II instancji zgodnie z art. 133 k.p.a. Potraktowanie przez organ I instancji odwołania strony jako wniosku o wznowienie postępowania i bezpodstawne skorzystanie z tego trybu wobec decyzji nieostatecznej stanowi rażące naruszenie prawa i z mocy art. 156 § 1 pkt. 2 k.p.a. skutkuje nieważnością decyzji wydanej w wyniku wznowionego postępowania.

Wyrok NSA 4.09.1981 II SA ONSA 2/83/1981r.

6. Wniosku o niedopuszczalności odwołania (art. 134 k.p.a.) organ nie może wyprowadzać z oceny zarzutów podniesionych w odwołaniu.

Wyrok NSA 24.02.1992 I SA 1318/91 ONSA 3/-4/80/1992

20. Zażalenie

Zażalenie jest zwyczajnym środkiem prawnym, przysługującym tylko od tych postanowień, co do których k.p.a. tak stanowi. Pozostałe postanowienia (tj. te od których nie przysługuje zażalenie) mogą być zaskarżane tylko w odwołaniu od decyzji, której wydanie poprzedzały.

Uwaga!!! Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Organ, który je wydał może jednak wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione.

Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenie postanowienia stronie. Postanowienia, od których przysługuje zażalenie doręcza się na piśmie (chyba, że zachodzą okoliczności wskazane w art. 14 § 2 k.p.a.)

W sprawach zażaleń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań.

21. Instytucja wznowienia postępowania

Wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym trybem, w ramach którego strona może, jeżeli zachodzą określone przesłanki dążyć do wzruszenia decyzji ostatecznej.

Żądać wznowienia postępowania może zarówno strona, która wniosła odwołanie od decyzji organu I instancji, jak i ta która odwołania takiego nie wniosła, w wyniku czego decyzja bez weryfikacji przez organ II instancji stała się ostateczna.
K.p.a. dozwala również na wznowienie postępowania dotyczącego decyzji, co do której zostało zakończone postępowanie przed NSA.

Wznowienie postępowania jest dopuszczalne, jeżeli :

a) mamy do czynienia z decyzją ostateczną,

b) wystąpi choć jedna z podstaw wznowienia.

K.p.a. wylicza następujące podstawy wznowienia:

  1. dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,

  1. decyzja została wydana w wyniku przestępstwa.


(Z przyczyn określonych w pkt. 1) i 2) postępowanie może być wznowione również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego. Postępowanie z ww. przyczyn może również zostać wznowione, gdy postępowanie przed sądem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn np. amnestii, abolicji.)

  1. decyzja została wydana przez pracownika lub organ, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25, 27 k.p.a.,

  1. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,

  2. wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który ją wydał,

  3. decyzja została wydana bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,

  4. zagadnienie wstępne (patrz: Rozdział I pkt. 14) zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2 k.p.a.),

  5. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które następnie zostało uchylone lub zmienione.

Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony (m.in. również wskutek sprzeciwu wniesionego przez prokuratora - art. 184 § 1, art. 186 k.p.a.), przy czym nie można wszcząć tego postępowania z urzędu, gdy jego podstawą jest sytuacja, gdy strona bez swej winy nie brała udziału w postępowaniu.

Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu, który wydał decyzję w pierwszej instancji w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę wznowienia, z tym że w przypadku podstawy wymienionej w pkt. 4 termin ten biegnie od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji. Wznowienie postępowania następuje w formie postanowienia. Na postanowienie to nie przysługuje stronie zażalenie. Odmowa wznowienia postępowania zaś następuje w formie decyzji, od której przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia na ogólnych zasadach (patrz: Rozdział I pkt. 19).

Organem właściwym w sprawach wznowienia postępowania jest organ administracji publicznej, który wydał decyzję w ostatniej instancji. Jeżeli jednak przyczyną wznowienia jest właśnie działalność tego organu o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia, wyznaczając jednocześnie organ właściwy do przeprowadzenia postępowania już po jego wznowieniu (nie dotyczy to jednak przypadków, gdy decyzję w ostatniej instancji wydał naczelny organ administracji państwowej lub samorządowe kolegium odwoławcze w sprawach należących do zadań własnych gmin).

Po przeprowadzeniu postępowania organ wydaje decyzję, w której:

  1. odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145§1,

  1. uchyli dotychczasową decyzję, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia i wyda nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy. Dopuszczalność uchylenia decyzji została jednak wyraźnie ograniczona. I tak organ nie może wydać takiego rozstrzygnięcia, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć - gdy chodzi o podstawy określone w pkt. 1-2 - lub pięć lat - gdy chodzi o podstawy określone w pkt. 3-8. Nadto, uchylenie takie nie jest możliwe, gdy w wyniku wznowionego postępowania mogłaby zapaść jedynie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej, albo też

  2. stwierdza w drodze decyzji, że zaskarżona decyzja jest niezgodna z prawem, gdy wystąpi jedna z opisanych w pkt. b przesłanek niedopuszczalności uchylenia decyzji. Decyzja ta nie zmienia wprawdzie sytuacji prawnej strony, tak jak czyni to decyzja uchylająca, to jednak stanowi podstawę roszczeń odszkodowawczych.

Uwaga! Stronie, która poniosła szkodę w wyniku wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 145 §1 k.p.a. (patrz podane wyżej podstawy wznowienia) albo uchylenia takiej decyzji w wyniku wznowienia służy roszczenie odszkodowawcze w zakresie i na zasadach określonych w kodeksie cywilnym. Takie roszczenie może być dochodzone tylko przed sądem powszechnym.

Celem przybliżenia funkcjonowania instytucji wznowienia postępowania podaję wybrane tezy orzeczeń:

1. Decyzja kasacyjna [tj. decyzja uchylająca decyzję organu I instancji i przekazująca sprawę do ponownego rozpoznania temu organowi - L.W.] (art. 138§2 k.p.a.) nie wyczerpuje toku postępowania w sprawie (art. 145§1 k.p.a.). Wznowienie postępowania wobec decyzji nieostatecznej stanowi rażące naruszenie prawa i z mocy art. 156§1 pkt. 2 k.p.a. skutkuje stwierdzenie nieważności decyzji wydanej w wyniku tak wznowionego postępowania.

Wyrok NSA 22/05.1991r. IV SA 349/91 OSP 10/229/1992r.

2. Organ prowadzący postępowanie o wymeldowanie osoby z miejsca pobytu stałego ma obowiązek ustalić faktyczne miejsce pobytu tej osoby na podstawie wszelkich dostępnych źródeł informacji, a także umożliwić jej wzięcie udziału w postępowaniu jako stronie. Zaniedbanie tego obowiązku uzasadnia żądanie wznowienia postępowania z przyczyny określonej w art. 145§1 k.p.a.

Wyrok NSA 3.09.1986 SA/Kr 493/86 GAP 9/1987r.

3. Z art. 149 §2 i art. 151 §1 k.p.a. wynika, że decyzja zapadła w wyniku wznowienia postępowania musi rozstrzygać istotę sprawy, nie może natomiast orzekać o przekazaniu sprawy organowi niższej instancji do ponownego rozpatrzenia.

Wyrok NSA 26.09.1983 I SA 634/93 ONSA 2/76/1983r.

4. Postanowienie o wznowieniu postępowania jest jedynie postanowieniem wszczynającym postępowanie i nie może zawierać innych treści poza wskazaniem przesłanek uzasadniających wznowienie postępowania. Stwierdzenie, czy przyczyna wznowienia postępowania rzeczywiście wystąpiła w sprawie i jakie z tego wynikają skutki dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 149§2 k.p.a.) może być wyłącznie efektem postępowania przeprowadzonego po wydaniu postanowienia na podstawie art. 149§1 i musi być zawarte w decyzji określonej w art. 151 k.p.a.)

Wyrok NSA 13.11.1987 I SA 1326/86 ONSA 2/80/1987r.

5. Artykuł 151§1 k.p.a. przewiduje tylko dwa możliwe sposoby zakończenia wznowienia postępowania. W braku postaw z art. 145§1 k.p.a. odmawia się uchylenia dotychczasowej decyzji wydanej w postępowaniu zwyczajnym, a gdy podstawy te są - uchyla się dotychczasową decyzję i wydaje nową, rozstrzygającą o istocie sprawy.

Wyrok NSA 9.03.1987 II SA 138901390/86 OSPiKA 5/109/1989r.


6. Nowa wykładnia przepisów prawnych, dokonana w wytycznych naczelnego organu administracji państwowej, nie stanowi przesłanki do wznowienia postępowania, nie jest bowiem ani nowym dowodem, ani nowym faktem w rozumieniu art. 145§1 pkt. 5 k.p.a.

Wyrok NSA 25.02.1982 II SA 6/82 ONSA 1/19/198

22. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej w trybie art. 154, 155 i 161 k.p.a.

Jeżeli decyzja ostateczna jest prawidłowa albo też dotknięta jest wadami niekwalifikującymi jej czy to do stwierdzenia nieważności czy to do objęcia postępowaniem o wznowienie postępowania możliwe jest jej uchylenie lub zmiana w trybie art. 154, 155 lub 161 k.p.a.

I tak decyzja ostateczna na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie zmieniona lub uchylona przez organ, który ją wydał lub organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. (art. 154 k.p.a.). Tak więc uchylenie lub zmiana decyzji w trybie określonym w art. 154 k.p.a. jest możliwe, gdy łącznie zaistnieją dwie przesłanki:

Niestety zwroty " interes społeczny" czy " słuszny interes strony" mają charakter zwrotów nieostrych, a ich interpretacja zmienia się wraz ze zmianą ideologii czy polityki Państwa.

Natomiast decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona za zgodą strony przez organ, który ją wydał lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie przepisy szczególne i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony (art. 155 k.p.a.).

Uchylenie lub zmiana decyzji w trybie art. 155 k.p.a. jest możliwe gdy zaistnieją łącznie trzy przesłanki:

Uchylenie lub zmiana decyzji w obu podanych wyżej trybach następuje w formie decyzji administracyjnej. Decyzja ta jest decyzją wydaną w pierwszej instancji, toteż strona może się od niej odwołać na zasadach ogólnych.

Nadto należy zauważyć, że w sprawach należących do zadań własnych gmin uchylenie lub zmiana decyzji w ww. trybach właściwe są organy gminy.

W świetle art. 161 k.p.a. naczelny organ administracji państwowej (w stosunku do decyzji wydanych przez kierowników urzędów rejonowych oraz organy gminy w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej - także wojewoda) może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa.

Jeżeli wskutek uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie strona poniosła szkodę służy jej roszczenie o odszkodowanie do organu, który tę decyzję uchylił lub zmienił - patrz art. 161 §3 i 4 k.p.a..

Celem przybliżenia instytucji uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej w trybie art. 154, 155 i 161 k.p.a. przytaczam wybrane tezy orzeczeń:

1. Uchylenie przez organ decyzji ostatecznej bez zgody strony, która na mocy tej decyzji nabyła prawo, a zatem wbrew zasadzie określonej w art. 155 k.p.a. stanowi rażące naruszenie prawa i skutkuje stwierdzenie nieważności takiej decyzji na podstawie art. 156 §1 pkt. 2 k.p.a. (patrz Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji)

Wyrok NSA 4.12.1981 r. I SA 2408/81 ONSA 2/121/1981r.

2. Odmowne załatwienie wniosku strony o zmianę lub uchylenie decyzji w trybie art. 155 k.p.a. następuje w formie decyzji.

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN 9.12.1986r. III AZP 13/86 OSNCP 9/128/1987r.

3. Decyzja zmieniająca w trybie art. 154§1 k.p.a. decyzję ostateczną jest decyzją wydaną w I instancji i jako taka nie może być zaskarżona do NSA. Organem odwoławczym, jeżeli decyzję wydała wojewoda, zmieniając swoją poprzednią decyzję, jest właściwy rzeczowo minister.

Postanowienie NSA 17.03.1982 II SA 1188/81 GP 14/1982r.

4. Art. 161 §1 k.p.a. wyposaża naczelny organ administracji państwowej w odpowiednie środki prawne zmierzające do korygowania dotkniętych wadami decyzji ostatecznych. W świetle tego przepisu naczelny organ administracji państwowej ma możność znalezienia odpowiedniego w danej sytuacji rozwiązania także z punktu widzenia interesów gospodarki narodowej.

Wyrok NSA 20.09.1984 r. SA/Kr 324/84 OSPiKA 7-8/135/1986r.

23. Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji

Stwierdzenie nieważności decyzji może nastąpić, jeżeli zaistnieją łącznie trzy przesłanki:

  1. wystąpi jedna z przesłanek określonych w art. 156 § 1 k.p.a. (patrz niżej),

  1. decyzje nie spowodowała nieodwracalnych skutków prawnych,

  2. od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło mniej niż 10 lat. Przesłanki b i c dotyczą jednak stwierdzenia nieważności z przyczyn określonych niżej w pkt. 1,3,4,7.

Strona może jedynie zażądać stwierdzenie nieważności decyzji ostatecznej. - co do stwierdzenia nieważności decyzji nieostatecznej - + patrz teza 2

Organ administracji stwierdza nieważność decyzji, która:

1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,

2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,

3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

4) została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,

5) była niewykonalną w dniu wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,

6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,

7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Co się tyczy użytego w pkt. 2 zwrotu "bez podstawy prawnej" to bez wątpienia do decyzji obarczonych tą wadą zalicza się m.in. decyzje:

  1. wydane na podstawie przepisów prawnych pozaustawowych np. na podstawie tzw. aktu samoistnego tj. aktu wydanego na podstawie ogólnej normy kompetencyjnej,

  1. wydane w sprawach, którym sytuacja prawna wynika wprost z ustawy, co powoduje niemożność podejmowania przez organ działania w drodze decyzji,

  2. wydane w sprawie nieadministracyjnej,

  3. wydane na podstawie przepisu prawnego, który następnie wobec orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego jego sprzeczność z Konstytucją lub ustawą(ami) został zmieniony lub uchylony,

  4. wydane w sprawach, w których przepisy prawne nie przewidują wydania decyzji administracyjnej, lecz wymagają by organ wykonał daną czynność w innej formie.

Organem właściwym w sprawie stwierdzenia nieważności jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja została wydana przez organ naczelny ten organ lub samorządowe kolegium odwoławcze - ten organ.

Zarówno odmowa wszczęcia postępowania (w sprawie stwierdzenia nieważności), jak i samo rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności następuje w formie decyzji, od której strona może się odwołać na ogólnych zasadach.

Rodzaje rozstrzygnięć w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji:

Ostatnie z wyżej podanych rozstrzygnięć zapada wówczas, gdy wprawdzie decyzja jest dotknięta jedną z wad określonych w art. 156§1 k.p.a., to jednak wskutek upływu czasu (co najmniej 10 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji) lub wywołania przez decyzję nieodwracalnych skutków prawnych, nie można stwierdzić jej nieważności.

Wprawdzie decyzja stwierdzająca wydanie decyzji zaskarżonej nie eliminuje jej z obrotu prawnego, ale pozwala na uzyskanie przez stronę odszkodowania.

Stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 §1 (patrz wyżej 7 punktów określających wady powodujące nieważność decyzji) albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie - patrz art. 160 k.p.a.

Celem przybliżenia instytucji stwierdzenia nieważności przytaczam wybrane tezy orzeczeń:

1. Organ administracji II stopnia, stwierdzający nieważność decyzji organu I stopnia na podstawie art. 156 k.p.a. działa jako organ nadzoru, a nie jako organ odwoławczy, co skutkuje, że od takiej decyzji stwierdzającej nieważność przysługuje odwołanie w postępowaniu instancyjnym, a nie skarga do NSA.

Postanowienie NSA 11.06. 1981 SA 584/81 ONSA 1/55/1981r.

2. Art. 156§1 k.p.a. odnosi się do decyzji ostatecznych i nieostatecznych. Stwierdzenie nieważności decyzji nieostatecznej może nastąpić tylko w postępowaniu wszczętym w trybie nadzoru z urzędu.

Wyrok NSA 5.05.1982 II SA 919/81 OSPiKA 4/1983

3. W myśl art. 156 §1 pkt. 1 k.p.a. naruszenie przepisów o właściwości przy rozpatrywaniu odwołania powoduje nieważność decyzji bez względu na trafność merytorycznego rozstrzygnięcia.

Wyrok NSA 7.10.1982 I SA 1119/82 ONSA 2/95/1982r.

4. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest samodzielnym postępowaniem administracyjnym, którego istotą jest jedynie ustalenie, czy dana decyzja jest dotknięta jedną z wad wymienionych w art. 156§1 k.p.a.

Wyrok NSA 22.05.1987 IV 1062/86 ONSA 1/35/1987r.

5. Osoba, w stosunku do której wydana została decyzja kwestionowana następnie w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nieważności jest stroną tego postępowania również wtedy, gdy opiera się na zarzucie z art. 156§1 pkt. 4 k.p.a. [zarzut skierowania decyzji do osoby nie będącej stroną w sprawie - L.W.]. Przeprowadzenie postępowania w tej sprawie bez udziału tej osoby daje podstawę do wznowienia postępowania z przyczyny wymienionej w art. 145§1 pkt. 4 k.p.a.[niebranie udziału w postępowaniu przez stronę bez jej winy - L.W.].

Wyrok NSA 22.05.1987r. IV SA 1062/86 ONSA 1/35/1987r.

24. Postępowanie w sprawie zobowiązań podatkowych - cechy szczególne

Niektóre cechy szczególne postępowania w sprawie zobowiązań podatkowych:

  1. inaczej niż w przepisach ogólnych określona została właściwość miejscowa w sprawie niektórych zobowiązań podatkowych - patrz wydane na podstawie art. 164 k.p.a. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1992r. w sprawie właściwości miejscowej organów podatkowych w sprawach niektórych zobowiązań podatkowych (Dz. U. z 1992r. Nr 16, poz. 62 ze zm.)

  1. w postępowaniu w sprawie ustalania podstaw opodatkowania i podatków zawieszenie postępowania może nastąpić tylko, gdy rozpatrzenie sprawy zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez właściwy organ lub sąd,

  2. charakterystyczne dla tego postępowania jest przeprowadzanie różnego rodzaju czynności kontrolnych; czynności tych dokonuje się w obecności podatnika, osoby go zastępującej lub przez niego zatrudnionej, a w razie nieobecności tych osób
    - w obecności przywołanego świadka (nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy podatnik jest nieobecny a okoliczności faktyczne uzasadniają natychmiastowe podjęcie kontroli). Osoba dokonująca czynności kontrolnych zobowiązana jest okazać pisemne upoważnienie do dokonywania tych czynności. osoba ta w razie podjęcia uzasadnionych podejrzeń, że okazane lub ujawnione księgi, zapiski lub inne dokumenty są nierzetelne oraz że w razie ich pozostawienia na miejscu mogą być usunięte lub przerobione, może je odebrać za pokwitowaniem na czas nie dłuższy niż miesiąc. Kopię protokołu z czynności kontrolnych doręcza się podatnikowi, a gdy nie był obecny przy nich - osobie, w obecności której ich dokonano (za wyjątkiem przywołanych świadków). Podatnik, który nie zgadza się z zawartymi w protokole ustaleniami może zgłosić niezwłocznie do protokołu odpowiednie wyjaśnienia bądź zastrzeżenia albo w formie pisemnej; może on również wskazać w miarę potrzeby odpowiednie dowody.

  3. co do zasady podatnik winien być uprzedzony o miejscu, terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych i oględzin. Zasada ta jednak nie znajduje zastosowania w sytuacji, gdy podatnik jest nieobecny, a okoliczności faktyczne uzasadniają natychmiastowe podjęcie kontroli,

  4. moc dowodowa zeznań podatnika i ksiąg podatkowych; zasadą jest, że jeżeli przepisy prawne zobowiązują podatnika do złożenia zeznania (tzn. zeznania, wykazu lub deklaracji) wysokość zobowiązania podatkowego ustala się zgodnie z tak rozumianym zeznaniem. Jeżeli jednak zeznanie jest nierzetelne lub przepisy szczególne stanowią inaczej wysokość zobowiązania podatkowego ustala się w inny sposób. W razie jednak powzięcia przez organ podatkowy wątpliwości co do rzetelności złożonego zeznania organ ten winien wezwać podatnika do złożenia wyjaśnień lub uzupełnienia zeznania w wyznaczonym terminie wskazując jednocześnie podstawy swych wątpliwości. Księgi podatkowe stanowią dowód w postępowaniu podatkowym, jednak tylko wówczas gdy są rzetelnie i zgodnie z ustalonymi wymaganiami. Organ podatkowy może jednak nie uznać za dowód ksiąg takich, jeżeli ich analiza wykazuje istnienie sprzeczności poszczególnych składników działalności gospodarczej prowadzonej przez podatnika lub znacznie niższy obrót od przeciętnego osiąganego w danej branży i podobnych warunkach prowadzenia działalności gospodarczej albo też dochód rażąco niższy od tego, jaki byłby konieczny dla pokrycia wydatków ponoszonych przez podatnika, a podatnik tych okoliczności nie wyjaśnił. W decyzji ustalającej wysokość zobowiązania organ podatkowy zobowiązany jest uzasadnić nieuznanie ksiąg. Zgodnie z orzeczeniem NSA (ONSA 1/36/1984r.) organ podatkowy, który nie uznał ksiąg prowadzonych przez podatnika, winien podać w uzasadnieniu swej decyzji, jakiej wielkości obrót uznał dla danej branży za przeciętny i w jaki sposób to ustalił, a zwłaszcza - czy obrót przeciętny został określony na podstawie obrotów zeznanych przez innych podatników, czy ustalony przez ten organ w inny sposób,

  5. odwołanie od decyzji organu podatkowego jest bardziej sformalizowanym środkiem prawnym niż "zwykłe" odwołanie. Winno ono bowiem zawierać zarzuty przeciw decyzji, określać istotę i zakres żądania będącego przedmiotem odwołania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie,

  6. inny niż w postępowaniu ogólnym jest termin przekazania akt do organu odwoławczego - organ podatkowy do którego wpłynęło odwołanie winien przekazać je właściwemu organowi odwoławczemu w terminie miesiąca (a nie siedmiu dni) od dnia jego wpływu, jeżeli w terminie tym oczywiście nie wyda decyzji całkowicie zgodnej z wolą strony. Przekazując sprawę organowi odwoławczemu organ podatkowy winien ustosunkować się do zarzutów podniesionych przez stronę w odwołaniu,

  7. dłuższy niż w postępowaniu ogólnym termin załatwienia sprawy przez organ odwoławczy - winien on rozpoznać sprawę w ciągu dwóch miesięcy (a nie miesiąca) od dnia otrzymania odwołania,

  8. odmiennie niż w postępowaniu ogólnym wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji podatkowej. Jednak organ wstrzyma wykonanie takiej decyzji w przypadku uzasadnionym ważnym interesem społecznym lub ważnym interesem podatnika. Nadto w przypadku niezałatwienia sprawy w terminie dwóch miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy i niewykonania do tego czasu zaskarżonej decyzji w całości lub części ulega ona wstrzymaniu z mocy samego prawa
    (a więc bez żadnych dodatkowych aktów ze strony organu) w granicach żądania będącego przedmiotem odwołania,

  9. istnienie możliwości wymiaru uzupełniającego - W przypadku, gdy w toku postępowania odwoławczego organ odwoławczy stwierdzi, że zobowiązanie podatkowe zostało ustalone w niższej kwocie niż to wynika z przepisów prawnych, zwraca on sprawę organowi podatkowemu pierwszej instancji w celu dokonania wymiaru uzupełniającego oraz zmiany w tym zakresie dotychczasowej decyzji. Od nowej decyzji służy odwołanie, które podlega rozpatrzeniu łącznie z odwołaniem wniesionym od decyzji ustalającej pierwotny wymiar (art. 174 k.p.a.) Przepis ten uchyla w określonym nim zakresie zakaz reformationis in peius (zakaz zamiany na gorsze
    - patrz Odwołania i postępowanie odwoławcze),

  10. odmiennie od rozwiązania przyjętego w postępowaniu ogólnym, żądanie uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej ustalającej zobowiązanie podatkowe wniesione po upływie roku nie podlega w ogóle rozpatrzeniu (art. 177 k.p.a.), czyli nie wywołuje żądanych skutków procesowych. W tej sytuacji mamy więc do czynienia z całkowitym przedawnieniem. Przedawnienie bowiem w postępowaniu ogólnym nie zamyka drogi do stwierdzenia, że dana decyzja została wydana z naruszeniem prawa, a zatem drogi do odszkodowania. Należy jednak zauważyć, że podany wyżej przepisów art. 177 k.p.a. dotyczy tylko żądania wszczęcia postępowania, a nie wszczęcia wskazanych tam postępowań z urzędu.

Uwaga !!!- patrz niżej teza 8.

  1. swoiste dla postępowania w sprawie zobowiązań podatkowych obliczanie i pobieranie w niektórych przypadkach podatku za pośrednictwem płatnika. Jeżeli podatnik kwestionuje obliczenie bądź w ogóle istnienie obowiązku podatkowego może on w terminie jednego miesiąca od dnia pobrania podatku przez płatnika wystąpić do organu podatkowego żądaniem sprostowania obliczenia podatku lub uznania nieistnienia obowiązku podatkowego oraz o zwrot niesłusznie pobranej sumy. Żądanie takie wszczyna postępowanie administracyjne zgodnie z art. 61 k.p.a. (patrz). W wyniku tego postępowania organ wydaje decyzję, w której bądź to uwzględnia żądanie prostując obliczenie podatku lub uznając nieistnienie obowiązku podatkowego oraz orzekając o zwrocie niesłusznie pobranej kwoty bądź tez odmawia uwzględnienia żądania.
    Od decyzji takiej przysługuje odwołanie.

ł) organem odwoławczym w sprawach niektórych zobowiązań podatkowych jest podatkowa komisja odwoławcza działająca przy izbie skarbowej. Decyzje takiej komisji są ostateczne. Organem właściwym do uchylenia, zmiany oraz stwierdzenia nieważności wydanej przez nią decyzji (patrz art. 154-161 k.p.a.) jest właściwa izba skarbowa, przy której komisja ta działa.

Celem przybliżenia postępowania w sprawie zobowiązań podatkowych przytaczam wybrane tezy orzeczeń:

1. Organ odwoławczy nie może działać z urzędu. Dopiero czynność strony, którą jest wniesienie odwołania, powoduje, że organ wyższego stopnia może skorzystać z uprawnień, jakie są przewidziane dla organu odwoławczego.

Izba skarbowa działa w charakterze organu odwoławczego bez podstawy prawnej, jeżeli pismo strony, dotyczące treści protokołu kontroli skarbowej (choćby nawet nazwane przez stronę błędnie odwołaniem) uzna za odwołanie od decyzji podatkowej organu I instancji, która w dniu datowania tego pisma nie była jeszcze doręczona stronie.

Wyrok NSA 25.05.1984r. II SA 2048/83 ONSA 1/51/1984r.

2. Ograniczenie się urzędu skarbowego do roli wykonawcy wcześniejszych ustaleń izby skarbowej w przedmiocie wymiaru podatku i uznanie tych ustaleń a priori [z góry - L.W.] za prawidłowe i wiążące, stanowi rażące naruszenie zasady dwuinstancyjności postępowania (art. 15 k.p.a.) oraz przepisów o postępowaniu dowodowym (art. 77 §1 i art. 80 k.p.a.)

Wyrok NSA 22.02.1984 II SA 1678/83 ONSA 1/21/1984r.

3. Zgodnie z art. 171 k.p.a. organ podatkowy I instancji ma obowiązek ustosunkować się do zarzutów zawartych w odwołaniu podatnika. Wyrażony w tym trybie pogląd stanowi część składową materiału dowodowego i podlega ocenie organu II instancji na równi ze wszystkimi innymi dowodami ujawnionymi w postępowaniu.

Wyrok NSA 10.09.1983 SA/Gd 514/83 ONSA 2/74/1983r.

4. Niewniesienie przez stronę odwołania od decyzji organu podatkowego pierwszej instancji, wydanej w trybie art. 174 k.p.a. (uzasadniającej wymiar uzupełniający), wywołuje ten skutek, że organ odwoławczy nie jest uprawniony do rozpoznania odwołania od decyzji ustalającej pierwotny wymiar, który został "wchłonięty" przez nową decyzję łącznie z wymiarem uzupełniającym

Wyrok NSA 28.11.1984r. SA/Gd OSPiKA 5/104/1986r.

5. Brak uzasadnienia decyzji podatkowej jest naruszeniem uprawnień strony (art. 9 i 10 §1 k.p.a.) i uniemożliwia jej złożenie odwołania spełniającego wymagania art. 170 k.p.a.

Wyrok NSA 11.08.1983 r. II SA 476/83 ONSA 2/67/1983r.

6. Jeżeli ustalenie podstawy opodatkowania w drodze szacunkowej, o której mowa w art.11 ustawy o zobowiązaniach podatkowych, jest możliwe przy zastosowaniu różnych metod jej obliczania, to organ podatkowy powinien w decyzji szczegółowo uzasadnić, dlaczego przyjął określoną metodę, a inne możliwe do zastosowania i analizowania w sprawie pominął.

Wyrok NSA 31.10.1985 r. Sa/Kr 1322/84 OSPiKA 6/132/1986r.

7. O tym, czy nieuznanie za dowód w postępowaniu podatkowym ksiąg prowadzonych przez podatnika było prawnie uzasadnione, decydują tylko te okoliczności, które zostały podane przez organ podatkowy w uzasadnieniu decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego (art. 169§2 k.p.a.)

Wyrok NSA 6.03.1984 r. SA/Kr 26/84 ONSA 1/24/1984r.

8. Art.177 k.p.a. określający termin, po upływie którego żądanie uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej ustalającej zobowiązanie podatkowe, nie podlega rozpatrzeniu, dotyczy działania organu na wniosek strony, a nie z urzędu.

Art. 177 k.p.a. nie stanowi przeszkody w stwierdzeniu nieważności określonej w nim decyzji ostatecznej z urzędu na zasadach określonych w art. 156 i n. k.p.a. przy uwzględnienie terminu określonego w art. 156 §2 k.p.a.

Wyrok NSA 9.02.1984 r. II SA 1779/83 ONSA 1/12/1984 r.

25. Opłaty i koszty postępowania administracyjnego

A. Opłaty.

Opłaty administracyjne regulowane są różnymi ustawami określającymi ich wysokość i zasady pobierania.

Podstawowym aktem prawnym w tej materii jest ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 4, poz. 23 ze zm.), rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1994 r. w sprawie opłaty skarbowej (Dz. U. Nr 136, poz. 705), zarządzenie Ministra Finansów z dnia 21 lipca 1989r. w sprawie sposobu pobierania, uiszczania i zwrotu opłaty skarbowej oraz sposobu prowadzenia rejestrów tej opłaty (M. P. Nr 25, poz. 193 ze zm.). W sprawach paszportowych funkcjonuje również inny rodzaj opłaty (opłata paszportowa) regulowany ustawą z dnia 29 listopada 1990r. o paszportach (Dz. U. z 1991r. Nr 2, poz.5). Zgodnie zaś z art. 18 ustawy z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. Nr 9, poz. 31 ze zm.) rada gminy może wprowadzić opłaty administracyjne za czynności urzędowe wykonywane przez podległe jej organy, jeżeli czynności te nie są objęte przepisami o opłacie skarbowej.

Podane wyżej akty normatywne nie wyczerpują katalogu aktów prawnych stanowiących podstawę obowiązku uiszczenia opłaty administracyjnej.

Podstawową i najczęściej spotykaną opłata jest opłata skarbowa.

Opłacie skarbowej podlegają m.in. :

1. w postępowaniu w sprawach indywidualnych z zakresu administracji państwowej:

  1. podania (żądania, odwołania, zażalenia) i załączniki do podań - obowiązek uiszczenia opłaty powstaje w tym przypadku z chwilą wniesienia podania lub złożenia załącznika,

  1. czynności urzędowe podejmowane na podstawie zgłoszenia lub na wniosek zainteresowanego - obowiązek uiszczenia opłaty skarbowej powstaje z chwilą dokonania zgłoszenia lub wystąpienia z wnioskiem o dokonanie czynności urzędowej,

  2. zaświadczenie wydawane na wniosek zainteresowanego - obowiązek uiszczenia opłaty powstaje z chwilą wydania zaświadczenia,

  3. zezwolenia wydawane na wniosek zainteresowanego- obowiązek uiszczenia opłaty powstaje z chwilą wydania zezwolenia.

Nie podlegają opłacie skarbowej jednak te podania, załączniki do podań, czynności urzędowe, zaświadczenia oraz zezwolenia, które na podstawie odrębnych przepisów podlegają innym opłatom na rzecz Państwa lub są od tych opłat zwolnione.

Dokonując pewnej czynności warto sprawdzić nadto, czy nie podlega ona zwolnienie od opłaty skarbowej. Zakres zwolnień został określony m.in. w ww. ustawie i rozporządzeniu o opłacie skarbowej.

Uwaga!!! Patrz rozdział dotyczący opłaty skarbowej

Przykładowo podaję, że opłata skarbowa od podania oraz od protokołu zastępującego podanie wynosi 1 zł 50 gr, a od załącznika do podania podlegającego opłacie skarbowej - 15 gr.

B. Koszty postępowania.

Kosztami postępowania są koszty podróży i inne należności świadków i biegłych oraz stron w przypadkach przewidzianych w art. 56 k.p.a., a także koszty spowodowane oględzinami na miejscu, jak również koszty doręczenia stronom pism urzędowych. Organ administracji państwowej może nadto zaliczyć do kosztów postępowania inne koszty bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy np. koszty badań laboratoryjnych, koszty ekspertyzy wyspecjalizowanej jednostki.

Na gruncie obowiązujących w Polsce przepisów prawnych można mówić o zasadzie podziału kosztów postępowania pomiędzy organ administracji państwowej a stronę. Organ obciążają z reguły te koszty, które wynikają z wykonywania obowiązku ustawowego.

Stronę obciążają te koszty postępowania, które:

  1. wynikły z winy strony,

  1. zostały poniesione w interesie strony lub na żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie.

Koszty winny być uiszczone z góry tj. przed wszczęciem postępowania, jeżeli są stałe lub można je zryczałtować oraz gdy wymagają tego przepisy prawne. W uzasadnionych przypadkach organ administracji może zażądać od strony złożenia zaliczki w określonej wysokości na pokrycie kosztów postępowania.

Całkowita suma kosztów, osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz termin i sposób ich uiszczenia winny zostać ustalone przez organ w drodze postanowienia jednocześnie z wydaniem decyzji rozstrzygającej daną sprawę. Na postanowienie w sprawie kosztów służy stronie zażalenie. Ostateczne zaś postanowienie w tej sprawie może być zaskarżone do NSA.

Wszelkie nie uiszczone w terminie koszty postępowania (to samo dotyczy opłat) oraz inne należności wynikłe z tego postępowania podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - zob. ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity Dz. U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161 ze zm.).

Pracownik organu administracji państwowej winny błędnego wezwania strony (patrz art. 56 k.p.a.) obowiązany jest do zwrotu wynikłych stąd kosztów.

C. Przepisy wspólne dla opłat i kosztów.

Jeżeli opłaty i koszty winny być uiszczone z góry tj. przed wszczęciem postępowania, a strona ich nie uiściła organ administracji państwowej wyznaczy jej termin do wniesienia tych należności nie krótszy od 7 dni, a nie dłuższy od 14 dni. W razie nieuiszczenia tych należności w wyznaczonym przez organ terminie podanie podlega zwrotowi lub czynność uzależniona od opłaty zostanie zaniechana. Na postanowienie w sprawie zwrotu podania przysługuje zażalenie.

Organ winien jednak załatwić podanie mimo nieuiszczenia należności, jeżeli:

W razie niewątpliwej niemożności poniesienia przez stronę opłat, kosztów i należności związanych z tokiem postępowania organ administracji państwowej może ją zwolnić na jej wniosek lub z urzędu w całości lub części od ich ponoszenia.

Zwolnienie od opłaty skarbowej następuje z zachowaniem przepisów o tych opłatach. Strona zainteresowana zwolnieniem powinna wystosować do organu pismo zawierające argumenty wskazujące na to, że w jej przypadku właśnie zachodzi niewątpliwa niemożność poniesienia kosztów np. informacje dotyczące jej sytuacji finansowej, źródeł utrzymania itp.
W sprawie zwolnienia organ orzeka w formie postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie.

Wszelkie nie uiszczone w terminie koszty postępowania oraz opłaty oraz inne należności wynikłe z tego postępowania podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - zob. ustawa z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity Dz. U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161 ze zm.).

 

26. Postępowanie sądowo-administracyjne

1. Źródła prawa dotyczącego Naczelnego Sądu Administracyjnego.

A. Ustawa z dnia 11 maja 1995r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368, ze zm.).

Zgodnie z art. 68 ww. ustawy sprawy, w których skargi zostały wniesione do Sądu przed dniem jej wejścia w życie, podlegają rozpoznaniu według dotychczasowych przepisów tj. według działu VI k.p.a.

B. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 września 1995r. w sprawie ustalenia struktury organizacyjnej Naczelnego Sądu Admiistracyjnego i regulaminu jego działania (Dz. U. Nr 112, poz. 540).

C. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 września 1995r. w sprawie utworzenia ośrodków zamiejscowych Naczelnego Sądu Administracyjnego, określenia ich siedzib oraz właściwości miejscowej i rzeczowej (Dz. U. Nr 112, poz. 541).

D. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 1995r. w sprawie wpisu od skarg na decyzje administracyjne oraz inne akty i czynności z zakresu administracji publicznej (Dz.U. Nr 117, poz. 563).

2. Organizacja i właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny działa w Warszawie i 10 ośrodkach zamiejscowych o następujących obszarach właściwości:

a) Ośrodek Zamiejscowy w Białymstoku

- dla obszaru województw: białostockiego, łomżyńskiego i suwalskiego,

b) Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku

- dla obszaru województw: bydgoskiego, elbląskiego, gdańskiego, słupskiego i toruńskiego,

c) Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach z siedzibą w Gliwicach

- dla obszaru województw: bielskiego, częstochowskiego i katowickiego,

d) Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie

- dla obszaru województw: kieleckiego, krakowskiego, nowosądeckiego i tarnowskiego,

e) Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie

- dla obszaru województw: bialskopodlaskiego, chełmskiego, lubelskiego, radomskiego
i zamojskiego,

f) Ośrodek Zamiejscowy w Łodzi

- dla obszaru województw: kaliskiego, łódzkiego, piotrkowskiego, płockiego, sieradzkiego,
skierniewickiego i włocławskiego,

g) Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu

- dla obszaru województw: gorzowskiego, konińskiego, leszczyńskiego, pilskiego, poznańskiego
i zielonogórskiego,

h) Ośrodek Zamiejscowy w Rzeszowie

- dla obszaru województw krośnieńskiego, przemyskiego, rzeszowskiego i tarnobrzeskiego,

i) Ośrodek Zamiejscowy w Szczecinie

- dla obszaru województw :jeleniogórskiego, legnickiego, opolskiego, wałbrzyskiego
i wrocławskiego.

NSA, który działa w Warszawie orzeka w sprawach :

  1. skarg na czynności i akty naczelnych i centralnych organów administracji publicznej, mających siedzibę w Warszawie (z zastrzeżeniem spraw kombatanckich i celnych - patrz niżej)

  1. rozstrzygania sporów o właściwość pomiędzy organami administracji rządowej i samorządowej

  2. udzielania odpowiedzi na pytania prawne przedstawione przez samorządowe kolegia odwoławcze.

Przedstawione zaś powyżej Ośrodki Zamiejscowe są właściwe w sprawach skarg na działania i bezczynność (szerzej o tym w "Zakresie działania NSA"):

  1. organów administracji publicznej mających siedzibę na terenie województw objętych właściwością ośrodków zamiejscowych (np. jeżeli decyzję w sprawie odmowy umorzenia zobowiązania podatkowego wydał Urząd Skarbowy w Gdańsku, odwołanie wnosimy od tej decyzji do Izby Skarbowej, położonej w Gdańsku, zaś skargę na decyzję Izby Skarbowej do NSA- Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku),

  1. Prezesa Głównego Urzędu Ceł w postępowaniu odwoławczym w sprawach załatwianych w I instancji przez organy celne mające siedzibę na terenie województw objętych właściwością danego ośrodka zamiejscowego (np. decyzję o wymiarze należności celnych wydał Urząd Celny w Gdańsku, strona wniosła od niej odwołanie do Prezesa Głównego Urzędu Ceł, skargę zaś na jego decyzję - do NSA- Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku),

  2. kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w sprawach osób zamieszkałych na terenie województw objętych właściwością ośrodków zamiejscowych (np. Jan B. zamieszkuje w Gdańsku, skargę na decyzję wydaną przez kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych winien wnieść do NSA - Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku).

3. Zakres działania NSA.

Naczelny Sąd Administracyjny orzeka w sprawach skarg na:

a) decyzje administracyjne

Ustawa przyjęła tutaj metodę klauzuli generalnej, którą uzupełnia enumeracja pozytywna. Konstrukcja taka oznacza, że każda decyzja jest zaskarżalna do NSA (oczywiście przy spełnieniu określonych przesłanek, o czym niżej), chyba że ustawodawca wyraźnie wyłączył jej zaskarżalność. (np. nie są zaskarżalne decyzje w sprawie zezwolenia na pobyt stały, chyba że cudzoziemiec przebywał legalnie na terytorium Polski).

Istotną zmianą w stosunku do stanu poprzedniego jest możliwość zaskarżania również tzw. decyzji kasacyjnych złożonych tj. decyzji wydawanych przez organy odwoławcze o uchyleniu decyzji organu I instancji i przekazaniu do ponownego rozpoznania temu organowi danej sprawy. Do tej pory NSA, idąc za uchwałą SN stało na stanowisku, iż takie decyzje są niezaskarżalne. Powodowało to liczne nadużycia ze strony organów odwoławczych, które często i chętnie uciekały się do wydawania tego typu decyzji, wiedząc, iż strona jest zupełnie bezbronna wobec ich działania.

Zaskarżeniu podlegają również tzw. decyzje uznaniowe tj. takie, przy których wydaniu organ ma możliwość wyboru rozstrzygnięcia. Przy tym samym stanie faktycznym może więc orzec w różny sposób. Najczęściej przepis uprawniający organ do uznania administracyjnego zawiera sformułowanie: "Organ może...". Przepis taki zasadniczo nie zawiera przy tym jasnych i czytelnych przesłanek takiego a nie innego działania organu np. w świetle art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (tj. Dz.U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 ze zm.) na wniosek podatnika termin
płatności podatku może być odroczony lub płatność podatku rozłożona na raty.
Niewątpliwie cytowany wyżej przepis dotyczy przyznania stronie pewnego przywileju, ustawodawca nie określił jednak przesłanek, jakimi organ winien się powodować przy wyborze rozstrzygnięcia. Tak więc wybór ten leży w sferze uznania tego organu.

W szerokim rozumieniu uznanie administracyjne obejmuje również tzw. zwroty niedookreślone (nieostre), jak np. interes społeczny, słuszny interes strony, wypadki gospodarczo lub społecznie uzasadnione.

b) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym,

na które przysługuje zażalenie, albo kończące postępowanie w sprawie np. postanowienie organu odwoławczego o niedopuszczalności odwołania czy o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania, a także postanowienia rozstrzygające sprawę co do jej istoty np. postanowienie o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia ugody, postanowienie dot. zajęcia stanowiska przez inny organ zgodnie z treścią przepisu art. 106 k.p.a.

c) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym,

na które przysługuje zażalenie (patrz: ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - Dz. U. tj. z 1991 r. Nr 36, poz.161 ze zm.)

d) inne niż określone w pkt. a-c)

akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa

Przez akty lub czynności z zakresu administracji publicznej należy rozumieć:

Tak więc do tak określonych aktów czy czynności zaliczyć można np.:

Niewątpliwie rozszerzenie właściwości NSA o tę kategorię działań administracji ma ogromne znaczenie praktyczne. Stanowi również o realizacji prawa każdego do sądu.

e) bezczynność organów administracji publicznej w przypadkach określonych w punktach a-d

Tak więc zarówno w przypadku niewydania decyzji czy postanowienia, jak i niepodjęcia czynności lub innego aktu z zakresu administracji publicznej można się bronić wniesieniem skargi na bezczynność organu.

f) uchwały organów gmin stanowiących przepisy gminne oraz akty terenowych organów administracji rządowej stanowiących przepisy prawa miejscowego.

O stanowieniu przez organy gminy przepisów gminnych traktuje przede wszystkim rozdział IV ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. ze zm.), zatytułowany "Przepisy gminne".

Przez przepisy gminne rozumie się stanowione przez organy gminy tj., radę gminy lub jej zarząd przepisy powszechnie obowiązujące na terenie części lub całej gminy. Co do zasady stanowi je rada gminy w drodze uchwały. Wyjątkowo, w przypadkach nie cierpiących zwłoki, zarząd gminy może wydać tzw. przepisy porządkowe w formie zarządzenia.

Przepisy gminne ogłasza się przez rozplakatowanie obwieszczeń w miejscach publicznych lub w inny sposób miejscowo przyjęty, a także przez ogłoszenie w lokalnej prasie, chyba że prawo stanowi inaczej.

Przez przepisy prawa miejscowego rozumie się zgodne z ustawą z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz. U. Nr 21, poz. 123 ze zm.) stanowione przez wojewodę przepisy prawne powszechnie obowiązujące na terenie województwa lub jego części. Wyróżnia się tu rozporządzenia wykonawcze i rozporządzenia porządkowe.

Istnieje również możliwość zaskarżenia do NSA prawa stanowionego przez kierowników urzędów rejonowych oraz terenowe organy rządowej administracji specjalnej.

g) uchwały organów gmin i ich związków, inne niż określone w pkt. f) podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej

W tej grupie mieszczą się m.in. akty indywidualne, które nie są decyzjami administracyjnymi np. uchwała o wygaśnięciu mandatu członka rady oraz akty o charakterze ogólnym nie będące przepisami gminnymi np. regulamin organizacyjny rady gminy, uchwała o ogłoszeniu przetargu na sprzedaż nieruchomości gminnej...

h) akty nadzoru nad działalnością organów samorządu terytorialnego.

Co do nadzoru nad działalnością komunalną - patrz rozdział X ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95 ze zm.)

Przedstawiony wyżej obszar działania NSA nie wyczerpuje zakresu jego właściwości.
Ze względu na cel niniejszego opracowania i jego zakres pominięta zostania szczegółowa prezentacja sfery, w której Sąd ten jest właściwy.

4. Podmioty uprawnione do wniesienia skargi.

Uprawnionym do wniesienia skargi jest:

  1. każdy, kto ma w tym interes prawny tj. każda osoba fizyczna, prawna, a gdy chodzi państwowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nie posiadające osobowości prawnej, jeżeli mają znajdujący oparcie w przepisie prawa materialnego (np. prawo budowlane, ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, ustawa prawo wodne...) interes prawny. Na pewno w tej grupie zakwalifikuje się podmiot, który był stroną postępowania przed organami administracji publicznej, jak i ten, który wprawdzie miał przymiot strony nie został jednakże zawiadomiony o toczącym się postępowaniu przez prowadzący je organ.

  1. prokurator - patrz uwagi dotyczące terminu złożenia przezeń skargi (Rozdział: Termin wniesienia skargi)

  2. Rzecznik Praw Obywatelskich (patrz uwaga w pkt. b)

  3. organizacja społeczna w zakresie swej działalności statutowej, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

Niewątpliwie organizacja społeczna może wnieść skargę w sprawie dotyczącej jej własnego interesu prawnego, wówczas znajduje się ona w grupie podmiotów określonych w pkt. a). Przedstawiony wyżej pkt. d) dotyczy jednak innej sytuacji, to jest gdy organizacja społeczna pragnie wnieść skargę w sprawie dotyczącej innego podmiotu.

Nadto uprawnienie do wniesienia skargi przysługuje:

  1. w sprawach dotyczących aktów prawa miejscowego (patrz dział III.)  każdemu, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisami tego aktu,

  1. na rozstrzygnięcie nadzorcze (patrz art. 98 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym - Dz. U. Nr 16, poz. 95 ze zm.)  gminie lub związkowi komunalnemu, których interes prawny lub kompetencje czy uprawnienie zostały naruszone,

  2. na inny akt nadzoru (patrz rozdział X ustawy o samorządzie terytorialnym)  gminie,

  3. na uchwałę organu gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej (nie dotyczy decyzji administracyjnych)  każdemu, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone tą uchwałą, po uprzednim bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia.

Uwaga!!! Skargę tę można wnieść do NSA w imieniu własnym lub reprezentując grupę mieszkańców gminy, którzy wyrażą na to pisemną zgodę,

  1. gdy organ gminy nie wykonuje czynności nakazanych prawem albo przez podejmowane czynności prawne lub faktyczne narusza prawa osób trzecich (nie dotyczy decyzji administracyjnych)  każdemu, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone zachowaniem organu (zapoznaj się z uwagą w pkt. d))

  2. na niezgodną z prawem uchwałę organu samorządu terytorialnego  prokuratorowi.

 

5. Forma i treść skargi do NSA.

A. Forma skargi.

NSA wszczyna postępowanie na podstawie skargi wniesionej przez uprawniony podmiot. Skarga ta winna być sformułowana na piśmie. Wyjątkowo, strona zwolniona od kosztów sądowych i działająca bez adwokata może wnieść ją ustnie. (patrz art. 188 k.p.c. w związku z art. 59 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym).

B. Treść skargi.

Ustawa o NSA w wyraźny sposób określiła warunki, jakim winna odpowiadać prawidłowo sformułowana skarga. W skardze należy wskazać jej adresata np. NSA w Warszawie, albo NSA-Ośrodek Zamiejscowy w Gdańsku.

Nadto skarga powinna zawierać:

  1. oznaczenie skarżącego, jego miejsce zamieszkania lub siedziby np. Fundacja Wspierania Nauki z siedzibą w Warszawie, ul Świętokrzyska 85/4, w imieniu której działa dyrektor Jan Kowalski (do skargi warto załączyć aktualny odpis z rejestru fundacji czy stowarzyszeń, tak by można potwierdzić, iż osoba, która podpisała skargę, była uprawniona do tego),

  1. wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności (np. dotyczy decyzji Nr WL-235/98/96, wydanej przez Wojewodę Warszawskiego w dniu 2 maja 1996 r. w sprawie odmowy wydania pozwolenia na budowę, albo dotyczy sformułowanego przez Prezydenta Miasta Gdańska żądania dostarczenia zaświadczenia na potwierdzenie, że Fundacja Rozwoju Rynku Rolnego z siedzibą w ................... zarejestrowała stanowiący jej własność samochód w ewidencji pojazdów prowadzonej przez tego Prezydenta, sformułowanego podczas ubiegania się przez Fundację o postawienie przy wjeździe do jej siedziby znaku drogowego "zakaz wjazdu" - z tabliczką informacyjną nie dotyczy pracowników Fundacji Rozwoju Rynku Rolnego)

  2. oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy (patrz przykłady w pkt. b)

  3. określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego. Przed wejściem w życie ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, Sąd ten dość liberalnie traktował treść skargi. Liberalność ta wyrażała się w tym, że nawet jeżeli skarga nie zawierała określenia jakich to naruszeń dopuścił się organ przy podejmowaniu zaskarżonego aktu, a jedynie wynikało z niej, że strona nie zgadza się z rozstrzygnięciem, Sąd badał czy organ nie naruszył prawa. Wobec krótkiego okresu działania ustawy trudno powiedzieć, czy tendencja ta zostanie utrzymana. Należy jednak pamiętać, że NSA w zakresie swej właściwości sprawuje kontrolę pod względem zgodności z prawem (wydaje się, że innych kryteriów dotąd nie ustanowiono), nadto zaś nie jest związany granicami skargi, a zatem nawet jeżeli w skardze nie zostanie zauważone prawnie naganne zachowanie organu, Sąd uwzględni je przy rozstrzygnięciu. Jeżeli więc organizacja wnosząca skargę nie jest w stanie wobec braku środków na obsługę prawną, odnieść się specjalistycznie do naruszeń prawa dokonanych przez organ, niech przynajmniej opisze je w taki sposób, w jaki je postrzega np. " ....podczas postępowania administracyjnego odmówiono mi dostępu do akt..." , " ....organ nie informował organizacji o przeprowadzonych dowodach..." , " ....ustalenia organu nie znajdują potwierdzenia (czy poparcia) w materiale dowodowym..." , " ....nie jest prawdą ustalenie organu że,...., gdyż. ..." , " ....organ podjął swą decyzję w sposób arbitralny. ..." , " ....odmowa wydania pozwolenia na budowę jest niesłuszna, gdyż zgromadziliśmy wszelkie żądane przez organ dokumenty i dopiero z uzasadnienia decyzji dowiedzieliśmy się o konieczności dostarczenia jeszcze jednej ekspertyzy..." .

  4. podpis osoby wnoszącej skargę, a w przypadku wnoszenia jej przez pełnomocnika - jego podpis z załączeniem do skargi pełnomocnictwa (np. Fundacja Wspierania Inicjatyw - Dyrektor Jan Kowalski, pełnomocnik Jan K.)

Uwaga! pełnomocnictwo winno być należycie opłacone. Zgodnie z ustawą o opłacie skarbowej w przypadku pełnomocnictwa szczególnego należy nakleić znaczek skarbowy za 3 zł, ogólnego zaś - za 5 zł.

Prócz wyżej wskazanych obligatoryjnych elementów treści skargi, może ona zawierać także np.:

  1. Umotywowany wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych

Uwaga! Zgodnie z art. 113§ 2 k.p.c. w związku z art. 59 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, osobie prawnej, jak również organizacji nie mającej osobowości prawnej może być przyznane zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na te koszty. Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych należałoby więc dołączyć np. deklaracje na podatek dochodowy od osób prawnych za okres 6 miesięcy, informację o dochodach danej organizacji za okres 6 miesięcy i stanie jej posiadania na dzień złożenia skargi...

b) Wniosek o wstrzymanie wykonania aktu lub czynności. Wniesienie skargi da NSA nie wstrzymuje wykonania aktu lub zawieszenia czynności, jednakże Sąd może na wniosek strony lub z urzędu wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania tego aktu lub zawieszenia czynności, zwłaszcza jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.

c) Wniosek o przeprowadzenie dowodu z dokumentu

Uwaga! Sąd może z urzędu lub na wniosek uczestnika postępowania przeprowadzić dowody uzupełniające z dokumentów, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie.

d) W przypadku uchybienia terminu równolegle ze skargą strona może wystąpić z wnioskiem o przywrócenie terminu. Znajdują tu zastosowanie przepisy art. 58 k.p.a. w związku z art. 59 ustawy o NSA. Wniosek taki winien zostać złożony w terminie 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia oraz zawierać uprawdopodobnienie, że uchybienie nastąpiło bez winy skarżącego. Wówczas Sąd z ważnych powodów przywróci termin do wniesienia skargi.

6. Strony w postępowaniu przed NSA

Postępowanie sądowo-administracyjne jest już w odróżnieniu od postępowania administracyjnego postępowaniem o wyraźnie ukształtowanych stronach.

Jedną ze stron jest skarżący tj. podmiot uprawniony do wniesienia skargi, drugą przeciwną w stosunku do niego - organ administracji publicznej, którego działania lub bezczynności dotyczy skarga. Skarżący w postępowaniu przed NSA nie jest zobowiązany do korzystania z pomocy prawnej adwokata (nie ma bowiem tzw. przymusu adwokackiego). Osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej mogą występować przed NSA przez organy uprawnione do działania w ich imieniu lub pełnomocników. Zgodnie z art. 59 ustawy o NSA do ustanawiania pełnomocników stosuje się przepis art. 87 k.p.c. I tak np. pełnomocnikiem organizacji społecznej czy podmiotu gospodarczego może być adwokat, radca prawny lub pracownik tego podmiotu lub tej organizacji.

Obok stron w postępowaniu sądowo-administracyjnym występuje jeszcze inna kategoria podmiotów, a mianowicie - podmioty na prawach strony. Są to osoby, których interesu prawnego dotyczy wynik postępowania przed NSA. Co do zasady chodzi tu o osoby, które miały status strony w postępowaniu administracyjnym, a które nie złożyły skargi do NSA. Podmioty te winny zostać zawiadomione przez Sąd o wniesieniu skargi oraz o terminie rozprawy w celu umożliwienia im podjęcia obrony ich praw.

7. Termin i tryb wnoszenia skargi do NSA

A. Termin wniesienia skargi do NSA.

Skargę do NSA wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie, w innych przypadkach zaś w terminie 30 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o podjęciu aktu lub innej czynności organu uzasadniającej wniesienie skargi.

W przypadku uchybienia tego terminu, skarżący wraz ze skargą winien zgłosić umotywowany wniosek o przywrócenie terminu (patrz dział : Forma i treść skargi cz. B).

Może też spróbować zainteresować swoją sprawą Prokuratora lub Rzecznika Praw Obywatelskich. Tym podmiotom bowiem ustawodawca przyznał 6 miesięczny termin do wniesienia skargi. Termin ten biegnie od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej, a w pozostałych przypadkach od dnia wejścia w życie aktu lub podjęcia innej czynności uzasadniającej wniesienie skargi.

B. Tryb wniesienia skargi.

Nastąpiła tu istotna zmiana w stosunku do stanu poprzedniego Obecnie skargę wnosi się bezpośrednio do Sądu, a nie jak dawniej, za pośrednictwem organu, który wydał decyzję w ostatniej instancji. Pomyłka może skutkować uchybieniem terminu do wniesienia skargi. Organ bowiem zgodnie z art. 65§3 k.p.a. nie przekazuje skargi do Sądu, ale zwraca ją wnoszącemu z odpowiednim pouczeniem.

8. Możliwość wniesienia skargi

Dopuszczalność wniesienia skargi ustawodawca uzależnił od spełnienia kilku przesłanek. I tak zgodnie z art. 31 ustawy skargę można wnieść dopiero po wyczerpaniu środków odwoławczych, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. (Jedynie prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich nie są związani tą przesłanką.) Przez wyczerpanie środków odwoławczych zaś ustawa rozumie sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek odwoławczy przewidziany w ustawie. Tak więc jeżeli zostanie wydana decyzja przez organ I instancji, strona winna wnieść od tej decyzji odwołanie do organu wyższego stopnia (a w przypadku, gdy decyzję wydał
w I instancji naczelny organ administracji rządowej lub samorządowe kolegium odwoławcze - wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy), a dopiero gdy decyzja i tego organu nie będzie jej satysfakcjonować może wnieść skargę do NSA. Prawo do wniesienia skargi nie powstanie jednak dla strony, która nie wniosła odwołania od decyzji organu I instancji (jeżeli oczywiście takie odwołanie jej przysługiwało) i odczekała, aż decyzja stała się ostateczna, chyba, że w danym postępowaniu uczestniczyło kilka stron, a jedna z nich odwołała się od decyzji, przy biernej postawie pozostałych. W tej ostatniej sytuacji bowiem mamy do czynienia z wyczerpaniem środków odwoławczych, a więc nawet strona, która nie wniosła odwołania, będzie uprawniona do zaskarżenia decyzji do NSA. Podobnie rzecz się ma z postanowieniami, od których przysługuje zażalenie. Jeżeli np. organ I instancji wydał postanowienie o zawieszeniu postępowania, strona, która nie zgadza się z takim stanem rzeczy, winna najpierw wnieść zażalenie do organu wyższego stopnia, a dopiero, gdy i rozstrzygnięcie tego organu będzie według jej oceny niesłuszne i niezgodne z prawem, może wnieść skargę do NSA.

Może się jednak zdarzyć, że ustawa nie przewiduje żadnych środków odwoławczych w sprawie będącej przedmiotem skargi.

W takiej sytuacji należy przed wniesieniem skargi zwrócić się do właściwego organu z wezwaniem do usunięcia naruszenia. Wówczas skarga może być wniesiona w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania. Dla celów dowodowych wezwanie winno się przygotować w formie pisemnej w dwóch egzemplarzach i złożyć w biurze podawczym (kancelarii) jeden z nich, na drugim zaś zażądać prezentaty. Można oczywiście również wysłać takie wezwanie pocztą, listem poleconym. Termin 30 dniowy liczy się od dnia doręczenia, a więc może być to bądź data uwidoczniona na prezentacie, bądź data otrzymania listu poleconego. Wprawdzie ustawa nie określiła w sposób jasny terminu do wystąpienia z wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa, ale wydaje się, że można z art. 35 ust. 1 ustawy wyprowadzić wniosek, iż wynosi on 30 dni od dnia, w którym osoba mająca zamiar wnieść skargę do NSA dowiedziała się o podjęciu aktu lub innej czynności uzasadniającej wniesienie skargi.

Drugą przesłanką dopuszczalności wniesienia skargi jest nietoczenie się postępowania przed organem administracji publicznej w celu zmiany, uchylenia lub stwierdzenia nieważności aktu lub innej czynności.

9. Obowiązek uiszczenia wpisu od skarg.

Od skarg pobiera się wpis. Uiszczenie wpisu jest warunkiem nadania biegu skardze. Sąd nie może podjąć żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata. Po wpłynięciu skargi przewodniczący wydziału (prezes ośrodka zamiejscowego) dokonuje niezwłocznie badania wstępnego skargi i wzywa stronę skarżącą do uiszczenia wpisu do skargi, chyba że strona uiściła już wpis bez wezwania lub zgłosiła wniosek o zwolnienie jej od kosztów sądowych lub też nie ma obowiązku uiszczenia wpisu. Oczywiście, jeżeli z treści skargi wynika, że podlega ona odrzuceniu, nie wzywa się do uiszczenia wpisu.

Wysokość wpisu określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 1995 r. w sprawie wpisu od skarg na decyzje administracyjne oraz inne akty i czynności z zakresu administracji publicznej (Dz. U. Nr 117, poz. 563).

I tak:

A. od skarg na decyzje pobiera się:

a) wpis stosunkowy - w sprawach, w których przedmiot dotyczy należności pieniężnych albo praw majątkowych, jeżeli wartość tych praw została określona w postępowaniu administracyjnym lub jest oczywista.

Wpis ten wynosi:

b) wpis stały - w pozostałych sprawach oraz w sprawach skarg na bezczynność.
Jego wysokość jest zróżnicowana w zależności od rodzaju sprawy.

Tytułem przykładu podaję, że wpis stały w sprawach z zakresu:

B. Wpis stały od skargi na bezczynność organów wynosi 5 zł.

C. Wpis stały od skarg na postanowienia oraz inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej, w tym uchwały organów gmin i ich związków wynosi 10 zł.

D. Na mocy przepisów szczególnych w pewnych kategoriach spraw skarżący może by zwolniony od obowiązku uiszczenia wpisu.

Uwaga! Jeżeli zaistnieje taka sytuacja, w której nie wiadomo będzie jaka jest wysokość wpisu, można wnieść skargę bez jego uiszczenia. Wówczas, o czym była już wyżej mowa, Przewodniczący wydziału (prezes ośrodka zamiejscowego) wezwie do jego uiszczenia w określonym terminie. Ważne jest, by wpis ten uiścić w zakreślonym w wezwaniu terminie.

Jeżeli brak środków na wpis, w skardze można umieścić należycie umotywowany wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

10. Cofnięcie skargi.

Skarżący czyli osoba, która wniosła skargę może ją cofnąć. Pismo, zawierające cofnięcie skargi winno być zredagowane tak jak każde pismo procesowe tzn. zawierać oznaczenie sądu, oznaczenie skarżącego, wskazanie sygnatury akt, formułę o cofnięciu skargi, a także uzasadnienie takiej czynności i podpis skarżącego.

Sąd nie jest jednak związany cofnięciem skargi, czyli nie musi postąpić zgodnie z wolą skarżącego, chyba że rozpatrzenie sprawy stało się bezprzedmiotowe lub wydanie orzeczenia stało się z innych przyczyn zbędne. Wydaje się, że zgodnie z art. 203§ 4 k.p.c. w zw. z art. 59 ustawy o NSA Sąd jest zobowiązany uznać cofnięcie skargi za niedopuszczalne, jeżeli byłoby ono niezgodne z prawem, zasadami współżycia społecznego albo rażąco naruszałoby usprawiedliwiony interes skarżącego.

Zgodnie z art. 46 ust. 2 ustawy o NSA w razie cofnięcia skargi i umorzenia przez Sąd postępowania przed rozprawą, skarżącemu zwraca się wpis, w razie cofnięcia skargi na rozprawie- połowę wpisu. Sformułowanie zawarte w wyżej zacytowanym przepisie budzi jednak pewne wątpliwości. I tak nie wiadomo, a skromna dotąd praktyka nie udzieliła odpowiedzi, na pytanie czy cofnięcie skargi przed drugą rozprawą daje prawo do zwrotu wpisu w całości.

11. Postępowanie przed NSA.

A. Postępowania wstępne i rozpoznawcze.

Po wpłynięciu skargi przewodniczący wydziału (prezes ośrodka zamiejscowego) dokonuje niezwłocznie wstępnego badania skargi i wzywa skarżącego, jeżeli występuje taka potrzeba do uzupełnienia lub poprawienia. Ważne, by uczynić zadość takiemu wezwaniu i to w terminie w nim wskazanym.

Sąd przesyła odpis skargi organowi, którego działania lub bezczynność zaskarżono, i zobowiązuje go do udzielenia odpowiedzi w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpisu skargi oraz do nadesłania w tym terminie akt sprawy. Organ może dokonać do dnia wyznaczenia przez Sąd terminu rozprawy samokontroli tzn. uwzględnić skargę w całości. Od nowej decyzji organu również przysługuje skarga do NSA. Jeżeli jednak organ ten nie nadeśle odpowiedzi na skargę wraz z aktami sprawy w terminie 30 dni od dnia otrzymania jej odpisu, Sąd władny jest orzec w sprawie na podstawie stanu faktycznego i prawnego przedstawionego w skardze, gdy nie budzi on uzasadnionych wątpliwości w świetle ustaleń poczynionych przez Sąd w toku rozpoznania sprawy. Regulacja taka została pomyślana jako sposób przynaglenia organów, tak by nie miały one interesu w opóźnianiu sprawy.
W przypadku wydania orzeczenia przez Sąd w opisanej wyżej sytuacji bezczynności organu, organ ten może wnieść do tego Sądu sprzeciw w terminie 14 dni od daty doręczenia orzeczenia, jeżeli jednocześnie doręczy odpowiedź na skargę wraz z aktami sprawy. W takiej sytuacji Sąd wyznacza rozprawę, na której ma być rozpatrywany sprzeciw.

W wyniku rozpoznania sprzeciwu Sąd może:

  1. wydać wyrok utrzymujący w mocy w całości lub w części wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym,

  1. uchylić wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym i rozstrzygnąć sprawę co do istoty, lub

  2. sprzeciw odrzuca i postępowanie umarza.

W postępowaniu wstępnym Sąd winien ustalić :

W przypadku uchybienia terminu skarga jest bezskuteczna, chyba że skarżący wystąpił o przywrócenie terminu, a Sąd jego wniosek uwzględnił. Do przywrócenia terminu stosuje się odpowiednio przepisy o przywróceniu terminu w postępowaniu administracyjnym

Skarga jest niedopuszczalna, gdy m.in. została wniesiona przez osobę nieuprawnioną, lub przed wyczerpaniem środków odwoławczych, czy też skarżący nie miał zdolności do czynności prawnych.

We wszystkich tych przypadkach, tj. gdy skarga została wniesiona po terminie, a Sąd nie uwzględnił wniosku o jego przywrócenie, a także, gdy skarga była niedopuszczalna, bądź też nieuzupełniono w terminie braków skargi, Sąd wydaje postanowienie o odrzuceniu skargi.

Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu lub zawieszenia czynności. Sąd jednakże może na wniosek strony lub z urzędu wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania tego aktu lub zawieszeniu czynności, w szczególności gdy zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody skarżącemu lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków. Rozpatrzenie kwestii wstrzymania wykonania zaskarżonego aktu lub zawieszenia czynności następuje na posiedzeniu niejawnym, a nie na rozprawie. Jeżeli jednak organ, który wydał decyzję w ostatniej instancji w terminie 30 dni od dnia doręczenia mu odpisu skargi nie przedstawi Sądowi odpowiedzi na skargę wraz z aktami sprawy wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności następuje z mocy samego prawa.

Gdy badanie wstępne skargi wykaże, że została ona wniesiona w terminie (lub też Sąd na wniosek skarżącego przywróci termin) oraz, że jest dopuszczalna, a wszelkie ewentualne braki zostaną przez skarżącego usunięte w terminie, powstaje możliwość nadania skardze biegu.

Regułą jest rozpoznawanie sprawy na rozprawie. Wyjątkowo ustawa dopuszcza możliwość rozpatrzenia skargi na posiedzeniu niejawnym. I tak przewodniczący wydziału lub prezes ośrodka zamiejscowego może skierować sprawę do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym co do jej istoty, jeżeli w sposób oczywisty jest ona dotknięta wadą polegającą na tym, że:

  1. decyzja została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości,

  1. decyzja dotyczy sprawy już uprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

  2. decyzja została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie.

Od takiego orzeczenia uczestnikowi postępowania przysługuje sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu wyroku. (Instytucja sprzeciwu była już wyżej omawiana).

W przypadku rozpoznawania sprawy na rozprawie, Sąd winien zawiadomić wszystkich uczestników postępowania o miejscu i czasie, w którym ma się ona odbyć i to w terminie umożliwiającym otrzymanie zawiadomienia na siedem dni przed rozprawą. Co do zasady stawiennictwo uczestnika na rozprawie nie jest obowiązkowe, choć Sąd z pewnych względów może uznać je za takie, co zaznacza wówczas w treści zawiadomienia.

Zadaniem Sądu jest ustalenie czy działanie lub zaniechanie organu jest zgodne z prawem. Sąd nie jest przy tym związany granicami skargi. Zatem więc nawet jeżeli skarżący podniesie zarzuty nie mające żadnego znaczenia dla sprawy, Sąd będzie zobowiązany zbadać czy nie zachodzą i inne od wskazanych przez skarżącego naruszenia.

Ustawa o NSA wyraźnie wskazuje, że w postępowaniu przed tym Sądem obowiązuje zasada reformatio in peius, czyli zakaz zmiany na gorsze. W art. 51 zd. drugie ustawy jest napisane, że Sąd nie może orzec na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzenie nieważności zaskarżonego aktu. Tak więc zasada ta, jak zresztą w każdej innej procedurze, została ograniczona.

W postępowaniu zasadą jest, że Sąd orzeka na podstawie akt sprawy, wyjątkowo może orzec, o czym była już wyżej mowa, na podstawie stanu prawnego i faktycznego przedstawionego w skardze. Ma to miejsce wówczas, gdy organ w terminie nie prześle Sądowi odpowiedzi na skargę wraz z aktami sprawy.

Ustawa, gwoli ekonomii procesowej dopuściła również możliwość przeprowadzenia przez NSA postępowania dowodowego w ograniczonym zakresie. Mianowicie, Sąd może na wniosek uczestnika postępowania (zgłoszony w skardze bądź osobno przed lub w trakcie rozprawy) lub też z urzędu przeprowadzić dowody uzupełniające - ale tylko z dokumentów. Takie uprawnienie, a zarazem obowiązek po stronie Sądu powstaje tylko wówczas, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie. W przeciwnym razie Sąd winien uchylić akt lub czynność, które zostały zaskarżone i zwrócić akta właściwemu organowi, wskazując w uzasadnieniu orzeczenia zakres postępowania dowodowego, które organ ten winien uzupełnić. Tym samym przeprowadzenie postępowania dowodowego uzależnione jest od jego wpływu na czasokres całego postępowania przed tym Sądem.

Postępowanie przed NSA może być zawieszone. Odpowiednie zastosowanie znajdują tu przepisy art. 97 i 98, określające obligatoryjne i fakultatywne przesłanki zawieszenia postępowania administracyjnego.

B. Orzeczenia NSA.

Orzeczenia NSA dzielą się na wyroki i postanowienia.

Wyrokiem Sąd rozstrzyga sprawę co do stwierdzenia naruszenia prawa i skutków prawnych tego naruszenia.

Postanowienia zaś wydaje się w razie odrzucenia skargi, umorzenia postępowania, w celu rozstrzygnięcia innych kwestii procesowych związanych ze sprawą, wynikających w toku postępowania sądowego (np. postanowienie o zawieszeniu postępowania) oraz w innych przypadkach wskazanych w ustawie o NSA.

W razie nieuwzględnienia skargi Sąd w każdym przypadku wydaje wyrok o jej oddaleniu.

Jeżeli zaś skarga została wniesiona po terminie do jej wniesienia, była niedopuszczalna z innych przyczyn lub gdy nie uzupełniono jej braków w zakreślonym przez Sąd terminie, dochodzi do wydania postanowienia o odrzuceniu skargi.

Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie :

  1. uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub części,

  1. stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia,

  2. stwierdza niezgodność z prawem decyzji lub postanowienia.

Sąd uwzględniając skargę na inne niż postanowienia i decyzję akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa wydaje wyrok, w którym orzeka o istnieniu lub nieistnieniu obowiązku lub uprawnienia i stwierdzając niezgodność aktu lub czynności z prawem, uchyla zaskarżony akt lub stwierdza bezskuteczność czynności. (patrz również treść art. 25 ustawy o NSA.)

Sąd uwzględniając skargę na uchwałę organu gminy albo związku gmin lub na akt prawa miejscowego w formie wyroku stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub w części. Uwzględniając zaś skargę gminy na akt nadzoru Sąd wydaje wyrok uchylający ten akt.

Sąd uwzględniając skargę na bezczynność organów w sprawach wydania decyzji, postanowień czy podjęcia innych aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej, dotyczących przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia i obowiązku wynikających z przepisów prawa wydaje wyrok, w którym zobowiązuje organ do wydania aktu lub dokonania czynności bądź przyznania, stwierdzenia lub uznania uprawnienia lub obowiązku.

W swoich wyrokach Sąd zawiera m.in. ocenę prawną wiążącą w danej sprawie ten Sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia.

W terminie 30 dni od dnia ogłoszenia sentencji orzeczenia Sąd winien sporządzić jego uzasadnienie. Orzeczenie to wraz z uzasadnieniem, i to bez potrzeby zgłoszenia takiego żądania, Sąd doręcza wszystkim uczestnikom postępowania.

C. Koszty postępowania przed NSA.

Ustawa o NSA określa kilka istotnych z punktu widzenia interesów skarżącego zasady dotyczące kosztów postępowania przed sądem administracyjnym. Oto podstawowe z nich:

Pierwsza zasada. Orzeczenie wydane przez Sąd winno zawierać rozstrzygnięcie w sprawie kosztów postępowania.

Druga zasada W przypadku uwzględnienia skargi Sąd orzeka o zwrocie kosztów na rzecz skarżącego od organu.

Trzecia zasada Ustawa o NSA nie dopuszcza możliwości zwrotu kosztów na rzecz podmiotów na prawach strony.

Czwarta zasada W przypadku uwzględnienia skargi w części niewspółmiernej w stosunku do wartości przedmiotu sporu ustalonej celem pobrania wpisu, Sąd w uzasadnionych przypadkach zasądzić może od organu stanowiącego stronę przeciwną wobec skarżącego tylko cześć kosztów.

Piąta zasada Sąd może określić wysokość kosztów zastępstwa procesowego skarżącego, reprezentowanego przez adwokata lub radcę prawnego w zależności od charakteru sprawy i wkładu pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia, a więc Sąd nie jest związany ustaleniami dotyczącymi wynagrodzenia ww. zastępców procesowych dokonanymi między nimi a skarżącym.

Szósta zasada W przypadku nieuwzględnienia skargi ustawa o NSA nie przewiduje orzeczenia o zwrocie kosztów postępowania przez skarżącego organowi stanowiącemu stronę przeciwną wobec skarżącego.

D. Sankcje za niewykonanie wyroku NSA

1. Orzeczenie o ukaraniu organu grzywną

Ustawa o NSA wprowadziła nową instytucję do polskiego prawa, a mianowicie, instytucję ukarania organu grzywną. Otóż w razie stwierdzenia, że organ którego działania lub bezczynności dotyczy orzeczenie, nie wykonał w całości lub w części tego orzeczenia, Sąd może orzec o wymierzeniu temu organowi grzywny, w przypadku uwzględnienia skargi wniesionej przez uprawniony podmiot, który uprzednio zwrócił się do właściwego organu z pisemnym wezwaniem do wykonania orzeczenia Sądu.

2. Wydanie wyroku merytorycznego.

W razie stwierdzenia przez Sąd, że organ, którego działania lub zaniechania dotyczy orzeczenie nie wykonał go w całości lub w części, Sąd niezależnie od możliwości nałożenia na ten organ grzywny, o której wyżej mowa, może orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy oraz niesporne okoliczności jej stany faktycznego i prawnego. Wyrok taki może być wydany tylko w przypadku uwzględnienia skargi wniesionej przez uprawniony podmiot, który uprzednio pisemnie zwrócił się do właściwego organu z wezwaniem do wykonania orzeczenia Sądu.

3. Odszkodowanie.

Osobie, która poniosła szkodę na skutek niewykonania orzeczenia Sądu służy roszczenie o odszkodowanie od organu, który nie wykonał orzeczenia NSA. Organ ten winien orzec o odszkodowaniu przez wydanie decyzji administracyjnej w terminie 3 miesięcy od dnia wniesienia wniosku o odszkodowanie przez stronę. Jeżeli strona w powyższym terminie nie otrzymała odszkodowania lub jest niezadowolona z przyznanego jej odszkodowania, może wnieść powództwo do sądu powszechnego w terminie 30 dni od dnia pozostawania organu w zwłoce lub doręczenia jej decyzji w tej sprawie.

12. Obalanie orzeczeń NSA.

Postępowanie przed NSA jest postępowaniem jednoinstancyjnym, co oznacza, że od jego orzeczeń nie można odwołać się (wnieść rewizji) do innego sądu. Wyjątek wprowadza tutaj, wyżej omawiana instytucja sprzeciwu.

Ustawa o NSA zawiera jednak środki, które służą do obalania prawomocnych orzeczeń NSA. Są to:

  1. wznowienie postępowania

  1. rewizja nadzwyczajna.

Wznowienie postępowania następuje na wniosek uczestnika postępowania. Wobec braku regulacji tej instytucji w ustawie o NSA odpowiednie zastosowanie w świetle art. 59 tejże ustawy znajdują tutaj przepisy k.p.c.

Przepisy te określają dwie grupy przesłanek stanowiących podstawy wznowienia postępowania:

a) przesłanki nieważności postępowania:

b) tzw. przyczyny restytucyjne:

Powyższa skarga winna zostać wniesiona do sądu, który wydał kwestionowane orzeczenie w terminie miesiąca, licząc od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą wznowienia jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.

Skarga o wznowienie postępowania winna czynić zadość warunkom pozwu (patrz 187 k.p.c.) oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego wyroku, podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego wyroku.

Po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku nie można jednak żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana.

Uwaga! Wniesienie skargi o wznowienie nie tamuje wykonania zaskarżonego wyroku. W razie jednak uprawdopodobnienia, że skarżącemu grozi niepowetowana szkoda Sąd może na wniosek strony wstrzymać wykonanie wyroku w formie postanowienia.

Rewizja nadzwyczajna przysługuje od prawomocnych orzeczeń NSA kończących postępowanie w sprawie. Nie można jej natomiast wnieść od postanowień wydanych w toku postępowania np. postanowienia dotyczącego przeprowadzenia dowodu, postanowienia o zawieszeniu postępowania. Prawo wniesienia rewizji nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego nie przysługuje uczestnikom postępowania, ale określonym podmiotom tj. Ministrowi Sprawiedliwości, Prokuratorowi Generalnemu, Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego, Prezesowi Naczelnego Sądu Administracyjnego, Rzecznikowi Prawa Obywatelskich, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych także Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej. Z rewizja nadzwyczajną można wystąpić, jeżeli orzeczenie rażąco narusza prawo lub interes Rzeczypospolitej Polskiej. Uczestnik postępowania może jednak wystąpić z podaniem o złożenie rewizji nadzwyczajnej do Ministra Sprawiedliwości lub Prokuratora Generalnego. Podanie takie można wnieść tylko raz i tylko do jednego z ww. organów.

Uwaga! Sąd Najwyższy oddali rewizję nadzwyczajną wniesioną po upływie 6 miesięcy od uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia, chyba że orzeczenie to rażąco narusza interes Rzeczypospolitej.

Celem przybliżenia postępowania sądowo-administracyjnego przytaczam wybrane tezy orzeczeń:

1. Kognicja NSA ogranicza się do badania zgodności z prawem tylko decyzji administracyjnych, którymi są także rozstrzygnięcia o przyjęciu lub nieprzyjęciu na I rok studiów. Nie mogą być natomiast w tym trybie podważane oceny kwalifikacyjne będące rezultatem oceniania wiadomości kandydata, co ze swej istoty nie jest sprawą administracyjną i nie podlega reżimowi k.p.a.

Wyrok NSA 16.01.1985 r, SA/Wr 645/84 OSPiKA 2/25/1986r.

2. Odmowa udzielenia przez organy szkoły wyższej urlopu dziekańskiego studentowi nie jest decyzją administracyjną.

Postanowienie NSA 12.06.1990 r. SA/Kr 368/90 OSP 2/26/1992r.

3. Wyczerpanie toku instancji, jako warunek dopuszczalności skargi do sądu administracyjnego, zachodzi także wówczas, gdy odwołanie od decyzji organu I instancji - w sprawie dotyczącej nakazu naprawy budynku stanowiącego współwłasność - złożył tylko jeden współwłaściciel, natomiast skargę do sądu administracyjnego skierował inny współwłaściciel, który się nie odwoływał.

Wyrok NSA 4.12.1984 r. SA/Lu 566/84 ONSA 2/116/1984r.

4. Niepouczenie strony w decyzji ostatecznej organu administracji, wydanej w sprawie, która należy do katalogu spraw, o jakich mowa w art. 196§2 k.p.a.* - o terminie i trybie zaskarżenia tej decyzji do sądu administracyjnego powoduje, iż 30-dniowy termin do wniesienia skargi na tę decyzję - nie biegnie.

Wyrok NSA 4.09.1981 r. II SA 505/81 OSPiKA 9-10/1981r.

5. Przywrócenia terminu do wniesienia skargi do NSA nie uzasadnia okoliczność, że najbliższy urząd pocztowy był nieczynny w ostatnim dniu terminu, jeżeli strona mogła w tym dniu nadać skargę w innym urzędzie pocztowym lub złożyć ją bezpośrednio organowi, którego decyzja jest przedmiotem skargi.

Postanowienie NSA 11.08.1989 r. IV SA 557/89 PiŻ 50/1989r.

6. Skarga na zwłokę w załatwieniu sprawy (art. 216§1 k.p.a.) wniesiona przez stronę po wydaniu i doręczeniu jej decyzji, jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu przez sąd administracyjny (art. 204§1* i art. 207§6* w zw. z art. 216§5* k.p.a.), jeśli zaś decyzja została wydana po wniesieniu skargi, ale przed jej rozpoznaniem przez ten sąd, postępowanie sądowe podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe (art. 355§1 k.p.c. w zw. z art. 211 k.p.a.*)

Postanowienie NSA 14.01.1987 r. IV SAB 14/86 ONSA 1/7/1987 r.

7. Skarga do sądu administracyjnego na tzw., bezczynność organu (art. 216 k.p.a.*) przysługuje również w razie istnienia postanowienia o zawieszeniu postępowania (art. 97 §1 k.p.a.), jeżeli mimo ustania przyczyny jego zawieszenia organ, który zawiesił postępowania, nie wydaje postanowienia o jego podjęciu w przepisanym terminie, a zażalenie (art. 37 k.p.a.) nie odniosło skutku.

Wyrok NSA 23.09.1986 IV SAB 12/86 ONSA 2/52/1986r.

8. Celem skargi na "bezczynność" organu administracji państwowej jest doprowadzenie do wydania przez ten organ decyzji administracyjnej w sprawie wszczętej na żądanie strony. Wniesienie zatem takiej skargi jest uzasadnione nie tylko - jako mogłoby to wynikać z literalnego brzmienia art. 216§1* k.p.a.- w sytuacji przewlekłego działania organów, lecz także odmowy wydania decyzji wówczas, gdy przepisy prawa zobowiązują organy do załatwienia sprawy w formie decyzji administracyjnej.

Wyrok NSA 14.06.1983 r. SAB /Wr 6/83

9. Nie jest decyzją administracyjną pismo informujące stronę o niemożliwości załatwienia sprawy, podpisane przez urzędnika, bez powołania się na upoważnienie organu administracji. Pismo takie oznacza uchylenie się od rozstrzygnięcia sprawy podlegającej załatwieniu w drodze decyzji administracyjnej. Uchylenie się organu administracji państwowej od załatwienia sprawy w formie przewidzianej prawem uprawnia stronę do złożenia skargi na bezczynność organu, zgodnie z art. 216 k.p.a.*

Postanowienie NSA 13.07.1983 r. II SA 593/83 ONSA 2/55/1983 r.

10. NSA zobowiązany jest do pominięcia regulacji prawnej zawartej w akcie wykonawczym sprzecznym z ustawą oraz do dokonania oceny zgodności zaskarżonej decyzji z przepisami prawa.

Wyrok NSA 27. 02. 1985 r. III SA 1192/84

11. Decyzja mająca wady w zakresie ustalenia stanu faktycznego nie może być uznana za zgodną z prawem (art. 196§1 k.p.a.*), przeto stosownie do art. 207§ 2 pkt. 3 k.p.a.* podlega uchyleniu.

Wyrok SN 19.03.1985r. III ARN 18/83 OSNCP 5/72/1986r.

12. Naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy (art. 207§2 pkt. 3 k.p.a.*) może polegać na tym, że na podstawie stanu faktycznego, wynikającego z akt administracyjnych, nie można stwierdzić czy rozstrzygnięcie sprawy przez organ administracyjny jest zgodne z normami prawa materialnego.

Wyrok NSA 6.11.1984r. I SA 508/84 ONSA 2/110/1984r.

13. Zasada, że NSA bada bezpośrednio zgodność z prawem decyzji administracyjnych, a więc aktów wydanych w sprawach indywidualnych, nie kontroluje natomiast aktów normatywnych, stanowiących podstawę prawną tych decyzji, nie stoi na przeszkodzie pośredniej kontroli legalności aktów normatywnych niższego stopnia niż ustawa w toku badania zgodności z prawem zaskarżonej decyzji.

Kontrolując zgodność z prawem decyzji NSA wprawdzie nie może uchylić normatywnego aktu wykonawczego, stanowiącego jej podstawę prawną, stwierdziwszy jednak, że taki akt jest niezgodny z ustawą, władny jest odmówić jego zastosowania w konkretnej sprawie i ocenić zgodność decyzji z przepisami samej ustawy.

Wyrok NSA 3.01.1984r. II SA 1797/83 ONSA 1/1/1984r.

14. NSA jest władny orzekać nie tylko o zgodności z prawem decyzji ostatecznej bezpośrednio wskazanej w skardze, lecz także o zgodności z prawem wszystkich poprzednich decyzji organów administracji, rozstrzygających o istocie tego samego stosunku administracyjno prawnego, choćby nawet były wydane w trybie wznowienia postępowania (art. 149§3 i art. 151 k.p.a.), aż do pierwszej wydanej w sprawie decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli takie decyzje naruszają lub sankcjonują naruszenie prawa we wcześniejszych decyzjach.

Wyrok NSA 4.11.1985 r. I SA 640/85 OSPiKA 5-6/115/1987r.

15. Zgodnie z art. 11 k.p.c. [kodeks postępowania cywilnego - L.W.] ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym, a w związku z art. 211 k.p.a.* - również NSA

Wyrok NSA 27.10.1981 r. Ii SA 700/81 ONSA 2/106/1981r.

16. Skarga o wznowienie postępowania przed NSA (art. 399-416 w k.p.c.[kodeksu postępowania cywilnego - L.W.] w zw. z art. 211 k.p.a.*) jest dopuszczalna. Zgodnie jednak z art. 399 k.p.c. niedopuszczalna jest skarga o wznowienie przed NSA postępowania zakończonego postanowieniem odrzucającym skargę na decyzję administracyjną.

Postanowienie NSA 28.04.1983r. SA/Wr 238/83 ONSA 1/29/1983r.

* Uwaga! Przypisy oznaczone gwiazdką utraciły moc obowiązującą, jednakże orzeczenia wydane na ich podstawie zachowały swą aktualność i obecnie.

 

 


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Białka Skrypt UJ
Białka Skrypt UJ
Postępowanie administracyjne i egzekucyjne mega skrypt UMK
Postępowanie administracyjne-2011-2012, administracja umk i uj
Postepowanie administracyjne - SKRYPT
Skrypt KPA, Rozdział X - Ogólne czynności techniczno-procesowe postępowania administracyjnego, ROZDZ
Postępowanie administracyjne - skrypt, KODEKS POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO - DR WACH
Postanowienie na ktore nie sluzy zazalenie, UJ, Postępowanie Administracyjne
Solidny skrypt z postępowania administracyjnego, Post. Administr. i Sądowoadministr
Postępowanie administracyjne (KPA) - skrypt, Prawo, Prawo i postępowanie administracyjne
100 pytań z KPA, UJ, Postępowanie Administracyjne
Postępowanie Egzekucyjne - Skrypt, Skrypty (Administracja)
Skrypt KPA, Rozdział IX - Zagadnienia czynności procesowych w postępowaniu administracyjnym, ROZDZIA
pytania z zerowki, UJ, Postępowanie Administracyjne
Postpowanie adm, UJ, Postępowanie Administracyjne
Prawo administracyjne - skrypt, Prawo, Prawo i postępowanie administracyjne
Skrypt z postępowania administracyjnego, Studia, Postępowanie administracyjne

więcej podobnych podstron